CINXE.COM

Jamaica - Wikipedia, la enciclopedia libre

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="es" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Jamaica - Wikipedia, la enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","enero","febrero","marzo","abril","mayo","junio","julio","agosto","septiembre","octubre","noviembre","diciembre"],"wgRequestId":"76218800-1c40-490f-b29e-8390665d2a15","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Jamaica","wgTitle":"Jamaica","wgCurRevisionId":165320628,"wgRevisionId":165320628,"wgArticleId":8004,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Páginas con argumentos formatnum no numéricos","Wikipedia:Páginas que usan Phonos","Wikipedia:Artículos con texto en inglés","Wikipedia:Artículos con texto en otros idiomas","Wikipedia:Artículos destacados en otras ediciones de Wikipedia","Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en yoruba","Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en alemán","Wikipedia:Artículos con pasajes que requieren referencias","Wikipedia:Artículos con identificadores VIAF", "Wikipedia:Artículos con identificadores BNE","Wikipedia:Artículos con identificadores BNF","Wikipedia:Artículos con identificadores GND","Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN","Wikipedia:Artículos con identificadores Relación OSM","Wikipedia:Artículos con identificadores TGN","Wikipedia:Control de autoridades con 21 elementos","Jamaica","Presencia española en Ultramar","Países del mar Caribe","Países del G-15"],"wgPageViewLanguage":"es","wgPageContentLanguage":"es","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Jamaica","wgRelevantArticleId":8004,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"es","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"es"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist": true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q766","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.imagenesinfobox":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.phonos.styles":"ready","ext.phonos.icons":"ready","ext.imagemap.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles": "ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.phonos.init","ext.imagemap","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.a-commons-directo","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions", "wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.imagemap.styles%7Cext.phonos.icons%2Cstyles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=es&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.gadget.imagenesinfobox&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=noscript&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/1200px-Flag_of_Jamaica.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/800px-Flag_of_Jamaica.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="400"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/640px-Flag_of_Jamaica.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="320"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Jamaica - Wikipedia, la enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//es.m.wikipedia.org/wiki/Jamaica"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (es)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//es.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://es.wikipedia.org/wiki/Jamaica"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.es"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Canal Atom de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:CambiosRecientes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Jamaica rootpage-Jamaica skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Ir al contenido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menú principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menú principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portada" title="Visitar la página principal [z]" accesskey="z"><span>Portada</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Comunidad" title="Acerca del proyecto, lo que puedes hacer, dónde encontrar información"><span>Portal de la comunidad</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Actualidad" title="Encuentra información de contexto sobre acontecimientos actuales"><span>Actualidad</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosRecientes" title="Lista de cambios recientes en la wiki [r]" accesskey="r"><span>Cambios recientes</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasNuevas"><span>Páginas nuevas</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Aleatoria" title="Cargar una página al azar [x]" accesskey="x"><span>Página aleatoria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ayuda:Contenidos" title="El lugar para aprender"><span>Ayuda</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Informes_de_error"><span>Notificar un error</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasEspeciales"><span>Páginas especiales</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="La enciclopedia libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-es.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Buscar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia" aria-label="Buscar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Herramientas personales"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apariencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apariencia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es" class=""><span>Donaciones</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=Jamaica" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio" class=""><span>Crear una cuenta</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=Jamaica" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>Acceder</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Más opciones" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas personales" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas personales</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es"><span>Donaciones</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=Jamaica" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear una cuenta</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=Jamaica" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Acceder</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páginas para editores desconectados <a href="/wiki/Ayuda:Introducci%C3%B3n" aria-label="Obtenga más información sobre editar"><span>más información</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MisContribuciones" title="Una lista de modificaciones hechas desde esta dirección IP [y]" accesskey="y"><span>Contribuciones</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MiDiscusi%C3%B3n" title="Discusión sobre ediciones hechas desde esta dirección IP [n]" accesskey="n"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contenidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contenidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ocultar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Etimología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Etimología</span> </div> </a> <ul id="toc-Etimología-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia_de_Jamaica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_de_Jamaica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Historia de Jamaica</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia_de_Jamaica-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Historia de Jamaica</span> </button> <ul id="toc-Historia_de_Jamaica-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Periodo_precolombino" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Periodo_precolombino"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Periodo precolombino</span> </div> </a> <ul id="toc-Periodo_precolombino-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jamaica_española_(1494-1655)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jamaica_española_(1494-1655)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Jamaica española (1494-1655)</span> </div> </a> <ul id="toc-Jamaica_española_(1494-1655)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Colonia_de_Jamaica_(1655-1962)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Colonia_de_Jamaica_(1655-1962)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Colonia de Jamaica (1655-1962)</span> </div> </a> <ul id="toc-Colonia_de_Jamaica_(1655-1962)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Independencia_de_Jamaica_(1958)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Independencia_de_Jamaica_(1958)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Independencia de Jamaica (1958)</span> </div> </a> <ul id="toc-Independencia_de_Jamaica_(1958)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Política" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Política"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Política</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Política-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Política</span> </button> <ul id="toc-Política-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Derechos_humanos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Derechos_humanos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Derechos humanos</span> </div> </a> <ul id="toc-Derechos_humanos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Defensa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Defensa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Defensa</span> </div> </a> <ul id="toc-Defensa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Organización_territorial" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Organización_territorial"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Organización territorial</span> </div> </a> <ul id="toc-Organización_territorial-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geografía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geografía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Geografía</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geografía-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Geografía</span> </button> <ul id="toc-Geografía-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Islas,_cayos_y_bancos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Islas,_cayos_y_bancos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Islas, cayos y bancos</span> </div> </a> <ul id="toc-Islas,_cayos_y_bancos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Flora_y_Fauna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Flora_y_Fauna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Flora y Fauna</span> </div> </a> <ul id="toc-Flora_y_Fauna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vida_acuática" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vida_acuática"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Vida acuática</span> </div> </a> <ul id="toc-Vida_acuática-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Geología</span> </div> </a> <ul id="toc-Geología-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Clima" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Clima"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>Clima</span> </div> </a> <ul id="toc-Clima-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Contaminación" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Contaminación"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.6</span> <span>Contaminación</span> </div> </a> <ul id="toc-Contaminación-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Políticas_medioambientales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Políticas_medioambientales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.7</span> <span>Políticas medioambientales</span> </div> </a> <ul id="toc-Políticas_medioambientales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Economía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Economía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Economía</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Economía-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Economía</span> </button> <ul id="toc-Economía-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Energía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Energía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Energía</span> </div> </a> <ul id="toc-Energía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Telecomunicaciones" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Telecomunicaciones"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Telecomunicaciones</span> </div> </a> <ul id="toc-Telecomunicaciones-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Transporte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Transporte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Transporte</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Transporte-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Transporte</span> </button> <ul id="toc-Transporte-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Carreteras" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Carreteras"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Carreteras</span> </div> </a> <ul id="toc-Carreteras-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ferrocarriles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ferrocarriles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Ferrocarriles</span> </div> </a> <ul id="toc-Ferrocarriles-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transporte_aéreo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transporte_aéreo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Transporte aéreo</span> </div> </a> <ul id="toc-Transporte_aéreo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Puertos,_navegación_y_faros" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Puertos,_navegación_y_faros"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Puertos, navegación y faros</span> </div> </a> <ul id="toc-Puertos,_navegación_y_faros-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Demografía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Demografía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Demografía</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Demografía-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Demografía</span> </button> <ul id="toc-Demografía-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Religión" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Religión"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Religión</span> </div> </a> <ul id="toc-Religión-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Idiomas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Idiomas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Idiomas</span> </div> </a> <ul id="toc-Idiomas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Emigración" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Emigración"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Emigración</span> </div> </a> <ul id="toc-Emigración-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Etnias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Etnias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.4</span> <span>Etnias</span> </div> </a> <ul id="toc-Etnias-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Educación" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Educación"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.5</span> <span>Educación</span> </div> </a> <ul id="toc-Educación-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Cultura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Cultura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Cultura</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Cultura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Cultura</span> </button> <ul id="toc-Cultura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gastronomía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gastronomía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Gastronomía</span> </div> </a> <ul id="toc-Gastronomía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Literatura</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Deportes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Deportes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Deportes</span> </div> </a> <ul id="toc-Deportes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Véase_también" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Véase_también"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Véase también</span> </div> </a> <ul id="toc-Véase_también-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referencias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Referencias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Referencias</span> </div> </a> <ul id="toc-Referencias-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Enlaces_externos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Enlaces_externos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Enlaces externos</span> </div> </a> <ul id="toc-Enlaces_externos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabla de contenidos" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Jamaica</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artículo en otro idioma. Disponible en 237 idiomas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-237" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">237 idiomas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Иамаика – abjasio" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Иамаика" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abjasio" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – achenés" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="achenés" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – afrikáans" lang="af" hreflang="af" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikáans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – alemán suizo" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alemán suizo" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%83%E1%88%9B%E1%8B%AD%E1%8A%AB" title="ጃማይካ – amárico" lang="am" hreflang="am" data-title="ጃማይካ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amárico" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ami mw-list-item"><a href="https://ami.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Amis" lang="ami" hreflang="ami" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Pangcah" data-language-local-name="Amis" class="interlanguage-link-target"><span>Pangcah</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Chamaica" title="Chamaica – aragonés" lang="an" hreflang="an" data-title="Chamaica" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonés" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Iamaica" title="Iamaica – inglés antiguo" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Iamaica" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="inglés antiguo" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="जमैका" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="جامايكا – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جامايكا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="جامايكا – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="جامايكا" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="چامايكا – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="چامايكا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Xamaica" title="Xamaica – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Xamaica" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Xamayka" title="Xamayka – aimara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Xamayka" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aimara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yamayka" title="Yamayka – azerbaiyano" lang="az" hreflang="az" data-title="Yamayka" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaiyano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="جاماییکا – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="جاماییکا" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – baskir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baskir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – balinés" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinés" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Yamaika" title="Yamaika – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Yamaika" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – bielorruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorruso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – búlgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="búlgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="जमैका" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bislama" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="জ্যামাইকা – bengalí" lang="bn" hreflang="bn" data-title="জ্যামাইকা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalí" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%87%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%80" title="ཇ་མའི་ཀ – tibetano" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཇ་མའི་ཀ" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibetano" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="জামাইকা – Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="জামাইকা" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – bretón" lang="br" hreflang="br" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretón" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – bosnio" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosnio" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Jamaica" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – checheno" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="checheno" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Jamayka" title="Jamayka – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Jamayka" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="جامایکا – kurdo sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جامایکا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="kurdo sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Giamaica" title="Giamaica – corso" lang="co" hreflang="co" data-title="Giamaica" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corso" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Camayka" title="Camayka – tártaro de Crimea" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Camayka" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tártaro de Crimea" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – chuvasio" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="chuvasio" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – galés" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galés" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – danés" lang="da" hreflang="da" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danés" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artículo bueno"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Camayka" title="Camayka – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Camayka" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – bajo sorbio" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="bajo sorbio" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="जमैका" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%96%DE%AC%DE%89%DE%AC%DE%87%DE%A8%DE%86%DE%A7" title="ޖެމެއިކާ – divehi" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ޖެމެއިކާ" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="divehi" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – ewé" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="ewé" class="interlanguage-link-target"><span>Eʋegbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B6%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CE%B9%CE%BA%CE%B1" title="Τζαμάικα – griego" lang="el" hreflang="el" data-title="Τζαμάικα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="griego" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Jamaica" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Jamajko" title="Jamajko – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Jamajko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – estonio" lang="et" hreflang="et" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonio" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – euskera" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="euskera" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="جامائیکا – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جامائیکا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Jamayka" title="Jamayka – fula" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Jamayka" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="fula" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="artículo recomendado"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – feroés" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="feroés" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Jama%C3%AFque" title="Jamaïque – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Jamaïque" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Jamayica" title="Jamayica – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Jamayica" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – frisón septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frisón septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – frisón occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frisón occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Iam%C3%A1ice" title="Iamáice – irlandés" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Iamáice" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Yamayka" title="Yamayka – gagauzo" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Yamayka" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="gagauzo" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Janmayk" title="Janmayk – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Janmayk" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Iaimeuca" title="Iaimeuca – gaélico escocés" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Iaimeuca" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélico escocés" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Xamaica" title="Xamaica – gallego" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Xamaica" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="gallego" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ham%C3%A1ika" title="Hamáika – guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Hamáika" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="जमैका" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%AE%E0%AB%88%E0%AA%95%E0%AA%BE" title="જમૈકા – guyaratí" lang="gu" hreflang="gu" data-title="જમૈકા" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="guyaratí" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Jamaicey" title="Yn Jamaicey – manés" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Jamaicey" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – chino hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Jamaica" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="chino hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%92%27%D7%9E%D7%99%D7%99%D7%A7%D7%94" title="ג&#039;מייקה – hebreo" lang="he" hreflang="he" data-title="ג&#039;מייקה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreo" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="जमैका" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – alto sorbio" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="alto sorbio" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Jamayik" title="Jamayik – criollo haitiano" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Jamayik" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="criollo haitiano" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1" title="Ճամայկա – armenio" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ճամայկա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armenio" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%A1" title="Ճամայքա – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ճամայքա" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Jamaik%E1%BA%A1" title="Jamaikạ – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Jamaikạ" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Hamaika" title="Hamaika – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Hamaika" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Jama%C3%ADka" title="Jamaíka – islandés" lang="is" hreflang="is" data-title="Jamaíka" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandés" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Giamaica" title="Giamaica – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Giamaica" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B8%E3%83%A3%E3%83%9E%E3%82%A4%E3%82%AB" title="ジャマイカ – japonés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ジャマイカ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artículo destacado"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Jumieka" title="Jumieka – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Jumieka" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/djamaikas" title="djamaikas – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="djamaikas" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – javanés" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanés" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="იამაიკა – georgiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იამაიკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Yamayka" title="Yamayka – karakalpako" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Yamayka" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakalpako" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/%C7%A6amayka" title="Ǧamayka – cabileño" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ǧamayka" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="cabileño" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D1%8D" title="Ямайкэ – kabardiano" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Ямайкэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="kabardiano" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Camayiki" title="Camayiki – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Camayiki" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Ja%CC%B1ma%CC%B1ika" title="Ja̱ma̱ika – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Ja̱ma̱ika" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – kikuyu" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="kikuyu" class="interlanguage-link-target"><span>Gĩkũyũ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – kazajo" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazajo" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%AE%E0%B3%88%E0%B2%95" title="ಜಮೈಕ – canarés" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಜಮೈಕ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="canarés" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9E%90%EB%A9%94%EC%9D%B4%EC%B9%B4" title="자메이카 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="자메이카" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – karachay-balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karachay-balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Jama%C3%AEka" title="Jamaîka – kurdo" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Jamaîka" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdo" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Jameka" title="Jameka – córnico" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Jameka" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="córnico" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Iamaica" title="Iamaica – latín" lang="la" hreflang="la" data-title="Iamaica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latín" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – luxemburgués" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxemburgués" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – lezgiano" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgiano" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – limburgués" lang="li" hreflang="li" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburgués" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Giamaica" title="Giamaica – ligur" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Giamaica" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligur" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Giamaica" title="Giamaica – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Giamaica" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Giamaica" title="Giamaica – lombardo" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Giamaica" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardo" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Jamaike" title="Jamaike – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Jamaike" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – letón" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letón" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/J%CC%A3%C3%A2m%C3%A9ika" title="J̣âméika – madurés" lang="mad" hreflang="mad" data-title="J̣âméika" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="madurés" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – moksha" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="moksha" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Jama%C3%AEka" title="Jamaîka – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Jamaîka" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Hamaika" title="Hamaika – maorí" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Hamaika" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maorí" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%98%D0%BA%D0%B0" title="Јамајка – macedonio" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јамајка" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedonio" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9C%E0%B4%AE%E0%B5%88%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95" title="ജമൈക്ക – malayálam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ജമൈക്ക" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayálam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%96%EA%AF%83%EA%AF%A5%EA%AF%A2%EA%AF%80%EA%AF%A5" title="ꯖꯃꯥꯢꯀꯥ – manipurí" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯖꯃꯥꯢꯀꯥ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipurí" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – maratí" lang="mr" hreflang="mr" data-title="जमैका" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="maratí" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – Western Mari" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="Western Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – malayo" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malayo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/%C4%A0amajka" title="Ġamajka – maltés" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Ġamajka" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltés" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6" title="ဂျမေကာနိုင်ငံ – birmano" lang="my" hreflang="my" data-title="ဂျမေကာနိုင်ငံ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmano" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="جامائیکا – mazandaraní" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="جامائیکا" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandaraní" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – bajo alemán" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bajo alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – bajo sajón" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bajo sajón" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – nepalí" lang="ne" hreflang="ne" data-title="जमैका" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalí" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – nevarí" lang="new" hreflang="new" data-title="जमैका" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevarí" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – noruego nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="noruego nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – noruego bokmal" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="noruego bokmal" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Jamaayikaa" title="Jamaayikaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Jamaayikaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%C3%A6" title="Ямайкæ – osético" lang="os" hreflang="os" data-title="Ямайкæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osético" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%9C%E0%A8%AE%E0%A9%88%E0%A8%95%E0%A8%BE" title="ਜਮੈਕਾ – punyabí" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਜਮੈਕਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="punyabí" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampanga" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Jama%C3%AFque" title="Jamaïque – Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Jamaïque" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Tschameeki" title="Tschameeki – Pennsylvania German" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Tschameeki" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania German" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="जमैका" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="pali" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Jamaeka" title="Jamaeka – Pitcairn-Norfolk" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Jamaeka" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Pitcairn-Norfolk" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Giam%C3%A0ica" title="Giamàica – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Giamàica" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="جمیکا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="جمیکا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B6%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B1%CE%BD" title="Τζαμαίκαν – Pontic" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Τζαμαίκαν" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="Pontic" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%8A%DA%A9%D8%A7" title="جمايکا – pastún" lang="ps" hreflang="ps" data-title="جمايکا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pastún" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Shamayka" title="Shamayka – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Shamayka" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – rumano" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumano" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Jamayika" title="Jamayika – kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Jamayika" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinyarwanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="जमैका – sánscrito" lang="sa" hreflang="sa" data-title="जमैका" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sánscrito" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8C%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Дьамайка – sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Дьамайка" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="sakha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Giam%C3%A0ica" title="Giamàica – sardo" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Giamàica" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardo" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Giamaica" title="Giamaica – siciliano" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Giamaica" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siciliano" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – escocés" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="escocés" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%8A%DA%AA%D8%A7" title="جميڪا – sindi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="جميڪا" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – sami septentrional" lang="se" hreflang="se" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="sami septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – serbocroata" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbocroata" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%B0%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%81%B5%E1%80%BB%E1%82%83%E1%82%87%E1%80%99%E1%80%B1%E1%82%87%E1%81%B5%E1%82%83%E1%82%87" title="မိူင်းၵျႃႇမေႇၵႃႇ – shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မိူင်းၵျႃႇမေႇၵႃႇ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="shan" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B7%90%E0%B6%B8%E0%B7%99%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="ජැමෙයිකාව – cingalés" lang="si" hreflang="si" data-title="ජැමෙයිකාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalés" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – eslovaco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovaco" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – esloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – samoano" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoano" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – sami inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="sami inari" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Jamaica" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Jamayka" title="Jamayka – somalí" lang="so" hreflang="so" data-title="Jamayka" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalí" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Xhamajka" title="Xhamajka – albanés" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Xhamajka" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanés" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%98%D0%BA%D0%B0" title="Јамајка – serbio" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јамајка" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbio" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-srn mw-list-item"><a href="https://srn.