CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tg" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Инсон — Википедия</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )tgwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy" ,"wgMonthNames":["","Январ","Феврал","Март","Апрел","Май","Июн","Июл","август","сентябр","Октябр","ноябр","Декабр"],"wgRequestId":"93c80820-8989-4d5c-9ff0-9c6e209e8835","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Инсон","wgTitle":"Инсон","wgCurRevisionId":1291927,"wgRevisionId":1291927,"wgArticleId":13522,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Одам"],"wgPageViewLanguage":"tg","wgPageContentLanguage":"tg","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Инсон","wgRelevantArticleId":13522,"wgUserVariant":"tg","wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0, "wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tg","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tg"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q5","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading", "ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.collapserefs","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.logo","ext.gadget.edittop","ext.gadget.blpEditNotice","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.sidebarRelated","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022" ,"ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tg&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tg&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tg&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tg&modules=noscript&only=styles&skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Инсон — Википедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tg.m.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="вироиш" href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википедиа (tg)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tg.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD"> <link rel="alternate" hreflang="tg" href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD"> <link rel="alternate" hreflang="tg-Latn" href="https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&variant=tg-latn"> <link rel="alternate" hreflang="x-default" href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tg"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Барои Википедиа Atom Хабархон" href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%A2%D0%B0%D2%93%D0%B9%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8_%D0%BE%D1%85%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BD&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Инсон rootpage-Инсон skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Оғоза" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Оғоза</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Оғоза</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">Пинҳон кардан</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Гаштан </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3" title="Бозгашт ба саҳифаи аслӣ [z]" accesskey="z"><span>Саҳифаи аслӣ</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%92%D1%83%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%B8_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD" title="Дар бораи лоиҳа ва чи корҳоро метавонед кард"><span>Вуруди корбарон</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D2%9B%D0%B5%D0%B0%D2%B3%D0%BE%D0%B8_%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%83%D0%BD%D3%A3" title="Ёфтани иттилооти пешзамина перомуни рӯйдодҳои кунунӣ"><span>Рӯйдодҳои кунунӣ</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%A2%D0%B0%D2%93%D0%B9%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B8_%D0%BE%D1%85%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BD" title="Рӯйхати тағйиротҳо дар Википедия [r]" accesskey="r"><span>Тағйироти охирин</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B4%D1%83%D1%84%D3%A3" title="Овардани як саҳифаи тасодуфӣ [x]" accesskey="x"><span>Саҳифаҳои тасодуфӣ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="Гузаштан ба Роҳнамо."><span>Роҳнамо</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Википедиа" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tg.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="донишномаи озод" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tg.svg" width="120" height="12" style="width: 7.5em; height: 0.75em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D2%B6%D1%83%D1%81%D1%82%D1%83%D2%B7%D3%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Ҷустуҷӯ дар Википедиа [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ҷустуҷӯ</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Ҷустуҷӯ дар Википедиа" aria-label="Ҷустуҷӯ дар Википедиа" autocapitalize="sentences" title="Ҷустуҷӯ дар Википедиа [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Вижа:Ҷустуҷӯ"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ҷустуҷӯ</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Абзорҳои шахсӣ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Зоҳир"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Зоҳир" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Зоҳир</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tg.wikipedia.org&uselang=tg" class=""><span>Кумаки молӣ</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D1%85%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D2%B3%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%B8_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%80%D3%A3&returnto=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Мо ба шумо пешниҳод мекунем, то ҳисоб эҷод намоед ва ба система вортд шавед, ин ҳатмӣ нест" class=""><span>Эҷоди ҳисоб</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%92%D1%83%D1%80%D1%83%D0%B4&returnto=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Тавсия мешавад ки ба система ворид шавед, лекин маҷбурӣ нест. [o]" accesskey="o" class=""><span>Вуруд</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="More options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Абзорҳои шахсӣ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Абзорҳои шахсӣ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tg.wikipedia.org&uselang=tg"><span>Кумаки молӣ</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%A1%D0%BE%D1%85%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D2%B3%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%B8_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%80%D3%A3&returnto=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Мо ба шумо пешниҳод мекунем, то ҳисоб эҷод намоед ва ба система вортд шавед, ин ҳатмӣ нест"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Эҷоди ҳисоб</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%92%D1%83%D1%80%D1%83%D0%B4&returnto=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Тавсия мешавад ки ба система ворид шавед, лекин маҷбурӣ нест. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Вуруд</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D2%B3%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%BE:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>learn more</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%BC%D0%B8_%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Саҳмгузориҳо</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%91%D0%B0%D2%B3%D1%81%D0%B8_%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Баҳси пиромуни вироишҳо аз ин нишонаи IP [n]" accesskey="n"><span>Баҳс</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Муҳтавоҳо" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Муҳтавоҳо</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">Пинҳон кардан</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ибтидо</div> </a> </li> <li id="toc-Мувофиқи_таълимоти_динҳои_ҷаҳонӣ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Мувофиқи_таълимоти_динҳои_ҷаҳонӣ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Мувофиқи таълимоти динҳои ҷаҳонӣ</span> </div> </a> <ul id="toc-Мувофиқи_таълимоти_динҳои_ҷаҳонӣ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дар_Авесто" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Дар_Авесто"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Дар Авесто</span> </div> </a> <ul id="toc-Дар_Авесто-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Аз_нигоҳи_Ведаҳои_Ҳинди_Бостон" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Аз_нигоҳи_Ведаҳои_Ҳинди_Бостон"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Аз нигоҳи Ведаҳои Ҳинди Бостон</span> </div> </a> <ul id="toc-Аз_нигоҳи_Ведаҳои_Ҳинди_Бостон-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ислом" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ислом"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Ислом</span> </div> </a> <ul id="toc-Ислом-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дар_осори_донишмандони_форс-тоҷик" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Дар_осори_донишмандони_форс-тоҷик"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Дар осори донишмандони форс-тоҷик</span> </div> </a> <ul id="toc-Дар_осори_донишмандони_форс-тоҷик-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Аз_нигоҳи_Ҷалолуддини_Балхӣ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Аз_нигоҳи_Ҷалолуддини_Балхӣ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Аз нигоҳи Ҷалолуддини Балхӣ</span> </div> </a> <ul id="toc-Аз_нигоҳи_Ҷалолуддини_Балхӣ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дар_таълимоти_ирратсионалистии_инсони_асрҳои_19–20" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Дар_таълимоти_ирратсионалистии_инсони_асрҳои_19–20"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Дар таълимоти ирратсионалистии инсони асрҳои 19–20</span> </div> </a> <ul id="toc-Дар_таълимоти_ирратсионалистии_инсони_асрҳои_19–20-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Марксизм" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Марксизм"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Марксизм</span> </div> </a> <ul id="toc-Марксизм-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Муҳтавоҳо" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Инсон</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 221 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-221" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">221 забон</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="мақолаҳои баргузида"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Mens" title="Mens – африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Mens" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Mensch" title="Mensch – Alemannic" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Mensch" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Alemannic" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%B0%E1%8B%8D_%E1%88%8D%E1%8C%85" title="የሰው ልጅ – амҳарӣ" lang="am" hreflang="am" data-title="የሰው ልጅ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="амҳарӣ" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Hum%C3%A1n" title="Humán – Aragonese" lang="an" hreflang="an" data-title="Humán" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonese" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="मनुष्य – Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="मनुष्य" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="إنسان – арабӣ" lang="ar" hreflang="ar" data-title="إنسان" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабӣ" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%92%DC%AA_%DC%90%DC%A2%DC%AB%DC%90" title="ܒܪ ܐܢܫܐ – Aramaic" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܒܪ ܐܢܫܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aramaic" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AF%D9%85" title="بنادم – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="بنادم" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="انسان" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B9" title="মানুহ – ассомӣ" lang="as" hreflang="as" data-title="মানুহ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ассомӣ" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Humanu" title="Humanu – Asturian" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Humanu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturian" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-atj mw-list-item"><a href="https://atj.wikipedia.org/wiki/Iriniw" title="Iriniw – Atikamekw" lang="atj" hreflang="atj" data-title="Iriniw" data-language-autonym="Atikamekw" data-language-local-name="Atikamekw" class="interlanguage-link-target"><span>Atikamekw</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BD" title="ГӀадан – Avaric" lang="av" hreflang="av" data-title="ГӀадан" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="Avaric" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A4%88" title="मनई – Awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="मनई" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="Awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Jaqi" title="Jaqi – Aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Jaqi" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="Aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nsan" title="İnsan – озарбойҷонӣ" lang="az" hreflang="az" data-title="İnsan" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="озарбойҷонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="اینسان – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="اینسان" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%88%D0%B5" title="Кеше – бошқирдӣ" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Кеше" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="бошқирдӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Manusa" title="Manusa – балинӣ" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Manusa" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="балинӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Mensch" title="Mensch – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Mensch" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/%C5%BDmuogos" title="Žmuogos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Žmuogos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Tawo" title="Tawo – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Tawo" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Чалавек – белорусӣ" lang="be" hreflang="be" data-title="Чалавек" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорусӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Чалавек – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Чалавек" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Manusia" title="Manusia – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Manusia" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Човек – булғорӣ" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Човек" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="булғорӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%B8" title="मानुस – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="मानुस" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Manusia" title="Manusia – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Manusia" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B7" title="মানুষ – бинғолӣ" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মানুষ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бинғолӣ" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A0%E0%BD%82%E0%BE%B2%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%B2%E0%BC%8D" title="འགྲོ་བ་མི། – тибетӣ" lang="bo" hreflang="bo" data-title="འགྲོ་བ་མི།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="тибетӣ" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Den" title="Den – бретонӣ" lang="br" hreflang="br" data-title="Den" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/%C4%8Covjek" title="Čovjek – босниягӣ" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Čovjek" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="босниягӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Alak" title="Alak – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Alak" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0_%D1%85%D2%AF%D0%BD" title="Ухаанта хүн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Ухаанта хүн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="мақолаҳои хуб"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/%C3%89sser_hum%C3%A0" title="Ésser humà – каталонӣ" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ésser humà" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/N%C3%A8%CC%A4ng" title="Nè̤ng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Nè̤ng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Адам – Chechen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Адам" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Chechen" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Tawo" title="Tawo – себуано" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Tawo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="себуано" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%DB%86%DA%A4" title="مرۆڤ – курдии марказӣ" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مرۆڤ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="курдии марказӣ" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Omu" title="Omu – корсиканӣ" lang="co" hreflang="co" data-title="Omu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="корсиканӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C4%8Clov%C4%9Bk_moudr%C3%BD" title="Člověk moudrý – чехӣ" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Člověk moudrý" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чехӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C3%87%D1%8B%D0%BD" title="Çын – Chuvash" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Çын" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Chuvash" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Bod_dynol" title="Bod dynol – валлӣ" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Bod dynol" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="валлӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Menneske" title="Menneske – даниягӣ" lang="da" hreflang="da" data-title="Menneske" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="даниягӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Ninsala" title="Ninsala – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Ninsala" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Mensch" title="Mensch – немисӣ" lang="de" hreflang="de" data-title="Mensch" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="немисӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Merd%C4%B1m" title="Merdım – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Merdım" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%81" title="मान्सु – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="मान्सु" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CF%82" title="Άνθρωπος – юнонӣ" lang="el" hreflang="el" data-title="Άνθρωπος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="юнонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="мақолаҳои хуб"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Human" title="Human – Англисӣ" lang="en" hreflang="en" data-title="Human" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Англисӣ" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Homo" title="Homo – эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Homo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Humano" title="Humano – испанӣ" lang="es" hreflang="es" data-title="Humano" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испанӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Inimene" title="Inimene – эстонӣ" lang="et" hreflang="et" data-title="Inimene" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="мақолаҳои хуб"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Gizaki" title="Gizaki – баскӣ" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Gizaki" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان – форсӣ" lang="fa" hreflang="fa" data-title="انسان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="форсӣ" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ihminen" title="Ihminen – финӣ" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ihminen" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="финӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Inemine" title="Inemine – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Inemine" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Menniskja" title="Menniskja – фарерӣ" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Menniskja" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="фарерӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Homme_moderne" title="Homme moderne – франсузӣ" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Homme moderne" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="франсузӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Minsk" title="Minsk – Northern Frisian" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Minsk" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Northern Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Uman" title="Uman – Friulian" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Uman" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friulian" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Minske" title="Minske – фризии ғарбӣ" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Minske" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="фризии ғарбӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Duine" title="Duine – ирландӣ" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Duine" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирландӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%BA" title="人 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="人" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Mounit%C3%A9" title="Mounité – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Mounité" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Mac_an_duine" title="Mac an duine – шотландии гэлӣ" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Mac an