CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html lang="tr" class="no-js"> <head>  <script type="text/javascript" > (function(m,e,t,r,i,k,a){m[i]=m[i]||function(){(m[i].a=m[i].a||[]).push(arguments)}; m[i].l=1*new Date();k=e.createElement(t),a=e.getElementsByTagName(t)[0],k.async=1,k.src=r,a.parentNode.insertBefore(k,a)}) (window, document, "script", "https://mc.yandex.ru/metrika/tag.js", "ym"); ym(66550639, "init", { clickmap:true, trackLinks:true, accurateTrackBounce:true, webvisor:true }); </script> <noscript><div><img src="https://mc.yandex.ru/watch/66550639" style="position:absolute; left:-9999px;" alt="" /></div></noscript>   <script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-160819951-1"></script> <script> window.dataLayer = window.dataLayer || []; function gtag(){dataLayer.push(arguments);} gtag('js', new Date()); gtag('config', 'UA-160819951-1'); </script> <meta charset="UTF-8" /> <meta http-equiv="X-UA-Compatible" content="IE=edge,chrome=1"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0"> <meta name="description" content="Kuzey Avrupa’da ülke."><meta property="og:url" content="/hollanda"><meta property="og:site_name" content="TDV İslâm Ansiklopedisi"><meta property="og:title" content="HOLLANDA - TDV İslâm Ansiklopedisi"><meta property="og:type" content="website"><meta property="og:description" content="Kuzey Avrupa’da ülke."><meta property="og:image" content="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/dia-f-logo.jpg"><meta property="twitter:card" content="summary"><meta property="twitter:site" content="@TDV_ISAM"><meta property="twitter:title" content="HOLLANDA - TDV İslâm Ansiklopedisi"><meta property="twitter:image" content="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/dia-f-logo.jpg"><meta property="twitter:description" content="Kuzey Avrupa’da ülke."> <title>HOLLANDA - TDV İslâm Ansiklopedisi</title> <link rel="stylesheet async" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/dia.core.css?ver=22"> <link rel="stylesheet async" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/dia.design.css?ver=26" /> <link rel="stylesheet async" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/all.min.css" /> <link rel="shortcut icon" type="image/png" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/dia-favico-v3.ico"/> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.jquery.min.213.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.tipso.min.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/modal.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/ResizeSensor.min.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/theia-sticky-sidebar.min.js"></script> </head> <body> <style> #topnewst{ position: fixed; top: 0; background: #FF8951; left: 0; right: 0; text-align: center; font-size: 1.05rem; color: #fff; height:45px; line-height:45px; z-index: 1199; font-weight:bold; letter-spacing:0.02rem; } #topnewst a{color:#fff; text-decoration:underline !important;} #volume-list {display:none; } #letter-lisst { position: absolute; margin-top:-2px; z-index:-10; background:#fff; padding-top:10px; border:2px solid #ccc} #letter-list a { text-align:center; text-decoration:none; float:right} .azcontainer{width:100px;} .minict_wrapper ul li:hover{background:#ededed;} .menu-top-left{text-align:left !important;} #searc-complete-result{list-style:none; margin:0px; padding:0px;} #searc-complete-result li{ float:none; line-height:19px; margin:0px !important; padding: 13px 2px !important; border-bottom: 1px solid #efe9e9; border-top:none; } #searc-complete-result a{text-decoration:none;} #searc-complete-result li .sr-title{color:#0093B0; font-weight:bold} #searc-complete-result li .sr-desc{color:#666;} #searc-complete-result li:hover{background:#f1f4f4;} #auto-suggest-loading{height:45px;} #auto-suggest-loading1{height:45px;} #searchBox1{width: 90%;} .logged_user{border-top:2px solid #ddd;} /* header buyutme */ .header_logo img{height:58px !important;} .hover-menu ul li:hover{background:rgb(236, 230, 230, 0.60);} #albhabet_button:hover{color:#666 !important;} #cilt_button:hover{color:#666 !important;} .hover-menu ul li{text-align:left !important;} #auto-suggest-box{width:490px; top:50px !important; border:none; background-color:#f4f1f1; left:0px !important} #searc-complete-result{margin-top:14px; line-height:19px;} #searc-complete-result > a:first-child li{border-top: 2px solid #bdb7b7 !important; padding-top: 25px !important; padding-left:2px !important; padding-right:2px !important;} #searc-complete-result a.selected li{background:#e6e6e6 !important;} body{margin-top:60px;} #searchBox::-ms-clear { display: none; } .hover-menu ul a li{color:#666;} .hover-menu ul a:hover li{color:#000;} #searc-complete-result{margin:3px 12px 0 12px !important;} #searc-complete-result > a:first-child li{padding: 13px 2px !important; border-top:2px solid #ddd !important} .sr-title{font-size:0.98rem !important;} .sr-desc{font-size:0.95rem !important;} .sr-old{color: #9d9d9d; font-size:0.75rem !important;} #auto-suggest-box{min-height:125px !important; border: 2px solid rgb(93, 182, 213); border-top:none; background:#fff; border-radius:3px} #searc-complete-result > div.no-res{ padding:20px 0px 50px 5px; color:#666} #searc-complete-result .at-line{position:relative; padding-left:5px;} #searc-complete-result .at-line .author-photo{height:35px; border-radius:2px} #searc-complete-result .at-line .icon-user{font-size: 31px; color: #ddd; padding-right: 4px;} #searc-complete-result .at-line .author-title{position: absolute; top: -3px; padding-left: 10px; color: #0093B0; font-weight: bold;} #searc-complete-result .at-line .author-field{position: absolute; top: 15px; padding-left: 10px; font-size:15px; color:#999} #searc-complete-result .author-photo{height:30px;} .as-tabs div.as-m.act, .as-tabs div.as-y.act{} .as-tabs div.as.psv{cursor:pointer;} .as-tabs div.as img.ic{height:20px;} .as-tabs div.as.psv img.ic{opacity:0.4} .as-tabs div.as.psv img.ic:hover{opacity:1} .as-tabs div.as.psv img.up{display:none} .as-tabs div.as span{ color:#666; font-size:15px;} div.mr{text-align:left; padding: 10px 15px 10px 0px; } .deep{ height:17px; opacity:0.7; } .deep:hover{opacity:0.9;} .count{color:#999;} /*div.mr a{color:#06839c; font-size:0.93rem;} div.mr a:hover{text-decoration:underline !important;} div.mr .sall{color: #06839c !important; text-decoration: underline !important;} .metinshow{color: #06839c !important} .srchp:hover{color:#0e6779 !important;}*/ /* new alert */ /*#header_container{top:45px !important;} .body_container{margin-top:45px !important;}*/ .alert-warning { display: flex; flex-direction: row; align-items: center; color: #856404; background-color: #fff3cd; padding: 10px 15px; text-align: center; } .alert-content { flex: 1; padding: 0 10px; } .alert-close { flex: 0; padding-left: 10px; cursor: pointer; } .alert-close:hover { color: #c69500; } </style>  <div id="header_container" style="position:fixed; top:0px !important;"> <div class="centered" id="menu"> <div class="static_position pure-g" > <div class="pure-u-13-24 hdr-left"> <div class="header_left"> <ul class="dia-navul"> <li class="header_menu hover-menu-button" style="margin-right:8px; line-height:0px; margin-top:18px; margin-left:-7px "> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/blue-dot-menu-masaustu.png" /> <div class="hover-menu" style="left:10px; right:none; top: 47px;"> <div style="position:relative"> <img class="menu-top-arrow" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/hover-menu-arrow.png?ver=2" style="position:absolute; top:-9px; left:5px" /> <ul> <a href="/genel_kisaltmalar"><li class="hover_menu_first">Genel Kısaltmalar</li></a> <a href="/transkripsiyon_isaretleri"><li>Transkripsiyon İşaretleri</li></a> <a href="/duyuru/arama-kilavuzu"><li>Arama Kılavuzu</li></a> <a href="/duyurular"><li>Duyurular</li></a> <a href="/hakkinda/"><li style="border-bottom:none;">TDV İslâm Ansiklopedisi Hakkında</li></a> </ul> </div> </div> </li> <li class="header_logo" style="border-right:none; position:relative"> <a href="/" id="logo-part"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/dia-yatay-logo.svg" style="height:28px; width:318px;" /> </a> <div id="header-article" style="display:none"> </div> </li> </ul> </div> </div> <div class="pure-u-11-24 hdr-right"> <div class="header_right"> <ul class="dia-navul right"> <li class="header_search" style="padding:0px; margin-right:-2px;"> <span class="icon-search tipsoo tbottom tipso_style" style="background: #0093c1 !important; color: #fff !important;position:absolute;right:9px;top:16px;" id="icon-search-submit" data-width="175" data-tipso="Madde başlıklarında ara."></span> <span class="icon-search tipso tbottom tipso_style" style="background:transparent;color: #DF6F49 !important;position:absolute;right: 50px;top:17px;font-size: 1.1rem; " id="icon-search-submit-txt" data-width="175" data-tipso="Madde içeriklerinde ara."></span> <img class="open-keyboard" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/input-keyboard.png" /> <input id="searchBox" class="searchBox" style="width:490px; line-height:normal; height:45px; padding-right:55px;" type="text" value='' placeholder="TDV İslâm Ansiklopedisi'nde ara..." autocomplete="off"/> <div id="auto-suggest-box"> <input autocomplete="off" id="auto-suggest-state" style="display:none" /> <img src='https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/loading.gif' id="auto-suggest-loading" /> <div id="auto-suggest-content"></div> </div> <style> .open-keyboard{position: absolute; right: 90px; top: 27px; opacity: 0.3; cursor:pointer} .open-keyboard:hover{opacity:0.8} .dia-keyboard {display:none; background:#fff; border:1px solid #ddd; padding:20px 15px 15px 15px; position:absolute; top:10px; left:-490px; width:485px; line-height:0px; border-radius:3px;} .dia-keyboard ul{list-style:none; margin:0px; padding:0px; clear:both} .dia-keyboard ul li{float:left; width:30px; height:27px; text-align:center; border: 1px solid rgba(0,0,0,0.1); background-color: #f5f5f5; border-radius:2px; margin:2px; line-height:27px; cursor:pointer; font-size:15px;} .dia-keyboard ul li:hover{background:#ddd;} .dia-keyboard .shift{width:45px; font-size:13px; font-weight:bold} .dia-keyboard .close-keyboard{position: absolute;right: 10px; top: 10px; font-weight: bold; color: #666; cursor: pointer;} </style> <div class="dia-keyboard"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/keyboard-arrow.png" style="line-height:0px;position:absolute; right:-5px;" /> <span class="close-keyboard">x</span> <ul> <li hb=""" hk=""">"</li> <li hb="1" hk="1">1</li> <li hb="2" hk="2">2</li> <li hb="3" hk="3">3</li> <li hb="4" hk="4">4</li> <li hb="5" hk="5">5</li> <li hb="6" hk="6">6</li> <li hb="7" hk="7">7</li> <li hb="8" hk="8">8</li> <li hb="9" hk="9">9</li> <li hb="0" hk="0">0</li> <li hb="*" hk="*">*</li> <li hb="-" hk="-">-</li> </ul> <ul style="margin-left:10px;"> <li hb="Q" hk="q">q</li> <li hb="W" hk="w">w</li> <li hb="E" hk="e">e</li> <li hb="R" hk="r">r</li> <li hb="T" hk="t">t</li> <li hb="Y" hk="y">y</li> <li hb="U" hk="u">u</li> <li hb="I" hk="ı">ı</li> <li hb="O" hk="o">o</li> <li hb="P" hk="p">p</li> <li hb="Ğ" hk="ğ">ğ</li> <li hb="Ü" hk="ü">ü</li> <li hb="," hk=",">,</li> </ul> <ul style="margin-left:25px"> <li hb="A" hk="a">a</li> <li hb="S" hk="s">s</li> <li hb="D" hk="d">d</li> <li hb="F" hk="f">f</li> <li hb="G" hk="g">g</li> <li hb="H" hk="h">h</li> <li hb="J" hk="j">j</li> <li hb="K" hk="k">k</li> <li hb="L" hk="l">l</li> <li hb="Ş" hk="ş">ş</li> <li hb="İ" hk="i">i</li> </ul> <ul> <li hb="abc" hk="ABC" class="shift noletter">ABC</li> <li hb="Z" hk="z">z</li> <li hb="X" hk="x">x</li> <li hb="C" hk="c">c</li> <li hb="V" hk="v">v</li> <li hb="B" hk="b">b</li> <li hb="N" hk="n">n</li> <li hb="M" hk="m">m</li> <li hb="Ö" hk="ö">ö</li> <li hb="Ç" hk="ç">ç</li> <li hb="." hk=".">.</li> <li hb="abc" hk="ABC" class="shift noletter">ABC</li> </ul> <ul style="margin-left:65px;"> <li hb="Boşluk" hk="Boşluk" class="space noletter" style="width:280px;">Boşluk</li> <li hb="Sil" hk="Sil" class="delete back noletter" style="width:50px">Sil</li> </ul> </div> </li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> <script> $(document).ready(function () { // Focus search box when page load $('#searchBox').focus(); }); </script> <div id="scrollTop" title="Sayfanın başına dön." style="z-index:100000"> <span class="icon-chevron-up"></span> </div> <style> #newsbar_open{display:block ;} /* only this page */ .m-body{font-size:19px; line-height:28px; text-align:justify;} body{color:#494d55 !important} .inAtr{font-size:16px; color:#999 !important} @media screen { #print-part-temp { display: none;} .hdrprint{background:#ededed;} } @media print { #print-part-temp { display: block; padding:30px;} .hdrprint{background:#ededed; padding:5px; margin-bottom:20px; fonst-size:7px; border-bottom:1px solid #ddd; } .dosyaindir{display:none} body{margin: 0mm 0mm 1mm 0mm; } } .copy-link{cursor:pointer} .copy-link:hover{opacity:0.5 !important;} #div_bilgi{padding-top:6px;} .atif-btn{cursor:pointer;} .atif-kutusu{cursor: default !important;} .article-pd{font-size:14px; color:#999; line-height:20px; margin-top:5px;} .fotorama__caption{text-align:center !important;} .fotorama__caption__wrap{background-color: rgba(255,255,255,.9) !important; } .fotorama__caption__wrap b{color:#E16327} .article-part{margin-bottom:60px;} .sterm{background:#E3FF91;} .m-content p{margin-top:0px; margin-bottom:17px;} .m-content bibl p{margin-top:0px; margin-bottom:5px; line-height:22px; padding-left: 1.5em; text-indent:-1.5em; font-size:17px;} .article-part-header{background:#f4f1f1; border-radius:1px; position:relative; margin-bottom:20px;} .article-part-header.kor-part{background-color:#f1f4f4 !important; } .article-part-header .yazim-arrow{position:absolute; bottom:-10px; left:20px; z-index:1} .part-author{padding-left:15px; line-height:55px} .part-title{display:none} .part-title a{color:#666} .part-authors{} .part-authors span{color:#888} .part-authors a{color:#0093b0} .part-info{padding-right:15px;text-align:right; padding-top:16px} /* .atif-btn{position:absolute; cursor:pointer; color:#0093B0; font-size:26px; right:2px; top:-31px} */ .atif-btn.psv{} /* .atif-btn.top{position:absolute; top:5px; right:0px;} .atif-btn.top .atif-kutusu{border-top:1px solid #ddd;} .atif-btn.top .ak-list{height:280px; overflow-y:auto; overflow-x:hidden;} */ .atif-kutusu{text-align:left; right:-0px; background:#F7F7F7; display:none; border: 1px solid #e4e4e4;padding:10px 20px 20px 20px; z-index:5; font-size:0.85rem; color:#777; margin-top:-1px;} .ak-title{border-bottom:1px solid #ddd; font-size:1.05rem !important; line-height:23px !important; padding-bottom: 5px; font-weight:bold;} .ak-muellif{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-site{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-yayinci{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-ilkyayin{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-adres{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-copy{border-top:1px solid #ddd; padding-top:10px; margin-top:10px;} .ak-copy span{background:#f9f9f9; color:#666; padding:4px 15px 4px 15px; border:1px solid #ddd; border-radius:2px; cursor:pointer} .ak-copy span:hover{background:#f1f1f1;} .ak-copytext{display:none; line-height:17px; padding-top:20px; padding-bottom:10px} .msg-btn{ cursor:pointer; font-size:28px; color: #967A7A; position: absolute; right: 34px; top: -32px;} .msg-btn a{color: #967A7A} .print-btn{float:right; cursor:pointer; font-size:20px; color: #967A7A; padding-top:1px;} .article-part-nav-info{position:absolute; background:#E98A5C; top:-33px; left:0px; list-style-type:none; margin:0px; padding:0px; color:#fff; border-radius:2px;} .article-nav-prev{cursor:pointer; padding:2px 4px 0px 5px; height:18px; float:left; line-height:0px; border-right:none} .article-nav-prev span, .article-nav-next span{font-size:11px;} .article-nav-prev.kor{border-right:1px solid #ddd;} .article-nav-next{cursor:pointer; padding:2px 4px 0px 4px; height:18px; float:left; line-height:0px;} .article-nav-next.kor{border-left:1px solid #ddd;} .article-nav-passive{cursor:default;} .article-nav-passive img{opacity:0.3; cursor:default;} .article-nav-prev.kor span, .article-nav-next.kor span{color:#afa1a1;} .article-nav-numbers{padding:0.15rem 12px 0 12px; line-height:25px; float:left; border-right:1px solid #F3BFA7; border-left:1px solid #F3BFA7; font-size:13px; font-weight:bold; letter-spacing: 3px;} .article-nav-open-info{cursor:pointer; padding:0 9px; height:21px; line-height:22px; float:left; border:none; font-size:13px; font-weight:bold;} .article-nav-info-li{float:left; height:21px; background:rgb(181, 164, 164); font-size:13px; line-height:21px; height:21px; padding:0 10px; display:none; border-top-right-radius: 2px; border-bottom-right-radius: 2px;} .tipso_style{border-bottom:none !important;} .bibpos{position:absolute; color:#fff; font-size:1px;} .m-body span.eser{font-style:italic; text-justify: none; } .m-body span.kisaltma{text-justify: none;} .m-body bibl span.kisaltma{text-justify: none; border-bottom:dotted 2px #999; cursor:pointer} .m-body bibl span.eser.kisaltma{text-justify: none; border-bottom:dotted 2px #999; cursor:pointer} .m-body bibl{ margin-top: -17px !important; display: block; } .pop-title{font-weight:bold;} .article-left-bar{padding-bottom:0px !important; box-shadow:none !important; background:none !important; max-width: 68px;z-index: 1;} .rndleftbtn:hover{opacity:1 !important} .encokokunan{ background: #e4e8e8; width: 100px; /* padding: 2px 5px; */ text-align: center; border-radius: 2px; position: absolute; top: -25px; font-size: 0.80rem; padding: 2px 0px 3px 0px; font-weight: bold; color: #888; /* margin-top: 10px; */ } .encokokunan:hover{background:#dbdede; color:#666} .captcha-container > img { height: 38px; position: absolute } .captcha-container > .form-group { margin-left: 90px; } .error-box{background: #ff8585; padding: 7px 10px; font-weight: bold; color: #fff; margin-bottom: 20px; border-radius: 3px;} .success-box{background: #26b151; padding: 7px 10px; font-weight: bold; color: #fff; margin-bottom: 20px; border-radius: 3px;} .grecaptcha-badge { visibility: hidden; } .grecaptcha-badge.show { visibility: visible !important; z-index: 10000; } </style> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.jquery.print.js"></script> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.jquery.lazyload.min.js"></script> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.tipso.min.js"></script> <link rel="stylesheet" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/vendor.fotorama.css"> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.fotorama.js"></script> <br /> <div class="centered body_container body_pad_article" style="position:relative"> <div class="print-meta visible-on-print" style="display: none;"> Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="HOLLANDA" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda?utm_source=pdf">https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda</a> </div> <div class="article_header_container" style="margin-bottom:25px; position:relative;">   <div class="article-left-bar"> <div class="pure-g bar-line" style=" background: #fff; padding-top: 5px; border-top-left-radius: 4px; border-top-right-radius: 4px; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bleft"><span class="icon-align-left"></span></div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"><span class="icon-align-justify"></span></div> </div> <div class="pure-g bar-line" style="background: #fff; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell fup"><span id="txtup" class="icon-font up" style=""></span></div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"><span id="txtdown" class="icon-font down"></span></div> </div> <div class="pure-g bar-line-nav" style="background: #fff; padding-bottom: 5px; border-bottom-left-radius: 4px;border-bottom-right-radius: 4px; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bleft"><span id="pagecolorSepia" ></span></div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"><span id="pagecolorWhite"></span></div> </div> <div class="pure-g bar-line-nav rndleftbtn tipso tright tipso_style" data-tipso="<i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i>'nden rastgele bir madde görmek için tıklayınız." data-width="200" style="border-bottom: none; border-radius:4px; margin-top:10px; background:#2FB556; opacity:0.85; border: 1px #5abb76 solid; text-align: center; padding: 7px 0 2px 0px; cursor:pointer; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_beyaz.png" style="height:20px" /></div> </div> <div class="pure-g" style="display:none"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bleft"> <a href="hokka" class="tipso tright" data-width="200" data-tipso="Önceki madde: HOKKA"> <span class="icon-chevron-circle-left"></span> </a> </div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"> <a href="hollanda-dogu-hindistan-sirketi" class="tipso tright" data-tipso="Sonraki madde: HOLLANDA DOĞU HİNDİSTAN ŞİRKETİ"> <span class="icon-chevron-circle-right"></span> </a> </div> </div> </div>  <style> .listen{width:15px; opacity:0.5; cursor:pointer} .listen:hover{opacity:1;} </style> <div class="article_title"><h1>HOLLANDA</h1></div> <div class="article_info"><h2> <div style="padding-top:6px;"><span style="color:#e16328">Kuzey Avrupa’da ülke.</div> </h2> </div> </div> <div id="article-main-content" class="pure-g " style=""> <div class="pure-u-1 pure-u-md-15-24 sticky-content"> <div class="bibl-popup" style="display:none; position:absolute; padding:22px 24px 18px 18px; max-width:290px; background:#FEFEC6; z-index:1; box-shadow: 0 3px 10px rgba(0,0,0,.3);"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/bibl-popup-arrow.png" style="position: absolute;top: -10px;" /> <span class="icon-close close-bibl-poup" style="position: absolute;top: 8px; right: 10px; font-size: 20px;cursor: pointer; color:#555"></span> <div class="bibl-cnt"></div> </div> <div class="m-body" id="m-body" style="font-size:; line-height:">  <style> body.sepya{background-color:rgb(241, 233, 215) !important} .art-plan{margin-bottom:30px;border:1px solid #ededed; border-radius:3px;} .art-plan.sepya{border: 1px solid #c5bead !important;} .article-plan-buttons{border-bottom:1px solid #ededed; overflow:hidden} .article-plan-buttons.sepya{border:none; border-bottom: 1px solid #c5bead !important;} .article-plan-buttons .passive:hover{border-bottom:3px solid #ededed; color:#333; cursor:pointer} .article-plan-buttons .passive{color:#999; border-bottom:none; font-weight:normal} .article-plan-buttons .active{color:#666; border-bottom:3px solid #ddd; font-weight:bold} .btn-plan, .btn-preview{padding-bottom:5px !important; padding-top:5px !important} .plan-content, .preview-content{ clear:both; font-size:15px; border-radius:3px;} .preview-span{background: #ededed;padding: 2px 8px; margin-right:10px; font-size: 12px; letter-spacing: 1px;border-radius: 3px;} .preview-ul{list-style:none; padding:0px; margin:0px; height: 189px; overflow-y: auto; padding-right:15px;} .preview-ul li{padding-bottom:30px; line-height:22px; cursor:pointer; color:#777; width:100%;} .preview-ul li:hover{color:#888;} .ind2{padding-left:15px;} .ind3{padding-left:30px;} .ind4{padding-left:45px;} .ind5{padding-left:60px;} .ind6{padding-left:75px;} </style> <div id="artplan" class="art-plan"> <div class="article-plan-buttons"> <div class="btn-preview active" style="font-size:15px; text-align:center;float:left; margin-left:20px; padding:0 20px; width:195px"> Bölümler İçin Önizleme </div> <div class="btn-plan passive" style="font-size:15px; text-align:center;float:left; margin-left:20px; padding:0 20px"> Madde Planı </div> </div> <div class="preview-content" style="line-height:27px; padding:15px 5px 10px 20px; "> <div class="top-prev-container top-prev-container-p" style=" width: 100%; z-index:100;padding-bottom:5px;"> <div class="preview-content"> <ul class="preview-ul"> <li style="padding-bottom:10px; color:#888" class="preview-jump" data-jurl="#1"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; border-radius: 3px; margin-bottom:2px;"><span style="margin-right: 10px; font-weight:bold" >1/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">DİA</b><span style="position:absolute; right:0px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">Kuzey denizi kıyılarında, büyük bir kısmı insanların çabasıyla denizden kazanılan topraklar üzerinde kurulmuş, asıl adı Nederland olan (Fr. Pays-Bas, ...</div></li><li style="padding-bottom:10px; color:#888" class="preview-jump" data-jurl="#2-tarih"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; border-radius: 3px; margin-bottom:2px;"><span style="margin-right: 10px; font-weight:bold" >2/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">CEVDET KÜÇÜK</b><span style="position:absolute; right:0px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">II. TARİH Bugünkü Hollanda topraklarının da dahil olduğu Felemenk bölgesinin ilk sakinleri Keltler, Batavlar, Frizler ve çeşitli Germen kavimleriydi. ...</div></li><li style="padding-bottom:10px; color:#888" class="preview-jump" data-jurl="#3-hollanda-somurgeciligi"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; border-radius: 3px; margin-bottom:2px;"><span style="margin-right: 10px; font-weight:bold" >3/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">İSMAİL HAKKI GÖKSOY</b><span style="position:absolute; right:0px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">IV. HOLLANDA SÖMÜRGECİLİĞİ Hollanda, 1579 yılında İspanya’dan bağımsızlığını kazandıktan hemen sonra deniz aşırı ülkelere açılmak için büyük çaba harc...</div></li><li style="padding-bottom:10px; color:#888" class="preview-jump" data-jurl="#4-ulkede-islamiyet"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; border-radius: 3px; margin-bottom:2px;"><span style="margin-right: 10px; font-weight:bold" >4/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">ABDULLAH SEVİNÇ</b><span style="position:absolute; right:0px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">V. ÜLKEDE İSLÂMİYET Hollandalılar’ın müslümanlarla ilk karşılaşmaları XI. yüzyılda Haçlı seferleri sırasında olmuştur. XVII. yüzyıldan itibaren sömürg...