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – sranan tongo" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="sranan tongo" class="interlanguage-link-target"><span>Sranantongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/IJamayikha" title="IJamayikha – suazi" lang="ss" hreflang="ss" data-title="IJamayikha" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="suazi" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – sundanés" lang="su" hreflang="su" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundanés" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – suajili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suajili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Jamajka" title="Jamajka – silesio" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Jamajka" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silesio" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9C%E0%AE%AE%E0%AF%87%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BE" title="ஜமேக்கா – tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஜமேக்கா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Atayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Atayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B0%AE%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B0%BE" title="జమైకా – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="జమైకా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – tetún" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="tetún" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – tayiko" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tayiko" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%88%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B2" title="ประเทศจาเมกา – tailandés" lang="th" hreflang="th" data-title="ประเทศจาเมกา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tailandés" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/%C3%9Dama%C3%BDka" title="Ýamaýka – turcomano" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Ýamaýka" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turcomano" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – tagalo" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalo" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Yamayka" title="Yamayka – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Yamayka" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/Samaika" title="Samaika – tongano" lang="to" hreflang="to" data-title="Samaika" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="tongano" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Jamaika" title="Jamaika – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Jamaika" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://trv.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – taroko" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="taroko" class="interlanguage-link-target"><span>Seediq</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – tártaro" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tártaro" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – udmurt" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurt" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="يامايكا – uigur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="يامايكا" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uigur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0" title="Ямайка – ucraniano" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Ямайка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraniano" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="جمیکا – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جمیکا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yamayka" title="Yamayka – uzbeko" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yamayka" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeko" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Zam%C3%A0ega" title="Zamàega – veneciano" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Zamàega" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="veneciano" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Jamaik" title="Jamaik – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Jamaik" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Cameke%C3%A4n" title="Camekeän – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Camekeän" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Jamayka" title="Jamayka – wólof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Jamayka" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wólof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%89%99%E4%B9%B0%E5%8A%A0" title="牙买加 – chino wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="牙买加" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="chino wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="იამაიკა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="იამაიკა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%96%D7%A9%D7%90%D7%9E%D7%99%D7%99%D7%A7%D7%A2" title="דזשאמייקע – yidis" lang="yi" hreflang="yi" data-title="דזשאמייקע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yidis" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artículo bueno"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Jam%C3%A1%C3%ADk%C3%A0" title="Jamáíkà – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Jamáíkà" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Jamaica" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%89%99%E4%B9%B0%E5%8A%A0" title="牙买加 – chino" lang="zh" hreflang="zh" data-title="牙买加" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chino" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%89%99%E8%B2%B7%E5%8A%A0" title="牙買加 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="牙買加" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Jamaica" title="Jamaica – chino min nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Jamaica" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="chino min nan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%89%99%E8%B2%B7%E5%8A%A0" title="牙買加 – cantonés" lang="yue" hreflang="yue" data-title="牙買加" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonés" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/I-Jamaica" title="I-Jamaica – zulú" lang="zu" hreflang="zu" data-title="I-Jamaica" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulú" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q766#sitelinks-wikipedia" title="Editar enlaces interlingüísticos" class="wbc-editpage">Editar enlaces</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacios de nombres"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jamaica" title="Ver la página de contenido [c]" accesskey="c"><span>Artículo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discusi%C3%B3n:Jamaica" rel="discussion" title="Discusión acerca de la página [t]" accesskey="t"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar variante de idioma" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">español</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jamaica"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=history" title="Versiones anteriores de esta página [h]" accesskey="h"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Herramientas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Más opciones" > <div class="vector-menu-heading"> Acciones </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Jamaica"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=history"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> General </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:LoQueEnlazaAqu%C3%AD/Jamaica" title="Lista de todas las páginas de la wiki que enlazan aquí [j]" accesskey="j"><span>Lo que enlaza aquí</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosEnEnlazadas/Jamaica" rel="nofollow" title="Cambios recientes en las páginas que enlazan con esta [k]" accesskey="k"><span>Cambios en enlazadas</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=es" title="Subir archivos [u]" accesskey="u"><span>Subir archivo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;oldid=165320628" title="Enlace permanente a esta versión de la página"><span>Enlace permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=info" title="Más información sobre esta página"><span>Información de la página</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Citar&amp;page=Jamaica&amp;id=165320628&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre cómo citar esta página"><span>Citar esta página</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Acortador_de_URL&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FJamaica"><span>Obtener URL acortado</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FJamaica"><span>Descargar código QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Jamaica"><span>Crear un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&amp;page=Jamaica&amp;action=show-download-screen"><span>Descargar como PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;printable=yes" title="Versión imprimible de esta página [p]" accesskey="p"><span>Versión para imprimir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En otros proyectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Jamaica" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://es.wikinews.org/wiki/Categor%C3%ADa:Jamaica" hreflang="es"><span>Wikinoticias</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://es.wikivoyage.org/wiki/Jamaica" hreflang="es"><span>Wikiviajes</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q766" title="Enlace al elemento conectado del repositorio de datos [g]" accesskey="g"><span>Elemento de Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apariencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ocultar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates" style="font-size:small"><a href="/wiki/Coordenadas_geogr%C3%A1ficas" title="Coordenadas geográficas">Coordenadas</a>: <span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="http://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=es&amp;pagename=Jamaica&amp;params=17.971388888889_N_-76.793055555556_E_type:city"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapas, fotos y otros datos de 17°58′17″N 76°47′35″O"><span class="latitude">17°58′17″N </span><span class="longitude">76°47′35″O</span></span></span><span class="geo-multi-punct">&#xfeff; / &#xfeff;</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="Mapas, fotos y otros datos de 17.971388888889 -76.793055555556"><span class="geo"><span class="latitude">17.971388888889, </span><span class="longitude">-76.793055555556</span></span></span></span></a></span></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">De Wikipedia, la enciclopedia libre</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="es" dir="ltr"><div class="rellink noprint hatnote"> Para otros usos de este término, véase <a href="/wiki/Jamaica_(desambiguaci%C3%B3n)" class="mw-disambig" title="Jamaica (desambiguación)">Jamaica (desambiguación)</a>.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r157776694">.mw-parser-output .infobox .imagen{max-width:100%;margin:0 auto}.mw-parser-output .infobox .imagen img{max-width:100%;height:auto}.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-container .thumbinner,.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-map{box-sizing:border-box;width:100%!important}body.skin-timeless .mw-parser-output .infobox .imagen a.image>img{max-width:100%!important;height:auto!important}</style><table class="infobox geography vcard" style="width:22.7em; line-height: 1.4em; text-align:left; padding:.23em;"><tbody><tr><th colspan="3" class="cabecera" style="text-align:center;background-color:transparent;color:inherit;">Jamaica<br /><span style="font-size:smaller; font-weight:normal;"><i lang="en" title="Texto en idioma inglés">Jamaica</i>&#160;&#160;<span class="languageicon" style="font-size:100%;font-weight:normal;">(<a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" title="Idioma inglés">inglés</a>)</span><br /><i lang="jam" title="Texto en idioma criollo jamaicano">Jumieka</i>&#160;&#160;<span class="languageicon" style="font-size:100%;font-weight:normal;">(<a href="/wiki/Idioma_patois_jamaiquino" title="Idioma patois jamaiquino">criollo jamaicano</a>)</span></span></th></tr><tr><td colspan="3" style="align:center;"><br /><table class="mergedrow" style="width:100%;"><tbody><tr><td style="text-align:center;background-color:transparent;align:center;vertical-align:middle;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Flag_of_Jamaica.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/135px-Flag_of_Jamaica.svg.png" decoding="async" width="135" height="68" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/203px-Flag_of_Jamaica.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/270px-Flag_of_Jamaica.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span><br /><div style="display:inline;"><a href="/wiki/Bandera_de_Jamaica" title="Bandera de Jamaica">Bandera</a><span class="wikidata-link lapiz noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q766?uselang=es#P163" title="Ver y modificar los datos en Wikidata"><img alt="Ver y modificar los datos en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></div></td><td style="text-align:center;align:center;vertical-align:middle;background-color:transparent;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Coat_of_arms_of_Jamaica.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Coat_of_arms_of_Jamaica.svg/102px-Coat_of_arms_of_Jamaica.svg.png" decoding="async" width="102" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Coat_of_arms_of_Jamaica.svg/153px-Coat_of_arms_of_Jamaica.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Coat_of_arms_of_Jamaica.svg/204px-Coat_of_arms_of_Jamaica.svg.png 2x" data-file-width="582" data-file-height="600" /></a></span><br /><div style="display:inline;"><a href="/wiki/Escudo_de_Jamaica" title="Escudo de Jamaica">Escudo </a></div> <br /></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;font-size: 95%;"> <a href="/wiki/Anexo:Lemas_nacionales" title="Anexo:Lemas nacionales">Lema</a>: <i>Out of Many, One People</i><br />(en <a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" title="Idioma inglés">inglés</a>: «De muchos, un pueblo»)</td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;font-size: 95%;"> <a href="/wiki/Himno_nacional" title="Himno nacional">Himno</a>: <i><a href="/wiki/Jamaica,_Land_We_Love" title="Jamaica, Land We Love">Jamaica, Land We Love</a></i><br />(en inglés: «Jamaica, la tierra que amamos») <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="81" data-mwtitle="&quot;Jamaica,_Land_We_Love&quot;,_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/7/7a/%22Jamaica%2C_Land_We_Love%22%2C_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga/%22Jamaica%2C_Land_We_Love%22%2C_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/%22Jamaica%2C_Land_We_Love%22%2C_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga" type="audio/ogg; codecs=&quot;vorbis&quot;" data-width="0" data-height="0" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3A%22Jamaica%2C_Land_We_Love%22%2C_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga&amp;lang=en&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3A%22Jamaica%2C_Land_We_Love%22%2C_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga&amp;lang=he&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="he" label="עברית ‪(he)‬" data-dir="rtl" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3A%22Jamaica%2C_Land_We_Love%22%2C_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga&amp;lang=id&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="id" label="Bahasa Indonesia ‪(id)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3A%22Jamaica%2C_Land_We_Love%22%2C_performed_by_the_United_States_Navy_Band.oga&amp;lang=pt&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt" label="português ‪(pt)‬" data-dir="ltr" /></audio></span></span></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;padding:1px 7px 1px 1px;"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Jamaica_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Jamaica_%28orthographic_projection%29.svg/250px-Jamaica_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Jamaica_%28orthographic_projection%29.svg/375px-Jamaica_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Jamaica_%28orthographic_projection%29.svg/500px-Jamaica_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="550" data-file-height="550" /></a></span> </p> <small></small></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Capital_(pol%C3%ADtica)" title="Capital (política)">Capital</a><br /><a href="/wiki/Demograf%C3%ADa_de_Jamaica" title="Demografía de Jamaica">(y ciudad más poblada)</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Kingston" title="Kingston">Kingston</a><br /><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="http://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=es&amp;pagename=Jamaica&amp;params=17.971388888889_N_-76.793055555556_E_type:city"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapas, fotos y otros datos de 17°58′17″N 76°47′35″O"><span class="latitude">17°58′17″N </span><span class="longitude">76°47′35″O</span></span></span><span class="geo-multi-punct">&#xfeff; / &#xfeff;</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="Mapas, fotos y otros datos de 17.971388888889 -76.793055555556"><span class="geo"><span class="latitude">17.971388888889, </span><span class="longitude">-76.793055555556</span></span></span></span></a></span><span class="wikidata-link lapiz noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q34692?uselang=es#P625" title="Ver y modificar los datos en Wikidata"><img alt="Ver y modificar los datos en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Idioma_oficial" title="Idioma oficial">Idiomas oficiales</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" title="Idioma inglés">Inglés</a> (idioma oficial) <br /> <a href="/wiki/Patois_jamaiquino" class="mw-redirect" title="Patois jamaiquino">Patois jamaicano</a> (idioma nacional)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Gentilicio" title="Gentilicio">Gentilicio</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> jamaicano, -na <br /> jamaiquino, -na<sup id="cite_ref-4" class="reference separada"><a href="#cite_note-4"><span class="corchete-llamada">[</span>a<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Forma_de_gobierno" title="Forma de gobierno">Forma de gobierno</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Monarqu%C3%ADa_en_la_Mancomunidad_Brit%C3%A1nica_de_Naciones" class="mw-redirect" title="Monarquía en la Mancomunidad Británica de Naciones">Monarquía constitucional parlamentaria</a></td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="mergedbottomrow" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226;&#160;<a href="/wiki/Anexo:Monarcas_brit%C3%A1nicos" title="Anexo:Monarcas británicos">Rey</a></th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Carlos_III_del_Reino_Unido" title="Carlos III del Reino Unido">Carlos III</a></td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="mergedbottomrow" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226;&#160;<a href="/wiki/Gobernador_general_de_Jamaica" title="Gobernador general de Jamaica">Gobernador general</a></th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Patrick_Allen_(pol%C3%ADtico)" title="Patrick Allen (político)">Patrick Allen</a></td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="mergedbottomrow" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226;&#160;<span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/Anexo:Primeros_ministros_de_Jamaica" class="mw-redirect" title="Anexo:Primeros ministros de Jamaica">Primer ministro</a></span></th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Andrew_Holness" title="Andrew Holness">Andrew Holness</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/%C3%93rgano_legislativo" class="mw-redirect" title="Órgano legislativo">Órgano legislativo</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Parlamento_de_Jamaica" title="Parlamento de Jamaica">Parlamento de Jamaica</a><span class="wikidata-link lapiz noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q766?uselang=es#P194" title="Ver y modificar los datos en Wikidata"><img alt="Ver y modificar los datos en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;font-size: 95%;"><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/Independencia" title="Independencia">Independencia</a></span><br /><span style="white-space:nowrap">&#160;• Fecha</span></th><td colspan="2" style="font-size: 95%;"> <span style="white-space:nowrap">Del <a href="/wiki/Reino_Unido" title="Reino Unido">Reino Unido</a><br />6 de agosto de 1962</span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_por_superficie" title="Anexo:Países por superficie">Superficie</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_por_superficie" title="Anexo:Países por superficie">Puesto 166.º</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226; Total</th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> 10&#160;991<sup id="cite_ref-superficie_5-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-superficie-5"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; <a href="/wiki/Kil%C3%B3metro_cuadrado" title="Kilómetro cuadrado">km²</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226; Agua (%)</th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> 1,5&#160;%</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Frontera" title="Frontera">Fronteras</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> 0 <a href="/wiki/Kil%C3%B3metro" title="Kilómetro">km</a><sup id="cite_ref-superficie_5-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-superficie-5"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/L%C3%ADnea_de_costa" title="Línea de costa">Línea de costa</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> 1022&#160;km<sup id="cite_ref-superficie_5-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-superficie-5"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_por_punto_m%C3%A1s_alto" title="Anexo:Países por punto más alto">Punto más alto</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Pico_Blue_Mountain" title="Pico Blue Mountain">Pico Blue Mountain</a><span class="wikidata-link lapiz noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q766?uselang=es#p610" title="Ver y modificar los datos en Wikidata"><img alt="Ver y modificar los datos en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_y_territorios_dependientes_por_poblaci%C3%B3n" title="Anexo:Países y territorios dependientes por población">Población total</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_y_territorios_dependientes_por_poblaci%C3%B3n" title="Anexo:Países y territorios dependientes por población">Puesto 140.º</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226; Estimación&#160;(2023)</th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> 2&#160;820&#160;982&#160;hab.<sup id="cite_ref-6" class="reference separada"><a href="#cite_note-6"><span class="corchete-llamada">[</span>5<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226; <a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_y_territorios_dependientes_por_densidad_de_poblaci%C3%B3n" title="Anexo:Países y territorios dependientes por densidad de población">Densidad</a>&#160;<small>(est.)</small></th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> 266&#160;hab./km²</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Producto_interno_bruto" title="Producto interno bruto">PIB</a> (<a href="/wiki/Paridad_de_poder_adquisitivo" title="Paridad de poder adquisitivo">PPA</a>)</th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_por_PIB_(PPA)" title="Anexo:Países por PIB (PPA)">Puesto 143.º</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226; Total <small>(2023)</small></th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/D%C3%B3lar_internacional" title="Dólar internacional">US$</a> 35 690 millones</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;border:0;padding:1px 7px;font-weight:100;">&#160;&#8226; <a href="/wiki/Renta_per_c%C3%A1pita" title="Renta per cápita">Per cápita</a></th><td colspan="2" style="border:0;padding:1px 7px 1px 1px;"> 12 994 $EE.&#160;UU. (<a href="/wiki/Lista_de_pa%C3%ADses_por_PIB_(PPA)_per_c%C3%A1pita" class="mw-redirect" title="Lista de países por PIB (PPA) per cápita">134.º</a>)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/%C3%8Dndice_de_desarrollo_humano" title="Índice de desarrollo humano">IDH</a> (2022)</th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <span title="Crecimiento"><span typeof="mw:File"><span><img alt="Crecimiento" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/11px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/17px-Increase2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/22px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> <b><span style="color: #9FC919">0,706</span></b><sup id="cite_ref-7" class="reference separada"><a href="#cite_note-7"><span class="corchete-llamada">[</span>6<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; (<a href="/wiki/Anexo:Pa%C3%ADses_por_%C3%ADndice_de_desarrollo_humano" title="Anexo:Países por índice de desarrollo humano">115.º</a>)&#160;–&#160;<span style="color: #9FC919">Alto</span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Moneda_(divisa)" title="Moneda (divisa)">Moneda</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/D%C3%B3lar_jamaiquino" class="mw-redirect" title="Dólar jamaiquino">Dólar jamaicano</a> (<code><a href="/wiki/ISO_4217" title="ISO 4217">JMD</a></code>)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Huso_horario" title="Huso horario">Huso horario</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <a href="/wiki/Tiempo_Coordinado_Universal" class="mw-redirect" title="Tiempo Coordinado Universal">UTC</a> -5</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/ISO_3166-1" title="ISO 3166-1">Código ISO</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> 388 / JAM / JM</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Dominio_de_nivel_superior_geogr%C3%A1fico#Lista_de_dominios_de_nivel_superior_geográfico" title="Dominio de nivel superior geográfico">Dominio internet</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> .jm</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Anexo:Prefijos_telef%C3%B3nicos_mundiales" title="Anexo:Prefijos telefónicos mundiales">Prefijo telefónico</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <code>+1876</code></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Anexo:Prefijos_radiof%C3%B3nicos" title="Anexo:Prefijos radiofónicos">Prefijo radiofónico</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> <small><code>6YA-6YZ</code></small></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;padding:1px 7px;;"><a href="/wiki/Anexo:C%C3%B3digos_del_COI_para_los_pa%C3%ADses" class="mw-redirect" title="Anexo:Códigos del COI para los países">Código del COI</a></th><td colspan="2" style="padding:1px 7px 1px 1px;"> JAM<span class="wikidata-link lapiz noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q766?uselang=es#p984" title="Ver y modificar los datos en Wikidata"><img alt="Ver y modificar los datos en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;text-align:left;"> <div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%;border:none; padding: 0;"> <div style="width:100%; font-weight:bold" align="left">Membresía</div><div class="mw-collapsible-content" style="text-align:left;"><a href="/wiki/ONU" class="mw-redirect" title="ONU">ONU</a>, <a href="/wiki/OEA" class="mw-redirect" title="OEA">OEA</a>, <a href="/wiki/Mancomunidad_de_Naciones" title="Mancomunidad de Naciones">Mancomunidad de Naciones</a>, <a href="/wiki/Asociaci%C3%B3n_de_Estados_del_Caribe" title="Asociación de Estados del Caribe">AEC</a>, <a href="/wiki/Comunidad_del_Caribe" title="Comunidad del Caribe">CARICOM</a>, <a href="/wiki/Comunidad_de_Estados_Latinoamericanos_y_Caribe%C3%B1os" title="Comunidad de Estados Latinoamericanos y Caribeños">CELAC</a>, <a href="/wiki/Estados_de_%C3%81frica,_del_Caribe_y_del_Pac%C3%ADfico" title="Estados de África, del Caribe y del Pacífico">ACP</a>.</div> </div></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;text-align:left;"><ol class="references"> <div class="listaref" style="list-style-type: lower-alpha;"><ol class="references"> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Los dos gentilicios son aceptados, pero tanto la RAE como la Fundéu mencionan primero el término <i>jamaicano</i>,<sup id="cite_ref-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-1"><span class="corchete-llamada">[</span>1<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-2"><span class="corchete-llamada">[</span>2<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; recomendándolo antes que <i>jamaiquino</i>.<sup id="cite_ref-3" class="reference separada"><a href="#cite_note-3"><span class="corchete-llamada">[</span>3<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> </ol></div> </ol></td></tr><tr><td class="noprint" colspan="3" style="text-align:left;"><div class="plainlinks wikidata-link" style="font-size: 0.85em">&#x5b;<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q766" class="extiw" title="d:Q766">editar datos en Wikidata</a>&#x5d;</div></td></tr></tbody></table> <p><b>Jamaica</b> (en <a href="/wiki/Idioma_ingl%C3%A9s" title="Idioma inglés">inglés</a>: <i lang="en">Jamaica</i> <small></small><span title="Pronunciación en AFI" class="IPA"><span class="ext-phonos"><span data-nosnippet="" id="ooui-php-1" class="noexcerpt ext-phonos-PhonosButton oo-ui-widget oo-ui-widget-enabled oo-ui-buttonElement oo-ui-buttonElement-frameless oo-ui-iconElement oo-ui-labelElement oo-ui-buttonWidget" data-ooui="{&quot;_&quot;:&quot;mw.Phonos.PhonosButton&quot;,&quot;href&quot;:&quot;\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/transcoded\/0\/0a\/En-us-Jamaica.ogg\/En-us-Jamaica.ogg.mp3&quot;,&quot;rel&quot;:[&quot;nofollow&quot;],&quot;framed&quot;:false,&quot;icon&quot;:&quot;volumeUp&quot;,&quot;label&quot;:{&quot;html&quot;:&quot;[d\u0292\u0259\u02c8me\u026ak\u0259]&quot;},&quot;data&quot;:{&quot;ipa&quot;:&quot;&quot;,&quot;text&quot;:&quot;&quot;,&quot;lang&quot;:&quot;es&quot;,&quot;wikibase&quot;:&quot;&quot;,&quot;file&quot;:&quot;En-us-Jamaica.ogg&quot;},&quot;classes&quot;:[&quot;noexcerpt&quot;,&quot;ext-phonos-PhonosButton&quot;]}"><a role="button" tabindex="0" href="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/0a/En-us-Jamaica.ogg/En-us-Jamaica.ogg.mp3" rel="nofollow" aria-label="Reproducir audio" title="Reproducir audio" class="oo-ui-buttonElement-button"><span class="oo-ui-iconElement-icon oo-ui-icon-volumeUp"></span><span class="oo-ui-labelElement-label">[dʒəˈmeɪkə]</span><span class="oo-ui-indicatorElement-indicator oo-ui-indicatorElement-noIndicator"></span></a></span><sup class="ext-phonos-attribution noexcerpt navigation-not-searchable"><a href="/wiki/Archivo:En-us-Jamaica.ogg" title="Archivo:En-us-Jamaica.ogg">ⓘ</a></sup></span></span>; en <a href="/wiki/Idioma_patois_jamaiquino" title="Idioma patois jamaiquino">criollo jamaicano</a>: <i lang="jam">Jumieka</i>) es uno de los trece <a href="/wiki/Pa%C3%ADs" title="País">países</a> que forman la <a href="/wiki/Am%C3%A9rica_Insular" class="mw-redirect" title="América Insular">América Insular</a>, <a href="/wiki/Antillas" title="Antillas">Antillas</a> o <a href="/wiki/Islas_del_Caribe" class="mw-redirect" title="Islas del Caribe">Islas del mar Caribe</a>, uno de los treinta y cinco del <a href="/wiki/Continente" title="Continente">continente</a> <a href="/wiki/Am%C3%A9rica" title="América">americano</a>. Su capital y ciudad más poblada es <a href="/wiki/Kingston" title="Kingston">Kingston</a>. El país está formado por una sola isla, que cuenta con 240&#160;<a href="/wiki/Kil%C3%B3metro" title="Kilómetro">km</a> de largo y un máximo de 80&#160;km de ancho, situada en el <a href="/wiki/Mar_Caribe" title="Mar Caribe">mar Caribe</a>. Está a 630&#160;km del subcontinente <a href="/wiki/Am%C3%A9rica_Central" title="América Central">centroamericano</a>, a 150&#160;km al sur de <a href="/wiki/Cuba" title="Cuba">Cuba</a> y a 180&#160;km al oeste de la isla de <a href="/wiki/La_Espa%C3%B1ola" title="La Española">La Española</a>, en la cual están <a href="/wiki/Hait%C3%AD" title="Haití">Haití</a> y la <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Dominicana" title="República Dominicana">República Dominicana</a> y a unos 621 km de <a href="/wiki/Puerto_Rico" title="Puerto Rico">Puerto Rico</a>. </p><p>Los pueblos indígenas <a href="/wiki/Ta%C3%ADnos" class="mw-redirect" title="Taínos">taínos</a> de la isla gradualmente quedaron bajo el <a href="/wiki/Imperio_espa%C3%B1ol" title="Imperio español">dominio español</a> después de la llegada de <a href="/wiki/Crist%C3%B3bal_Col%C3%B3n" title="Cristóbal Colón">Cristóbal Colón</a> en 1494. Muchos de los indígenas fueron asesinados o murieron de enfermedades, después de lo cual los españoles trajeron grandes cantidades de africanos a Jamaica como esclavos.<sup id="cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-CIA_World_Factbook_–_Jamaica-8"><span class="corchete-llamada">[</span>7<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La isla permaneció como posesión de España, bajo el nombre de "<a href="/wiki/Control_espa%C3%B1ol_de_Jamaica_y_las_Islas_Caim%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Control español de Jamaica y las Islas Caimán">Santiago</a>", hasta 1655, cuando <a href="/wiki/Inglaterra" title="Inglaterra">Inglaterra</a> (parte de lo que se convertiría en el <a href="/wiki/Reino_de_Gran_Breta%C3%B1a" title="Reino de Gran Bretaña">Reino de Gran Bretaña</a>) la conquistó y la llamó Jamaica. Se convirtió en una parte importante de la colonia de las <a href="/wiki/Indias_Occidentales_Brit%C3%A1nicas" title="Indias Occidentales Británicas">Indias Occidentales Británicas</a>. Bajo el <a href="/wiki/Imperio_brit%C3%A1nico" title="Imperio británico">dominio colonial británico</a>, Jamaica se convirtió en un importante exportador de <a href="/wiki/Az%C3%BAcar" title="Azúcar">azúcar</a>, con una economía de plantación dependiente de la importación continua de esclavos africanos y sus descendientes. Los británicos emanciparon completamente a todos los esclavos en 1838, y muchos libertos eligieron tener <a href="/wiki/Agricultura_de_subsistencia" title="Agricultura de subsistencia">granjas de subsistencia</a> en lugar de trabajar en plantaciones. A partir de la década de 1840, los británicos comenzaron a utilizar trabajadores chinos e indios contratados para el trabajo de las plantaciones. Los jamaicanos lograron la independencia del Reino Unido el 6 de agosto de 1962.<sup id="cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-CIA_World_Factbook_–_Jamaica-8"><span class="corchete-llamada">[</span>7<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Con 2,8 millones de personas, Jamaica es el tercer país <a href="/wiki/Angl%C3%B3fono" class="mw-redirect" title="Anglófono">anglófono</a> más poblado de América (después de <a href="/wiki/Estados_Unidos" title="Estados Unidos">Estados Unidos</a> y <a href="/wiki/Canad%C3%A1" title="Canadá">Canadá</a>), y el cuarto país más poblado del Caribe. La mayoría de los jamaicanos son de ascendencia <a href="/wiki/%C3%81frica_subsahariana" title="África subsahariana">africana subsahariana</a>, con importantes minorías europeas, del este de Asia (principalmente chinas), indias, libanesas y mestizas.<sup id="cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-CIA_World_Factbook_–_Jamaica-8"><span class="corchete-llamada">[</span>7<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Debido a una alta tasa de emigración laboral desde la década de 1960, existe una gran diáspora jamaiquina, particularmente en Canadá, el Reino Unido y los Estados Unidos. El país tiene una influencia global que contradice su pequeño tamaño; fue la cuna de la religión <a href="/wiki/Rastafari" class="mw-redirect" title="Rastafari">rastafari</a> y la música <a href="/wiki/Reggae" title="Reggae">reggae</a> (y géneros asociados como el <a href="/wiki/Dub" title="Dub">dub</a>, el <a href="/wiki/Ska" title="Ska">ska</a> y el <a href="/wiki/Dancehall" title="Dancehall">dancehall</a>); y es internacionalmente destacado en deportes, incluidos el <a href="/wiki/Cricket" class="mw-redirect" title="Cricket">cricket</a>, las <a href="/wiki/Carrera_de_velocidad" title="Carrera de velocidad">carreras</a> y el <a href="/wiki/Atletismo" title="Atletismo">atletismo</a>.<sup id="cite_ref-track_9-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-track-9"><span class="corchete-llamada">[</span>8<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-10" class="reference separada"><a href="#cite_note-10"><span class="corchete-llamada">[</span>9<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-state2007_11-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-state2007-11"><span class="corchete-llamada">[</span>10<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-Jamaica_country_12-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Jamaica_country-12"><span class="corchete-llamada">[</span>11<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Jamaica ha sido considerada en ocasiones la <a href="/wiki/Poder_blando" title="Poder blando">superpotencia cultural</a> menos poblada del mundo.<sup id="cite_ref-13" class="reference separada"><a href="#cite_note-13"><span class="corchete-llamada">[</span>12<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-14" class="reference separada"><a href="#cite_note-14"><span class="corchete-llamada">[</span>13<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-15" class="reference separada"><a href="#cite_note-15"><span class="corchete-llamada">[</span>14<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-16" class="reference separada"><a href="#cite_note-16"><span class="corchete-llamada">[</span>15<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El único idioma oficial es el inglés<sup id="cite_ref-español_17-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-español-17"><span class="corchete-llamada">[</span>16<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; aunque el patois jamaicano como idioma nacional es hablado por una inmensa mayoría. En 2018, se reforzó la enseñanza del <a href="/wiki/Idioma_espa%C3%B1ol" title="Idioma español">idioma español</a> como primera lengua extranjera a nivel escolar.<sup id="cite_ref-18" class="reference separada"><a href="#cite_note-18"><span class="corchete-llamada">[</span>17<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Forma parte del <a href="/wiki/Caribe_angl%C3%B3fono" title="Caribe anglófono">Caribe anglófono</a>. </p><p>Jamaica es un país de ingresos medios altos<sup id="cite_ref-Jamaica_country_12-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-Jamaica_country-12"><span class="corchete-llamada">[</span>11<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; con una economía muy dependiente del <a href="/wiki/Turismo" title="Turismo">turismo</a>; tiene un promedio de 4,3 millones de turistas al año.<sup id="cite_ref-autogenerated2_19-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-autogenerated2-19"><span class="corchete-llamada">[</span>18<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El país tiene un desempeño favorable en medidas de <a href="/wiki/%C3%8Dndice_de_libertad_de_prensa" title="Índice de libertad de prensa">libertad de prensa</a>, <a href="/wiki/%C3%8Dndice_de_democracia" title="Índice de democracia">gobernanza democrática</a> y <a href="/wiki/%C3%8Dndice_del_planeta_feliz" title="Índice del planeta feliz">bienestar sostenible</a>. Jamaica es una <a href="/wiki/Monarqu%C3%ADa_constitucional" title="Monarquía constitucional">monarquía constitucional</a> parlamentaria, con poder depositado en el <a href="/wiki/Parlamento_de_Jamaica" title="Parlamento de Jamaica">Parlamento bicameral de Jamaica</a>, que consiste en un Senado designado y una Cámara de Representantes elegida directamente.<sup id="cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-3" class="reference separada"><a href="#cite_note-CIA_World_Factbook_–_Jamaica-8"><span class="corchete-llamada">[</span>7<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Jamaica es un <a href="/wiki/Reinos_de_la_Mancomunidad" title="Reinos de la Mancomunidad">reino de la Mancomunidad</a>, con el monarca inglés como jefe del Estado. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etimología"><span id="Etimolog.C3.ADa"></span>Etimología</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=1" title="Editar sección: Etimología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aunque los pueblos taínos se referían a la isla como «Xaymaca», los españoles modificaron gradualmente el nombre hasta llegar a «Jamaica».<sup id="cite_ref-Cundall_1_20-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Cundall_1-20"><span class="corchete-llamada">[</span>19<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Colón se refirió a ella en una <a href="/wiki/Libro_copiador_de_Col%C3%B3n" title="Libro copiador de Colón">carta de 1503</a> como «Janahica». En la <a href="/wiki/Tabula_Terre_Nove" title="Tabula Terre Nove">carta del Almirante</a> de 1508, la isla era llamada «Iamaiqua» y en la obra de <a href="/wiki/Pedro_M%C3%A1rtir" class="mw-redirect" title="Pedro Mártir">Pedro Mártir de Anglería</a> de 1511, «<i><a href="/wiki/De_Orbe_Novo_Decades" title="De Orbe Novo Decades">De Orbe Novo Decades</a>»</i>, se empleaban tanto «Jamaica» como «Jamica».<sup id="cite_ref-Cundall_1_20-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-Cundall_1-20"><span class="corchete-llamada">[</span>19<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La palabra original taína significaba <i>lugar grande con agua</i>.<sup id="cite_ref-taino_21-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-taino-21"><span class="corchete-llamada">[</span>20<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia_de_Jamaica">Historia de Jamaica</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=2" title="Editar sección: Historia de Jamaica"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Historia_de_Jamaica" title="Historia de Jamaica"> Historia de Jamaica</a></i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Periodo_precolombino">Periodo precolombino</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=3" title="Editar sección: Periodo precolombino"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los primeros pobladores de la isla fueron los <a href="/wiki/Arahuaco" class="mw-redirect" title="Arahuaco">arahuacos</a> y los <a href="/wiki/Ta%C3%ADno" title="Taíno">taínos</a>, que llegaron a la isla entre el 1000 y el 400&#160;a.&#160;C.<sup id="cite_ref-471b33a9_22-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-471b33a9-22"><span class="corchete-llamada">[</span>21<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Se mantuvieron en la isla hasta la llegada de los españoles.