CINXE.COM

Bolivie — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Bolivie — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"6c0e30a1-9196-4ccf-b1d6-80c15c2fa63a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Bolivie","wgTitle":"Bolivie","wgCurRevisionId":224018335,"wgRevisionId":224018335,"wgArticleId":2642388,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Page utilisant une frise chronologique","Article contenant un lien mort","Article géolocalisé en Bolivie","Article utilisant une Infobox","Article à référence nécessaire","Article avec une section vide ou incomplète","Article contenant un appel à traduction en espagnol","Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata","Page utilisant P8974","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives au spectacle","Page utilisant P5357","Page pointant vers des bases relatives à la littérature","Page utilisant P6213","Page pointant vers des bases relatives à la vie publique","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P3006","Page pointant vers des bases relatives à la géographie","Page utilisant P5905","Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée","Page utilisant P8406","Page pointant vers des bases relatives aux beaux-arts","Page utilisant P9346","Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel","Page utilisant P982","Page pointant vers des bases relatives à la musique","Page utilisant P1417","Page utilisant P5019","Page utilisant P8313","Page utilisant P902","Page utilisant P6404","Page utilisant P4613","Page utilisant P1296","Page utilisant P7982","Page utilisant P7305","Page utilisant P6058","Page utilisant P8349","Page utilisant P4342","Page utilisant P3365","Page utilisant P3219","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Bolivie/Articles liés","Portail:Amérique/Articles liés","Portail:Amérique du Sud/Articles liés","Bon article en finnois","Article de qualité en macédonien","Bon article en espagnol","Page avec des cartes","Bolivie","Toponyme évoquant une personnalité"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Bolivie","wgRelevantArticleId":2642388,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgCoordinates":{"lat":-17,"lon":-65},"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q750","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.kartographer.style":"ready","ext.cite.styles":"ready","ext.timeline.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.kartographer.link","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.kartographer.style%7Cext.timeline.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg/1200px-Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg/800px-Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg/640px-Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Bolivie — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Bolivie"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Bolivie"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Bolivie rootpage-Bolivie skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d&#039;articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Portail communautaire</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Bolivie" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Bolivie" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Bolivie" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Bolivie" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Histoire-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Histoire</span> </button> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Période_précolombienne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Période_précolombienne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Période précolombienne</span> </div> </a> <ul id="toc-Période_précolombienne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Colonisation_espagnole" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Colonisation_espagnole"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Colonisation espagnole</span> </div> </a> <ul id="toc-Colonisation_espagnole-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Indépendance_et_l&#039;ère_des_caudillos_(1825-1884)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Indépendance_et_l&#039;ère_des_caudillos_(1825-1884)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Indépendance et l'ère des <i>caudillos</i> (1825-1884)</span> </div> </a> <ul id="toc-Indépendance_et_l&#039;ère_des_caudillos_(1825-1884)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Démocratie_«_restreinte_»_(1884-1920)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Démocratie_«_restreinte_»_(1884-1920)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Démocratie « restreinte » (1884-1920)</span> </div> </a> <ul id="toc-Démocratie_«_restreinte_»_(1884-1920)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Entre_démocratie_et_dictatures_(1920-1952)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Entre_démocratie_et_dictatures_(1920-1952)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Entre démocratie et dictatures (1920-1952)</span> </div> </a> <ul id="toc-Entre_démocratie_et_dictatures_(1920-1952)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dictature_militaire_(1920-1926)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dictature_militaire_(1920-1926)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.1</span> <span>Dictature militaire (1920-1926)</span> </div> </a> <ul id="toc-Dictature_militaire_(1920-1926)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Présidence_d&#039;Hernando_Siles_Reyes_(1926-1930)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Présidence_d&#039;Hernando_Siles_Reyes_(1926-1930)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.2</span> <span>Présidence d'Hernando Siles Reyes (1926-1930)</span> </div> </a> <ul id="toc-Présidence_d&#039;Hernando_Siles_Reyes_(1926-1930)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Présidence_de_Daniel_Salamanca_Urey_et_guerre_du_Chaco_(1931-1935)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Présidence_de_Daniel_Salamanca_Urey_et_guerre_du_Chaco_(1931-1935)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.3</span> <span>Présidence de Daniel Salamanca Urey et guerre du Chaco (1931-1935)</span> </div> </a> <ul id="toc-Présidence_de_Daniel_Salamanca_Urey_et_guerre_du_Chaco_(1931-1935)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dictature_militaire_(1935-1940)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dictature_militaire_(1935-1940)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.4</span> <span>Dictature militaire (1935-1940)</span> </div> </a> <ul id="toc-Dictature_militaire_(1935-1940)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Présidence_d&#039;Enrique_Peñaranda_(1940-1943)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Présidence_d&#039;Enrique_Peñaranda_(1940-1943)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.5</span> <span>Présidence d'Enrique Peñaranda (1940-1943)</span> </div> </a> <ul id="toc-Présidence_d&#039;Enrique_Peñaranda_(1940-1943)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dictature_militaire_(1943-1946)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dictature_militaire_(1943-1946)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.6</span> <span>Dictature militaire (1943-1946)</span> </div> </a> <ul id="toc-Dictature_militaire_(1943-1946)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Démocratie_(1946-1951)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Démocratie_(1946-1951)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.7</span> <span>Démocratie (1946-1951)</span> </div> </a> <ul id="toc-Démocratie_(1946-1951)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Refus_de_la_victoire_de_Víctor_Paz_Estenssoro_et_révolution_de_1952_(1951-1952)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Refus_de_la_victoire_de_Víctor_Paz_Estenssoro_et_révolution_de_1952_(1951-1952)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.8</span> <span>Refus de la victoire de Víctor Paz Estenssoro et révolution de 1952 (1951-1952)</span> </div> </a> <ul id="toc-Refus_de_la_victoire_de_Víctor_Paz_Estenssoro_et_révolution_de_1952_(1951-1952)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Mouvement_nationaliste_révolutionnaire_(1952-1964)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mouvement_nationaliste_révolutionnaire_(1952-1964)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Mouvement nationaliste révolutionnaire (1952-1964)</span> </div> </a> <ul id="toc-Mouvement_nationaliste_révolutionnaire_(1952-1964)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dictatures_militaires_(1964-1982)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dictatures_militaires_(1964-1982)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Dictatures militaires (1964-1982)</span> </div> </a> <ul id="toc-Dictatures_militaires_(1964-1982)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Présidence_de_Hernán_Siles_Zuazo_(1982-1985)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Présidence_de_Hernán_Siles_Zuazo_(1982-1985)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Présidence de Hernán Siles Zuazo (1982-1985)</span> </div> </a> <ul id="toc-Présidence_de_Hernán_Siles_Zuazo_(1982-1985)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Libéralisation_de_l&#039;économie_(1985-2000)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Libéralisation_de_l&#039;économie_(1985-2000)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.9</span> <span>Libéralisation