</div></li><li style="padding-bottom:10px; color:#888" class="preview-jump" data-jurl="#5-hollandada-islam-arastirmalari"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; border-radius: 3px; margin-bottom:2px;"><span style="margin-right: 10px; font-weight:bold" >5/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">ALEXANDER H. DE GROOT</b><span style="position:absolute; right:0px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">VI. HOLLANDA’DA İSLÂM ARAŞTIRMALARI Hollanda’da İslâm ve şarkiyat araştırmaları XVI. yüzyılın sonlarına doğru, Leiden Üniversitesi’nin kurulması (1575...</div></li> </ul> </div> </div> </div> <div class="plan-content" style="line-height:27px; display:none; padding:0px 5px 10px 20px; max-height: 190px; overflow-y: auto; margin-right: 5px; margin-top: 15px; margin-bottom:15px"> <div class="ind1">I. FİZİKÎ ve BEŞERÎ COĞRAFYA</div> <div class="ind1">II. TARİH</div> <div class="ind1">III. HOLLANDA-OSMANLI İLİŞKİLERİ</div> <div class="ind1">IV. HOLLANDA SÖMÜRGECİLİĞİ</div> <div class="ind1">V. ÜLKEDE İSLÂMİYET</div> <div class="ind1">VI. HOLLANDA’DA İSLÂM ARAŞTIRMALARI</div> </div> </div>  <style> .hdrprt1{border:1px solid #e4e4e4; border-radius:3px; margin-bottom:0px; position:relative} .hdrprt1.sepya{border: 1px solid #c5bead;} .hdrprt1arrows{border-bottom:1px solid #e4e4e4; overflow:hidden;background: #f4f1f1;} .hdrprt1arrows.sepya{border-bottom: 1px solid #c5bead;background: #e4ddcc;} .partnumbers{float:left; height:37px; font-size:0.90rem; letter-spacing: 3px; border-left:1px solid #ddd; border-right:1px solid #ddd; padding-left:12px; padding-right:12px; color:#007993; padding-top:5px;} .partnumbers.sepya{border-left:1px solid #c5bead; border-right:1px solid #c5bead;} .partdownarrow{float:left; height:37px; padding-top:4px; padding-left:12px; padding-right:12px;border-right:1px solid #ddd;} .partdownarrow.sepya{border-right:1px solid #c5bead;} .partprint{border-left:1px solid #e4e4e4; float:right;;height:37px; line-height:42px; padding-left: 14px; padding-right: 14px; cursor:pointer} .partprint.sepya{border-left:1px solid #c5bead} .partemail{border-left:1px solid #e4e4e4; float:right; line-height: 37px; padding: 1px 14px; cursor:pointer} .partemail.sepya{border-left:1px solid #c5bead;} .partatif{border-top-right-radius: 2px; float:right; border-left: 1px solid #e4e4e4; padding: 1px 14px; line-height: 37px;} .partatif.sepya{border-left: 1px solid #c5bead;} </style>  <div class="article-parts">  <div class="article-part" id="_1" style="position:relative"> <div class="print-meta" style="display: none;"> 5 bölümden oluşan maddenin 1. bölümüdür. Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="HOLLANDA" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda?utm_source=pdf#1">https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#1</a> </div> <div class="hdrprt1"> <img class="partblt" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png" style="position: absolute; bottom: -9px; left: 10px;" /> <div class="hdrprt1arrows"> <div style="float:left; height:37px"> <div class="tipso tbottom article-nav-prev article-nav-passive " data-jurl="#" data-width="160" data-tipso="Önceki bölüme git" data-jfurl="1" style="float:left; height:33px; padding-left:12px; padding-right:12px; padding-top:4px;"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpy.png"> </div> <div class="tipso tbottom bolumsayi partnumbers" data-width="200" data-tipso="5 bölümden oluşan maddenin 1. bölümü"> 1/5 </div> <div class="partdownarrow tipso tbottom article-nav-next " data-jurl="#2-tarih" data-width="160" data-tipso="Sonraki bölüme git" data-jfurl="5-hollandada-islam-arastirmalari"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpa.png"> </div> </div> <div style="float:right; height:37px"> <div class="partatif atif-btn psv tipso tbottom" style="margin-left: 0 !important;" data-tipso="Bu bölümün atıf bilgilerini görün ve kopyalayın."> <span style="color: #967A7A;"><i class="fas fa-quote-right"></i></span> </div> <div class="partemail tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu madde/bölüm hakkında bildirimde bulunun."> <span class="feedback-btn" data-issue="HOLLANDA//1" style="color: #967A7A;font-size: 1.35rem;"> <i class="fas fa-exclamation-circle"></i> </span> </div> <div class="partprint print-btn tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu maddeyi/bölümü yazdırın." > <span class="icon-printer2 printPart" style=" font-size: 1.4rem;"></span> </div> </div> </div> <div style="padding: 9px 10px; line-height:19px !important; text-align:left !important;"> <span class="part-authors" style="margin-right: 15px"> <span style="font-size:0.85rem; color:#666">Müellif: </span> <span style="font-size:0.85rem;"> <a href="/muellif/dia"><b>DİA</b></a> </span> </span> </div> </div> <div class="atif-kutusu"> <div class="ak-title">HOLLANDA</div> <div class="ak-list"> <div class="ak-muellif"><b>Müellif: </b> <span class='val'>DİA</span> </div> <div class="ak-site"><b>Web Sitesi: </b><span class="val">TDV İslâm Ansiklopedisi</span></div> <div class="ak-site"><b>Yayımcı: </b><span class="val">TDV İslâm Araştırmaları Merkezi</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Baskı Tarihi: </b><span class="val">1998</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Erişim Tarihi: </b><span class="val">30.11.2024</span></div> <div class="ak-adres"><b>Web Adresi:</b><br/><span class="val"> https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#1</span> </div> </div> <div class="ak-copytext" id="ak-copytext1"> DİA, "HOLLANDA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#1 (30.11.2024). </div> <div class="ak-copy"><span>Kopyalama metni</span></div> </div> <div class="m-content" style="text-align:justify; position:relative; font-size:; line-height:; margin-top:15px; overflow-wrap: break-word;/*Long Word/URL Overflow*/"> <p>Kuzey denizi kıyılarında, büyük bir kısmı insanların çabasıyla denizden kazanılan topraklar üzerinde kurulmuş, asıl adı Nederland olan (Fr. Pays-Bas, İng. Holland, Osmanlı Türkçesi Felemenk) bu ülkenin yüzölçümü 41.526 km<sup>2</sup>, nüfusu 15.300.000’dir (1993). Meşrutî krallıkla yönetilen Hollanda’nın başlıca şehirleri Amsterdam (713.407), Rotterdam (596.023), Den Haag (La Haye, The Hague; 444.661) ve Utrecht’tir (234.170). Bunlardan Amsterdam resmen başşehir olmakla birlikte krallık sarayı, parlamento ve hükümet Den Haag’da bulunmaktadır. </p><p> <b>I. FİZİKÎ ve BEŞERÎ COĞRAFYA</b><br>Ülkenin hemen her tarafı düz ovalarla kaplıdır; sadece güneydoğu uçtaki Limburg bölgesinde 300 metreyi aşan tepeler bulunur. Genel görünümün başlıca özelliği su ile karanın iç içe olması ve birbirini tamamlamasıdır. Aslında doğal çevre büyük ölçüde yapaydır. Çünkü halk, her yanını kaplayan sularla yüzlerce yıldır sürdürdüğü mücadeleyi kazanmış ve yer yer denizden toprak elde etmiştir; yüzey şekillerinin sade bir görünüşte olmasının sebebi de budur. Deniz kıyısından içeri doğru girilirken önce kıyıdaki kumullarla karşılaşılır. İlk kumul şeridinin ötesinde ırmakların taşıdığı alüvyonlardan oluşan geniş ovalar yer alır. Böylece bir yandan alüvyonlar, bir yandan insanlar tarafından doldurulan alanlar ülkeye yeni topraklar kazandırmıştır. Deniz seviyesinden birkaç metre aşağıda bulunan ve toplam yüzeyin % 40’ını teşkil eden bu alanlara “polder” adı verilir. </p><p> İklim bakımından Hollanda, Batı Avrupa’nın okyanus iklimiyle Orta Avrupa’nın kara iklimi arasında bir geçit bölgesi oluşturur. Kuzeybatı Avrupa’nın öteki ülkelerinde görülen Kuzey denizinin yumuşatıcı etkileri burada da hissedilir. Yalnız okyanus iklimi karakterinde bazı değişiklikler söz konusudur; meselâ en sıcak ve en soğuk aylar arasındaki farklar büyük, dolayısıyla yaz ve kış mevsimleri daha belirgindir. Yıllık yağış tutarı ülkenin her tarafında 70 cm. civarındadır ve bütün aylara düzenli bir biçimde dağılmıştır. Başlıca ırmaklar Rhein (Ren), Meuse ve Schelde’dir. Bunların en önemlisi olan Rhein ülkeye doğudan Almanya topraklarından girip Waal ve Lek adlı iki kola ayrılır; ünlü Rotterdam Limanı Lek mansabının yakınındadır. </p><p> Hollanda nüfus yoğunluğu (km<sup>2</sup> başına 447 kişi) açısından dünyanın en önde gelen ülkelerinden biridir. En kalabalık kesim, nüfus yoğunluğunun yer yer km<sup>2</sup> başına 1000 kişiyi geçtiği Amsterdam ile Rotterdam arasıdır. En tenha yerler ise ülkenin kuzeydoğusundaki buzulların taşıdığı kum ve çakıllarla örtülü olan bölgelerdir. İstatistiklere göre nüfusun % 96’sı Felemenkçe, geri kalanı ise yoğunluk sırasıyla Frizonca, Türkçe ve Arapça konuşmaktadır; öteki Avrupa dillerini konuşanların sayısı bunlara göre çok daha azdır. Aynı istatistikler nüfusun % 36’sının Katolik kilisesine, % 19’unun Hollanda Reform kilisesine ve % 9’unun da başka Protestan kiliselerine bağlı olduğunu göstermektedir. Müslümanların oranı yaklaşık % 3, herhangi bir dine mensup olmayanların oranı ise % 33’tür. </p><p> Hollanda, küçük arazisinden mümkün olduğu kadar çok ürün elde etmeye çalışan bir ülkedir. Bunun için fevkalâde ileri gitmiş metotlarla yüksek verimli tarım yapılır. 1990’lı yıllara ait rakamlara göre şeker pancarı ile (8.623.000 ton) patates (7.036.000 ton) en çok yetiştirilen ürünlerdir; bunların arkasından 1 milyon tonluk üretimle buğday gelir. Güneydoğudaki Limburg bölgesinde daha çok tahıl, yem bitkileri ve patates tarımı, orta kesimde ise meyvecilik, sebzecilik ve dünyaca ünlü çiçek yetiştiriciliği yapılır. Kuzey ve kuzeybatıdaki polder alanlarında hayvancılık önem kazanmıştır. Hollanda’da beslenen inekler süt verimi bakımından dünyada birinci sırayı alır. Bunun sonucu olarak tereyağı, peynir ve diğer sütlü mâmullerin üretimi çok ileri gitmiştir ve bu ürünlerin dış satımlarından büyük gelir sağlanır. Diğer bir önemli gelir kaynağı da ileri teknolojiyle yapılan açık deniz balıkçılığı ve buna dayanan gıda-kimya sanayiidir. </p><p> 1970 yılında milletlerarası anlaşmalarla Kuzey denizindeki 56. enleme kadar ulaşan petrol alanlarından birini elde etmesinden bu yana Hollanda önemli ölçüde petrol işletmeciliğine katılmaktadır; ayrıca geniş doğal gaz rezervlerine sahiptir. Yer altı kaynakları açısından pek zengin olmayan ülkede yüzyıllardan beri sömürgecilikten kazanılan sermaye birikimi sayesinde çok çeşitli bir endüstri hayatı doğmuştur. Endüstri kolları arasında gemi inşa sanayii ön sırayı alır; en büyük tersaneler Rotterdam’dadır. Diğer önemli sanayi kolları ise demirçelik, uçak, makine, elektrikli araç yapımları, petrol tasfiyesi, kimyevî madde üretimi ve dokumacılıktır. Seramikçilik ve elmas tıraşçılığı gibi bazı geleneksel endüstri kolları da hâlâ önemini korumaktadır. Süt mâmulleri başta olmak üzere çeşitli gıda maddeleri, endüstriyel makineler ve araçlar, kimyasal maddeler ve yakıtlar, metal ve dokuma ürünleri başlıca ihraç mallarıdır. Dış ticarette sırasıyla Almanya, Belçika, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa önde gelir. İthalâtta en önemli yeri çeşitli ham madde ve gıda ürünleriyle içecek, tütün ve bitkisel yağlar alır. Ülkenin önemli gelir kaynaklarından biri de turizmdir. Yılda 4 milyondan fazla turist burayı ziyaret eder. Hollanda 5 milyon tonilatoluk bir deniz ticaret filosuna ve okyanus aşırı seferler yapan güçlü bir hava yolları filosuna (KLM) sahiptir. </p><bibl><br/><span class='bibliyografya'>BİBLİYOGRAFYA</span><p> A. Demangeon, “Belgique-Pays-Bas-Luxembourg”, <span class="eser">Géographie universelle</span>, Paris 1927, II, 156-237.</p><p>Sami Öngör, <span class="eser">Devletler ve Ülkeler Ansiklopedisi</span>, Ankara 1967, s. 72-74.</p><p>Besim Darkot, <span class="eser">Avrupa Coğrafyası</span>, İstanbul 1969, s. 88, 92, 105.</p><p>Selâmi Gözenç, <span class="eser">Avrupa Ülkeler Coğrafyası II: Kuzey, Batı ve Orta Avrupa Ülkeleri</span>, İstanbul 1983, s. 129-139.</p><p>Nazmiye Özgüç, <span class="eser">Turizm Coğrafyası</span>, İstanbul 1984, s. 192.</p><p>“Hollanda”, <span class="eser">Gelişim Büyük Coğrafya Ansiklopedisi</span>, İstanbul 1981, II, 481-504.</p><p>“Hollanda”, <span class="kisaltma" data-ad="abr"><i>ABr.</i></span>, XI, 158-165.</p><p>Suna Doğaner, “Belçika”, <span class="kisaltma" data-ad="dia"><i>DİA</i></span>, V, 394-395.</p><p>“Hollanda”, <span class="eser">Bertelsmann Bugünkü Dünyamız Atlas Ansiklopedi</span>, Gütersloh 1993, II, 32-33.</p></bibl> <div class="article-ps" style="position: relative; padding-left: 40px; margin-top:10px;"> <div style="position: absolute; left: 0px; top: 7px;"><a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023666.pdf"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/pdf-download-icon.png" style="height: 40px;"></a></div> <i> Maddenin bu bölümü TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 219 numaralı sayfada yer almıştır. <a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" onclick="pdfStat('HOLLANDA', 'hollanda', '1', 'C18023666.pdf');" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023666.pdf">Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.</a> </i> </div> </div> </div> <div class="article-part" id="_2-tarih" style="position:relative"> <div class="print-meta" style="display: none;"> 5 bölümden oluşan maddenin 2. bölümüdür. Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="HOLLANDA" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda?utm_source=pdf#2-tarih">https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#2-tarih</a> </div> <div class="hdrprt1"> <img class="partblt" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png" style="position: absolute; bottom: -9px; left: 10px;" /> <div class="hdrprt1arrows"> <div style="float:left; height:37px"> <div class="tipso tbottom article-nav-prev " data-jurl="#1" data-width="160" data-tipso="Önceki bölüme git" data-jfurl="1" style="float:left; height:33px; padding-left:12px; padding-right:12px; padding-top:4px;"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpy.png"> </div> <div class="tipso tbottom bolumsayi partnumbers" data-width="200" data-tipso="5 bölümden oluşan maddenin 2. bölümü"> 2/5 </div> <div class="partdownarrow tipso tbottom article-nav-next " data-jurl="#3-hollanda-somurgeciligi" data-width="160" data-tipso="Sonraki bölüme git" data-jfurl="5-hollandada-islam-arastirmalari"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpa.png"> </div> </div> <div style="float:right; height:37px"> <div class="partatif atif-btn psv tipso tbottom" style="margin-left: 0 !important;" data-tipso="Bu bölümün atıf bilgilerini görün ve kopyalayın."> <span style="color: #967A7A;"><i class="fas fa-quote-right"></i></span> </div> <div class="partemail tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu madde/bölüm hakkında bildirimde bulunun."> <span class="feedback-btn" data-issue="HOLLANDA//2-tarih" style="color: #967A7A;font-size: 1.35rem;"> <i class="fas fa-exclamation-circle"></i> </span> </div> <div class="partprint print-btn tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu maddeyi/bölümü yazdırın." > <span class="icon-printer2 printPart" style=" font-size: 1.4rem;"></span> </div> </div> </div> <div style="padding: 9px 10px; line-height:19px !important; text-align:left !important;"> <span class="part-authors" style="margin-right: 15px"> <span style="font-size:0.85rem; color:#666">Müellif: </span> <span style="font-size:0.85rem;"> <a href="/muellif/cevdet-kucuk"><b>CEVDET KÜÇÜK</b></a> </span> </span> </div> </div> <div class="atif-kutusu"> <div class="ak-title">HOLLANDA</div> <div class="ak-list"> <div class="ak-muellif"><b>Müellif: </b> <span class='val'>CEVDET KÜÇÜK</span> </div> <div class="ak-site"><b>Web Sitesi: </b><span class="val">TDV İslâm Ansiklopedisi</span></div> <div class="ak-site"><b>Yayımcı: </b><span class="val">TDV İslâm Araştırmaları Merkezi</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Baskı Tarihi: </b><span class="val">1998</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Erişim Tarihi: </b><span class="val">30.11.2024</span></div> <div class="ak-adres"><b>Web Adresi:</b><br/><span class="val"> https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#2-tarih</span> </div> </div> <div class="ak-copytext" id="ak-copytext2"> CEVDET KÜÇÜK, "HOLLANDA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#2-tarih (30.11.2024). </div> <div class="ak-copy"><span>Kopyalama metni</span></div> </div> <div class="m-content" style="text-align:justify; position:relative; font-size:; line-height:; margin-top:15px; overflow-wrap: break-word;/*Long Word/URL Overflow*/"> <p><b>II. TARİH</b><br>Bugünkü Hollanda topraklarının da dahil olduğu Felemenk bölgesinin ilk sakinleri Keltler, Batavlar, Frizler ve çeşitli Germen kavimleriydi. Romalılar milâttan önce I. yüzyılda bölgeye geldiklerinde Keltler Rhein (Ren) nehrinin güney ve batısında, Frizler ve Batavlar ise kuzeyinde yaşıyordu. Frizler üzerinde hâkimiyet kuramayan Romalılar öteki kesimlerde Belçika Galyası adıyla bir eyalet oluşturdular (m.ö. 15). Bölgeye hâkim olan Roma idaresi, ekonomik sebepler ve bilhassa kuzeyden gelen Germen istilâları yüzünden III. yüzyıl ortalarından itibaren sarsılmaya başladı. Nihayet büyük Germen istilâsı (406-407) sırasında tamamen son buldu. Felemenk bölgesi Germen kavimlerinden Saksonlar’ın ve Franklar’ın eline geçti. Saksonlar, ileride Hollanda’yı oluşturacak toprakların doğusuna yerleşirken Franklar güneydeki toprakları ele geçirerek V. yüzyılda Frank Krallığı’nı kurdular. Saksonlar ve diğer Germen kavimleri, Franklar’ın siyasî üstünlüğüne ve hıristiyanlaştırma faaliyetlerine karşı uzun süre direndilerse de Charlemagne bütün Felemenk bölgesini Frank Krallığı’na bağlamayı başardı. Frank İmparatorluğu döneminde bölgede birtakım kontluklar ve piskoposluklar kuruldu. İmparatorluk Dindar Ludwig’in ölümünden (840) sonra parçalanınca Felemenk ülkeleri Saksonlar’ın başında bulunduğu Doğu Frank Krallığı’na bağlandı (925). Bu sırada kuzeyden gelen Viking saldırılarına karşı koyan kontların ve piskoposların gücü arttı. Küçük feodal birimleri birleştirerek bölgelerinde nüfuz kazanan bu kontluklar XI. yüzyıldan itibaren bağımsız bir yapı kazanmaya başladılar. Bu küçük devletlerin başlıcaları Flandre Kontluğu ile Felemenk kontlukları adı verilen Hainaut (Henegouven), Namus (Namen), Loon, Holland, Zeeland, Gelderland (Guelders), Brabant ve Limburg düklükleriydi. Liége ve Utrecht piskoposlukları ise kiliseye bağlı devletlerdi. Flandre dışındaki devletler Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu’nun nüfuzu altında bulunuyordu. Bu imparatorluğun zayıflamasından sonra bölge özellikle XIII. yüzyılda İngiltere ve Fransa krallarının mücadelesine sahne oldu. İngiltere ile olan ticarî ilişkiler bölgenin Fransız yönetimine girmesini bir süre önledi. Bu arada bölgede oluşan otorite boşluğunu doldurmak için mahallî kontluklar arasında yoğun bir nüfuz mücadelesi başladı. </p><p> Flandre Kontluğu’nu evlilik yoluyla ele geçiren (1384) Burgonya Dükü II. Philippe, Felemenk’te Fransız tahtından bağımsız bir hâkimiyet kurdu. Daha sonraki dükler de savaş, aile ilişkileri ve satın alma yoluyla diğer kontlukları hâkimiyetleri altına almak suretiyle Burgonya topraklarını genişlettiler. Fakat mahallî devletler arasındaki çatışmaları ve bağımsızlık eğilimlerini ortadan kaldıramadılar. Burgonya (Bourgogne) hânedanı, Felemenk ülkelerini sıkı denetim altında tutmak için bir genel vali tayin etti. Bu merkezî yönetim özellikle Charles döneminde (1467-1477) etkili bir yapı kazandı. Charles’in kızı Marie zamanında (1477-1482) Burgonya Fransız tahtına bağlanırken Felemenk devletleri de eski imtiyazlarının bir kısmını geri aldılar. Marie, Habsburg hânedanından Avusturya Arşidükü I. Maximilian ile evlenince Felemenk ülkelerinin yönetimi de Avusturya Habsburgları’na geçti. Marie’nin I. Maximilian’dan olma oğlu I. Felipe Felemenk prensi ilân edildi. I. Felipe evlilik yoluyla İspanya tahtını ele geçirince Felemenk ülkelerinin yönetimi de İspanyol Habsburgları’nın eline geçmiş oldu. </p><p> Felipe’nin oğlu I. Carlos (V. Karl) Kutsal Roma-Cermen imparatoru seçilince (1519) Felemenk’i akrabalarından seçtiği genel valilerle yönetmeye başladı. V. Karl, imparatorluğu kardeşi Ferdinand ve oğlu II. Felipe arasında paylaştırdığında Felemenk II. Felipe’nin idaresi altındaydı (Ekim 1555). Koyu bir Katolik olan II. Felipe’nin dinî ve siyasî baskıları Felemenk’te bir muhalefetin oluşmasına sebep oldu. “Geuzen” olarak bilinen Calvinci bir grup İspanyol idaresine karşı silâhlı bir mücadele başlattı (1566). Felipe düzeni sağlamak için şiddete başvurunca Felemenk’te I. Willem’in önderliğinde silâhlı ayaklanma başlatıldı. İspanyol kuvvetlerine karşı güçlü bir direniş gösteren Calvinci Geuzen birlikleri Holland’da denetimi ele geçirdiler (1572). Ülkenin diğer kesimlerinde de silâhlı ayaklanmalar başladı. Katolikler’le Protestanlar arasındaki çatışmalar 1576’da yapılan Gent uzlaşmasıyla giderilmeye çalışıldıysa da ülkenin ikiye bölünmesi önlenemedi. Güneydeki Katolik eyaletler Arras (Artois) Birliği altında İspanya’nın hâkimiyetini tanırken kuzeydeki Protestan eyaletler Utrecht Birliği’ni oluşturarak bağımsız bir devlet halinde ortaya çıktı (1579). </p><p> Utrecht Birliği’ne temel oluşturan antlaşma askerî bir ittifaktı; ayrıca daha yakın bir siyasî iş birliğini öngörüyordu. Bu çerçevede iç işlerinde bağımsız olan eyaletler dış işlerinde, savaş, savunma ve vergi konularında beraber karar alacaklardı. Birlik önce Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland ve Zutphen arasında oluşturulduğu halde daha sonra Overijssel, Friesland, Graningen, Anvers, Brada, Gent, Brugge ve Ypers de (Ieper) birliğe katıldı. Böylece Birleşik Eyaletler Cumhuriyeti (Felemenk Cumhuriyeti) adıyla bağımsız bir devlet ortaya çıkmış oldu. Her eyalette fiilî yönetimi kral nâibi sayılan valiler üstlendi. Yönetimde asıl güç, şehirleri ve toprak sahibi soyluları temsil eden eyalet meclislerinin elindeydi. Eyalet meclislerinden seçilen üyelerden oluşan genel meclis merkezî yönetimi temsil ediyordu. </p><p> Genel meclis, 1581’de İspanya’nın Felemenk üzerindeki hâkimiyetine karşı mücadele başlattı ve Fransa’dan yardım almak amacıyla kralın kardeşini hükümdar ilân etti. Fakat dük yönetime el koymaya kalkışınca tepkiyle karşılandı ve Fransa’ya dönmek zorunda kaldı (1583). Felemenk ayaklanmasının lideri Willem’in ölümü (1584) Felemenk bütünlüğünü sağlama ümidini ortadan kaldırdı. Genel meclis İngiltere’den destek sağlamak için Leicester dükünü genel valiliğe tayin etti (1586). Dükün Felemenk’te mutlak bir hâkimiyet kurmaya teşebbüs etmesi Holland tarafından engellendi (1587). Bu gelişme, Utrecht Birliği’nin yabancı korumasından vazgeçerek bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkışında önemli bir dönüm noktası oldu. Eyaletler içinde en zengini olan ve Oranje hânedanından gelen valiler tarafından yönetilen Holland kısa zamanda hem genel meclise hem de ülke yönetimine hâkim oldu. Genel meclis Brüksel’den Holland’daki Lahey’e taşındı. </p><p> İspanya’ya karşı başlattığı askerî harekâtı başarıyla tamamlayan genel meclis İspanya’nın Felemenk ülkeleri üzerindeki hâkimiyetine son verdi (1588). Fransa ve İngiltere genel meclisi bağımsız devlet olarak tanıdılar. İspanya ile Birleşik Felemenk Cumhuriyeti arasında da 1609’da ateşkes imzalandı. Fakat 1618’de başlayan mezhep çatışmaları yüzünden 1621’de iki ülke arasındaki savaş yeniden başladı. Nihayet mezhep savaşlarını sona erdiren Vestfalya (Westfalen) Antlaşması ile (1648) İspanya da Felemenk Cumhuriyeti’ni resmen tanıdı. Bundan sonra Holland eyaletinin diğer eyaletler üzerindeki hâkimiyeti daha da güçlendi. 1651’de toplanan genel mecliste eyaletler Holland’ın liderliğini kabul ettiler. </p><p> Felemenk Cumhuriyeti XVII. yüzyılda ticaret ve gemiciliğin gelişmesiyle hızla zenginleşti. Avrupa ve dünya siyasetinde büyük bir ağırlık kazandı. 1602 yılında kurulan Birleşik Doğu Hindistan Şirketi (Vereenigde Oost-Indische Compagnie) kısa sürede baharat ticaretini ele geçirdi. Bu şirket aracılığı ile Seylan (Sri Lanka), Cava, Sumatra ve Güney Afrika’da sömürgeler, 1623’te kurulan Batı Hindistan Şirketi aracılığı ile de Brezilya Guyana’da topraklar elde edildi. Ekonomik gelişmeye paralel olarak güçlenen varlıklı tüccar ve bankerler aristokratik bir cumhuriyetin temellerini attılar. Calvincilik resmî mezhep kabul edildiği halde diğer Protestan mezheplerine, Katolikler’e ve yahudilere de bazı haklar tanındı. Ancak Felemenk Cumhuriyeti bu durumunu XVIII. yüzyılda koruyamadı. Ticareti ve deniz taşımacılığını İngiltere’ye kaptırması ekonomik hayata durgunluk getirirken cumhuriyetçi sistem de oligarşik bir yapı kazandı. Avusturya Veraset savaşları sırasında (1740-1748) Fransa ve Prusya’nın Felemenk Cumhuriyeti’ne saldırmaları cumhuriyetçi oligarşinin gücünü sarstı. Cumhuriyette başlayan karışıklıklardan faydalanan Prusya, Felemenk Cumhuriyeti’ni işgal etti (1786). Pek çok ihtilâlci Fransa’ya sığındı. </p><p> Fransız İhtilâli’nden (1789) sonra Fransız ordularının istilâsına uğrayan Felemenk toprakları üzerinde Fransız himayesinde Batav Cumhuriyeti kuruldu (1795). Fransa’da imparatorluğunu ilân eden Napolyon (1805) Hollanda Krallığı’nı kurarak başına da kardeşi Louis Bonapart’ı getirdi (1806). Ancak Louis bağımsız bir yönetim takip etmeye başlayınca, İngiltere’ye karşı başlattığı kıta ablukası sırasında güçlüklerle karşılaşan Napolyon Felemenk’i doğrudan doğruya Fransa İmparatorluğu’na bağladı (1810). Napolyon’un Rusya’ya yenilmesi üzerine (1812) İngiltere’de bulunan Orenje (Orenge) Prensi I. Willem Felemenk’e dönerek meşrutî Hollanda Krallığı’nı ilân etti (1814). Nihayet Napolyon’a karşı savaşan devletlerin katıldığı Viyana Kongresi Güney Felemenk’i de içine alan Hollanda Krallığı’nı resmen kabul etti (1815). </p><p> Hollanda Krallığı, ticarete dayanan Protestan kuzey bölgesiyle sanayiin hâkim olduğu Katolik güney bölgesini bir arada tutmak için büyük çaba harcadı. 