<sup id="cite_ref-471b33a9_22-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-471b33a9-22"><span class="corchete-llamada">[</span>21<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jamaica_española_(1494-1655)"><span id="Jamaica_espa.C3.B1ola_.281494-1655.29"></span>Jamaica española (1494-1655)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=4" title="Editar sección: Jamaica española (1494-1655)"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Jamaica_espa%C3%B1ola" title="Jamaica española"> Jamaica española</a></i></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Jm-map.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Jm-map.png/220px-Jm-map.png" decoding="async" width="220" height="112" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Jm-map.png/330px-Jm-map.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Jm-map.png/440px-Jm-map.png 2x" data-file-width="670" data-file-height="340" /></a><figcaption>Un mapa de Jamaica.</figcaption></figure> <p>Jamaica fue posesión española después de que <a href="/wiki/Crist%C3%B3bal_Col%C3%B3n" title="Cristóbal Colón">Cristóbal Colón</a> llegara a la isla el 3 de mayo de 1494. La expedición venía de <a href="/wiki/Cuba" title="Cuba">Cuba</a> y <a href="/wiki/La_Espa%C3%B1ola" title="La Española">La Española</a>, donde lo informaron de la existencia de Xaymaca, que quiere decir, en lengua indígena, «lugar del oro bendecido».<sup>[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Verificabilidad" title="Wikipedia:Verificabilidad">cita&#160;requerida</a></i>]</sup> Los expedicionarios se llevaron una desilusión cuando, al llegar a Jamaica, descubrieron que en la isla no había oro, sino <a href="/wiki/Bauxita" title="Bauxita">bauxita</a>, que los indígenas llamaban «oro bendecido».<sup>[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Verificabilidad" title="Wikipedia:Verificabilidad">cita&#160;requerida</a></i>]</sup> <a href="/wiki/Crist%C3%B3bal_Col%C3%B3n" title="Cristóbal Colón">Colón</a> fue almirante y gobernador de la isla hasta su regreso. El fin del dominio español de la isla vino después de varios ataques de <a href="/wiki/Pirater%C3%ADa_en_el_Caribe" title="Piratería en el Caribe">piratas</a>, bucaneros y corsarios, y de tropas inglesas en 1655, que desafiaron la Bula Papal que declaraba que todos los territorios del <a href="/wiki/Nuevo_Mundo" title="Nuevo Mundo">Nuevo Mundo</a> pertenecían a <a href="/wiki/Espa%C3%B1a" title="España">España</a> y <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>. Jamaica fue el único territorio de envergadura cedido a Inglaterra. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Colonia_de_Jamaica_(1655-1962)"><span id="Colonia_de_Jamaica_.281655-1962.29"></span>Colonia de Jamaica (1655-1962)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=5" title="Editar sección: Colonia de Jamaica (1655-1962)"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Colonia_de_Jamaica" title="Colonia de Jamaica"> Colonia de Jamaica</a></i></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Morgan,Henry.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Morgan%2CHenry.jpg/220px-Morgan%2CHenry.jpg" decoding="async" width="220" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Morgan%2CHenry.jpg/330px-Morgan%2CHenry.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Morgan%2CHenry.jpg/440px-Morgan%2CHenry.jpg 2x" data-file-width="597" data-file-height="760" /></a><figcaption>El <a href="/wiki/Pirata" class="mw-redirect" title="Pirata">pirata</a> galés <a href="/wiki/Henry_Morgan" title="Henry Morgan">Henry Morgan</a> fue gobernador de Jamaica en la segunda mitad del siglo XVII.<sup id="cite_ref-23" class="reference separada"><a href="#cite_note-23"><span class="corchete-llamada">[</span>22<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</figcaption></figure> <p>Los ingleses atacaron la isla en 1596, así como en 1603, 1640, 1643 y 1655, cuando el almirante inglés <a href="/wiki/William_Penn" title="William Penn">William Penn</a> y el general <a href="/wiki/Robert_Venables" title="Robert Venables">Robert Venables</a> tomaron finalmente la isla. En los primeros 200 años de dominio británico, Jamaica se convirtió en el mayor exportador de <a href="/wiki/Az%C3%BAcar" title="Azúcar">azúcar</a> del mundo, produciendo 77&#160;000 toneladas al año entre 1820 y 1824. Esta productividad jamás se habría logrado sin la mano de obra esclava traída de África. </p><p>La <a href="/wiki/Revoluci%C3%B3n_francesa" title="Revolución francesa">Revolución francesa</a> y el surgimiento del conflicto que dio nacimiento a la rebelión en <a href="/wiki/Hait%C3%AD" title="Haití">Haití</a>, se fue propagando por todas las islas y en 1789 los ingleses temían que sus esclavos se rebelaran. Así, en 1795 comienza la segunda guerra de guerrillas inspirada por el ejemplo de libertad de los haitianos. </p><p>Tras una serie de revueltas, la <a href="/wiki/Esclavitud" title="Esclavitud">esclavitud</a> fue oficialmente abolida en 1834. Al principio del siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XIX</span>, la gran dependencia del <a href="/wiki/Imperio_brit%C3%A1nico" title="Imperio británico">Imperio británico</a> de la esclavitud hizo que la población de afroamericanos en la isla fuera 20 veces mayor que la de blancos, situación que amenazaba constantemente con revueltas y conflictos. Tras la liberación de los esclavos negros, estos comienzan a huir hacia las montañas, provocando una <a href="/wiki/Primera_Guerra_Cimarr%C3%B3n" title="Primera Guerra Cimarrón">guerra de guerrillas</a> que duró 76 años y causó gastos a la Corona inglesa superiores a 250&#160;000 libras esterlinas. Como consecuencia de estas rebeliones, en 1953 y 1957 se logran avances constitucionales, como plena autonomía gubernamental local. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Independencia_de_Jamaica_(1958)"><span id="Independencia_de_Jamaica_.281958.29"></span>Independencia de Jamaica (1958)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=6" title="Editar sección: Independencia de Jamaica (1958)"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Independencia_de_Jamaica" title="Independencia de Jamaica"> Independencia de Jamaica</a></i></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Mrs._Michael_Manley,_Prime_Minister_Michael_Manley_and_Jimmy_Carter_during_an_Oval_Office_meeting_1977.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Mrs._Michael_Manley%2C_Prime_Minister_Michael_Manley_and_Jimmy_Carter_during_an_Oval_Office_meeting_1977.png/220px-Mrs._Michael_Manley%2C_Prime_Minister_Michael_Manley_and_Jimmy_Carter_during_an_Oval_Office_meeting_1977.png" decoding="async" width="220" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Mrs._Michael_Manley%2C_Prime_Minister_Michael_Manley_and_Jimmy_Carter_during_an_Oval_Office_meeting_1977.png/330px-Mrs._Michael_Manley%2C_Prime_Minister_Michael_Manley_and_Jimmy_Carter_during_an_Oval_Office_meeting_1977.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Mrs._Michael_Manley%2C_Prime_Minister_Michael_Manley_and_Jimmy_Carter_during_an_Oval_Office_meeting_1977.png/440px-Mrs._Michael_Manley%2C_Prime_Minister_Michael_Manley_and_Jimmy_Carter_during_an_Oval_Office_meeting_1977.png 2x" data-file-width="756" data-file-height="764" /></a><figcaption>El primer ministro jamaicano <a href="/wiki/Michael_Manley" title="Michael Manley">Michael Manley</a> y su esposa con el presidente estadounidense <a href="/wiki/Jimmy_Carter" title="Jimmy Carter">Jimmy Carter</a> en 1977</figcaption></figure><p> En el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XX</span>, Jamaica se independizó del <a href="/wiki/Reino_Unido" title="Reino Unido">Reino Unido</a>. En 1958 se convirtió en una provincia de la <a href="/wiki/Federaci%C3%B3n_de_las_Indias_Occidentales" title="Federación de las Indias Occidentales">Federación de las Indias Occidentales</a> y en mayo de 1960, <a href="/wiki/Alexander_Bustamante" title="Alexander Bustamante">Alexander Bustamante</a>, líder del JLP (<a href="/wiki/Partido_Laborista_de_Jamaica" title="Partido Laborista de Jamaica">Partido Laborista de Jamaica</a>, conservador) declaró su oposición a que Jamaica siguiese siendo parte de las Indias Occidentales. El partido que estaba en el poder, el People's National Party, convocó un referéndum sobre la independencia, que fue declarada el 6 de agosto de 1962. El JLP gobernó Jamaica durante diez años tras la independencia.<sup id="cite_ref-:5_24-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:5-24"><span class="corchete-llamada">[</span>23<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>En 1972, el <a href="/wiki/Partido_Nacional_del_Pueblo" title="Partido Nacional del Pueblo">Partido Nacional del Pueblo</a> (PNP) obtuvo su primera gran victoria electoral desde la independencia y eligió primer ministro a <a href="/wiki/Michael_Manley" title="Michael Manley">Michael Manley</a>. Manley reafirmó los fundamentos ideológicos socialistas democráticos del PNP trabajando para aumentar la alfabetización, el acceso a la educación superior y la propiedad de la vivienda, y abolió las leyes que discriminaban a las mujeres y a los niños nacidos fuera del matrimonio. A diferencia de las políticas de anteriores primeros ministros del JLP, mejoró las relaciones con países socialistas como <a href="/wiki/Cuba" title="Cuba">Cuba</a>, apoyó las rebeliones anticoloniales en el sur de África y estrechó lazos con el <a href="/wiki/Movimiento_de_Pa%C3%ADses_No_Alineados" title="Movimiento de Países No Alineados">Movimiento de Países No Alineados</a>. También impuso un impuesto sobre la <a href="/wiki/Bauxita" title="Bauxita">bauxita</a>. Los ataques a las políticas de Manley, calificadas de «comunistas», fueron acompañados de violencia, lo que llevó a la declaración del estado de emergencia en 1976. No obstante, las políticas sociales del gobierno fueron populares entre las clases más pobres, lo que llevó a la victoria de Manley y el PNP en las elecciones de 1976. Las repercusiones de la <a href="/wiki/Primera_crisis_del_petr%C3%B3leo" class="mw-redirect" title="Primera crisis del petróleo">Primera crisis del petróleo</a> decidida por la <a href="/wiki/OPEP" class="mw-redirect" title="OPEP">OPEP</a> y la presión de <a href="/wiki/Estados_Unidos" title="Estados Unidos">Estados Unidos</a> llevaron al JLP a recuperar el poder en las elecciones de 1980.<sup id="cite_ref-:5_24-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:5-24"><span class="corchete-llamada">[</span>23<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El nuevo primer ministro, <a href="/wiki/Edward_Seaga" title="Edward Seaga">Edward Seaga</a>, rompió relaciones diplomáticas con Cuba para reconciliarse con Washington. La administración del presidente estadounidense <a href="/wiki/Ronald_Reagan" title="Ronald Reagan">Ronald Reagan</a> reaccionó positivamente a la política anticomunista de Seaga; Jamaica se convirtió en uno de los principales receptores de ayuda estadounidense en el Caribe. En octubre de 1983, Seaga envió tropas a participar en la <a href="/wiki/Invasi%C3%B3n_de_Granada" title="Invasión de Granada">invasión de Granada</a> para derrocar al gobierno comunista de ese país. Aunque impopular, el JLP permaneció en el poder hasta 1989, cuando el PNP boicoteó las elecciones en protesta por los métodos autoritarios del gobierno. La crisis económica y la austeridad impuesta por las exigencias de reestructuración del <a href="/wiki/Banco_Mundial" title="Banco Mundial">Banco Mundial</a> y el <a href="/wiki/FMI" class="mw-redirect" title="FMI">FMI</a> desencadenaron disturbios y una huelga general en 1985. El JLP y el PNP se han alternado en el poder desde entonces, pero este último abandonó su orientación socialista en la década de 1990 para volver al centro.<sup id="cite_ref-:5_24-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-:5-24"><span class="corchete-llamada">[</span>23<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Algunos políticos de relevancia estaban ligados a dos bandas rivales de <a href="/wiki/Kingston" title="Kingston">Kingston</a>, fuertemente armadas. Esto llevó, junto al creciente tráfico de <a href="/wiki/Coca%C3%ADna" title="Cocaína">cocaína</a> de mediados de esta década, a situaciones violentas; desembocando en las guerras urbanas de Kingston desde 1990 hasta la actualidad. Las zonas rurales del país están libres del conflicto. </p><p>La capital original de Jamaica estaba en el actual <a href="/wiki/Spanish_Town" title="Spanish Town">Spanish Town</a> en la <a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Catherine" title="Parroquia de Saint Catherine">parroquia de Saint Catherine</a>, la antigua capital colonial. Los españoles nombraron la ciudad como Santiago de la Vega. En 1655 cuando los británicos tomaron la isla, la mayor parte de la capital fue incendiada. La ciudad fue reconstruida y llamada <i>Spanish Town</i> y permaneció como capital de la isla hasta 1872, cuando <a href="/wiki/Kingston" title="Kingston">Kingston</a> se convirtió en la capital. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Office_of_the_PM.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Office_of_the_PM.jpg/220px-Office_of_the_PM.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Office_of_the_PM.jpg/330px-Office_of_the_PM.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Office_of_the_PM.jpg/440px-Office_of_the_PM.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="1836" /></a><figcaption>Oficina del primer ministro de Jamaica</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Política"><span id="Pol.C3.ADtica"></span>Política</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=7" title="Editar sección: Política"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Pol%C3%ADtica_de_Jamaica" title="Política de Jamaica"> Política de Jamaica</a></i></div><p>Para poder entender por qué no ha existido un gobierno autónomo hasta 1962, hay que recordar que entre 1953 y 1957, como consecuencia de las rebeliones civiles, se logran avances constitucionales, como plena autonomía gubernamental local, aunque supeditada al gobierno británico. </p><p>En el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XX</span>, Jamaica se independizó del Reino Unido. En 1958 se convirtió en una provincia de la <a href="/wiki/Federaci%C3%B3n_de_las_Indias_Occidentales" title="Federación de las Indias Occidentales">Federación de las Indias Occidentales</a>, por lo que siguió estando sujeta a un gobierno extranjero. </p><p>No fue hasta el 6 de agosto de 1962 cuando Jamaica alcanzó su independencia y con ella un gobierno autónomo capaz de tomar sus propias decisiones. Es aquí cuando se puede decir que Jamaica empezó a gobernarse a sí misma, fundando los futuros partidos políticos y su propio sistema político. </p><p>El sistema parlamentario de Jamaica se basa en el modelo británico de <a href="/wiki/Westminster" title="Westminster">Westminster</a> y comparte muchas de sus características fundamentales. El legislador que obtiene el apoyo de la mayoría de la Cámara baja —invariablemente, el líder del partido mayoritario— es invitado por el gobernador General a ocupar el puesto de primer ministro y, a su vez, a nombrar los ministros del gabinete. El primer ministro es el jefe del gobierno. El <a href="/wiki/Monarca_brit%C3%A1nico" class="mw-redirect" title="Monarca británico">monarca británico</a> es el jefe del Estado y está representado por un gobernador general, que se nombra según el consejo del primer ministro. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Mandeville-courthouse.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Mandeville-courthouse.jpg/220px-Mandeville-courthouse.jpg" decoding="async" width="220" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Mandeville-courthouse.jpg/330px-Mandeville-courthouse.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Mandeville-courthouse.jpg/440px-Mandeville-courthouse.jpg 2x" data-file-width="863" data-file-height="718" /></a><figcaption>Tribunal de Mandeville, Jamaica</figcaption></figure> <p>El gobierno es responsable ante la Cámara de Representantes, que puede dar por terminado el período de gobierno si una mayoría apoya un voto de no confianza. Debe convocarse a elecciones dentro de un plazo de cinco años a partir de la elección precedente, pero la determinación de la fecha exacta queda a discreción del primer ministro, con la aprobación del Gobernador General, quien, como el rey en Gran Bretaña, desempeña principalmente un papel ceremonial. </p><p>La dinámica de la competencia entre partidos, especialmente desde 1990, ha propiciado la estabilidad política. A partir de 1962 el poder se ha alternado entre dos partidos —el Partido Nacional Popular (PNP) y el Partido Laborista de Jamaica (JLP)—. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Derechos_humanos">Derechos humanos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=8" title="Editar sección: Derechos humanos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En materia de <a href="/wiki/Derechos_humanos" title="Derechos humanos">derechos humanos</a>, respecto a la pertenencia a los siete organismos de la <a href="/wiki/Carta_Internacional_de_Derechos_Humanos" title="Carta Internacional de Derechos Humanos">Carta Internacional de Derechos Humanos</a>, que incluyen al <a href="/wiki/Comit%C3%A9_de_Derechos_Humanos" title="Comité de Derechos Humanos">Comité de Derechos Humanos</a> (HRC), Jamaica ha firmado o ratificado: </p> <div style="overflow:auto;"> <table class="wikitable" style="text-align:center; margin:auto; width:35em; font-size: 95%;"> <caption><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/UN_emblem_blue.svg/25px-UN_emblem_blue.svg.png" decoding="async" width="25" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/UN_emblem_blue.svg/38px-UN_emblem_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/UN_emblem_blue.svg/50px-UN_emblem_blue.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="436" /></span></span> Estatus de los principales instrumentos internacionales de <a href="/wiki/Derechos_humanos" title="Derechos humanos">derechos humanos</a><sup id="cite_ref-25" class="reference separada"><a href="#cite_note-25"><span class="corchete-llamada">[</span>24<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </caption> <tbody><tr> <th rowspan="3" style="padding: 0.3em;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Flag_of_Jamaica.svg" class="mw-file-description" title="Bandera de Jamaica"><img alt="Bandera de Jamaica" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/20px-Flag_of_Jamaica.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/30px-Flag_of_Jamaica.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Flag_of_Jamaica.svg/40px-Flag_of_Jamaica.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span><br />Jamaica </th> <th colspan="18" style="padding: 0.3em;">Tratados internacionales </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Pacto_Internacional_de_Derechos_Econ%C3%B3micos,_Sociales_y_Culturales" title="Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales">CESCR</a></b><sup id="cite_ref-26" class="reference separada"><a href="#cite_note-26"><span class="corchete-llamada">[</span>25<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td colspan="3" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Pacto_Internacional_de_Derechos_Civiles_y_Pol%C3%ADticos" title="Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos">CCPR</a></b><sup id="cite_ref-27" class="reference separada"><a href="#cite_note-27"><span class="corchete-llamada">[</span>26<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td rowspan="2" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_Internacional_sobre_la_Eliminaci%C3%B3n_de_todas_las_Formas_de_Discriminaci%C3%B3n_Racial" title="Convención Internacional sobre la Eliminación de todas las Formas de Discriminación Racial">CERD</a></b><sup id="cite_ref-28" class="reference separada"><a href="#cite_note-28"><span class="corchete-llamada">[</span>27<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td rowspan="2" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_Internacional_para_la_protecci%C3%B3n_de_todas_las_Personas_contra_las_Desapariciones_Forzadas" title="Convención Internacional para la protección de todas las Personas contra las Desapariciones Forzadas">CED</a></b><sup id="cite_ref-29" class="reference separada"><a href="#cite_note-29"><span class="corchete-llamada">[</span>28<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td colspan="2" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_sobre_la_eliminaci%C3%B3n_de_todas_las_formas_de_discriminaci%C3%B3n_contra_la_mujer" class="mw-redirect" title="Convención sobre la eliminación de todas las formas de discriminación contra la mujer">CEDAW</a></b><sup id="cite_ref-30" class="reference separada"><a href="#cite_note-30"><span class="corchete-llamada">[</span>29<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td colspan="2" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_contra_la_tortura_y_otros_tratos_o_penas_crueles,_inhumanos_o_degradantes" class="mw-redirect" title="Convención contra la tortura y otros tratos o penas crueles, inhumanos o degradantes">CAT</a></b><sup id="cite_ref-31" class="reference separada"><a href="#cite_note-31"><span class="corchete-llamada">[</span>30<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td colspan="4" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_sobre_los_Derechos_del_Ni%C3%B1o" title="Convención sobre los Derechos del Niño">CRC</a></b><sup id="cite_ref-32" class="reference separada"><a href="#cite_note-32"><span class="corchete-llamada">[</span>31<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td rowspan="2" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_internacional_sobre_la_protecci%C3%B3n_de_los_derechos_de_todos_los_trabajadores_migratorios_y_de_sus_familiares" title="Convención internacional sobre la protección de los derechos de todos los trabajadores migratorios y de sus familiares">MWC</a></b><sup id="cite_ref-33" class="reference separada"><a href="#cite_note-33"><span class="corchete-llamada">[</span>32<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td> <td colspan="2" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top;"><b><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_sobre_los_Derechos_de_las_Personas_con_Discapacidad" class="mw-redirect" title="Convención sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad">CRPD</a></b><sup id="cite_ref-34" class="reference separada"><a href="#cite_note-34"><span class="corchete-llamada">[</span>33<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CESCR </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;"><a href="/wiki/Protocolo_Facultativo_del_Pacto_Internacional_de_Derechos_Econ%C3%B3micos,_Sociales_y_Culturales" title="Protocolo Facultativo del Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales">CESCR-OP</a> </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CCPR </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CCPR-OP1 </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CCPR-OP2-DP </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CEDAW </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CEDAW-OP </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CAT </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CAT-OP </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CRC </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CRC-OP-AC </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CRC-OP-SC </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CRC-OP-CP </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;">CRPD </td> <td style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: top; font-size:85%;"><a href="/wiki/Protocolo_Facultativo_de_la_Convenci%C3%B3n_sobre_los_Derechos_de_las_Personas_con_Discapacidad" title="Protocolo Facultativo de la Convención sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad">CRPD-OP</a> </td></tr> <tr> <th rowspan="1" style="padding: 0.3em; text-align: center; vertical-align: middle;">Pertenencia </th> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Symbol_comment_vote.svg" class="mw-file-description" title="Sin información."><img alt="Sin información." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/15px-Symbol_comment_vote.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/23px-Symbol_comment_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/30px-Symbol_comment_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:X_mark.svg" class="mw-file-description" title="Ni firmado ni ratificado."><img alt="Ni firmado ni ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/10px-X_mark.svg.png" decoding="async" width="10" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/15px-X_mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/20px-X_mark.svg.png 2x" data-file-width="525" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Symbol_comment_vote.svg" class="mw-file-description" title="Sin información."><img alt="Sin información." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/15px-Symbol_comment_vote.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/23px-Symbol_comment_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/30px-Symbol_comment_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:X_mark.svg" class="mw-file-description" title="Ni firmado ni ratificado."><img alt="Ni firmado ni ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/10px-X_mark.svg.png" decoding="async" width="10" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/15px-X_mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/20px-X_mark.svg.png 2x" data-file-width="525" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:X_mark.svg" class="mw-file-description" title="Ni firmado ni ratificado."><img alt="Ni firmado ni ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/10px-X_mark.svg.png" decoding="async" width="10" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/15px-X_mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/20px-X_mark.svg.png 2x" data-file-width="525" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Symbol_comment_vote.svg" class="mw-file-description" title="Sin información."><img alt="Sin información." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/15px-Symbol_comment_vote.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/23px-Symbol_comment_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/30px-Symbol_comment_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado pero no ratificado."><img alt="Firmado pero no ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/15px-Check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/23px-Check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/30px-Check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Symbol_comment_vote.svg" class="mw-file-description" title="Sin información."><img alt="Sin información." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/15px-Symbol_comment_vote.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/23px-Symbol_comment_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/30px-Symbol_comment_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:X_mark.svg" class="mw-file-description" title="Ni firmado ni ratificado."><img alt="Ni firmado ni ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/10px-X_mark.svg.png" decoding="async" width="10" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/15px-X_mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/20px-X_mark.svg.png 2x" data-file-width="525" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Yes_check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado y ratificado."><img alt="Firmado y ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Check.svg" class="mw-file-description" title="Firmado pero no ratificado."><img alt="Firmado pero no ratificado." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/15px-Check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/23px-Check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/30px-Check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </td></tr> <tr style="padding: 0.3em; font-size:85%;"> <td colspan="18" style="text-align: left;"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/15px-Yes_check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/23px-Yes_check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Yes_check.svg/30px-Yes_check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></span></span> Firmado y ratificado, <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/15px-Check.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/23px-Check.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Check.svg/30px-Check.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></span></span> firmado, pero no ratificado, <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/10px-X_mark.svg.png" decoding="async" width="10" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/15px-X_mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/X_mark.svg/20px-X_mark.svg.png 2x" data-file-width="525" data-file-height="600" /></span></span> ni firmado ni ratificado, <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/15px-Symbol_comment_vote.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/23px-Symbol_comment_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_comment_vote.svg/30px-Symbol_comment_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> sin información, <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Zeichen_101_-_Gefahrstelle%2C_StVO_1970.svg/15px-Zeichen_101_-_Gefahrstelle%2C_StVO_1970.svg.png" decoding="async" width="15" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Zeichen_101_-_Gefahrstelle%2C_StVO_1970.svg/23px-Zeichen_101_-_Gefahrstelle%2C_StVO_1970.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Zeichen_101_-_Gefahrstelle%2C_StVO_1970.svg/30px-Zeichen_101_-_Gefahrstelle%2C_StVO_1970.svg.png 2x" data-file-width="847" data-file-height="744" /></span></span> ha accedido a firmar y ratificar el órgano en cuestión, pero también reconoce la competencia de recibir y procesar comunicaciones individuales por parte de los órganos competentes. </td></tr></tbody></table></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Defensa">Defensa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=9" title="Editar sección: Defensa"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Jamaican_Coast_Guard_patrol_vessels_built_to_a_Damen_Stan_design_-a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Jamaican_Coast_Guard_patrol_vessels_built_to_a_Damen_Stan_design_-a.jpg/220px-Jamaican_Coast_Guard_patrol_vessels_built_to_a_Damen_Stan_design_-a.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Jamaican_Coast_Guard_patrol_vessels_built_to_a_Damen_Stan_design_-a.jpg/330px-Jamaican_Coast_Guard_patrol_vessels_built_to_a_Damen_Stan_design_-a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Jamaican_Coast_Guard_patrol_vessels_built_to_a_Damen_Stan_design_-a.jpg/440px-Jamaican_Coast_Guard_patrol_vessels_built_to_a_Damen_Stan_design_-a.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Patrulleras de la Guardia Costera de Jamaica </figcaption></figure> <p>La Fuerza de Defensa de Jamaica (JDF) es la fuerza militar de Jamaica, pequeña pero profesional. La JDF se basa en el modelo militar británico, con una organización, formación, armamento y tradiciones similares. Una vez elegidos, los candidatos a oficiales son enviados a uno de los varios cursos básicos para oficiales británicos o canadienses, dependiendo del brazo de servicio. Los soldados alistados reciben la formación básica en <a href="/w/index.php?title=Up_Park_Camp&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Up Park Camp (aún no redactado)">Up Park Camp</a> o en el JDF Training Depot, Newcastle, ambos en San Andrés. Al igual que en el modelo británico, los suboficiales reciben varios niveles de formación profesional a medida que ascienden en el escalafón. Existen escuelas militares adicionales para la formación especializada en <a href="/wiki/Canad%C3%A1" title="Canadá">Canadá</a>, Estados Unidos y el <a href="/wiki/Reino_Unido" title="Reino Unido">Reino Unido</a>. </p><p>Las JDF descienden directamente del Regimiento de las Indias Occidentales del <a href="/wiki/Ej%C3%A9rcito_Brit%C3%A1nico" title="Ejército Británico">Ejército Británico</a>, que se formó durante la época colonial.<sup id="cite_ref-35" class="reference separada"><a href="#cite_note-35"><span class="corchete-llamada">[</span>34<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El Regimiento de las Indias Occidentales se utilizó ampliamente en todo el Imperio Británico para la vigilancia policial del imperio desde 1795 hasta 1926. Otras unidades del legado del JDF incluyen la Milicia de Jamaica de la época colonial temprana, los Voluntarios de Infantería de Kingston de la <a href="/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial">Primera Guerra Mundial</a> y reorganizados en los Voluntarios de Infantería de Jamaica en la Segunda Guerra Mundial. El Regimiento de las Indias Occidentales fue reformado en 1958 como parte de la Federación de las Indias Occidentales, tras la disolución de la Federación se estableció el JDF.<sup id="cite_ref-36" class="reference separada"><a href="#cite_note-36"><span class="corchete-llamada">[</span>35<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:FN_FAL_DA-SD-04-01067.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/FN_FAL_DA-SD-04-01067.jpg/220px-FN_FAL_DA-SD-04-01067.jpg" decoding="async" width="220" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/FN_FAL_DA-SD-04-01067.jpg/330px-FN_FAL_DA-SD-04-01067.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/FN_FAL_DA-SD-04-01067.jpg/440px-FN_FAL_DA-SD-04-01067.jpg 2x" data-file-width="1955" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Soldados de la Fuerza de Defensa de Jamaica</figcaption></figure> <p>La Fuerza de Defensa de Jamaica (JDF) está compuesta por un Regimiento de infantería y un Cuerpo de Reserva, un Ala Aérea, una flota de <a href="/wiki/Guardia_costera" title="Guardia costera">Guardacostas</a> y una Unidad de Ingeniería de apoyo.<sup id="cite_ref-37" class="reference separada"><a href="#cite_note-37"><span class="corchete-llamada">[</span>36<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El regimiento de infantería contiene los batallones 1.º, 2.º y 3.º (Reserva Nacional). El Ala Aérea de las JDF se divide en tres unidades de vuelo, una unidad de entrenamiento, una unidad de apoyo y el Ala Aérea de las JDF (Reserva Nacional). Los guardacostas se dividen en tripulaciones marítimas y tripulaciones de apoyo que se encargan de la seguridad marítima y de la aplicación de la ley marítima, así como de operaciones relacionadas con la defensa.<sup id="cite_ref-38" class="reference separada"><a href="#cite_note-38"><span class="corchete-llamada">[</span>37<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El papel del batallón de apoyo es proporcionar apoyo para aumentar el número de efectivos en combate e impartir formación de competencia para permitir la preparación de la fuerza.<sup id="cite_ref-39" class="reference separada"><a href="#cite_note-39"><span class="corchete-llamada">[</span>38<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El 1.<span style="font-size:75%; vertical-align:0.3em; line-height: initial">er</span> Regimiento de Ingenieros se formó debido al aumento de la demanda de ingenieros militares y su papel es proporcionar servicios de <a href="/wiki/Ingenier%C3%ADa" title="Ingeniería">ingeniería</a> cuando y donde se necesiten.<sup id="cite_ref-40" class="reference separada"><a href="#cite_note-40"><span class="corchete-llamada">[</span>39<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El Cuartel General de las FDJ contiene al Comandante de las FDJ, el Estado Mayor de Mando, así como las secciones de Inteligencia, Oficina del Juez Abogado, Administrativa y de Adquisiciones.<sup id="cite_ref-41" class="reference separada"><a href="#cite_note-41"><span class="corchete-llamada">[</span>40<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>En los últimos años, el JDF ha sido llamado para ayudar a la <a href="/wiki/Polic%C3%ADa" title="Policía">policía</a> de la nación, la Jamaica Constabulary Force (JCF), en la lucha contra el contrabando de drogas y un creciente índice de criminalidad que incluye una de las tasas de <a href="/wiki/Homicidio" title="Homicidio">homicidios</a> más altas del mundo. Las unidades del JDF realizan patrullas armadas con la JCF en zonas de alta criminalidad y en conocidos barrios de bandas. Este papel de las JDF ha suscitado tanto controversia como apoyo. A principios de 2005, el líder de la oposición, <a href="/wiki/Edward_Seaga" title="Edward Seaga">Edward Seaga</a>, pidió la fusión de las JDF y la JCF. En 2017, Jamaica firmó el Tratado de la ONU sobre la Prohibición de las Armas Nucleares.<sup id="cite_ref-42" class="reference separada"><a href="#cite_note-42"><span class="corchete-llamada">[</span>41<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Ocho_Rios.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Ocho_Rios.JPG/220px-Ocho_Rios.JPG" decoding="async" width="220" height="123" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Ocho_Rios.JPG/330px-Ocho_Rios.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Ocho_Rios.JPG/440px-Ocho_Rios.JPG 2x" data-file-width="3264" data-file-height="1832" /></a><figcaption>Vista de Ocho Ríos en la parroquia de Saint Ann la más grande de Jamaica con 1212,6 km²</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Organización_territorial"><span id="Organizaci.C3.B3n_territorial"></span>Organización territorial</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=10" title="Editar sección: Organización territorial"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Organizaci%C3%B3n_territorial_de_Jamaica" title="Organización territorial de Jamaica"> Organización territorial de Jamaica</a></i></div> <p>Jamaica está dividida en 14 <a href="/wiki/Parroquia_(civil)" title="Parroquia (civil)">parroquias</a>, las cuales están repartidas en tres <a href="/wiki/Condado" title="Condado">condados</a> históricos, que no tienen importancia administrativa. </p><p>En el contexto del <a href="/wiki/Gobierno_local" title="Gobierno local">gobierno local</a>, las parroquias tienen designadas autoridades locales. No obstante, estas se denominan más frecuentemente como corporaciones municipales. Puede haber municipios urbanos o rurales.<sup id="cite_ref-localgovernment_43-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-localgovernment-43"><span class="corchete-llamada">[</span>42<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Cualquier municipio urbano debe tener una población de al menos 50.000 habitantes, y un municipio rural una población fijada por el Ministerio de Gobierno Local.