de l'économie (1985-2000)</span> </div> </a> <ul id="toc-Libéralisation_de_l&#039;économie_(1985-2000)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Crise_sociale_récurrente_(2000-2005)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Crise_sociale_récurrente_(2000-2005)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.10</span> <span>Crise sociale récurrente (2000-2005)</span> </div> </a> <ul id="toc-Crise_sociale_récurrente_(2000-2005)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Présidence_d&#039;Evo_Morales_(2006-2019)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Présidence_d&#039;Evo_Morales_(2006-2019)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11</span> <span>Présidence d'Evo Morales (2006-2019)</span> </div> </a> <ul id="toc-Présidence_d&#039;Evo_Morales_(2006-2019)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Réformes_économiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Réformes_économiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11.1</span> <span>Réformes économiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Réformes_économiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Question_de_l&#039;autonomie_départementale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Question_de_l&#039;autonomie_départementale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11.2</span> <span>Question de l'autonomie départementale</span> </div> </a> <ul id="toc-Question_de_l&#039;autonomie_départementale-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Réforme_constitutionnelle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Réforme_constitutionnelle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11.3</span> <span>Réforme constitutionnelle</span> </div> </a> <ul id="toc-Réforme_constitutionnelle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Crise_politique_et_menaces_sécessionnistes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Crise_politique_et_menaces_sécessionnistes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11.4</span> <span>Crise politique et menaces sécessionnistes</span> </div> </a> <ul id="toc-Crise_politique_et_menaces_sécessionnistes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Crise_politique_de_2019" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Crise_politique_de_2019"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.12</span> <span>Crise politique de 2019</span> </div> </a> <ul id="toc-Crise_politique_de_2019-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Retour_du_MAS_au_pouvoir_(depuis_2020)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Retour_du_MAS_au_pouvoir_(depuis_2020)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.13</span> <span>Retour du MAS au pouvoir (depuis 2020)</span> </div> </a> <ul id="toc-Retour_du_MAS_au_pouvoir_(depuis_2020)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Institutions_politiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Institutions_politiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Institutions politiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Institutions_politiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Divisions_administratives" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Divisions_administratives"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Divisions administratives</span> </div> </a> <ul id="toc-Divisions_administratives-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Économie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Économie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Économie</span> </div> </a> <ul id="toc-Économie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Géographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Géographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Géographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Géographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Géographie</span> </button> <ul id="toc-Géographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Fonte_des_glaciers" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fonte_des_glaciers"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Fonte des glaciers</span> </div> </a> <ul id="toc-Fonte_des_glaciers-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Politique_environnementale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Politique_environnementale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Politique environnementale</span> </div> </a> <ul id="toc-Politique_environnementale-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Frontières_terrestres" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Frontières_terrestres"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Frontières terrestres</span> </div> </a> <ul id="toc-Frontières_terrestres-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Types_de_paysage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Types_de_paysage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Types de paysage</span> </div> </a> <ul id="toc-Types_de_paysage-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Climat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Climat"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>Climat</span> </div> </a> <ul id="toc-Climat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Réserves_internationales_nettes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Réserves_internationales_nettes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.6</span> <span>Réserves internationales nettes</span> </div> </a> <ul id="toc-Réserves_internationales_nettes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transports" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transports"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.7</span> <span>Transports</span> </div> </a> <ul id="toc-Transports-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Agriculture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Agriculture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.8</span> <span>Agriculture</span> </div> </a> <ul id="toc-Agriculture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tourisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tourisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.9</span> <span>Tourisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Tourisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Travail_infantile" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Travail_infantile"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.10</span> <span>Travail infantile</span> </div> </a> <ul id="toc-Travail_infantile-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Démographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Démographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Démographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Démographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Démographie</span> </button> <ul id="toc-Démographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Éducation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Éducation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Éducation</span> </div> </a> <ul id="toc-Éducation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Santé" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Santé"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Santé</span> </div> </a> <ul id="toc-Santé-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Langues" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Langues"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Langues</span> </div> </a> <ul id="toc-Langues-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religions" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Religions"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Religions</span> </div> </a> <ul id="toc-Religions-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Femmes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Femmes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>Femmes</span> </div> </a> <ul id="toc-Femmes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Culture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Culture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Culture</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Culture-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Culture</span> </button> <ul id="toc-Culture-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Musique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Musique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Musique</span> </div> </a> <ul id="toc-Musique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cinéma" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cinéma"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Cinéma</span> </div> </a> <ul id="toc-Cinéma-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cuisine_bolivienne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cuisine_bolivienne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Cuisine bolivienne</span> </div> </a> <ul id="toc-Cuisine_bolivienne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Bolivie</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 259 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-259" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">259 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B0" title="Боливиа – abkhaze" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Боливиа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abkhaze" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – aceh" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="aceh" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B5" title="Боливие – adyguéen" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Боливие" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="adyguéen" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Bolivi%C3%AB" title="Bolivië – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Bolivië" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Bolivien" title="Bolivien – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Bolivien" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A6%E1%88%8A%E1%89%AA%E1%8B%AB" title="ቦሊቪያ – amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="ቦሊቪያ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ami mw-list-item"><a href="https://ami.