1830 yılında çıkan bir ayaklanma sonucunda güney bölgesi Belçika adıyla bağımsızlığını ilân ederek Hollanda Krallığı’ndan ayrıldı. Uzun mücadelelerden sonra Hollanda bu bağımsızlığı tanımak zorunda kaldı (1839). XIX. yüzyıl sonlarında Lüksemburg da Hollanda’dan ayrıldı (1890). </p><p> I. Dünya Savaşı’nda tarafsız kalmayı başaran Hollanda Krallığı II. Dünya Savaşı’nda Almanya’nın işgaline uğradı (1940). İngiltere’ye sığınan Hollanda Kraliçesi Wilhelmina burada bir sürgün hükümeti kurdu. 1945’te Alman işgalinden kurtulan ülke, tarafsızlık politikasını terkederek NATO ve diğer Avrupa örgütlerine üye oldu. Önemli sömürgelerinden Endonezya 1949’da, Surinam ise 1975’te bağımsızlıklarını kazandılar. </p><p> <b>III. HOLLANDA-OSMANLI İLİŞKİLERİ</b><br>Osmanlılar’da Hollanda hakkında kullanılan ilk tabir Filandre’dir. Flander, Flandır, Flandırya şeklinde de söylenen bu kelime daha ziyade Felemenk tabiriyle birlikte kullanılmıştır. Nitekim XVII. yüzyıl başlarında İstanbul’a gelen Hollanda elçisi hakkında bilgi veren devrin resmî tarihçisi Naîmâ, elçinin Felemenk ülkesine vali olan Flandırya dukası tarafından gönderildiğini kaydetmektedir (<span class="eser">Târih</span>, II, 108). Yine XVII. yüzyılda Evliya Çelebi de bu ülkeye bazan Felemenk, bazan Hollandiye demektedir (<span class="eser">Seyahatnâme</span>, I, 300; VI, 313; X, 77). I. Mahmud’un tahta çıkışını bildirmek üzere 1730 yılında Avusturya’ya gönderilen el-Hâc Mustafa Efendi kaleme aldığı sefâretnâmesinde Hollanda için bazan Felemenk, bazan da Nederlande isimlerini kullanmakta, Fransa’ya yakın olan kısma İspanyol Nederlandı, esas Hollanda’ya da Felemenk Nederlandı demektedir (<span class="eser">Nemçe Sefâretnâmesi</span>, vr. 7<sup>a</sup>). 1730’dan sonra yazıldığı anlaşılan ve Almanca’dan tercüme edildiği tahmin edilen müellifi meçhul <span class="eser">İcmâl-i Ahvâl-i Avrupa</span> adlı eserde, “Felemenk diyarının ismi Nederlande’dir” denilmektedir. XVIII. yüzyıl sonlarında yazılmış başka bir anonim coğrafya kitabında ise Hollanda için “Felemenk istatı” tabiri kullanılmıştır (Orhonlu, <span class="kisaltma" data-ad="td"><i>TD</i></span>, XXX [1976], s. 13-18). XIX. yüzyılda Cevdet Paşa da Hollanda için Nederlande ve Felemenk kelimelerini kullanmaktadır (<span class="eser">Târih</span>, V, 166-167). Osmanlı Devleti döneminde Hollanda için kullanılan en yaygın isim ise Felemenk’tir. Fakat iki devlet arasındaki resmî yazışmalarda ve ahidnâmelerde daha çok Nederlande kelimesine yer verilmiştir. Hollanda kelimesine de bazı Türkçe metinlerde seyrek olarak Holland şekliyle rastlanır (Feridun Bey, II, 475). Hollanda bu ülkenin ismi olarak ancak Türkiye Cumhuriyeti döneminde yaygınlık kazanmıştır. </p><p> Hollanda tarihi iyi bilinmediğinden Türk kaynaklarında Hollanda’nın devlet şekli hakkında farklı ifadeler kullanılmıştır. İlk siyasî ilişkiler kurulurken Naîmâ’nın “Felemenk memleketine vali olan Flandırya dukası” ifadesini kullanması, bu ülkenin yönetim şekli hakkında kesin bir bilgiye sahip olunmadığını ortaya koymaktadır. Evliya Çelebi ve Silâhdar Mehmed Ağa Hollanda’nın krallık olduğunu söylemektedirler. Bununla birlikte XVII. yüzyıl sonlarından itibaren Osmanlı kaynakları Hollanda’nın cumhuriyetle idare edildiğini kaydetmişlerdir. Hollanda’da cumhuriyet idaresi sona erip monarşi yönetimi başladığı halde Türk kaynakları XIX. yüzyıl ortalarına kadar Hollanda’yı cumhuriyet idaresinde göstermeye devam etmişlerdir. </p><p> Felemenk Cumhuriyeti ile Osmanlı Devleti arasındaki siyasî ilişkiler XVII. yüzyıl başlarında kurulmakla birlikte ticarî ilişkiler çok eskiden beri devam etmekteydi. Kanûnî Sultan Süleyman zamanında İspanya, Portekiz ve diğer Avrupa ülkeleri gibi Flandır tüccarlarına da Osmanlı memleketlerinde alışveriş yaptıkları yerlerde konsolosluk açma izni verilmişti. Fakat bu ülkelerin ticaretleri geniş çaplı olmadığından konsoloslarının masraflarını çıkarmaları imkânsızdı. Bu sebeple Osmanlı Devleti’nin dostu olan bir devletin bayrağı altında ticaret yapmalarına müsaade edilmişti. 1536 ahidnâmesiyle Fransa’ya tanınan imtiyaz dolayısıyla diğer Avrupa ülkeleriyle birlikte Felemenk tüccarları da Fransız bayrağı altında Osmanlı karasularında ticaret yapmaya başlamışlardı. Bu durum XVII. yüzyıl başlarına kadar devam etti. </p><p> Osmanlı Devleti, Mayıs 1580’de Fransa’nın sahip olduğu ticarî imtiyazları İngiltere’ye de tanıdı. İspanya’ya karşı bağımsızlık mücadelesi veren Hollandalılar İngiltere’den büyük yardım gördüler. Başlangıçta Hollandalılar’ın tarafını tutmuş olan Fransa, Saint Barthélemy katliamından (1572) sonra Fransız Protestanları’nın (Huguenot) Hollanda’ya yardım etmelerini önledi. Bu yüzden Hollandalılar, Fransız bayrağı yerine İngiliz bayrağı ile ticaret yapmayı tercih etmeye başladılar. Felemenkli tüccarların himayesi konusu, İstanbul’daki Fransız ve İngiliz diplomatları arasında uzun süre devam eden bir anlaşmazlığa yol açtı. Hollandalı tüccarları koruma karşılığında bir vergi alan iki ülke birbiriyle nüfuz rekabetine girişti. İngiliz elçisinin müracaatı üzerine konuyu görüşen Dîvân-ı Hümâyun himaye hakkının Fransa’ya ait olduğuna karar verdi (1588). İngiliz elçisinin ısrarına rağmen Fransızlar’a verilen 1595 ve 1597 tarihli ahidnâmelerle Hollandalı tüccarların Fransız bayrağı altında ticaret yapmaları hususu teyit edildi. 1599 tarihli bir hükümle, Osmanlı iskelelerine gelecek Flandır gemilerine İngiliz konsoloslarının müdahale etmesine engel olunması için kadı ve defterdarlara emirler gönderildi (Kütükoğlu, <span class="eser">Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münâsebetleri</span>, s. 24-26). Fakat İngilizler davalarından vazgeçmediler. Bir süre daha uğraştıktan sonra Kaptanıderyâ Cigalazâde Sinan Paşa’nın yardımı ile, dört Flandır vilâyetine (Holland, Delendre, Firizland, Gelderland) ait gemilerin İngiliz bayrağı taşıması ve İngiliz konsoloslarının himayesinde Osmanlı limanlarına girip çıkması, konsolosluk resmini de bunlara ödemesi hususunu Aralık 1601 tarihli ahidnâmeye koydurmaya muvaffak oldular (Feridun Bey, II, 473-477). Fransa ve İngiltere ahidnâmelerinin yenilendiği Mayıs 1604 tarihli ahidnâmede de Flandır tüccarlarının Osmanlı sularında İngiliz bayrağının himayesinde ticaret yapacaklarına dair madde aynen korundu (Kütükoğlu, <span class="eser">Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münâsebetleri</span>, s. 43-44). </p><p> Fransız ve İngiliz bayrakları altında Osmanlı limanlarında ticaret yapan Hollanda gemileri bir yandan İspanya tarafından zaptedilirken bir yandan da İspanya tebaası olarak düşünüldüğü için Cezayir ve Tunuslu korsanlar tarafından yağmalanıyor ve mürettebatı esir pazarlarında satılıyordu. Hollanda 1648’e kadar İspanya ile savaş halinde olmasına rağmen Felemenk gemileri bazan İspanya malları da taşıyordu. Osmanlı Devleti ile savaş halinde bulunan İspanya Akdeniz’de Osmanlılar’ı en büyük tehlike olarak görürken İspanya’ya karşı bağımsızlık savaşı veren Hollandalı Protestan korsanlar ise Osmanlı Devleti’ne müttefik gözüyle bakıyorlardı. Hilâl şeklindeki madalyonlarının üzerine “Papa taraftarı olmaktansa Türk olmak” ibaresini yazmaları bunun bir göstergesiydi (Slot – Abelman, s. 7). Hollandalılar, Osmanlı Devleti ile doğrudan ilişki kurmak için 1604 yılında bir girişimde bulundular. Ele geçirdikleri bir İspanyol kadırgasında bulunan müslüman esirleri serbest bırakarak Osmanlı padişahına hitaben yazılmış bir mektupla ülkelerine gönderdiler. Mektupta, Cezayirli ve Tunuslu korsanlar tarafından esir pazarlarında satılan Hollandalılar için padişahtan yardım isteniyordu. Ayrıca Osmanlı sularında kendi bayraklarıyla ticaret yapma hakkının verilmesi talep ediliyordu. Fakat çeşitli gaileler yüzünden Hollanda’nın bu ilk başvurusuna cevap verilemedi. İspanya’nın Hollandalı isyancılarla mütareke imzalamasından (1609) sonra Osmanlılar Felemenk Cumhuriyeti ile ittifak yapmanın gerekliliğini anladılar. Akdeniz’de İspanyol donanmasına karşı mücadele veren Kaptanıderyâ Kayserili Halil Paşa, Venedik’te bulunan Hollandalı tüccarlar eliyle Hollanda’ya bir mektup gönderdi (1610). Mektupta, padişahın Hollandalılar’a serbest ticaret hakkı tanımaya karar verdiği belirtilerek iki ülke arasındaki ilişkileri gözden geçirmek üzere İstanbul’a bir temsilci gönderilmesi isteniyordu (Erdbrink, <span class="kisaltma" data-ad="gdaad"><i>GDAAD</i></span>, sy. 2-3 [1973-74], s. 160-161). Felemenk Cumhuriyeti Genel Meclisi teklifi görüşerek Cornelis Haga başkanlığında bir heyeti İstanbul’a göndermeyi kararlaştırdı. 7 Eylül 1611’de yola çıkan Haga, bazı Avrupa ülkelerini dolaştıktan sonra 17 Mart 1612’de İstanbul’a geldi. Haga’ya verilen tâlimatnâmede, Osmanlı Devleti’nde bulunan Hollandalı esirlerin serbest bırakılmasının sağlanması ve Hollandalı tüccarların Osmanlı karasularında kendi bayrakları altında ticaret yapma hakkının elde edilmesi üzerinde duruluyordu (<i>a.g.e.</i>, s. 161). </p><p> Haga’nın İstanbul’a gelmesi diğer devletlerin temsilcileri tarafından hoş karşılanmadı. Bilhassa Fransız ve İngiliz elçileri iki ülke arasında siyasî ve ticarî ilişki kurulmasını önlemeye çalıştılar. Bağlı olduğu İspanya’ya karşı isyan halinde bulunan Felemenk’in temsilcisinin kabul edilmesi durumunda padişahın prestijinin sarsılacağını ileri süren elçilerin telkinleri yüzünden Haga huzura kabul edilmedi. Nihayet Kaptanıderyâ Halil Paşa ve diğer bazı devlet adamlarının yardımı sayesinde Haga 1 Mayıs 1612’de I. Ahmed tarafından kabul edildi (<i>a.g.e.</i>, s. 162). Böylece Osmanlılar’ın düşmanı olan İspanya’ya karşı bağımsızlık mücadelesi veren Felemenk Birleşik Cumhuriyeti Osmanlı Devleti tarafından resmen tanınmış oldu. </p><p> Padişahtan serbest ticaret hakkı elde etmek için hemen çalışmalara başlayan Haga, Osmanlı devlet adamlarıyla kurduğu samimi ilişkiler sayesinde kendisine verilen tâlimatnâmedeki hususların pek çoğunu yerine getirdi. Venedik, Fransa ve İngiltere elçilerinin bütün engellemelerine rağmen I. Ahmed’den bir ahidnâme almayı başardı (6 Temmuz 1612). Fransa ve İngiltere’ye verilenlerle aynı olan bu ahidnâmeyle Felemenk Birleşik Cumhuriyeti’ne İstanbul’da elçilik ve Osmanlı ülkesi dahilindeki iskelelerde konsolosluk açma hakkı verilmiş, bazı adlî ve ticarî imtiyazlar tanınmıştı (ahidnâme için bk. A. H. de Groot, <span class="eser">The Ottoman Empire and the Dutch Republic</span>, s. 233-246). </p><p> Daha sonra Osmanlı hükümeti yeni müttefikini tanımak için Hollanda’ya bir temsilci gönderdi. Kaptanıderyâ Halil Paşa’nın adamlarından olan Ömer Ağa, Hollandalı esirlerin serbest bırakılması hususundaki ahidnâme sûretlerini alarak Tunus ve Cezayir’e gitti. Ömer Ağa’nın asıl görevi, korsanların elinden kurtardığı Hollandalı esirlerle birlikte Hollanda’ya giderek bu ülke hakkında bilgi toplamaktı. Bu görevlendirmede rakip devletlerin Hollanda hakkında yapmış oldukları aleyhte propagandaların rolü büyüktü. Esirlerle birlikte Hollanda’ya giden Ömer Ağa büyük bir merasimle karşılandı. Sadrazamın mektubunu Felemenk Cumhuriyeti başkanına takdim etti. Genel meclisi ve önemli şehirleri ziyaret ederek bilgi topladı ve müsbet intibalarla İstanbul’a döndü (1613). Bu diplomatik faaliyetler sonunda iki ülke arasındaki endişeler ortadan kalktı. Padişahın isteği üzerine Hollanda Genel Meclisi Haga’nın dâimî elçi olarak İstanbul’da kalmasına karar verdi. </p><p> Hollandalılar, ilk ahidnâmelerini aldıktan sonra Osmanlı ülkesinde kendi ticarî organizasyonlarını oluşturmak için yoğun bir çaba içine girdiler. Yaklaşık yirmi sekiz yıl İstanbul’da kalan Haga, Osmanlı-Hollanda ilişkilerinin kuvvetlendirilmesinde ve Hollanda’nın doğu ticaretinin gelişmesinde büyük rol oynadı. Hollanda gemilerinin korsanlar tarafından yağmalanmasını önlemek için ileri gelen Levanten tüccarlarından bir heyet oluşturulmasını istedi (1625). Bunun üzerine Hollanda Genel Meclisi, Amsterdam’da Ortadoğu Ticaret Komisyonu ve Akdeniz Denizcilik Derneği’ni kurdu. Bu teşkilât Akdeniz’e giden gemileri kontrol edecek ve bölgede bulunan elçi ve konsoloslarla iş birliği yapacaktı. Bu hizmet için alınan vergilerle doğuda hizmet gören elçi ve konsolosların masrafları karşılanıyordu. </p><p> Bu tedbirler sayesinde Hollanda’nın doğu ticareti XVII. yüzyılda hızla arttı. Hollanda’nın ilk konsoloslukları Suriye ve Mısır liman şehirlerinde açıldı. Daha sonra doğu ticaretinin merkezi İzmir’e kayınca Hollandalılar da İzmir’de konsolosluk açtılar. Hollanda’nın doğu ticareti, bazı Osmanlı limanlarında yerleşmiş Hollandalı ticaret firmaları ile Osmanlı tebaası yahudi, Rum ve Ermeni aracılar tarafından yapılıyordu. XVII. yüzyıl ortalarından itibaren Fransız ticaretinde meydana gelen düşüş sebebiyle Hollandalılar Akdeniz’deki faaliyetlerini genişletme imkânını buldular. 1640’lı yıllarda İngiltere’de görülen iç karışıklıklar, Hollandalılar’ın Akdeniz ticaretindeki paylarını bu defa İngilizler aleyhine geliştirmelerine fırsat verdi. Daha sonra patlak veren İngiltere-Hollanda savaşı da (1652-1654) Hollanda’nın faaliyetlerini İngiltere aleyhine geliştirmesi sonucunu doğurdu. </p><p> Osmanlılar, Hollandalılar’ı Akdeniz’de İspanya’ya karşı ittifak kurabilecekleri bir deniz gücü olarak görüyor, Hollanda ile olan ilişkilerine daha çok siyasî yönden bakıyorlardı. Hollandalılar ise işin ticarî yönüyle ilgiliydiler. Cornelis Haga İstanbul’da bulunduğu yıllarda (1612-1639) kültürel münasebetlerin gelişmesine de katkıda bulundu. Leiden Üniversitesi’nde Arap ve Türk dillerinin incelenmesi için bir kürsü kurulması onun gayretleriyle gerçekleşti. Fakat ekonomik güçlükler çalışmalarını olumsuz etkiliyordu. Hollanda ile İspanya arasında savaşın yeniden başlamasından (1621) sonra malî sıkıntı daha da arttı. Büyük çapta borca girmiş olan Haga nihayet 1639’da Hollanda’ya dönebildi. Yerine akrabalarından biri olan Henric Cops’u maslahatgüzâr sıfatıyla bıraktı. Cops da büyük borçlara girdi. Bu yüzden mahkemeye verildi ve ağır hapis cezasına çarptırıldı. Hollanda Cumhuriyeti bu borçları ödemek için para gönderdiğinde Cops ölmüş bulunuyordu (1647). </p><p> Osmanlı Devleti’nde bulunan Hollandalılar’ın himayesiz kaldığı iddiasıyla İstanbul’daki Fransız elçisi Hollandalılar’ı Fransa’nın himayesine almak istedi. Buna karşılık Hollanda tüccarlarından Nicolo Ghisbrechti kendini maslahatgüzâr tayin ettirdi ve bu görevini 1654’te ölünceye kadar sürdürdü. Onun ölümünden sonra bu defa İngiliz büyükelçisi Osmanlı Devleti’nde yaşayan Hollandalılar’ı himayesine almak istedi. Fakat Hollanda şarkiyatçılarından Ghisbrechti’nin yanında kâtip olarak çalışan Levinus Warnerus buna karşı çıktı. Hollanda’nın Osmanlı Devleti nezdinde dâimî elçisi olmak için başvurdu ve Hollanda Cumhuriyeti’nin geçici temsilcisi olarak tanınmayı başardı. Ancak bu sırada Hollanda gemilerinin Osmanlılar’a karşı Venedikliler’i desteklemesi Warnerus’u güç durumda bıraktı. 1655 yılında itimatnâmesi padişah tarafından kabul edilmediyse de daha sonra bazı Osmanlı devlet adamları vasıtasıyla kendisini Hollanda’nın resmî temsilcisi olarak kabul ettirdi (1657). Warnerus daha çok Arapça, Farsça, İbrânîce ve Türkçe el yazması kitapları toplamakla meşgul oldu. Bununla birlikte onun zamanında Hollanda’nın Osmanlı Devleti ile olan ticareti gelişmesini sürdürdü. </p><p> Warnerus’un ölümünden (1665) sonra Hollandalılar Osmanlı Devleti ile olan diplomatik ilişkilerini tekrar gözden geçirdiler. Warnerus’un yerine Justinus Colyer tayin edildi (1667). Türk harfleriyle yazılmış bir dünya küresiyle <span class="eser">Atlas Maior</span> adlı eserin de içinde bulunduğu kıymetli hediyelerle İstanbul’a gelen ve bunları IV. Mehmed’e takdim eden Colyer’e verilen tâlimatta öncelikle 1612 ahidnâmesinin yenilenmesi ve geliştirilmesinin temini isteniyordu. Hollanda Cumhuriyeti, Haga’dan sonra hiç kimseyi elçi pâyesiyle Osmanlı Devleti’ne göndermemişti. Colyer’e büyükelçi pâyesi verildi (1680). Colyer’in İstanbul’a geldiği sırada dünya siyaseti oldukça değişmişti. Osmanlılar Avusturya ve Fransa karşısında yorgun bir durumdaydı. İspanya artık Osmanlılar’ın Avrupa siyasetindeki belirleyiciliğini yitirmişti. Fakat Fransa aleyhtarlığı, Hollanda ile Osmanlı Devleti arasında siyasî iş birliği için ortak bir nokta oluşturuyordu. Ayrıca Venedik ile Osmanlı Devleti arasındaki savaşlar Hollanda’nın İzmir’de odaklanan ticaretini olumsuz yönde etkilemekteydi. Bundan dolayı IV. Mehmed Hollanda’ya yeni bir ahidnâme verdi (1680) (<span class="kisaltma" data-ad="ba">BA</span>, <span class="eser">Düvel-i Ecnebiyye Defterleri</span>, nr. 22). Muhteva itibariyle 1612 ahidnâmesinin aynı olan bu ahidnâme, kapitülasyon rejiminin sona erdiği 1923 Lozan Antlaşması’na kadar Akdeniz’deki Hollanda varlığını şekillendirdi (Noradounghian, I, 53-54). Bunun dışında Hollanda vatandaşlarının ikameti ve Hollanda ticareti konularında iki nizamnâme hazırlandı. Bu nizamnâmeler XVII ve XVIII. yüzyıllarda yürürlükte kaldı. </p><p> Justinus Colyer’in ölümü üzerine (1682) onun daha önce geçici kâtip olarak tayin ettiği oğlu Jacobus Colyer elçiliğin işlerini devraldı. İstanbul’da yetişen Jacobus’un nüfuzlu devlet adamlarıyla arası iyi idi. Avusturya’ya karşı başlayan II. Viyana seferi yüzünden yeni elçinin tayini 1684 yılında onaylanabildi. Jacobus Colyer, İngiliz elçisiyle birlikte savaşın sona erdirilmesi için ara buluculuk yaptı ve 1699 tarihli Karlofça Antlaşması’nın imzalanmasında rol oynadı. Hollanda’nın bu sırada dış politikadaki başlıca amacı Osmanlılar’la Avusturyalılar arasında dostluk kurmak, böylece Avusturya imparatorunu Fransa’ya karşı müttefik olarak tutmaktı. Ayrıca savaşların devam etmesi Hollanda’nın Akdeniz ticaretini olumsuz yönde etkilemekteydi. Bundan dolayı Hollandalılar, XVIII. yüzyıl boyunca Osmanlılar’la savaş halinde bulundukları ülkeler arasında ara buluculuk yapmaya devam ettiler. Colyer, 1712’de Osmanlı-Rus ateşkes antlaşmasında ve Avusturya-Osmanlı savaşını sona erdiren Pasarofça Antlaşması’nda da (1718) İngiliz elçisiyle birlikte ara buluculuk yaptı. </p><p> Colyer’in ölümünden (1725) sonra gerçek bir diplomat olan Cornelis Calkoen Hollanda büyükelçiliğine tayin edildi (1726). Osmanlı devlet adamlarıyla iyi ilişkiler kuran Calkoen diplomat olarak fazla başarılı olamadı. Ancak şahsî dostluklarla bazı işler yaptı. Eski büyükelçi Colyer’in borçlarını ödeyerek elçiliğe yeni bir düzen verdi. Yaşadığı lüks hayat yüzünden o da pek çok borç bırakarak İstanbul’dan ayrıldı (1743). Sekreteri Jean Charles des Bordes kısa bir süre maslahatgüzâr olarak Hollanda’yı temsil ettikten sonra Elbert de Hochepied büyükelçi olarak tayin edildi (1747). Elbert de Hochepied diplomatik ilişkilerden çok ticarî ilişkilerle ilgilendi. XVIII. yüzyıl başlarından itibaren gerilemeye başlayan Osmanlı-Hollanda ticarî münasebetlerini yeniden canlandırmaya çalıştı. Fransa’ya kaptırılan doğu ticaretinde Hollanda’nın yeniden söz sahibi olmasında önemli rol oynadı. Amsterdam’da ilk defa küçük bir Osmanlı ticaret kolonisi açıldı. </p><p> Hochepied’ten (1763) sonra Hollanda büyükelçiliğine tayin edilen Wilem Gerrit Dedel (1765-1767) birkaç yıl sonra öldüğü için sekreteri olan Alman asıllı Frederik von Weiler elçilik işlerini üzerine aldı (1767-1776). Hollanda Genel Meclisi onu büyükelçiliğe terfi ettirdi (1775). Fakat bu tarihten sonra Hollanda büyükelçiliğinin çevresi giderek daraldı; Hollandalı elçilerin Osmanlı devlet adamlarıyla olan dostluk ilişkileri azaldı. </p><p> Fransız İhtilâli’nden sonra Hollanda’da Fransa’nın himayesinde kurulan Batav Cumhuriyeti’nin Napolyon’un Mısır’a yaptığı saldırıyı (1798) desteklemesi Osmanlı-Hollanda ilişkilerinin kesilmesine sebep oldu. Hollanda’nın İstanbul’daki elçisi Bükreş’e sürgüne gönderildi (Slot – Abelman, s. 7). Osmanlı ülkesinde bulunan Hollandalı tüccarların beratları toplatıldı (<span class="kisaltma" data-ad="ba">BA</span>, Cevdet-Hariciye, nr. 264, 1140, 1246, 1264, 1309, 1666, 1791). Ancak daha sonra Osmanlı-Hollanda ilişkileri yeniden kuruldu (1804) ve Hollandalı konsolos ve tercümanların beratları iade edildi (<span class="kisaltma" data-ad="ba">BA</span>, Cevdet-Hariciye, nr. 3458). Fakat Napolyon’un Hollanda’yı resmen Fransa’ya bağlaması üzerine (1810) tekrar kesildi. Nihayet Hollanda Krallığı’nın kurulmasından (1814) sonra iki devlet arasındaki siyasî ve ticarî ilişkiler yeniden başladıysa da ticarî ilişkiler eski seviyesine çıkmadı. Bilhassa Mora isyanından (1821) sonra Hollandalı tüccarlar için büyük önem taşıyan ve keten pazarının merkezi olan İzmir eski önemini kaybetti. Bunun yerine İstanbul Hollanda gemilerinin en çok mal getirdikleri liman durumuna geldi. Devamlı büyüyen gemi ticareti iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin güçlenmesini sağladı. Ancak Hollanda gemilerinin Avrupa’dan doğuya ucuz sanayi maddesi taşıması Osmanlılar’ın ekonomik krize girmelerine sebep oldu. Bu yüzden daha sonraki yıllarda bu ilişkiler sarsıldı; Batılı ülkeler Osmanlı ülkesinde demiryolu gibi bazı önemli yatırımlara girerken Hollanda buna katılamadı. </p><p> Mora isyanı milletlerarası bir mesele haline gelince Hollanda, en iyi diplomatlarından biri olan Hugo van Zuylen van Nijenveld’i İstanbul’a büyükelçi olarak tayin etti (1825). Van Zuylen, iki ülke arasındaki ilişkilerde önemli rol oynayan son diplomat oldu. Osmanlı Devleti’nin Mora isyanını destekleyen İngiltere, Fransa ve Rusya ile ilişkileri bozuk olduğu için Zuylen bu ülkelerle Osmanlı Devleti arasında ara buluculuk yaparak önemli diplomatik faaliyetlerde bulundu. Özellikle Bâbıâli nezdinde Fransa’nın haklarını koruması ona Katolikler’in sevgisini kazandırdı. İstanbul’dan ayrılmasından (1829) sonra Hollanda hükümeti malî imkânsızlıklar yüzünden yerine tayin yapamadı. Elçilik işlerini geçici olarak baştercüman Testa yüklendi ve İstanbul’dan ayrılıncaya kadar (1847) bu görevini sürdürdü. </p><p> XIX. yüzyılda Osmanlılar da Hollanda’da dâimî elçilik açtılar. İlk büyükelçiler, Bâbıâli’de yüksek mevki sahibi Rum asıllı Osmanlılar’dan seçiliyordu. İstanbul’a tayin edilen Hollanda büyükelçileri ticaretle ve bazı gayri müslim Osmanlı tebaasının himayesi gibi işlerle meşgul olurken Osmanlı büyükelçileri bu gibi işlerle pek ilgilenmiyorlardı. </p><p> II. Abdülhamid’in takip ettiği dış politika diğer sömürgeci devletler gibi Hollanda’yı da rahatsız etti. Bilhassa Hollanda’nın sömürgesi olan Endonezyalı müslüman öğrencilerin Osmanlı askerî okullarında okutulması Hollandalılar’ı yakından ilgilendiriyordu. O zamana kadar daha çok ticarî münasebetlere ağırlık veren ve sömürgelerin problemleriyle pek ilgilenmeyen Hollanda elçiliği gerekli ilgiyi göstermek zorunda kaldı. Endonezyalı müslüman hacıların meseleleriyle uğraşmak üzere Cidde’de 1872’de açılan Hollanda konsolosluğu bu işle görevlendirildi. Osmanlı Devleti’nde hilâfet politikasına paralel olarak Hollanda’nın da siyasî ilgisi arttı. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra bu siyasetin önemini kaybetmiş olması Hollanda’yı rahatlatmakla birlikte iki ülke arasındaki ilişkiler eski seviyesine çıkmadı. I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine de ticarî ilişkiler tamamen kesildi. Savaşta tarafsız kalan Hollanda ile Osmanlı Devleti arasındaki münasebetler bir süre daha devam etti. Hollanda elçiliğinde işleri genç bir ilim adamı olan elçilik tercümanı Kramers yürütmekteydi. </p><p> Hollanda Kramers’i Lozan Konferansı’na gözlemci olarak göndererek Türkiye üzerindeki görüşlerini açıkladı. Kapitülasyonların kaldırılmasından sonra yeni Türkiye Cumhuriyeti ile başlattığı görüşmeler neticesinde Ankara’da bir dostluk ve iş birliği antlaşması imzalandı (30 Haziran 1925). Böylece iki ülke arasında ticarî temellere dayanan ilişkiler yeniden kurulmuş oldu. 1960’lı yıllarda Hollanda’ya Türk işçilerinin gönderilmesi iki ülke arasındaki münasebetlere ayrı bir boyut kazandırdı. </p><bibl><br/><span class='bibliyografya'>BİBLİYOGRAFYA</span><p><span class="kisaltma" data-ad="ba">BA</span>, <span class="eser">Düvel-i Ecnebiyye Defterleri</span>, nr. 22, 23, 24, 25.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="ba-hh">BA, <i>HH</i></span>, nr. 9102, 9305, 14590, 14609, 14636, 14660, 15151-A.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="ba">BA</span>, Cevdet-Hariciye, nr. 264, 1140, 1246, 1264, 1309, 1666, 1791, 1807, 3458.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="ba">BA</span>, Cevdet-Bahriye, nr. 6055.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="feridun-bey-munseat">Feridun Bey, <i>Münşeât</i></span>, II, 473-477.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="evliya-celebi-seyahatname">Evliya Çelebi, <i>Seyahatnâme</i></span>, I, 300; VI, 252, 313; X, 77.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="naima-tarih">Naîmâ, <i>Târih</i></span>, II, 108.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="silahdar-tarih">Silâhdar, <i>Târih</i></span>, I, 506; II, 600.</p><p>a.mlf., <span class="eser">Nusretnâme</span>, I, 356, 363.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="rasid-tarih">Râşid, <i>Târih</i></span>, II, 192.</p><p>Mustafa Efendi, <span class="eser">Nemçe Sefâretnâmesi</span>, Millet Ktp., Ali Emîrî, nr. 844, vr. 7<sup>a</sup>, 14<sup>a</sup>.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="cevdet-tarih">Cevdet,<i> Târih</i></span>, V, 166-167; IX, 99, 167-168; X, 173-174.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="lutfi-tarih">Lutfî, <i>Târih</i></span>, VIII, 349-350.</p><p>G. Noradounghian, <span class="eser">Recueil d’actes internationaux de l’Empire Ottoman</span>, Paris 1897, I, 53-54.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="uzuncarsili-osmanli-tarihi">Uzunçarşılı, <i>Osmanlı Tarihi</i></span>, III/1, s. 586-588; III/2, s. 235-238; IV/1, s. 246-247; IV/2, s. 211-213, 230-232.</p><p>Mübahat S. Kütükoğlu, <span class="eser">Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münâsebetleri I: 1580-1838</span>, Ankara 1974, s. 24-26, 43-46, 116.</p><p>a.mlf., “XVIII. Yüzyılda İngiliz ve Fransız Korsanlık Hareketlerinin Akdeniz Ticareti Üzerinde Etkileri”, <span class="kisaltma" data-ad="bttd"><i>BTTD</i></span>, II/12 (1968), s. 57-71.</p><p>G. R. Bosscha Erdbrink, <span class="eser">At the Threshold of Felicity: Ottoman - Dutch Relations during the Embassy of Cornelis Calkoen at the Sublime Porte 1726-1744</span>, Ankara 1975, s. 39, 272-274.</p><p>a.mlf., “The Activities of the Dutch Ambassador in Istanbul, Jacobus Colyer, as a Mediator Between the Sublime Porte and Its Enemies, (1688-1699)”, <span class="kisaltma" data-ad="ttk-bildiriler"><i>TTK Bildiriler</i></span>, VIII (1983), III, 1593-1597.