<sup id="cite_ref-localgovernment_43-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-localgovernment-43"><span class="corchete-llamada">[</span>42<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Actualmente, no hay municipios rurales. </p><p>Los gobiernos locales de las parroquias de Kingston y Saint Andrew están consolidadas como un municipio urbano. El municipio urbano más reciente es el de Portmore, ya que fue creado en el 2003. Aunque esté localizado en la parroquia de Saint Catherine, está gobernado de manera independiente. </p> <table width="95%" border="1" style="border-collapse:collapse; font-size:84%" cellpadding="1"> <tbody><tr> <th bgcolor="#ffffff" rowspan="18"><figure class="mw-default-size mw-halign-center noresize mw-ext-imagemap-desc-bottom-right" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/68/Jamaica_parishes_numbered2.png" decoding="async" width="400" height="159" class="mw-file-element" data-file-width="400" data-file-height="159" usemap="#ImageMap_86b0117bcbaf42e0" resource="/wiki/Archivo:Jamaica_parishes_numbered2.png" /></span><map name="ImageMap_86b0117bcbaf42e0"><area href="/wiki/Parroquia_de_Hanover" shape="poly" coords="70,15,84,44,64,38,53,34,29,34,19,43,7,43,7,33,32,14" alt="Parroquia de Hanover" title="Parroquia de Hanover" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Elizabeth" shape="poly" coords="88,61,75,90,95,97,98,111,115,128,146,128,135,73,135,58,106,52" alt="Parroquia de Saint Elizabeth" title="Parroquia de Saint Elizabeth" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Saint_James_(Jamaica)" shape="poly" coords="72,19,81,8,97,3,117,5,108,51,91,55" alt="Parroquia de Saint James (Jamaica)" title="Parroquia de Saint James (Jamaica)" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Trelawny" shape="poly" coords="120,4,167,9,170,19,160,61,147,54,137,55,112,53" alt="Parroquia de Trelawny" title="Parroquia de Trelawny" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Westmoreland" shape="poly" coords="7,45,1,51,27,65,61,64,61,72,77,84,88,57,80,42,63,42,50,35,33,35" alt="Parroquia de Westmoreland" title="Parroquia de Westmoreland" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Clarendon" shape="poly" coords="158,60,178,97,185,128,215,155,228,152,227,123,209,65,182,60" alt="Parroquia de Clarendon" title="Parroquia de Clarendon" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Manchester" shape="poly" coords="147,126,182,129,174,88,152,57,135,57" alt="Parroquia de Manchester" title="Parroquia de Manchester" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Ann" shape="poly" coords="172,11,237,24,248,53,214,63,164,58" alt="Parroquia de Saint Ann" title="Parroquia de Saint Ann" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Catherine" shape="poly" coords="211,64,228,118,244,131,259,132,277,101,267,93,273,75,254,52" alt="Parroquia de Saint Catherine" title="Parroquia de Saint Catherine" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Mary_(Jamaica)" shape="poly" coords="238,22,268,24,300,49,290,70,270,70,259,51,248,51" alt="Parroquia de Saint Mary (Jamaica)" title="Parroquia de Saint Mary (Jamaica)" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Kingston" shape="poly" coords="280,104,297,104,311,110,319,122,304,148,261,134" alt="Parroquia de Kingston" title="Parroquia de Kingston" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Portland" shape="poly" coords="300,49,368,68,383,98,351,94,330,93,314,82,306,81,302,86,291,73" alt="Parroquia de Portland" title="Parroquia de Portland" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Andrew_(Jamaica)" shape="poly" coords="274,72,288,72,296,86,304,83,312,85,314,107,294,102,278,101,270,93" alt="Parroquia de Saint Andrew (Jamaica)" title="Parroquia de Saint Andrew (Jamaica)" /><area href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Thomas_(Jamaica)" shape="poly" coords="314,88,317,101,313,110,322,121,335,130,397,117,387,101,351,96" alt="Parroquia de Saint Thomas (Jamaica)" title="Parroquia de Saint Thomas (Jamaica)" /></map><figcaption></figcaption></figure> </th> <th bgcolor="#f2f2f4" width="3%"> </th> <th align="left" bgcolor="#f2f2f4">Parroquia </th> <th align="right" bgcolor="#f2f2f4">km² </th> <th align="right" bgcolor="#f2f2f4">Población<br />(2001) </th> <th align="left" bgcolor="#f2f2f4">Capital </th></tr> <tr> <td colspan="5" style="background:#bfb; text-align:center;"><b><a href="/wiki/Condado_de_Cornwall" title="Condado de Cornwall">Condado de Cornwall</a></b> </td></tr> <tr> <td>1 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Hanover" title="Parroquia de Hanover">Parroquia de Hanover</a> </td> <td align="right">450,4 </td> <td align="right">67.037 </td> <td><a href="/wiki/Lucea" title="Lucea">Lucea</a> </td></tr> <tr> <td>2 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Elizabeth" title="Parroquia de Saint Elizabeth">Parroquia de Saint Elizabeth</a> </td> <td align="right">1.212,4 </td> <td align="right">146.404 </td> <td><a href="/wiki/Black_River_(Jamaica)" title="Black River (Jamaica)">Black River</a> </td></tr> <tr> <td>3 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_James_(Jamaica)" title="Parroquia de Saint James (Jamaica)">Parroquia de Saint James</a> </td> <td align="right">594,9 </td> <td align="right">175.127 </td> <td><a href="/wiki/Montego_Bay" title="Montego Bay">Montego Bay</a> </td></tr> <tr> <td>4 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Trelawny" title="Parroquia de Trelawny">Parroquia de Trelawny</a> </td> <td align="right">874,6 </td> <td align="right">73.066 </td> <td><a href="/wiki/Falmouth_(Jamaica)" title="Falmouth (Jamaica)">Falmouth</a> </td></tr> <tr> <td>5 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Westmoreland" title="Parroquia de Westmoreland">Parroquia de Westmoreland</a> </td> <td align="right">807,0 </td> <td align="right">138.947 </td> <td><a href="/wiki/Savanna-la-Mar" title="Savanna-la-Mar">Savanna-la-Mar</a> </td></tr> <tr> <td colspan="5" style="background:#fbb; text-align:center;"><b><a href="/wiki/Condado_de_Middlesex_(Jamaica)" title="Condado de Middlesex (Jamaica)">Condado de Middlesex</a></b> </td></tr> <tr> <td>6 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Clarendon" title="Parroquia de Clarendon">Parroquia de Clarendon</a> </td> <td align="right">1.196,3 </td> <td align="right">237.024 </td> <td><a href="/wiki/May_Pen" title="May Pen">May Pen</a> </td></tr> <tr> <td>7 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_M%C3%A1nchester" title="Parroquia de Mánchester">Parroquia de Mánchester</a> </td> <td align="right">830,1 </td> <td align="right">185.801 </td> <td><a href="/wiki/Mandeville_(Jamaica)" title="Mandeville (Jamaica)">Mandeville</a> </td></tr> <tr> <td>8 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Ann" title="Parroquia de Saint Ann">Parroquia de Saint Ann</a> </td> <td align="right">1.212,6 </td> <td align="right">166.762 </td> <td><a href="/wiki/Saint_Ann%27s_Bay" title="Saint Ann&#39;s Bay">Saint Ann's Bay</a> </td></tr> <tr> <td>9 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Catherine" title="Parroquia de Saint Catherine">Parroquia de Saint Catherine</a> </td> <td align="right">1.192,4 </td> <td align="right">482.308 </td> <td><a href="/wiki/Spanish_Town" title="Spanish Town">Spanish Town</a> </td></tr> <tr> <td>10 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Mary_(Jamaica)" title="Parroquia de Saint Mary (Jamaica)">Parroquia de Saint Mary</a> </td> <td align="right">610,5 </td> <td align="right">111.466 </td> <td><a href="/wiki/Port_Maria" title="Port Maria">Port Maria</a> </td></tr> <tr> <td colspan="5" style="background:#ffa; text-align:center;"><b><a href="/wiki/Condado_de_Surrey_(Jamaica)" title="Condado de Surrey (Jamaica)">Condado de Surrey</a></b> </td></tr> <tr> <td>11 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Kingston" title="Parroquia de Kingston">Parroquia de Kingston</a> </td> <td align="right">21,8 </td> <td align="right">96.052 </td> <td><a href="/wiki/Kingston_(Jamaica)" class="mw-redirect" title="Kingston (Jamaica)">Kingston</a> </td></tr> <tr> <td>12 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Portland" title="Parroquia de Portland">Parroquia de Portland</a> </td> <td align="right">814,0 </td> <td align="right">80.205 </td> <td><a href="/wiki/Port_Antonio" title="Port Antonio">Port Antonio</a> </td></tr> <tr> <td>13 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Andrew_(Jamaica)" title="Parroquia de Saint Andrew (Jamaica)">Parroquia de Saint Andrew</a> </td> <td align="right">430,7 </td> <td align="right">555.828 </td> <td><a href="/wiki/Half_Way_Tree" title="Half Way Tree">Half Way Tree</a> </td></tr> <tr> <td>14 </td> <td><a href="/wiki/Parroquia_de_Saint_Thomas_(Jamaica)" title="Parroquia de Saint Thomas (Jamaica)">Parroquia de Saint Thomas</a> </td> <td align="right">742,8 </td> <td align="right">91.604 </td> <td><a href="/wiki/Morant_Bay" title="Morant Bay">Morant Bay</a> </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geografía"><span id="Geograf.C3.ADa"></span>Geografía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=11" title="Editar sección: Geografía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Jamaica_Topography.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Jamaica_Topography.png/300px-Jamaica_Topography.png" decoding="async" width="300" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Jamaica_Topography.png/450px-Jamaica_Topography.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Jamaica_Topography.png/600px-Jamaica_Topography.png 2x" data-file-width="2039" data-file-height="1439" /></a><figcaption>Mapa físico de la isla de Jamaica.</figcaption></figure> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Geograf%C3%ADa_de_Jamaica" title="Geografía de Jamaica"> Geografía de Jamaica</a></i></div> <p>La isla está compuesta principalmente por terreno montañoso rodeado de una pequeña franja de costa. Las ciudades se suelen establecer en esta llanura costera. </p><p>El clima en Jamaica es tropical, suele ser cálido y húmedo, aunque en las zonas de montaña puede ser algo más fresco. </p><p>Pese a su situación, en medio del <a href="/wiki/Mar_Caribe" title="Mar Caribe">mar Caribe</a>, no sufre con tanta frecuencia los huracanes como sus islas vecinas. Esto se debe principalmente a sus montañas, que los desvían. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Islas,_cayos_y_bancos"><span id="Islas.2C_cayos_y_bancos"></span>Islas, cayos y bancos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=12" title="Editar sección: Islas, cayos y bancos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aparte de la isla principal Jamaica incluye varios grupos menores de islas, bancos de arena, cayos y arrecifes: </p> <ul><li><a href="/wiki/Banco_de_Pedro" title="Banco de Pedro">Banco de Pedro</a> (<i>Pedro Bank</i>)</li> <li><a href="/wiki/Cayos_de_Pedro" class="mw-redirect" title="Cayos de Pedro">Cayos de Pedro</a> (<i>Pedro Cays</i>)</li> <li><a href="/wiki/Cayos_de_Puerto_Real" title="Cayos de Puerto Real">Cayos de Puerto Real</a> (<i>Port Royal Cays</i>)</li> <li><a href="/wiki/Cayos_de_Morant" title="Cayos de Morant">Cayos de Morant</a> (<i>Morant Cays</i>)</li> <li><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Doctors-Cave-Beach.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Doctors-Cave-Beach.jpg/220px-Doctors-Cave-Beach.jpg" decoding="async" width="220" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Doctors-Cave-Beach.jpg/330px-Doctors-Cave-Beach.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Doctors-Cave-Beach.jpg/440px-Doctors-Cave-Beach.jpg 2x" data-file-width="1011" data-file-height="529" /></a><figcaption>Playa de Doctor's Cave</figcaption></figure>Cayo Sandals (<i>Sandals Cay</i>)</li> <li>Islas Bogue (<i>Bogue Islands</i>)</li> <li>Isla Navy (<i>Navy Island</i>)</li> <li>Isla Pigeon (<i>Pigeon Island</i>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Flora_y_Fauna">Flora y Fauna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=13" title="Editar sección: Flora y Fauna"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El <a href="/wiki/Clima" title="Clima">clima</a> de Jamaica es tropical y sustenta diversos ecosistemas con una gran riqueza de plantas y animales. Su vida vegetal ha cambiado considerablemente a lo largo de los siglos; cuando llegaron los españoles en 1494, salvo pequeños claros agrícolas, el país estaba profundamente arbolado. Los colonos europeos talaron los grandes árboles madereros para la construcción y el aprovisionamiento de los barcos, y despejaron las llanuras, las sabanas y las laderas de las montañas para dedicarlas a intensos cultivos agrícolas.<sup id="cite_ref-:4_44-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:4-44"><span class="corchete-llamada">[</span>43<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Se introdujeron muchas plantas nuevas, como la <a href="/wiki/Saccharum_officinarum" title="Saccharum officinarum">caña de azúcar</a>, los plátanos y los cítricos. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Epicrates_subflavus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Epicrates_subflavus.jpg/220px-Epicrates_subflavus.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Epicrates_subflavus.jpg/330px-Epicrates_subflavus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Epicrates_subflavus.jpg/440px-Epicrates_subflavus.jpg 2x" data-file-width="4224" data-file-height="2376" /></a><figcaption>Boa de Jamaica </figcaption></figure> <p>Jamaica alberga unas 3.000 especies de plantas con flores autóctonas (de las cuales más de 1.000 son endémicas y 200 son especies de orquídeas), miles de especies de flora sin flores y unos 20 jardines botánicos, algunos de los cuales tienen varios cientos de años.<sup id="cite_ref-45" class="reference separada"><a href="#cite_note-45"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; En las zonas de abundantes precipitaciones también hay bambú, helechos, ébano, caoba y palisandro. A lo largo de la zona costera sur y suroeste se encuentran <a href="/wiki/Cactaceae" title="Cactaceae">cactus</a> y plantas similares de zonas áridas. Algunas zonas del oeste y el suroeste están formadas por grandes praderas con <a href="/wiki/%C3%81rbol" title="Árbol">árboles</a> dispersos. Jamaica alberga tres ecorregiones terrestres, los bosques húmedos de Jamaica, los bosques secos de Jamaica y los manglares de las Antillas Mayores. En 2019, su puntuación media en el Índice de Integridad del Paisaje Forestal fue de 5,01/10, lo que la sitúa en el puesto 110 de 172 países,<sup id="cite_ref-46" class="reference separada"><a href="#cite_note-46"><span class="corchete-llamada">[</span>45<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>La fauna de Jamaica, típica del <a href="/wiki/Caribe_(regi%C3%B3n)" title="Caribe (región)">Caribe</a>, incluye una fauna muy diversificada con muchas especies endémicas. Al igual que en otras islas oceánicas, los mamíferos terrestres son en su mayoría varias especies de murciélagos, de las cuales al menos tres especies endémicas sólo se encuentran en Cockpit Country, una de las cuales está en peligro. Otras especies de murciélagos son el murciélago comedor de higos y el murciélago de cola peluda. El único mamífero no murciélago autóctono que existe en Jamaica es la jutía jamaicana, conocida localmente como coney. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Jamaican_iguana_on_tree.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Jamaican_iguana_on_tree.jpg/220px-Jamaican_iguana_on_tree.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Jamaican_iguana_on_tree.jpg/330px-Jamaican_iguana_on_tree.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Jamaican_iguana_on_tree.jpg/440px-Jamaican_iguana_on_tree.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="3888" /></a><figcaption>Iguana de Jamaica</figcaption></figure> <p>También son comunes los <a href="/wiki/Mammalia" title="Mammalia">mamíferos</a> introducidos, como el jabalí y la pequeña mangosta asiática. Jamaica también alberga unas 50 especies de reptiles,<sup id="cite_ref-47" class="reference separada"><a href="#cite_note-47"><span class="corchete-llamada">[</span>46<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; la mayor de las cuales es el cocodrilo americano; sin embargo, sólo está presente en el río Negro y en algunas otras zonas. Lagartos como los anoles, iguanas y serpientes como los corredores y la boa jamaicana (la serpiente más grande de la isla), son comunes en zonas como el Cockpit Country. Ninguna de las ocho especies de serpientes autóctonas de Jamaica es venenosa,<sup id="cite_ref-48" class="reference separada"><a href="#cite_note-48"><span class="corchete-llamada">[</span>47<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Jamaica alberga unas 289 especies de aves, de las cuales 27 son <a href="/wiki/Endemismo" title="Endemismo">endémicas</a>, entre ellas los loros de pico negro y el mirlo jamaicano, ambos en peligro de extinción y que sólo se encuentran en Cockpit Country. También es el hogar autóctono de cuatro especies de colibríes (tres de las cuales no se encuentran en ningún otro lugar del mundo): el colibrí de pico negro, el <a href="/wiki/Mango_(fruta)" title="Mango (fruta)">mango</a> de Jamaica, el colibrí de verbena y el colibrí de pico rojo. La lavandera de pico rojo, conocida localmente como el «pájaro médico», es el símbolo nacional de Jamaica,<sup id="cite_ref-49" class="reference separada"><a href="#cite_note-49"><span class="corchete-llamada">[</span>48<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Otras especies notables son el jamaican tody y el flamenco.<sup id="cite_ref-50" class="reference separada"><a href="#cite_note-50"><span class="corchete-llamada">[</span>49<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Una especie de tortuga de <a href="/wiki/Agua_dulce" title="Agua dulce">agua dulce</a> es autóctona de Jamaica, el galápago jamaicano. Sólo se encuentra en Jamaica y en algunas islas de las <a href="/wiki/Bahamas" title="Bahamas">Bahamas</a>. Además, muchos tipos de ranas son comunes en la isla, especialmente las ranas arborícolas. </p><p>En las aguas jamaicanas abundan los peces de <a href="/wiki/Agua_dulce" title="Agua dulce">agua dulce</a> y salada.<sup id="cite_ref-51" class="reference separada"><a href="#cite_note-51"><span class="corchete-llamada">[</span>50<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Las principales variedades de peces de agua salada son el martín pescador, el jurel, la caballa, el merlán, el bonito y el atún. Entre los peces que ocasionalmente entran en ambientes de agua dulce y estuarios se encuentran el róbalo, el pez joya, el pargo de manglar y la lisa. Los peces que pasan la mayor parte de su vida en las aguas dulces de Jamaica son muchas especies de peces de agua dulce, killifish, gobios de agua dulce, la lisa de montaña y la anguila americana. Las tilapias, introducidas desde África para la <a href="/wiki/Acuicultura" title="Acuicultura">acuicultura</a>, son muy comunes. En las aguas que rodean Jamaica también se ven delfines, peces loro y el manatí, especie en peligro de extinción.<sup id="cite_ref-52" class="reference separada"><a href="#cite_note-52"><span class="corchete-llamada">[</span>51<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:El_colibr%C3%AD_Jamaicano.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/El_colibr%C3%AD_Jamaicano.jpg/220px-El_colibr%C3%AD_Jamaicano.jpg" decoding="async" width="220" height="288" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/El_colibr%C3%AD_Jamaicano.jpg/330px-El_colibr%C3%AD_Jamaicano.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f1/El_colibr%C3%AD_Jamaicano.jpg 2x" data-file-width="437" data-file-height="573" /></a><figcaption>El Colibrí Jamaiquino </figcaption></figure> <p>Abundan los insectos y otros <a href="/wiki/Invertebrado" title="Invertebrado">invertebrados</a>, entre ellos el ciempiés más grande del mundo, el ciempiés gigante amazónico. Jamaica alberga unas 150 especies de mariposas y polillas, entre ellas 35 autóctonas y 22 subespecies. También es el hogar nativo de la cola de <a href="/wiki/Hirundo_rustica" title="Hirundo rustica">golondrina</a> jamaicana, la mariposa más grande del hemisferio occidental. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vida_acuática"><span id="Vida_acu.C3.A1tica"></span>Vida acuática</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=14" title="Editar sección: Vida acuática"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los ecosistemas de <a href="/wiki/Arrecife_de_coral" title="Arrecife de coral">arrecifes</a> de coral son importantes porque proporcionan a las personas una fuente de sustento, alimentos, recreo y compuestos medicinales y protegen la tierra en la que viven.<sup id="cite_ref-:2_53-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:2-53"><span class="corchete-llamada">[</span>52<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Jamaica depende del océano y su ecosistema para su desarrollo. Sin embargo, la vida marina de Jamaica también se está viendo afectada. </p><p>Puede haber muchos factores que contribuyan a que la <a href="/wiki/Vida_marina" title="Vida marina">vida marina</a> no goce de la mejor salud. El origen geológico de Jamaica, sus características topográficas y las elevadas precipitaciones estacionales la hacen susceptible a una serie de peligros naturales que pueden afectar al medio costero y oceánico.<sup id="cite_ref-:1_54-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:1-54"><span class="corchete-llamada">[</span>53<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Los arrecifes de coral del Parque Marino de Negril (NMP), en Jamaica, se han visto cada vez más afectados por la contaminación por nutrientes y la proliferación de <a href="/wiki/Macroalga" title="Macroalga">macroalgas</a> tras décadas de desarrollo intensivo como importante destino turístico.<sup id="cite_ref-55" class="reference separada"><a href="#cite_note-55"><span class="corchete-llamada">[</span>54<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Otro de esos factores podría ser el turismo: al ser Jamaica un lugar muy turístico, la isla atrae a numerosas personas de todo el mundo. </p><p>La industria turística jamaicana representa el 32% del empleo total y el 36% del <a href="/wiki/Producto_interno_bruto" title="Producto interno bruto">PIB</a> del país y se basa en gran medida en el sol, el mar y la arena, siendo estos dos últimos atributos dependientes de unos ecosistemas de arrecifes de coral sanos. Debido al turismo de Jamaica, han desarrollado un estudio para ver si el turista estaría dispuesto a ayudar económicamente a gestionar su <a href="/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema">ecosistema</a> marino, ya que Jamaica por sí sola no puede. El océano conecta a todos los países del mundo, sin embargo, todo y todos están afectando al flujo y a la vida en el océano. Jamaica es un lugar muy turístico, sobre todo por sus <a href="/wiki/Playa" title="Playa">playas</a>. Si sus océanos no funcionan de forma óptima, el bienestar de Jamaica y de sus habitantes empezará a deteriorarse. Según la OCDE, los océanos aportan anualmente 1,5 billones de dólares en valor añadido a la economía global.<sup id="cite_ref-56" class="reference separada"><a href="#cite_note-56"><span class="corchete-llamada">[</span>55<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Un país en desarrollo situado en una isla obtendrá la mayor parte de sus ingresos de su océano. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Lovers%27_Leap.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Lovers%27_Leap.jpg/220px-Lovers%27_Leap.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Lovers%27_Leap.jpg/330px-Lovers%27_Leap.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Lovers%27_Leap.jpg/440px-Lovers%27_Leap.jpg 2x" data-file-width="480" data-file-height="640" /></a><figcaption>Lover's Leap Jamaica</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geología"><span id="Geolog.C3.ADa"></span>Geología</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=15" title="Editar sección: Geología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jamaica está situada en el extremo norte de la <a href="/wiki/Placa_del_Caribe" title="Placa del Caribe">Placa del Caribe</a>, que se desliza bajo la Placa Norteamericana directamente frente a la costa. La proximidad al límite de placas provoca repetidamente fuertes terremotos, como el que destruyó Port Royal, entre otros, en 1692. </p><p>El oeste y el centro de la isla están dominados por capas de piedra caliza de varios cientos de metros de espesor, que cubren aproximadamente dos tercios de la superficie. En el centro, forman cadenas montañosas de hasta 900 metros de altura. En la roca blanda se han formado profundos valles y <a href="/wiki/Cueva" title="Cueva">cuevas</a> con cursos de ríos subterráneos. La karstificación es especialmente pronunciada en el condado de Cockpit, al sur de Montego Bay. </p><p>En algunos lugares del norte, las <a href="/wiki/Monta%C3%B1a" title="Montaña">montañas</a> caen abruptamente más de 500 metros hasta el mar. Allí, la fosa Kaimang, de 7680 metros de profundidad, comienza inmediatamente frente a la costa. En el sur, el descenso hacia el mar es más llano, con amplias llanuras aluviales creadas por los ríos en los últimos ocho millones de años. Las excepciones son dos cadenas montañosas en Westmoreland y Santa Isabel, que llegan hasta la costa. Además de caliza, el lecho rocoso está formado por magma enfriado, gneis y esquisto. El recurso mineral más importante es la bauxita, cuyos yacimientos se encuentran al este de <a href="/wiki/Montego_Bay" title="Montego Bay">Montego Bay</a> y al oeste de Kingston, en el interior de la isla. También se extraen yeso y mármol. </p><p>El este se caracteriza por las Montañas Azules, una cadena montañosa que se extiende de noroeste a sureste a lo largo de unos 100 kilómetros, con numerosas estribaciones al norte y al sur. Aquí se encuentra el punto más alto de la <a href="/wiki/Isla" title="Isla">isla</a>, el Pico de la Montaña Azul, de 2256 metros. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Pellew_Island_Jamaica.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Pellew_Island_Jamaica.jpg/220px-Pellew_Island_Jamaica.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Pellew_Island_Jamaica.jpg/330px-Pellew_Island_Jamaica.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Pellew_Island_Jamaica.jpg/440px-Pellew_Island_Jamaica.jpg 2x" data-file-width="3100" data-file-height="2325" /></a><figcaption>Isla Pellew, Jamaica</figcaption></figure> <p>Jamaica está surcada por numerosos ríos cortos. Debido a la ubicación de las montañas, éstas fluyen principalmente hacia el norte o el sur. La cantidad de agua que transportan varía mucho durante las estaciones lluviosas. En la roca, en su mayor parte blanda, los ríos pueden cambiar fácilmente de curso o discurrir bajo tierra durante largos tramos. </p><p>El río Negro se menciona a menudo como el más largo de Jamaica. A lo largo de 53,4 kilómetros, lleva agua por encima de la superficie durante todo el año y es navegable con pequeñas embarcaciones. Sin embargo, el río más largo es el Río Minho, con 92,6 kilómetros, cuyo curso superior se seca regularmente y que sólo es navegable en las inmediaciones de la costa. Ambos ríos se encuentran en el suroeste y están separados por la cuenca del Clarendon. También son navegables tramos del río Cabaritta, de 39,7 kilómetros. El río Cobre, que riega 73 km² de tierras cultivadas en Santa Catalina y suministra electricidad a Spanish Town, reviste especial importancia económica. </p><p>En la caliza porosa rara vez se forman lagos. El lago Moneague es una excepción. En años normales sólo ocupa una superficie muy pequeña o se seca por completo. Sin embargo, a intervalos de varias décadas, crece hasta alcanzar una superficie de 300 hectáreas, que conserva durante varios meses. Se desconoce el motivo, pero probablemente esté relacionado con cambios en la escorrentía subterránea.<sup id="cite_ref-57" class="reference separada"><a href="#cite_note-57"><span class="corchete-llamada">[</span>56<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Jamaica,_Negril,_Bloody_Bay_2013_(8488947867).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Jamaica%2C_Negril%2C_Bloody_Bay_2013_%288488947867%29.jpg/220px-Jamaica%2C_Negril%2C_Bloody_Bay_2013_%288488947867%29.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Jamaica%2C_Negril%2C_Bloody_Bay_2013_%288488947867%29.jpg/330px-Jamaica%2C_Negril%2C_Bloody_Bay_2013_%288488947867%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Jamaica%2C_Negril%2C_Bloody_Bay_2013_%288488947867%29.jpg/440px-Jamaica%2C_Negril%2C_Bloody_Bay_2013_%288488947867%29.jpg 2x" data-file-width="4608" data-file-height="2592" /></a><figcaption>Bloody Bay, Jamaica</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Clima">Clima</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=16" title="Editar sección: Clima"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El clima de Jamaica es tropical y está influido por los vientos alisios del noreste. Las diferencias de <a href="/wiki/Temperatura" title="Temperatura">temperatura</a> son pequeñas a lo largo del año. En Kingston, la temperatura media mensual es de 25 °C en enero y 27 °C en julio; en el altiplano central es unos tres grados inferior. Las Montañas Azules, algunas de las cuales superan los 2.000 metros de altura, no tienen nieve en todo el año. Hay dos estaciones de lluvias bien diferenciadas, en mayo y junio y de septiembre a noviembre. </p><p>Las <a href="/wiki/Precipitaciones" class="mw-redirect" title="Precipitaciones">precipitaciones</a> anuales varían mucho de una región a otra a pesar del relativo pequeño tamaño del país. En las montañas del noreste caen más de 5.000 mm de lluvia, mientras que alrededor de Kingston, en la costa sur, alternativamente húmeda, la media ronda los 800 mm. A finales de verano y principios de otoño, las tormentas pasan a menudo por encima de la isla. Durante esta época hay peligro de huracanes. El huracán Charlie, en 1951, y el huracán Gilbert, en 1988, causaron graves daños. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Contaminación"><span id="Contaminaci.C3.B3n"></span>Contaminación</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=17" title="Editar sección: Contaminación"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Aerial_View_Tensing_Pen.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Aerial_View_Tensing_Pen.png/220px-Aerial_View_Tensing_Pen.png" decoding="async" width="220" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Aerial_View_Tensing_Pen.png/330px-Aerial_View_Tensing_Pen.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Aerial_View_Tensing_Pen.png/440px-Aerial_View_Tensing_Pen.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="558" /></a><figcaption>Un complejo turístico en la costa de Jamaica</figcaption></figure> <p>La contaminación procede de la escorrentía, los sistemas de alcantarillado y la basura. Sin embargo, todo esto suele acabar en el océano después de una lluvia o una inundación. Todo lo que acaba en el agua cambia la calidad y el equilibrio del <a href="/wiki/Oc%C3%A9ano" title="Océano">océano</a>. La mala calidad de las aguas costeras ha afectado negativamente a la <a href="/wiki/Pesca" title="Pesca">pesca</a>, el turismo y la <a href="/wiki/Maricultura" title="Maricultura">maricultura</a>, además de socavar la sostenibilidad biológica de los recursos vivos de los hábitats oceánicos y costeros.<sup id="cite_ref-:3_58-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:3-58"><span class="corchete-llamada">[</span>57<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Jamaica importa y exporta muchas mercancías a través de sus aguas. Algunas de las importaciones que entran en Jamaica son petróleo y productos derivados. Los vertidos de petróleo pueden alterar la vida marina con sustancias químicas que normalmente no se encuentran en el <a href="/wiki/Oc%C3%A9ano" title="Océano">océano</a>. </p><p>En Jamaica también se producen otras formas de <a href="/wiki/Contaminaci%C3%B3n" title="Contaminación">contaminación</a>. Los mecanismos de eliminación de residuos sólidos en Jamaica son actualmente inadecuados.<sup id="cite_ref-:1_54-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:1-54"><span class="corchete-llamada">[</span>53<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Los residuos sólidos llegan al agua por la fuerza de la lluvia. Los residuos sólidos también son perjudiciales para la fauna, sobre todo para las aves, los peces y las tortugas que se alimentan en la superficie del agua y confunden los restos flotantes con su comida.<sup id="cite_ref-:1_54-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-:1-54"><span class="corchete-llamada">[</span>53<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Por ejemplo, el <a href="/wiki/Pl%C3%A1stico" title="Plástico">plástico</a> puede quedar atrapado alrededor del cuello de las aves y las tortugas, dificultándoles la <a href="/wiki/Alimentaci%C3%B3n" title="Alimentación">alimentación</a> y la respiración, ya que empiezan a crecer y el plástico les aprieta el cuello. Los trozos de plástico, metal y vidrio pueden confundirse con la comida que ingieren los peces. Cada jamaicano genera 1 kg (2 libras) de residuos al día; sólo el 70% es recogido por la Autoridad Nacional de Gestión de <a href="/wiki/Residuos" class="mw-redirect" title="Residuos">Residuos</a> Sólidos (NSWMA, por sus siglas en inglés); el 30% restante se quema o se arroja a barrancos o cursos de agua.<sup id="cite_ref-59" class="reference separada"><a href="#cite_note-59"><span class="corchete-llamada">[</span>58<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Catamaran_at_Sunset.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Catamaran_at_Sunset.jpg/220px-Catamaran_at_Sunset.jpg" decoding="async" width="220" height="331" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Catamaran_at_Sunset.jpg/330px-Catamaran_at_Sunset.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Catamaran_at_Sunset.jpg/440px-Catamaran_at_Sunset.jpg 2x" data-file-width="2391" data-file-height="3600" /></a><figcaption>Atardecer en la isla principal de Jamaica</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Políticas_medioambientales"><span id="Pol.C3.ADticas_medioambientales"></span>Políticas medioambientales</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=18" title="Editar sección: Políticas medioambientales"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hay políticas que se están poniendo en marcha para ayudar a preservar el océano y la vida bajo el agua. El objetivo de la gestión integrada de las zonas costeras (GIZC) es mejorar la calidad de vida de las comunidades humanas que dependen de los recursos costeros, manteniendo al mismo tiempo la diversidad biológica y la productividad de los ecosistemas costeros.<sup id="cite_ref-:3_58-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:3-58"><span class="corchete-llamada">[</span>57<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El desarrollo de un país subdesarrollado puede repercutir en el <a href="/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema">ecosistema</a> oceánico debido a todas las construcciones que se harían para desarrollar el país. La construcción excesiva, impulsada por las poderosas fuerzas del mercado, así como la pobreza de algunos sectores de la población, y la explotación destructiva contribuyen al declive de los recursos oceánicos y costeros.<sup id="cite_ref-:3_58-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-:3-58"><span class="corchete-llamada">[</span>57<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Desarrollar prácticas que contribuyan a la vida de las personas pero también a la vida del <a href="/wiki/Oc%C3%A9ano" title="Océano">océano</a> y su ecosistema. Algunas de estas prácticas son: Desarrollar prácticas pesqueras sostenibles, garantizar <a href="/wiki/T%C3%A9cnica" title="Técnica">técnicas</a> y prácticas de maricultura sostenibles, una gestión sostenible del transporte marítimo y promover prácticas turísticas sostenibles[120] En cuanto al turismo, el turismo es la principal fuente de ingresos en divisas de Jamaica y, como tal, es vital para la economía nacional.<sup id="cite_ref-:3_58-3" class="reference separada"><a href="#cite_note-:3-58"><span class="corchete-llamada">[</span>57<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Los turistas suelen ir a los países sin ser conscientes de los problemas y de cómo repercuten en ellos. El turista no va a estar acostumbrado a vivir con un estilo diferente al de su propio país. </p><p>Prácticas como: proporcionar instalaciones de tratamiento de aguas residuales en todas las zonas turísticas, determinar la capacidad de carga del entorno antes de planificar las actividades turísticas, proporcionar tipos alternativos de actividades turísticas pueden ayudar a obtener los resultados deseados, como el desarrollo de un <a href="/wiki/Turismo" title="Turismo">turismo</a> alternativo que reduzca la presión actual sobre los recursos que sustentan las actividades turísticas tradicionales.<sup id="cite_ref-:3_58-4" class="reference separada"><a href="#cite_note-:3-58"><span class="corchete-llamada">[</span>57<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Se realizó un estudio para ver cómo el turista podía ayudar a la financiación sostenible de la gestión de los océanos y las <a href="/wiki/Costa" title="Costa">costas</a> en Jamaica. En lugar de utilizar tasas turísticas las llamarían tasas medioambientales. El objetivo de este estudio es informar a las partes interesadas de la viabilidad de implantar tasas medioambientales, así como del posible impacto de estos instrumentos generadores de ingresos en los actuales índices de visitas turísticas a la isla.<sup id="cite_ref-:2_53-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:2-53"><span class="corchete-llamada">[</span>52<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El desarrollo de un sistema de tasas para los usuarios ayudaría a financiar la gestión y la protección del <a href="/wiki/Medio_ambiente_natural" title="Medio ambiente natural">medio ambiente</a>. Los resultados muestran que los turistas tienen un alto excedente de consumo asociado a unas vacaciones en Jamaica y una disposición a pagar un impuesto turístico significativamente menor que un impuesto medioambiental. Las conclusiones del estudio demuestran que la «etiqueta» del impuesto y el conocimiento que tienen los encuestados de los mecanismos institucionales de protección del medio ambiente y el turismo son importantes para su marco de decisión.<sup id="cite_ref-:2_53-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-:2-53"><span class="corchete-llamada">[</span>52<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Los <a href="/wiki/Turista" title="Turista">turistas</a> están más dispuestos a pagar por tasas medioambientales que por tasas turísticas. Un impuesto lo bastante alto como para financiar la gestión y la protección del medio ambiente, pero lo bastante bajo como para seguir atrayendo turistas a Jamaica. Se ha demostrado que si se introdujera un impuesto medioambiental de 1 dólar por persona no provocaría un descenso significativo de las tasas de visitas y generaría unos ingresos de 1,7 millones de dólares al año. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Economía"><span id="Econom.C3.ADa"></span>Economía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=19" title="Editar sección: Economía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Econom%C3%ADa_de_Jamaica" title="Economía de Jamaica"> Economía de Jamaica</a></i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:JamesBondBeach2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/JamesBondBeach2.jpg/220px-JamesBondBeach2.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/JamesBondBeach2.jpg/330px-JamesBondBeach2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/JamesBondBeach2.jpg/440px-JamesBondBeach2.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Playa James Bond en Oracabessa. El turismo es una de las actividades esenciales de la economía de la isla.</figcaption></figure> <p>Jamaica es un importante centro turístico regional. Su economía se centra además del turismo, en la producción de <a href="/wiki/Az%C3%BAcar" title="Azúcar">azúcar</a> y en la extracción de <a href="/wiki/Bauxita" title="Bauxita">bauxita</a>. A estas actividades hay que agregarle el negocio que se creó alrededor de la imagen de <a href="/wiki/Bob_Marley" title="Bob Marley">Bob Marley</a>, utilizada tanto para el turismo como para la explotación de la música <a href="/wiki/Reggae" title="Reggae">reggae</a> y todo lo relacionado con esta. </p><p>La actividad <a href="/wiki/Agricultura" title="Agricultura">agraria</a> se dedica al cultivo de productos para la exportación, como el <a href="/wiki/Coffea" title="Coffea">café</a>, el <a href="/wiki/Tabaco" title="Tabaco">tabaco</a>, la <a href="/wiki/Banana" title="Banana">banana</a> y la <a href="/wiki/Ca%C3%B1a_de_az%C3%BAcar" title="Caña de azúcar">caña de azúcar</a>; y para el consumo autóctono. Además es un tradicional productor de <a href="/wiki/Pimienta" title="Pimienta">pimienta</a>. Entre las actividades industriales predominan la transformación de productos agrarios, la fabricación de <a href="/wiki/Cemento" title="Cemento">cemento</a>, de <a href="/wiki/Fertilizante" title="Fertilizante">fertilizantes</a>, de derivados del <a href="/wiki/Petr%C3%B3leo" title="Petróleo">petróleo</a> y la industria textil. No obstante, todas estas riquezas no revierten igualitariamente sobre la población, ya que Jamaica está históricamente dominada por unas pocas familias adineradas. </p><p>Asimismo, la comercialización de productos relacionados con la <a href="/wiki/Cannabis_sativa" title="Cannabis sativa">marihuana</a> en los que aparece la bandera de Jamaica genera una amplia fuente de ingresos en este país. En la actualidad está permitido el autocultivo de esta planta. </p><p>Según el <a href="/wiki/%C3%8Dndice_global_de_innovaci%C3%B3n" title="Índice global de innovación">Índice mundial de innovación</a>, a cargo de la <a href="/wiki/Organizaci%C3%B3n_Mundial_de_la_Propiedad_Intelectual" title="Organización Mundial de la Propiedad Intelectual">Organización Mundial de la Propiedad Intelectual</a>, en 2024, Jamaica se ubicó en lugar 79 en innovación entre 133 países del mundo;<sup id="cite_ref-60" class="reference separada"><a href="#cite_note-60"><span class="corchete-llamada">[</span>59<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; mientras que en 2023 ocupó el lugar 78 y el lugar 76 en 2022.<sup id="cite_ref-61" class="reference separada"><a href="#cite_note-61"><span class="corchete-llamada">[</span>60<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-62" class="reference separada"><a href="#cite_note-62"><span class="corchete-llamada">[</span>61<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Energía"><span id="Energ.C3.ADa"></span>Energía</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=20" title="Editar sección: Energía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jamaica depende de las importaciones de petróleo para satisfacer sus necesidades energéticas nacionales. Se han explorado numerosos yacimientos en busca de petróleo, pero no se han encontrado cantidades comercialmente viables.<sup id="cite_ref-63" class="reference separada"><a href="#cite_note-63"><span class="corchete-llamada">[</span>62<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Las fuentes más convenientes de petróleo y carburantes importados (gasóleo, gasolina y combustible de aviación) proceden de <a href="/wiki/M%C3%A9xico" title="México">México</a> y <a href="/wiki/Venezuela" title="Venezuela">Venezuela</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Windmills-Wington-Jamaica.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Windmills-Wington-Jamaica.JPG/220px-Windmills-Wington-Jamaica.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Windmills-Wington-Jamaica.JPG/330px-Windmills-Wington-Jamaica.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Windmills-Wington-Jamaica.JPG/440px-Windmills-Wington-Jamaica.JPG 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>Un parque eólico en Wington Jamaica</figcaption></figure> <p>La <a href="/wiki/Energ%C3%ADa_el%C3%A9ctrica" title="Energía eléctrica">energía eléctrica</a> de Jamaica se produce mediante generadores diésel (bunker oil) situados en Old Harbour. Esta instalación se ha equipado además con capacidad y almacenamiento de gas natural licuado. Otras centrales eléctricas más pequeñas (la mayoría propiedad de la Compañía de Servicios Públicos de Jamaica, el proveedor de electricidad de la isla) apoyan la red eléctrica de la isla, incluyendo la Central Eléctrica de Hunts Bay, la Central Eléctrica de Bogue Saint James, la Central Eléctrica de Rockfort Saint Andrew y pequeñas <a href="/wiki/Central_hidroel%C3%A9ctrica" title="Central hidroeléctrica">centrales hidroeléctricas</a> en el Río Blanco, Río Bueno, Río Morant, Río Negro (Maggotty) y Río Rugiente. Un parque eólico, propiedad de la Corporación Petrolera de Jamaica, se estableció en Wigton, Mánchester.<sup id="cite_ref-64" class="reference separada"><a href="#cite_note-64"><span class="corchete-llamada">[</span>63<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Jamaica ha operado con éxito un reactor nuclear SLOWPOKE-2 de 20 kW de capacidad desde principios de los años 80, pero no hay planes para ampliar la energía nuclear en la actualidad. </p><p>Jamaica importa aproximadamente 80.000 barriles (13.000 m<sup>3</sup>) de productos energéticos derivados del <a href="/wiki/Petr%C3%B3leo" title="Petróleo">petróleo</a> al día, incluyendo <a href="/wiki/Asfalto" title="Asfalto">asfalto</a> y productos lubricantes. Sólo el 20% de los combustibles importados se destinan al transporte por <a href="/wiki/Carretera" title="Carretera">carretera</a>; el resto se utiliza en la industria de la <a href="/wiki/Bauxita" title="Bauxita">bauxita</a>, la generación de electricidad y la aviación. La <a href="/wiki/Refiner%C3%ADa_de_petr%C3%B3leo" title="Refinería de petróleo">refinería</a> Petrojam de Kingston transforma 30.000 barriles diarios de crudo importado en diversos carburantes y asfalto.