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Amis" lang="ami" hreflang="ami" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Pangcah" data-language-local-name="Amis" class="interlanguage-link-target"><span>Pangcah</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Bolifia" title="Bolifia – ancien anglais" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Bolifia" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="ancien anglais" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलीविया – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="बोलीविया" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%81%D9%8A%D8%A7" title="بوليفيا – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بوليفيا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%DA%A4%D9%8A%D8%A7" title="بوليڤيا – arabe marocain" lang="ary" hreflang="ary" data-title="بوليڤيا" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="arabe marocain" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%DA%A4%D9%8A%D8%A7" title="بوليڤيا – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="بوليڤيا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिविया – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="बोलिविया" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Wuliwya" title="Wuliwya – aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Wuliwya" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%DB%8C" title="بولیوی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بولیوی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Боливия" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – balinais" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinais" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Bolivien" title="Bolivien – bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Bolivien" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Buol%C4%97v%C4%97j%C4%97" title="Buolėvėjė – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Buolėvėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – batak toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="batak toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Bolibya" title="Bolibya – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Bolibya" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Балівія – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Балівія" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Балівія – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Балівія" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Boliwi" title="Boliwi – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Boliwi" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Боливия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलीविया – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बोलीविया" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – bichelamar" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bichelamar" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="বলিভিয়া – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বলিভিয়া" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%96%E0%BE%B7%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%9D%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A1%E0%BC%8D" title="བྷོ་ལི་ཝི་ཡ། – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="བྷོ་ལི་ཝི་ཡ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="বলিভিয়া – bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="বলিভিয়া" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Bolivija" title="Bolivija – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Bolivija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8" title="Боливи – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Боливи" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADvia" title="Bolívia – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Bolívia" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Bolivia" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8" title="Боливи – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Боливи" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Bolibiya" title="Bolibiya – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Bolibiya" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%89%E1%8E%B5%E1%8F%AB%E1%8E%A0" title="ᏉᎵᏫᎠ – cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏉᎵᏫᎠ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="cherokee" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%86%D9%84%DB%8C%DA%A4%DB%8C%D8%A7" title="بۆلیڤیا – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="بۆلیڤیا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – corse" lang="co" hreflang="co" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corse" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – tatar de Crimée" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tatar de Crimée" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADvie" title="Bolívie – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Bolívie" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/B%C3%B2liwi%C3%B4" title="Bòliwiô – kachoube" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Bòliwiô" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kachoube" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8" title="Боливи – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Боливи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Bolifia" title="Bolifia – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Bolifia" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="article recommandé"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Bolivien" title="Bolivien – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Bolivien" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Bolivya" title="Bolivya – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Bolivya" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Boliwiska" title="Boliwiska – bas-sorabe" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Boliwiska" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="bas-sorabe" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिभिया – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="बोलिभिया" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%AE%DE%8D%DE%A9%DE%88%DE%A8%DE%87%DE%A7" title="ބޮލީވިއާ – maldivien" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ބޮލީވިއާ" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="maldivien" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dz mw-list-item"><a href="https://dz.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%96%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%9D%E0%BD%B2%E0%BD%A1" title="བོ་ལི་ཝིཡ – dzongkha" lang="dz" hreflang="dz" data-title="བོ་ལི་ཝིཡ" data-language-autonym="ཇོང་ཁ" data-language-local-name="dzongkha" class="interlanguage-link-target"><span>ཇོང་ཁ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – éwé" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="éwé" class="interlanguage-link-target"><span>Eʋegbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%B2%CE%AF%CE%B1" title="Βολιβία – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Βολιβία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Bolivia" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Bolivio" title="Bolivio – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Bolivio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Boliivia" title="Boliivia – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Boliivia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – estrémègne" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estrémègne" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%DB%8C" title="بولیوی – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بولیوی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Boliwiya" title="Boliwiya – peul" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Boliwiya" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="peul" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Boliivia" title="Boliivia – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Boliivia" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – francoprovençal" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="francoprovençal" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Boliiwien" title="Boliiwien – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Boliiwien" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Bholaiv" title="An