</p><p>a.mlf., “Onyedinci Asırda Osmanlı-Hollanda Münâsebetlerine Bir Bakış”, <span class="kisaltma" data-ad="gdaad"><i>GDAAD</i></span>, sy. 2-3 (1973-74), s. 159-180.</p><p>A. H. de Groot, <span class="eser">The Ottoman Empire and the Dutch Republic: A History of the Earliest Diplomatic Relations (1610-1630)</span>, Leiden-Istanbul 1978, s. 83-265.</p><p>a.mlf., “Khalil Pasha, A 17<sup>th</sup>-Century Ottoman Statesman (D. 1629) According in the General State Archives of the Netherlands at the Hague”, <span class="kisaltma" data-ad="ttk-bildiriler"><i>TTK Bildiriler</i></span>, VIII (1981), II, 1417-1422.</p><p>a.mlf., “The Organization of Western European Trade in the Levant 1500-1800”, <span class="eser">Companies and Trade, Essays on Overseas Trading Companies During the Ancien Regime</span>, Leiden 1981, s. 231-241.</p><p>a.mlf., “An Eighteenth Century Ottoman Turkish-Dutch Letterbook and some of Its Implications”, <span class="eser">Osmanistische Studien zur Wirtschafts- und Sozialgeschichte: In memoriam Vančo Boškov</span>, Wiesbaden 1986, s. 34-45.</p><p>a.mlf., “Old Dutch Graves at İstanbul”, <span class="kisaltma" data-ad="arott"><i>Ar.Ott.</i></span>, V (1973), s. 5-16.</p><p>a.mlf., “The Development of Diplomatic Relations Between Holland and Turkey (1610)”, <span class="eser">I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi (İstanbul, 15-20 Ekim 1973): Tebliğler</span>, İstanbul 1979, I, 93-99.</p><p>a.mlf., “Ottoman North Africa and the Dutch Republic in the Seventeenth and Eighteenth Centuries”, <span class="eser">Revue de l’Occident musulman et de la Méditerranée</span>, sy. 39, Aix-en-Provence 1985, s. 131-147.</p><p>a.mlf., “Source Materials for the History of the Middle East in the General State Archives (ARA) of the Netherlands of the Hague”, <span class="eser">Manuscripts of the Middle East</span>, sy. 1, Leiden 1986, s. 8-14.</p><p>a.mlf., “The Dutch Nation in Istanbul 1600-1985, A Contribution to the Social History of Beyoğlu”, <span class="eser">Anatolica</span>, XIV, İstanbul 1987, s. 131-150.</p><p>a.mlf., “Halil Paşa, Kayserili”, <span class="kisaltma" data-ad="dia"><i>DİA</i></span>, XV, 324-326.</p><p>Ali İhsan Bağış, <span class="eser">Osmanlı Ticaretinde Gayrî Müslimler</span>, Ankara 1983, tür.yer.</p><p>F. Braudel, <span class="eser">Akdeniz ve Akdeniz Dünyası</span> (trc. Mehmet Ali Kılıçbay), İstanbul 1989-90, I-II, tür.yer.</p><p>B. J. Slot – A. Abelman, <span class="eser">Osmanlılar ve Hollandalılar: Osmanlılar ve Hollandalılar Arasındaki 400 Yıllık İlişkiler</span>, İstanbul 1990.</p><p>J. Schmidt, <span class="eser">Through the Legation Window, 1876-1926, Four Essays on Dutch, Dutch-Indian and Ottoman History</span>, İstanbul 1992, tür.yer.</p><p>D. Goffman, <span class="eser">İzmir ve Levanten Dünya 1550-1650</span> (trc. Ayşen Anadol – Neyyir Kalaycıoğlu), İstanbul 1995, s. 62, 85-87.</p><p>Bülent Arı, <span class="eser">Conflicts Between the Dutch Merchants and the Ottoman Local Authorities According to the “Felemenk Ahidnâme Defteri”, Dated 1091-1680</span> (yüksek lisans tezi, 1996), Bilkent Üniversitesi.</p><p>İsmail Hakkı Kadı, <span class="eser">Arşiv Belgelerine Göre XVIII. Yüzyılda Osmanlı-Hollanda İktisadî Münasebetleri</span> (yüksek lisans tezi, 1997, MÜ Ortadoğu ve İslâm Ülkeleri Enstitüsü).</p><p>A. A. Kampman, “XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğunda Hollandalılar”, <span class="kisaltma" data-ad="ttk-belleten"><i>TTK Belleten</i></span>, XXIII/91 (1959), s. 513-523.</p><p>J. H. Kramers, “The Netherlands and Turkey in the Golden Age”, <span class="eser">Analecta Orientalia</span>, I, Leiden 1954, s. 113-129.</p><p>a.mlf., “Halil Paşa, Kayserili”, <span class="kisaltma" data-ad="ia"><i>İA</i></span>, V/1, s. 160-161.</p><p>Cengiz Orhonlu, “Türk Kaynaklarında Hollanda’ya Ait Bilgiler”, <span class="kisaltma" data-ad="td"><i>TD</i></span>, XXX (1976), s. 9-22.</p><p>“Felemenk”, <span class="kisaltma" data-ad="kamusul-alam"><i>Kāmûsü’l-a‘lâm</i></span>, V, 3423-3431.</p><p>“Hollanda”, <span class="kisaltma" data-ad="ta"><i>TA</i></span>, XIX, 329-333.</p><p>“Hollanda”, <span class="kisaltma" data-ad="abr"><i>ABr.</i></span>, XI, 158-165.</p></bibl> <div class="article-ps" style="position: relative; padding-left: 40px; margin-top:10px;"> <div style="position: absolute; left: 0px; top: 7px;"><a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023667.pdf"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/pdf-download-icon.png" style="height: 40px;"></a></div> <i> Maddenin bu bölümü TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 219-226 numaralı sayfalarda yer almıştır. <a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" onclick="pdfStat('HOLLANDA', 'hollanda', '2-tarih', 'C18023667.pdf');" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023667.pdf">Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.</a> </i> </div> </div> </div> <div class="article-part" id="_3-hollanda-somurgeciligi" style="position:relative"> <div class="print-meta" style="display: none;"> 5 bölümden oluşan maddenin 3. bölümüdür. Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="HOLLANDA" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda?utm_source=pdf#3-hollanda-somurgeciligi">https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#3-hollanda-somurgeciligi</a> </div> <div class="hdrprt1"> <img class="partblt" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png" style="position: absolute; bottom: -9px; left: 10px;" /> <div class="hdrprt1arrows"> <div style="float:left; height:37px"> <div class="tipso tbottom article-nav-prev " data-jurl="#2-tarih" data-width="160" data-tipso="Önceki bölüme git" data-jfurl="1" style="float:left; height:33px; padding-left:12px; padding-right:12px; padding-top:4px;"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpy.png"> </div> <div class="tipso tbottom bolumsayi partnumbers" data-width="200" data-tipso="5 bölümden oluşan maddenin 3. bölümü"> 3/5 </div> <div class="partdownarrow tipso tbottom article-nav-next " data-jurl="#4-ulkede-islamiyet" data-width="160" data-tipso="Sonraki bölüme git" data-jfurl="5-hollandada-islam-arastirmalari"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpa.png"> </div> </div> <div style="float:right; height:37px"> <div class="partatif atif-btn psv tipso tbottom" style="margin-left: 0 !important;" data-tipso="Bu bölümün atıf bilgilerini görün ve kopyalayın."> <span style="color: #967A7A;"><i class="fas fa-quote-right"></i></span> </div> <div class="partemail tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu madde/bölüm hakkında bildirimde bulunun."> <span class="feedback-btn" data-issue="HOLLANDA//3-hollanda-somurgeciligi" style="color: #967A7A;font-size: 1.35rem;"> <i class="fas fa-exclamation-circle"></i> </span> </div> <div class="partprint print-btn tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu maddeyi/bölümü yazdırın." > <span class="icon-printer2 printPart" style=" font-size: 1.4rem;"></span> </div> </div> </div> <div style="padding: 9px 10px; line-height:19px !important; text-align:left !important;"> <span class="part-authors" style="margin-right: 15px"> <span style="font-size:0.85rem; color:#666">Müellif: </span> <span style="font-size:0.85rem;"> <a href="/muellif/ismail-hakki-goksoy"><b>İSMAİL HAKKI GÖKSOY</b></a> </span> </span> </div> </div> <div class="atif-kutusu"> <div class="ak-title">HOLLANDA</div> <div class="ak-list"> <div class="ak-muellif"><b>Müellif: </b> <span class='val'>İSMAİL HAKKI GÖKSOY</span> </div> <div class="ak-site"><b>Web Sitesi: </b><span class="val">TDV İslâm Ansiklopedisi</span></div> <div class="ak-site"><b>Yayımcı: </b><span class="val">TDV İslâm Araştırmaları Merkezi</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Baskı Tarihi: </b><span class="val">1998</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Erişim Tarihi: </b><span class="val">30.11.2024</span></div> <div class="ak-adres"><b>Web Adresi:</b><br/><span class="val"> https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#3-hollanda-somurgeciligi</span> </div> </div> <div class="ak-copytext" id="ak-copytext3"> İSMAİL HAKKI GÖKSOY, "HOLLANDA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#3-hollanda-somurgeciligi (30.11.2024). </div> <div class="ak-copy"><span>Kopyalama metni</span></div> </div> <div class="m-content" style="text-align:justify; position:relative; font-size:; line-height:; margin-top:15px; overflow-wrap: break-word;/*Long Word/URL Overflow*/"> <p><b>IV. HOLLANDA SÖMÜRGECİLİĞİ</b><br>Hollanda, 1579 yılında İspanya’dan bağımsızlığını kazandıktan hemen sonra deniz aşırı ülkelere açılmak için büyük çaba harcamaya başladı. Önceleri Hollandalı tüccarlar Portekiz üzerinden gelen doğu ürünlerinin Kuzey Avrupa’ya pazarlanmasında aracılık yapıyordu. Ancak Hollanda’nın İspanya’dan kurtulduğu günlerde Portekiz İspanyol hâkimiyeti altına girdi. Bunun üzerine İspanya Kralı II. Felipe, Cadiz ve Lizbon gibi Hollandalı gemicilerin ikmal merkezleri olan Portekiz limanlarını bu ülkenin gemilerine kapattı (1580). Bu durum Hollandalılar’ı, baharat gibi Doğu’dan gelen ürünlerin yetiştirildiği bölgelere doğrudan ulaşabilmek için yol aramaya sevketti. Daha önce Goa (Hindistan) ve Lizbon’da Portekizliler’in yanında çalışmış olan bazı tüccarlar onların ve İspanyollar’ın deniz yolu haritalarını ele geçirdiler. Bunlardan özellikle Jan Huijgen van Linschoten, <span class="eser">Riijs geschrift ve Itinerio naer Oost ofte Portugaels Indien</span> adlı el kitaplarını yazarak Amsterdamlı tüccarların ihtiyaç duydukları bilgileri sağladı; bu kitaplar, deniz yollarının haritalarını ve Portekiz keşiflerinin bütün ayrıntılarını ihtiva etmekteydi. İlk olarak 1595 yılında Cornelis de Houtman yönetimindeki toplam 64 tonluk dört gemiden ve 249 mürettebattan oluşan bir Hollanda ticaret filosu, Afrika’nın güney ucundaki Ümitburnu üzerinden Doğu Hint adalarına gönderildi. Bu yolculuk, Amsterdamlı dokuz zengin iş adamı tarafından yeni kurulan Uzak Ülkeler Şirketi Compagnie van Verre adına yapılmıştı. Portekizliler’in Asya seferleri hakkında geniş bilgisi bulunan Houtman, ilk önce Cava adasının batısında karabiber deposu olarak bilinen Bentem Limanı’na, sonra da Bali, Madura ve Sumatra adalarındaki çeşitli limanlara uğradı. Denizlerde karşılaştığı zorluklar ve hastalıklar sebebiyle bölgede iki yıl geçiren Houtman Hollanda’ya üç gemi ve sadece seksen dokuz mürettebatla, fakat bol miktarda baharatla döndü. Bundan sonra birbirleriyle rekabet eden çeşitli şirketler doğunun baharatlarından pay kapabilmek amacıyla ayrı ayrı yolculuk düzenlemeye başladılar. Houtman’ın dönüşünün ardından on ayrı şirketin altmış beş, 1598’de beş ayrı şirketin yirmi iki gemisi yola çıktı ve bunların büyük bir kısmı başarıyla geri döndü. Mart 1599’da Jacop van Neck yönetimindeki filo ilk defa “Baharat adaları” olarak da adlandırılan Maluku adalarına ulaştı ve dönüşünde yüksek bir kâr elde etti. 1601 yılında çeşitli şirketlerin düzenlediği sefer sayısının on dördü bulması üzerine hükümetin teşvik ve desteğiyle Hint Okyanusu’nda ticaret yapan bütün şirketler birleşerek 1602’de asıl adı Birleşik Doğu Hindistan Şirketi (Vereenigde Oost-Indische Compagnie) olan Hollanda Doğu Hindistan Şirketi’ni kurdular. Adı şirket olmakla birlikte bu kuruluş gerçekte Hollanda’ya bağlı özerk bir devlet gibiydi. Zira Hollanda hükümeti tarafından Ümitburnu ile Macellan Boğazı arasında kalan bölgede ticaret yapma tekeli kendisine verilen şirket, askerî amaçlı müfrezeler bulundurmak gerektiğinde Hollanda adına savaş açmak, kaleler inşa etmek ve Asya’daki mahallî hükümdarlarla antlaşmalar imzalamak gibi bağımsız bir devletin sahip olduğu yetkilerle donatılmıştı. Bu şirket sayesinde Hollandalılar, Afrika’nın güneyindeki Ümitburnu ile Basra körfezinde Benderabbas Limanı’ndan Doğu Hint adalarının en ucunda bulunan Timor’a kadar uzanan bölgede müstahkem ticaret merkezleri ve tesisler kurarak bir sömürge imparatorluğu meydana getirdiler. </p><p> Hollanda’nın batıya doğru yayılışı doğudaki kadar parlak olmadı. Amerika kıtasındaki sömürge bölgeleri, ilk defa 1614 yılında otuz Wallon ailenin Kuzey Amerika’da Hundsan nehri etrafında, on Protestan ailenin 1626’da Güney Amerika’da Brezilya sahillerine yerleşmesiyle oluşmaya başladı. Önce Hudson nehri boyunca Yeni Hollanda denilen bölgede halkı kürk ticareti ve ziraatla geçinen bazı yerleşme merkezleri kuruldu; bunların en önemlisi İngilizler’in sonradan New York adını verdikleri New Amsterdam’dı. Ancak Kuzey Amerika’daki sömürgecilik fazla önemsenmedi. Hollandalılar, İngiliz sömürgeleri arasında sıkışıp kalan Yeni Hollanda kolonisine göçmen yerleştirme konusunda fazla bir gayret sarfetmediler. Buna karşılık Güney Amerika ve Batı Hint adalarında (Karaibler) kuzeye göre daha yoğun faaliyet gösterdiler. Doğu Hindistan Şirketi’ne benzeterek kurdukları ve adını Batı Hint adalarına izâfeten Batı Hindistan Şirketi koydukları yine özerk devlet statüsündeki şirket donanmaya yardımcı olmak amacıyla yüzlerce silâhlı tüccar gönderdi; bunlar yeni yerlerin kazanılmasında büyük rol oynadılar. 1634’te, Venezuela kıyılarında daha sonraları en önemli askerî üs olarak kullanılan Curaçao ele geçirildi. Ertesi yıl Brezilya sahillerinin büyük bir kısmına el konularak Hollanda Brezilyası adı verilen bu bölgede kereste ve şeker kamışı işletmeciliği başlatıldı. Aynı yıl Guyana ile Antil denizindeki St. Eustatius, St. Martin ve Tobago İspanyollar’dan alınarak köle ticaretinin ana merkezleri haline getirildi. Ancak diğer sömürgeci ülkelerle olan çıkar çatışmaları Hollandalılar’ın bu kıtada uzun süre kalmasına imkân vermedi. 1640 yılında Portekiz’in yeniden bağımsızlığına kavuşmasıyla başlayan ve 1641-1651 yılları arasında cereyan eden Hollanda-Portekiz savaşı ve Brezilya’daki işçilerle kölelerin ayaklanması Güney Amerika’daki, hemen ardından İngiltere ile başlayan savaşlar da sonuçta Kuzey Amerika’daki kolonilerin kaybedilmesine yol açtı (1673). Hollanda’nın Afrika’daki en önemli sömürge alanı ve Hollandalı göçmenlerin en yoğun biçimde yerleştikleri bölge ise birkaç defa el değiştirmekle birlikte 1652’den 1806’ya kadar yönetimi altında tuttuğu Kaapstad’dır (Cape Town). </p><p> Hollanda özellikle XVIII. yüzyılın başlarında, Amerika’daki sömürgelerini kaybetmiş olmasına rağmen diğer sömürgeleri ve kıtalar arası deniz ticaretini elinde tutması sebebiyle dünyanın ekonomisi en güçlü devleti durumundaydı. Hollandalı tekne sahipleri toplam Avrupa teknelerinin yarısına hâkim olarak dünya deniz taşımacılığının büyük kısmını ele geçirmişler ve bütün Avrupa’nın ticaret aracıları haline gelmişlerdi. Böylece ticarette öne çıkan ülke, başta gemi sanayii olmak üzere bazı endüstri dallarında da birinci sıraya geçmişti; diğer sömürgeci ülkelere gemi inşa ediyor ve milletlerarası Doğu-Batı ticaretine hâkim olduğu gibi köle trafiğinin de büyük kısmını elinde tutuyordu. Ancak bu durum İngilizler’le 1780’de çıkan ve dört yıl devam eden savaşa kadar sürdü. Bu savaştan yenik çıkan Hollanda’nın okyanuslardaki, özellikle Hint Okyanusu’ndaki gücü zayıfladı. 1795’ten 1815’e kadar da Fransız istilâsına mâruz kalması üzerine elindeki teknelerin çoğunu kaybetti ve kolonilerinin önemli bir bölümünü İngilizler’e kaptırdı. Bu arada bozulan malî durumları dolayısıyla Batı ve Doğu Hindistan şirketlerini de feshetmek zorunda kaldı. 1815’te Napolyon’un Waterloo yenilgisinden sonra İngiltere ile imzaladığı bir anlaşma ile Seylan, Kaapstad, Guyana ve Tobago hariç eski kolonilerine kavuştuysa da bu durum devamlı olmadı ve yavaş yavaş bütün sömürgeler bağımsızlıklarını elde ettiler (bk. <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/endonezya" target="_blank">ENDONEZYA</a>; <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda-dogu-hindistan-sirketi" target="_blank">HOLLANDA DOĞU HİNDİSTAN ŞİRKETİ</a>). </p><bibl><br/><span class='bibliyografya'>BİBLİYOGRAFYA</span><p> G. Edmundson, <span class="eser">History of Holland</span>, Cambridge 1922.</p><p>S. A. Khan, <span class="eser">East India Trade in the Seventeenth Century</span>, London 1923.</p><p>H. T. Colenbrander, <span class="eser">Koloniale Geschiedenis</span>, ’s-Gravenhage 1928, I-III.</p><p>J. S. Furnival, <span class="eser">Netherlands India</span>, Cambridge 1939.</p><p><span class="eser">Geschiedenis van Nederlandsch Indie</span> (ed. F. W. Stapel), I-III, Amsterdam 1939.</p><p>B. H. M. Vlekke, <span class="eser">Nusantara: A History of the East Indian Archipelago</span>, Cambridge 1945, s. 146-163.</p><p>D. G. E. Hall, <span class="eser">A History of South-East Asia</span>, London 1955, s. 316-318, 497-503.</p><p>F. C. Gerretson, <span class="eser">History of the Royal Dutch</span>, Leiden 1958.</p><p>K. Glamann, <span class="eser">Dutch-Asiatic Trade: 1620-1740</span>, The Hague 1958.</p><p>N. Tarling, <span class="eser">Anglo-Dutch Rivalry in the Malay World, 1780-1824</span>, Cambridge 1962.</p><p>C. R. Boxer, <span class="eser">The Dutch Seaborne Empire: 1600-1800</span>, London 1965.</p><p>a.mlf., <span class="eser">Jan Compagnie in War and Peace, 1602-1799: A Short History of the Dutch East-India Company</span>, Hong Kong 1980.</p><p>L. Lurafhi, <span class="eser">Sömürgecilik Tarihi</span> (trc. Halim İnal), İstanbul 1975, tür.yer.</p><p>H. Furber, <span class="eser">Rival Empires of Trade in the Orient: 1600-1800</span>, Minneapolis 1977.</p><p>D. K. Fieldhouse, <span class="eser">The Colonial Empires: A Comparative Survey from the Eighteenth Century</span>, London 1982, tür.yer.</p><p>H. Heaton, <span class="eser">Avrupa İktisat Tarihi</span> (trc. Mehmet Ali Kılıçbay – Osman Aydoğuş), Ankara 1985, I, 266-268, 275, 349.</p><p>J. Pirenne, <span class="eser">Büyük Dünya Tarihi</span> (trc. Nihal Önol v.dğr.), İstanbul, ts., II, 662-663, 824-825, 1058; III, 1585-1586; IV, 2001-2003, 2053-2056.</p><p>“Hollanda”, <span class="kisaltma" data-ad="ml"><i>ML</i></span>, V, 955-956.</p><p>D. R. Harris, “Netherlands Antilles”, <span class="kisaltma" data-ad="ebr"><i>EBr.</i></span>, XVI, 284.</p><p>G. Lighton, “Surinam”, <i>a.e.</i>, XXI, 451.</p></bibl> <div class="article-ps" style="position: relative; padding-left: 40px; margin-top:10px;"> <div style="position: absolute; left: 0px; top: 7px;"><a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023668.pdf"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/pdf-download-icon.png" style="height: 40px;"></a></div> <i> Maddenin bu bölümü TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 226-227 numaralı sayfalarda yer almıştır. <a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" onclick="pdfStat('HOLLANDA', 'hollanda', '3-hollanda-somurgeciligi', 'C18023668.pdf');" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023668.pdf">Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.</a> </i> </div> </div> </div> <div class="article-part" id="_4-ulkede-islamiyet" style="position:relative"> <div class="print-meta" style="display: none;"> 5 bölümden oluşan maddenin 4. bölümüdür. Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="HOLLANDA" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda?utm_source=pdf#4-ulkede-islamiyet">https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#4-ulkede-islamiyet</a> </div> <div class="hdrprt1"> <img class="partblt" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png" style="position: absolute; bottom: -9px; left: 10px;" /> <div class="hdrprt1arrows"> <div style="float:left; height:37px"> <div class="tipso tbottom article-nav-prev " data-jurl="#3-hollanda-somurgeciligi" data-width="160" data-tipso="Önceki bölüme git" data-jfurl="1" style="float:left; height:33px; padding-left:12px; padding-right:12px; padding-top:4px;"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpy.png"> </div> <div class="tipso tbottom bolumsayi partnumbers" data-width="200" data-tipso="5 bölümden oluşan maddenin 4. bölümü"> 4/5 </div> <div class="partdownarrow tipso tbottom article-nav-next " data-jurl="#5-hollandada-islam-arastirmalari" data-width="160" data-tipso="Sonraki bölüme git" data-jfurl="5-hollandada-islam-arastirmalari"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpa.png"> </div> </div> <div style="float:right; height:37px"> <div class="partatif atif-btn psv tipso tbottom" style="margin-left: 0 !important;" data-tipso="Bu bölümün atıf bilgilerini görün ve kopyalayın."> <span style="color: #967A7A;"><i class="fas fa-quote-right"></i></span> </div> <div class="partemail tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu madde/bölüm hakkında bildirimde bulunun."> <span class="feedback-btn" data-issue="HOLLANDA//4-ulkede-islamiyet" style="color: #967A7A;font-size: 1.35rem;"> <i class="fas fa-exclamation-circle"></i> </span> </div> <div class="partprint print-btn tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu maddeyi/bölümü yazdırın." > <span class="icon-printer2 printPart" style=" font-size: 1.4rem;"></span> </div> </div> </div> <div style="padding: 9px 10px; line-height:19px !important; text-align:left !important;"> <span class="part-authors" style="margin-right: 15px"> <span style="font-size:0.85rem; color:#666">Müellif: </span> <span style="font-size:0.85rem;"> <a href="/muellif/abdullah-sevinc"><b>ABDULLAH SEVİNÇ</b></a> </span> </span> </div> </div> <div class="atif-kutusu"> <div class="ak-title">HOLLANDA</div> <div class="ak-list"> <div class="ak-muellif"><b>Müellif: </b> <span class='val'>ABDULLAH SEVİNÇ</span> </div> <div class="ak-site"><b>Web Sitesi: </b><span class="val">TDV İslâm Ansiklopedisi</span></div> <div class="ak-site"><b>Yayımcı: </b><span class="val">TDV İslâm Araştırmaları Merkezi</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Baskı Tarihi: </b><span class="val">1998</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Erişim Tarihi: </b><span class="val">30.11.2024</span></div> <div class="ak-adres"><b>Web Adresi:</b><br/><span class="val"> https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#4-ulkede-islamiyet</span> </div> </div> <div class="ak-copytext" id="ak-copytext4"> ABDULLAH SEVİNÇ, "HOLLANDA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#4-ulkede-islamiyet (30.11.2024). </div> <div class="ak-copy"><span>Kopyalama metni</span></div> </div> <div class="m-content" style="text-align:justify; position:relative; font-size:; line-height:; margin-top:15px; overflow-wrap: break-word;/*Long Word/URL Overflow*/"> <p><b>V. ÜLKEDE İSLÂMİYET</b><br>Hollandalılar’ın müslümanlarla ilk karşılaşmaları XI. yüzyılda Haçlı seferleri sırasında olmuştur. XVII. yüzyıldan itibaren sömürgecilik hareketine girişen Hollanda’nın Güneydoğu Asya’da müslüman toplumlar üzerinde hâkimiyet kurması ve misyonerlik faaliyetlerine hız vermesine rağmen XX. yüzyılın ikinci yarısına gelinceye kadar müslümanlardan bu ülkeye yerleşen çıkmamıştır. </p><p> İslâm adına ilk faaliyetler, 1947’de Pakistan’dan gelen ve daha sonra La Haye’de kendi camilerini açan Ahmedîler tarafından başlatıldı. Endonezya’nın bağımsızlığını kazanmasının (1949) ardından Hollanda ordusunda milliyetçilere karşı savaşan ve sayıları 1000’i bulan Malukulu müslüman aileleriyle birlikte Hollanda’ya kaçtı. Önceleri Friesland şehrindeki bir kampta yaşayan bu müslümanlar 1960’larda Ridderkerk ve Waalwijk’e yerleştiler. Müslümanların sayısı hükümetin iş gücü açığını kapatmak için Türkiye (1964), Fas (1969), Yugoslavya (1970) ve Tunus’la (1971) anlaşma yapmasından sonra bu ülkelerden gelen işçilerin buraya yerleşmesi ve 1970’ten sonra da ailelerini yanlarına alma imkânına kavuşmaları üzerine arttı. </p><p> Hollanda’daki müslüman cemaati eski sömürgelerden gelenler (Endonezyalı, Surinamlı), işçiler (Türkler, Faslılar, Yugoslavyalılar) ve diğer ülkelerden göç edenler (Pakistanlı, Mısırlı, Tunuslu vd.) olmak üzere başlıca üç gruptan teşekkül etmektedir. Bu üç grubun dışında çoğu evlilik yoluyla İslâmiyet’i kabul etmiş Hollandalılar da bulunmaktadır; ancak bunların sayısı fazla değildir. Ülke genelinde toplam sayıları 550.000’e yaklaşan müslümanlar içerisinde çoğunluk Türkler’le onları takip eden Faslılar’dadır. Surinamlılar’ın 1960’larda başlayan göçü, ülkelerinin 1975’te bağımsızlığa kavuşmasından önce en üst seviyesine ulaştı. Sayı bakımından sırayı daha sonra Endonezyalılar’la Malukulular almaktadır. Müslümanlar ülkenin bütün şehirlerine dağılmış durumda iseler de başta Türkler olmak üzere Utrecht, Amsterdam, Rotterdam ve La Haye gibi sanayi merkezlerinde daha yoğundurlar. </p><p> 1950’lerden itibaren müslüman nüfusun artmasıyla birlikte ülkede cami ve mescidlere ihtiyaç duyulmaya başlandı. İlk cami, 1955 yılında Ahmedîler tarafından La Haye’de inşa edildi. Bunu, Malukulu müslümanların 1956’da Balk şehrinde yaptıkları cami takip etmiştir. 1960’larda Surinamlılar, 1970’lerde Türkler ve Faslılar ibadet yerleri edinmek için yoğun çalışmalara giriştiler ve bu amaçla çeşitli dernekler kurdular. 1960’tan sonra faaliyete geçen pek çok cami ve mescidin 140 kadarı Türkler’e ait olup bunların çoğu eski meskenlerden ibadet yerine dönüştürülmüştür. Temelden cami şeklinde planlanan binaların sayısı da gün geçtikçe artmaktadır. Sadece 1982-1986 yılları arasında yapılan camilerin sayısı üçü minareli olmak üzere beştir ve Eindhoven ile Maassluis’tekiler Türkler tarafından inşa edilmiştir. La Haye’de havradan çevrilme (1982) Mescid-i Aksâ Camii’ne Hollanda Diyanet Vakfı tarafından sonradan iki minare eklenmiştir (1987). Sayıları 400’e yaklaşan cami ve mescidlerin günlük masrafları derneklerce karşılanmakta, ayrıca bazı belediyelerden de küçük yardımlar alınmaktadır. Türkler’e ait camilerin çoğunda hizmetler, Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı’nın gönderdiği resmî din görevlilerince yürütülmektedir. Diğer ülke müslümanlarının camilerinde ise din görevlileri cemaat tarafından tutulmaktadır. </p><p> Hollanda’daki müslümanların sosyal ve kültürel durumları geldikleri ülkelere göre değişiklik gösterir. Genelde her ülkenin insanı ayrı ayrı yerlerde toplanmıştır. Türkler’le Faslılar, bazı şehirlerde bir bölgede bulunmaları sebebiyle aynı camiyi ortak kullanmaktadırlar. Ancak imkânsızlık dolayısıyla bir binayı paylaşan bu müslümanlar, birbirlerinin dilini anlamadıkları için vaaz ve hutbelerden yeterince istifade edememeleri, çocuklarına birlikte dinî eğitim ve öğretim sağlamakta güçlük çekmeleri, namaz, imsak ve iftar vakitlerinde, bazan da ramazan ve bayram günlerinde farklılıklar bulunması gibi sebeplerle ibadet ve dinî merasimlerini aynı binanın ayrı bölümlerinde yapmak zorunda kalmaktadırlar. Değişik kökenli müslüman gruplar kendi kültürlerini muhafaza açısından her caminin hemen bitişiğinde yer alan salonlarda gençlere yönelik sohbet, konferans, tiyatro ve folklor gösterisi gibi kültürel faaliyetler yürütmektedirler. </p><p> Ekim 1986’da Hollanda hükümetinin izniyle faaliyete geçen İslâm Radyo-Televizyonu (Islamitische Omroep Stichting-IOS) ve bunun Ekim 1993’te kapanmasından sonra yerini alan Hollanda Müslüman Yayın Kurumu (Nederlandse Moslim Omroep-NMO) ülkedeki müslümanlar için Hollandaca, Türkçe ve Arapça olmak üzere haftada yarım saat televizyon, iki saat de radyo yayını yapmaktadır. Merkezi Hilversum’da bulunan kurumun masrafları Hollanda hükümetince karşılanmaktadır. Hollanda’da müslümanların kurdukları teşkilâtların bazısı federasyon şeklinde, bazısı da mahallî veya merkezî bir teşkilâtın şubesi durumundadır. </p><p> <b>Cemaatler.