<sup id="cite_ref-65" class="reference separada"><a href="#cite_note-65"><span class="corchete-llamada">[</span>64<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Jamaica produce enormes cantidades de alcohol potable (al menos un 5% de contenido en agua), la mayor parte del cual parece consumirse como bebida, y ninguno se utiliza como combustible para motores. Existen instalaciones para refinar la materia prima de <a href="/wiki/Etanol" title="Etanol">etanol</a> hidratado en etanol anhidro (0% de contenido de agua), pero en 2007, el proceso parecía no ser rentable y la planta de <a href="/wiki/Producci%C3%B3n_(econom%C3%ADa)" title="Producción (economía)">producción</a> estaba inactiva.<sup id="cite_ref-66" class="reference separada"><a href="#cite_note-66"><span class="corchete-llamada">[</span>65<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Desde entonces, la instalación ha sido adquirida por West Indies Petroleum Ltd. y reutilizada para destilados de petróleo. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Telecomunicaciones">Telecomunicaciones</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=21" title="Editar sección: Telecomunicaciones"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jamaica cuenta con un sistema de comunicación telefónica totalmente digital, con una penetración de la telefonía móvil superior al 95%.<sup id="cite_ref-67" class="reference separada"><a href="#cite_note-67"><span class="corchete-llamada">[</span>66<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Los dos operadores de telefonía móvil del país, FLOW Jamaica (antes LIME, bMobile y Cable and <a href="/wiki/Comunicaci%C3%B3n_inal%C3%A1mbrica" title="Comunicación inalámbrica">Wireless</a> Jamaica) y Digicel Jamaica, han invertido millones en la mejora y expansión de sus redes. Digicel, el operador más reciente, obtuvo una licencia en 2001 para prestar servicios de telefonía móvil en el recién liberalizado mercado de las telecomunicaciones, que antes era dominio exclusivo del monopolio de FLOW (entonces Cable and Wireless Jamaica). </p><p>Digicel optó por el sistema inalámbrico GSM, más extendido, mientras que un operador anterior, Oceanic (que se convirtió en Claro Jamaica y más tarde se fusionó con Digicel Jamaica en 2011) optó por el estándar CDMA. FLOW (antes «LIME» - antes de la fusión con Columbus Communications), que había empezado con el estándar TDMA y posteriormente se pasó a GSM en 2002, retiró TDMA en 2006 y sólo utilizó ese estándar hasta 2009, cuando LIME lanzó su red 3G.<sup id="cite_ref-68" class="reference separada"><a href="#cite_note-68"><span class="corchete-llamada">[</span>67<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Ambos operadores ofrecen actualmente cobertura en toda la isla con <a href="/wiki/Tecnolog%C3%ADa" title="Tecnología">tecnología</a> HSPA+ (3G). Actualmente, sólo Digicel ofrece LTE a sus clientes,<sup id="cite_ref-69" class="reference separada"><a href="#cite_note-69"><span class="corchete-llamada">[</span>68<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; mientras que FLOW Jamaica se ha comprometido a lanzar en breve LTE en las ciudades de Kingston y Montego Bay, lugares en los que actualmente sólo se encuentra la red LTE de Digicel. </p><p>Un nuevo participante en el <a href="/wiki/Mercado" title="Mercado">mercado</a> jamaicano de las comunicaciones, Flow Jamaica, tendió un nuevo <a href="/wiki/Cable_submarino" title="Cable submarino">cable submarino</a> que conecta Jamaica con Estados Unidos. Este nuevo cable aumenta a cuatro el número total de cables submarinos que conectan Jamaica con el resto del mundo. Cable and Wireless Communications (empresa matriz de LIME) adquirió la empresa a finales de 2014 y sustituyó su marca LIME por FLOW. FLOW Jamaica tiene actualmente el mayor número de abonados de banda ancha y cable de la isla y también cuenta con 1 millón de abonados móviles,<sup id="cite_ref-70" class="reference separada"><a href="#cite_note-70"><span class="corchete-llamada">[</span>69<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; en segundo lugar por detrás de Digicel (que tenía, en su punto álgido, más de 2 millones de abonados móviles en su red). </p><p>Digicel entró en el mercado de la banda ancha en 2010 ofreciendo <a href="/wiki/Banda_ancha" title="Banda ancha">banda ancha</a> WiMAX,<sup id="cite_ref-71" class="reference separada"><a href="#cite_note-71"><span class="corchete-llamada">[</span>70<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; con una capacidad de hasta 6 <a href="/wiki/Megabit_por_segundo" title="Megabit por segundo">Mbit/s</a> por abonado. Para aumentar su cuota de banda ancha tras la fusión LIME/FLOW en 2014, la empresa introdujo un nuevo servicio de banda ancha llamado Digicel Play, que es la segunda oferta FTTH de Jamaica (después del despliegue de LIME en comunidades seleccionadas en 2011). Actualmente solo está disponible en las parroquias de Kingston, Portmore y San Andrés. Ofrece velocidades de hasta 200 Mbit/s de bajada y 100 Mbit/s de subida a través de una red de fibra óptica pura. El competidor de Digicel, FLOW Jamaica, tiene una red compuesta de ADSL, coaxial y fibra hasta el hogar (heredada de LIME) y sólo ofrece velocidades de hasta 100 Mbit/s. FLOW se ha comprometido a ampliar su oferta de Fibra a más zonas para combatir la entrada de Digicel en el mercado. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Negril_Jamaica_Lighthouse_-_panoramio.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Negril_Jamaica_Lighthouse_-_panoramio.jpg/220px-Negril_Jamaica_Lighthouse_-_panoramio.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Negril_Jamaica_Lighthouse_-_panoramio.jpg/330px-Negril_Jamaica_Lighthouse_-_panoramio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Negril_Jamaica_Lighthouse_-_panoramio.jpg/440px-Negril_Jamaica_Lighthouse_-_panoramio.jpg 2x" data-file-width="1536" data-file-height="2048" /></a><figcaption>El Faro de Negril en Jamaica</figcaption></figure> <p>Se anunció que la Oficina de Regulación de <a href="/wiki/Servicio_p%C3%BAblico" title="Servicio público">Servicios Públicos</a> (OUR), el Ministerio de <a href="/wiki/Ciencia" title="Ciencia">Ciencia</a>, Tecnología, Energía y <a href="/wiki/Miner%C3%ADa" title="Minería">Minería</a> (MSTEM) y la Autoridad de Gestión del <a href="/wiki/Espectro_electromagn%C3%A9tico" title="Espectro electromagnético">Espectro</a> (SMA) habían dado su aprobación para otra licencia de operador móvil en enero de 2016. La identidad de este operador se conoció el 20 de mayo de 2016, cuando el <a href="/wiki/Gobierno" title="Gobierno">Gobierno</a> jamaicano nombró al nuevo operador Symbiote Investments Limited, que operará bajo el nombre de Caricel.<sup id="cite_ref-72" class="reference separada"><a href="#cite_note-72"><span class="corchete-llamada">[</span>71<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La empresa se centrará en ofertas de datos 4G LTE y empezará a funcionar en el área metropolitana de Kingston, para expandirse posteriormente al resto de Jamaica. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Transporte">Transporte</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=22" title="Editar sección: Transporte"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La infraestructura de <a href="/wiki/Transporte" title="Transporte">transportes</a> de Jamaica se compone de carreteras, ferrocarriles y transporte aéreo, siendo las carreteras la columna vertebral del sistema de transporte interno de la isla. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Carreteras">Carreteras</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=23" title="Editar sección: Carreteras"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La red de <a href="/wiki/Carreteras" class="mw-redirect" title="Carreteras">carreteras</a> de Jamaica consta de casi 21.000 kilómetros de carreteras, de los cuales más de 15.000 kilómetros están asfaltados. Desde finales de los años 90, el Gobierno de Jamaica, en cooperación con inversores privados, ha emprendido una campaña de proyectos de mejora de las infraestructuras, uno de los cuales incluye la creación de un sistema de <a href="/wiki/Autopista" title="Autopista">autopistas,</a> las primeras carreteras de acceso controlado de este tipo en la isla, que conectan los principales núcleos de población de la isla. Hasta la fecha, se han completado 33 kilómetros de autopista. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ferrocarriles">Ferrocarriles</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=24" title="Editar sección: Ferrocarriles"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En Jamaica, el <a href="/wiki/Ferrocarril" title="Ferrocarril">ferrocarril</a> ya no ocupa un lugar tan destacado como antaño, pues ha sido sustituido en gran medida por la carretera como principal medio de transporte. De los 272 kilómetros (169 mi) de ferrocarril que se encuentran en Jamaica, sólo 57 kilómetros (35 mi) permanecen en funcionamiento, actualmente utilizados para el transporte de bauxita. El 13 de abril de 2011, se reanudó un servicio limitado de pasajeros entre May Pen, <a href="/wiki/Spanish_Town" title="Spanish Town">Spanish Town</a> y Linstead. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Embraer_145_InterCaribbean_Airways.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Embraer_145_InterCaribbean_Airways.jpg/220px-Embraer_145_InterCaribbean_Airways.jpg" decoding="async" width="220" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Embraer_145_InterCaribbean_Airways.jpg/330px-Embraer_145_InterCaribbean_Airways.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Embraer_145_InterCaribbean_Airways.jpg/440px-Embraer_145_InterCaribbean_Airways.jpg 2x" data-file-width="5120" data-file-height="2448" /></a><figcaption>Un Embraer 145 en el Aeropuerto Internacional de Sangster</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transporte_aéreo"><span id="Transporte_a.C3.A9reo"></span>Transporte aéreo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=25" title="Editar sección: Transporte aéreo"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En Jamaica hay tres <a href="/wiki/Aeropuerto_internacional" title="Aeropuerto internacional">aeropuertos internacionales</a> con terminales modernas, largas pistas de aterrizaje y el equipo de navegación necesario para acomodar los grandes reactores utilizados en los viajes modernos y aéreos: El Aeropuerto Internacional Norman Manley, en Kingston; el Aeropuerto Internacional Ian Fleming, en Boscobel, parroquia de Saint Mary; y el aeropuerto más grande y concurrido de la isla, el Aeropuerto Internacional Sir Donald Sangster, en la ciudad turística de Montego Bay. </p><p>Los aeropuertos internacionales de Manley y Sangster albergan la aerolínea nacional del país, Air Jamaica. Además, hay aeropuertos de cercanías en Tinson Pen (Kingston), Port Antonio y Negril, que sólo ofrecen vuelos internos. Muchos otros pequeños centros rurales disponen de pistas de aterrizaje privadas en plantaciones de <a href="/wiki/Az%C3%BAcar" title="Azúcar">azúcar</a> o minas de bauxita.<sup id="cite_ref-:4_44-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:4-44"><span class="corchete-llamada">[</span>43<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Puertos,_navegación_y_faros"><span id="Puertos.2C_navegaci.C3.B3n_y_faros"></span>Puertos, navegación y faros</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=26" title="Editar sección: Puertos, navegación y faros"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Montego_Bay,_Jamaica_-_panoramio.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Montego_Bay%2C_Jamaica_-_panoramio.jpg/220px-Montego_Bay%2C_Jamaica_-_panoramio.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Montego_Bay%2C_Jamaica_-_panoramio.jpg/330px-Montego_Bay%2C_Jamaica_-_panoramio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Montego_Bay%2C_Jamaica_-_panoramio.jpg/440px-Montego_Bay%2C_Jamaica_-_panoramio.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a><figcaption>Un <a href="/wiki/Crucero_(buque_de_pasajeros)" title="Crucero (buque de pasajeros)">crucero</a> en Montego Bay</figcaption></figure> <p>Debido a su ubicación en el Mar Caribe, en la ruta marítima hacia el Canal de Panamá y a su relativa proximidad a los grandes mercados de Norteamérica y a los mercados emergentes de Latinoamérica, Jamaica recibe un gran tráfico de contenedores marítimos. La terminal de contenedores del puerto de Kingston ha experimentado una gran expansión de su capacidad en los últimos años para hacer frente al crecimiento tanto ya realizado como el que se prevé en los próximos años<sup id="cite_ref-73" class="reference separada"><a href="#cite_note-73"><span class="corchete-llamada">[</span>72<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Montego Freeport, en Montego Bay, también maneja una variedad de carga como (aunque más limitada que) el <a href="/wiki/Puerto" title="Puerto">puerto</a> de Kingston, principalmente productos agrícolas. </p><p>Hay varios otros puertos situados alrededor de la isla, incluyendo Port Esquivel en St. Catherine (WINDALCO), Rocky Point en Clarendon, Port Kaiser en St. Elizabeth, Port Rhoades en Discovery Bay, Reynolds Pier en Ocho Ríos, y Boundbrook Port en Port Antonio. </p><p>Para ayudar a la navegación marítima, Jamaica cuenta con nueve faros,<sup id="cite_ref-74" class="reference separada"><a href="#cite_note-74"><span class="corchete-llamada">[</span>73<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; cuyo mantenimiento corre a cargo de la Autoridad Portuaria de Jamaica, organismo dependiente del <a href="/wiki/Ministerio" title="Ministerio">Ministerio</a> de Transportes y Obras.<sup id="cite_ref-75" class="reference separada"><a href="#cite_note-75"><span class="corchete-llamada">[</span>74<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Demografía"><span id="Demograf.C3.ADa"></span>Demografía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=27" title="Editar sección: Demografía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Demograf%C3%ADa_de_Jamaica" title="Demografía de Jamaica"> Demografía de Jamaica</a></i></div> <p>Al año 2016, Jamaica tiene una población estimada de 2.970.340 habitantes. Un tercio de la población del país reside en la capital, <a href="/wiki/Kingston" title="Kingston">Kingston</a>. El 92&#160;% de la población es negra y mulata, el restante 8&#160;% está compuesto por blancos y asiáticos. El primer idioma oficial es el inglés, aunque la lengua más hablada e idioma nacional es el patois jamaicano que es un idioma criollo de base inglesa. La esperanza de vida es de 73,1 años. El promedio de hijos por mujer es de 1,99. La tasa de crecimiento poblacional es del 0,68&#160;% por año. El 89&#160;% de la población está alfabetizada. </p><p>Existen importantes comunidades jamaicanas en el exterior, radicadas sobre todo en <a href="/wiki/Estados_Unidos" title="Estados Unidos">Estados Unidos</a>, <a href="/wiki/Canad%C3%A1" title="Canadá">Canadá</a> y el <a href="/wiki/Reino_Unido" title="Reino Unido">Reino Unido</a>. En algunas ciudades, caso de <a href="/wiki/Londres" title="Londres">Londres</a>, los emigrantes jamaicanos se han instalado en barrios específicos en los cuales logran conservar las tradiciones del país. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:St.-Jago-de-la-Vega.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/St.-Jago-de-la-Vega.JPG/220px-St.-Jago-de-la-Vega.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/St.-Jago-de-la-Vega.JPG/330px-St.-Jago-de-la-Vega.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/St.-Jago-de-la-Vega.JPG/440px-St.-Jago-de-la-Vega.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption>La Catedral anglicana de St Jago de la Vega, en <a href="/wiki/Spanish_Town" title="Spanish Town">Spanish Town</a>, Jamaica</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Religión"><span id="Religi.C3.B3n"></span>Religión</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=28" title="Editar sección: Religión"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El <a href="/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo">cristianismo</a>, la religión más practicada en Jamaica, llegó a la isla con la colonización española católica y luego se reforzó con la colonización británica protestante. Los distintos grupos <a href="/wiki/Protestantes" class="mw-redirect" title="Protestantes">protestantes</a> conforman aproximadamente el 70%, otros grupos cristianos incluyen a los <a href="/wiki/Cat%C3%B3licos" class="mw-redirect" title="Católicos">católicos</a>, con menos del 2% de la población. De acuerdo con el censo de 2001, las ramas cristianas protestantes principales de Jamaica son la Iglesia de Dios (24%), la <a href="/wiki/Iglesia_Adventista_del_S%C3%A9ptimo_D%C3%ADa" title="Iglesia Adventista del Séptimo Día">Iglesia Adventista del Séptimo Día</a> (11%), el <a href="/wiki/Pentecostalismo" title="Pentecostalismo">pentecostalismo</a> (10%), los <a href="/wiki/Iglesias_bautistas" title="Iglesias bautistas">bautistas</a> (7%), el <a href="/wiki/Anglicanismo" title="Anglicanismo">anglicanismo</a> (4%), las iglesias unidas (2%), el <a href="/wiki/Metodismo" title="Metodismo">metodismo</a> (2%), la <a href="/wiki/Hermandad_de_Moravia" title="Hermandad de Moravia">Hermandad de Moravia</a> (1%) y los <a href="/wiki/Hermanos_de_Plymouth" title="Hermanos de Plymouth">Hermanos de Plymouth</a> (1%).<sup id="cite_ref-state2007_11-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-state2007-11"><span class="corchete-llamada">[</span>10<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La fe cristiana ganó aceptación, ya que los cristianos británicos abolicionistas y los misioneros bautistas educaban a personas anteriormente esclavas. Esto se vio como una lucha contra la esclavitud.<sup id="cite_ref-76" class="reference separada"><a href="#cite_note-76"><span class="corchete-llamada">[</span>75<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El movimiento <a href="/wiki/Rastafari" class="mw-redirect" title="Rastafari">rastafari</a> cuenta con 29.026 fieles, según el censo de 2011, de los cuales 25.325 son hombres y 3.701 mujeres rastafaris.<sup id="cite_ref-77" class="reference separada"><a href="#cite_note-77"><span class="corchete-llamada">[</span>76<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La fe se originó en Jamaica en la década de 1930 y, aunque tiene sus raíces en el cristianismo, su enfoque es fuertemente afrocéntrico y esta alejado de las enseñanzas cristianas básicas, venerando a figuras como el nacionalista negro jamaicano <a href="/wiki/Marcus_Garvey" title="Marcus Garvey">Marcus Garvey</a> y <a href="/wiki/Haile_Selassie" title="Haile Selassie">Haile Selassie</a>, el ex emperador de Etiopía.<sup id="cite_ref-78" class="reference separada"><a href="#cite_note-78"><span class="corchete-llamada">[</span>77<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Desde entonces, el rastafari se ha extendido (aunque de forma minoritaria) por todo el <a href="/wiki/Mundo" title="Mundo">mundo</a>, especialmente a zonas con grandes diásporas negras o africanas.<sup id="cite_ref-79" class="reference separada"><a href="#cite_note-79"><span class="corchete-llamada">[</span>78<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:St._Peter_Church_in_Falmouth.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/St._Peter_Church_in_Falmouth.jpg/220px-St._Peter_Church_in_Falmouth.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/St._Peter_Church_in_Falmouth.jpg/330px-St._Peter_Church_in_Falmouth.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/St._Peter_Church_in_Falmouth.jpg/440px-St._Peter_Church_in_Falmouth.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="901" /></a><figcaption>La iglesia de San Pedro en Falmouth, Jamaica</figcaption></figure> <p>En la isla se practican varias creencias y prácticas religiosas tradicionales derivadas de África, en particular Kumina, Convince, Myal y Obeah.<sup id="cite_ref-80" class="reference separada"><a href="#cite_note-80"><span class="corchete-llamada">[</span>79<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Otras religiones presentes en Jamaica son los Testigos de Jehová (2% de la población), la fe <a href="/wiki/Baha%C3%ADsmo" title="Bahaísmo">Bahá'í</a>, que cuenta con unos 8.000 fieles<sup id="cite_ref-81" class="reference separada"><a href="#cite_note-81"><span class="corchete-llamada">[</span>80<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; y 21 Asambleas Espirituales Locales,<sup id="cite_ref-82" class="reference separada"><a href="#cite_note-82"><span class="corchete-llamada">[</span>81<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; el <a href="/wiki/Mormonismo" class="mw-redirect" title="Mormonismo">mormonismo</a>,<sup id="cite_ref-83" class="reference separada"><a href="#cite_note-83"><span class="corchete-llamada">[</span>82<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; el <a href="/wiki/Budismo" title="Budismo">budismo</a> y el hinduismo.<sup id="cite_ref-84" class="reference separada"><a href="#cite_note-84"><span class="corchete-llamada">[</span>83<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La comunidad indojamaicana celebra anualmente el festival <a href="/wiki/Hind%C3%BA" title="Hindú">hindú</a> Diwali. </p><p>También hay una pequeña población de unos 200 <a href="/wiki/Pueblo_jud%C3%ADo" title="Pueblo judío">judíos</a>, que se describen a sí mismos como liberal-conservadores.<sup id="cite_ref-85" class="reference separada"><a href="#cite_note-85"><span class="corchete-llamada">[</span>84<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Los primeros judíos de Jamaica remontan sus raíces a principios del siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XV</span> en <a href="/wiki/Espa%C3%B1a" title="España">España</a> y <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a><sup id="cite_ref-86" class="reference separada"><a href="#cite_note-86"><span class="corchete-llamada">[</span>85<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; debido a que esas naciones expulsaron a las personas que se negaron a convertirse al cristianismo por lo cual la mayoría de los judíos que vivían en esos Reinos se dispersaron por otros países y colonias de potencias europeas como Jamaica (en ese entonces colonia de <a href="/wiki/Inglaterra" title="Inglaterra">Inglaterra</a>). Kahal Kadosh Shaare Shalom, también conocida como la Congregación Unida de Israelitas, es una sinagoga histórica situada en la ciudad de <a href="/wiki/Kingston" title="Kingston">Kingston</a>. Construida originalmente en 1912, es el único lugar de culto judío oficial que queda en la isla. La población judía, antaño abundante, se ha convertido voluntariamente al cristianismo con el paso del tiempo o ha emigrado. Shaare Shalom es una de las pocas sinagogas del mundo que tiene el suelo cubierto de arena y es un popular destino turístico.<sup id="cite_ref-87" class="reference separada"><a href="#cite_note-87"><span class="corchete-llamada">[</span>86<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Bob_Marley_Birthdat_Bash.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Bob_Marley_Birthdat_Bash.jpg/220px-Bob_Marley_Birthdat_Bash.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Bob_Marley_Birthdat_Bash.jpg/330px-Bob_Marley_Birthdat_Bash.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Bob_Marley_Birthdat_Bash.jpg/440px-Bob_Marley_Birthdat_Bash.jpg 2x" data-file-width="1181" data-file-height="780" /></a><figcaption>Carteles escritos en inglés en Jamaica</figcaption></figure> <p>Las fiestas <a href="/wiki/Islam" title="Islam">musulmanas</a> de Ashura (conocida localmente como Hussay o Hosay) y Eid se celebran en toda la isla desde hace cientos de años. En el pasado, todas las plantaciones de cada parroquia celebraban Hosay. Hoy se ha dado en llamar carnaval indio y quizá sea más conocido en Clarendon, donde se celebra cada agosto. Asisten personas de todas las religiones, mostrando un respeto mutuo.<sup id="cite_ref-88" class="reference separada"><a href="#cite_note-88"><span class="corchete-llamada">[</span>87<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Idiomas">Idiomas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=29" title="Editar sección: Idiomas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jamaica se considera un país <a href="/wiki/Biling%C3%BCismo" title="Bilingüismo">bilingüe</a>, con dos lenguas principales en uso por la población.<sup id="cite_ref-89" class="reference separada"><a href="#cite_note-89"><span class="corchete-llamada">[</span>88<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La <a href="/wiki/Idioma_oficial" title="Idioma oficial">lengua oficial</a> es el inglés, que «se utiliza en todos los ámbitos de la vida pública», incluidos el gobierno, el sistema jurídico, los medios de comunicación y la educación y que es un legado de la larga <a href="/wiki/Colonizaci%C3%B3n" title="Colonización">colonización</a> británica del país. Sin embargo, la principal lengua hablada es un criollo basado en el inglés llamado <a href="/wiki/Idioma_patois_jamaiquino" title="Idioma patois jamaiquino">patois</a> jamaiquino (o patwa). </p><p>Los dos dialectos existen en un modo en el que los hablantes utilizan un registro diferente según el contexto y el interlocutor. El patois «puro», aunque a veces se considera simplemente un dialecto particularmente aberrante del inglés, es esencialmente ininteligible con el inglés estándar y es mejor considerarlo una lengua separada.<sup id="cite_ref-90" class="reference separada"><a href="#cite_note-90"><span class="corchete-llamada">[</span>89<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Wikipedia-logo-v2-jam.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Wikipedia-logo-v2-jam.png" decoding="async" width="135" height="155" class="mw-file-element" data-file-width="135" data-file-height="155" /></a><figcaption>Logo de la Wikipedia en <a href="/wiki/Idioma_patois_jamaiquino" title="Idioma patois jamaiquino">patois jamaiquino</a>.</figcaption></figure> <p>Una encuesta realizada en 2007 por la Unidad Lingüística de Jamaica reveló que el 17,1% de la población era monolingüe en inglés estándar jamaicano (JSE), el 36,5% era <a href="/wiki/Monoling%C3%BCismo" title="Monolingüismo">monolingüe</a> en patois y el 46,4% era bilingüe, aunque encuestas anteriores apuntaban a un mayor grado de bilingüismo (hasta el 90%).<sup id="cite_ref-91" class="reference separada"><a href="#cite_note-91"><span class="corchete-llamada">[</span>90<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El <a href="/wiki/Educaci%C3%B3n" title="Educación">sistema educativo</a> jamaiquino ha empezado recientemente a ofrecer enseñanza formal en patois, manteniendo el JSE como «lengua oficial de enseñanza».<sup id="cite_ref-92" class="reference separada"><a href="#cite_note-92"><span class="corchete-llamada">[</span>91<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Además, algunos jamaiquinos utilizan una o varias de las lenguas de signos jamaicanas (JSL), la lengua de signos estadounidense (ASL) o la lengua de signos autóctona de Jamaica (Konchri Sain), en declive.<sup id="cite_ref-:0_93-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:0-93"><span class="corchete-llamada">[</span>92<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Tanto la JSL como la ASL están sustituyendo rápidamente al Konchri Sain por diversas razones.<sup id="cite_ref-:0_93-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:0-93"><span class="corchete-llamada">[</span>92<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Existen importantes comunidades de hablantes de patois de Jamaica entre los expatriados jamaicanos en el sur de Florida, Nueva York, Toronto, Hartford, Washington&#160;D.&#160;C., Nicaragua, Costa Rica, las <a href="/wiki/Islas_Caim%C3%A1n" title="Islas Caimán">Islas Caimán</a><sup id="cite_ref-94" class="reference separada"><a href="#cite_note-94"><span class="corchete-llamada">[</span>93<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; y Panamá, así como en Londres,<sup id="cite_ref-95" class="reference separada"><a href="#cite_note-95"><span class="corchete-llamada">[</span>94<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; <a href="/wiki/Birmingham" title="Birmingham">Birmingham</a>, Mánchester y Nottingham. En las Islas Caimán, en particular, hay una comunidad muy numerosa de hablantes de patois jamaicano, con un 16,4% de la población que habla esta lengua.<sup id="cite_ref-96" class="reference separada"><a href="#cite_note-96"><span class="corchete-llamada">[</span>95<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; En las Islas de <a href="/wiki/Archipi%C3%A9lago_de_San_Andr%C3%A9s,_Providencia_y_Santa_Catalina" title="Archipiélago de San Andrés, Providencia y Santa Catalina">San Andrés y Providencia</a> (Colombia) existe una variedad mutuamente inteligible, traída a la isla por descendientes de cimarrones jamaicanos (esclavos fugados) en el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XVIII</span>. Las formas mesolectales son similares al kriol beliceño, muy basilectal. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Gross-Powell.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Gross-Powell.jpg/220px-Gross-Powell.jpg" decoding="async" width="220" height="274" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/98/Gross-Powell.jpg 1.5x" data-file-width="260" data-file-height="324" /></a><figcaption><a href="/wiki/Colin_Powell" title="Colin Powell">Colin Powell</a> fue un militar y político estadounidense de ascendencia jamaiquina.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Emigración"><span id="Emigraci.C3.B3n"></span>Emigración</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=30" title="Editar sección: Emigración"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Muchos jamaicanos han emigrado a otros países, especialmente al <a href="/wiki/Reino_Unido" title="Reino Unido">Reino Unido</a>, Estados Unidos y Canadá. En el caso de Estados Unidos, se concede la residencia permanente a unos 20.000 jamaicanos al año.<sup id="cite_ref-97" class="reference separada"><a href="#cite_note-97"><span class="corchete-llamada">[</span>96<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; También ha habido emigración de jamaicanos a otros países o territorios caribeños como <a href="/wiki/Cuba" title="Cuba">Cuba</a>,<sup id="cite_ref-98" class="reference separada"><a href="#cite_note-98"><span class="corchete-llamada">[</span>97<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; <a href="/wiki/Puerto_Rico" title="Puerto Rico">Puerto Rico</a>, las Bahamas y países suramericanos como <a href="/wiki/Guyana" title="Guyana">Guyana</a>. En 2004 se estimó que hasta 2,5 millones de jamaicanos y descendientes de jamaicanos viven en el extranjero.<sup id="cite_ref-99" class="reference separada"><a href="#cite_note-99"><span class="corchete-llamada">[</span>98<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Se calcula que hay unos 800.000 jamaicanos en el Reino Unido, lo que los convierte, con diferencia, en el grupo <a href="/wiki/Afrocaribe%C3%B1os" title="Afrocaribeños">afrocaribeño</a> más numeroso del país. La emigración a gran escala de Jamaica al Reino Unido se produjo principalmente en las décadas de 1950 y 1960, cuando el país aún estaba bajo dominio británico. Existen comunidades jamaicanas en la mayoría de las grandes ciudades del Reino Unido, destacándose <a href="/wiki/Londres" title="Londres">Londres</a>.<sup id="cite_ref-100" class="reference separada"><a href="#cite_note-100"><span class="corchete-llamada">[</span>99<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Las concentraciones de jamaicanos expatriados son bastante considerables en numerosas ciudades de Estados Unidos, como <a href="/wiki/Nueva_York" title="Nueva York">Nueva York</a>, Buffalo, el área metropolitana de <a href="/wiki/Miami" title="Miami">Miami</a>, Atlanta, Chicago, <a href="/wiki/Orlando_(Florida)" title="Orlando (Florida)">Orlando</a>, Tampa, <a href="/wiki/Washington,_D.C" class="mw-redirect" title="Washington, D.C">Washington, D.C</a>., Filadelfia, Hartford, Providence y <a href="/wiki/Los_%C3%81ngeles" title="Los Ángeles">Los Ángeles</a>.<sup id="cite_ref-101" class="reference separada"><a href="#cite_note-101"><span class="corchete-llamada">[</span>100<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; En Canadá, la población jamaicana se concentra en Toronto,<sup id="cite_ref-102" class="reference separada"><a href="#cite_note-102"><span class="corchete-llamada">[</span>101<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; con comunidades más pequeñas en ciudades como Hamilton, <a href="/wiki/Montreal" title="Montreal">Montreal</a>, Winnipeg, Vancouver y <a href="/wiki/Ottawa" title="Ottawa">Ottawa</a>.<sup id="cite_ref-103" class="reference separada"><a href="#cite_note-103"><span class="corchete-llamada">[</span>102<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Los jamaicanos canadienses representan alrededor del 30% de toda la población negra canadiense.<sup id="cite_ref-104" class="reference separada"><a href="#cite_note-104"><span class="corchete-llamada">[</span>103<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Un grupo notable, aunque mucho más pequeño, de emigrantes son los jamaicanos en <a href="/wiki/Etiop%C3%ADa" title="Etiopía">Etiopía</a>. En su mayoría son rastafaris, en cuya cosmovisión teológica África es la tierra prometida, o «Sión», o más concretamente Etiopía, debido a la «reverencia» que se profesa al antiguo emperador etíope Haile Selassie.<sup id="cite_ref-105" class="reference separada"><a href="#cite_note-105"><span class="corchete-llamada">[</span>104<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La mayoría vive en la pequeña ciudad de <a href="/wiki/Shashamane" title="Shashamane">Shashamane</a>, a unos 240 km al sur de la capital, Addis Abeba.<sup id="cite_ref-106" class="reference separada"><a href="#cite_note-106"><span class="corchete-llamada">[</span>105<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Etnias">Etnias</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=31" title="Editar sección: Etnias"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Las diversas raíces étnicas de Jamaica se reflejan en el lema nacional «De muchos, un pueblo». La mayor parte de la <a href="/wiki/Poblaci%C3%B3n" title="Población">población</a> de 2.812.000 habitantes (según datos de julio de 2018)<sup id="cite_ref-107" class="reference separada"><a href="#cite_note-107"><span class="corchete-llamada">[</span>106<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; es de ascendencia africana o parcialmente africana, y muchos pueden rastrear sus orígenes hasta los países de África occidental de Ghana y Nigeria.<sup id="cite_ref-108" class="reference separada"><a href="#cite_note-108"><span class="corchete-llamada">[</span>107<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Otras áreas ancestrales importantes son Europa, <a href="/wiki/Asia_del_Sur" title="Asia del Sur">sur de Asia</a> y <a href="/wiki/Asia_oriental" class="mw-redirect" title="Asia oriental">Asia oriental</a>. No es habitual que los jamaicanos se identifiquen por su raza, como ocurre en otros países como Estados Unidos, ya que la mayoría de los jamaicanos consideran la nacionalidad jamaicana como una identidad en sí misma y se identifican simplemente como «jamaicanos», independientemente de su origen étnico. Un estudio reveló que la mezcla media en la isla era de un 78,3% de africanos subsaharianos, un 16,0% de europeos y un 5,7% de asiáticos orientales. Otro estudio realizado en 2020 mostró que los jamaicanos de ascendencia <a href="/wiki/%C3%81frica" title="África">africana</a> representaban el 76,3% de la población, seguidos de un 15,1% de afroeuropeos, un 3,4% de indios orientales y afroorientales, un 3,2% de caucásicos, un 1,2% de chinos y un 0,8% de otros.<sup id="cite_ref-109" class="reference separada"><a href="#cite_note-109"><span class="corchete-llamada">[</span>108<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Live_on_Mass_-_The_Wailers_3_(35683797265).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Live_on_Mass_-_The_Wailers_3_%2835683797265%29.jpg/220px-Live_on_Mass_-_The_Wailers_3_%2835683797265%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Live_on_Mass_-_The_Wailers_3_%2835683797265%29.jpg/330px-Live_on_Mass_-_The_Wailers_3_%2835683797265%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Live_on_Mass_-_The_Wailers_3_%2835683797265%29.jpg/440px-Live_on_Mass_-_The_Wailers_3_%2835683797265%29.jpg 2x" data-file-width="4272" data-file-height="2848" /></a><figcaption>Un 76% de la población de Jamaica es de ascendencia africana</figcaption></figure> <p>Los <a href="/wiki/Cimarr%C3%B3n" title="Cimarrón">cimarrones</a> jamaicanos de Accompong y otros asentamientos son descendientes de esclavos africanos que huyeron de las plantaciones hacia el interior, donde establecieron sus propias comunidades autónomas. Muchos cimarrones siguen teniendo sus propias tradiciones y hablan su propia lengua, conocida localmente como kromanti. </p><p>Los asiáticos constituyen el segundo grupo más numeroso e incluyen a los indojamaicanos y a los jamaicanos chinos. La mayoría desciende de trabajadores contratados por el gobierno colonial británico para cubrir la escasez de mano de obra tras la abolición de la esclavitud en 1838. </p><p>Entre los jamaicanos indios destacados se encuentran el jockey Shaun Bridgmohan, que fue el primer jamaicano en el Derby de Kentucky, el <a href="/wiki/Periodista" title="Periodista">periodista</a> de NBC Nightly News Lester Holt, y la ganadora de Miss Jamaica Mundo y Miss Universo Yendi Phillips. La parroquia suroccidental de Westmoreland es famosa por su gran población de indojamaicanos.<sup id="cite_ref-110" class="reference separada"><a href="#cite_note-110"><span class="corchete-llamada">[</span>109<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Junto con sus homólogos indios, los jamaicanos chinos también han desempeñado un papel integral en la comunidad y la historia de Jamaica. Entre sus descendientes destacan el multimillonario inversor canadiense Michael Lee-Chin, las supermodelos Naomi Campbell y Tyson Beckford, y el fundador de VP Records, Vincent «Randy» Chin. </p><p>Hay unos 20.000 jamaicanos con ascendencia libanesa y siria.<sup id="cite_ref-111" class="reference separada"><a href="#cite_note-111"><span class="corchete-llamada">[</span>110<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La mayoría eran inmigrantes cristianos que huyeron de la ocupación otomana de Líbano a principios del siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XIX</span>. Con el tiempo, sus descendientes se convirtieron en políticos y empresarios de gran éxito. Entre los jamaicanos destacados de este grupo se encuentran el ex primer ministro de Jamaica Edward Seaga, la política jamaicana y ex Miss Mundo Lisa Hanna, los políticos jamaicanos Edward Zacca y Shahine Robinson, y el hotelero Abraham Elias Issa. </p><p>En 1835, Charles Ellis, primer barón de <a href="/wiki/Seaford" title="Seaford">Seaford</a>, cedió 500 acres de su finca de 10.000 acres en Westmoreland para el asentamiento alemán de Seaford Town. En la actualidad, la mayoría de los descendientes del pueblo son de ascendencia <a href="/wiki/Alemania" title="Alemania">alemana</a> total o parcial. </p><p>La primera oleada de inmigrantes ingleses llegó a la isla en 1655 tras conquistar el territorio a los <a href="/wiki/Espa%C3%B1a" title="España">españoles</a>, e históricamente han sido el grupo dominante. Entre sus descendientes destacan el exgobernador de Nueva York, David Paterson, el propietario de Sandals Hotels, Gordon Butch Stewart, la Consejera Presidencial de Estados Unidos y «madre» de la Beca Pell, Lois Rice, y la ex Consejera de Seguridad Nacional y Embajadora ante las Naciones Unidas, Susan Rice. Los primeros inmigrantes irlandeses llegaron a Jamaica en el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XVII</span> como prisioneros de guerra y, más tarde, en régimen de servidumbre. </p><p>Entre sus descendientes figuran dos de los héroes nacionales de Jamaica: los primeros ministros Michael Manley y Alexander Bustamante. Junto con los ingleses y los <a href="/wiki/Pueblo_irland%C3%A9s" title="Pueblo irlandés">irlandeses</a>, los escoceses son otro grupo que ha tenido un impacto significativo en la isla. Según el periódico Scotland Herald, en Jamaica hay más personas que utilizan los apellidos Campbell que la población de la propia Escocia, y también tiene el mayor porcentaje de apellidos escoceses fuera de Escocia. Los apellidos escoceses representan alrededor del 60% de los apellidos de las guías telefónicas jamaicanas[cita requerida] Los primeros habitantes jamaicanos procedentes de <a href="/wiki/Escocia" title="Escocia">Escocia</a> eran «rebeldes» exiliados. Más tarde, les seguirían hombres de negocios ambiciosos que pasaban el tiempo entre sus grandes fincas en Escocia y la isla. Como resultado, muchas de las plantaciones esclavistas de la isla eran propiedad de escoceses, por lo que un gran número de jamaicanos mestizos pueden reclamar ascendencia escocesa. En la actualidad, entre los jamaicanos de origen escocés destacan el empresario John Pringle, el ex secretario de Estado Colin Powell y la actriz Kerry Washington.<sup id="cite_ref-112" class="reference separada"><a href="#cite_note-112"><span class="corchete-llamada">[</span>111<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>También hay una importante población jamaicana de origen <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">portugués</a>, predominantemente judía sefardí. Los primeros judíos llegaron como exploradores procedentes de <a href="/wiki/Espa%C3%B1a" title="España">España</a> en el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XV</span>, tras ser obligados a convertirse al <a href="/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo">cristianismo</a> o enfrentarse a la muerte. Un pequeño número de ellos se convirtieron en propietarios de esclavos e incluso en famosos piratas.<sup id="cite_ref-113" class="reference separada"><a href="#cite_note-113"><span class="corchete-llamada">[</span>112<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Con el tiempo, el judaísmo llegó a ser muy influyente en Jamaica y hoy puede apreciarse en los numerosos cementerios judíos que hay por todo el país. Durante el <a href="/wiki/Holocausto" title="Holocausto">Holocausto</a>, Jamaica se convirtió en refugio para los judíos que huían de la persecución en Europa. Entre los descendientes de judíos famosos figuran el artista de dancehall Sean Paul, el ex productor discográfico y fundador de Island Records Chris Blackwell y Jacob De Cordova, fundador del periódico Daily Gleaner.