duine" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="шотландии гэлӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Ser_humano" title="Ser humano – галисиягӣ" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Ser humano" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисиягӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم – Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="آدم" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Yvyp%C3%B3ra" title="Yvypóra – гуаранӣ" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Yvypóra" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="гуаранӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%AF" title="મનુષ્ય – гуҷаротӣ" lang="gu" hreflang="gu" data-title="મનુષ્ય" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="гуҷаротӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/%C6%8Aan_Adam" title="Ɗan Adam – ҳауса" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Ɗan Adam" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="ҳауса" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%ACn" title="Ngìn – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Ngìn" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="мақолаҳои баргузида"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%93%D7%9D" title="אדם – ибронӣ" lang="he" hreflang="he" data-title="אדם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ибронӣ" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="मनुष्य – ҳиндӣ" lang="hi" hreflang="hi" data-title="मनुष्य" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="ҳиндӣ" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Insaan" title="Insaan – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Insaan" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/%C4%8Covjek" title="Čovjek – хорватӣ" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Čovjek" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорватӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Moun" title="Moun – гаитии креолӣ" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Moun" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаитии креолӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Ember" title="Ember – маҷорӣ" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Ember" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="маҷорӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Մարդ բանական – арманӣ" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մարդ բանական" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="арманӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Esser_human" title="Esser human – Байни забонӣ" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Esser human" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Байни забонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Mensia" title="Mensia – Iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Mensia" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="Iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Manusia" title="Manusia – индонезӣ" lang="id" hreflang="id" data-title="Manusia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Mad%E1%BB%A5%CC%80" title="Madụ̀ – игбо" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Madụ̀" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="игбо" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Tao_(sebbangan)" title="Tao (sebbangan) – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Tao (sebbangan)" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B3" title="Саг – Ingush" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Саг" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="Ingush" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Homo" title="Homo – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Homo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Ma%C3%B0ur" title="Maður – исландӣ" lang="is" hreflang="is" data-title="Maður" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исландӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iu mw-list-item"><a href="https://iu.wikipedia.org/wiki/%E1%90%84%E1%92%83" title="ᐄᒃ – инуктитутӣ" lang="iu" hreflang="iu" data-title="ᐄᒃ" data-language-autonym="ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut" data-language-local-name="инуктитутӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%92%E3%83%88" title="ヒト – японӣ" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヒト" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японӣ" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Yuuman" title="Yuuman – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Yuuman" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/remna" title="remna – Lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="remna" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="Lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Manungsa" title="Manungsa – Ҷаванизӣ" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Manungsa" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Ҷаванизӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98" title="ადამიანი – гурҷӣ" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ადამიანი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="гурҷӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Insan" title="Insan – Kara-Kalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Insan" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Kara-Kalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Afgan" title="Afgan – Kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Afgan" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Kabyle" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1tyubishyi" title="A̱tyubishyi – Tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱tyubishyi" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="Tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Muntu" title="Muntu – Kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Muntu" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="Kongo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Manusia" title="Manusia – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Manusia" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Адам – қазоқӣ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Адам" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="қазоқӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F" title="មនុស្ស – кхмерӣ" lang="km" hreflang="km" data-title="មនុស្ស" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="кхмерӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%B5" title="ಮಾನವ – каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮಾನವ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%82%AC%EB%9E%8C" title="사람 – кореягӣ" lang="ko" hreflang="ko" data-title="사람" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="кореягӣ" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D1%82" title="Морт – Komi-Permyak" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Морт" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="Komi-Permyak" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%90%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="اِنسان – кашмирӣ" lang="ks" hreflang="ks" data-title="اِنسان" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="кашмирӣ" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Minsh" title="Minsh – Colognian" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Minsh" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="Colognian" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Mirov" title="Mirov – курдӣ" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mirov" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="курдӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D1%82" title="Морт – Komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Морт" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="Komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Tus" title="Tus – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Tus" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%88%D0%B8" title="Киши – қирғизӣ" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Киши" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="қирғизӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Gens_humana" title="Gens humana – лотинӣ" lang="la" hreflang="la" data-title="Gens humana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="лотинӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%B0%D0%BD" title="Инсан – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Инсан" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%81" title="Кас – Lezghian" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Кас" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezghian" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Umana" title="Umana – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Umana" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Omuntu" title="Omuntu – Ganda" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Omuntu" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="Ganda" class="interlanguage-link-target"><span>Luganda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Mins" title="Mins – Limburgish" lang="li" hreflang="li" data-title="Mins" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgish" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/%C3%8Bse_uman" title="Ëse uman – Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Ëse uman" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Porsona" title="Porsona – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Porsona" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Moto" title="Moto – Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Moto" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A1%E0%BA%B0%E0%BA%99%E0%BA%B8%E0%BA%94" title="ມະນຸດ – лаосӣ" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ມະນຸດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="лаосӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/%C5%BDmogus" title="Žmogus – литвонӣ" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Žmogus" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литвонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/Cylv%C4%81ks" title="Cylvāks – Latgalian" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Cylvāks" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="Latgalian" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Cilv%C4%93ks" title="Cilvēks – латишӣ" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Cilvēks" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латишӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%95" title="लोक – Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="लोक" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Maithili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Menungsa" title="Menungsa – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Menungsa" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8C" title="Ломанць – Moksha" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Ломанць" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="Moksha" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Olombelona" title="Olombelona – малагасӣ" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Olombelona" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагасӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Айдеме – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Айдеме" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Manusia" title="Manusia – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Manusia" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Човек – мақдунӣ" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Човек" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="мақдунӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B4%A8%E0%B5%81%E0%B4%B7%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B5%BB" title="മനുഷ്യൻ – малаяламӣ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മനുഷ്യൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаяламӣ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="мақолаҳои баргузида"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D2%AF%D0%BD" title="Хүн – муғулӣ" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хүн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="муғулӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%83%EA%AF%A4%EA%AF%91%EA%AF%A3%EA%AF%8F%EA%AF%95" title="ꯃꯤꯑꯣꯏꯕ – манипурӣ" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯃꯤꯑꯣꯏꯕ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="манипурӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B5" title="मानव – маратҳӣ" lang="mr" hreflang="mr" data-title="मानव" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратҳӣ" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Manusia" title="Manusia – малайӣ" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Manusia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малайӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Bniedem" title="Bniedem – малтӣ" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Bniedem" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="малтӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Houmano" title="Houmano – Mirandese" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Houmano" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandese" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%B0%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%B8" title="လူသား – бирманӣ" lang="my" hreflang="my" data-title="လူသား" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бирманӣ" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8C" title="Ломань – Erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Ломань" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="Erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="آدم" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Tlacatl" title="Tlacatl – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Tlacatl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Minsch" title="Minsch – Low German" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Minsch" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Low German" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Mense" title="Mense – Low Saxon" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Mense" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Low Saxon" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8" title="मानिस – непалӣ" lang="ne" hreflang="ne" data-title="मानिस" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="непалӣ" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%82" title="मनू – Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="मनू" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mens" title="Mens – голландӣ" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mens" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="голландӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Menneske" title="Menneske – Norwegian Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Menneske" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norwegian Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Menneske" title="Menneske – Norwegian Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Menneske" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norwegian Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/%C3%88sser_uman" title="Èsser uman – окситанӣ" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Èsser uman" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситанӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Nama" title="Nama – оромо" lang="om" hreflang="om" data-title="Nama" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="оромо" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AE%E0%AC%A3%E0%AC%BF%E0%AC%B7" title="ମଣିଷ – одия" lang="or" hreflang="or" data-title="ମଣିଷ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="одия" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B4%C3%A6%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D0%B3" title="Адæймаг – Ossetic" lang="os" hreflang="os" data-title="Адæймаг" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Ossetic" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A8%A8%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96" title="ਮਨੁੱਖ – панҷобӣ" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮਨੁੱਖ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панҷобӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Tau" title="Tau – Pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Tau" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="Pampanga" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Hende" title="Hende – папиаменто" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Hende" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="папиаменто" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8B" title="मनुस्सो – Pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="मनुस्सो" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="Pali" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Salan" title="Salan – Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Salan" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Cz%C5%82owiek_rozumny" title="Człowiek rozumny – лаҳистонӣ" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Człowiek rozumny" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="лаҳистонӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/%C3%92m" title="Òm – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Òm" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="انسان" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان – пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="انسان" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="мақолаҳои хуб"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Humano" title="Humano – португалӣ" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Humano" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португалӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Runa" title="Runa – кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Runa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Uman" title="Uman – ретороманӣ" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Uman" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="ретороманӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Manush" title="Manush – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Manush" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Om" title="Om – руминӣ" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Om" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="руминӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Omu" title="Omu – Aromanian" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Omu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="Aromanian" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Человек – русӣ" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Человек" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="русӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="мақолаҳои баргузида"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%83" title="मनुष्यः – санскрит" lang="sa" hreflang="sa" data-title="मनुष्यः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="санскрит" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8h%D0%B8" title="Киhи – саха" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Киhи" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="саха" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A2%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%B1%E1%B1%A2%E1%B1%A4" title="ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ – санталӣ" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="санталӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Umanu" title="Umanu – Sicilian" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Umanu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Sicilian" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Bodie" title="Bodie – Scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Bodie" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان – синдӣ" lang="sd" hreflang="sd" data-title="انسان" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="синдӣ" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Olmmo%C5%A1" title="Olmmoš – самии шимолӣ" lang="se" hreflang="se" data-title="Olmmoš" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="самии шимолӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/%C4%8Covjek" title="Čovjek – Serbo-Croatian" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Čovjek" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbo-Croatian" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Afgan" title="Afgan – Tachelhit" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Afgan" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="Tachelhit" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%92%E0%B6%B1%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%8F" title="මිනිසා – сингалӣ" lang="si" hreflang="si" data-title="මිනිසා" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="сингалӣ" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Human" title="Human – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Human" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C4%8Clovek_rozumn%C3%BD" title="Človek rozumný – словакӣ" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Človek rozumný" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словакӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C4%8Clovek" title="Človek – словенӣ" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Človek" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словенӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Munhu" title="Munhu – Shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Munhu" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Dadyow" title="Dadyow – сомалӣ" lang="so" hreflang="so" data-title="Dadyow" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="сомалӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Njeriu" title="Njeriu – албанӣ" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Njeriu" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албанӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Човек – сербӣ" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Човек" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Manusa" title="Manusa – Sundanese" lang="su" hreflang="su" data-title="Manusa" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Sundanese" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/M%C3%A4nniska" title="Människa – шведӣ" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Människa" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Binadamu" title="Binadamu – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Binadamu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Czowjek" title="Czowjek – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Czowjek" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/tademaw" title="tademaw – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="tademaw" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AE%A9%E0%AE%BF%E0%AE%A4%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="மனிதர் – тамилӣ" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மனிதர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамилӣ" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/squliq" title="squliq – Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="squliq" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%B5%E0%B1%81%E0%B0%A1%E0%B1%81" title="మానవుడు – телугу" lang="te" hreflang="te" data-title="మానవుడు" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="телугу" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%99%E0%B8%B8%E0%B8%A9%E0%B8%A2%E0%B9%8C" title="มนุษย์ – тайӣ" lang="th" hreflang="th" data-title="มนุษย์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Adam" title="Adam – туркманӣ" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Adam" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="туркманӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Tao" title="Tao – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Tao" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Inson" title="Inson – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Inson" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nsan" title="İnsan – туркӣ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="İnsan" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="туркӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vanhu" title="Vanhu – Tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vanhu" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="Tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%BA%D0%B5%D1%88%D0%B5" title="Акыллы кеше – тоторӣ" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Акыллы кеше" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="тоторӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Munthu" title="Munthu – Tumbuka" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Munthu" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="Tumbuka" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Nnipa" title="Nnipa – Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Nnipa" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D8%AF%DB%95%D9%85" title="ئادەم – ӯйғурӣ" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئادەم" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ӯйғурӣ" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Людина – украинӣ" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Людина" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украинӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان – урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="انسان" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Odam" title="Odam – ӯзбекӣ" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Odam" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ӯзбекӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Ristit" title="Ristit – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Ristit" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di" title="Người – ветнамӣ" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Người" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ветнамӣ" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Mens" title="Mens – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Mens" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Djin_(biyolodjeye)" title="Djin (biyolodjeye) – Walloon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Djin (biyolodjeye)" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Walloon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Tawo" title="Tawo – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Tawo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%BA" title="人 – Wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="人" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Abantu" title="Abantu – Xhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Abantu" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="Xhosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98" title="ადამიერი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ადამიერი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A2%D7%A0%D7%98%D7%A9" title="מענטש – идиш" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מענטש" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="идиш" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%E1%BB%8Cm%E1%BB%8Dn%C3%ACy%C3%A0n" title="Ọmọnìyàn – йоруба" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ọmọnìyàn" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="йоруба" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Vunz" title="Vunz – Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Vunz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%BA" title="人 – хитоӣ" lang="zh" hreflang="zh" data-title="人" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="хитоӣ" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%BA" title="人 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="人" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/L%C3%A2ng" title="Lâng – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Lâng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%BA" title="人 – Cantonese" lang="yue" hreflang="yue" data-title="人" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Cantonese" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Umuntu" title="Umuntu – Зулу" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Umuntu" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="Зулу" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5#sitelinks-wikipedia" title="Таҳрири пайвандҳои байнизабонӣ" class="wbc-editpage">Вироиши пайвандҳо</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Фазоҳои ном"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Намоиши таркиби саҳифа [c]" accesskey="c"><span>мақола</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D2%B3%D1%81:%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" rel="discussion" title="Баҳси матни таркибии ин саҳифа [t]" accesskey="t"><span>мубоҳисавӣ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown " > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">кирилликӣ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-varlang-0" class="selected ca-variants-tg mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&variant=tg" lang="tg" hreflang="tg"><span>кирилликӣ</span></a></li><li id="ca-varlang-1" class="ca-variants-tg-Latn mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&variant=tg-latn" lang="tg-Latn" hreflang="tg-Latn"><span>lotinī</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Назарот"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD"><span>Хондан</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit" title="Вироиши ин саҳифа [v]" accesskey="v"><span>Вироиш</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit" title="Вироиши манбаъи ин саҳифа [e]" accesskey="e"><span>Вироиши манбаъ</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=history" title="Нусхаи охирини ин саҳифа. [h]" accesskey="h"><span>Намоиши таърих</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ҷаъбаи абзор" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Ҷаъбаи абзор</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Абзорҳо</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">Пинҳон кардан</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD"><span>Хондан</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit" title="Вироиши ин саҳифа [v]" accesskey="v"><span>Вироиш</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit" title="Вироиши манбаъи ин саҳифа [e]" accesskey="e"><span>Вироиши манбаъ</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=history"><span>Намоиши таърих</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Умумӣ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%9F%D0%B0%D0%B9%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D2%B3%D0%BE_%D0%B1%D0%B0_%D0%B8%D0%BD%D2%B7%D0%BE/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Рӯйхати ҳамаи саҳифаҳое, ки ба ин саҳифа пайванд доранд [j]" accesskey="j"><span>Пайвандҳо ба ин саҳифа</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%92%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%88%D0%BE%D1%82%D0%B8_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD" rel="nofollow" title="Тағйироти охир ин саҳифаҳое, ки ин саҳифа ба онҳо пайванд дорад [k]" accesskey="k"><span>Тағйироти монандӣ</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=tg" title="Фиристодани аксҳо ё медиа-файлҳо [u]" accesskey="u"><span>Фиристодани парванда</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D2%B3%D0%BE%D0%B8_%D0%B2%D0%B8%D0%B6%D0%B0" title="Рӯйхати ҳамаи саҳифаҳои вижа [q]" accesskey="q"><span>Саҳифаҳои вижа</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&oldid=1291927" title="Пайванди доимӣ ба ин нусха аз ин саҳифа"><span>Пайванди доимӣ</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=info" title="More information about this page"><span>Иттилооти саҳифа</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:CiteThisPage&page=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&id=1291927&wpFormIdentifier=titleform" title="Information on how to cite this page"><span>Ёд кардани пайванди ин мақола</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftg.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2598%25D0%25BD%25D1%2581%25D0%25BE%25D0%25BD"><span>Гирифтани URL-и кӯтоҳшуда</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftg.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2598%25D0%25BD%25D1%2581%25D0%25BE%25D0%25BD"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-electronpdfservice-sidebar-portlet-heading" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-electronpdfservice-sidebar-portlet-heading" > <div class="vector-menu-heading"> Print/export </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="electron-print_pdf" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:DownloadAsPdf&page=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=show-download-screen"><span>Download as PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="javascript:print();" rel="alternate" title="Нусхаи чопии ин саҳифа [p]" accesskey="p"><span>Нусхаи чопӣ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Дигар лоиҳаҳо </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Homo_sapiens" hreflang="en"><span>Викианбор</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-species mw-list-item"><a href="https://species.wikimedia.org/wiki/Homo_sapiens" hreflang="en"><span>Викинамуд</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5" title="Link to connected data repository item [g]" accesskey="g"><span>Элементи Викидода</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Зоҳир"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Зоҳир</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">Пинҳон кардан</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Мавод аз Википедиа — донишномаи озод</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tg" dir="ltr"><p><b>ИНСÓН</b> (ар. انسان аз решаи نِسیان – фаромӯшӣ ва масдари اُنس ва اِنس – ром будан, улфат, унс ва хӯ гирифтан, зидди ваҳшӣ; мардум, мардумаки чашм, одамӣ, башар), дар <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%BB%D1%81%D0%B0%D1%84%D0%B0" title="Фалсафа">фалсафа</a> мудрики фаъолияти иҷтимоӣ-таърихӣ ва фарҳангӣ, зинаи олии инкишофи мавҷудоти зинда дар рӯйи Замин, ки номи илмиаш <i>Homo sapiens</i> (Одами оқил) аст. Моҳияти  инсон, пайдоишу таъйинот ва мақоми он дар дунё яке аз масъалаҳои асосии таърихи андешаҳои фалсафӣ ба шумор рафта, мавриди омӯзиши соҳаҳои гуногуни дониш: ҷомеашиносӣ, равоншиносӣ, физиология, педагогика, тиб ва ғ. қарор дорад. Фалсафа маълумоти гуногуни илмҳои мазкурро баррасӣ карда, ба онҳо шарҳу тавзеҳ ва мазмуни муайян мебахшад. Таълимоти мактабу равияҳои мухталифи фалсафии Эрон, Ҳинд, Чин ва Юнони Бостон инсонро офарида аз нури азалӣ ва хок (Авесто), ҳамчун «олами сағир» (Суқрот), як бахши муҳимтарини Кайҳон, инъикосгар ва рамзи «олами кабир» тавсиф кардаанд, ки дар худ ҳамаи унсурҳо (<a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1" title="Об">об</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D0%B0%D1%88" title="Оташ">оташ</a>, <a href="/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BA" title="Хок">хок</a> ва <a href="/wiki/%D2%B2%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Ҳаво">ҳаво</a>)-и Кайҳонро ҷой додааст, аз ду ҷанбаи воқеияти ягонадошта (Арасту) ва ду ҷавҳари гуногунҷинс (Афлотун) – ҷисму рӯҳ иборат аст. Инсон ва моҳияти он нахуст дар динҳои ибтидоӣ ва афкори фалсафии бостон мавриди баррасӣ қарор гирифтааст. Аз ин рӯ, инсоншиносӣ пас аз худошиносӣ муҳимтарин мавзӯъ ва масъала ба шумор рафта, аксарияти макотибу равияҳои фалсафию мазҳабии Эрон, Ҳинд, Чин, Миср ва Юнони Бостон, таълимоти масеҳиву ислом, донишмандони асрҳои миёнаву давраи Эҳё ва даврони муосир ба шинохту баррасии инсон пардохтаанд. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Мувофиқи_таълимоти_динҳои_ҷаҳонӣ"><span id=".D0.9C.D1.83.D0.B2.D0.BE.D1.84.D0.B8.D2.9B.D0.B8_.D1.82.D0.B0.D1.8A.D0.BB.D0.B8.D0.BC.D0.BE.D1.82.D0.B8_.D0.B4.D0.B8.D0.BD.D2.B3.D0.BE.D0.B8_.D2.B7.D0.B0.D2.B3.D0.BE.D0.BD.D3.A3"></span>Мувофиқи таълимоти динҳои ҷаҳонӣ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=1" title="Вироиши қисмат: Мувофиқи таълимоти динҳои ҷаҳонӣ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Мувофиқи таълимоти динҳои ҷаҳонӣ"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>, сабаби офариниши ҷаҳон инсон аст ва фиристодани паёмбарон низ барои ҳидояти ӯ мебошад. Худшиносӣ ва худошиносӣ нахустин гомҳое мебошанд, ки инсон дар роҳи такомули маънавӣ ва саодати худ мебардорад. Ба инсон аз ду дидгоҳ метавон нигарист: яке ин ки инсон кист? Яъне, чӣ сифот ва ангезаҳое дар вуҷуди инсон нуҳуфта аст? инсон дорои чӣ гуна майлу ғаризаҳо ва фитрат аст? Дуввум, ин ки инсон бояд чӣ шавад? Чӣ ҳадаферо бояд дар ҳаёти худ ба назар бигирад, то ҳангоми ҳаракат ба сӯйи ин ҳадаф ба камоли вуҷуди хеш ноил шавад? Адёни ҷаҳон бар асоси нигоҳи муҳаққиқона, ки ба сиришт ва сарнавишти инсон доранд, роҳи рушду инкишофи маънавии ӯро ба ӯ нишон медиҳанд. Огоҳии инсон аз табиати хештан ӯро мутаваҷҷеҳи имконот ва маҳдудиятҳои вуҷудиаш мекунад, то бар ин асос бо роҳи сайру сулуки маънавӣ, ки ҳамон роҳи худшиносию худсозӣ аст, гом бардорад.  </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Дар_Авесто"><span id=".D0.94.D0.B0.D1.80_.D0.90.D0.B2.D0.B5.D1.81.D1.82.D0.BE"></span>Дар Авесто</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=2" title="Вироиши қисмат: Дар Авесто" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Дар Авесто"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>, Ведҳо ва Упанишадҳо дар бораи офаринишу сиришти инсон ва мақому нуфузи ӯ дар Коинот афкори гуногуни фалсафӣ сабт шудааст. Бино ба андешаҳои пажӯҳишгарони Эрони Бостон, инсони нахустин Каюмарс (ё Гаюмарт, Гаюмард, Гаюмарс, Гаяҳмартан) буда, маънии «зиндаи миранда»-ро дорад ва шашумин мавҷуд аз офаридагони шашгонаи Аҳура Маздо мебошад, ки дар 70 рӯз сиришта шудааст. Тани инсон аз хок ва ҷони ӯ аз нури азалӣ иборат аст. Дар манбаҳои таърихӣ гоҳе Машя ва Машёнаро қаринаи Одам ва Ҳавво донистаанд ва гоҳе шахсоне чун Ҳушанг, Таҳмурас, Ҷамшед ва Манучеҳрро нахустинсон пиндоштаанд, аммо инҳо баъдтар мақоми худро аз даст дода, дар миёни қаҳрамонон ва шоҳони асотирӣ ҷой гирифтанд. Чунон ки Каюмарс низ дар таърихи ҳамосии Эрон нахустин шоҳи рӯйи Замин ба шумор мерафт ва баъдтар нақши «нахустинсон» будани ӯ фаромӯш шудааст. Аҳура Маздо инсонро мавҷуди озод офарида, ба ӯ неруи интихоб додааст, то битавонад роҳи зиндагии худро бо иродаи хеш баргузинад ва бо хости худ хушбахтӣ ва акси онро дар зиндагӣ эҳсос кунад. Зардушт офариниши ҷаҳонро беҳадаф ва иттифоқе тасодуфӣ намепиндорад, балки волотарин ҳадафи онро густариши ростӣ ва роҳи дуруст дар зиндагии инсон мепиндорад, чунонки сохтори ҳастӣ аз оғоз то анҷом ба ростӣ бунёд шудааст. Аз замоне, ки инсон бо паёми Зардушт ошно шуд ва талош кард то онро дар зиндагӣ истифода барад, ба ҳувияти тозае даст ёфт ва роҳи пешрафт дар корҳоро ҳадафмандона пеш гирифт. Инсон дарёфт, ки дар офариниш нақши вижаеро бар уҳда дорад ва барои он ки дар ҷойгоҳи арзишманди инсонӣ устувор бошад, бояд ин вижагиҳоро дар худ пӯё бошад ва пойдор созад. Нахустомӯзише, ки Зардушт ба инсон медиҳад, бовар доштан ба якто будани Худост. Инсон бояд Худои ягонаро ҳамчун Донои Бузурги Ҳастибахш ва бо номи Аҳура Маздо ёд кунад, ки некӣ, покӣ, ростӣ ва дод (адолат)-ро дӯст медорад, зеро Худованд аз хиради поку муқаддас баҳра дорад. Дар ин дидгоҳ инсон дӯсту ёвар ва ҳамроҳи Худованд аст. Сиришти инсон бо некӣ ва хубӣ омехта шудааст ва нуре аз анвори аҳуроӣ (илоҳӣ) бо номи Фруҳар ҷонмояи ӯст. Аз ин рӯ, инсон агар аз хиради расо ва поки Аҳура Маздо, ки дар ниҳоди худ дорад, баҳра бигирад, ҳаргиз ба сӯи кажжӣ гироиш нахоҳад дошт. Худованд инсонро дар гузиниши роҳи неку бад озод гузошта ва ихтиёр дода то саргузашти пешрӯи хешро ба некӣ ё кажжӣ фароҳам оварад. Арзишмандтарин бахши зиндагии инсон замонест, ки бо кажандешӣ ва бадиҳо ситеза карда, роҳи дурусти зиндагиро барои хеш мегузинад ва инсонҳое, ки роҳи рост гузиниш мекунанд, шодмониву саодати ҳар ду оламро дармеёбанд. Хушбахтии инсон бо фароҳам овардани шодиву хушбахтӣ барои дигарон фароҳам хоҳад шуд, пас шоду хушнуд кардани дигарон бо роҳнамоӣ ба сӯйи хирадмандӣ аз роҳкориҳои писандидаи зиндагии инсон барои растагории ӯ хоҳад буд. Дар ҷаҳоне, ки бар пояи ростӣ устувор шудааст, инсони доно бо ёрӣ аз хиради расо ва ҳанҷори ростӣ (ашо), ки натиҷаи он пайравӣ аз андешаи пок, гуфтори нек ва кирдори шоиставу нек аст, ба пирӯзӣ хоҳад расид. Анҷоми корҳои нек аз супорришҳои хосси Зардушт ба инсон аст, ки на барои дарёфтани подоши моддӣ ва ё шунидани аҳсант сурат бигирад, балки барои арҷгузории арзишҳои баланди некиву ростӣ бояд иҷро гардад. Озодӣ дар бисёре аз умури зиндагӣ ҳаққи мусаллами инсон мебошад: озодии баён, озодии гузиниши кору макон, озодии интихоби дӯсту ҳамсар ва озод будани инсон дар гузиниши дин ва ғ. Агар гузиниши инсон аз рӯйи хирадмандӣ ва ройзанӣ бо хирадмандони ботаҷриба бошад, гузиниши вай нектар хоҳад буд ва дар он пушаймонӣ рух нахоҳад дод. Тибқи таълимоти Авесто, инсон бо сиришти олуда бо гуноҳ ба дунё наомадааст, ки бояд ранҷу сазои онро бикашад, то зоти хешро пок созад, балки бо кажандешӣ, дурӯғ, гуфтори носазо ва кирдори ношоиста дар зиндагӣ равони худро ба гуноҳ олуда хоҳад кард. Бинобар ин инсон бо худсозӣ ва гузиниши роҳи нек дар зиндагӣ бояд худ ва дигаронро аз палидӣ, нопокӣ ва дурӯғ дар амон дорад ва аз «Ангра майну» (Аҳриман), ки неруи зиштиву кажандешӣ аст, дурӣ гузинад, зеро андешаву пиндори бад сарчашмаи гуфтори озордиҳанда ва рафтори осебрасон мебошад. Пок нигоҳ доштани об, хок, ҳаво, оташ ва умуман муҳит яке аз муҳимтарин корҳо ва вазифаҳои инсон аст, ки барои зиндагии солиму дурусти худи ӯ ҳаётан зарур мебошад. Инсон бояд дар зиндагии худ навгаро ва пӯё бошад ва ба сӯйи тозагию пешрафт ҳаракат кунад, пайваста ҷаҳонро нав ва зиндагиро тоза гардонад ва гомҳое барои расидан ба зиндагии беҳтару созандатар бардорад, ҳарчанд ин гомҳо хурд ҳам бошанд. Зану мард танҳо дар сурати анҷом додани корҳои неку шоиста аз ҳамдигар бартарӣ доранд ва дар иҷрои ин корҳо бояд сабқат варзанд. Барои ҷавонон супориш додааст, ки агар мехоҳанд бо ҳамсарони хеш хушбахт бошанд, бояд дар меҳрварзӣ ва некманишӣ аз якдигар пешӣ бигиранд.  </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Аз_нигоҳи_Ведаҳои_Ҳинди_Бостон"><span id=".D0.90.D0.B7_.D0.BD.D0.B8.D0.B3.D0.BE.D2.B3.D0.B8_.D0.92.D0.B5.D0.B4.D0.B0.D2.B3.D0.BE.D0.B8_.D2.B2.D0.B8.D0.BD.D0.B4.D0.B8_.D0.91.D0.BE.D1.81.D1.82.D0.BE.D0.BD"></span>Аз нигоҳи Ведаҳои Ҳинди Бостон</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=3" title="Вироиши қисмат: Аз нигоҳи Ведаҳои Ҳинди Бостон" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Аз нигоҳи Ведаҳои Ҳинди Бостон"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>, Инсон мавҷуди иҷтимоист ва ҳадафи офарида шуданаш хидмат ба ҷомеа ва дастгирии низом ҷаҳонӣ мебошад. Нахустинсон – Пуруша бо Худованд муносибати наздик дошта, олам маҳз барои ӯ офарида шудааст. Иинсон аз ҷисму равон ё рӯҳ, ки сарчашмаи шуур мебошад, иборат аст. Ҷисми инсон чор талабот дорад: хӯрдан, хобидан, ҷимоъ ва дифоъ кардани хеш. Рӯҳ ё ҷони инсон талабгори ҷовидонагӣ, дониши фарогир ва хушбахтӣ аст. Ҳар як инсон вақте ба дунё меояд, барои ӯ аллакай ҳамаи неъматҳои моддию маънавӣ омода шудааст, аз ин рӯ, вай аз панҷ ҷиҳат қарздор аст: нахуст аз волидайни худ барои тарбияву ғамхорияшон; дуввум дар назди ниёгонаш; севум аз нимахудоён, ки низоми Кайҳонро нигоҳ медоранд; чорум аз устодонаш, ки аз онҳо дониш омӯхтааст ва панҷум аз тамоми рустаниву мавҷудоти зинда, ки барои ташаккули баданаш саҳм доранд. Агар инсон ин қарзҳоро адо намояд, ҳамаи қарзҳояшро дар назди Худованд адо кардааст. Тибқи Ведаҳо, оғози инсонро Атман (ҷон, рӯҳ, «худӣ», мудрик) ташкил медиҳад, ки мувофиқи моҳияти ботинии худ ба Худованди Мутлақ ё оғози умумиҳастӣ – Бараҳман шабоҳат дорад ва агар инсон раванди такомули ҷисмониву рӯҳониро пурра тай кунад, метавонад худ бараҳман гардад. </p><p>Дар Чини Бостон Инсон мавҷуди иҷтимоӣ ва давлатӣ буда, вазифаҳои муайяни иҷтимоӣ бар уҳда дорад ва онҳоро бояд иҷро кунад. Ҳар як инсон худро бояд бо чор арзиш: «жен» («инсонгарӣ»), «и» («адолат»), «ли» («одоби муошират») ва «чжи» («хирад») ороставу пероста гардонад ва дорои панҷ фазилат бошад: инсондӯстӣ, масъулият, риояи меъёрҳои ахлоқи ҳамида ва садоқат. Аз нигоҳи таълимоти Конфутсий (552–479 то м.) табиату моҳияти инсон ба хайру некӣ дорад ва аз бадӣ нафрат дорад. Ҳар бадие, ки аз инсон сар мезанад, нишонаи тарбияти бадест, ки дар кӯдакӣ фаро гирифтааст. Аз ин рӯ, ба тарбияи кӯдак (Инсони бузурги оянда) бояд диққату заҳмати тамоми ҷомеа аз хурдсолӣ нигаронида шавад. Ӯ аз ҳар як инсон талаб дорад: «Он чизеро, ки ба худ намеписандӣ, ба дигарон низ маписанд».  </p><p>Хусусияти умдаи фарҳанги Юнону Руми Бостон Инсоншиносӣ буда, таҷассуми моҳияти тамоми ҳастист, ки бо сурати зебои худ меъёри зебошиносии атиқа қарор гирифтааст. Файласуфи машҳури Афина – Протагор шиори машҳури худро эълон дошта буд: «Инсон маҳаки тамоми чизҳост». Инсон як бахши Кайҳон, «олами сағир» ва таҷассуми «Кайҳони кабир» аст. Барои Суқрот олами ботинии инсон, рӯҳу фазилати ӯ бештар аҳаммият дорад; фазилати инсон дониш буда, барои такомули маънавӣ ба ӯ ёрӣ медиҳад. Аз ин рӯ, Суқрот мегӯяд: «Худро бишинос!». Демокрит инсонро як бахши табиат медонад, ки ҷисму ҷонаш аз атомҳо иборат аст. Афлотун инсонро дорои рӯҳу ҷисм пиндошта, ҷисми ӯро миранда ва рӯҳашро ҷавҳари ҷовид мешуморад, ки инсонро инсон месозад; дар табақабандии рӯҳҳо рӯҳи ҳаким – файласуф дар мақоми аввал ва рӯҳи мустабид (– золим, тиран) дар охир қарор дорад. Арасту инсонро мавҷуди оқили иҷтимоӣ, давлатӣ ва сиёсӣ медонад, ки ин табиати иҷтимоии вай ӯро аз ҳайвон ҷудо кардааст. </p><p>Дар масеҳият Инсон офаридаи олӣ ва тимсолу талъати Худо (Инҷил. Ҳаёт, 1, 26, 27) буда, моҳияти илоҳию инсонӣ дар шахсияти Исои Масеҳ бо ҳам тавъам шудааст ва баракату раҳмати Худованд ба ҳар як инсон тааллуқ дорад. Дар ҳар як инсон нуре аз анвори илоҳӣ, рӯҳи ҷовидонаи Худо вуҷуд дошта, ҳаёти заминии ӯ ҳамеша оғӯштаи гуноҳ аст ва нахустгуноҳи Одаму Ҳавворо ҳамеша бо худ дорад. Барои он ки инсон аз нахустгуноҳ ва гуноҳҳои заминиаш пок шавад, бояд дар шинохти Худованд бикӯшад ва амру наҳйи Ӯро чун дастур риоя кунад.    </p> <pre>Инсон<b> дар ислом ва ирфон низ мақоми баланд дорад ва ашрафи махлуқот дониста шудааст. Аз нигоҳи Қуръон инсон мавҷудест, ки аз лиҳози зоҳирӣ зеботарин сурат, некутарин андоза, беҳтарин таносуб ва эътидолро дорост. Танҳо инсон аст, ки дорои рӯҳи илоҳӣ ва фитрати худоӣ мебошад. Инсон ашрафи махлуқот шуморида шуда, Худованд пас аз офаридани инсон худро «Аҳсану-л-Холиқин» (Қуръон, 23:14) хондааст. Инсон озод офарида шудааст ва қудрати интихоби роҳи саодату шақоват (бадбахтӣ)-ро дорад. Инсон неруи тавонои илмомӯзӣ дошта, зарфияти илмии ӯ бузургтарин зарфиятест, ки мумкин аст ягон махлуқи табиӣ надошта бошад. Инсон қудрати навиштан, ба забонҳои гуногун сухан гуфтан ва дарёфти матлаб аз тариқи дидану шуниданро дорад. Инсон қувваи андешидану дарки масоили гуногуну навро дорад ва ин тавоноии фаҳму идрок ва таълим сабаби пайдоиши маҷмӯае аз маълумоти ҳиссӣ, хаёлӣ, ақлӣ, таҷрибавӣ ва нақлӣ мешавад. Инсон мавриди такрими хосси Худованд мебошад ва Худованд ӯро бо каромоти зотӣ офаридааст. Инсон бо илҳоми илоҳӣ қудрати тамизи корҳои хубу бадро дорад ва ба ин гуна корҳои ҳидоят низ шудааст. Инсон соҳиби виҷдони ахлоқӣ (нафси лаввома) аст, ки ӯро пеш аз машғул шудан ба амали баду пас аз анҷоми он сарзаниш мекунад. Инсон сарсахтона пайгири манофеи худ аст ва аз дархости он чи хайр мепиндорад, хаста намешавад ва танҳо бо ёди Худо ором мегирад. Инсон халифаи Худо дар замин, саҷдагоҳи малоика ва амонатдори Худованд аст, амонате, ки осмону замин қудрати таҳаммули онро надоранд. Вижагиҳои манфии инсон дар Қуръон он аст, ки мавҷуди заиф бо тавоноиҳои маҳдуд аст, камсабру саросема, бо ранҷу сахтӣ офарида шудааст. Решаи ҷисмонии инсон аз хок, гили бадбӯ ва обе паст офарида шудааст. Ҳар яке ин таъбирҳо ба мақоме хос аз марҳалаҳои офариниши инсон ишора доранд. Инсон гоҳе дар пайравӣ аз хоҳишҳои нафсонӣ ва суннати хатокории пешиниён корҳояшро аз рӯйи хирадварзӣ анҷом надода, бо инкори оёти илоҳӣ аз ҳақиқат рӯ метобад ва дар натиҷа гирифтори азоби илоҳӣ мешавад. Инсон бо таассуб воқеиятро намепазирад, душмани бузургу ошкор бо номи Шайтон ва нафси васвосгар дорад, бисёр ситамгару ситампеша, зиёнгару нодон аст, орзуҳои дастноёфтанӣ дорад, ошкоро носипосӣ мекунад, муҷодалагар асту бо Худованд ошкоро душманӣ меварзад, бахил асту ба гуноҳкорӣ исрор дорад ва ғ.</b> </pre> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ислом"><span id=".D0.98.D1.81.D0.BB.D0.BE.D0.BC"></span>Ислом</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=4" title="Вироиши қисмат: Ислом" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Ислом"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <pre>инсонро мавҷуде дубуъда меҳисобад, ки дар интихоби тақдир иродаи озод дорад ва бо интихоби худ метавонад мақоме болотар аз малак ё зинае пасттарин аз тамоми мавҷудоти ҷаҳон дошта бошад. Дар ин мавзӯъ дар таърихи фалсафаи ислом байни тарафдорони қадария ва ҷабария баҳсҳои доманадоре идома ёфтааст. Муҳаммади Шаҳристонӣ дар «ал-Милал ва-н-ниҳал» овардааст: «Мӯтазилиён бархилофи ашъариён эълон доштаанд, ки инсон худ холиқи хайру шар(р), имону куфр, итоат доштан ба Худо ва беитоатӣ кардан ба Худост». </pre> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Дар_осори_донишмандони_форс-тоҷик"><span id=".D0.94.D0.B0.D1.80_.D0.BE.D1.81.D0.BE.D1.80.D0.B8_.D0.B4.D0.BE.D0.BD.D0.B8.D1.88.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D0.B4.D0.BE.D0.BD.D0.B8_.D1.84.D0.BE.D1.80.D1.81-.D1.82.D0.BE.D2.B7.D0.B8.D0.BA"></span>Дар осори донишмандони форс-тоҷик</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=5" title="Вироиши қисмат: Дар осори донишмандони форс-тоҷик" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Дар осори донишмандони форс-тоҷик"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <pre>инсон мавриди баррасии васеъ қарор гирифтааст. Ибни Сино дар бораи инсон мегӯяд: «Худованди қодири мутаол хосиятҳое аз навъи неъматҳои худ ба бани навъи инсон ихтисос дода ва ба сабаби онҳо мақоми одамиро дар миёни Коинот аз бисёре аз махлуқоташ бартар ва болотар намудааст. Дар асари ин имтиёз ва бартарӣ вуҷуди башар зеботарин ва табиаташ комилтарин табоеъ (табиатҳо) гашта ва таркибаш муътадилтарин таркиб шудааст. Зиндагии одамӣ ба сабаби ин мазоё (афзалият) беҳтарин ва пурнеъматтарин зиндагонӣ гардида ва кӯшиш ва саъйяш дар саҳнаи зиндагӣ бар тибқи ақл ва басират, ки мояи нерумандӣ ва тавоноист, сурат гирифта ва бо одоби ҳасана (неку) ва ахлоқи карима (босаховат) ва малакоти (малакаҳои) фозила, ки мӯъҷиби ҷамол ва зебоӣ ва асбоби зебу зиннати одамист, мувофиқ ва мунтабиқ (мутобиқ) гардидааст» (Осор. Ҷ. 1. Д., 2005, саҳ. 156). Ба андешаи Ибни Сино дар вуҷуди инсон раванди тамоми давраи инкишофи ҳастӣ (маъданҳо, рустаниҳо ва ҳайвонот) мавҷуд аст: </pre> <p>Маодин мағзи аркон асту лекин, Набот он гаҳ бувад мағзи маодин. В-аз ӯ мағзи набот афтода ҳайвон, В-аз он пас мағзи ҳайвон гашт инсон. </p><p>  </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Аз_нигоҳи_Ҷалолуддини_Балхӣ"><span id=".D0.90.D0.B7_.D0.BD.D0.B8.D0.B3.D0.BE.D2.B3.D0.B8_.D2.B6.D0.B0.D0.BB.D0.BE.D0.BB.D1.83.D0.B4.D0.B4.D0.B8.D0.BD.D0.B8_.D0.91.D0.B0.D0.BB.D1.85.D3.A3"></span>Аз нигоҳи Ҷалолуддини Балхӣ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=6" title="Вироиши қисмат: Аз нигоҳи Ҷалолуддини Балхӣ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Аз нигоҳи Ҷалолуддини Балхӣ"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <pre>инсон «оинаи ҷамолнамои илоҳӣ», «ба сурат олами асғар» ва «ба маънӣ олами акбар» буда, айни Худо аст: </pre> <p>Онон, ки талабгори Худоед, Худоед, </p><p>Берун зи шумо нест, шумоед, шумоед. </p><p>Зотеду сифотеду, гаҳе аршу гаҳе фарш, </p><p>Дар айни бақоеду мубарро зи фаноед. </p><p>И<b>нсон</b>и давраи Эҳёро ҳаяҷон ва ҷӯшу хурӯши худмухторӣ ва имкониятҳои бемаҳдуди эҷодӣ (Пико делла Мирандола ва дигарон) фаро гирифтааст. Бахусус, мутафаккири олмонӣ Н. Кузанский дар таълимоти хеш инсонро худойгуна – «Инсони Худо» («Humanus Deus») ва «олами сағир» тасвир карда, мавҷуде медонад, ки тамоми Кайҳон ва моҳияти Худо дар вуҷуди вай ғунҷонида шудааст, ашрафи махлуқот аст, рӯҳу ҳиссиёт дорад ва аз фаришта каме поинтар меистад. Ӯ ба маърифати ҳиссиёт аҳаммияти ҷиддӣ дода, чунин мепиндорад, ки дар идрокоти инсон чизе нест, ки пеш аз он дар ҳиссиёти вай вуҷуд надошта бошад. Таълимоти Р. Декарт дар бораи тафаккур ҳамчун ягона шаҳодати боэътимоди ҳастии инсон («тафаккур мекунам, пас ман вуҷуд дорам»), бунёди асосии хирадгарои (ратсионализм)-и Аврупоро ташкил дод, ки маҳз дар хирад ва тафаккур хусусияти хосси инсон ва моҳияти он зоҳир мегардад. Санавияти картезиании ҷисму рӯҳ дар шинохти инсон чандин аср дар Аврупо ҳоким буд. Дар таълимоти Кант пурсиши «Инсон чист?» («Инсоншиносӣ аз нигоҳи прагматикӣ», 1798) ҳамчун масъалаи асосии фалсафа тавсиф шудааст. Инсон. ба назари ӯ «муҳимтарин мавҷуди дунёст», зеро дорои худшиносӣ ва олитарин арзиш аст ва соҳиби шахсият мебошад. Инсон тибқи таълимоти ӯ, аз як тараф зарурати табиист ва аз тарафи дигар озодии маънавӣ ва арзишҳои мутлақ дошта, «табиатан бад аст», вале осори некӣ низ дар ӯ дида мешавад. Вазифаи тарбияи маънавӣ он аст, ки нишонаҳои некии инсон бар майлони бадиҳои вай ғолиб оянд. Тафовути асосии инсон аз дигар мавҷудот худшиносии ӯст, вале худшиносии ӯ баъзан боиси худхоҳии табиии вай низ шуда метавонад, ҳарчанд Кант зидди худхоҳии инсон бо тамоми зуҳуроти он мебошад. Дар охири садаи XVIII ва оғози садаи XIX баргаштан ба фаҳмиши инсон ҳамчун мавҷуди зиндаи комил, ки хосси давраи Эҳё мебошад (Ҳердер, Гёте, фалсафаи табии романтизм) рӯх медиҳад. Ҳердер инсонро «нахустин мавҷуди озодшудаи табиат» меномад, ки бояд худии худро ташаккул дода, фарҳанг офарад. Ҳердер, романтикҳо, Ҳегел ғояи ҳастии инсони таърихиро инкишоф бахшиданд (Новалис таърихро «инсоншиносии таҷрибавӣ» номида буд). Дар фалсафаи классикии Олмон инсон мудрики фаъолияти маънавист, ки мавҷуди фарҳангофарину соҳибшуур (мабдаи ғоявии рӯҳу хирад) мебошад. Хирадгароӣ фарогири тамоми таълимоти инсоншиносии Ҳегел ва фалсафаи ӯ мебошад. Ба андешаи ӯ, фарқи байни инсон. ва ҳайвон фақат хирад ва қобилияти фикркунии ӯст, ки бо тамоми ҳастӣ одамияти худро собит кардан мехоҳад ва мудрики фаъоли маънавиёт ва намояндаи рӯҳу хиради ҷовид мебошад. Монизми инсоншиносии Фейербах зидди фаҳмиши идеалистию дуализми рӯҳу ҷисми инсон равона шуда, бо биниши моддигароии моҳияти инсон иртиботи зич дорад, аммо худи инсонро Фейербах бисёр мавҳум шарҳ медиҳад. Инсони ӯ аз иртиботу фаъолиятҳои воқеии иҷтимоӣ ҷудост. Бунёди фалсафаи инсоншиносии ӯро робитаи байни Ману Ту, бахусус муносибати зану мард ташкил медиҳад. Дар танҳоӣ инсон арзиши бузурге надорад ва танҳо дар робита бо дигарон моҳият касб мекунад. Тибқи таълимоти Фейербах, мафҳуми Худо бо мафҳуми инсоният пурра мувофиқ меояд ва моҳияту ҳастӣ барои Худо як аст. Равоншиноси авсриягӣ З. Фрейд таносуби шуур, огоҳӣ ва нохудогоҳиро ба миён гузошта, ба ин натиҷа расид, ки зиндагии зеҳнии бошуурона ё огоҳонаи инсон фақат як бахши хурди тамоми ҳаёти зеҳнии инсонро ташкил медиҳад, дар сурате, ки нохудогоҳии инсон бахши аъзами зеҳни инсонро дар бар мегирад. Ба андешаи ӯ, таҳлили равонӣ (психоанализ) метавонад сабабҳои нохудогоҳи (бошуурона)-и падидаҳои ҳаёти ҳаррӯзаро баён кунад. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Дар_таълимоти_ирратсионалистии_инсони_асрҳои_19–20"><span id=".D0.94.D0.B0.D1.80_.D1.82.D0.B0.D1.8A.D0.BB.D0.B8.D0.BC.D0.BE.D1.82.D0.B8_.D0.B8.D1.80.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.81.D0.B8.D0.BE.D0.BD.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D1.81.D1.82.D0.B8.D0.B8_.D0.B8.D0.BD.D1.81.D0.BE.D0.BD.D0.B8_.D0.B0.D1.81.D1.80.D2.B3.D0.BE.D0.B8_19.E2.80.9320"></span>Дар таълимоти ирратсионалистии инсони асрҳои 19–20</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=7" title="Вироиши қисмат: Дар таълимоти ирратсионалистии инсони асрҳои 19–20" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Дар таълимоти ирратсионалистии инсони асрҳои 19–20"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <pre>қобилияту неруи берун аз тафаккур (ҳиссиёт, ирода ва ғайра) бартарӣ дорад. Инсон дар таълимоти Нитсше абармардест, ки тавонистааст аз ҳақирии ҳастии худ вораҳад ва мазмуни Замин гардад, оламро ба хештан баргардонад ва назари худро боифтихор ба уфуқи он равона созад; абармард соҳибиродаест, ки оламро бо хости хеш мечархонад. </pre> <p>Файласуфи даниягӣ Кйеркегор амалеро дар сафи аввал мегузорад, ки дар он инсон «худро тавлид мекунад» ва соҳиби интихобест, ки ба шарофати он ҳамчун мавҷуди табиӣ, ба шахсияти маънавию ҳастии маънавӣ табдил ёфта, тақдири худро ба дасти худ мегирад. Дар Русия усули инсоншиносии фалсафиро танҳо Чернишевский инкишоф бахшидааст. </p><p>Масъалаи шахсият дар маркази таълимоти фалсафии шахсгароӣ (ё инсонгароӣ, персонализм) ва вуҷудӣ қарор дорад, ки тибқи он инсон наметавонад ба ягон «моҳият» (биологӣ, равонӣ, иҷтимоӣ, маънавӣ) тобеъ бошад. Дар фалсафаи вуҷудӣ ҳастии инсон аз моҳияти он афзалтар буда, моҳияти худро инсон дар раванди ҳастияш касб мекунад ва ҳастияш маънии ҳастии озодро дорад. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Марксизм"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.80.D0.BA.D1.81.D0.B8.D0.B7.D0.BC"></span>Марксизм</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&veaction=edit&section=8" title="Вироиши қисмат: Марксизм" class="mw-editsection-visualeditor"><span>вироиш</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Марксизм"><span>вироиши манбаъ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <pre>таълимоти идеалистии фаҳмиши инсонро рад карда, бар асоси усули диалектикӣ-моддигароӣ инсонро ҳамчун мавҷуди табиӣ-иҷтимоӣ ва мудрики фаъоли ҷамъиятӣ-меҳнатӣ шарҳ медиҳад. Тибқи таълимоти марксистӣ инсон берун аз ҷамъият вуҷуд дошта наметавонад; инсони зинда ин инсони ҷамъиятӣ буда, ҳатто дар фикру мулоҳизаҳо ва ҳиссиёти рӯҳии ӯ ҳам ҳастии муайяни ҷамъиятӣ инъикос меёбад. Инсон маҳз дар дигаргунсозии олами беруна фаъолона иштирок карда, худро тағйир ва тараққӣ медиҳад. Назарияи марксистӣ-ленинӣ ҳаминро ба асос мегирад, ки ҷамъият як чизи шахшуда, доимӣ ва тағйирёбандае нест. Вай маҳсули муҳити муайян, маҷмӯи маҳсули шароити иҷтимоист, ки дар натиҷаи тағйири онҳо хусусияти инсон ҳам дигар мешавад. Дар баробари тараққиёти ҷамъият, табиати инсон ҳам инкишоф ёфта, дигар мешавад. К. Маркс ва Ф. Энгелс дар «Манифести партияи Коммунистӣ» қайд карда буданд, ки баробари шароити ҳаёт ва муносибатҳои ҷамъиятии одамон тасаввурот, ақидаҳо, фаҳмиш ва шуури онҳо ҳам тағйир меёбанд. Дар раванди дигаргунсозии сохти иқтисодии ҳар як ҷамъият инсон табиати худро ҳам тағйир медиҳад. </pre> <p>Фаҳмиши диалектикӣ-моддигароии <b>инсон</b> сабабияти мушаххаси таърихии олами маънавӣ, моҳияти иҷтимоӣ, равонӣ, шуур ва шаклҳои фаъолияти таҷрибавӣ, ошкор кардани таносуби иҷтимоӣ ва биологии инсонро  дар назар дорад. Инсон дар муқоиса бо ҳайвонот метавонад дар шароити зисти худ дигаргуниҳои куллӣ ба вуҷуд оварад ва ба муҳит мутобиқ шуда, бо меҳнати якҷоя тибқи талаботи рӯзафзуни худ муҳитро тағйир диҳад ва олами пуробу ранги фарҳанги моддию маънавӣ офарад. Бо офариниши олами фарҳанги моддию маънавӣ инсон худ низ ташаккул меёбад. Инсон низоми зиндаест, ки ягонагии ҷисмонию маънавӣ, табиию иҷтимоиро дар бар дорад ва ҳамчун мавҷуди зинда бо падидаҳои табиӣ алоқаманд буда, ба қонунҳои биологӣ (биофизикӣ, биокимиёӣ ва физиологӣ) тобеъ мебошад ва дар сатҳи зеҳни огоҳ ва шахсият бо ҳастии иҷтимоӣ бо қонунҳои хосси он тавъам аст. Сиришти ҷисмонию морфологии инсон сатҳи олии ташаккули модда дар олами ба мо маълум ба шумор меравад. Инсон ягона мавҷудест, ки тамоми арзишҳои моддию маънавии дар тӯли таърих анбоштаи наслҳои башариятро дар худ таҷассум ва захира мекунад ва ба ояндагони хеш интиқол медиҳад. Кӯдак захираи иттилооти генетикии волидайнро тавассути сохти хосси бадан, сохтори мағзи сар, низоми асаб, нишонаҳои истеъдоду қобилияти худ ба ирс мебарад, аммо нишонаҳои истеъдоди табиӣ (анатомӣ-физиологӣ) танҳо дар шароити ҳаёти иҷтимоӣ, дар раванди муносибати кӯдак бо калонсолон инкишоф ва рушд меёбанд. Амал, равиши тафаккур ва ҳиссиёти инсон аз шароити объективию таърихие, ки дар он зиндагӣ дорад, аз хусусиятҳои он гурӯҳи иҷтимоие, ки манфиатҳои онҳоро бошуурона ва ё бешуурона намояндагӣ мекунад, вобаста аст. Инсоншиносон ба ин ақидаанд, ки мундариҷаи ҳаёти маънавии инсон ва қонунҳои зиндагии ӯ ба таври ирсӣ барномарезӣ нашудаст, ҳарчанд ин маъниро дар робита бо бархе иқтидору имкониятҳои фаъолияти эҷодӣ, дар бораи хусусиятҳои қобилиятҳои фардӣ, ки бар асоси истеъдоди ирсӣ дар ҷамъият ташаккул меёбанд, баён кардан нашояд. Баъзе нишонаҳои ирсӣ тавассути хусусиятҳои силсилаи олии асаб ба инкишофи майлонҳову қобилиятҳои инсон каму беш таъсир мегузоранд. Дар назди ҳар як инсони нав ба зиндагӣ воридшуда олами чизҳо ва таъсисоти иҷтимоие намоён мегарданд, ки дар онҳо фаъолияти наслҳои пешин таҷассум ёфтааст. Маҳз ҳамин олами инсонишуда, ки дар он ҳар як чиз ва ҳар як раванд гӯё бо моҳияти инсонӣ, вазифаю ҳадафҳои иҷтимоӣ сероб шудааст, инсонро сар то по фаро мегирад. Фарогирии шаклҳои фаъолияти иҷтимоии таърихан ташаккулёфта шарти асосию ҳалкунандаи механизми ташаккули шахсияти инсон мебошад. Барои он, ки шаклҳои мазкур ба қобилияти шахсӣ ва як бахши шахсият табдил шаванд, инсон аз оғози кӯдакӣ дар робита бо калонсолон ба тақлид, таълимот, омӯзиш ва тарбия машғул мешавад. Дар натиҷа, инсони ба таври фардӣ такомулёфтаистода қобилияти бо олоти меҳнат боақлона кор карданро ёд мегирад, маҷмӯи меъёрҳои иҷтимоиро аз худ мекунад, рамзҳову калимаҳо ва мафҳумҳои гуногунро фаро мегирад. </p><p>Дар раванди шиносоӣ бо фарҳанг дар вуҷуди инсон механизми худидорие ташаккул меёбад, ки дар шакли қобилияту истеъдод ва кӯшишҳои ба таври иродавӣ идора кардани талабот, тамоюлот ва ғаризаҳо зоҳир мегардад. Ин механизми худидорӣ дар асл назорати иҷтимоие мебошад, ки майлу шавқҳои номақбул барои ҷамъиятро пахш карда, барои ҳаёти иҷтимоӣ шароити зарурӣ ва муносиб таъмин менамояд. Суръати инкишофи инсоният ҳар қадаре тезтар шавад, масъалаҳои маорифу тарбия ва ташаккули инсон ҳамчун шахсият ҳамон қадар мураккабтар мегарданд. Меъёрҳои ба таври таърихӣ ташаккулёфтаи ҳуқуқ, ахлоқ, рӯзғордорӣ, қоидаҳои тафаккур, забон, табъи зебоишиносӣ ва ғ. рафтору хиради инсонро ташаккулу такомул медиҳанд, аз ҳар як шахси мушаххас намояндаи дорои сабки муайяни ҳаёти иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва равониро ба вуҷуд меоваранд: танҳо дар ҷамъият инсон моҳияти аслии худро ошкор мекунад ва инкишоф медиҳад. Аз ин рӯ, дар бораи неруи табиату моҳияти инсон на аз рӯйи неруи фарди алоҳида, балки аз рӯйи неруи ҳамаи ҷомеа баҳо додан мумкин аст. Иинсон ҳамеша ва ҳамаҷониба бо ҷомеа дар иртибот аст, ҳатто ҳангоме ки танҳост (дар танҳоӣ инсон бо тафаккур ва арзишҳои инсоние, ки башарият офаридааст, пайванди ногусастанӣ дорад). Ҳар як инсони алоҳида шахсияти нотакрор буда, дар худ моҳияти хоссеро ғунҷонидааст. Ӯ ҳамчун шахсияте зуҳур мекунад, ки ба худшиносӣ расидааст ва вазифаҳои иҷтимоии худро дарк карда, худро ҳамчун мудрики раванди таърихӣ эътироф менамо<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Философский энциклопедический словарь. М., 1989; Абдуллозода Ш. Фалсафаи одамият. Масъалаи инсон ва гуманизм дар адён. Д., 2003. بندهش. به كوشش تهمورث دینشاه انكلساریا. بمبئی، ١٩٠٨م؛ كریستن سن آرتور. نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان. تهران، ١٣٦٤ ش.؛ عسکریخانقاه اصغر. مردمشناسی. تهران، ١٣٧٣ ش.؛ روح الامینی محمود. مبانی انسانشناسی. تهران، ١٣٧٧ ش.؛ فکوهی ناصر. تأریخ اندیشه و نظریه های انسانشناسی. تهران، ١٣٨١ ش.؛ ماتگن جان و جاست پیتر. انسانشناسی اجتماعی و فرهنگی. تهران، ١٣٨٩ ش</span> </li> </ol>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Баргирифта аз "<a dir="ltr" href="https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Инсон&oldid=1291927">https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Инсон&oldid=1291927</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B6%D0%B0:%D0%93%D1%83%D1%80%D3%AF%D2%B3%D2%B3%D0%BE" title="Вижа:Гурӯҳҳо">Гурӯҳ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%93%D1%83%D1%80%D3%AF%D2%B3:%D0%9E%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Гурӯҳ:Одам">Одам</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Ин саҳифаро бори охир дар 22 феврали 2022, 06:25 вироиш карда буданд.</li> <li id="footer-info-copyright">Матн зери иҷозатномаи <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a> дастрас мебошад, дигар иҷозатномаҳои иловагӣ низ ба кор бурда мешаванд. Ниг. <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Қоидаҳои истифодаро</a> барои маълумоти бештар.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Сиёсати ҳифзи асрор</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%9E%D1%88%D0%BD%D0%BE%D3%A3_%D0%B1%D0%BE_%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0">Дар бораи Википедиа</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%B8%D2%B3%D0%B0:%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D0%B7%D0%B8%D0%B1%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%B8_%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BC%D3%A3">Такзибнома</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Таҳиягарон</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tg.wikipedia.org">Омор</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Созишномаи куки</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tg.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Намуди мобилӣ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-ppdsc","wgBackendResponseTime":182,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.023","walltime":"0.047","ppvisitednodes":{"value":40,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":0,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":151,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-59856bd7d8-k57ds","timestamp":"20241119175600","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0418\u043d\u0441\u043e\u043d","url":"https:\/\/tg.wikipedia.org\/wiki\/%D0%98%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-07-04T14:36:40Z","dateModified":"2022-02-22T06:25:51Z","headline":"\u043c\u0430\u0432\u04b7\u0443\u0434\u0438 \u0441\u0443\u0445\u0430\u043d\u0433\u04ef\u0438 \u043c\u0438\u0440\u0430\u043d\u0434\u0430, \u0447\u0443\u043d \u049b\u0438\u0441\u043c\u0435 \u0430\u0437 \u04b7\u043e\u043c\u0435\u0430"}</script> </body> </html>