</b> İki camileri olan Malukulu müslümanların ve üç camileri bulunan Endonezyalı müslümanların herhangi bir teşkilâtları yoktur. Ancak 1971’de kurulan Avrupa Endonezyalı Müslüman Gençlik Teşkilâtı aralarında koordinasyon görevi yapmaktadır. </p><p> Güney Amerika’nın kuzeyinde bulunan ve bağımsızlığına kavuştuktan sonra bugünkü adını alan eski Hollanda sömürgesi (Hollanda Guyanası) Surinam’dan gelen müslümanlar Hindustânîler ve Cavalılar denilen iki gruptan oluşmaktadır. Böyle adlandırılmalarının sebebi Surinam’daki müslümanların, XIX. yüzyılda ve XX. yüzyılın başlarında Hindistan ile Cava adasında maden ocağı ve çiftliklerde çalıştırılmak üzere o topraklara götürülen sözleşmeli işçilerin soyundan gelmeleridir. Bu iki topluluk arasındaki eski ülkelerinde de yaşanan farklılıklar Hollanda’daki teşkilâtlarına da yansımıştır. Cavalılar’ı bir çatı altında toplayan geniş bir organizasyon yoksa da La Haye’deki İslâm Kültür Birliği (Roekoen Islam) bu işlevi görür. Yirmiye yakın cami ve mescide sahip olan Hindustânîler’in ise üç ayrı teşkilâtları vardır. En etkilileri, Amsterdam’da bulunan ve cemaatin % 50’sini bünyesinde barındıran Hollanda Dünya İslâm Teşkilâtı (World Islamic Mission Nederland-WIMN) olup Türkler’in Türk-İslâm Kültür Dernekleri Federasyonu (Stichting Turk-Islamitische Culturele Federatie-STICF) ve Faslılar’ın Hollanda Fas Müslüman Teşkilâtları Birliği ile (Unie van Marokkaanne Moslim Organisaties in Nederland-UMMON) beraber Müslüman Yayın Kurumu’nda ortak faaliyet içerisindedir. Hindustânîler’in ikinci teşkilâtı La Haye’deki İslâm Vakıf Kurumu (Stichting Islamitische Wereldmisie-SIWM), üçüncüsü Uluslararası İslâm Teşkilâtı’dır (Internationale Moslim Organisaite-IMO). Ahmedîler’in de birçok şehirde şubesi olan Hollanda Ahmediye Encümeni İşâat-ı İslâm Federasyonu (Federation of Ahmadiyya Anjumans Isha’at Islam in Nederland-FAAIIN) ve Rabwah adlı iki kuruluşları vardır. </p><p> Türkler’in en eski teşkilâtı, Utrecht’te 1972’de kurulan Hollanda İslâm Merkezi Vakfı’dır (Stichting Islamitische Centrum Nederland-SICN); buraya bağlı on sekiz cami ve on iki gençlik merkezi vardır. 1979 yılında Rotterdam’da kurulan Türk-İslâm Kültür Dernekleri Federasyonu doksan altı cami ve yedi gençlik merkezini koordine eder. Avrupa Millî Görüş Teşkilâtı’na (AMGT) bağlı on beş şube ve otuz civarında cami vardır. Türkler’in kurduğu diğer bir teşkilât da Hollanda İslâm Federasyonu’dur (Nederlandse Islamitische Federatie-NIF) ve yirmiye yakın cami ile birkaç mahallî cemaati koordine etmektedir. Hollanda’daki en kapsamlı teşkilât ise Türk-İslâm Kültür Dernekleri Federasyonu’nun yakın ilişkilerinin olduğu Hollanda Diyanet Vakfı’dır (Islamitische Stichting Nederland-ISN). 135 şubesi bulunan ve irtibatlı dernek sayısı 150’ye yaklaşan vakfın amacı, Hollanda’da yaşayan müslümanların dinî görevlerini yerine getirebilmeleri için mevcut imkânları korumak ve geliştirmek, buradaki Türk toplumunun dinî ve kültürel eğitimine yardımcı olmaktır. Bu çerçevede her türlü din hizmeti yanında kitap basım ve dağıtımı, yüksek öğretim talebelerine burs verilmesi, hac ve umre seyahatlerinin düzenlenmesi gibi çeşitli hizmetleri yürütmektedir. 1982 yılında kurulan Hollanda Diyanet Vakfı’nın mülkiyetinde otuz ikisi cami planında olmak üzere 150 ibadet yeri bulunmakta ve bu sayı devamlı şekilde artmaktadır. Vakfın bünyesinde 1985’te oluşturulan Cenaze Nakli Yardımlaşma Fonu, vefat eden üyelerinin cenazelerini karşılıksız olarak Türkiye’ye göndermektedir. Ayrıca bu vakfın desteği ve organizasyonu ile Hollanda İslâm Eğitim Vakfı kurulmuştur. </p><p> 1978 yılında faaliyete geçen seksene yakın caminin bağlı bulunduğu Hollanda Fas Müslüman Teşkilâtları Birliği Faslılar’ı bünyesinde toplayan en büyük teşkilâttır. 1990’da da yirmi bir camiyi kapsayan Hollanda Mağrib İslâm Teşkilâtları Federasyonu (Nederlandse Federatie van Magribgjnse Moslim Organisaties-FNMIO) kuruldu. </p><p> Ülkedeki bütün İslâm teşkilâtları arasında iş birliği tesis edebilmek için çeşitli teşebbüslerde bulunulmuş, ancak bu birlikler fazla uzun ömürlü olmamıştır. Bunlardan ilki, 1974 yılında kurulan ve çeşitli çekişme ve ihtilâflar yüzünden 1980’de dağılan Hollanda Müslüman Teşkilâtlar Federasyonu (Federatie van Moslim Organisaties in Nederland-FOMON), ikincisi de 1981’de kurulan, fakat yine kısa sürede dağılan Hollanda Müslüman Teşkilâtları’dır (Moslim Organisaties in Nederland-MON). Bu konuda yeni bir birlik kurma çalışması daha yapılmaktadır. </p><p> <b>Eğitim Öğretim.</b> Çocukların İslâmî eğitimi için ilk defa Hollandalılar tarafından 1971’de “Büşra” ismiyle bir okul açıldı; ancak müslümanları Hollanda toplumuna entegre etmeye yönelik olduğu için fazla rağbet görmedi. Bundan sonra İslâm cemaatlerinin okul açmak için yaptıkları başvurular bir sonuç vermedi. 1988 yılında Rotterdam’da yaşayan müslümanların kurduğu İslâmî Teşkilâtlar Platformu Vakfı (Stichting Platform Islamitische Organisaties-SPIOR), yaptığı çalışmalar sonunda 1989’da okullarda din eğitimi verme hakkını elde etti ve aynı yıl uygulamaya geçildi. 1989-1996 yılları arasında Rotterdam, La Haye, Utrecht ve Amsterdam başta olmak üzere Hollanda genelinde 5000 öğrencinin devam ettiği (1996) otuza yakın İslâm ilkokulu açılmıştır ve bunların bütün giderleri Hollanda Eğitim Bakanlığı’nca karşılanmaktadır. Okullardan başka camilerin bünyesindeki Kur’an kurslarında da din eğitimi verilmektedir. </p><p> Hollandalı ve Endonezyalı müslümanların çalışmalarıyla üç ayda bir yayımlanan Hollandaca <span class="eser">Qiblah</span> (1976) dergisiyle Hollanda Diyanet Vakfı tarafından yine üç ayda bir Hollandaca-Türkçe olarak çıkarılan <span class="eser">Arayış ve İslâm</span> (1987) dergisi dikkati çeken iki yayın organıdır. Ayrıca <span class="eser">Türkevi</span>, <span class="eser">al-Mîzân</span>, <span class="eser">al-ʿİmâd</span>, <span class="eser">Hizmet</span>, <span class="eser">Haber</span> gibi Türkçe-Hollandaca, Arapça-Hollandaca, Arapça-Türkçe haftalık, aylık gazete ve dergiler de çıkmaktadır. Bunların dışında Ahmedîler tarafından Hollandaca olarak yayımlanan <span class="eser">el-İslâm</span> dergisi bulunmaktadır. </p><p> <b>Hukukî Statü.</b> İslâmiyet’le ülkeye gelen göçmen ve işçiler vasıtasıyla tanışan Hollanda’nın anayasasında müslümanların hukukî statülerini ilgilendiren bazı maddeler bulunmaktadır. Anayasaya göre Hollanda’da yaşayan bütün insanlara dini, dünya görüşü, siyasî fikirleri, ırkı vb. dikkate almadan eşit davranılır (md. 1). Öte yandan herkes kendi dinî inancını ve dünya görüşünü ferden veya topluluk halinde muhafaza edebilir (md. 6), duygu ve düşüncelerini önceden izin almadan açıklayabilir (md. 7). Hollanda’daki dinî hayatın şekillenmesinde anayasa maddelerinden başka XIX. yüzyılın sonlarından itibaren benimsenen “verzuiling prensibi” de etkili olmaktadır. Bu prensibe göre devletin resmen tanıdığı dinî gruplar, devlet desteği alarak kendi inanç esaslarına uygun müesseseler kurma hakkına sahiptir. Bu hakka dayanarak ülkede zamanla çok sayıda dinî okul ve bunların yanı sıra dinî cemaatlerin kontrolünde olan hastahaneler, sendikalar ve radyo istasyonları kurulmuştur. </p><p> Hollanda hükümeti 1970’li yıllardan itibaren sıkı biçimde din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması prensibini uygulamaya başladı ve bu çerçevede 1962’de çıkarılmış olan kilise inşaatlarına devlet yardımı yapılması hakkındaki genelgeyi yürürlükten kaldırdı (1975). Fakat ertesi yıl müslümanların artan ihtiyacı farkedilerek yeni bir düzenlemeye gidildi ve beş yıl süreyle en az 1000 kişilik cami yapımında maliyetin % 30’unun devletten istenilebileceğine karar verildi; 1981 yılına kadar otuz bir cami bu genelgeden yararlandı. Aynı yıl, süreyi 1984’e kadar uzatan ve cemaatin sayı sınırını kaldıran ek bir düzenleme yapıldı; bundan da altmış dokuz cami veya mescid faydalandı. Bu düzenlemeler yabancı işçiler arasındaki müslümanlar içindi. Surinam gibi eski sömürgelerden gelen göçmenlere ise özel kararnâmelerle ibadet yerlerinin yapımında tam olarak maddî destek sağlandı. 1984 yılında Hıristiyan Demokrat Parti hükümetinin azınlıkların ibadethânelerine yapılan inşaat yardımını sürdürmek istemesi Liberal Parti ile Hürriyet ve Demokrasi İçin Halk Partisi tarafından engellendi. Ancak bazı belediyeler müslümanlara bu konuda müsamaha göstermektedir. </p><p> Hollanda’da 1971 yılında 54.000 (% 0,4) olan müslüman sayısı 1985’te 300.000’e ulaşmış, 1990’da 400.000’i aşmıştır. 1998’de ise bu rakam 550.000 olarak tahmin edilmektedir (% 3). Bu nüfusun büyük çoğunluğunu Türkler (285.000) ve Faslılar (200.000) oluşturmakta, onları Surinamlılar (30.000), Pakistanlılar (12.000), Endonezyalılar (10.000), Tunuslular (6000), Mısırlılar (4000) takip etmektedir. Hollanda asıllı müslümanların sayısı ise 3-3500 civarındadır. </p><bibl><br/><span class='bibliyografya'>BİBLİYOGRAFYA</span><p> M. Ali Kettani, <span class="eser">Muslim Minorities in the World Today</span>, London 1986, s. 43-44.</p><p><span class="eser">Yurtdışı İşçi Hizmetleri Raporu: 1986 Yılı</span> (nşr. TC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü), Ankara 1987, s. 42-61.</p><p>J. Waardenburg, “The Institutionalization of Islam in the Netherlands 1961-86”, <span class="eser">The New Islamic Presence in Western Europe</span> (ed. T. Gerholum – Y. G. Lithman), London 1988, s. 8-31.</p><p>J. Nielsen, <span class="eser">Muslims in Western Europe</span>, Edinburg 1992, s. 60-75.</p><p><span class="eser">Islam in Dutch Society: Current Developments and Future Prospects</span> (ed. W. A. R. Shadid – P. S. van Koningsveld), Kampen 1992.</p><p>J. J. G. Jansen, “L’Islam et les droits civiques aux Pays-Bas”, <span class="eser">Musulmans en Europe</span> (nşr. B. Lewis – D. Schnapper), Paris 1992, s. 55-71.</p><p><span class="eser">Statistical Yearbook 1994 of The Netherlands</span>, The Hague 1995, s. 45.</p><p>M. Custers, “Muslims in the Netherlands”, <span class="eser">Muslim Minorities in the West</span> (ed. Syed Z. Abedin – Ziauddin Sardar), London 1995, s. 86-96.</p><p>F. Dassetto – G. Nonneman, “Islam in Belgium and the Netherlands: Towards a Typology of Transplanted Islam”, <span class="eser">Muslim Communities in the New Europe</span> (ed. G. Nonneman v.dğr.), Berkshire 1996, s. 187-217.</p><p>M. Besim İsmailefendioğlu, <span class="eser">Hollanda’da Din Eğitimi</span> (doktora tezi, 1996, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü).</p><p>J. Slomp, “Islam in the Netherlands”, <span class="kisaltma" data-ad="jimma"><i>JIMMA</i></span>, VII/2 (1986), s. 519-535.</p><p>a.mlf., “Muslim Minorities in the Netherlands”, <span class="eser">Research Papers</span>, sy. 37, Birmingham 1988, s. 2-12.</p><p>W. de Wit, “Mosque-Communities in Amsterdam”, <i>a.e.</i>, sy. 37 (1988), s. 13-23.</p><p>P. Reesink, “Chretiens et musulmans aux Pays-Bas”, <span class="eser">Islamochristiana</span>, XIV, Roma 1988, s. 237-253.</p><p>N. Landman, “Muslims and Islamic Institutions in the Netherlands”, <span class="kisaltma" data-ad="jimma"><i>JIMMA</i></span>, XII/2 (1991), s. 410-432.</p><p>W. A. R. Shadid – P. S. van Koningsveld, “Islam in the Netherlands: Constitutional Law and Islamic Organizations”, <i>a.e.</i>, XVI/1 (1996), s. 111-128.</p><p>Yasien Mohamed, “The Integration of Muslims in Western Europe: The Dutch Question”, <span class="eser">Muslim Education Quarterly</span>, XII/1, Cambridge 1994, s. 4-15.</p></bibl> <div class="article-ps" style="position: relative; padding-left: 40px; margin-top:10px;"> <div style="position: absolute; left: 0px; top: 7px;"><a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023669.pdf"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/pdf-download-icon.png" style="height: 40px;"></a></div> <i> Maddenin bu bölümü TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 227-229 numaralı sayfalarda yer almıştır. <a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" onclick="pdfStat('HOLLANDA', 'hollanda', '4-ulkede-islamiyet', 'C18023669.pdf');" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023669.pdf">Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.</a> </i> </div> </div> </div> <div class="article-part" id="_5-hollandada-islam-arastirmalari" style="position:relative"> <div class="print-meta" style="display: none;"> 5 bölümden oluşan maddenin 5. bölümüdür. Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="HOLLANDA" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda?utm_source=pdf#5-hollandada-islam-arastirmalari">https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#5-hollandada-islam-arastirmalari</a> </div> <div class="hdrprt1"> <img class="partblt" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png" style="position: absolute; bottom: -9px; left: 10px;" /> <div class="hdrprt1arrows"> <div style="float:left; height:37px"> <div class="tipso tbottom article-nav-prev " data-jurl="#4-ulkede-islamiyet" data-width="160" data-tipso="Önceki bölüme git" data-jfurl="1" style="float:left; height:33px; padding-left:12px; padding-right:12px; padding-top:4px;"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpy.png"> </div> <div class="tipso tbottom bolumsayi partnumbers" data-width="200" data-tipso="5 bölümden oluşan maddenin 5. bölümü"> 5/5 </div> <div class="partdownarrow tipso tbottom article-nav-next article-nav-passive " data-jurl="#" data-width="160" data-tipso="Sonraki bölüme git" data-jfurl="5-hollandada-islam-arastirmalari"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tmpa.png"> </div> </div> <div style="float:right; height:37px"> <div class="partatif atif-btn psv tipso tbottom" style="margin-left: 0 !important;" data-tipso="Bu bölümün atıf bilgilerini görün ve kopyalayın."> <span style="color: #967A7A;"><i class="fas fa-quote-right"></i></span> </div> <div class="partemail tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu madde/bölüm hakkında bildirimde bulunun."> <span class="feedback-btn" data-issue="HOLLANDA//5-hollandada-islam-arastirmalari" style="color: #967A7A;font-size: 1.35rem;"> <i class="fas fa-exclamation-circle"></i> </span> </div> <div class="partprint print-btn tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu maddeyi/bölümü yazdırın." > <span class="icon-printer2 printPart" style=" font-size: 1.4rem;"></span> </div> </div> </div> <div style="padding: 9px 10px; line-height:19px !important; text-align:left !important;"> <span class="part-authors" style="margin-right: 15px"> <span style="font-size:0.85rem; color:#666">Müellif: </span> <span style="font-size:0.85rem;"> <a href="/muellif/a-de-groot"><b>ALEXANDER H. DE GROOT</b></a> </span> </span> </div> </div> <div class="atif-kutusu"> <div class="ak-title">HOLLANDA</div> <div class="ak-list"> <div class="ak-muellif"><b>Müellif: </b> <span class='val'>ALEXANDER H. DE GROOT</span> </div> <div class="ak-site"><b>Web Sitesi: </b><span class="val">TDV İslâm Ansiklopedisi</span></div> <div class="ak-site"><b>Yayımcı: </b><span class="val">TDV İslâm Araştırmaları Merkezi</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Baskı Tarihi: </b><span class="val">1998</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Erişim Tarihi: </b><span class="val">30.11.2024</span></div> <div class="ak-adres"><b>Web Adresi:</b><br/><span class="val"> https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#5-hollandada-islam-arastirmalari</span> </div> </div> <div class="ak-copytext" id="ak-copytext5"> ALEXANDER H. DE GROOT, "HOLLANDA", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#5-hollandada-islam-arastirmalari (30.11.2024). </div> <div class="ak-copy"><span>Kopyalama metni</span></div> </div> <div class="m-content" style="text-align:justify; position:relative; font-size:; line-height:; margin-top:15px; overflow-wrap: break-word;/*Long Word/URL Overflow*/"> <p><b>VI. HOLLANDA’DA İSLÂM ARAŞTIRMALARI</b><br>Hollanda’da İslâm ve şarkiyat araştırmaları XVI. yüzyılın sonlarına doğru, Leiden Üniversitesi’nin kurulması (1575) ve üniversitelerde eskiden beri okutulmakta olan Grekçe, Latince ve İbrânîce’nin yanında 1593’ten itibaren Arapça, Farsça ve Türkçe öğretiminin programlara alınmasıyla başlamıştır. İlk araştırmacılar, Paris’te ünlü Guillaume Postel’in yanında okuyan Fransız kökenli Josephus Scaliger ile Franciscus Raphelengius’tur. Raphelengius’un 1595’te bizzat kendisi tarafından basılan <span class="eser">Specimen characterum arabicorum officinae Plantinianae Franc. Raphelengij</span> (Raphelengius Matbaası’nın Arap harfli örnekleri) adlı eseri Hollanda’da basıldığı bilinen en eski Arapça metindir. Onun ölümünün ardından Arapça derslerini Philippus Ferdinandus, ondan sonra da aynı zamanda Türkçe’den resmî tercümeler yapan Ioannes Anthonides (Jan Theunisz) devam ettirdi. Anthonides, Arapça hocası olan Faslı âlim ve diplomat Abdülazîz b. Muhammed’le yaptığı dinî bir sohbetin de yer aldığı hıristiyan ve müslüman inançları hakkında bir kitap yazmış, ancak bu eser basılmamıştır. </p><p> Hollanda İslâmiyat araştırmalarındaki büyük gelişme, Scaliger’in öğrencisi Thomas Erpenius’un 1613’te Leiden Üniversitesi’nde yeni kurulan Doğu Dilleri Bölümü’ne Arapça hocası olarak tayin edilmesiyle başladı ve daha sonra öğrencilerinden Jacobus Golius zamanında sürdü. Erpenius <span class="eser">Grammatica Arabica</span> (Leidae 1613), Golius <span class="eser">Lexicon Arabico-Latinum</span> (Lugduni Batovorum 1653) adlı önemli eserleri kaleme almalarının yanında çeşitli Arapça kitapları da yayımlamış ve tercüme etmişlerdir (bk. <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/erpenius-thomas" target="_blank">ERPENIUS, Thomas</a>; <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/golius-jacobus" target="_blank">GOLIUS, Jacobus</a>). Erpenius ve Golius İslâm’a pek sempatiyle bakmıyor, fakat bu dine karşı düşmanca duygular da beslemiyorlardı. Bu iki âlimin bazan hıristiyan üstünlük hissini desteklemekle birlikte misyonerler gibi İslâm’ı çürütmeye çalışmadıkları bilinmektedir. Golius’un ölümünden sonra Leiden’deki İslâmiyat araştırmaları çok zayıfladı. Onun öğrencisi Levinus Warnerus 1643’te Hz. Îsâ hakkındaki İslâmî görüşleri toplayan küçük bir kitap yayımladı: <span class="eser">Compendium historicum eorum que Muhammedani de Christo et praecipuis aliquot religionis Christianae capitibus tradiderunt</span>. Warnerus, Leiden’de öğrenimini tamamladıktan sonra hayatının geri kalan kısmını geçireceği İstanbul’a gitti (1654) ve orada bir yandan ilmî çalışmalarını devam ettirirken bir yandan da el yazmaları topladı. 1657’de Bâbıâli nezdinde Birleşik Felemenk Cumhuriyeti’nin (Hollanda) resmî temsilcisi olan Warnerus’un ölümünden önce Leiden Üniversitesi’ne bağışladığı “Legatum Warnerianum” adıyla anılan kitaplar, hocası Golius’un topladıklarıyla birlikte İslâmiyat alanında önemli bir yeri bulunan Leiden Üniversitesi Kütüphanesi’nin Doğu yazmaları koleksiyonunun temelini oluşturmuştur. Warnerus’un koleksiyonu 578 el yazması ile 400 civarında basılmış kitap ihtiva eder. Yazmalar arasında Arapça, Farsça ve Türkçe Kur’an tefsirleri, hadis, fıkıh ve kelâm kitapları bulunmaktadır. Golius’un öğrencilerinden Alman asıllı J. G. Nisselius da 1565’te <span class="eser">Testamentum inter Muhamedem et Christianae religionis populos initum</span> (Muhammed ile hıristiyanlar arasında akdedilmiş ahid) adlı eseri yayımlamıştır. </p><p> 1683’te Osmanlı ordusunun Viyana’da başarısızlığa uğrayarak geri çekilmesi, Avrupa’yı uzun zaman etkisi altında tutan Türk korkusunu ortadan kaldırdı. Bu olayla birlikte İslâmî araştırmalarda yeni bir dönem başladı ve böylece dinle kültüre daha açık bakabilme imkânı doğdu. Bu yeni gelişmeyi, 1701’den itibaren Utrecht Üniversitesi’nde profesörlük yapan Adrianus Relandus’un şahsında açıkça görmek mümkündür. Şarkiyat, İslâmiyat, ilâhiyat, felsefe, dil bilimi, arkeoloji ve coğrafya alanlarında çok üretken bir ilim adamı olan Relandus’un çalışmalarında İslâm’a karşı ön yargısız bir yaklaşım tesbit edilmektedir. İlk modern Hollandalı İslâmiyatçı diye bilinen bu bilgin, dogmatik hıristiyan taraf tutuculuğu bulunmayan saf bir ilmî ilgiye sahipti. Onun Fransızca, İngilizce, Almanca, İspanyolca, Felemenkçe’ye çevrilen ve Roma Katolik kilisesi tarafından yasak kitaplar listesine alınan <span class="eser">De religione Mohammedica</span> (Utrecht 1705, 1717) adlı eseri çığır açıcı niteliktedir. Bu kitabında, İslâm dini ve onun peygamberi hakkında o güne kadar Batı Avrupa’ya yayılmış olan efsane ve hurafelerin eleştirisini yapmıştır. Kitabın muhtevası XVIII. yüzyılın başlarındaki Hollanda İslâmiyatı’nın durumunu özetlemektedir. Uzun önsözünde Batı biliminde İslâm’ın ve Hz. Muhammed’in nasıl kötü gösterildiğini anlatır. Eserin birinci bölümünde, İslâm’ın iman esaslarını açıklayan akaide dair kısa bir risâlenin Arapça metnini ve Latince tercümesini verir; ikinci bölümde İslâm hakkında yaygın olan o günkü yanlış düşüncelerin bir sıralamasını yapar. Relandus daha sonra İslâm savaş hukuku ve cihad hakkında da bir çalışma yapmış (<span class="eser">Dissertationes miscellaneae</span>, Utrecht 1708, III, 1-53’te yayımlanan metin, daha sonra onun yukarıdaki eseriyle beraber Almanca’ya çevrilerek 1717’de Hannover’de tekrar basılmıştır), arkasından da Zernûcî’nin <span class="eser">Taʿlîmü’l-müteʿallim</span>’ini tahkik ederek Latince’ye çevirmiştir (<span class="eser">Enchiridion studiosi, Arabice conscriptum a Borhaneddino Alzernouchi</span>, Utrecht 1709). </p><p> Batı düşüncesindeki Aydınlanma çağı (XVIII. yüzyıl) Hollanda’da İslâm araştırmaları alanında az yankı yaptı. Burada Fransa’da olduğu gibi İslâm kurumlarına karşı bir hayranlık değil devamlı bir ilgi söz konusuydu. Bu dönemde Leiden Üniversitesi’nde ders veren Albertus Schultens Arapça eğitimini İncil tefsirinin hizmetine soktu ve bu ilim dalını hıristiyan teoloji araştırmalarının önemli bir yardımcı dersi haline getirdi. J. H. van der Palm, 1799 ve 1819’da Hz. Muhammed hakkında halk arasında büyük ilgi uyandıran, fakat ilmî açıdan önemsiz bulunan bazı konuşmalar yaptı. H. E. Weyers, Arabiyat ve İslâmiyat araştırmalarını yeniden yüksek bir seviyeye çıkardı ve Leiden adının tekrar dünyada tanınmasını sağlayacak olan öğrenciler yetiştirdi. İslâmiyat artık teologların değil filologların ve şarkiyatçıların ilgi alanı haline geldi. Bu ilim adamları, Batı’da hüküm süren pozitivist görüşlerin etkisi altında kalmalarına rağmen araştırdıkları olayların kökenine karşı açık fikirliydiler ve İslâm’ı modern Ortadoğu’nun tarihî gelişmesinde en önemli faktör gibi görüyorlardı. Bu dönemde şarkiyatçıların birçoğu kendilerini hıristiyan dogmalarından sıyırmış olarak İslâmiyet’e bakabilmiştir. Süyûtî’nin <span class="eser">Ṭabaḳātü’l-müfessirîn</span> adlı eserini Latince tercümesiyle birlikte neşreden (<span class="eser">Soyutii Liber de Interpretibus Korani</span>, Leiden 1839) A. Meursinge, Amsterdam’da 1843’te verdiği bir konferansta hıristiyan din adamlarına mutlaka İslâm’ı öğrenmelerini tavsiye eden P. J. Veth ve Şâfiî fakihi Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin <span class="eser">Kitâbü’t-Tenbîh</span>’ini yayımlayan (Leiden 1879) A. W. Theodor Juynboll bu yeni ekolün en önemli isimleridir. </p><p> XIX. yüzyılın ikinci yarısında Hollanda’nın sömürgecilik faaliyetlerine paralel olarak ülkedeki şarkiyat ve İslâmiyat çalışmalarında da bir yoğunlaşma görülür. Önce S. Keijzer, <span class="eser">Handboek voor het Mohammedaansche Regt</span> (’s-Gravenhage 1853) adlı çalışması ile Mâverdî’nin <span class="eser">el-Aḥkâmü’s-sulṭâniyye</span>’si üzerine geniş bir inceleme (<span class="kisaltma" data-ad="dia"><i>DİA</i></span>, I, 556) ve Şâfiî fakihi Ebû Şücâ‘ el-İsfahânî’nin <span class="eser">et-Taḳrîb</span>’inin Fransızca tercümesini (<span class="eser">Précis de jurisprudence musulmane par Abou Chodja</span>, Leiden 1859) yayımladı. Arkasından Maracci, Ullmann, Kazimirski, Sale ve Weil’in tercümeleri esas alınarak hazırlanan iki ayrı Hollandaca Kur’an tercümesi çıkarıldı (L. J. A. Tollens, <span class="eser">Mohamed’s Koran</span>, Batavia 1859; S. Keijzer, <span class="eser">De Koran</span>, Harlem 1860). Daha sonra L. W. C. van den Berg, Nevevî’nin <span class="eser">Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn</span>’inin Fransızca tercümesiyle tıpkıbasımını yayımladı (<span class="eser">Manuel de jurisprudence musulmane selon le rite de Chafii</span>, I-III, Batavia 1882-1884). Bu yayınların hepsi, halkı Şâfiî mezhebine mensup olan Endonezya’da çalışacak Hollandalı yönetici ve memurların eğitimi amacıyla hazırlanmış kitaplardı. </p><p> İslâmî araştırmaların bu ikinci gelişme döneminde özgün çalışmalar yapan önemli ilim adamlarının ilki Reinhart Pieter Anne Dozy’dir. Leiden Üniversitesi’nde genel tarih profesörü olan Dozy’nin asıl ilgi alanı Endülüs tarihi idi. Dozy İslâmiyat alanında tipik bir XIX. yüzyıl pozitivist karakteri sergilemiş ve özellikle İslâm’ın tarihî gelişiminin bir özeti olan meşhur kitabı <span class="eser">Essai sur l’histoire de l’Islamisme</span> sebebiyle (Leiden 1863, Türkçe tercümesi Abdullah Cevdet, <span class="eser">Târîh-i İslâmiyyet</span>, Kahire 1908) Türkiye’de çok şiddetli tepkilere yol açmıştır (bk. <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/dozy-reinhart-pieter-anne" target="_blank">DOZY, Reinhart Pieter Anne</a>). </p><p> Dozy’nin öğrencisi olan Michael Jan de Goeje Leiden Üniversitesi’nde Arapça profesörü idi. Taberî’ninkiler başta olmak üzere önemli tarihî ve coğrafî eserlerin baskılarını yapmasıyla ün kazanan de Goeje’nin İslâm medeniyetine yaklaşımı hocasından farklı olarak genel ön yargılardan uzaktı (bk. <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/goeje-michael-jan-de" target="_blank">GOEJE, Michael Jan de</a>). De Goeje okulunun en önemli siması G. J. van Vloten’dir. Onun, Hasan İbrâhim Hasan ile M. Zekî İbrâhim tarafından Arapça’ya (<span class="eser">es-Siyâdetü’l-ʿArabiyye ve’ş-Şîʿa ve’l-İsrâʾîliyyât fî ʿahdi Benî Ümeyye</span>, Kahire 1934) ve Mehmed Said Hatiboğlu tarafından da Türkçe’ye (<span class="eser">Emevi Devrinde Arab Hâkimiyeti, Şîâ ve Mesîh Akîdeleri Üzerine Araştırmalar</span>, Ankara 1986) çevrilen <span class="eser">Recherches sur la domination arabe, le chiitisme et les croyances messianiques sous le khalifat des omayades</span> adlı eseri (Amsterdam 1894) hâlâ önemini korumaktadır. Van Vloten Türkiye ve Ortadoğu’yu gezip İstanbul kütüphanelerinde çalışmış ve seyahat hâtıralarını <span class="eser">Oostersche Schetsen en Vertalingen</span> adıyla yayımlamıştır (Amsterdam 1900). Christiaan Snouck-Hurgronje ise Theodor Nöldeke, Julius Wellhausen ve Ignaz Goldziher’in yanında modern İslâmoloji’nin kurucularından biridir. Gerçekleştirdiği hadis literatürünün tarihî ve tenkidî araştırmaları münasebetiyle özel olarak fıkıhla ilgilenmiştir. De Goeje’nin öğrencisi olan Snouck-Hurgronje, hacla ilgili doktora tezini (<span class="eser">Het Mekkaansche Feest</span>, Leiden 1880) tamamladıktan sonra 1885’te bir mühtedi gibi Mekke’de altı ay oturdu; hac, Mekke halkı ve Endonezya hacıları üzerine bir tarih ve kültürel antropoloji araştırması olan <span class="eser">Mekka</span> adlı kitabını yazdı (La Haye 1886-1889). Ayrıca İslâmiyet hakkında iki monografi ile birçok makale kaleme aldı (bk. <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/snouck-hurgronje-christiaan" target="_blank">SNOUCK-HURGRONJE, Christiaan</a>). Bu dönemde Hollanda’da Snouck-Hurgronje’nin dışında başka araştırmacılar da vardı. Taberî’nin <span class="eser">Târîḫ</span>’inin yayımlanmasında de Goeje ile birlikte çalışan Martin Theodor Houtsma bunlardan biridir. Utrecht Üniversitesi’nde 1890’dan 1917’ye kadar profesörlük yapan Houtsma, aynı zamanda <span class="eser">The Encyclopaedia of Islam</span>’ın ilk edisyonunun yayın kurulu başkanıdır. De Goeje ve Snouck-Hurgronje’nin öğrencisi fıkıh uzmanı Th. W. Juynboll, Yahyâ b. Âdem’in <span class="eser">Kitâbü’l-Ḫarâc</span>’ını (<span class="eser">Le livre de l’impôt foncier de Yaḥyā Ibn Ādam</span>, Leiden 1896) ve L. Krehl’in baskısını tamamlayıcı olarak <span class="eser">Ṣaḥîḥ-i Buḫârî</span>’nin IV. cildini (Leiden 1908) yayımladı. Hollanda üniversitelerinde bugün dahi onun Şâfiî mezhebine dayanarak İslâm fıkhı üzerine kaleme aldığı <span class="eser">Handleiding tot de Kennis van de Mohammedaansche Wet volgens de Leer van de Sjafi’itische School</span> (Leiden 1903) adlı eseri okutulmaktadır. 