<sup id="cite_ref-114" class="reference separada"><a href="#cite_note-114"><span class="corchete-llamada">[</span>113<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>En los últimos años ha aumentado la <a href="/wiki/Inmigraci%C3%B3n" title="Inmigración">inmigración</a>, procedente principalmente de China, Haití, Cuba, Colombia y América Latina; 20.000 latinoamericanos residen en Jamaica. En 2016, el primer ministro Andrew Holness sugirió hacer del español la segunda lengua oficial de Jamaica.<sup id="cite_ref-115" class="reference separada"><a href="#cite_note-115"><span class="corchete-llamada">[</span>114<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Unos 7.000 estadounidenses también residen en Jamaica. Entre los estadounidenses notables con conexiones con la isla se encuentran el icono de la moda Ralph Lauren, la filántropa Daisy Soros, la familia Schwarzman de Blackstone, la familia del difunto vicegobernador de Delaware John W. Rollins, la diseñadora de moda Vanessa Noel, el inversor Guy Stuart, Edward y Patricia Falkenberg, y el consejero delegado de iHeart Media Bob Pittman, todos los cuales celebran eventos benéficos anuales para apoyar a la isla. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Educación"><span id="Educaci.C3.B3n"></span>Educación</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=32" title="Editar sección: Educación"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Buxton_House,_The_Mico_University_College.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Buxton_House%2C_The_Mico_University_College.jpg/220px-Buxton_House%2C_The_Mico_University_College.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Buxton_House%2C_The_Mico_University_College.jpg/330px-Buxton_House%2C_The_Mico_University_College.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Buxton_House%2C_The_Mico_University_College.jpg/440px-Buxton_House%2C_The_Mico_University_College.jpg 2x" data-file-width="3648" data-file-height="2736" /></a><figcaption>Casa Buxton en el Colegio Universitario Mico, Jamaica</figcaption></figure> <p>La emancipación de los <a href="/wiki/Esclavitud" title="Esclavitud">esclavos</a> anunció el establecimiento de un sistema educativo para las masas. Antes de la emancipación había pocas escuelas para educar a los lugareños y muchos enviaban a sus hijos a Inglaterra para acceder a una educación de calidad. Tras la emancipación, la Comisión de las <a href="/wiki/Indias_Occidentales" title="Indias Occidentales">Indias Occidentales</a> concedió una suma de dinero para establecer escuelas elementales, hoy conocidas como escuelas para todas las edades. La mayoría de estas escuelas fueron creadas por las iglesias.<sup id="cite_ref-116" class="reference separada"><a href="#cite_note-116"><span class="corchete-llamada">[</span>115<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Este fue el génesis del moderno sistema escolar jamaicano. </p><p>Actualmente existen las siguientes categorías de escuelas </p> <ul><li>Primera infancia - Básica, infantil y preescolar de gestión privada. Cohorte de edad: 2 - 5 años.</li> <li>Primaria - De titularidad pública y privada (las de titularidad privada se denominan escuelas preparatorias). Edades: 3 - 12 años.</li></ul> <ul><li>Secundaria - Pública y privada. Edades: 10 - 19 años. Los institutos de secundaria de Jamaica pueden ser de un solo sexo o mixtos, y muchos de ellos siguen el modelo tradicional de los colegios de gramática ingleses utilizados en las <a href="/wiki/Antillas" title="Antillas">Antillas</a> Británicas.</li> <li>Terciaria - Colegios comunitarios; institutos de magisterio, siendo el Mico Teachers' College (ahora The MICO University College) el más antiguo, fundado en 1836; el Shortwood Teachers' College (que en su día fue un centro de formación de <a href="/wiki/Profesor" title="Profesor">profesorado</a> exclusivamente femenino); centros de formación profesional, institutos y universidades, de titularidad pública y privada. Hay cinco universidades locales: la University of the West Indies (Mona Campus); la University of Technology, Jamaica, antes The College of Art Science and Technology (CAST); la Northern Caribbean University, antes West Indies College; la University of the Commonwealth Caribbean, antes University College of The Caribbean; y la International University of the Caribbean.</li></ul> <p>Además, hay muchos colegios comunitarios y de formación del profesorado. </p><p>La educación es <a href="/wiki/Gratuidad" title="Gratuidad">gratuita</a> desde la primera infancia hasta la secundaria. También hay oportunidades para aquellos que no pueden permitirse una <a href="/wiki/Educaci%C3%B3n_superior" title="Educación superior">educación superior</a> en el ámbito profesional, a través del programa Human Employment and Resource Training-National Training Agency (HEART Trust-NTA),<sup id="cite_ref-117" class="reference separada"><a href="#cite_note-117"><span class="corchete-llamada">[</span>116<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; abierto a toda la población nacional en edad de trabajar[223] y a través de una amplia red de becas para las distintas universidades. </p><p>El <a href="/wiki/Idioma_espa%C3%B1ol" title="Idioma español">español</a> se enseña en la escuela desde el nivel primario; alrededor del 40-45% de la población con estudios en Jamaica tiene algún conocimiento del español, lo que no quiere decir necesariamente que dominen esa lengua. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cultura">Cultura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=33" title="Editar sección: Cultura"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Bob-Marley-in-Concert_Zurich_05-30-80.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Bob-Marley-in-Concert_Zurich_05-30-80.jpg/220px-Bob-Marley-in-Concert_Zurich_05-30-80.jpg" decoding="async" width="220" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Bob-Marley-in-Concert_Zurich_05-30-80.jpg/330px-Bob-Marley-in-Concert_Zurich_05-30-80.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Bob-Marley-in-Concert_Zurich_05-30-80.jpg/440px-Bob-Marley-in-Concert_Zurich_05-30-80.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="497" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bob_Marley" title="Bob Marley">Bob Marley</a>, icono de la música jamaicana.</figcaption></figure> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Cultura_de_Jamaica" title="Cultura de Jamaica"> Cultura de Jamaica</a></i></div> <p>La cultura jamaicana es el producto de una mezcla de culturas que se asentaron en la isla de Jamaica. Principalmente fue conformada por los indios taínos, los colonizadores españoles, los evangelizadores británicos, la población africana y, por último, las comunidades de hindúes y chinos. Jamaica se destaca por su rica cultura y su música, las cuales han hecho a la isla famosa en el ámbito mundial. </p><p>Los géneros musicales <a href="/wiki/Mento_(m%C3%BAsica)" title="Mento (música)">mento</a>, <a href="/wiki/Ska" title="Ska">ska</a>, <a href="/wiki/Reggae" title="Reggae">reggae</a>, <a href="/wiki/Rocksteady" title="Rocksteady">rocksteady</a>, <a href="/wiki/Dub" title="Dub">dub</a>, <a href="/wiki/Dancehall" title="Dancehall">dancehall</a>, <a href="/wiki/Ragga" class="mw-redirect" title="Ragga">ragga</a>, <a href="/wiki/Ragga_jungle" title="Ragga jungle">ragga jungle</a> y <a href="/wiki/Drum_and_bass" title="Drum and bass">drum and bass</a>, han sido todos concebidos en Jamaica. La música más popular es el <a href="/wiki/Reggae" title="Reggae">reggae</a>, con sus diferentes estilos y mezclas: <a href="/wiki/Dub" title="Dub">dub</a>, <a href="/wiki/Dancehall" title="Dancehall">dancehall</a>, <a href="/wiki/Raggamuffin" title="Raggamuffin">raggamufin (ragga)</a>, <a href="/wiki/Roots_reggae" title="Roots reggae">early</a> <a href="/wiki/Reggae" title="Reggae">reggae</a> o <a href="/wiki/Reggae" title="Reggae">reggae</a> <a href="/wiki/Roots_reggae" title="Roots reggae">roots</a>, dada a conocer a gran escala por el jamaicano <a href="/wiki/Bob_Marley" title="Bob Marley">Bob Marley</a> quien mediante su música profundizó e hizo conocida una cultura que repercutió a nivel mundial. El primero de estos géneros fue el <a href="/wiki/Mento_(m%C3%BAsica)" title="Mento (música)">mento</a>, «padre» de los siguientes, que luego dio paso al <a href="/wiki/Ska" title="Ska">Ska</a>, el primero que se hizo popular a nivel internacional y se le atribuye la creación de este género a <a href="/wiki/The_Skatalites" title="The Skatalites">The Skatalites</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gastronomía"><span id="Gastronom.C3.ADa"></span>Gastronomía</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=34" title="Editar sección: Gastronomía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La manera jamaicana de cocinar es influenciada en gran parte por diversas culturas: la africana, la británica, la española y la asiática, que se dan respectivamente por el establecimiento temprano de los indios taínos, que utilizaron la mandioca, el maíz, las guayabas, los pescados, la carne asada y los cangrejos; y por el colonialismo de España y Gran Bretaña y la población que vino de África, que también trajeron sus costumbres culinarias. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:JerkTofu.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/JerkTofu.jpg/220px-JerkTofu.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/JerkTofu.jpg/330px-JerkTofu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/JerkTofu.jpg/440px-JerkTofu.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Plato típico de Jamaica (<i>Jamaican Jerk Spice</i>)</figcaption></figure> <p>Estas son algunas comidas populares: tirón (pollo, cerdo, o pescado), empanadas, ackee y saltfish, arroz y guisantes, festival, árboles del pan bammy, asados, ñame amarillo asado y cabra al curry. </p><p>La <a href="/wiki/Cocina_(tradiciones)" title="Cocina (tradiciones)">cocina</a> africana se desarrolló en la isla a raíz de las oleadas de <a href="/wiki/Esclavitud" title="Esclavitud">esclavitud</a>, como el callaloo, procedente del plato <a href="/wiki/Angola" title="Angola">angoleño</a> calulu. El fruto del plato jamaicano más popular, el ackee, también fue traído a la isla por pueblos de África occidental. Los españoles, los primeros europeos que llegaron a la isla, aportaron platos como el pescado escovitch avinagrado (escabeche <a href="/wiki/Espa%C3%B1a" title="España">español</a>) aportado por los judíos españoles. Más tarde, los córnicos pueden haber influido en el desarrollo de la hamburguesa jamaicana, una empanadilla rellena de carne especiada. </p><p>En la cocina jamaicana también se pueden encontrar más influencias chinas y de las <a href="/wiki/Indias_Orientales" title="Indias Orientales">Indias Orientales</a>, como el roti y la cabra al curry, como resultado de que los trabajadores contratados que sustituyeron a los esclavos tras la emancipación aportaron sus propios talentos culinarios (especialmente el curry, que los <a href="/wiki/Cocinero" title="Cocinero">chefs</a> jamaicanos utilizan a veces para condimentar la carne de cabra en ocasiones especiales). El bacalao salado lo trajeron los judíos portugueses que habían escapado de la Inquisición en el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XVI</span> y ahora se utiliza en el plato nacional ackee y saltfish, pero también era un <a href="/wiki/Alimento" title="Alimento">alimento</a> básico para los africanos esclavizados como proteína duradera y asequible. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Cowfoot.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Cowfoot.jpg/220px-Cowfoot.jpg" decoding="async" width="220" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Cowfoot.jpg/330px-Cowfoot.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Cowfoot.jpg/440px-Cowfoot.jpg 2x" data-file-width="944" data-file-height="549" /></a><figcaption>Plato con Pie de Vaca de Jamaica</figcaption></figure> <p>La cocina jamaicana incluye influencias rastafaris, pero no en su totalidad. Los rastafaris tienen un enfoque <a href="/wiki/Vegetarianismo" title="Vegetarianismo">vegetariano</a> de la preparación de los alimentos, la cocina y la alimentación, y han introducido en la cocina jamaicana un sinfín de platos vegetarianos únicos. Los rastafaris no comen cerdo. Sin embargo, el cerdo es un plato muy popular en Jamaica. El <a href="/wiki/Sus_scrofa_domestica" title="Sus scrofa domestica">cerdo</a> estofado y el jerk son algunas de las formas más populares de prepararlo. Incluso hay quien cree en la cocina con poca o ninguna sal, lo que se conoce como la manera «Ital». </p><p>Los helados de <a href="/wiki/Mango_(fruta)" title="Mango (fruta)">mango</a> y guanábana son dos postres muy populares. El helado jamaicano viene en muchos sabores, como el de uva, ron y pasas y Dragon Stout. </p><p>Otros postres populares son el pudin de batata, el pudin de harina de maíz, el pone de mandioca, la gizzada, el pastel de rallador, el toto, los buñuelos de plátano, las gotas de coco, las tartas de plátano y el queso de <a href="/wiki/Psidium" title="Psidium">guayaba</a>. </p><p>Tie A Leaf, o cajones azules, es un plato que se prepara combinando un almidón (normalmente <a href="/wiki/Harina_de_ma%C3%ADz" title="Harina de maíz">harina de maíz</a> o yuca) con leche de coco, luego se envuelve y se ata en hoja de plátano antes de hervirlo. El asham es maíz reseco molido y combinado con azúcar moreno. </p><p>Las bolas de tamarindo son dulces hechos con la <a href="/wiki/Pulpa" title="Pulpa">pulpa</a> pegajosa de la fruta enrollada con azúcar moreno en bolas redondas agridulces. También se puede hacer una versión picante que contiene pimiento picante en la mezcla. El Bustamante Backbone, llamado así por el primer <a href="/wiki/Primer_ministro" title="Primer ministro">primer ministro</a> Alexander Bustamante, es un caramelo. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Out_of_Many_Lit_Fest_line_up.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Out_of_Many_Lit_Fest_line_up.jpg/220px-Out_of_Many_Lit_Fest_line_up.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Out_of_Many_Lit_Fest_line_up.jpg/330px-Out_of_Many_Lit_Fest_line_up.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Out_of_Many_Lit_Fest_line_up.jpg/440px-Out_of_Many_Lit_Fest_line_up.jpg 2x" data-file-width="4032" data-file-height="2268" /></a><figcaption>El Festival de Literatura Jamaiquina «Out of Many»</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Literatura">Literatura</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=35" title="Editar sección: Literatura"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El <a href="/wiki/Periodista" title="Periodista">periodista</a> y escritor <a href="/wiki/H._G._de_Lisser" title="H. G. de Lisser">H. G. de Lisser</a> (1878-1944) utilizó su país natal como escenario de sus numerosas novelas.<sup id="cite_ref-118" class="reference separada"><a href="#cite_note-118"><span class="corchete-llamada">[</span>117<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Nacido en Falmouth (Jamaica), de Lisser trabajó de joven como reportero para el Jamaica Times y en 1920 empezó a publicar la revista Planters' Punch. La <a href="/wiki/Jadis" title="Jadis">bruja blanca</a> de Rosehall es una de sus novelas más conocidas. Fue nombrado Presidente Honorario de la Asociación de <a href="/wiki/Prensa_escrita" title="Prensa escrita">Prensa</a> de Jamaica; trabajó durante toda su carrera profesional para promover la industria azucarera jamaicana. </p><p>Roger Mais (1905 - 1955), periodista, poeta y dramaturgo, escribió numerosos cuentos, <a href="/wiki/Obra_de_teatro" title="Obra de teatro">obras de teatro</a> y novelas, entre ellas The Hills Were Joyful Together (1953), Brother Man (1954) y Black Lightning (1955).<sup id="cite_ref-119" class="reference separada"><a href="#cite_note-119"><span class="corchete-llamada">[</span>118<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p><a href="/wiki/Ian_Fleming" title="Ian Fleming">Ian Fleming</a> (1908 - 1964), que tenía una casa en Jamaica donde pasó bastante tiempo, utilizó repetidamente la isla como escenario en sus novelas de James Bond, entre ellas <a href="/wiki/Vive_y_deja_morir_(novela)" title="Vive y deja morir (novela)">Vive y deja morir</a>, <a href="/wiki/Dr._No_(novela)" title="Dr. No (novela)">Doctor No</a>, «<a href="/wiki/S%C3%B3lo_para_tus_ojos_(libro_de_relatos)" title="Sólo para tus ojos (libro de relatos)">Sólo para tus ojos</a>», <a href="/wiki/El_hombre_de_la_pistola_de_oro_(novela)" title="El hombre de la pistola de oro (novela)">El hombre de la pistola de oro</a>, y <a href="/wiki/Octopussy_and_The_Living_Daylights" title="Octopussy and The Living Daylights">Octopussy y The Living Daylights</a>.<sup id="cite_ref-120" class="reference separada"><a href="#cite_note-120"><span class="corchete-llamada">[</span>119<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Además, James Bond utiliza una tapadera basada en Jamaica en Casino Royale. Hasta ahora, la única adaptación cinematográfica de <a href="/wiki/James_Bond" title="James Bond">James Bond</a> ambientada en Jamaica es Doctor No. El rodaje de la isla ficticia de San Monique en Vive y deja morir tuvo lugar en Jamaica. </p><p><a href="/wiki/Marlon_James" title="Marlon James">Marlon James</a> (1970), novelista, ha publicado tres novelas: El diablo de John Crow (2005), El libro de las mujeres de la noche (2009) y <a href="/wiki/Breve_historia_de_siete_asesinatos" title="Breve historia de siete asesinatos">Breve historia de siete asesinatos</a> (2014), ganadora del <a href="/wiki/Premio_Booker" title="Premio Booker">Man Booker</a> Prize 2015.<sup id="cite_ref-121" class="reference separada"><a href="#cite_note-121"><span class="corchete-llamada">[</span>120<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Deportes">Deportes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=36" title="Editar sección: Deportes"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/w/index.php?title=Deporte_en_Jamaica&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Deporte en Jamaica (aún no redactado)"> Deporte en Jamaica</a></i></div> <div class="VT rellink"><span style="font-size:88%">Véanse también:</span> <i><a href="/wiki/Jamaica_en_los_Juegos_Ol%C3%ADmpicos" title="Jamaica en los Juegos Olímpicos">Jamaica en los Juegos Olímpicos</a></i><span style="font-size:88%">,&#32;</span><i><a href="/wiki/Selecci%C3%B3n_de_f%C3%BAtbol_de_Jamaica" title="Selección de fútbol de Jamaica"> Selección de fútbol de Jamaica</a></i><span style="font-size:88%">&#32;y&#32;</span><i><a href="/wiki/Liga_Premier_Nacional_de_Jamaica" title="Liga Premier Nacional de Jamaica"> Liga Premier Nacional de Jamaica</a></i>.</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Independence_Park.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Independence_Park.jpg/220px-Independence_Park.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Independence_Park.jpg/330px-Independence_Park.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Independence_Park.jpg/440px-Independence_Park.jpg 2x" data-file-width="464" data-file-height="311" /></a><figcaption>El Estadio Independence Park en Kingston</figcaption></figure> <p>El deportista más famoso del país es el atleta <a href="/wiki/Usain_Bolt" title="Usain Bolt">Usain Bolt</a> con los récords mundiales en 100 metros con un tiempo de 9,58 segundos y el récord de 200 metros con un tiempo de 19,19 segundos. En el 2008 ganó las medallas de oro en los <a href="/wiki/Juegos_Ol%C3%ADmpicos_de_Pek%C3%ADn" class="mw-redirect" title="Juegos Olímpicos de Pekín">Juegos Olímpicos de Pekín</a> en 100 metros, 200 metros y 4 × 100. También compitió en varios campeonatos mundiales; en el campeonato de Daegu en el 2011 ganó las medallas de oro en los 200 metros y 4 × 100; en Berlín 2009 ganó las medallas de oro en 100 metros, 200 metros y 4 × 100. En el campeonato de Osaka 2007 ganó las medallas de plata en 200 metros y 4 × 100. Tyson Gay ganó la medalla de oro en los 200 metros. En los <a href="/wiki/Juegos_Ol%C3%ADmpicos_de_Londres_2012" title="Juegos Olímpicos de Londres 2012">Juegos Olímpicos de Londres 2012</a> ganó la final de los 100 metros con el oro junto a <a href="/wiki/Yohan_Blake" title="Yohan Blake">Yohan Blake</a> en segundo y Justin Gatlin en tercero, así como la final de los 200 metros, completando un podio formado íntegramente por jamaicanos, y ganado la medalla de oro en la posta de 4 × 100. Además Usain Bolt posee los récords olímpicos en 100 metros con un tiempo de 9,63, en 200 metros con un tiempo de 19,30 y en 4 × 100 Jamaica posee el récord mundial con 36,84. En el <a href="/wiki/Campeonato_Mundial_de_Atletismo_de_2013" title="Campeonato Mundial de Atletismo de 2013">Campeonato Mundial de Atletismo de 2013</a> celebrado en <a href="/wiki/Mosc%C3%BA" title="Moscú">Moscú</a> Bolt también completo el trío en 100&#160;m, 200&#160;m, y 4 × 100&#160;m, con un tiempo de 9,77, 19,66 y 37,36 respectivamente. </p><p>Un deporte de mucha popularidad es el <a href="/wiki/Cr%C3%ADquet" title="Críquet">críquet</a>. El país fue una de las sedes de la <a href="/wiki/Copa_Mundial_de_Cr%C3%ADquet" title="Copa Mundial de Críquet">Copa Mundial de Críquet</a> 2007. El equipo nacional de críquet de Jamaica compite solo de forma regional en el <a href="/wiki/Caribe_(regi%C3%B3n)" title="Caribe (región)">Caribe</a>, pero en los campeonatos mundiales, Jamaica ofrece a sus jugadores a la selección de críquet de las <a href="/wiki/Indias_Occidentales" title="Indias Occidentales">Indias Occidentales</a>, uno de los 10 equipos que forman parte de la <a href="/wiki/International_Cricket_Council" class="mw-redirect" title="International Cricket Council">ICC</a> y que participan en la <a href="/wiki/Copa_Mundial_de_Cr%C3%ADquet" title="Copa Mundial de Críquet">Copa Mundial de Críquet</a>. El estadio Sabina Park es el único lugar donde se practica este deporte en la isla, pero el Estadio Greenfield también se utiliza para el críquet. <a href="/wiki/Chris_Gayle" title="Chris Gayle">Chris Gayle</a> es el bateador más famoso de Jamaica y actualmente representa al equipo de críquet de las Indias Occidentales. Se le considera uno de los bateadores más temibles y agresivos del mundo hoy en día en esta disciplina. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Usain_Bolt_Olympics_Celebration.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Usain_Bolt_Olympics_Celebration.jpg/220px-Usain_Bolt_Olympics_Celebration.jpg" decoding="async" width="220" height="279" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Usain_Bolt_Olympics_Celebration.jpg/330px-Usain_Bolt_Olympics_Celebration.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Usain_Bolt_Olympics_Celebration.jpg/440px-Usain_Bolt_Olympics_Celebration.jpg 2x" data-file-width="1534" data-file-height="1944" /></a><figcaption>El atleta <a href="/wiki/Usain_Bolt" title="Usain Bolt">Usain Bolt</a> es el deportista más conocido de Jamaica.</figcaption></figure> <p>En 1998 la <a href="/wiki/Selecci%C3%B3n_de_f%C3%BAtbol_de_Jamaica" title="Selección de fútbol de Jamaica">selección jamaicana de fútbol</a> participó por primera vez en una <a href="/wiki/Copa_Mundial_de_F%C3%BAtbol" title="Copa Mundial de Fútbol">Copa Mundial de Fútbol</a>, en <a href="/wiki/Copa_Mundial_de_F%C3%BAtbol_de_1998" title="Copa Mundial de Fútbol de 1998">Francia 98</a>. Compartió el grupo H junto a <a href="/wiki/Selecci%C3%B3n_de_f%C3%BAtbol_de_la_Argentina" class="mw-redirect" title="Selección de fútbol de la Argentina">Argentina</a>, <a href="/wiki/Selecci%C3%B3n_de_f%C3%BAtbol_de_Croacia" title="Selección de fútbol de Croacia">Croacia</a> y <a href="/wiki/Selecci%C3%B3n_de_f%C3%BAtbol_del_Jap%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Selección de fútbol del Japón">Japón</a>. Perdió sus primeros dos partidos, con Croacia 1-3, y luego con Argentina 0-5. Finalmente, ganó por 2-1 al seleccionado japonés y, habiendo ganado solo 3 puntos, no consiguió avanzar a la siguiente ronda. Después de esto no ha podido volver a disputar otra Copa del Mundo. Actualmente la selección mayor se clasificó al octagonal final de la CONCACAF, disputando un cupo para la <a href="/wiki/Copa_Mundial_de_F%C3%BAtbol_de_2022" title="Copa Mundial de Fútbol de 2022">Copa Mundial de Fútbol de 2022</a>. Varios jugadores nativos u originarios de Jamaica, han defendido los colores de <a href="/wiki/Inglaterra" title="Inglaterra">selección inglesa de fútbol</a>, como <a href="/wiki/John_Barnes" title="John Barnes">John Barnes</a>, <a href="/wiki/Theo_Walcott" title="Theo Walcott">Theo Walcott</a> o <a href="/wiki/Raheem_Sterling" title="Raheem Sterling">Raheem Sterling</a>. </p><p>Varios jugadores de baloncesto jamaicanos han jugado en la <a href="/wiki/NBA" class="mw-redirect" title="NBA">NBA</a>, siendo <a href="/wiki/Patrick_Ewing" title="Patrick Ewing">Patrick Ewing</a> y <a href="/wiki/Roy_Hibbert" title="Roy Hibbert">Roy Hibbert</a> los más destacados, llegando a haber participado en el <a href="/wiki/All_Star_Game_de_la_NBA" class="mw-redirect" title="All Star Game de la NBA">All Star Game de la NBA</a>. </p><p>En 1988, la participación del <a href="/wiki/Equipo_de_Bobsleigh_de_Jamaica" title="Equipo de Bobsleigh de Jamaica">equipo jamaicano de bobsleigh</a> –inédito hasta entonces– en los <a href="/wiki/Juegos_Ol%C3%ADmpicos_de_Calgary_1988" title="Juegos Olímpicos de Calgary 1988">Juegos Olímpicos de Calgary</a>, centró la atención de todo el mundo como un ejemplo de superación y afán deportivo. Desde esa fecha, aun sin conseguir ningún título oficial en 2008, el atípico equipo de dicha disciplina se ha hecho un hueco en la misma, consiguiendo superarse año tras año con resultados cada vez más aceptables. El equipo de <a href="/wiki/Bobsleigh" title="Bobsleigh">bobsleigh</a> es uno de los combinados con la salida más rápida superando a equipos con más tradición en este deporte como <a href="/wiki/Alemania" title="Alemania">Alemania</a> o <a href="/wiki/Estados_Unidos" title="Estados Unidos">Estados Unidos</a>. El evento de los juegos de Calgary tuvo tal impacto mediático que incluso <a href="/wiki/Walt_Disney_Pictures" title="Walt Disney Pictures">Disney</a> produjo la película <i><a href="/wiki/Cool_Runnings" title="Cool Runnings">Cool Runnings</a></i> (<i>Elegidos para el triunfo</i> en España, <i>Jamaica bajo cero</i> en Hispanoamérica).<sup id="cite_ref-nevasport_122-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-nevasport-122"><span class="corchete-llamada">[</span>121<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Sin embargo, el deporte en el cual más destaca Jamaica, y que más éxitos le ha dado, es la velocidad.<sup id="cite_ref-123" class="reference separada"><a href="#cite_note-123"><span class="corchete-llamada">[</span>122<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; En las Olimpiadas de <a href="/wiki/Pek%C3%ADn_2008" class="mw-redirect" title="Pekín 2008">Pekín 2008</a>, el carismático <a href="/wiki/Usain_Bolt" title="Usain Bolt">Usain Bolt</a> ganó el oro en 100 y 200 metros lisos batiendo de una forma espectacular las marcas mundial y olímpica en ambos. Además se colgó su tercer oro en 4 × 100 con sus compañeros del equipo jamaicano, <a href="/wiki/Asafa_Powell" title="Asafa Powell">Asafa Powell</a> entre ellos. En el <a href="/wiki/Campeonato_Mundial_de_Atletismo_de_2009" title="Campeonato Mundial de Atletismo de 2009">Campeonato Mundial de Atletismo de 2009</a> celebrado en Berlín, Bolt volvió a superar su marca en 100 y 200 metros lisos dejándola en 9 segundos y 58 centésimas. Después de eso batió su récord de 19,30, que ya había sido récord mundial, a 19,19. El equipo de Jamaica pasó a la final del relevo 4 × 100, donde lograron un nuevo récord mundial en 37,10. Tiempo después en el campeonato mundial de <a href="/wiki/Daegu" title="Daegu">Daegu</a> 2011, batieron el récord dejándolo en 37,04, gracias a Usain Bolt, Yohan Blake, Nesta Carter y Michael Franter, dejando fuera a Asafa Powell de los relevos. En los JJ. OO. de Londres 2012, se batió el récord olímpico de 100 metros por Usain Bolt, con una marca de 9,63 y en el relevo 4 × 100 hicieron una nueva marca mundial de 36,85, junto con todos los integrantes del mundial de Daegu. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véase_también"><span id="V.C3.A9ase_tambi.C3.A9n"></span>Véase también</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=37" title="Editar sección: Véase también"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Anexo:Patrimonio_de_la_Humanidad_en_Jamaica" title="Anexo:Patrimonio de la Humanidad en Jamaica">Patrimonio de la Humanidad en Jamaica</a></li> <li><a href="/wiki/Anexo:Peri%C3%B3dicos_de_Jamaica" title="Anexo:Periódicos de Jamaica">Periódicos de Jamaica</a></li> <li><a href="/wiki/Monarqu%C3%ADa_en_la_Mancomunidad_de_Naciones" class="mw-redirect" title="Monarquía en la Mancomunidad de Naciones">Monarquía en la Mancomunidad de Naciones</a></li> <li><a href="/wiki/Selecci%C3%B3n_de_baloncesto_de_Jamaica" title="Selección de baloncesto de Jamaica">Selección de baloncesto de Jamaica</a></li> <li><a href="/wiki/Anexo:Islas_del_mar_Caribe" title="Anexo:Islas del mar Caribe">Anexo:Islas del mar Caribe</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referencias">Referencias</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=38" title="Editar sección: Referencias"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="-moz-column-count:4; -webkit-column-count:4; column-count:4; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lema.rae.es/dpd/apendices/apendice5.html">«Apéndice 5: Lista de países y capitales, con sus gentilicios»</a>. <i>RAE</i>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Ap%C3%A9ndice+5%3A+Lista+de+pa%C3%ADses+y+capitales%2C+con+sus+gentilicios&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=RAE&amp;rft_id=http%3A%2F%2Flema.rae.es%2Fdpd%2Fapendices%2Fapendice5.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fundeu.es/consulta/jamaiquino-o-jamaicano-gentilicio-correcto-7442/">«jamaiquino o jamaicano, gentilicio correcto»</a>. <i>Fondéu</i>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=jamaiquino+o+jamaicano%2C+gentilicio+correcto&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Fond%C3%A9u&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fundeu.es%2Fconsulta%2Fjamaiquino-o-jamaicano-gentilicio-correcto-7442%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lema.rae.es/dpd/srv/search?id=jJDnnz8ZJD6Fp5Kfg4">«DPD 1.ª edición, 2.ªtirada»</a>. <i>RAE</i>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=DPD+1.%C2%AA+edici%C3%B3n%2C+2.%C2%AAtirada&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=RAE&amp;rft_id=http%3A%2F%2Flema.rae.es%2Fdpd%2Fsrv%2Fsearch%3Fid%3DjJDnnz8ZJD6Fp5Kfg4&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-superficie-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-superficie_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-superficie_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-superficie_5-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCIA" class="citation web">CIA. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oratlas.com/libro-mundial/jamaica/geografia">«Jamaica - Geografía - Libro Mundial de Hechos»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 1 de marzo de 2017</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.au=CIA&amp;rft.aulast=CIA&amp;rft.btitle=Jamaica+-+Geograf%C3%ADa+-+Libro+Mundial+de+Hechos&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.oratlas.com%2Flibro-mundial%2Fjamaica%2Fgeografia&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFAgencia_Central_de_Inteligencia2023" class="citation web">Agencia Central de Inteligencia (2023). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/the-world-factbook/">«The World Factbook»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.au=Agencia+Central+de+Inteligencia&amp;rft.aulast=Agencia+Central+de+Inteligencia&amp;rft.btitle=The+World+Factbook&amp;rft.date=2023&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Fthe-world-factbook%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFPrograma_de_las_Naciones_Unidas_para_el_Desarrollo_(PNUD)2022" class="citation web"><a href="/wiki/Programa_de_las_Naciones_Unidas_para_el_Desarrollo" title="Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo">Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo</a> (PNUD), ed. (2022). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://hdr.undp.org/data-center/country-insights#/ranks">«Human Development Insights»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20240326141520/https://hdr.undp.org/data-center/country-insights%23/ranks">Archivado</a> desde el original el 26 de marzo de 2024<span class="reference-accessdate">. Consultado el 26 de marzo de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Human+Development+Insights&amp;rft.date=2022&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fhdr.undp.org%2Fdata-center%2Fcountry-insights%23%2Franks&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-CIA_World_Factbook_–_Jamaica-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-CIA_World_Factbook_–_Jamaica_8-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210111023238/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/jamaica">«CIA World Factbook – Jamaica»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/jamaica/">el original</a> el 11 January 2021<span class="reference-accessdate">. Consultado el 29 July 2019</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=CIA+World+Factbook+%E2%80%93+Jamaica&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Fthe-world-factbook%2Fcountries%2Fjamaica%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-track-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-track_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100818201042/http://www.my-island-jamaica.com/athletics_in_jamaica.html">«Athletics in Jamaica»</a>. My island Jamaica. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.my-island-jamaica.com/athletics_in_jamaica.html">el original</a> el 18 August 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 October 2010</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Athletics+in+Jamaica&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=My+island+Jamaica&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.my-island-jamaica.com%2Fathletics_in_jamaica.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">"Reggae." <i>Encyclopedia of Popular Music</i>, 4th ed. Ed. Colin Larkin. <i>Oxford Music Online</i>. <a href="/wiki/Oxford_University_Press" title="Oxford University Press">Oxford University Press</a>. Web. 16 February 2016.</span> </li> <li id="cite_note-state2007-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-state2007_11-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-state2007_11-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90259.htm">«Jamaica»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. State.gov. 14 de septiembre de 2007<span class="reference-accessdate">. Consultado el 4 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Jamaica&amp;rft.date=14+de+septiembre+de+2007&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=State.gov&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.state.gov%2Fg%2Fdrl%2Frls%2Firf%2F2007%2F90259.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Jamaica_country-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Jamaica_country_12-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Jamaica_country_12-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190222041845/https://www.worldbank.org/en/country/jamaica/overview">«Jamaica (country)»</a>. World Bank. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldbank.org/en/country/jamaica/overview">el original</a> el 22 February 2019<span class="reference-accessdate">. Consultado el 21 February 2019</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Jamaica+%28country%29&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=World+Bank&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldbank.org%2Fen%2Fcountry%2Fjamaica%2Foverview&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHoran5_August_2012" class="citation noticia">Horan, Tom (5 August 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2012/aug/05/how-jamaica-conquered-the-world">«How Jamaica conquered the world»</a>. <i>The Guardian</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés británico)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 3 February 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=How+Jamaica+conquered+the+world&amp;rft.au=Horan%2C+Tom&amp;rft.aufirst=Tom&amp;rft.aulast=Horan&amp;rft.date=5+August+2012&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+Guardian&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fworld%2F2012%2Faug%2F05%2Fhow-jamaica-conquered-the-world&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFSmith27_October_2021" class="citation web">Smith, Noah (27 October 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221219033332/https://noahpinion.substack.com/p/what-makes-a-cultural-superpower">«What makes a cultural superpower?»</a>. <i>noahpinion.substack.com</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://noahpinion.substack.com/p/what-makes-a-cultural-superpower">el original</a> el 19 December 2022<span class="reference-accessdate">. Consultado el 3 February 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=What+makes+a+cultural+superpower%3F&amp;rft.au=Smith%2C+Noah&amp;rft.aufirst=Noah&amp;rft.aulast=Smith&amp;rft.date=27+October+2021&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=noahpinion.substack.com&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fnoahpinion.substack.com%2Fp%2Fwhat-makes-a-cultural-superpower&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFDavis20_February_2016" class="citation web">Davis, Garwin (20 February 2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230203135918/https://jis.gov.jm/jamaica-a-global-cultural-power-hanna/">«Jamaica A Global Cultural Power – Hanna – Jamaica Information Service»</a>. <i>jis.gov.jm</i>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://jis.gov.jm/jamaica-a-global-cultural-power-hanna/">el original</a> el 3 February 2023<span class="reference-accessdate">. Consultado el 3 February 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+A+Global+Cultural+Power+%E2%80%93+Hanna+%E2%80%93+Jamaica+Information+Service&amp;rft.au=Davis%2C+Garwin&amp;rft.aufirst=Garwin&amp;rft.aulast=Davis&amp;rft.date=20+February+2016&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=jis.gov.jm&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fjis.gov.jm%2Fjamaica-a-global-cultural-power-hanna%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230327104831/https://strongsenseofplace.com/destinations/jamaica/">«Jamaica»</a>. <i>Strong Sense of Place</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. 2023. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://strongsenseofplace.com/destinations/jamaica/">el original</a> el 27 March 2023<span class="reference-accessdate">. Consultado el 27 March 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica&amp;rft.date=2023&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Strong+Sense+of+Place&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fstrongsenseofplace.com%2Fdestinations%2Fjamaica%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-español-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-español_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rtve.es/play/audios/punto-de-enlace/punto-enlace-jamaica-opta-espanol-como-lengua-oficial-19-09-18/4744398/">«Jamaica opta por el español como lengua oficial»</a>. <i>RTVE.es</i>. 19 de septiembre de 2018<span class="reference-accessdate">. Consultado el 31 de diciembre de 2022</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+opta+por+el+espa%C3%B1ol+como+lengua+oficial&amp;rft.date=2018-09-19&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=RTVE.es&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.rtve.es%2Fplay%2Faudios%2Fpunto-de-enlace%2Fpunto-enlace-jamaica-opta-espanol-como-lengua-oficial-19-09-18%2F4744398%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCervantes" class="citation web">Cervantes, Instituto. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://cervantes.org/es/sobre-nosotros/sala-prensa/notas-prensa/el-espanol-sera-la-primera-lengua-extranjera-en-jamaica">«El español será la primera lengua extranjera en Jamaica»</a>. <i>www.cervantes.es</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 26 de septiembre de 2018</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=El+espa%C3%B1ol+ser%C3%A1+la+primera+lengua+extranjera+en+Jamaica&amp;rft.au=Cervantes%2C+Instituto&amp;rft.aufirst=Instituto&amp;rft.aulast=Cervantes&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.cervantes.es&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fcervantes.org%2Fes%2Fsobre-nosotros%2Fsala-prensa%2Fnotas-prensa%2Fel-espanol-sera-la-primera-lengua-extranjera-en-jamaica&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated2-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-autogenerated2_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190221112339/https://jis.gov.jm/record-4-3-million-tourist-arrivals-2017/">«Record 4.3 Million Tourist Arrivals in 2017»</a>. <a href="/w/index.php?title=Jamaica_Information_Service&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Jamaica Information Service (aún no redactado)">Jamaica Information Service</a> (Government of Jamaica). Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://jis.gov.jm/record-4-3-million-tourist-arrivals-2017/">el original</a> el 21 February 2019<span class="reference-accessdate">. Consultado el 21 February 2019</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Record+4.3+Million+Tourist+Arrivals+in+2017&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=Jamaica+Information+Service+%28Government+of+Jamaica%29&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fjis.gov.jm%2Frecord-4-3-million-tourist-arrivals-2017%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Cundall_1-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Cundall_1_20-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Cundall_1_20-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Cundall, Frank. «The Story of the Life of Columbus and the Discovery of Jamaica».</span> </li> <li id="cite_note-taino-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-taino_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071016055722/http://www.uctp.org/VocesIndigena.html">«Taíno Dictionary»</a>. The United Confederation of Taíno People. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uctp.org/VocesIndigena.html">el original</a> el 16 de octubre de 2007<span class="reference-accessdate">. Consultado el 18 de octubre de 2007</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Ta%C3%ADno+Dictionary&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=The+United+Confederation+of+Ta%C3%ADno+People&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.uctp.org%2FVocesIndigena.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-471b33a9-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-471b33a9_22-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-471b33a9_22-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090416013904/http://www.jamaicans.com/articles/primearticles/taino.shtml">«The Taino of Jamaica (Jamaica)»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicans.com/articles/primearticles/taino.shtml">el original</a> el 16 de abril de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=The+Taino+of+Jamaica+%28Jamaica%29&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicans.com%2Farticles%2Fprimearticles%2Ftaino.shtml&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historynet.com/henry-morgan-the-pirate-who-invaded-panama-in-1671.htm">«Henry Morgan: The Pirate Who Invaded Panama in 1671 | HistoryNet»</a>. <i><a href="/w/index.php?title=HistoryNet&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="HistoryNet (aún no redactado)">HistoryNet</a></i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. 6 de diciembre de 2006<span class="reference-accessdate">. Consultado el 16 de mayo de 2016</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Henry+Morgan%3A+The+Pirate+Who+Invaded+Panama+in+1671+%7F%27%22%60UNIQ--nowiki-000001BA-QINU%60%22%27%7F+HistoryNet&amp;rft.date=6+de+diciembre+de+2006&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=HistoryNet&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.historynet.com%2Fhenry-morgan-the-pirate-who-invaded-panama-in-1671.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:5-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:5_24-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:5_24-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:5_24-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Jamaica/The-independent-country">«Jamaica - Caribbean Island, British Colony, Reggae Music | Britannica»</a>. <i>www.britannica.com</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+-+Caribbean+Island%2C+British+Colony%2C+Reggae+Music+%7C+Britannica&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.britannica.com&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fplace%2FJamaica%2FThe-independent-country&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFOficina_del_Alto_Comisionado_para_los_Derechos_Humanoslista_actualizada" class="citation web"><a href="/wiki/Oficina_del_Alto_Comisionado_para_los_Derechos_Humanos" class="mw-redirect" title="Oficina del Alto Comisionado para los Derechos Humanos">Oficina del Alto Comisionado para los Derechos Humanos</a> (lista actualizada). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://indicators.ohchr.org/">«Lista de todos los Estados Miembros de las Naciones Unidas que son parte o signatarios en los diversos instrumentos de derechos humanos de las Naciones Unidas»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(web)</span> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.au=Oficina+del+Alto+Comisionado+para+los+Derechos+Humanos&amp;rft.aulast=Oficina+del+Alto+Comisionado+para+los+Derechos+Humanos&amp;rft.btitle=Lista+de+todos+los+Estados+Miembros+de+las+Naciones+Unidas+que+son+parte+o+signatarios+en+los+diversos+instrumentos+de+derechos+humanos+de+las+Naciones+Unidas&amp;rft.date=lista+actualizada&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Findicators.ohchr.org%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Pacto_Internacional_de_Derechos_Econ%C3%B3micos,_Sociales_y_Culturales" title="Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales">Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales</a>, vigilado por el Comité de Derechos Económicos, Sociales y Culturales. <ul><li><a href="/wiki/Protocolo_Facultativo_del_Pacto_Internacional_de_Derechos_Econ%C3%B3micos,_Sociales_y_Culturales" title="Protocolo Facultativo del Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales">CESCR-OP</a>: Protocolo Facultativo del Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N08/477/84/PDF/N0847784.pdf">versión pdf</a>).</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Pacto_Internacional_de_Derechos_Civiles_y_Pol%C3%ADticos" title="Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos">Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos</a>, vigilado por el Comité de Derechos Humanos. <ul><li>CCPR-OP1: <a href="/wiki/Primer_Protocolo_Facultativo_del_Pacto_Internacional_de_Derechos_Civiles_y_Pol%C3%ADticos" title="Primer Protocolo Facultativo del Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos">Primer Protocolo Facultativo del Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos</a>, vigilado por el Comité de Derechos Humanos.</li> <li>CCPR-OP2: <a href="/wiki/Segundo_Protocolo_Facultativo_del_Pacto_Internacional_de_Derechos_Civiles_y_Pol%C3%ADticos" title="Segundo Protocolo Facultativo del Pacto Internacional de Derechos Civiles y Políticos">Segundo Protocolo Facultativo</a>, destinado a abolir la <a href="/wiki/Pena_de_muerte" title="Pena de muerte">pena de muerte</a>.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Convención Internacional sobre la Eliminación de todas las Formas de Discriminación Racial, vigilada por el Comité para la Eliminación de Discriminación Racial.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Convención Internacional para la protección de todas las personas contra las desapariciones forzadas.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/CEDAW" class="mw-redirect" title="CEDAW">Convención Internacional sobre la Eliminación de todas las Formas de Discriminación contra la Mujer</a>, vigilada por el Comité para la Eliminación de Discriminación contra la Mujer. <ul><li>CEDAW-OP: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ohchr.org/es/instruments-mechanisms/instruments/default-title">Protocolo Facultativo de la Convención sobre la Eliminación de todas las Formas de Discriminación contra la Mujer</a>.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ohchr.org/es/instruments-mechanisms/instruments/convention-against-torture-and-other-cruel-inhuman-or-degrading">Convención contra la tortura y otros tratos o penas crueles, inhumanos o degradantes</a>, vigilada por el Comité contra la <a href="/wiki/Tortura" title="Tortura">tortura</a>. <ul><li>CAT-OP: Protocolo Facultativo de la Convención contra la tortura y otros tratos o penas crueles, inhumanos o degradantes. (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ohchr.org/sites/default/files/OPCAT_SP.pdf">versión pdf</a>)</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_sobre_los_Derechos_del_Ni%C3%B1o" title="Convención sobre los Derechos del Niño">Convención sobre los Derechos del Niño</a>, vigilada por el Comité de los Derechos del Niño. <ul><li>CRC-OP-AC: Protocolo Facultativo de la Convención sobre los Derechos del Niño relativo a la participación en los conflictos armados.</li> <li>CRC-OP-SC: Protocolo Facultativo de la Convención sobre los Derechos del Niño relativo a la venta de niños, la prostitución infantil y la utilización de niños en la <a href="/wiki/Pornograf%C3%ADa" title="Pornografía">pornografía</a>.</li> <li>CRC-OP-CP: Protocolo Facultativo de la Convención sobre los Derechos del Niño relativo al procedimiento de comunicaciones.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_internacional_sobre_la_protecci%C3%B3n_de_los_derechos_de_todos_los_trabajadores_migratorios_y_de_sus_familiares" title="Convención internacional sobre la protección de los derechos de todos los trabajadores migratorios y de sus familiares">Convención internacional sobre la protección de los derechos de todos los trabajadores migratorios y de sus familiares</a>. La convención entrará en vigor cuando sea ratificada por veinte estados.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Convenci%C3%B3n_sobre_los_Derechos_de_las_Personas_con_Discapacidad" class="mw-redirect" title="Convención sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad">Convención sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad</a>, vigilado por el Comité sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad. <ul><li><a href="/wiki/Protocolo_Facultativo_de_la_Convenci%C3%B3n_sobre_los_Derechos_de_las_Personas_con_Discapacidad" title="Protocolo Facultativo de la Convención sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad">CRPD-OP</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ohchr.org/es/instruments-mechanisms/instruments/optional-protocol-convention-rights-persons-disabilities">Protocolo Facultativo de la Convención sobre los Derechos de las Personas con Discapacidad</a>.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101025200223/http://www.jdfmil.org/overview/background/background2.php">«Web Site of the Jamaica Defence Force»</a>. <i>web.archive.org</i>. 25 de octubre de 2010. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jdfmil.org/overview/background/background2.php">el original</a> el 25 de octubre de 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Web+Site+of+the+Jamaica+Defence+Force&amp;rft.date=2010-10-25&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jdfmil.org%2Foverview%2Fbackground%2Fbackground2.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jdfweb.com/history/">«Origins | JDF.org The Official Website of The Jamaica Defence Force»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés británico)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Origins+%7C+JDF.org+The+Official+Website+of+The+Jamaica+Defence+Force&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jdfweb.com%2Fhistory%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101025200228/http://www.jdfmil.org/overview/background/background3.php">«Web Site of the Jamaica Defence Force»</a>. <i>web.archive.org</i>. 25 de octubre de 2010. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jdfmil.org/overview/background/background3.php">el original</a> el 25 de octubre de 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Web+Site+of+the+Jamaica+Defence+Force&amp;rft.date=2010-10-25&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jdfmil.org%2Foverview%2Fbackground%2Fbackground3.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110511104441/http://www.jdfmil.org/Units/coast_guard/cg_roles.php">«Web Site of the Jamaica Defence Force»</a>. <i>web.archive.org</i>. 11 de mayo de 2011. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jdfmil.org/Units/coast_guard/cg_roles.php">el original</a> el 11 de mayo de 2011<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Web+Site+of+the+Jamaica+Defence+Force&amp;rft.date=2011-05-11&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jdfmil.org%2FUnits%2Fcoast_guard%2Fcg_roles.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101008022534/http://jdfmil.org/Units/combat_Support/CSB_home.php">«Web Site of the Jamaica Defence Force»</a>. <i>web.archive.org</i>. 8 de octubre de 2010. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jdfmil.org/Units/combat_Support/CSB_home.php">el original</a> el 8 de octubre de 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Web+Site+of+the+Jamaica+Defence+Force&amp;rft.date=2010-10-08&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fjdfmil.org%2FUnits%2Fcombat_Support%2FCSB_home.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110511104425/http://www.jdfmil.org/Units/engineers/er_history.php">«Web Site of the Jamaica Defence Force»</a>. <i>web.archive.org</i>. 11 de mayo de 2011. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jdfmil.org/Units/engineers/er_history.php">el original</a> el 11 de mayo de 2011<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Web+Site+of+the+Jamaica+Defence+Force&amp;rft.date=2011-05-11&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jdfmil.org%2FUnits%2Fengineers%2Fer_history.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101125090433/http://jdfmil.org/Units/hq_jdf/hqjdf_home.php">«Web Site of the Jamaica Defence Force»</a>. <i>web.archive.org</i>. 25 de noviembre de 2010. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jdfmil.org/Units/hq_jdf/hqjdf_home.php">el original</a> el 25 de noviembre de 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Web+Site+of+the+Jamaica+Defence+Force&amp;rft.date=2010-11-25&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fjdfmil.org%2FUnits%2Fhq_jdf%2Fhqjdf_home.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&amp;mtdsg_no=XXVI-9&amp;chapter=26&amp;clang=_en">«United Nations Treaty Collection»</a>. <i>treaties.un.org</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=United+Nations+Treaty+Collection&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=treaties.un.org&amp;rft_id=https%3A%2F%2Ftreaties.un.org%2FPages%2FViewDetails.aspx%3Fsrc%3DTREATY%26mtdsg_no%3DXXVI-9%26chapter%3D26%26clang%3D_en&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-localgovernment-43"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-localgovernment_43-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-localgovernment_43-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160913220934/http://localauthorities.gov.jm/sites/default/files/resources/local_governance_bill_2015.pdf">«Local Government Act, 2015»</a>. <i>localauthorities.gov.jm</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.localauthorities.gov.jm/sites/default/files/resources/local_governance_bill_2015.pdf">el original</a> el 13 de septiembre de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 17 de enero de 2018</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Local+Government+Act%2C+2015&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=localauthorities.gov.jm&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.localauthorities.gov.jm%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Fresources%2Flocal_governance_bill_2015.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:4-44"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:4_44-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:4_44-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Jamaica">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>Encyclopedia Britannica – Jamaica". Archived from the original on 30 September 2019.»</a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22Encyclopedia+Britannica+%E2%80%93+Jamaica%22.+Archived+from+the+original+on+30+September+2019.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fplace%2FJamaica&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.jamaica-gleaner.com/pages/history/story0021.html">«A Special Gleaner Feature on Pieces of the Past - Jamaica's Botantical Gardens -The first 500 years in Jamaica»</a>. <i>old.jamaica-gleaner.com</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=A+Special+Gleaner+Feature+on+Pieces+of+the+Past+-+Jamaica%27s+Botantical+Gardens+-The+first+500+years+in+Jamaica&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=old.jamaica-gleaner.com&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fold.jamaica-gleaner.com%2Fpages%2Fhistory%2Fstory0021.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material". <i>Nature Communications</i>. <b>11</b> (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reptile-database.org/">«THE REPTILE DATABASE»</a>. <i>www.reptile-database.org</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=THE+REPTILE+DATABASE&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.reptile-database.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reptile-database.org%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120110142008/http://www.cockpitcountry.com/Amphibians%20%26%20Reptiles.html">«Amphibians and reptiles found in Cockpit Country jamaica»</a>. <i>web.archive.org</i>. 10 de enero de 2012. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cockpitcountry.com/Amphibians%20%26%20Reptiles.html">el original</a> el 10 de enero de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Amphibians+and+reptiles+found+in+Cockpit+Country+jamaica&amp;rft.date=2012-01-10&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cockpitcountry.com%2FAmphibians%2520%2526%2520Reptiles.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://jis.gov.jm/information/symbols/jamaican-national-bird-the-doctor-bird/">«The Doctor Bird – Jamaica Information Service»</a>. <i>jis.gov.jm</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=The+Doctor+Bird+%E2%80%93+Jamaica+Information+Service&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=jis.gov.jm&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fjis.gov.jm%2Finformation%2Fsymbols%2Fjamaican-national-bird-the-doctor-bird%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cms.int/flamingos/en/country/jamaica">«Jamaica | High Andean Flamingos»</a>. <i>www.cms.int</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+%7C+High+Andean+Flamingos&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.cms.int&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cms.int%2Fflamingos%2Fen%2Fcountry%2Fjamaica&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.fishbase.se/Country/CountryChecklist.php?c_code=388&amp;vhabitat=all2&amp;csub_code=">«All fishes reported from Jamaica»</a>. <i>www.fishbase.se</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=All+fishes+reported+from+Jamaica&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.fishbase.se&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.fishbase.se%2FCountry%2FCountryChecklist.php%3Fc_code%3D388%26vhabitat%3Dall2%26csub_code%3D&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMagazine" class="citation web">Magazine, Smithsonian. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.smithsonianmag.com/smart-news/sea-cows-used-to-walk-on-land-in-africa-and-jamaica-2742073/">«Sea Cows Used To Walk on Land in Africa And Jamaica»</a>. <i>Smithsonian Magazine</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Sea+Cows+Used+To+Walk+on+Land+in+Africa+And+Jamaica&amp;rft.au=Magazine%2C+Smithsonian&amp;rft.aufirst=Smithsonian&amp;rft.aulast=Magazine&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Smithsonian+Magazine&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.smithsonianmag.com%2Fsmart-news%2Fsea-cows-used-to-walk-on-land-in-africa-and-jamaica-2742073%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:2-53"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:2_53-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:2_53-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:2_53-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170922024647/https://mpra.ub.uni-muenchen.de/14769/1/MPRA_paper_14769.pdf">«Edwards, Peter E.T. (March 2009). "Sustainable financing for ocean and coastal management in Jamaica: The potential for revenues from tourist user fees" (PDF). Marine Policy. 33 (2): 376–385. doi:10.1016/j.marpol.2008.08.005. S2CID 14123041. Archived from the original (PDF) on 22 September 2017.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mpra.ub.uni-muenchen.de/14769/1/MPRA_paper_14769.pdf">el original</a> el 22 de septiembre de 2017<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Edwards%2C+Peter+E.T.+%28March+2009%29.+%22Sustainable+financing+for+ocean+and+coastal+management+in+Jamaica%3A+The+potential+for+revenues+from+tourist+user+fees%22+%28PDF%29.+Marine+Policy.+33+%282%29%3A+376%E2%80%93385.+doi%3A10.1016%2Fj.marpol.2008.08.005.+S2CID+14123041.+Archived+from+the+original+%28PDF%29+on+22+September+2017.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fmpra.ub.uni-muenchen.de%2F14769%2F1%2FMPRA_paper_14769.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:1-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:1_54-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:1_54-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:1_54-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181225031022/http://nepa.gov.jm/symposia_03/Policies/OceanandCoastalZoneManagementPolicy.pdf">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>Toward Developing a National Policy on Ocean and Coastal Zone Management" (PDF). nepa.gov.jm»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nepa.gov.jm/symposia_03/Policies/OceanandCoastalZoneManagementPolicy.pdf">el original</a> el 25 de diciembre de 2018<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22Toward+Developing+a+National+Policy+on+Ocean+and+Coastal+Zone+Management%22+%28PDF%29.+nepa.gov.jm&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fnepa.gov.jm%2Fsymposia_03%2FPolicies%2FOceanandCoastalZoneManagementPolicy.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/225357464">«Lapointe, B. E.; Thacker, K.; Hanson, C.; Getten, L. (July 2011). "Sewage pollution in Negril, Jamaica: Effects on nutrition and ecology of coral reef macroalgae". Chinese Journal of Oceanology and Limnology. 29 (4): 775. Bibcode:2011ChJOL..29..775L. doi:10.1007/s00343-011-0506-8. S2CID 84875443. Archived from the original on 20 May 2021. Retrieved 16 December 2018.»</a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Lapointe%2C+B.+E.%3B+Thacker%2C+K.%3B+Hanson%2C+C.%3B+Getten%2C+L.+%28July+2011%29.+%22Sewage+pollution+in+Negril%2C+Jamaica%3A+Effects+on+nutrition+and+ecology+of+coral+reef+macroalgae%22.+Chinese+Journal+of+Oceanology+and+Limnology.+29+%284%29%3A+775.+Bibcode%3A2011ChJOL..29..775L.+doi%3A10.1007%2Fs00343-011-0506-8.+S2CID+84875443.+Archived+from+the+original+on+20+May+2021.+Retrieved+16+December+2018.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F225357464&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldbank.org/en/topic">«Topics»</a>. <i>World Bank</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Topics&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=World+Bank&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldbank.org%2Fen%2Ftopic&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070926230041/http://www.jamaicaobserver.com/news/html/20060107T200000-0500_96106_OBS_GEOLOGISTS_STILL_STUDYING_WATER_PUZZLE_IN_MONEAGUE_.asp">«Geologists still studying water puzzle in Moneague - JAMAICAOBSERVER.COM»</a>. <i>web.archive.org</i>. 26 de septiembre de 2007. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaobserver.com/news/html/20060107T200000-0500_96106_OBS_GEOLOGISTS_STILL_STUDYING_WATER_PUZZLE_IN_MONEAGUE_.asp">el original</a> el 26 de septiembre de 2007<span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Geologists+still+studying+water+puzzle+in+Moneague+-+JAMAICAOBSERVER.COM&amp;rft.date=2007-09-26&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicaobserver.com%2Fnews%2Fhtml%2F20060107T200000-0500_96106_OBS_GEOLOGISTS_STILL_STUDYING_WATER_PUZZLE_IN_MONEAGUE_.asp&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:3-58"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:3_58-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:3_58-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:3_58-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:3_58-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:3_58-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181225031022/http://nepa.gov.jm/symposia_03/Policies/OceanandCoastalZoneManagementPolicy.pdf">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>Toward Developing a National Policy on Ocean and Coastal Zone Management" (PDF). nepa.gov.jm. June 2000.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nepa.gov.jm/symposia_03/Policies/OceanandCoastalZoneManagementPolicy.pdf">el original</a> el 25 de diciembre de 2018<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22Toward+Developing+a+National+Policy+on+Ocean+and+Coastal+Zone+Management%22+%28PDF%29.+nepa.gov.jm.+June+2000.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fnepa.gov.jm%2Fsymposia_03%2FPolicies%2FOceanandCoastalZoneManagementPolicy.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.un.org/Depts/los/consultative_process/documents/6_davis.pdf">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>MARINE DEBRIS: JAMAICA'S RESPONSE" (PDF). www.un.org. 6–10 June 2005. Archived (PDF) fro»</a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22MARINE+DEBRIS%3A+JAMAICA%27S+RESPONSE%22+%28PDF%29.+www.un.org.+6%E2%80%9310+June+2005.+Archived+%28PDF%29+fro&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.un.org%2FDepts%2Flos%2Fconsultative_process%2Fdocuments%2F6_davis.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFOrganización_Mundial_de_la_Propiedad_Intelectual2024" class="citation web"><a href="/wiki/Organizaci%C3%B3n_Mundial_de_la_Propiedad_Intelectual" title="Organización Mundial de la Propiedad Intelectual">Organización Mundial de la Propiedad Intelectual</a> (2024). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wipo.int/web-publications/global-innovation-index-2024/en/">«Global Innovation Index 2024: Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship»</a>. <i>www.wipo.int</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. p.&#160;18. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-92-805-3681-2" title="Especial:FuentesDeLibros/978-92-805-3681-2">978-92-805-3681-2</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.34667%2Ftind.50062">10.34667/tind.50062</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 6 de octubre de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Global+Innovation+Index+2024%3A+Unlocking+the+Promise+of+Social+Entrepreneurship&amp;rft.au=Organizaci%C3%B3n+Mundial+de+la+Propiedad+Intelectual&amp;rft.aulast=Organizaci%C3%B3n+Mundial+de+la+Propiedad+Intelectual&amp;rft.date=2024&amp;rft.genre=article&amp;rft.isbn=978-92-805-3681-2&amp;rft.jtitle=www.wipo.int&amp;rft.pages=18&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.wipo.int%2Fweb-publications%2Fglobal-innovation-index-2024%2Fen%2F&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.34667%2Ftind.50062&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFOMPI" class="citation web">OMPI. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo-pub-2000-2023-en-main-report-global-innovation-index-2023-16th-edition.pdf">«Índice mundial de innovación 2023. La innovación frente a la incertidumbre»</a>. <i>www.wipo.int</i>. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-92-805-3321-7" title="Especial:FuentesDeLibros/978-92-805-3321-7">978-92-805-3321-7</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.34667%2Ftind.48220">10.34667/tind.48220</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de octubre de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=%C3%8Dndice+mundial+de+innovaci%C3%B3n+2023.+La+innovaci%C3%B3n+frente+a+la+incertidumbre&amp;rft.au=OMPI&amp;rft.aulast=OMPI&amp;rft.genre=article&amp;rft.isbn=978-92-805-3321-7&amp;rft.jtitle=www.wipo.int&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.wipo.int%2Fedocs%2Fpubdocs%2Fen%2Fwipo-pub-2000-2023-en-main-report-global-innovation-index-2023-16th-edition.pdf&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.34667%2Ftind.48220&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFOMPI" class="citation web">OMPI. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wipo.int/global_innovation_index/es/2022/index.html">«Índice mundial de innovación 2022»</a>. <i>www.wipo.int</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 28 de marzo de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=%C3%8Dndice+mundial+de+innovaci%C3%B3n+2022&amp;rft.au=OMPI&amp;rft.aulast=OMPI&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.wipo.int&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.wipo.int%2Fglobal_innovation_index%2Fes%2F2022%2Findex.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100918135337/http://www.pcj.com/industry_stat.htm">«archive.ph»</a>. <i>archive.ph</i>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pcj.com/industry_stat.htm">el original</a> el 18 de septiembre de 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=archive.ph&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=archive.ph&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pcj.com%2Findustry_stat.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080417201155/http://www.wwfja.com/">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>Wigton Wind Farm Company". Archived from the original on 17 April 2008. Retrieved 25 March 2008.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wwfja.com/">el original</a> el 17 de abril de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22Wigton+Wind+Farm+Company%22.+Archived+from+the+original+on+17+April+2008.+Retrieved+25+March+2008.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.wwfja.com%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160415220606/http://www.petrojam.com/about-us/corporate-fact-sheet">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>Corporate Fact Sheet | Petrojam Limited". Petrojam.com. Archived from the original on 15 April 2016.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.petrojam.com/about-us/corporate-fact-sheet">el original</a> el 15 de abril de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22Corporate+Fact+Sheet+%7C+Petrojam+Limited%22.+Petrojam.com.+Archived+from+the+original+on+15+April+2016.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.petrojam.com%2Fabout-us%2Fcorporate-fact-sheet&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090518150742/http://www.pcj.com/petrojam/associate_text.htm">«archive.ph»</a>. <i>archive.ph</i>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pcj.com/petrojam/associate_text.htm">el original</a> el 18 de mayo de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=archive.ph&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=archive.ph&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pcj.com%2Fpetrojam%2Fassociate_text.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFSolutions" class="citation web">Solutions, EIU Digital. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://globaltechforum.eiu.com/index.asp?layout=newdebi&amp;country_id=JM&amp;country=Jamaica&amp;title=Doing+eBusiness+in+Jamaica&amp;channelid=6">«Telecommunications, telecoms, mobile, broadband, communications, TMT industry analysis and data from The EIU»</a>. <i>globaltechforum.eiu.com</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Telecommunications%2C+telecoms%2C+mobile%2C+broadband%2C+communications%2C+TMT+industry+analysis+and+data+from+The+EIU&amp;rft.au=Solutions%2C+EIU+Digital&amp;rft.aufirst=EIU+Digital&amp;rft.aulast=Solutions&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=globaltechforum.eiu.com&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fglobaltechforum.eiu.com%2Findex.asp%3Flayout%3Dnewdebi%26country_id%3DJM%26country%3DJamaica%26title%3DDoing%2BeBusiness%2Bin%2BJamaica%26channelid%3D6&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160625182344/http://www.cwc.com/assets/uploads/files/Press%20Releases/3g%20launch%20in%20jamaica.pdf">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>LIME 3G launch in 2009" (PDF). Archived from the original (PDF) on 25 June 2016.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cwc.com/assets/uploads/files/Press%20Releases/3g%20launch%20in%20jamaica.pdf">el original</a> el 25 de junio de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22LIME+3G+launch+in+2009%22+%28PDF%29.+Archived+from+the+original+%28PDF%29+on+25+June+2016.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cwc.com%2Fassets%2Fuploads%2Ffiles%2FPress%2520Releases%2F3g%2520launch%2520in%2520jamaica.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.commsupdate.com/articles/2016/06/13/digicel-jamaica-launches-lte/">«Digicel Jamaica launches LTE»</a>. <i><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.telegeography.com">https://www.telegeography.com</a></i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Digicel+Jamaica+launches+LTE&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=https%3A%2F%2Fwww.telegeography.com&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.commsupdate.com%2Farticles%2F2016%2F06%2F13%2Fdigicel-jamaica-launches-lte%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160524044859/http://www.jamaicaobserver.com/business/Flow-celebrates-hitting-one-million-customers_61486">«Limited, Jamaica Observer. "Flow celebrates hitting one million customers". Jamaica Observer»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaobserver.com/business/Flow-celebrates-hitting-one-million-customers_61486">el original</a> el 24 de mayo de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Limited%2C+Jamaica+Observer.+%22Flow+celebrates+hitting+one+million+customers%22.+Jamaica+Observer&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicaobserver.com%2Fbusiness%2FFlow-celebrates-hitting-one-million-customers_61486&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.commsupdate.com/articles/2010/08/23/digicel-launches-wimax-to-non-business-users/">«Digicel launches WiMAX to non-business users»</a>. <i><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.telegeography.com">https://www.telegeography.com</a></i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Digicel+launches+WiMAX+to+non-business+users&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=https%3A%2F%2Fwww.telegeography.com&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.commsupdate.com%2Farticles%2F2010%2F08%2F23%2Fdigicel-launches-wimax-to-non-business-users%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160523110812/http://www.jamaicaobserver.com/business/Caricel---first-Jamaican-company-to-get-mobile-spectrum-licence_61594">«Limited, Jamaica Observer. "Caricel – first Jamaican company to get mobile spectrum licence". Jamaica Observer»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaobserver.com/business/Caricel---first-Jamaican-company-to-get-mobile-spectrum-licence_61594">el original</a> el 23 de mayo de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 13 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Limited%2C+Jamaica+Observer.+%22Caricel+%E2%80%93+first+Jamaican+company+to+get+mobile+spectrum+licence%22.+Jamaica+Observer&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicaobserver.com%2Fbusiness%2FCaricel---first-Jamaican-company-to-get-mobile-spectrum-licence_61594&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070926232147/http://www.jamaicaobserver.com/news/html/20051117T220000-0500_92733_OBS_PORT_AUTHORITY__MAERSK_IN_MAJOR_DEAL.asp">«The Jamaica Observer Archived 26 September 2007 at the Wayback Machine.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaobserver.com/news/html/20051117T220000-0500_92733_OBS_PORT_AUTHORITY__MAERSK_IN_MAJOR_DEAL.asp">el original</a> el 26 de septiembre de 2007<span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=The+Jamaica+Observer+Archived+26+September+2007+at+the+Wayback+Machine.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicaobserver.com%2Fnews%2Fhtml%2F20051117T220000-0500_92733_OBS_PORT_AUTHORITY&#95;_MAERSK_IN_MAJOR_DEAL.asp&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130315174612/http://www.mtw.gov.jm/general_information/reports/TransportStatisticsReport2003_2004.pdf">«Annual Transport Statistics Report: Jamaica in Figures 2003-2004 Archived 2013-03-15 a»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mtw.gov.jm/general_information/reports/TransportStatisticsReport2003_2004.pdf">el original</a> el 15 de marzo de 2013<span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Annual+Transport+Statistics+Report%3A+Jamaica+in+Figures+2003-2004+Archived+2013-03-15+a&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mtw.gov.jm%2Fgeneral_information%2Freports%2FTransportStatisticsReport2003_2004.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mtm.gov.jm/">«Ministry of Transport and Mining – Providing service on the land, in the water, in the air … everywhere.»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Ministry+of+Transport+and+Mining+%E2%80%93+Providing+service+on+the+land%2C+in+the+water%2C+in+the+air+%E2%80%A6+everywhere.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fmtm.gov.jm%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text">Jamaican Christian Missions:Their Influence in the Jamaican Slave Rebellion <span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090327080958/http://www.eiu.edu/~historia/archives/2005/Elam.pdf">«Archived copy»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eiu.edu/~historia/archives/2005/Elam.pdf">el original</a> el 27 de marzo de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 6 de abril de 2010</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Archived+copy&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.eiu.edu%2F~historia%2Farchives%2F2005%2FElam.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90259.htm">«Jamaica state.gov»</a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Jamaica+state.gov&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2F2001-2009.state.gov%2Fg%2Fdrl%2Frls%2Firf%2F2007%2F90259.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text">Savishinsky, Neil J. "Transnational popular culture and the global spread of the Jamaican Rastafarian movement." NWIG: New West Indian Guide/Nieuwe West-Indische Gids 68.3/4 (1994): 259–281</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMurrell2010-01-25" class="citation libro">Murrell, Nathaniel Samuel (25 de enero de 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=9h5KDRfZ-JgC&amp;q=kongo+immigrants+to+jamaica+kumina&amp;pg=PA259"><i>Afro-Caribbean Religions: An Introduction to Their Historical, Cultural, and Sacred Traditions</i></a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Temple University Press. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-1-4399-0175-5" title="Especial:FuentesDeLibros/978-1-4399-0175-5">978-1-4399-0175-5</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.au=Murrell%2C+Nathaniel+Samuel&amp;rft.aufirst=Nathaniel+Samuel&amp;rft.aulast=Murrell&amp;rft.btitle=Afro-Caribbean+Religions%3A+An+Introduction+to+Their+Historical%2C+Cultural%2C+and+Sacred+Traditions&amp;rft.date=2010-01-25&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=978-1-4399-0175-5&amp;rft.pub=Temple+University+Press&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D9h5KDRfZ-JgC%26q%3Dkongo%2Bimmigrants%2Bto%2Bjamaica%2Bkumina%26pg%3DPA259&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFStewart2005-07-07" class="citation libro">Stewart, Dianne M. (7 de julio de 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=pJPBkj4P38wC"><i>Three Eyes for the Journey: African Dimensions of the Jamaican Religious Experience</i></a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Oxford University Press. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-0-19-803908-2" title="Especial:FuentesDeLibros/978-0-19-803908-2">978-0-19-803908-2</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.au=Stewart%2C+Dianne+M.&amp;rft.aufirst=Dianne+M.&amp;rft.aulast=Stewart&amp;rft.btitle=Three+Eyes+for+the+Journey%3A+African+Dimensions+of+the+Jamaican+Religious+Experience&amp;rft.date=2005-07-07&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=978-0-19-803908-2&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DpJPBkj4P38wC&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303170428/http://www.worldmap.org/maps/other/profiles/jamaica/Jamaica%20Profile.doc">«Map Source: www.worldmap.org".»</a>. <i>web.archive.org</i>. 3 de marzo de 2016. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldmap.org/maps/other/profiles/jamaica/Jamaica%20Profile.doc">el original</a> el 3 de marzo de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Map+Source%3A+www.worldmap.org%22.&amp;rft.date=2016-03-03&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.worldmap.org%2Fmaps%2Fother%2Fprofiles%2Fjamaica%2FJamaica%2520Profile.doc&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://news.bahai.org/story/468/">«Jamaicans celebrate 4th National Baha'i Day | BWNS»</a>. <i>Bahá’í World News Service</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. 11 de agosto de 2006<span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaicans+celebrate+4th+National+Baha%27i+Day+%7C+BWNS&amp;rft.date=2006-08-11&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Bah%C3%A1%E2%80%99%C3%AD+World+News+Service&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fnews.bahai.org%2Fstory%2F468%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://newsroom.churchofjesuschrist.org/facts-and-statistics/country/jamaica">«Statistics and Church Facts | Total Church Membership»</a>. <i>newsroom.churchofjesuschrist.org</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Statistics+and+Church+Facts+%7C+Total+Church+Membership&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=newsroom.churchofjesuschrist.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fnewsroom.churchofjesuschrist.org%2Ffacts-and-statistics%2Fcountry%2Fjamaica&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.jamaica-gleaner.com/pages/history/story0074.html">«Jamaica Gleaner&#160;: Pieces of the Past: Out Of Many Cultures: Roads and Resistance: RELIGIOUS ICONS part 2»</a>. <i>old.jamaica-gleaner.com</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+Gleaner+%3A+Pieces+of+the+Past%3A+Out+Of+Many+Cultures%3A+Roads+and+Resistance%3A+RELIGIOUS+ICONS+part+2&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=old.jamaica-gleaner.com&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fold.jamaica-gleaner.com%2Fpages%2Fhistory%2Fstory0074.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.haruth.com/JewsJamaica.html">«Jews Jamaica»</a>. <i>www.haruth.com</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jews+Jamaica&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.haruth.com&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.haruth.com%2FJewsJamaica.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110510014048/http://jamaica-gleaner.com/gleaner/20030610/mind/mind2.html">«Jamaica Gleaner - Jews hold firm Life goes on in old synagogue - Tuesday | June 10, 2003»</a>. <i>web.archive.org</i>. 10 de mayo de 2011. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jamaica-gleaner.com/gleaner/20030610/mind/mind2.html">el original</a> el 10 de mayo de 2011<span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+Gleaner+-+Jews+hold+firm+Life+goes+on+in+old+synagogue+-+Tuesday+%7C+June+10%2C+2003&amp;rft.date=2011-05-10&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fjamaica-gleaner.com%2Fgleaner%2F20030610%2Fmind%2Fmind2.