Bholaiv – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Bholaiv" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – gagaouze" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="gagaouze" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Bolivi" title="Bolivi – créole guyanais" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Bolivi" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="créole guyanais" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Boilibhia" title="Boilibhia – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Boilibhia" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Vol%C3%ADvia" title="Volívia – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Volívia" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe&#039;ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिव्हिया – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="बोलिव्हिया" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B1%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BF%F0%90%8C%BB%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%B1%F0%90%8C%BE%F0%90%8C%B0" title="𐌱𐌰𐌿𐌻𐌹𐌱𐌾𐌰 – gotique" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌱𐌰𐌿𐌻𐌹𐌱𐌾𐌰" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gotique" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="બોલીવિયા – goudjarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="બોલીવિયા" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="goudjarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://guc.wikipedia.org/wiki/Woliiwia" title="Woliiwia – wayuu" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Woliiwia" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="wayuu" class="interlanguage-link-target"><span>Wayuunaiki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Volivia" title="Yn Volivia – mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Volivia" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Bolibiya" title="Bolibiya – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Bolibiya" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Bolivia" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Poliwia" title="Poliwia – hawaïen" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Poliwia" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="hawaïen" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%95%D7%9C%D7%99%D7%91%D7%99%D7%94" title="בוליביה – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="בוליביה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिविया – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="बोलिविया" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Bolivija" title="Bolivija – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Bolivija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Boliwiska" title="Boliwiska – haut-sorabe" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Boliwiska" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="haut-sorabe" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Bolivi" title="Bolivi – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Bolivi" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADvia" title="Bolívia – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Bolívia" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BE%D5%AB%D5%A1" title="Բոլիվիա – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Բոլիվիա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/B%C3%B3liv%C3%ADa" title="Bólivía – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Bólivía" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%9C%E3%83%AA%E3%83%93%E3%82%A2" title="ボリビア – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ボリビア" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – créole jamaïcain" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="créole jamaïcain" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/bolivias" title="bolivias – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="bolivias" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%90" title="ბოლივია – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბოლივია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – karakalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabyle" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Polivi" title="Polivi – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Polivi" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – kikongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="kikongo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – kikuyu" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="kikuyu" class="interlanguage-link-target"><span>Gĩkũyũ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Боливия" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9E%BC%E1%9E%9B%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B8" title="បូលីវី – khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="បូលីវី" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B3%8A%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%AF" title="ಬೊಲಿವಿಯ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಬೊಲಿವಿಯ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B3%BC%EB%A6%AC%EB%B9%84%EC%95%84" title="볼리비아 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="볼리비아" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – karatchaï balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Боливия" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karatchaï balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%AEvya" title="Bolîvya – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Bolîvya" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Bolivi" title="Bolivi – cornique" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Bolivi" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="cornique" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Боливия" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Bolivien" title="Bolivien – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Bolivien" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – lezghien" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Боливия" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezghien" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – ligure" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligure" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Bulivia" title="Bulivia – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Bulivia" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%9B%E0%BA%B0%E0%BB%80%E0%BA%97%E0%BA%94%E0%BB%82%E0%BA%9A%E0%BA%A5%E0%BA%B5%E0%BA%A7%E0%BA%B5" title="ປະເທດໂບລີວີ – lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ປະເທດໂບລີວີ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Bolivija" title="Bolivija – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Bolivija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/Boliveja" title="Boliveja – latgalien" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Boliveja" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="latgalien" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Bol%C4%ABvija" title="Bolīvija – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Bolīvija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – madurais" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="madurais" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – mokcha" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Боливия" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="mokcha" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/B%C3%B4livia" title="Bôlivia – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Bôlivia" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B9" title="Боливий – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Боливий" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Poriwia" title="Poriwia – maori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Poriwia" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Боливија – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Боливија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AC%E0%B5%8A%E0%B4%B3%E0%B5%80%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%AF" title="ബൊളീവിയ – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ബൊളീവിയ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8" title="Боливи – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Боливи" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%95%EA%AF%A3%EA%AF%82%EA%AF%A4%EA%AF%9A%EA%AF%A4%EA%AF%8C%EA%AF%A5" title="ꯕꯣꯂꯤꯚꯤꯌꯥ – manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯕꯣꯂꯤꯚꯤꯌꯥ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipuri" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिव्हिया – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="बोलिव्हिया" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8" title="Боливи – mari occidental" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Боливи" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="mari occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Bolivja" title="Bolivja – maltais" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Bolivja" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltais" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADbia" title="Bolíbia – mirandais" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Bolíbia" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandais" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%98%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%97%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6" title="ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံ – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ဘိုလီးဗီးယားနိုင်ငံ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Боливия" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%DB%8C" title="بولیوی – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="بولیوی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – napolitain" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitain" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Bolivien" title="Bolivien – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Bolivien" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिभिया – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="बोलिभिया" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिभिया – newari" lang="new" hreflang="new" data-title="बोलिभिया" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/A%C5%82hidadiik%CA%BC%C4%85%CC%81_Dine%CA%BC%C3%A9_Bik%C3%A9yah" title="Ałhidadiikʼą́ Dineʼé Bikéyah – navajo" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Ałhidadiikʼą́ Dineʼé Bikéyah" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="navajo" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADvia" title="Bolívia – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Bolívia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Bolivii" title="Bolivii – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Bolivii" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Boliiviyaa" title="Boliiviyaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Boliiviyaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8" title="Боливи – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="Боливи" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AC%E0%A9%8B%E0%A8%B2%E0%A9%80%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%86" title="ਬੋਲੀਵੀਆ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਬੋਲੀਵੀਆ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pag mw-list-item"><a href="https://pag.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – pangasinan" lang="pag" hreflang="pag" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Pangasinan" data-language-local-name="pangasinan" class="interlanguage-link-target"><span>Pangasinan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Bolibia" title="Bolibia – pampangan" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Bolibia" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampangan" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Bolivie" title="Bolivie – picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Bolivie" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/Bolivien" title="Bolivien – allemand palatin" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Bolivien" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="allemand palatin" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिविया – pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="बोलिविया" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="pali" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Boliwia" title="Boliwia – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Boliwia" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%A7" title="بولیویا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="بولیویا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%8A%D8%A7" title="بوليويا – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="بوليويا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADvia" title="Bolívia – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Bolívia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Wuliwya" title="Wuliwya – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Wuliwya" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – romanche" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="romanche" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rn mw-list-item"><a href="https://rn.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – roundi" lang="rn" hreflang="rn" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Ikirundi" data-language-local-name="roundi" class="interlanguage-link-target"><span>Ikirundi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Боливия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Болівія – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Болівія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinyarwanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बोलिविया – sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="बोलिविया" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskrit" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Боливия" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%B5%E1%B1%9A%E1%B1%9E%E1%B1%A4%E1%B1%B5%E1%B1%B7%E1%B1%A4%E1%B1%AD%E1%B1%9F" title="ᱵᱚᱞᱤᱵᱷᱤᱭᱟ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱵᱚᱞᱤᱵᱷᱤᱭᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ACvia" title="Bolìvia – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Bolìvia" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Bolivie" title="Bolivie – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Bolivie" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%8A%D8%A7" title="بوليويا – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="بوليويا" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – same du Nord" lang="se" hreflang="se" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="same du Nord" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bolivija" title="Bolivija – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Bolivija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Bulifya" title="Bulifya – chleuh" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Bulifya" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="chleuh" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%B0%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%B0%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%82%87%E1%80%9C%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9D%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%82%83%E1%80%B8" title="မိူင်းပူဝ်ႇလီးဝီးယႃး – shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မိူင်းပူဝ်ႇလီးဝီးယႃး" data-language-autonym="တႆး" data-language-local-name="shan" class="interlanguage-link-target"><span>တႆး</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%9C%E0%B6%BD%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="බොලිවියාව – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="බොලිවියාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADvia" title="Bolívia – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Bolívia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Bolivija" title="Bolivija – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Bolivija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Polevia" title="Polevia – samoan" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Polevia" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoan" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – same d’Inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="same d’Inari" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Bolivia" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Booliifiya" title="Booliifiya – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Booliifiya" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Боливија – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Боливија" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/IBholiviya" title="IBholiviya – swati" lang="ss" hreflang="ss" data-title="IBholiviya" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="swati" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Bolivien" title="Bolivien – saterlandais" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Bolivien" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="saterlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="article recommandé"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Boliwijo" title="Boliwijo – silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Boliwijo" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%8A%E0%AE%B2%E0%AE%BF%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%BE" title="பொலிவியா – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பொலிவியா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – Atayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Atayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%8A%E0%B0%B2%E0%B1%80%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE" title="బొలీవియా – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="బొలీవియా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Bol%C3%ADvia" title="Bolívia – tétoum" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Bolívia" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="tétoum" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Боливия" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B9%82%E0%B8%9A%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%B5%E0%B8%A2" title="ประเทศโบลิเวีย – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="ประเทศโบลิเวีย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A6%E1%88%8A%E1%89%AD%E1%8B%AB" title="ቦሊቭያ – tigrigna" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ቦሊቭያ" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="tigrigna" class="interlanguage-link-target"><span>ትግርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Boliwi%C3%BDa" title="Boliwiýa – turkmène" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Boliwiýa" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmène" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Bolivij%C9%99" title="Bolivijə – talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Bolivijə" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/Pol%C4%ABvia" title="Polīvia – tongien" lang="to" hreflang="to" data-title="Polīvia" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="tongien" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – tok pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="tok pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Bolivya" title="Bolivya – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Bolivya" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://trv.