1927’de Leiden Üniversitesi’nde Snouck-Hurgronje’nin yerine geçen Arent Jan Wensinck’in İslâmiyet’le ilgili ilk yayını Hz. Muhammed ve Medine yahudileri hakkındadır (<span class="eser">Mohammed en de Joden te Medina</span>, Leiden 1908). Kur’an metninin incelenmesi Wensinck’i, <span class="eser">Kütüb-i Sitte</span> ve Dârimî’nin <span class="eser">es-Sünen</span>’i ile İbn Hanbel’in <span class="eser">el-Müsned</span>’inin bir alfabetik indeksini yapma düşüncesine sevketti. Bu proje, çeşitli ülkelerden üyelerin katıldığı bir grupla yıllar sonra gerçekleştirilebildi: <span class="eser">Concordance et indices de la tradition musulmane</span> (<span class="eser">el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâżi’l-ḥadîs̱i’n-nebevî</span>, I-VIII, Leiden 1936-1988). Wensinck’in <span class="eser">A Handbook of Early Muhammadan Tradition</span> adlı eseri (Leiden 1927; Ar. trc. M. Fuâd Abdülbâkī, <span class="eser">Miftâḥu künûzi’s-sünne</span>, Kahire 1353/1934) onun bir yan ürünüdür. Ölümünden sonra da <span class="eser">The Muslim Creed: Its Genesis and Historical Development</span> ile (Cambridge 1932) <span class="eser">La pensée de Ghazzālī</span> (Paris 1940) yayımlandı. Snouck-Hurgronje’nin öğrencisi, aynı zamanda hukukçu ve Türkolog olan Arabiyatçı Johannes Heindrik Kramers, 1914-1921 yıllarında İstanbul’daki Hollanda elçiliğinde tercümanlık yapmış ve İslâm hukuku hakkındaki pratik bilgisini geliştirmişti. 1922’de Leiden Üniversitesi’nde Fars ve Türk dili öğretim üyesi, 1940’ta Wensinck’in yerine Arapça ve İslâmiyat profesörü oldu. Burada İslâm hukuku, kapitülasyonlar ve genel İslâm dini tarihi hakkında birçok makale yayımladı, <span class="eser">The Encyclopaedia of Islam</span>’ın ikinci edisyonunda önemli görevler üstlendi. Kramers’in Hollanda’daki İslâmî araştırmalara olan en büyük katkısı ölümünden sonra yayımlanan Kur’an tercümesidir (<span class="eser">De Koran</span>, Amsterdam 1956). </p><p> 1950’li yıllara kadar daha çok Endonezya’daki İslâmiyet üzerinde yoğunlaşan Hollandalı âlimlerin çalışmaları bu tarihten sonra genişledi ve modern Ortadoğu ile Türkiye’nin yanı sıra Kuzey Afrika, Pakistan ve Hindistan’daki İslâmiyet’i de kapsamına aldı. Joseph Schacht’ın başlattığı İslâm hukukunun gelişiminin ilk dönem araştırmalarının yanında hukuk, klasik ve modern dinî edebiyat, tasavvuf, ilâhiyat ve siyasî müesseseler de inceleme konuları arasında yer aldı; bunlara daha sonra İslâm felsefesi ve sosyolojisi de eklenmiştir. </p><p> Günümüzde İslâmî araştırmaların en yoğun olduğu yer Leiden Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’dir. Burada, İslâmî Ortadoğu Dilleri ve Kültürleri Bölümü’nün yanı sıra Güneydoğu Asya Dilleri ve Kültürleri Bölümü bulunmakta, Amsterdam Üniversitesi’nin Edebiyat ve İlâhiyat fakülteleriyle Amsterdam Protestan, Utrecht, Nijmegen Katolik, Groningen ve Tilburg Katolik üniversitelerinde İslâmî ilimler sahasında araştırma yapan pek çok ilim adamı çalışmaktadır. </p><p> İslâmiyat araştırmalarının bu ülkedeki başlangıcından itibaren süregelen filolojik yaklaşım günümüzde yerini daha çok İslâm tarihini, İslâm’ın çeşitli yerel kültürlerde algılanış biçimlerini ve Ortadoğu politikasını içeren bir yaklaşıma bırakmıştır. Bunun sebebi, politik ve ekonomik gelişmelerle aralarında Türkler’in de bulunduğu birçok müslümanın bu ülkede yaşamasıdır. Bundan dolayı araştırmalar sadece edebiyat fakültelerinin dil bölümleriyle sınırlı kalmamakta, sosyal bilimler, tarih ve sanat tarihi gibi diğer bölümlerde de gerçekleştirilmektedir. 1980’de Nederlandse Vereniging voor de Studie van het Midden-Oosten en de Islam adlı dernek kuruldu. Kuruluşundan beri çeşitli yayınlar yapmakta olan bu dernek 1985’ten itibaren “Nieuwe reeks” adıyla yeni bir seri başlatmıştır; bu seri de diğer yayınlar gibi çoğunlukla Hollandaca’dır. </p><p> Araştırmacılar okuyucuyu İslâm üzerine bilgilendiren kitaplara önem vermektedirler. Bu alanda tanınan yayınlardan biri, Jacques Waardenburg’un yazdığı İslâm’ın tarihteki ve günümüzdeki durumunu, Batı’ya etkisini ve Hollanda’daki gelişimini ele alan <span class="eser">Islam: Norm, Ideaal en werkelijkheid</span> adlı kitabıdır (Antwerpen 1984). Amsterdam’da 1988’den bu yana faaliyet gösteren Middle East Research Associates (MERA) Ortadoğu’daki ekonomik, politik ve sosyal gelişmeler üzerine yapılan araştırmaları yayımlamaktadır. Bu arada Hollanda’nın eski kolonisi olan Endonezya ile ilgili çalışmalar yine devam etmektedir. İslâm dünyasının modernleşmesi ve modernleşme tartışmaları da çalışma konuları arasındadır. </p><p> İslâm tarihiyle ilgili araştırmaların bir kısmı Ortaçağ’da yazılan İslâm klasiklerinin tercüme edilmesiyle gerçekleştirilmektedir. Meselâ G. H. A. Juynboll Taberî’nin <span class="eser">Târîḫ</span>’ini İngilizce olarak yayımlamıştır (<span class="eser">The History of al-Ṭabarī</span>, Albany 1989). J. J. Witkam’ın, Leiden Üniversitesi başta olmak üzere Hollanda’daki çeşitli kurumlarda bulunan Arapça yazmaların tanıtımını içeren <span class="eser">Catalogue of Arabic Manuscripts in the University of Leiden and other Collections in the Netherlands</span> ile (Leiden 1983) aynı kişinin editörlüğünü yaptığı, yazmalar üzerine bilgi veren <span class="eser">Manuscripts of Middle East</span> (1986) adlı dergi dikkat çeken çalışmalardır. Kramers’in yaptığı Kur’an’ın Hollandaca’ya çevirisine Fred Leemhuis tarafından bir yenisi eklenmiş (<span class="eser">De Koran</span>, Houten 1989), 1992’de Kramers’in eseri gözden geçirilerek yeniden yayımlanmıştır. Hadis alanındaki en önemli isim, isnad zincirleri üzerine araştırmaları ile tanınan ve bu konuda <span class="eser">Muslim Tradition</span> adlı bir kitapla (Cambridge 1983) birçok makale yazan G. H. A. Juynboll’dür. </p><p> Son yıllarda Hıristiyanlık-İslâm ilişkileri açısından yapılan araştırmalar da giderek artmaktadır. Leiden Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi bünyesinde kurulan İslâm ve Hıristiyanlık Dokümantasyon Merkezi bunun bir işaretidir. Ayrıca aynı konuda 1988’den bu yana yayımlanan <span class="eser">Sharqiyyāt</span> ve ilk sayısı 1993’te çıkan <span class="eser">Orientations</span> dergilerini de zikretmek gerekir. </p><p> 1984’ten 1997 yılına kadar otuz cilde ulaşan, Hans Daiber ve David Pingree’nin editörlüğünü yaptıkları “Islamic Philosophy, Theology and Science” serisi çok ayrıntılı konulara yer vermektedir. Meselâ bu serinin XI. cildi Kustâ b. Lûkā’nın hac rehberini (G. Bos, <span class="eser">Qusṭā ibn Lūqā’s Medical Regime for the Pilgrims to Mecca</span>, Leiden 1992), XIII. cildi Ebü’l-Fazl İbnü’l-Amîd’in bilim ve felsefe konularındaki yazılarını (H. Daiber, <span class="eser">Naturwissenschaft bei den Arabern im 10. Jahrhundert n. Chr. Briefe des Abū’l-Faḍl Ibn al-ʿAmīd an ʿAḍudaddaula</span>, Leiden 1993) içermektedir. İbn Tufeyl’in felsefî romanı <span class="eser">Ḥay b. Yaḳẓân</span>’ın Hollandaca’ya tercüme edilmesi de (R. Kruk, <span class="eser">Abū Bakr Muḥammad ibn Ṭufayl: Wat Geen Oog Heeft Geizen, Geen Oor Heeft Gehoord en in Geen Mensenhart is Opgekomen: De Geschiedenis van Ḥayy ibn Yaqẓān</span>, Amsterdam 1985) bu ülkedeki İslâm araştırmalarının kapsamını göstermesi bakımından önemlidir. </p><p> Hollanda’daki İslâm araştırmaları konusunda, yayıncılıkta belli bir ekol oluşturan E. J. Brill Yayınevi’nden ayrıca söz etmek gerekir. Brill’in fikir babası, Leiden Üniversitesi’nde şarkiyat çalışmaları yapan araştırmacıların eserlerini yayımlamak gibi bir planla 1683’te Leiden’e yerleşen Jordan Luchtmans’tır. Luchtmans ve daha sonra oğlu Samuel Latince, Yunanca, İbrânîce ve Arapça birçok eser yayımladılar. Kurumun ilk yayınları <span class="eser">Vita Saladini</span> ile (1732) Thomas Erpenius’un <span class="eser">Grammatica Arabica</span>’sıdır (1733). Brill isminin kullanılması ise 1800 yılında Jan Brill’in Leiden’de Doğu eserlerini basmayı hedefleyen bir matbaa kurması ve 1806 yılında Samuel Luchtmans tarafından yayınevine ortak alınmasından sonra gerçekleşti. Luchtmans’ın ölümünden sonra yayınevinin yönetimini Jan Brill üstlendi; mirasçıların 1848’de ellerindeki hisseleri Jan Brill’in oğlu Evan Jan Brill’e satmalarıyla da bugünkü E. J. Brill firması ortaya çıktı. O yıllarda Hollanda’daki şarkiyat araştırmalarının çok verimli olması Brill Yayınevi’ne büyük bir ün kazandırdı. Evan Jan Brill yayımcılığın yanında matbaacılığa çok önem verdi ve iflâs eden Elseviers Basımevi’nin Doğu dillerindeki hurufatını ve baskı aletlerini satın aldı. Onun zamanında Dozy ve talebesi de Goeje’nin birçok eseriyle de Goeje’nin editörlüğünde Taberî’nin <span class="eser">Târîḫ</span>’i, coğrafya üzerine yazılmış klasik Arapça kitaplardan oluşan sekiz ciltlik <span class="eser">Bibliotheca Geographorum Arabicorum</span> adlı külliyat ve Prussian Royal Academy adına dokuz ciltlik (on altı mücelled) bir koleksiyon halinde İbn Sa‘d’ın <span class="eser">Ṭabaḳātü’l-kübrâ</span> adlı eseri yayımlandı. </p><p> Hollanda’da XIX. yüzyılın sonlarına kadar İslâm dünyasıyla ilgili araştırmalara daha çok Araplar ve Arapça açısından bakılıyordu; daha sonra Snouck-Hurgronje’nin tesiriyle İslâmî ilimlere de yer verildi. Brill Yayınevi onun ve öğrencilerinin yazdıkları birçok eseri yayımladı. Snouck-Hurgronje’nin açtığı bu çığırın İslâm dünyası ve İslâmî ilimler sahasında ansiklopedik bilgi gereğini ortaya çıkarması üzerine de 1908’den itibaren <span class="eser">The Encyclopaedia of Islam</span>’ın yayımına başladı. İlk yıllarda yalnız Hollandalı şarkiyatçıların eserlerine ilgi gösteren Brill, <span class="eser">The Encyclopaedia of Islam</span>’la birlikte birçok ülkeden yazarın kitaplarını da programına aldı; Carl Brockelmann’ın <span class="eser">Geschichte der arabischen Litteratur</span>’unun ikinci baskısı ile Fuat Sezgin’in <span class="eser">Geschichte des arabischen Schrifttums</span>’u bunların başlıcalarıdır. <span class="eser">Arabica</span>, <span class="eser">The Journal of Arabic Literature</span>, <span class="eser">Die Welt des Islams</span> ve <span class="eser">Social, Economic and Political Studies of the Middle East</span> dergileri de Brill Yayınevi tarafından çıkarılmaktadır. </p><bibl><br/><span class='bibliyografya'>BİBLİYOGRAFYA</span><p> J. Fück, <span class="eser">Die Arabischen Studien in Europa</span>, Leipzig 1955.</p><p>J. J. Waardenburg, <span class="eser">L’Islam dans le miroir de l’occident</span>, Paris 1962.</p><p>a.mlf., <span class="eser">Islam. Norm, ideal en werkelijkheid</span>, Houten 1987.</p><p>İsmail Soysal – Mihin Eren, <span class="eser">Türk İncelemeleri Yapan Kuruluşlar</span>, Ankara 1977, s. 130-134.</p><p>J. Brugman – F. Schroeder, <span class="eser">Arabic Studies in the Netherlands</span>, Leiden 1979.</p><p>Necîb el-Akīkī, <span class="eser">el-Müsteşriḳūn</span>, Kahire 1980, II, 294-339.</p><p>A. H. de Groot – R. Peters, <span class="eser">A Bibliography of Dutch Publications on the Middle East and Islam: 1945-1981</span>, Amsterdam 1981.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="bedevi-mevsuatul-mustesrikin">Bedevî, <i>Mevsûʿatü’l-müsteşriḳīn</i></span>, s. 8-17, 126-128, 148-157, 172-177, 212-213, 245-247, 252-255, 289-290.</p><p>Van Donzel, “Arabic and Islam in Holland During the XVII<sup>th</sup> Century”, <span class="eser">Proceedings of the Second Symposium on the History of Bilād al-S̲h̲ām During the Early Islamic Period</span> (ed. M. Adnan Bakhit – İhsan Abbas), Amman 1987, I, 79-86.</p><p>W. A. R. Shadid – P. S. van Koningsveld, <span class="eser">Moslims in Nederland</span>, Alphen aan de Rijn 1990.</p><p>E. J. Deahl, “E. J. Brills’ Role in Arabic and Islamic Studies”, <span class="eser">New Books Quarterly</span>, I, London 1981, s. 4-5.</p><p>Frederick de Jong, “Middle Eastern Studies in the Netherlands”, <span class="kisaltma" data-ad="mesa-bulletin"><i>MESA Bulletin</i></span>, XX/2 (1986), s. 171-186.</p><p>J. T. P. de Bruijn, “Iranian Studies in the Netherlands”, <span class="kisaltma" data-ad="irs"><i>Ir.S</i></span>, XX (1987), s. 161-177.</p><p>H. Daiber – W. Raven, “Recent Islamic and Arabic Studies in the Netherlands”, <span class="eser">Asian Research Trends: A Humanities and Social Science Review</span>, sy. 4, Tokyo 1994, s. 1-24.</p></bibl> <div class="article-ps" style="position: relative; padding-left: 40px; margin-top:10px;"> <div style="position: absolute; left: 0px; top: 7px;"><a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023670.pdf"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/pdf-download-icon.png" style="height: 40px;"></a></div> <i> Maddenin bu bölümü TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 229-232 numaralı sayfalarda yer almıştır. <a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" onclick="pdfStat('HOLLANDA', 'hollanda', '5-hollandada-islam-arastirmalari', 'C18023670.pdf');" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/18/C18023670.pdf">Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.</a> </i> </div> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="pure-u-1 pure-u-md-9-24 sticky-sidebar" style="padding-left:50px;">  <style> .ltfolcont{text-align:center; border: 1px dashed #e5774280; border-radius: 3px; padding: 13px 20px; font-size:0.9rem; margin-bottom: 30px; overflow: hidden; line-height:1.25rem;color:#777;} .ltfolcont span a{font-weight:bold; font-size:1.2rem; color:#e57742; line-height:1.2rem} .ltfolcont span a:hover{text-decoration:underline !important;} .ltfol:hover > div.ltfolcont{background:#f9f1f1;} </style> <div class="madde_suggested_container"> <div class="madde_suggested" id="#faketop"> <h2 class="visible-on-print">İlişkili Maddeler</h2> <ul class="related-subjects"> <a href="/avrupa" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">AVRUPA</div><div class="rs-tanitim">Okyanusya’dan sonra dünyanın ikinci küçük kıtası.</div></div></li></a><a href="/hollanda-dogu-hindistan-sirketi" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">HOLLANDA DOĞU HİNDİSTAN ŞİRKETİ</div><div class="rs-tanitim">Hollanda’nın Güneydoğu Asya sömürgelerini idare eden özerk devlet statüsündeki ticaret şirketi.</div></div></li></a><a href="/somurgecilik" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">SÖMÜRGECİLİK</div></div></li></a><a href="/erpenius-thomas" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">ERPENIUS, Thomas</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı ve semitist.</div></div></li></a><a href="/golius-jacobus" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">GOLIUS, Jacobus</div><div class="rs-tanitim">Arapça-Latince lugatı ile tanınan Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/dozy-reinhart-pieter-anne" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">DOZY, Reinhart Pieter Anne</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/goeje-michael-jan-de" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">GOEJE, Michael Jan de</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/snouck-hurgronje-christiaan" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">SNOUCK-HURGRONJE, Christiaan</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/anatolica" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">ANATOLICA</div><div class="rs-tanitim">İstanbul’da Hollanda Tarih ve Arkeoloji Enstitüsü tarafından yayımlanan yıllık dergi.</div></div></li></a><a href="/imtiyazat" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">İMTİYÂZÂT</div><div class="rs-tanitim">İktisadî ayrıcalıkları ifade eden terim, kapitülasyon.</div></div></li></a><a href="/belcika" target="_blank"><li><div class="rs-mahiyet">Komşusu</div><div style=""><div class="rs-adi">BELÇİKA</div><div class="rs-tanitim">Kuzey Avrupa’da bir ülke.</div></div></li></a><a href="/wensinck-arent-jan" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">WENSINCK, Arent Jan</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/houtsma-martinus-theodorus" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">HOUTSMA, Martinus Theodorus</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/kramers-johannes-heindrik" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">KRAMERS, Johannes Heindrik</div><div class="rs-tanitim"><i> The Encyclopaedia of Islam</i>’ın editörlerinden Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/schultens-albertus" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">SCHULTENS, Albertus</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/juynboll-theodorus-willem-johannes" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">JUYNBOLL, Theodorus Willem Johannes</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/juynboll-theodorus-willem" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">JUYNBOLL, Theodorus Willem</div><div class="rs-tanitim">Hollandalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/juynboll-gualtherus-hendrik-albert" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">JUYNBOLL, Gualtherus Hendrik Albert</div><div class="rs-tanitim"> Hadis alanındaki çalışmalarıyla tanınan Hollandalı şarkiyatçı. </div></div></li></a><a href="/zwemer-samuel-marinus" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">ZWEMER, Samuel Marinus</div><div class="rs-tanitim">Hollanda asıllı Amerikalı şarkiyatçı.</div></div></li></a><a href="/jahn-karl" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">JAHN, Karl</div><div class="rs-tanitim">Avusturya kökenli Hollandalı Türkolog.</div></div></li></a> </ul> <div id="show-ralist" style="padding-top:15px;"><a style="color:#0093c1" href="/hollanda/iliskili-maddeler" target="_blank">Bütün ilişkili maddeler »</a></div> </div> </div> <div class="rg-container"> <h2 class="visible-on-print">Görseller</h2> <div> <div class="right-gallery" id="rg1"> <a img-order="0" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Hat eseri/hollanda-1.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Hat eseri/hollanda-1.jpg" title="Hollanda ile Osmanlı Devleti arasında 1612’de imzalanan ilk ahidnâmedeki I. Ahmed tuğrası (Algemeen Rijksarchief – La Haye)" alt="Hollanda ile Osmanlı Devleti arasında 1612’de imzalanan ilk ahidnâmedeki I. Ahmed tuğrası (Algemeen Rijksarchief – La Haye)" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;">Hollanda ile Osmanlı Devleti arasında 1612’de imzalanan ilk ahidnâmedeki I. Ahmed tuğrası (Algemeen Rijksarchief – La Haye)</div> </div> <div class="right-gallery" id="rg2"> <a img-order="1" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Vesikalık fotoğraf/hollanda-2.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Vesikalık fotoğraf/hollanda-2.jpg" title="Hollanda’nın ilk İstanbul büyükelçisi Cornelis Haga" alt="Hollanda’nın ilk İstanbul büyükelçisi Cornelis Haga" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;">Hollanda’nın ilk İstanbul büyükelçisi Cornelis Haga</div> </div> <div class="right-gallery" id="rg3"> <a img-order="2" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-3.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Belge - Sahife/hollanda-3.jpg" title="XVII. yüzyılda Hollandalı Protestan korsanlara ait üzerinde “Papa taraftarı olmaktansa Türk olmak” yazısının bulunduğu hilâl şeklindeki gümüş madalyonlar (Koninklijke Bibliotheek – Brüksel)" alt="XVII. yüzyılda Hollandalı Protestan korsanlara ait üzerinde “Papa taraftarı olmaktansa Türk olmak” yazısının bulunduğu hilâl şeklindeki gümüş madalyonlar (Koninklijke Bibliotheek – Brüksel)" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;">XVII. yüzyılda Hollandalı Protestan korsanlara ait üzerinde “Papa taraftarı olmaktansa Türk olmak” yazısının bulunduğu hilâl şeklindeki gümüş madalyonlar (Koninklijke Bibliotheek – Brüksel)</div> </div> <div class="right-gallery" id="rg4"> <a img-order="3" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-4.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Belge - Sahife/hollanda-4.jpg" title="Nederland Ahkâm Defteri’nin kapağı (BA, nr. 23/2)" alt="Nederland Ahkâm Defteri’nin kapağı (BA, nr. 23/2)" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;"><i>Nederland Ahkâm Defteri</i>’nin kapağı (BA, nr. 23/2)</div> </div> <div class="right-gallery" id="rg5"> <a img-order="4" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Diğer resim/hollanda-5.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Diğer resim/hollanda-5.jpg" title="Hollanda büyükelçisi Cornelis Calkoen’i sadrazamın yemeğinde tasvir eden Jean Baptiste Van Mour’un bir tablosu (Bordeaux Musée des Beaux Arts)" alt="Hollanda büyükelçisi Cornelis Calkoen’i sadrazamın yemeğinde tasvir eden Jean Baptiste Van Mour’un bir tablosu (Bordeaux Musée des Beaux Arts)" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;">Hollanda büyükelçisi Cornelis Calkoen’i sadrazamın yemeğinde tasvir eden Jean Baptiste Van Mour’un bir tablosu (Bordeaux Musée des Beaux Arts)</div> </div> <div class="right-gallery" id="rg6"> <a img-order="5" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-6.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Belge - Sahife/hollanda-6.jpg" title="Hollanda ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 1925 yılında imzalanan Ankara Antlaşması’nın Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal tarafından tasdik edildiğini gösteren belge (’s-Gravenhage Genel Devlet Arşivi)" alt="Hollanda ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 1925 yılında imzalanan Ankara Antlaşması’nın Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal tarafından tasdik edildiğini gösteren belge (’s-Gravenhage Genel Devlet Arşivi)" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;">Hollanda ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 1925 yılında imzalanan Ankara Antlaşması’nın Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal tarafından tasdik edildiğini gösteren belge (’s-Gravenhage Genel Devlet Arşivi)</div> </div> <div class="right-gallery" id="rg7"> <a img-order="6" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Bina fotoğrafı/hollanda-7.