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation noticia"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.haaretz.com/2012-08-10/ty-article/jewish-footprints-in-the-caribbean-sand/0000017f-f979-d318-afff-fb7b781b0000">«A Synagogue Drawn in the Sand»</a>. <i>Haaretz</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=A+Synagogue+Drawn+in+the+Sand&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Haaretz&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.haaretz.com%2F2012-08-10%2Fty-article%2Fjewish-footprints-in-the-caribbean-sand%2F0000017f-f979-d318-afff-fb7b781b0000&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFAli2009-02-14" class="citation web">Ali, Alim (14 de febrero de 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.caribbeanmuslims.com/hosay-festival-westmoreland-jamaica/.">«Hosay Festival, Westmoreland, Jamaica»</a>. <i>Caribbean Muslims</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés estadounidense)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Hosay+Festival%2C+Westmoreland%2C+Jamaica&amp;rft.au=Ali%2C+Alim&amp;rft.aufirst=Alim&amp;rft.aulast=Ali&amp;rft.date=2009-02-14&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Caribbean+Muslims&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.caribbeanmuslims.com%2Fhosay-festival-westmoreland-jamaica%2F.&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-01.sil.org/silewp/2007/silewp2007-009.pdf">«Ronald C. Morren and Diane M. Morren (2007). Are the goals and objectives of Jamaica's Bilingual Education Project being met?" Archived»</a>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Ronald+C.+Morren+and+Diane+M.+Morren+%282007%29.+Are+the+goals+and+objectives+of+Jamaica%27s+Bilingual+Education+Project+being+met%3F%22+Archived&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww-01.sil.org%2Fsilewp%2F2007%2Fsilewp2007-009.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Jamaica">«Jamaica | History, Population, Flag, Map, Capital, &amp; Facts | Britannica»</a>. <i>www.britannica.com</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+%7C+History%2C+Population%2C+Flag%2C+Map%2C+Capital%2C+%26+Facts+%7C+Britannica&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.britannica.com&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fplace%2FJamaica&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151115010332/http://www.daniel-jettka.de/pdf/JETTKA-The_language_situation_of_Jamaica.pdf">«Jettka, Daniel (2010). "English in Jamaica: The Coexistence of Standard Jamaican English and the English-based Jamaican Creole" (PDF). Hamburg Centre for Language Corpora. Hamburg University. Archived from the original (PDF)»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.daniel-jettka.de/pdf/JETTKA-The_language_situation_of_Jamaica.pdf">el original</a> el 15 de noviembre de 2015<span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Jettka%2C+Daniel+%282010%29.+%22English+in+Jamaica%3A+The+Coexistence+of+Standard+Jamaican+English+and+the+English-based+Jamaican+Creole%22+%28PDF%29.+Hamburg+Centre+for+Language+Corpora.+Hamburg+University.+Archived+from+the+original+%28PDF%29&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.daniel-jettka.de%2Fpdf%2FJETTKA-The_language_situation_of_Jamaica.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151010104228/http://www.jamaicaobserver.com/columns/English-lessons-for-Jamaica_16372740">«Claude Robinson (30 March 2014). "English lessons for Jamaica<span style="padding-right:0.2em;">"</span>»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaobserver.com/columns/English-lessons-for-Jamaica_16372740">el original</a> el 10 de octubre de 2015<span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Claude+Robinson+%2830+March+2014%29.+%22English+lessons+for+Jamaica%22&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicaobserver.com%2Fcolumns%2FEnglish-lessons-for-Jamaica_16372740&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-93"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:0_93-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_93-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ethnologue.com/language/jcs/25">«Konchri Sain»</a>. <i>Ethnologue</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Konchri+Sain&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Ethnologue&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ethnologue.com%2Flanguage%2Fjcs%2F25&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://jamaica.loopnews.com/content/what-does-it-mean-be-jamaican-cayman-0">«What does it mean to be Jamaican in Cayman? | Loop Jamaica»</a>. <i>Loop News</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=What+does+it+mean+to+be+Jamaican+in+Cayman%3F+%7C+Loop+Jamaica&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Loop+News&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fjamaica.loopnews.com%2Fcontent%2Fwhat-does-it-mean-be-jamaican-cayman-0&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text">Sebba, Mark (1993), <i>London Jamaican</i>, London: Longman.</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text">Hinrichs, Lars (2006), <i>Codeswitching on the Web: English and Jamaican Creole in E-Mail Communication</i>. Amsterdam/Philadelphia: Benjamins.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dhs.gov/immigration-statistics">«Immigration Data and Statistics | Homeland Security»</a>. <i>www.dhs.gov</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Immigration+Data+and+Statistics+%7C+Homeland+Security&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.dhs.gov&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.dhs.gov%2Fimmigration-statistics&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090820233657/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761569844_2/Cuba.html">«Cuba - MSN Encarta»</a>. <i>web.archive.org</i>. 29 de octubre de 2009. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://encarta.msn.com/encyclopedia_761569844_2/Cuba.html">el original</a> el 20 de agosto de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Cuba+-+MSN+Encarta&amp;rft.date=2009-10-29&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fencarta.msn.com%2Fencyclopedia_761569844_2%2FCuba.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050427212932/http://www.jamaicaobserver.com/columns/html/20040620T150000-0500_61511_OBS_LINKING_THE_JAMAICAN_DIASPORA.asp">«Linking the Jamaican Diaspora. Jamaica Observer. 20 June 2004.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaobserver.com/columns/html/20040620T150000-0500_61511_OBS_LINKING_THE_JAMAICAN_DIASPORA.asp">el original</a> el 27 de abril de 2005<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Linking+the+Jamaican+Diaspora.+Jamaica+Observer.+20+June+2004.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicaobserver.com%2Fcolumns%2Fhtml%2F20040620T150000-0500_61511_OBS_LINKING_THE_JAMAICAN_DIASPORA.asp&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110511105031/http://www.iomlondon.org/doc/mapping/IOM_JAMAICA.pdf">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>Jamaica: Mapping exercise" (PDF). London: International Organization for Migration. July 2007.»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iomlondon.org/doc/mapping/IOM_JAMAICA.pdf">el original</a> el 11 de mayo de 2011<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22Jamaica%3A+Mapping+exercise%22+%28PDF%29.+London%3A+International+Organization+for+Migration.+July+2007.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iomlondon.org%2Fdoc%2Fmapping%2FIOM_JAMAICA.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text">Jones, Terry-Ann. <i>Jamaican Immigrants in the United States and Canada: Race, Transnationalism, and Social Capital</i>. New York, NY: LFB Scholarly Piblishing LLC, 2008. 2–3; 160–3. Print</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFGovernment_of_Canada2017-02-08" class="citation web">Government of Canada, Statistics Canada (8 de febrero de 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CMACA&amp;Code1=535&amp;Geo2=PR&amp;Code2=35&amp;Data=Count&amp;SearchText=toronto&amp;SearchType=Begins&amp;SearchPR=01&amp;B1=Ethnic%20origin&amp;TABID=1">«Census Profile, 2016 Census - Toronto &#91;Census metropolitan area&#93;, Ontario and Ontario &#91;Province&#93;»</a>. <i>www12.statcan.gc.ca</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Census+Profile%2C+2016+Census+-+Toronto+%5BCensus+metropolitan+area%5D%2C+Ontario+and+Ontario+%5BProvince%5D&amp;rft.au=Government+of+Canada%2C+Statistics+Canada&amp;rft.aufirst=Statistics+Canada&amp;rft.aulast=Government+of+Canada&amp;rft.date=2017-02-08&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www12.statcan.gc.ca&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww12.statcan.gc.ca%2Fcensus-recensement%2F2016%2Fdp-pd%2Fprof%2Fdetails%2Fpage.cfm%3FLang%3DE%26Geo1%3DCMACA%26Code1%3D535%26Geo2%3DPR%26Code2%3D35%26Data%3DCount%26SearchText%3Dtoronto%26SearchType%3DBegins%26SearchPR%3D01%26B1%3DEthnic%2520origin%26TABID%3D1&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFGovernment_of_Canada2017-02-08" class="citation web">Government of Canada, Statistics Canada (8 de febrero de 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&amp;Geo1=CSD&amp;Geo2=PR&amp;Code2=01&amp;SearchType=Begins&amp;SearchPR=01&amp;TABID=1&amp;B1=All&amp;type=0&amp;Code1=3506008&amp;SearchText=ottawa">«Census Profile, 2016 Census - Ottawa, City &#91;Census subdivision&#93;, Ontario and Canada &#91;Country&#93;»</a>. <i>www12.statcan.gc.ca</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Census+Profile%2C+2016+Census+-+Ottawa%2C+City+%5BCensus+subdivision%5D%2C+Ontario+and+Canada+%5BCountry%5D&amp;rft.au=Government+of+Canada%2C+Statistics+Canada&amp;rft.aufirst=Statistics+Canada&amp;rft.aulast=Government+of+Canada&amp;rft.date=2017-02-08&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www12.statcan.gc.ca&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww12.statcan.gc.ca%2Fcensus-recensement%2F2016%2Fdp-pd%2Fprof%2Fdetails%2Fpage.cfm%3FLang%3DE%26Geo1%3DCSD%26Geo2%3DPR%26Code2%3D01%26SearchType%3DBegins%26SearchPR%3D01%26TABID%3D1%26B1%3DAll%26type%3D0%26Code1%3D3506008%26SearchText%3Dottawa&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160818195955/http://www12.statcan.ca/census-recensement/2006/dp-pd/hlt/97-562/pages/page.cfm?Lang=E&amp;Geo=PR&amp;Code=01&amp;Table=2&amp;Data=Count&amp;StartRec=1&amp;Sort=3&amp;Display=All&amp;CSDFilter=5000">«Ethnic origins, 2006 counts, for Canada, provinces and territories—20% sample data Archived 18 August 2016»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www12.statcan.ca/census-recensement/2006/dp-pd/hlt/97-562/pages/page.cfm?Lang=E&amp;Geo=PR&amp;Code=01&amp;Table=2&amp;Data=Count&amp;StartRec=1&amp;Sort=3&amp;Display=All&amp;CSDFilter=5000">el original</a> el 18 de agosto de 2016<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=Ethnic+origins%2C+2006+counts%2C+for+Canada%2C+provinces+and+territories%E2%80%9420%25+sample+data+Archived+18+August+2016&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww12.statcan.ca%2Fcensus-recensement%2F2006%2Fdp-pd%2Fhlt%2F97-562%2Fpages%2Fpage.cfm%3FLang%3DE%26Geo%3DPR%26Code%3D01%26Table%3D2%26Data%3DCount%26StartRec%3D1%26Sort%3D3%26Display%3DAll%26CSDFilter%3D5000&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://jamaica-gleaner.com/gleaner/20100618/news/news4.html">«Jamaican Rastas bring cultural diversity to 'Promised Land<span style="padding-right:0.2em;">'</span>»</a>. <i>jamaica-gleaner.com</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. 18 de junio de 2010<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaican+Rastas+bring+cultural+diversity+to+%27Promised+Land%27&amp;rft.date=2010-06-18&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=jamaica-gleaner.com&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fjamaica-gleaner.com%2Fgleaner%2F20100618%2Fnews%2Fnews4.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation noticia"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1639646.stm">«The town that Rastafarians built»</a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés británico)</span>. 5 de noviembre de 2001<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=The+town+that+Rastafarians+built&amp;rft.date=2001-11-05&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fafrica%2F1639646.stm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation publicación"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/jamaica/">«Jamaica»</a>. <i>The World Factbook</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span> (Central Intelligence Agency). 11 de enero de 2023<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica&amp;rft.date=2023-01-11&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+World+Factbook&amp;rft.pub=Central+Intelligence+Agency&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Fthe-world-factbook%2Fcountries%2Fjamaica%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRichardsonTibblesSchwarz2007-01-01" class="citation libro">Richardson, David; Tibbles, Anthony; Schwarz, Suzanne (1 de enero de 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=IeM1rrKiQosC&amp;pg=PAPA141"><i>Liverpool and Transatlantic Slavery</i></a> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span>. Liverpool University Press. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-1-84631-066-9" title="Especial:FuentesDeLibros/978-1-84631-066-9">978-1-84631-066-9</a></small><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.au=Richardson%2C+David&amp;rft.au=Schwarz%2C+Suzanne&amp;rft.au=Tibbles%2C+Anthony&amp;rft.aufirst=David&amp;rft.aulast=Richardson&amp;rft.btitle=Liverpool+and+Transatlantic+Slavery&amp;rft.date=2007-01-01&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=978-1-84631-066-9&amp;rft.pub=Liverpool+University+Press&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DIeM1rrKiQosC%26pg%3DPAPA141&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/countries/jamaica-population">«Jamaica Population 2023 (Live)»</a>. <i>worldpopulationreview.com</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+Population+2023+%28Live%29&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=worldpopulationreview.com&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountries%2Fjamaica-population&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jnht.com/disndat_people.php">«Jamaica National Heritage Trust - The People Who Came»</a>. <i>www.jnht.com</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+National+Heritage+Trust+-+The+People+Who+Came&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.jnht.com&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jnht.com%2Fdisndat_people.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.jamaica-gleaner.com/pages/history/story0056.htm">«Jamaica Gleaner&#160;: Pieces of the Past:The Arrival Of The Lebanese»</a>. <i>old.jamaica-gleaner.com</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica+Gleaner+%3A+Pieces+of+the+Past%3AThe+Arrival+Of+The+Lebanese&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=old.jamaica-gleaner.com&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fold.jamaica-gleaner.com%2Fpages%2Fhistory%2Fstory0056.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.heraldscotland.com/opinion/13839601.jamaica-country-campbells-per-head-population-scotland/">«Jamaica: the country with more Campbells per head of population than Scotland»</a>. <i>HeraldScotland</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Jamaica%3A+the+country+with+more+Campbells+per+head+of+population+than+Scotland&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=HeraldScotland&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.heraldscotland.com%2Fopinion%2F13839601.jamaica-country-campbells-per-head-population-scotland%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMagazine" class="citation web">Magazine, Smithsonian. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.smithsonianmag.com/travel/forgotten-jewish-pirates-jamaica-180959252/">«The Forgotten Jewish Pirates of Jamaica»</a>. <i>Smithsonian Magazine</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=The+Forgotten+Jewish+Pirates+of+Jamaica&amp;rft.au=Magazine%2C+Smithsonian&amp;rft.aufirst=Smithsonian&amp;rft.aulast=Magazine&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Smithsonian+Magazine&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.smithsonianmag.com%2Ftravel%2Fforgotten-jewish-pirates-jamaica-180959252%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMasis" class="citation web">Masis, Julie. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.timesofisrael.com/remnants-of-jamaicas-jews-hold-a-heritage-full-of-firsts/">«Remnants of Jamaica’s Jews hold a heritage full of firsts»</a>. <i>www.timesofisrael.com</i> <span style="color:var(--color-subtle, #555 );">(en inglés estadounidense)</span><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Remnants+of+Jamaica%E2%80%99s+Jews+hold+a+heritage+full+of+firsts&amp;rft.au=Masis%2C+Julie&amp;rft.aufirst=Julie&amp;rft.aulast=Masis&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=www.timesofisrael.com&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.timesofisrael.com%2Fremnants-of-jamaicas-jews-hold-a-heritage-full-of-firsts%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180304172406/http://www.jamaicaobserver.com/news/PM-wants-Spanish-to-be-Jamaica-s-second-language">«<span style="padding-left:0.2em;">"</span>Jamaica Observer Limited". Jamaica Observer»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaobserver.com/news/PM-wants-Spanish-to-be-Jamaica-s-second-language">el original</a> el 4 de marzo de 2018<span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%22Jamaica+Observer+Limited%22.+Jamaica+Observer&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jamaicaobserver.com%2Fnews%2FPM-wants-Spanish-to-be-Jamaica-s-second-language&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071123064227/http://www.jis.gov.jm/education/html/20041212T090000-0500_4438_JIS_MORAVIAN_CHURCH_CONTRIBUTING_MUCH_TO_EDUCATION.asp">«Moravian Church Contributing Much to Education - Jamaica Information Service»</a>. <i>web.archive.org</i>. 23 de noviembre de 2007. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jis.gov.jm/education/html/20041212T090000-0500_4438_JIS_MORAVIAN_CHURCH_CONTRIBUTING_MUCH_TO_EDUCATION.asp">el original</a> el 23 de noviembre de 2007<span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=Moravian+Church+Contributing+Much+to+Education+-+Jamaica+Information+Service&amp;rft.date=2007-11-23&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jis.gov.jm%2Feducation%2Fhtml%2F20041212T090000-0500_4438_JIS_MORAVIAN_CHURCH_CONTRIBUTING_MUCH_TO_EDUCATION.asp&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080520221921/http://www.moec.gov.jm/news/speeches/ict2003.htm">«ICT Conference 2003: Ministry of Education, Youth, and Culture -- Jamaica»</a>. <i>web.archive.org</i>. 20 de mayo de 2008. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.moec.gov.jm/news/speeches/ict2003.htm">el original</a> el 20 de mayo de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de enero de 2023</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.atitle=ICT+Conference+2003%3A+Ministry+of+Education%2C+Youth%2C+and+Culture+--+Jamaica&amp;rft.date=2008-05-20&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=web.archive.org&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.moec.gov.jm%2Fnews%2Fspeeches%2Fict2003.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a></span> <span class="reference-text">Michael Hughes, "De Lisser, Herbert G.", <i>A Companion to West Indian Literature</i>, Collins, 1979, pp. 40–42.</span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a></span> <span class="reference-text">Hawthorne, Evelyn J. "The Writer and the Nationalist Model", <i>Roger Mais and the Decolonization of Caribbean Culture</i>, NY: Peter Lang, 1989, p. 7.</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text">"Ian Fleming International Airport opened in Jamaica!". News &amp; Press. Ian Fleming Publications. 17 January 2011. Archived from the original on 22 July 2012. Retrieved 14 December 2011</span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text">James, Marlon (10 March 2015). "From Jamaica to Minnesota to Myself". <i>The New York Times</i>. Archived from the original on 31 July 2019. Retrieved 27 June 2018.</span> </li> <li id="cite_note-nevasport-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-nevasport_122-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nevasport.com/noticias/d/7866/¿como-llegaron-los-jamaicanos-a-ganar-el-mundial-de-bobsleigh?">«¿Cómo llegaron los jamaicanos a ganar el mundial de Bobsleigh?»</a>. 18 de septiembre de 2005<span class="reference-accessdate">. Consultado el 21 de diciembre de 2008</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.btitle=%C2%BFC%C3%B3mo+llegaron+los+jamaicanos+a+ganar+el+mundial+de+Bobsleigh%3F&amp;rft.date=18+de+septiembre+de+2005&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nevasport.com%2Fnoticias%2Fd%2F7866%2F%C2%BFcomo-llegaron-los-jamaicanos-a-ganar-el-mundial-de-bobsleigh%3F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFAS.com26_de_abril_de_2012" class="citation web">AS.com (26 de abril de 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://masdeporte.as.com/masdeporte/2012/04/26/polideportivo/1335391207_850215.html">«Jamaica, la isla de la velocidad | Polideportivo | AS.com»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 23 de julio de 2015</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AJamaica&amp;rft.au=AS.com&amp;rft.aulast=AS.com&amp;rft.btitle=Jamaica%2C+la+isla+de+la+velocidad+%7F%27%22%60UNIQ--nowiki-000001BC-QINU%60%22%27%7F+Polideportivo+%7F%27%22%60UNIQ--nowiki-000001BD-QINU%60%22%27%7F+AS.com&amp;rft.date=26+de+abril+de+2012&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fmasdeporte.as.com%2Fmasdeporte%2F2012%2F04%2F26%2Fpolideportivo%2F1335391207_850215.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Enlaces_externos">Enlaces externos</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jamaica&amp;action=edit&amp;section=39" title="Editar sección: Enlaces externos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161979998">.mw-parser-output .caja{background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f9f9f9);border:1px solid var(--border-color-base,#aaa);box-sizing:border-box;clear:both;float:right;margin:0 0 0.5em 1em;width:255px}.mw-parser-output .caja-tabla{border-spacing:0;width:100%;margin:0}.mw-parser-output .caja-imagen,.mw-parser-output .caja-imagen-derecha{font-weight:bold}.mw-parser-output .caja-texto{font-size:small;line-height:1.5em;padding:.5em}</style><div class="caja noprint noprint" style="width: 33%; border: 1px solid #aaa; padding-left: 1em;"> <table class="caja-tabla"><tbody><tr><td class="caja-imagen" style="width: 40px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Wikipedia-logo-v2.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/40px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="40" height="37" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/60px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/80px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></a></span></td> <td class="caja-texto" style="">La <b><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/" class="extiw" title="jam:">Wikipedia en patois jamaicano</a></b> es una versión de <a href="/wiki/Wikipedia" title="Wikipedia">Wikipedia</a> en un <a href="/wiki/Idioma" title="Idioma">idioma</a> que se habla en este país. Puedes visitarla y contribuir en ella.</td> </tr></tbody></table> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r161979998"><div class="caja noprint noprint" style="width: 33%; border: 1px solid #aaa; padding-left: 1em;"> <table class="caja-tabla"><tbody><tr><td class="caja-imagen" style="width: 40px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Wikipedia-logo-v2.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/40px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="40" height="37" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/60px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/80px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></a></span></td> <td class="caja-texto" style="">La <b><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/" class="extiw" title="en:">Wikipedia en inglés</a></b> es una versión de <a href="/wiki/Wikipedia" title="Wikipedia">Wikipedia</a> en un <a href="/wiki/Idioma" title="Idioma">idioma</a> que se habla en este país. Puedes visitarla y contribuir en ella.</td> </tr></tbody></table> </div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> alberga una galería multimedia sobre <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Jamaica" class="extiw" title="commons:Jamaica">Jamaica</a></b>.</li> <li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/20px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/40px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></span></span> <a href="/wiki/Wikinoticias" title="Wikinoticias">Wikinoticias</a> tiene noticias relacionadas con <b><a href="https://es.wikinews.org/wiki/Special:Search/Jamaica" class="extiw" title="n:Special:Search/Jamaica">Jamaica</a></b>.</li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Gnome-globe.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Gnome-globe.svg/15px-Gnome-globe.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Gnome-globe.svg/23px-Gnome-globe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Gnome-globe.svg/30px-Gnome-globe.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Jamaica" class="extiw" title="commons:Atlas of Jamaica">Wikimedia Atlas: Jamaica</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/15px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/23px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/30px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></span></span> <a href="/wiki/Wikiviajes" title="Wikiviajes">Wikiviajes</a> alberga guías de viajes de o sobre <b><a href="https://es.wikivoyage.org/wiki/Jamaica" class="extiw" title="voy:Jamaica">Jamaica</a></b>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=qIHjLTDTEqE"><span>Vídeo de la participación del equipo de bobsleigh en Calgary 1988</span></a> en <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.about-jamaica.com">Una guía completa de Jamaica</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.viajarajamaica.com/">Guía de viaje y turismo Jamaica</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jamaicaislandmusic.com/">Jamaica Island Music</a>- Mayor sitio de música jamaicana, para aprender y compartir sobre esta.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nevasport.com/noticias/d/7866/%BFcomo-llegaron-los-jamaicanos-a-ganar-el-mundial-de-bobsleigh%3F">Como llegaron los jamaicanos a ganar el mundial de Bobsleigh</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081201105752/http://www.edeporte.com/no-te-lo-pierdas/ique-fuerte-records-curiosidades-e-historias-del-mundo-del-deporte/la-historia-de/rasta-rockets.html">Rasta Rockets: una utopía helada</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161257576">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox table{margin:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{display:flex;padding:0.5em;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral,#eaecf0);color:var(--color-base,#202122)}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#eeeeff}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d);background-color:var(--background-color-neutral,#27292d);color:var(--color-base,#eaecf0)}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral,#27292d)!important;color:var(--color-base,#eaecf0)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}}</style><div class="mw-authority-control"><div role="navigation" class="navbox" aria-label="Navbox" style="width: inherit;padding:3px"><table class="hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Control_de_autoridades" title="Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><b>Proyectos Wikimedia</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q766" class="extiw" title="wikidata:Q766">Q766</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Jamaica">Jamaica</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q766%22">Q766</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikiviajes" title="Wikivoyage"><img alt="Wikivoyage" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/15px-Wikivoyage-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/23px-Wikivoyage-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/30px-Wikivoyage-logo.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></a></span> Guía turística:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikivoyage.org/wiki/Jamaica" class="extiw" title="voy:Jamaica">Jamaica</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikinoticias" title="Wikinews"><img alt="Wikinews" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/20px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/40px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a></span> Noticias:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikinews.org/wiki/Categor%C3%ADa:Jamaica" class="extiw" title="n:Categoría:Jamaica">Categoría:Jamaica</a></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identificadores</b></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/identities/viaf-126584662">WorldCat</a></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Fichero_de_Autoridades_Virtual_Internacional" title="Fichero de Autoridades Virtual Internacional">VIAF</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/126584662">126584662</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">BNE</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://datos.bne.es/resource/XX451826">XX451826</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Francia" title="Biblioteca Nacional de Francia">BNF</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb153002676">153002676</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb153002676">(data)</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4028456-6">4028456-6</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/n81008540">n81008540</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Dieta" title="Biblioteca Nacional de la Dieta">NDL</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00574977">00574977</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Checa" title="Biblioteca Nacional de la República Checa">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ge129416">ge129416</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Israel" title="Biblioteca Nacional de Israel">NLI</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007548026505171">987007548026505171</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/National_Archives_and_Records_Administration" class="mw-redirect" title="National Archives and Records Administration">NARA</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10044630">10044630</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation" title="Système universitaire de documentation">SUDOC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/109186141">109186141</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/KulturNav" title="KulturNav">KulturNav</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kulturnav.org/3c15ac56-d763-4092-9187-daac95f1e213">id</a></span></li> <li><b>Diccionarios y enciclopedias</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Diccionario_hist%C3%B3rico_de_Suiza" title="Diccionario histórico de Suiza">DHS</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://hls-dhs-dss.ch/de/articles/003387">003387</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Brit%C3%A1nica" title="Enciclopedia Británica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Jamaica">url</a></span></li> <li><b>Lugares</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/OpenStreetMap" title="OpenStreetMap">OSM</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.openstreetmap.org/relation/555017">555017</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Getty_Thesaurus_of_Geographic_Names" class="mw-redirect" title="Getty Thesaurus of Geographic Names">TGN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vocab.getty.edu/page/tgn/7005556">7005556</a></span></li> <li><b>Identificadores médicos</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D007563">D007563</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Descriptores_en_Ciencias_de_la_Salud" title="Descriptores en Ciencias de la Salud">DeCS</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://decs.bvsalud.org/en/ths/resource/?id=7732">7732</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q766" class="extiw" title="wikidata:Q766">Q766</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Jamaica">Jamaica</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q766%22">Q766</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikiviajes" title="Wikivoyage"><img alt="Wikivoyage" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/15px-Wikivoyage-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/23px-Wikivoyage-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/30px-Wikivoyage-logo.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></a></span> Guía turística:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikivoyage.org/wiki/Jamaica" class="extiw" title="voy:Jamaica">Jamaica</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikinoticias" title="Wikinews"><img alt="Wikinews" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/20px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/40px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a></span> Noticias:</span> <span class="uid"><a href="https://es.wikinews.org/wiki/Categor%C3%ADa:Jamaica" class="extiw" title="n:Categoría:Jamaica">Categoría:Jamaica</a></span></li></ul> </div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐54bc5bdf84‐5f7fl Cached time: 20250217165316 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.528 seconds Real time usage: 1.813 seconds Preprocessor visited node count: 11227/1000000 Post‐expand include size: 249201/2097152 bytes Template argument size: 8483/2097152 bytes Highest expansion depth: 16/100 Expensive parser function count: 24/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 161756/5000000 bytes Lua time usage: 0.904/10.000 seconds Lua memory usage: 20569537/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 20/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1465.150 1 -total 34.61% 507.032 1 Plantilla:Ficha_de_país 34.27% 502.097 1 Plantilla:Ficha 27.51% 403.002 2 Plantilla:Listaref 24.72% 362.137 1 Plantilla:Control_de_autoridades 18.50% 271.073 87 Plantilla:Cita_web 13.96% 204.463 2 Plantilla:Nombre_original 13.57% 198.752 2 Plantilla:Lang 6.56% 96.132 8 Plantilla:Propiedad 1.79% 26.193 8 Plantilla:Cite_web --> <!-- Saved in parser cache with key eswiki:pcache:8004:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250217165316 and revision id 165320628. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Obtenido de «<a dir="ltr" href="https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Jamaica&amp;oldid=165320628">https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Jamaica&amp;oldid=165320628</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categorías</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Jamaica" title="Categoría:Jamaica">Jamaica</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Presencia_espa%C3%B1ola_en_Ultramar" title="Categoría:Presencia española en Ultramar">Presencia española en Ultramar</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Pa%C3%ADses_del_mar_Caribe" title="Categoría:Países del mar Caribe">Países del mar Caribe</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Pa%C3%ADses_del_G-15" title="Categoría:Países del G-15">Países del G-15</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías ocultas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_argumentos_formatnum_no_num%C3%A9ricos" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con argumentos formatnum no numéricos">Wikipedia:Páginas con argumentos formatnum no numéricos</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_que_usan_Phonos" title="Categoría:Wikipedia:Páginas que usan Phonos">Wikipedia:Páginas que usan Phonos</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_texto_en_ingl%C3%A9s" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con texto en inglés">Wikipedia:Artículos con texto en inglés</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_texto_en_otros_idiomas" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con texto en otros idiomas">Wikipedia:Artículos con texto en otros idiomas</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_destacados_en_otras_ediciones_de_Wikipedia" title="Categoría:Wikipedia:Artículos destacados en otras ediciones de Wikipedia">Wikipedia:Artículos destacados en otras ediciones de Wikipedia</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos_en_la_Wikipedia_en_yoruba" title="Categoría:Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en yoruba">Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en yoruba</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos_en_la_Wikipedia_en_alem%C3%A1n" title="Categoría:Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en alemán">Wikipedia:Artículos buenos en la Wikipedia en alemán</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_pasajes_que_requieren_referencias" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con pasajes que requieren referencias">Wikipedia:Artículos con pasajes que requieren referencias</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_VIAF" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores VIAF">Wikipedia:Artículos con identificadores VIAF</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_BNE" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores BNE">Wikipedia:Artículos con identificadores BNE</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_BNF" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores BNF">Wikipedia:Artículos con identificadores BNF</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_GND" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores GND">Wikipedia:Artículos con identificadores GND</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_LCCN" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN">Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_Relaci%C3%B3n_OSM" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores Relación OSM">Wikipedia:Artículos con identificadores Relación OSM</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_TGN" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores TGN">Wikipedia:Artículos con identificadores TGN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Control_de_autoridades_con_21_elementos" title="Categoría:Wikipedia:Control de autoridades con 21 elementos">Wikipedia:Control de autoridades con 21 elementos</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Esta página se editó por última vez el 10 feb 2025 a las 18:56.</li> <li id="footer-info-copyright">El texto está disponible bajo la <a href="/wiki/Wikipedia:Texto_de_la_Licencia_Creative_Commons_Atribuci%C3%B3n-CompartirIgual_4.0_Internacional" title="Wikipedia:Texto de la Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0 Internacional">Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0</a>; pueden aplicarse cláusulas adicionales. Al usar este sitio aceptas nuestros <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/es">términos de uso</a> y nuestra <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/es">política de privacidad</a>.<br />Wikipedia&#174; es una marca registrada de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/es/">Fundación Wikimedia</a>, una organización sin ánimo de lucro.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/es">Política de privacidad</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Limitaci%C3%B3n_general_de_responsabilidad">Limitación de responsabilidad</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desarrolladores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/es.wikipedia.org">Estadísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement/es">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//es.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Jamaica&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versión para móviles</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Jamaica</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>237 idiomas</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Añadir tema</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-54bc5bdf84-tqgz2","wgBackendResponseTime":150,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.528","walltime":"1.813","ppvisitednodes":{"value":11227,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":249201,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":8483,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":24,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":161756,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":20,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1465.150 1 -total"," 34.61% 507.032 1 Plantilla:Ficha_de_país"," 34.27% 502.097 1 Plantilla:Ficha"," 27.51% 403.002 2 Plantilla:Listaref"," 24.72% 362.137 1 Plantilla:Control_de_autoridades"," 18.50% 271.073 87 Plantilla:Cita_web"," 13.96% 204.463 2 Plantilla:Nombre_original"," 13.57% 198.752 2 Plantilla:Lang"," 6.56% 96.132 8 Plantilla:Propiedad"," 1.79% 26.193 8 Plantilla:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.904","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":20569537,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-54bc5bdf84-5f7fl","timestamp":"20250217165316","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Jamaica","url":"https:\/\/es.wikipedia.org\/wiki\/Jamaica","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q766","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q766","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores de los proyectos Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-07-07T11:21:47Z","dateModified":"2025-02-10T18:56:28Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/0a\/Flag_of_Jamaica.svg","headline":"pa\u00eds en Am\u00e9rica Insular y el Caribe"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10