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – taroko" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="taroko" class="interlanguage-link-target"><span>Seediq</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Боливия" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – tumbuka" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Bolivia" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="tumbuka" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боливия – oudmourte" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Боливия" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="oudmourte" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%89%DB%8B%D9%89%D9%8A%DB%95" title="بولىۋىيە – ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="بولىۋىيە" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Болівія – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Болівія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%A7" title="بولیویا – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بولیویا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Boliviya" title="Boliviya – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Boliviya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Bo%C5%82%C3%ACvia" title="Bołìvia – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Bołìvia" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Bolivii" title="Bolivii – vepse" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Bolivii" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="vepse" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Bolivi%C3%AB" title="Bolivië – flamand occidental" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Bolivië" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="flamand occidental" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Boliv%C3%A4n" title="Bolivän – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Bolivän" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Boliveye" title="Boliveye – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Boliveye" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Boliibi" title="Boliibi – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Boliibi" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%BB%E5%88%A9%E7%BB%B4%E4%BA%9A" title="玻利维亚 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="玻利维亚" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – xhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Bolivia" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="xhosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%90" title="ბოლივია – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ბოლივია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%90%D7%9C%D7%99%D7%95%D7%95%D7%99%D7%A2" title="באליוויע – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="באליוויע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/B%C3%B2l%C3%ADf%C3%AD%C3%A0" title="Bòlífíà – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Bòlífíà" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Bohliveizya" title="Bohliveizya – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Bohliveizya" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – zélandais" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Bolivia" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="zélandais" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B1%E2%B5%93%E2%B5%8D%E2%B5%89%E2%B4%BC%E2%B5%A2%E2%B4%B0" title="ⴱⵓⵍⵉⴼⵢⴰ – amazighe standard marocain" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴱⵓⵍⵉⴼⵢⴰ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="amazighe standard marocain" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%BB%E5%88%A9%E7%B6%AD%E4%BA%9E" title="玻利維亞 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="玻利維亞" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%BB%E5%88%A9%E7%B6%AD%E4%BA%9E" title="玻利維亞 – chinois littéraire" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="玻利維亞" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chinois littéraire" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Bolivia" title="Bolivia – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Bolivia" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%BB%E5%88%A9%E7%B6%AD%E4%BA%9E" title="玻利維亞 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="玻利維亞" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q750#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bolivie" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Bolivie" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bolivie"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Bolivie"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Bolivie" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Bolivie" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;oldid=224018335" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Bolivie&amp;id=224018335&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FBolivie"><span>Obtenir l&#039;URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FBolivie"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Bolivie"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Bolivie&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Bolivia" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://fr.wikinews.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bolivie" hreflang="fr"><span>Wikinews</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://fr.wikivoyage.org/wiki/Bolivie" hreflang="fr"><span>Wikivoyage</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q750" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates"><a class="mw-kartographer-maplink" data-mw-kartographer="maplink" data-style="osm-intl" href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Map/4/-17/-65/fr" data-zoom="4" data-lat="-17" data-lon="-65" data-overlays="[&quot;_9e876fa89a417e5bf57a2f12ccd75f19e596269b&quot;]">17°&#160;S, 65°&#160;O</a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive" style="width:23em"> <div class="entete" style="background-color: #e3e3e3;"> <div><p>État plurinational de Bolivie</p><p><small><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr>&#160;<i><span class="lang-es" lang="es">Estado Plurinacional de Bolivia</span></i>&#160;<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r216827669">.mw-parser-output .prononciation>a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Loudspeaker.svg")center left no-repeat;background-size:11px 11px;padding-left:15px;font-size:smaller}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .prononciation>a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Antu_audio-volume-medium.svg/11px-Antu_audio-volume-medium.svg.png")center left no-repeat}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .prononciation>a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Antu_audio-volume-medium.svg/11px-Antu_audio-volume-medium.svg.png")center left no-repeat}}</style><sup class="prononciation noprint"><a href="/wiki/Fichier:Himno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg" title="Fichier:Himno Nacional de Bolivia instrumental.ogg">Écouter</a></sup> </small></p><p><small><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : quechua">(qu)</abbr>&#160;<i><span class="lang-qu" lang="qu">Bulibiya Mama llaqta</span></i> </small></p><p><small><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : aymara">(ay)</abbr>&#160;<i><span class="lang-ay" lang="ay">Wuliwya Suyu</span></i> </small></p><p><small><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : guarani">(gn)</abbr>&#160;<i><span class="lang-gn" lang="gn">Tetã Volívia</span></i> </small></p></div> </div><table style="width:100%"><tbody><tr><td colspan="1" align="center"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Bolivia.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau"><img alt="Drapeau" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/110px-Flag_of_Bolivia.svg.png" decoding="async" width="110" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/165px-Flag_of_Bolivia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/220px-Flag_of_Bolivia.