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Bina fotoğrafı/hollanda-7.jpg" title="Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1989 yılında inşa ettirilen Fâtih Camii – Eindhoven/Hollanda" alt="Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1989 yılında inşa ettirilen Fâtih Camii – Eindhoven/Hollanda" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;">Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1989 yılında inşa ettirilen Fâtih Camii – Eindhoven/Hollanda</div> </div> <div class="right-gallery" id="rg8"> <a img-order="7" data-popup-open="popup-1" target="_blank" href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Bina içi fotoğrafı/hollanda-8.jpg"> <img class="lazy" data-original="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/m/Bina içi fotoğrafı/hollanda-8.jpg" title="Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1979 yılında ibadete açılan Mescid-i Aksâ Camii’nin içinden bir görünüş – Den Haag/Hollanda" alt="Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1979 yılında ibadete açılan Mescid-i Aksâ Camii’nin içinden bir görünüş – Den Haag/Hollanda" /> </a> <div class="right-info" style="text-align:center;">Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1979 yılında ibadete açılan Mescid-i Aksâ Camii’nin içinden bir görünüş – Den Haag/Hollanda</div> </div> </div> </div> </div> </div> </div> <div id="print-part-temp"></div> <div id="print-part-temp-top"></div> <div class="modal" id="issue-modal"> <div class="modal-body"> <div class="modal-box"> <div class="close-button"> <span class="icon-close"></span> </div> <div class="modal-top"> <span>TDV İslâm Ansiklopedisi Madde Bildirim Formu</span> </div> <div class="modal-container"> <div style="width:540px; margin:0 auto;"> <div style="color:#777; font-size:17px; padding-bottom:10px; font-weight:bold;"></div> <div class="error-box" style="display: none;"></div> <div class="success-box" style="display: none;"></div> <div style="font-size:17px; color:#ef2f2f; padding: 0 0 15px 0; text-align:left; line-height:21px;"> Bu form aracılığıyla, sadece <strong id="issue-modal-madde">OSMANLILAR//8-mali-yapi</strong> maddesi ile alakalı mesajların iletilmesi rica olunur. TDV İslâm Ansiklopedisi'nin elektronik sürümü hakkındaki diğer hususların ise <a href="/iletisim-formu">İletişim Formu</a> aracılığıyla iletilmesi rica olunur. </div> <form id="modal-issue-form" method="post"> <div> <input name="bildirim-madde-adi" placeholder="Madde adı" value="" style="visibility:hidden; display:none;"> <input type="text" id="ref-url" name="ref-url" style="visibility:hidden; display:none;" value="https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda"> <input type="text" id="issue-g-token" name="g-token" hidden/> </div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-bildirim">Bildiriminiz <span style="color: red">*</span></label> <textarea class="form-control" name="bildirim-bildirim" style="max-height: 25vh; min-height: 100px;" placeholder="Ayrıntılı olarak bildiriminizi giriniz." id="bildirim-bildirim" required></textarea> </div> <div style="font-weight:bold; font-size:15px; color:#666; padding:5px 0 10px 0;">İletişim bilgileriniz</div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-ad-soyad">Adınız ve Soyadınız <span style="color: red">*</span></label> <input type="text" class="form-control" name="bildirim-ad-soyad" placeholder="Örn: Ahmet Sönmezgül" id="bildirim-ad-soyad" value="" required> </div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-eposta">E-Posta <span style="color: red">*</span></label> <input type="email" class="form-control" name="bildirim-eposta" placeholder="isim@ornek.com" id="bildirim-eposta" value="" required> </div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-telefon">Telefon Numarası</label> <input type="tel" class="form-control" name="bildirim-telefon" placeholder="05XXXXXXXX" id="bildirim-telefon" value=""> </div> <p style="font-size: 12px;">Değişiklikleriniz taslak olarak tarayıcınıza kayıt edilir. Kapatıp daha sonra devam edebilirsiniz.</p> <div style="text-align: center"> <input id="modal-issue-submit" type="submit" class="tdv-btn tdv-btn-primary" style="min-width: 200px" value="Gönder" /> </div> </form> <div class="modal-loading"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/loading.gif"> </div> </div> </div> </div> </div> </div> <div id="fotorama" class="fotorama" data-nav="thumbs" data-allowfullscreen="true" data-auto="false" style="display:none"> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Hat eseri/hollanda-1.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (1/8)</b> Hollanda ile Osmanlı Devleti arasında 1612’de imzalanan ilk ahidnâmedeki I. Ahmed tuğrası (Algemeen Rijksarchief – La Haye) <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Hat eseri/hollanda-1.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Hat eseri/hollanda-1.jpg"> </a> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Vesikalık fotoğraf/hollanda-2.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (2/8)</b> Hollanda’nın ilk İstanbul büyükelçisi Cornelis Haga <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Vesikalık fotoğraf/hollanda-2.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Vesikalık fotoğraf/hollanda-2.jpg"> </a> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-3.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (3/8)</b> XVII. yüzyılda Hollandalı Protestan korsanlara ait üzerinde “Papa taraftarı olmaktansa Türk olmak” yazısının bulunduğu hilâl şeklindeki gümüş madalyonlar (Koninklijke Bibliotheek – Brüksel) <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-3.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Belge - Sahife/hollanda-3.jpg"> </a> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-4.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (4/8)</b> <i>Nederland Ahkâm Defteri</i>’nin kapağı (BA, nr. 23/2) <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-4.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Belge - Sahife/hollanda-4.jpg"> </a> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Diğer resim/hollanda-5.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (5/8)</b> Hollanda büyükelçisi Cornelis Calkoen’i sadrazamın yemeğinde tasvir eden Jean Baptiste Van Mour’un bir tablosu (Bordeaux Musée des Beaux Arts) <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Diğer resim/hollanda-5.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Diğer resim/hollanda-5.jpg"> </a> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-6.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (6/8)</b> Hollanda ile Türkiye Cumhuriyeti arasında 1925 yılında imzalanan Ankara Antlaşması’nın Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal tarafından tasdik edildiğini gösteren belge (’s-Gravenhage Genel Devlet Arşivi) <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Belge - Sahife/hollanda-6.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Belge - Sahife/hollanda-6.jpg"> </a> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Bina fotoğrafı/hollanda-7.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (7/8)</b> Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1989 yılında inşa ettirilen Fâtih Camii – Eindhoven/Hollanda <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Bina fotoğrafı/hollanda-7.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Bina fotoğrafı/hollanda-7.jpg"> </a> <a href="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Bina içi fotoğrafı/hollanda-8.jpg" data-caption="<b>HOLLANDA (8/8)</b> Hollanda Diyanet Vakfı tarafından 1979 yılında ibadete açılan Mescid-i Aksâ Camii’nin içinden bir görünüş – Den Haag/Hollanda <span style='font-style: italic;'><a href='https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/Bina içi fotoğrafı/hollanda-8.jpg' target='blank'>Görseli Büyüt</a></span>"> <img srcs="https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/gorsel/thumbnail/Bina içi fotoğrafı/hollanda-8.jpg"> </a> </div> <div id="header-article-html" style="display:none"> <div id="header-article-html-code"> <style> .ults{margin:0px; padding:0px; list-style:none;} .ults li{float:left;} .icon-list-ul{cursor:pointer;} .icon-list-ul:hover{color:#777 !important;} </style> <ul class="ults"> <li> <a href="/"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/logo_2.svg" style="height:39px !important;"> </a> </li> <li style=" padding: 24px 7px 0 15px; position:relative; line-height:0px;" class="list-ll"> <span class="icon-list-ul topmenurev" style="color:#999; font-size:17px"></span> <div class="top-prev-container bsk" style=" display:none; left:-85px; position: absolute; width: 580px; background: #fff; border: 1px solid #ddd; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2); top:65px; padding-bottom:5px;"> <div class="preview-content"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/hover-menu-arrow.png" style="position:absolute; top:-8px; left:100px; width:15px; height:8px !important;" /> <ul class="preview-ul" style="padding: 10px 12px 10px 14px; font-size:15px; height:220px; "> <li style="font-size:15px; padding-bottom:10px;" class="preview-jump" data-jurl="#1"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; padding: 3px 20px 3px 10px; border-radius: 3px; margin-bottom:3px; font-size:15px; "><span style="margin-right: 10px; font-size:15px; " >1/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">DİA</b><span style="position:absolute; right:10px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">Kuzey denizi kıyılarında, büyük bir kısmı insanların çabasıyla denizden kazanılan topraklar üzerinde kurulmuş, asıl adı Nederland olan (Fr. Pays-Bas, ...</div></li><li style="font-size:15px; padding-bottom:10px;" class="preview-jump" data-jurl="#2-tarih"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; padding: 3px 20px 3px 10px; border-radius: 3px; margin-bottom:3px; font-size:15px; "><span style="margin-right: 10px; font-size:15px; " >2/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">CEVDET KÜÇÜK</b><span style="position:absolute; right:10px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">II. TARİH Bugünkü Hollanda topraklarının da dahil olduğu Felemenk bölgesinin ilk sakinleri Keltler, Batavlar, Frizler ve çeşitli Germen kavimleriydi. ...</div></li><li style="font-size:15px; padding-bottom:10px;" class="preview-jump" data-jurl="#3-hollanda-somurgeciligi"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; padding: 3px 20px 3px 10px; border-radius: 3px; margin-bottom:3px; font-size:15px; "><span style="margin-right: 10px; font-size:15px; " >3/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">İSMAİL HAKKI GÖKSOY</b><span style="position:absolute; right:10px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">IV. HOLLANDA SÖMÜRGECİLİĞİ Hollanda, 1579 yılında İspanya’dan bağımsızlığını kazandıktan hemen sonra deniz aşırı ülkelere açılmak için büyük çaba harc...</div></li><li style="font-size:15px; padding-bottom:10px;" class="preview-jump" data-jurl="#4-ulkede-islamiyet"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; padding: 3px 20px 3px 10px; border-radius: 3px; margin-bottom:3px; font-size:15px; "><span style="margin-right: 10px; font-size:15px; " >4/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">ABDULLAH SEVİNÇ</b><span style="position:absolute; right:10px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">V. ÜLKEDE İSLÂMİYET Hollandalılar’ın müslümanlarla ilk karşılaşmaları XI. yüzyılda Haçlı seferleri sırasında olmuştur. XVII. yüzyıldan itibaren sömürg...</div></li><li style="font-size:15px; padding-bottom:10px;" class="preview-jump" data-jurl="#5-hollandada-islam-arastirmalari"><div style="position:relative; border-bottom:1px solid #ddd; padding: 3px 20px 3px 10px; border-radius: 3px; margin-bottom:3px; font-size:15px; "><span style="margin-right: 10px; font-size:15px; " >5/5</span><span><span>Müellif: </span><b style="color:#888">ALEXANDER H. DE GROOT</b><span style="position:absolute; right:10px; margin-left:10px; color:rgb(0, 147, 193)">Bölüme Git<span style="margin-left:5px;font-size:12px; color:rgb(0, 147, 193)" class="icon-chevron-circle-right"></span></span></div><div style="color:#777; line-height:20px; font-size:15px;">VI. HOLLANDA’DA İSLÂM ARAŞTIRMALARI Hollanda’da İslâm ve şarkiyat araştırmaları XVI. yüzyılın sonlarına doğru, Leiden Üniversitesi’nin kurulması (1575...</div></li> </ul> </div> </div> </li> <li style="padding-left:0px"><span style="font-weight:bold; color:#888; font-size:18px;">HOLLANDA</span></li> </ul> </div> </div> <div id="copyright-text" class="centered" style="margin: 0px auto; padding: 30px 20px 0px 20px; color: #888; font-size: 14px; line-height:23px;"> <b>Her hakkı mahfuzdur.</b> <i>TDV İslâm Ansiklopedisi’</i>nin her türlü telif hakkı TDV İslâm Araştırmaları Merkezi’ne ait olup 5846 sayılı Kanun hükümlerine tâbidir. <i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i> internet sayfalarındaki yazıların bütün olarak elektronik ya da matbu bir ortamda yayımlanması yasaktır; ancak kaynak gösterilmesi (<i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i> internet sitesinde yer aldığının ifade edilmesi) ve doğrudan aktif bağlantı verilmesi şartıyla yazılardan kısa bölümler iktibas edilebilir. <i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i> internet sayfalarında yer alan resim, fotoğraf, grafik, çizim, cetvel vs. her türlü görüntü malzemesinin başka bir ortamda yayımlanması kesinlikle yasaktır. </div> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js?render=6LenMjsaAAAAAP4m20J-NZT5_qtR9G8xQte1u-QS"></script> <style> #fcilt div{padding:3px 5px 3px 5px;} .flink{line-height:25px;} .flink:hover{text-decoration:underline !important;} .footer-box-alert:hover{text-decoration:underline;} .footer-container { margin-top: auto; padding-top: 40px; } .footer-content { background: #484848; padding-bottom: 50px; } .footer-top-border { background: #e2e2e2; color: #666; border-top: 1px solid #C8C8C8; border-bottom: 1px solid #C8C8C8; color: color: #777; padding-top: 20px; padding-bottom: 20px; } .footer-top-border a div{color:color:#777;} .motto-link:hover span{text-decoration:underline} .footer-bottom-link a:hover{text-decoration:underline !important; color:#333} .footer-logo-container img{opacity:0.9} .footer-logo-container img:hover{opacity:1} .footer-copy{opacity:0.9} .footer-copy:hover{opacity:1} .bbtns a > div{padding:11px 20px 11px 20px ; font-size:0.93rem; font-weight:bold; border-radius:3px; margin-left:15px; margin-right:15px;position:relative; opacity:0.9} .bbtns a > div:hover{opacity:1} .randombtn{font-size:0.95rem; font-weight:bold; border-radius:3px; margin-left:15px; margin-right:15px; background:#2FB556; color: #FFF; border:1px solid #f4a76b70; padding:10px 20px; text-align:center; text-shadow: 1px 0px 0px #407588;letter-spacing: 0.04rem;opacity:0.85; position:relative } .randombtn img{position:absolute; height:24px; margin-top:-2px;} .randombtn span{margin-left:40px;} .randombtn:hover{opacity:1} .btnarr{position:absolute; top:0; right:0; bottom:0; background:rgba(29, 48, 55, 0.6); border-top-right-radius: 3px;border-bottom-right-radius: 3px;padding: 7px 12px 10px 12px;font-size: 1.2rem;color: #fff !important; } .btnar{background: #4CAFD2;color: #fff;text-shadow: 1px 0px 0px #407588;letter-spacing: 0.04rem;} .as-tabs{overflow:hidden; border-bottom: 1px solid #fbcbb2; border-top: 1px solid #fbcbb2; padding-left:15px; padding-right:15px; } .as-tabs div.as span{font-size:1rem;} .as-tabs div.as{padding: 9px 10px; float:left; text-align:center} .as-tabs div.as.act{border-bottom: 2px solid #D97A4A;} .as-tabs .as .txt{color:#676767; font-weight:bold; font-size:0.97rem} .as-tabs .as.act .txt{} .as-tabs .as .txt span{color:#676767;} .as-tabs .as.act .txt span{color:#D97A4A} .as-tabs .as.psv{cursor:pointer;} .as-tabs span.txtcount{font-size:0.75rem !important;} div.mr{} </style> <div class="footer-container"> <div class="footer-content"> <div class="footer-top-border" style="border-top:2px solid #dedddd; background-color:#f8f8f8; padding-top:30px;"> <div class="centered" style="font-size:1.2rem; color:#666; position:relative; text-align:center; background:#f7f7f7; padding:20px 0px; border-radius:3px; border:1px dashed #ddd;"> Otuz üç yıllık birikim, yeni yüz: TDV İslâm Ansiklopedisi İnternet sitesi test yayınında. <a href="/hakkinda.php" style="color:#bd6338" class="motto-link"> <span style="color:#0093b0"> Daha fazla bilgi</span> </a> </div> <div class="centered bbtns" style=" padding:25px 20px 5px 20px"> <div class="pure-g"> <div class="pure-u-1-3"><a href="/dosyalar"><div class="btnar">DOSYALAR<div class="btnarr">»</div></div></a></div> <div class="pure-u-1-3"><a href="/sergi-arsivi"><div class="btnar">SERGİ ARŞİVİ<div class="btnarr">»</div></div></a></div>  <div class="pure-u-1-3"><div class="randombtn"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_beyaz.png" /><span>RASTGELE</span></div></div> </div> </div> </div> <div class="centered" style="margin-top: 50px;"> <div class="centered_container footer-logo-container" style="text-align:center;"> <a href="http://www.diyanet.gov.tr" target="_blank"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/diyanet-isleri-baskanligi-logo.png?t=1" style="border:none; height:140px;" /> </a> <a href="http://www.isam.org.tr/" class="flink" target="_blank"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/isam-logo.png" style="border:none; height:140px; margin: 0 80px;" /> </a> <a href="http://tdv.org/" target="_blank"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tdv-logo.png" style="border:none; height:140px;" /> </a> </div> <div class="centered_container footer-bottom-link" style="text-align:center; padding-top:40px; color:#fff"> <b>Her hakkı mahfuzdur.</b> 2016-2024 TDV İslâm Araştırmaları Merkezi <span>|</span> <a href="/kullanim_sartlari.php" class="footer-copy" style="color:#fff">Kullanım Şartları</a> <span>|</span> <a href="/iletisim-formu" class="footer-copy" style="color:#fff">İletişim Formu</a> </div> </div> </div> </div>  <style> .rnd-left-img{text-align:center; padding-top:10px;} .rnd-left-img img{max-width:450px; max-height:300px; border-radius: 4px;} .rnd-title{font-size: 1.5rem;font-weight: bold; color: #777; text-align:center} .rnd-tanitim{color: #e16328; padding-top:2px; text-align:center; padding-left:20px; padding-right:20px;} .boxcontainer{overflow: hidden; margin: 20px; border: 1px dashed #c5c5c5; padding: 15px; border-radius: 5px; min-height:190px;} .rnd-goto {padding-top:15px;} .rnd-goto a{color:#897898;} .lightboxrernd{ width: 280px; background: #977898; padding: 7px 25px 8px 25px; margin: 0 auto; text-align: center; color: #fff; border-radius: 200px; opacity: 0.9; cursor:pointer; } .randombtn{cursor:pointer;} .rnd-author{padding-top:10px; font-size:0.9rem; color:#777} .rnd-author span{font-weight: bold; color: #999;} .rnd-kunye{color: #777; font-size: 0.95rem; text-align:center} .random-modal { background-color: #0000004f; text-align: center; z-index: 10000000; top: 0; bottom: 0; left: 0; right: 0; position: fixed; display: none; } .random-modal-container { position: absolute; top: 50%; left: 50%; transform: translate(-50%, -50%); background-color: white; max-width: 660px; max-height: 90%; width: 660px; margin: 0 auto; text-align:left; border:1px solid #ccc; border-top:none; border-radius: 5px; -moz-border-radius: 5px; -webkit-border-radius: 5px; box-shadow:0 0 5px #ccc; -moz-box-shadow:0 0 5px #ccc; -webkit-box-shadow:0 0 5px #ccc; z-index:1000001; padding-bottom: 20px; } .icon-close { position: absolute; right: 10px; top: 10px; color: #888; cursor: pointer; } .random-modal-box { overflow: hidden; margin: 20px; border: 1px dashed #c5c5c5; padding: 15px; border-radius: 5px; } .random-modal-random { font-size: 0.95rem; font-weight: bold; border-radius: 3px; margin-left: 15px; margin-right: 15px; background: #2FB556; color: #FFF; border: 1px solid #f4a76b70; padding: 10px 20px; text-align: center; text-shadow: 1px 0 0 #407588; letter-spacing: 0.04rem; opacity: 0.85; position: relative; display: inline-block; cursor: pointer; user-select: none; overflow: hidden; } .random-modal-random:hover { opacity: .95; } .random-modal-random:active { opacity: 1; } .random-modal-random img { position: absolute; height: 24px; margin-top: -2px; } .random-modal-random span { margin-left: 40px; } .random-modal-bottom { text-align: center; } .random-modal-box:hover { background-color: #f6f6f6; } .random-modal-box:active { background-color: #ebebeb; } </style> <div class="random-modal"> <div class="random-modal-container"> <span class="icon-close"></span> <div style="text-align:center;padding: 22px 25px 15px 25px; border-bottom: 1px solid #ddd; user-select: none;"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_popup_baslik.png" /></div> <div style="padding: 15px 25px; color:#777; background: #e6e5e5;text-align: center; user-select: none;"><i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i>'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?</div> <div class="lightboxrndarticle"></div> <div class="random-modal-bottom"> <div class="random-modal-random"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_beyaz.png"> <span>BAŞKA BİR MADDE GÖSTER</span> </div> </div> </div> </div>  <style> .newsalertwrapper{position:fixed; left:0; right:0; bottom:0; top:0; background:rgba(0, 0, 0, 0.55); z-index:10000; display:none; } .newsalertbox{ position:relative; margin: 100px auto; width: 600px; background: #fff; border-radius: 6px; padding: 70px 40px 70px 40px; text-align: center;} .newsalertbox .hd1{ font-weight: bold; font-size: 1.45rem; color: #267893; padding-bottom: 30px; } .newsalertbox .hd2{ font-size: 1.15rem; color: #666; padding-bottom:20px; } .newsalertbox .hd3{ text-decoration: underline !important; font-size: 1.15rem; color:#0093b0; } .newsalertbox .hd3 .linkto{color:#0093b0; cursor:pointer;} .newsalertbox .hd4{padding-top: 30px; font-size: 1.05rem; color: #777; } .alertclose{ position:absolute; right:20px; top:18px; font-size: 1.7rem; color: #666; cursor:pointer; } </style>  <script> $('body').on("mousedown touchend", function(e){ var resultbox = $("#auto-suggest-box"); var inputbox = $("#searchBox"); var keyboard = $(".dia-keyboard"); if (!resultbox.is(e.target) && resultbox.has(e.target).length === 0 && !inputbox.is(e.target) && !keyboard.is(e.target) && keyboard.has(e.target).length === 0 ){ resultbox .hide(); /* $('#searchBox').css("background-color", "#f4f1f1"); $('#searchBox').css("border", "none"); */ } var container = $(".hover-menu"); var button = $(".hover-menu-button"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide(); //$('.hover-menu-button').css("background","#F7F4F4"); } }); $(document).ready(function() { $('.randombtn, .random-modal-random, .rndleftbtn').click(function(event){ $('.random-modal').show(); changeRndArticle(); jQuery("body").bind("scroll touchmove mousewheel DOMMouseScroll",function(e){ e.preventDefault(); return false; }); }); $('.lightboxrernd').click(function(event){ changeRndArticle(); }); $('.random-modal .icon-close').click(function(event){ $('.random-modal').hide(); jQuery("body").unbind('scroll touchmove mousewheel DOMMouseScroll'); }); function changeRndArticle(){ $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?c=g&mdl=rnd&q=rnd", cache : false, success: function(result){ if(result.trim() == "") { alert("not"); }else{ $('.lightboxrndarticle').html(result); } } }); } /* $(document).mouseup(function (e) { var resultbox = $(".lightboxcontent"); var inputbox = $(".lightboxcontent .icon-close"); if (!resultbox.is(e.target) && resultbox.has(e.target).length === 0 && !inputbox.is(e.target) && inputbox.has(e.target).length === 0){ $('.lightboxbg').hide(); $('.lightboxcontent').hide(); $('body').css("overflow","visible"); } }); */ /* random madde */ /* tooltip size */ $('.tipso.tbottom').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 200, position: 'bottom', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tleft').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'left', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tright').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'right', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.ttop').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'top', background: '#334350', maxWidth: 300}); $(window).scroll(function() { if ($(this).scrollTop() > 500 ) { $("#scrollTop").show(); } else{ $("#scrollTop").hide(); } }); $('#scrollTop').click(function(){ $("html, body").animate({ scrollTop: "0px" }); var url_string = location.href; var clean_url = url_string.split('#', 1); history.pushState({}, document.title, clean_url ); }); /* search autocomplete events */ var is_search_page = 0; var sr_type = 'aa'; if(is_search_page == 0) { var delay = (function(){ var timer = 0; return function(callback, ms){ clearTimeout (timer); timer = setTimeout(callback, ms); }; })(); // pass url search type parameter to autosuggest box var strt = 'm'; if(strt == "y") sr_type = "y"; else if(strt == "m") sr_type = "aa"; else if(strt == "b") sr_type = "b"; else if(strt == "t") sr_type = "t"; else sr_type = "aa"; $('#searchBox').keyup(function(e) { // ignor arrow actions.. var keycode = (e.keyCode || e.which); if(keycode == 37 || keycode == 38 || keycode == 39 || keycode == 40) { return; } getType(1000); }); // bind copy past $('#searchBox').bind('paste', null, function(e) { getType(1000); }); // mouse out and in open results $('#searchBox').click(function(e) { var typed = $.trim($('#searchBox').val()); if(typed.length > 1){ if(!$('#auto-suggest-box').is(":visible")){ if($('#auto-suggest-content').html() != ""){ $('#auto-suggest-box').show(); } else{ getType(0); } } } }); function getType(times) { delay(function(){ var typed = $.trim($('#searchBox').val()); if(typed.length > 1) { autocomplete(typed ); } else { $("#auto-suggest-box").hide(); $("#auto-suggest-loading").hide(); } }, times ); } function autocomplete(typed) { $("#auto-suggest-content").html(''); $("#auto-suggest-box").show(); $("#auto-suggest-loading").show(); urlcd = encodeURI("/ajax_search_auto.php?sp=" + sr_type + "&=ac&q=" + typed); $.ajax({ url: urlcd, success: function(result) { gtag('config', 'UA-160819951-1', { 'page_title' : 'Arama - TDV İslam Ansiklopedisi', 'page_path': '/arama/?q=' + typed + '&p=autocomplete-' + sr_type, }); gtag('event', 'view_search_results', { 'search_term': typed, 'q_p': sr_type }); if(result.trim() == "") { $("#auto-suggest-box").hide(); $("#auto-suggest-loading").hide(); $("#auto-suggest-content").html('Sonuç bulunmadı.'); gtag('config', 'UA-160819951-1', { 'page_title' : 'Arama - TDV İslam Ansiklopedisi', 'page_path': '/arama/?q=' + typed + '&p=autocomplete-no-result-' + sr_type, }); gtag('event', 'view_search_results', { 'search_term': typed, 'q_p': 'autocomplete-no-result-' + sr_type }); }else{ $("#auto-suggest-loading").hide(); $("#auto-suggest-content").html(result); // getTxtNumbers(typed); // break span if ($("#auto-suggest-box").width() < 400 ) { $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","block"); $("#auto-suggest-box span.txt span.txtcount").css("display","inline"); } $(".header_search").find(".srchp").attr( "href", encodeURI( $(".header_search").find(".srchp").attr("href") ) ); $(".header_search").find(".as-t a").attr( "href", encodeURI( $(".header_search").find(".as-t a").attr("href") ) ); } } }); } function getTxtNumbers(typed){ $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?mdl=txtdelay&q=" + typed, cache : false, success: function(result){ if(parseInt(result) > 0){ $('.txtcount').children('img').remove(); $('.txtcount').html(result); $('.txtcount').parent().parent().removeClass('n0').addClass('n' + result.trim()); $('.txtcount').removeClass('txtcount'); } else{ $('.txtcount').children('img').remove(); $('.txtcount').html(result); $('.txtcount').removeClass('txtcount'); } } }); } $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-m.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 'aa'; strt = 'm'; getType(10); }); $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-y.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 'y'; strt = 'y'; getType(10); }); $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-b.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 'b'; strt = 'b'; getType(10); }); $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-t.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 't'; strt = 't'; getType(10); }); } /* top menu hover */ $('.hover-menu-button').click(function(){ $(this).parent().find(".hover-menu").toggle(); //$(this).css("background","#ECE6E6"); }); /* search boxes silinecek $('.searchBoxyazar').keypress(function(e){ if(e.which == 13){//Enter key pressed var search = $(this).val(); window.location = '/muellif-arama/' + search;} }); $('.searchBoxBibl').keypress(function(e){ if(e.which == 13){//Enter key pressed var search = $(this).val(); window.location = '/bibliyografya_kisaltmalari/' + search;} }); */ $('.searchBox').keypress(function(e){ if(e.which == 13){ if($('#searc-complete-result a.selected').length == 0){ var search = encodeURI($(this).val()); window.location = '/arama/?q=' + search + '&p=' + strt; }else{ var target = $('#searc-complete-result a.selected').attr('href'); window.location = target; } } }); $('#icon-search-submit').click(function(){ var search = encodeURI($("#searchBox").val()); window.location = '/arama/?q=' + search; }); $('#icon-search-submit-txt').click(function(){ var search = encodeURI($("#searchBox").val()); window.location = '/arama/?p=t&q=' + search; }); $("#searchBox").keydown(function(e) { var searchbox = $(this); switch (e.which) { case 40: e.preventDefault(); // prevent moving the cursor if($('#searc-complete-result .alist a.selected').length == 0){ $('#searc-complete-result .alist a:first').addClass('selected'); }else{ $('#searc-complete-result .alist a:not(:last-child).selected').removeClass('selected').next().addClass('selected'); } break; case 38: e.preventDefault(); // prevent moving the cursor if($('#searc-complete-result a:first.selected').length == 1){ $('#searc-complete-result .selected').removeClass('selected'); } $('#searc-complete-result a:not(:first-child).selected').removeClass('selected').prev().addClass('selected'); break; } }); var isCapital = false; $('.dia-keyboard').click(function(event){ jQuery('#searchBox').focus(); }); $('.close-keyboard').click(function(event){ $('.dia-keyboard').hide(); $('.open-keyboard').css("opacity","0.3"); }); $('.open-keyboard').click(function(event){ if( $('.dia-keyboard').is(':visible') ){ $('.dia-keyboard').hide(); $('.open-keyboard').css("opacity","0.3"); } else{ $('.dia-keyboard').show(); $('.open-keyboard').css("opacity","0.8"); } }); function addCurrentLetter(letter) { var selStart = $("#searchBox")[0].selectionStart; var selEnd = $("#searchBox")[0].selectionEnd; var character = letter; var textAreaStr = $('#searchBox').val(); var value = textAreaStr.substring(0, selStart) + character + textAreaStr.substring(selEnd); $("#searchBox").val(value).focus(); $("#searchBox")[0].selectionStart = selStart+1, $("#searchBox")[0].selectionEnd = selStart+1; } function deleteCurrentLetter() { var selStart = $("#searchBox")[0].selectionStart; var selEnd = $("#searchBox")[0].selectionEnd; var textAreaStr = $('#searchBox').val(); var value = textAreaStr.substring(0, selStart-1) + textAreaStr.substring(selEnd); $("#searchBox").val(value).focus(); $("#searchBox")[0].selectionStart = selStart-1, $("#searchBox")[0].selectionEnd = selStart-1; } $('.shift').click(function(event){ $('.dia-keyboard ul li').each(function(){ if(isCapital){ $(this).text($(this).attr("hk")); } else{ $(this).text($(this).attr("hb")); } }); if(isCapital){ isCapital = false; }else{ isCapital = true; } }); $('.dia-keyboard ul li:not(.noletter)').click(function(event){ addCurrentLetter($(this).text()); $('#searchBox').keyup(); }); $('.dia-keyboard ul li.space').click(function(event){ addCurrentLetter(' '); $('#searchBox').keyup(); }); $('.dia-keyboard ul li.delete').click(function(event){ if($("#searchBox").val().length > 0){ deleteCurrentLetter(); $('#searchBox').keyup(); } }); /* volume close-open events */ $('#albhabet_button').click(function(){ $('.cz').hide(); $('.az').toggle(); $('#cilt_button').removeClass('arrow-selected'); $('#albhabet_button').toggleClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); $('#cilt_button').click(function(){ $('.az').hide(); $('.cz').toggle(); $('#albhabet_button').removeClass('arrow-selected'); $('#cilt_button').toggleClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); $('#close_alphabet_az').click(function(){ $('.az').hide(); $('#cilt_button').removeClass('arrow-selected'); $('#albhabet_button').removeClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); $('#close_alphabet_cz').click(function(){ $('.cz').hide(); $('#cilt_button').removeClass('arrow-selected'); $('#albhabet_button').removeClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); function letter_volumes_setter() { if( $('.az').is(":visible")){ set_public_cookie("lt=1&vl=0"); }else if($('.cz').is(":visible")){ set_public_cookie("lt=0&vl=1"); }else{ set_public_cookie("lt=0&vl=0"); } } /* newsbar */ if(!$('#newsbar_container').is(":visible")){ $('#newsbar_open').show(); } $('#newsbar_close').click(function(){ $('#newsbar_container').hide(); $('#newsbar_open').show(); set_public_cookie("nb=0"); }); $('#newsbar_open').click(function(){ $('#newsbar_container').show(); $('#newsbar_open').hide(); set_public_cookie("nb=1"); }); }); function set_public_cookie(parameter){ $.ajax({ url: "/cookie_setter.php?" + parameter, cache : false, success: function(result){ } }); } </script> </body> </html> <script> var fotoramaLoaded = 0; /* article image loading */ $(function() { $("img.lazy").lazyload(); }); /* article info selected text */ function SelectText(element) { var doc = document , text = doc.getElementById(element) , range, selection ; if (doc.body.createTextRange) { range = document.body.createTextRange(); range.moveToElementText(text); range.select(); } else if (window.getSelection) { selection = window.getSelection(); range = document.createRange(); range.selectNodeContents(text); selection.removeAllRanges(); selection.addRange(range); } } function url_redirect(options){ var $form = $("<form />"); $form.attr("action",options.url); $form.attr("method",options.method); for (var data in options.data) $form.append('<input type="hidden" name="'+data+'" value="'+options.data[data]+'" />'); $("body").append($form); $form.submit(); } function requestCaptcha() { grecaptcha.execute('6LenMjsaAAAAAP4m20J-NZT5_qtR9G8xQte1u-QS', {action: 'submit'}) .then(function (token) { $('#issue-g-token').val(token); }); } function lockModal(lock = true) { let notification = $('textarea[name=bildirim-bildirim]'); let name = $('input[name=bildirim-ad-soyad]'); let email = $('input[name=bildirim-eposta]'); let phone = $('input[name=bildirim-telefon]'); let code = $('input[name=bildirim-kodu]'); let submitBtn = $('#modal-issue-submit'); let loader = $('.modal-loading'); if (lock) { notification.prop('disabled', true); name.prop('disabled', true); email.prop('disabled', true); phone.prop('disabled', true); code.prop('disabled', true); submitBtn.hide(); loader.show(); } else { notification.prop('disabled', false); name.prop('disabled', false); email.prop('disabled', false); phone.prop('disabled', false); code.prop('disabled', false); submitBtn.show(); loader.hide(); } } function resizeFotorama(fotorama) { let activeFrame = fotorama.activeFrame.$stageFrame; let activeImage = activeFrame.find('img.fotorama__img'); let activeCaption = activeFrame.find('div.fotorama__caption'); let hesap = activeFrame.height() - activeCaption.height(); let cssTag = $('#fotorama_max'); if (cssTag.length > 0) cssTag.remove() activeImage.parent().append('<style id="fotorama_max">.fotorama_max { max-height: '+ hesap +'px !important; }</style>') activeImage.addClass('fotorama_max'); } function pdfStat(articleName, articleSlug, partName, fileName) { const data = { 'event_category': 'pdf', 'event_label': `${articleName} - ${articleSlug} - ${fileName}`, 'file_name': fileName, 'file_extension': 'pdf', 'link_text': `${articleName} - #${partName}`, }; gtag('event', 'download', data); } $(document).ready(function() { // Sayfa yüklendiğinde küçük ekranlar için navbar madde adını hazırla. $("#header-article-html-code").appendTo($("#header-article")); /* right -left click */ $(document).keydown(function(event) { if (event.ctrlKey || event.metaKey) { switch (event.keyCode) { // left case 37: window.location.href = '/hokka'; break; //right case 39: window.location.href = '/hollanda-dogu-hindistan-sirketi'; break; default: return; } } }); let issueModal = $('#issue-modal').modal(); let feedbackBtn = $('.feedback-btn'); let issue = ''; /* show arrb */ $('bibl .kisaltma').click(function(event) { let popup = $('.bibl-popup'); let sidebar = $(".theiaStickySidebar"); let target = $(this); let slug = false; let bibkey = $(this).html(); if (target.data('ad')) { bibkey = target.data('ad'); slug = true; } let offsets = $(this).offset(); let position = $(this).position(); let sidebarTopOffset = sidebar.offset().top let topoffs = offsets.top - sidebarTopOffset + 40; let leftoffs = (position.left - 26) + ($(this).width() / 2); let isUseSafeArea = (sidebar.width() - position.left < 120); popup.find('img').css('right', 'unset'); if (isUseSafeArea) { popup.find('img').css('right', 24); } let q = bibkey.replace('[', '(').replace(']', ')'); $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?c=g&mdl=bpop&q=" + q + '&slug=' + slug, cache : false, success: function(result){ if(result.trim() !== "") { $('.bibl-cnt').html(result); if (isUseSafeArea) { leftoffs = leftoffs - popup.width() + 14; } popup.css("top", topoffs + "px"); popup.css("left", leftoffs + "px"); popup.show(); } } }); }); $( window ).resize(function() { $('.kisaltma').each(function( index ) { if($(this).find('.bibpos').length > 0) { } }); }); /* close bibl poup */ $('.close-bibl-poup').click(function(event){ $(this).parent().hide(); $('.kisaltma').find('.bibpos').remove(); }); issueModal.on('modal:show', function () { $('.grecaptcha-badge').addClass('show'); }); issueModal.on('modal:hide', function () { $('.grecaptcha-badge').removeClass('show'); }); /* feedback post */ feedbackBtn.click(function() { let errorBox = $('.error-box'); let successBox = $('.success-box'); let issueModalMadde = $('#issue-modal-madde'); errorBox.hide(); successBox.hide(); issue = $(this).data('issue'); if (issue) { let cookie = localStorage.getItem('bildirim_' + issue); let form = $('#modal-issue-form'); issueModalMadde.text(issue); form[0].reset(); form.find('input[name="bildirim-madde-adi"]').val(issue); if (cookie !== null) { let json = JSON.parse(cookie); $.each(json, function (index, elem) { if (elem.name !== 'bildirim-kodu' && elem.name !== 'bildirim-madde-adi') { form.find('[name="' + elem.name + '"]').val(elem.value); } }); } requestCaptcha(); issueModal.show(); } }); var article_div = $('.body_pad_article'); var article_div_bottom_pos = article_div.position().top + article_div.outerHeight(true); $(window).scroll(function() { if ($(this).scrollTop() > article_div_bottom_pos - 300 ) { $(".article-left-bar").css("position", "absolute"); } else{ $(".article-left-bar").css("position", "fixed"); } }); $('.show-former').click(function(event){ $(".country-former").toggle(); if($(".country-former").is(":visible")){ $(this).parent().find('.icon-chevron-down').removeClass('icon-chevron-down').addClass('icon-chevron-up'); }else{ $(this).parent().find('.icon-chevron-up').removeClass('icon-chevron-up').addClass('icon-chevron-down'); } if( $(this).css('font-weight') == "700") $(this).css('font-weight', 'normal'); else $(this).css('font-weight', 'bold'); }); $('.show-source').click(function(event){ if( $(this).css('font-weight') == "700") $(this).css('font-weight', 'normal'); else $(this).css('font-weight', 'bold'); $(".country-source").toggle(); }); $('.icon-list-ul').click(function(event){ $(".top-prev-container").show(); $(this).css("color","#777"); $(".preview-title").show(); $(".article_title h1").css("color","#fff"); }); $('.icon-list-up').click(function(event){ $(".top-prev-container-p").show(); $(this).css("color","#777"); }); $(document).mouseup(function (e) { // preview hover var container = $(".top-prev-container.bsk"); var button = $(".list-ll"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide(); button.css("color","#bcbcbc"); $(".preview-title").hide(); $(".article_title h1").css("color","inherit"); } /* var container = $(".top-prev-container-p"); var button = $(".icon-list-ul-p"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide(); button.css("color","#bcbcbc"); } */ }); $('.btn-preview').click(function(event){ $(this).removeClass("passive").addClass("active"); $('.btn-plan').removeClass("active").addClass("passive"); $('.plan-content').hide(); $('.preview-content').show(); }); $('.btn-plan').click(function(event){ $(this).removeClass("passive").addClass("active"); $('.btn-preview').removeClass("active").addClass("passive"); $('.plan-content').show(); $('.preview-content').hide(); }); /* prevent img click href */ $('.lazy').click(function(event){ event.preventDefault(); }); /* open image slider fotorama */ $('.lazy').click(function(){ if(fotoramaLoaded == 0){ $('.fotorama img').each(function(){ var imgurl = $(this).attr("srcs"); $(this).attr("src", imgurl); fotoramaLoaded = 1; }); } $('#fotorama').show(); var $fotoramaDiv = $('#fotorama').fotorama(); var fotorama = $fotoramaDiv.data('fotorama'); fotorama.requestFullScreen(); var order = $(this).parent().attr("img-order"); fotorama.show(order); }); $('.fotorama').on('fotorama:fullscreenexit', function (e, fotorama, extra) { $('#fotorama').hide(); }); $('.fotorama').on('fotorama:show fotorama:load fotorama:fullscreenenter', function (e, fotorama) { resizeFotorama(fotorama); }); $(window).on('resize', function () { let fotorama = $('.fotorama').data('fotorama'); if (fotorama) { setTimeout(function () { resizeFotorama(fotorama); }, 100); } }); /* article part info fade / soru işareti kaldırıldı $('.article-nav-open-info').click(function(){ var totals = $(this).parent().find('.article-nav-numbers').html().split("/")[1]; var currents = $(this).parent().find('.article-nav-numbers').html().split("/")[0]; $('.article-nav-info-li').html('<b>' + totals + '</b> bölümden oluşan maddenin <b>' + currents + '</b>. bölümü:'); $(this).parent().find(".article-nav-info-li").fadeIn("slow"); $(this).hide(); }); */ /* part info */ $('.ak-copy').click(function(){ if($(this).find('span').text() == 'Kopyalama metni'){ $(this).parent().find('.ak-list').hide(); $(this).parent().find('.ak-copytext').show(); SelectText($(this).parent().find('.ak-copytext').attr("id")); $(this).find('span').text('<< Geri'); }else{ $(this).parent().find('.ak-list').show(); $(this).parent().find('.ak-copytext').hide(); $(this).find('span').text('Kopyalama metni'); } }); /* tooltip size */ $('.tipso.tbottom').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 200, position: 'bottom', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tleft').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'left', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tright').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'right', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.ttop').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'top', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('#authors_show').click(function(){$(".authors_popup").toggle();}); $(document).mouseup(function (e) { var container = $(".authors_popup"); var button = $("#authors_show"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide();} }); // default if ($("#auto-suggest-box").width() == 376 ) { $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","block"); $("#auto-suggest-box span.txt span.txtcount").css("display","inline"); } $(window).scroll(function() { var poss = ""; var firstPart = $('.article-parts').position().top; if ($(this).scrollTop() > 60) { $("#logo-part").hide(); $("#logo-beta").hide(); $("#header-article").show(); $("#searchBox").css("width","380px"); $("#auto-suggest-box").css("width","380px"); $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","block"); $("#auto-suggest-box span.txt span.txtcount").css("display","inline"); $(".hdr-left").addClass("pure-u-15-24").removeClass("pure-u-13-24"); $(".hdr-right").addClass("pure-u-9-24").removeClass("pure-u-11-24"); $("#header-article-html-code").appendTo($("#header-article")); $("#scrollTop").show(); } else{ $("#logo-part").show(); $("#logo-beta").show(); $("#header-article").hide(); $("#searchBox").css("width","490px"); $("#auto-suggest-box").css("width","490px"); $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","inline"); $(".hdr-left").addClass("pure-u-15-24").removeClass("pure-u-13-24"); $(".hdr-right").addClass("pure-u-9-24").removeClass("pure-u-11-24"); $("#scrollTop").hide(); } }); $('.clicktop').click(function(e){ $("html, body").animate({ scrollTop: "0px" }); window.location.hash="" ; }); $('.article-nav-next, .article-nav-prev, .preview-jump').not('.article-nav-passive').click(function(){ window.location = $(this).attr('data-jurl'); var jl = '#_' + window.location.href.split("#").pop(); $('html, body').animate({ scrollTop: ( $(jl).offset().top - 120) }, 900); $(".top-prev-container.bsk").hide(); }); issueModal.on('change', function () { let form = $('#modal-issue-form'); let bildirimText = form.find('textarea[name="bildirim-bildirim"]'); if (issue && bildirimText.val().length > 0) { let excludes = ['g-token']; let cookie = 'bildirim_' + issue; let formData = form.serializeArray(); $.each(formData, function (index, item) { if (item && excludes.indexOf(item.name) > -1) formData.splice(index, 1); }); localStorage.setItem(cookie, JSON.stringify(formData)); } }); $('#modal-issue-form').submit(function (e) { e.preventDefault(); let form = $('#modal-issue-form'); let data = form.serializeArray(); let errorBox = $('.error-box'); let successBox = $('.success-box'); errorBox.hide(); errorBox.empty(); successBox.hide(); successBox.empty(); lockModal(); data.push({ name: 'article-id', value: 9467 }); $.post('/bildirim.php', data).done(function (data) { successBox.empty(); successBox.html(data.message); errorBox.slideUp('fast'); successBox.slideDown('fast'); let maddeAdi = form.find('input[name="bildirim-madde-adi"]').val(); form[0].reset(); form.find('input[name="bildirim-madde-adi"]').val(maddeAdi); localStorage.removeItem('bildirim_' + issue); lockModal(false) requestCaptcha(); }).fail(function (data) { let response = data.responseJSON; if (response.errors) { errorBox.empty(); errorBox.html(response.errors.join('<br>')); errorBox.slideDown('fast'); } $('input[name=bildirim-kodu]').val(''); requestCaptcha(); lockModal(false); }); }); if(window.location.href.indexOf('#') > -1){ var dashvalue = window.location.href.split("#").pop(); try{ var jt = '#_' + window.location.href.split("#").pop(); if ($(window).scrollTop() <= 0) $('html, body').animate({ scrollTop: ( $(jt).offset().top - 160) }, 900); }catch(err){} } /* article toolbar functioms */ $('#pagecolorSepia').click(function(){ $("body").css("background", "#fff"); $(".body_container").css("background" , "#F5EEDE"); $(".m-body, .m-title, .title_info").css("color", "#614D1D"); $(".encyp_ico_container, .encyp_text_container").css("background","#F5EEDE"); $("#article_toolbar").css("border-color","#E4D0A3"); $("#artplan").addClass("sepya"); $(".article-plan-buttons").addClass("sepya"); $(".hdrprt1").addClass("sepya"); $(".hdrprt1arrows").addClass("sepya"); $(".partnumbers, .partdownarrow, .partprint, .partemail, .partatif, .article-country-container, body").addClass("sepya"); $(".partblt").attr("src", "https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down-sepya.png") $(".article-left-bar").css("background","#f5eede"); }); $('#pagecolorWhite').click(function(){ $(".body_container").css("background" , "#fff"); $("body").css("background", "#f1f4f4"); $(".m-body, .m-title, .title_info").css("color", "#333"); $(".encyp_ico_container, .encyp_text_container").css("background","#f4f1f1"); $("#article_toolbar").css("border-color","#ededed"); $("#artplan").removeClass("sepya"); $(".article-plan-buttons").removeClass("sepya"); $(".hdrprt1").removeClass("sepya"); $(".hdrprt1arrows").removeClass("sepya"); $(".partnumbers, .partdownarrow, .partprint, .partemail, .partatif, .article-country-container, body").removeClass("sepya"); $(".partblt").attr("src", "https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png"); $(".article-left-bar").css("background","#fff"); }); $('#txtdown').click(function(){ var fs = $('.m-content').css('font-size').split('px')[0]; var lh = $('.m-content').css('line-height').split('px')[0]; var nfs = parseInt(fs) + 1; var nlh = parseInt(lh) + 2; if(fs <= '23'){ $('.m-content').css({"font-size" : nfs + "px", "line-height" : nlh + "px"}); } set_public_cookie("as=" + nfs + "px"); // set_public_cookie('reader', nfs + 'px,' + nlh + 'px') }); $('#txtup').click(function(){ var fs = $('.m-content').css('font-size').split('px')[0]; var lh = $('.m-content').css('line-height').split('px')[0]; var nfs = parseInt(fs) - 1; var nlh = parseInt(lh) - 2; if(fs >= '17'){ $('.m-content').css({"font-size" : nfs + "px", "line-height" : nlh + "px"}); } set_public_cookie("as=" + nfs + "px"); //set_public_cookie('reader', nfs + 'px,' + nlh + 'px'); }); $('.icon-align-left').click(function(){ $('.m-content').css({"text-align" : "left"}); set_public_cookie("aa=left"); }); $('.icon-align-justify').click(function(){ $('.m-content').css({"text-align" : "justify"}); set_public_cookie("aa=justify"); }); /* article toolbar functioms */ $('#printbody').click(function(){ $('#m-body').print({ globalStyles: true, mediaPrint: false, stylesheet: null, noPrintSelector: ".no-print", iframe: true, append: null, prepend: null, manuallyCopyFormValues: true, deferred: $.Deferred(), timeout: 750, title: null, doctype: '<!doctype html>' }); }); $('.printPart').click(function() { const printButton = $(this); const printPart = $('<div class="article-parts"></div>'); const articlePart = printButton.closest('.article-part'); printPart.append(articlePart.clone()); let pdfPartUrl = ''; pdfPartUrl = 'https://islamansiklopedisi.org.tr/hollanda#' + articlePart.attr('id').substring(1); const pdfLink = $('<a></a>') .attr('href', pdfPartUrl) .text(pdfPartUrl.replace('https://', ' ')); const header = $('<div style="border-bottom: 1px solid #ddd; margin-bottom: 30px; padding-bottom: 10px;"></div>'); const partText = articlePart.find('.partnumbers').data('tipso') + 'dür. '; header.append(partText); header.append('Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: '); header.append(pdfLink); const bodyContainer = $('<div class="centered body_container body_pad_article" style="margin-top: 15px;"></div>'); bodyContainer.append(header); const articleTitle = $('.article_header_container'); bodyContainer.append(articleTitle.clone()) const mBody = $('<div class="m-body"></div>'); mBody.append(printPart); bodyContainer.append(mBody); const body = $('<body></body>'); body.append(bodyContainer); body.print({ globalStyles: true, mediaPrint: true, stylesheet: null, noPrintSelector: ".no-print", iframe: true, append: null, prepend: null, manuallyCopyFormValues: true, deferred: $.Deferred(), timeout: 750, title: null, doctype: '<!doctype html>' }); }); /* search autocomplete events */ var delay = (function(){ var timer = 0; return function(callback, ms){ clearTimeout (timer); timer = setTimeout(callback, ms); }; })(); $('#searchBox1').keyup(function() { delay(function(){ var typed = $.trim($('#searchBox1').val()); if(typed.length > 1) { autocomplete(typed ); } else { $("#auto-suggest-box1").hide(); $("#auto-suggest-loading1").hide(); } }, 1000 ); }); function autocomplete(typed) { $("#auto-suggest-content1").html(''); $("#auto-suggest-box1").show(); $("#auto-suggest-loading1").show(); $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?q=" + typed, cache : false, success: function(result){ if(result.trim() == "") { $("#auto-suggest-box1").hide(); $("#auto-suggest-loading1").hide(); }else{ $("#auto-suggest-loading1").hide(); $("#auto-suggest-content1").html(result); } } }); } /* atif */ $('.atif-btn').click(function(){ $(this).parent().parent().parent().parent().find('.atif-kutusu').slideToggle(); }); $(document).mouseup(function (e) { var resultbox = $(".atif-kutusu"); var inputbox = $(".atif-btn"); if (!resultbox.is(e.target) && resultbox.has(e.target).length === 0 && !inputbox.is(e.target) && inputbox.has(e.target).length === 0){ resultbox.hide(); $('.ak-list').show(); $('.ak-copytext').hide(); $('.ak-copy span').text('Kopyalama metni'); } }); $(document).mouseup(function (e) { var resultbox = $("#auto-suggest-box1"); var inputbox = $("#searchBox1"); if (!resultbox .is(e.target) && resultbox .has(e.target).length === 0 && !inputbox .is(e.target)){ resultbox.hide();} }); jQuery('.sticky-content, .sticky-sidebar').theiaStickySidebar({ additionalMarginTop: 30 }); }); </script>