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span><br /><small><a href="/wiki/Drapeau_de_la_Bolivie" title="Drapeau de la Bolivie">Drapeau de la Bolivie</a> </small></td> <td colspan="1" align="center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Escudo_de_Bolivia.svg" class="mw-file-description" title="Blason"><img alt="Blason" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Escudo_de_Bolivia.svg/88px-Escudo_de_Bolivia.svg.png" decoding="async" width="88" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Escudo_de_Bolivia.svg/132px-Escudo_de_Bolivia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Escudo_de_Bolivia.svg/176px-Escudo_de_Bolivia.svg.png 2x" data-file-width="1814" data-file-height="1529" /></a></span><br /><small><a href="/wiki/Armes_de_la_Bolivie" title="Armes de la Bolivie">Armes de la Bolivie</a> </small></td> </tr><tr class="mw-empty-elt"></tr></tbody></table><table><caption class="hidden" style=""> </caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Liste_des_devises_nationales" title="Liste des devises nationales">Devise</a></th> <td> en <a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a>&#160;:&#x20;<i>La Unión es la Fuerza</i>&#x20;(«&#160;<a href="/wiki/L%27union_fait_la_force" title="L&#39;union fait la force">L'union fait la force</a>&#160;»), non officielle</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Hymne_national" title="Hymne national">Hymne</a></th> <td> en <a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a>&#160;:&#x20;<i><a href="/wiki/Bolivianos,_El_Hado_Propicio" title="Bolivianos, El Hado Propicio">Bolivianos, El Hado Propicio</a></i>&#x20;(«&#160;Boliviens, le destin propice&#160;»)<br /><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="130" style="width:130px;" data-durationhint="101" data-mwtitle="Himno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Fichier:Himno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Himno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg" type="audio/ogg; codecs=&quot;vorbis&quot;" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/54/Himno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg/Himno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3AHimno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg&amp;lang=ay&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ay" label="Aymar aru ‪(ay)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3AHimno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg&amp;lang=en&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3AHimno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg&amp;lang=es&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español ‪(es)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3AHimno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg&amp;lang=gn&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="gn" label="Avañe&#39;ẽ ‪(gn)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3AHimno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg&amp;lang=qu&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="qu" label="Runa Simi ‪(qu)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3AHimno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg&amp;lang=vi&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="vi" label="Tiếng Việt ‪(vi)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&amp;title=File%3AHimno_Nacional_de_Bolivia_instrumental.ogg&amp;lang=zh-hant&amp;trackformat=vtt&amp;origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hant" label="中文(繁體) ‪(zh-hant)‬" data-dir="ltr" /></audio></span><figcaption></figcaption></figure></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/F%C3%AAte_nationale" title="Fête nationale">Fête nationale</a></th> <td> <time class="nowrap" datetime="08-06" data-sort-value="08-06">6 août</time></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><small>· Événement commémoré</small></th> <td> <div style="font-size:85%;"><a href="/wiki/Guerre_d%27ind%C3%A9pendance_bolivienne" title="Guerre d&#39;indépendance bolivienne">Indépendance</a> de la Bolivie vis-à-vis de l'<a href="/wiki/Restauration_absolutiste_en_Espagne" class="mw-redirect" title="Restauration absolutiste en Espagne">Espagne</a> (<time>1825</time>)</div></td> </tr></tbody></table><div class="hr" style="background-color:#e3e3e3; height:1px;"></div> <div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/w/index.php?title=Fichier:Bolivia_(orthographic_projection).svg&amp;lang=fr" class="mw-file-description"><img alt="Description de l&#39;image Bolivia (orthographic projection).svg." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg/langfr-220px-Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg/langfr-330px-Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg/langfr-440px-Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a></span> </div><div class="hr" style="background-color:#e3e3e3; height:1px;"></div> <div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Bolivie_carte.png" class="mw-file-description"><img alt="Description de l&#39;image Bolivie carte.png." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Bolivie_carte.png/220px-Bolivie_carte.png" decoding="async" width="220" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2a/Bolivie_carte.png 1.5x" data-file-width="328" data-file-height="352" /></a></span> </div><table><caption style="background-color:#e3e3e3;">Administration</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;">Forme de l'État</th> <td> <a href="/wiki/R%C3%A9publique" title="République">République</a> <a href="/wiki/D%C3%A9mocratique" class="mw-redirect" title="Démocratique">démocratique</a> <a href="/wiki/%C3%89tat_unitaire" title="État unitaire">unitaire</a> <a href="/wiki/R%C3%A9gime_pr%C3%A9sidentiel" title="Régime présidentiel">présidentielle</a> et <a href="/wiki/Parlementaire" class="mw-redirect" title="Parlementaire">parlementaire</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Liste_des_pr%C3%A9sidents_de_la_Bolivie" class="mw-redirect" title="Liste des présidents de la Bolivie">Président de l'État</a></th> <td> <a href="/wiki/Luis_Arce" title="Luis Arce">Luis Arce</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Vice-pr%C3%A9sident_de_la_Bolivie" class="mw-redirect" title="Vice-président de la Bolivie">Vice-président de l'État</a></th> <td> <a href="/wiki/David_Choquehuanca" title="David Choquehuanca">David Choquehuanca</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Parlement" title="Parlement">Parlement</a></th> <td> <a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_l%C3%A9gislative_plurinationale" title="Assemblée législative plurinationale">Assemblée législative plurinationale</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Chambre_haute" title="Chambre haute">Chambre haute</a><br /><a href="/wiki/Chambre_basse" title="Chambre basse">Chambre basse</a></th> <td> <a href="/wiki/Chambre_des_s%C3%A9nateurs" title="Chambre des sénateurs">Chambre des sénateurs</a><br /><a href="/wiki/Chambre_des_d%C3%A9put%C3%A9s_(Bolivie)" title="Chambre des députés (Bolivie)">Chambre des députés</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Langue_officielle" title="Langue officielle">Langues officielles</a></th> <td> <a href="/wiki/Quechua" title="Quechua">Quechua</a>, <a href="/wiki/Guarani_(langue)" title="Guarani (langue)">guarani</a>, <a href="/wiki/Aymara_(langue)" class="mw-redirect" title="Aymara (langue)">aymara</a> et <a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a> (<i>de jure</i>, national) ainsi que 36 langues indigènes (<i>de jure</i>, régional)<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Liste_des_capitales_du_monde" title="Liste des capitales du monde">Capitale</a></th> <td> <a href="/wiki/Sucre_(Bolivie)" title="Sucre (Bolivie)">Sucre</a> (constitutionnelle et judiciaire)<br /><a href="/wiki/La_Paz" title="La Paz">La Paz</a> (administrative)<p style="font-size:89%;"><a class="mw-kartographer-maplink" data-mw-kartographer="maplink" data-style="osm-intl" href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Map/13/-19.04306/-65.25917/fr" data-zoom="13" data-lat="-19.04306" data-lon="-65.25917" data-overlays="[&quot;_9f3a444357535c7ac4997f2a2fa13eb765de8e97&quot;]">19°&#160;02′&#160;35″&#160;S, 65°&#160;15′&#160;33″&#160;O</a></p></td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#e3e3e3;">Géographie</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a class="mw-selflink-fragment" href="#Départements">Plus grande ville</a></th> <td> <a href="/wiki/Santa_Cruz_de_la_Sierra" title="Santa Cruz de la Sierra">Santa Cruz de la Sierra</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;">Superficie totale</th> <td> 1&#160;098&#160;581&#160;<a href="/wiki/Kilom%C3%A8tre_carr%C3%A9" title="Kilomètre carré">km<sup>2</sup></a><br />(<a href="/wiki/Liste_des_pays_et_territoires_par_superficie" title="Liste des pays et territoires par superficie">classé <abbr class="abbr" title="Vingt-huitième">28<sup>e</sup></abbr></a>)</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;">Superficie en eau</th> <td> 1,4&#160;%</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Fuseau_horaire" title="Fuseau horaire">Fuseau horaire</a></th> <td> <a href="/wiki/Temps_universel_coordonn%C3%A9" title="Temps universel coordonné">UTC</a> -4</td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#e3e3e3;">Histoire</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;">Entités précédentes</th> <td> <ul> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description" title="Vice-royauté du Pérou"><img alt="Vice-royauté du Pérou" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/20px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/30px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/40px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Vice-royaut%C3%A9_du_P%C3%A9rou" title="Vice-royauté du Pérou">Vice-royauté du Pérou</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Spain_(1785%E2%80%931873,_1875%E2%80%931931).svg" class="mw-file-description" title="Vice-royauté du Río de la Plata"><img alt="Vice-royauté du Río de la Plata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg/20px-Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg/40px-Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg.png 1.5x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> <a href="/wiki/Vice-royaut%C3%A9_du_R%C3%ADo_de_la_Plata" title="Vice-royauté du Río de la Plata">Vice-royauté du Río de la Plata</a></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> </ul></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Ind%C3%A9pendance_(politique)" title="Indépendance (politique)">Indépendance</a></th> <td> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Spain_(1785%E2%80%931873,_1875%E2%80%931931).svg" class="mw-file-description" title="Drapeau : Royaume d&#39;Espagne"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg/20px-Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg/40px-Flag_of_Spain_%281785%E2%80%931873%2C_1875%E2%80%931931%29.svg.png 1.5x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/Restauration_absolutiste_en_Espagne" class="mw-redirect" title="Restauration absolutiste en Espagne">Espagne</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;">Date</th> <td> <time class="nowrap" datetime="1825-08-06" data-sort-value="1825-08-06">6 août 1825</time></td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#e3e3e3;">Démographie</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Gentil%C3%A9" title="Gentilé">Gentilé</a></th> <td> Bolivien, Bolivienne</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">Population totale</a> <span style="font-weight:normal;">(2020<sup id="cite_ref-cia_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-cia-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>)</span></th> <td> 11&#160;639&#160;909&#160;<abbr class="abbr" title="habitant"><abbr class="abbr" title="habitants">hab.</abbr></abbr><br />(<a href="/wiki/Liste_des_pays_par_population" title="Liste des pays par population">classé <abbr class="abbr" title="Quatre-vingt-unième (huitante et unième / octante et unième)">81<sup>e</sup></abbr></a>)</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Densit%C3%A9_de_population" title="Densité de population">Densité</a></th> <td> 11&#160;<abbr class="abbr" title="habitants">hab.</abbr>/km<sup>2</sup></td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#e3e3e3;">Économie</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut" title="Produit intérieur brut">PIB nominal</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2022" title="2022">2022</a>)</span></th> <td> <span data-sort-value=""><span typeof="mw:File"><span title="en augmentation"><img alt="en augmentation" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/20px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/40px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> 41,032 milliards de <a href="/wiki/Dollar_am%C3%A9ricain" title="Dollar américain">$</a><br />+ 3,20&#160;%<sup id="cite_ref-fmi_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-fmi-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut" title="Produit intérieur brut">PIB</a> <a href="/wiki/Parit%C3%A9_de_pouvoir_d%27achat" title="Parité de pouvoir d&#39;achat">(PPA)</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2022" title="2022">2022</a>)</span></th> <td> <span data-sort-value=""><span typeof="mw:File"><span title="en augmentation"><img alt="en augmentation" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/20px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/40px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> 117,877 milliards de <a href="/wiki/Dollar_am%C3%A9ricain" title="Dollar américain">$</a><br />+ 10,31&#160;%<sup id="cite_ref-fmi_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-fmi-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut" title="Produit intérieur brut">PIB nominal</a> <a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut_par_habitant" title="Produit intérieur brut par habitant">par hab.</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2022" title="2022">2022</a>)</span></th> <td> <span data-sort-value=""><span typeof="mw:File"><span title="en augmentation"><img alt="en augmentation" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/20px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/40px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> 3&#160;430,765&#160;<abbr class="abbr" title="dollar"><a href="/wiki/Dollar_am%C3%A9ricain" title="Dollar américain">$</a></abbr><br />+ 1,82&#160;%<sup id="cite_ref-FMI_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-FMI-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut" title="Produit intérieur brut">PIB</a> <a href="/wiki/Parit%C3%A9_de_pouvoir_d%27achat" title="Parité de pouvoir d&#39;achat">(PPA)</a> <a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut_par_habitant" title="Produit intérieur brut par habitant">par hab.</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2022" title="2022">2022</a>)</span></th> <td> <span data-sort-value=""><span typeof="mw:File"><span title="en augmentation"><img alt="en augmentation" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/20px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/40px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> 9&#160;855,931&#160;<abbr class="abbr" title="dollar"><a href="/wiki/Dollar_am%C3%A9ricain" title="Dollar américain">$</a></abbr><br />+ 8,83&#160;%<sup id="cite_ref-FMI_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-FMI-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Taux_de_ch%C3%B4mage" title="Taux de chômage">Taux de chômage</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2022" title="2022">2022</a>)</span></th> <td> <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Decrease_Positive.svg/20px-Decrease_Positive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> 4,5&#160;% de la pop. active<br />- 13,46&#160;%</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Dette_publique" title="Dette publique">Dette publique brute</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2022" title="2022">2022</a>)</span></th> <td> <b>Nominale</b><br /><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Increase_Negative.svg/20px-Increase_Negative.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> 242,390&#160;milliards de <a href="/wiki/Boliviano" title="Boliviano">$B</a><br />+ 7,63&#160;%<br /><b>Relative</b><br /><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Increase_Negative.svg/20px-Increase_Negative.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> 86,113&#160;% du PIB<br />+ 4,28&#160;%</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Monnaie" title="Monnaie">Monnaie</a></th> <td> <a href="/wiki/Boliviano" title="Boliviano">Boliviano</a> (<a href="/wiki/ISO_4217" title="ISO 4217"><code>BOB</code></a>)</td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#e3e3e3;">Développement</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Indice_de_d%C3%A9veloppement_humain" title="Indice de développement humain">IDH</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2021" title="2021">2021</a>)</span></th> <td> <span data-sort-value=""><span typeof="mw:File"><span title="en diminution"><img alt="en diminution" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/11px-Decrease2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/17px-Decrease2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/22px-Decrease2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> 0,692<sup id="cite_ref-hdr2021-22_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-hdr2021-22-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> (moyen&#160;; <a href="/wiki/Liste_des_pays_par_IDH" title="Liste des pays par IDH"><abbr class="abbr" title="Cent dix-huitième">118<sup>e</sup></abbr></a>)</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Liste_des_pays_par_IDH_ajust%C3%A9_selon_les_in%C3%A9galit%C3%A9s" title="Liste des pays par IDH ajusté selon les inégalités">IDHI</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2021" title="2021">2021</a>)</span></th> <td> <span data-sort-value=""><span typeof="mw:File"><span title="en diminution"><img alt="en diminution" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/11px-Decrease2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/17px-Decrease2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/22px-Decrease2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> 0,549<sup id="cite_ref-hdr2021-22_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-hdr2021-22-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> (<a href="/wiki/Liste_des_pays_par_IDH_ajust%C3%A9_selon_les_in%C3%A9galit%C3%A9s" title="Liste des pays par IDH ajusté selon les inégalités"><abbr class="abbr" title="Quatre-vingt-quinzième (nonante-cinquième)">95<sup>e</sup></abbr></a>)</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Liste_des_pays_par_%C3%A9galit%C3%A9_de_revenus" title="Liste des pays par égalité de revenus">Coefficient de Gini</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2021" title="2021">2021</a>)</span></th> <td> <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Decrease_Positive.svg/20px-Decrease_Positive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> 40,9&#160;%<sup id="cite_ref-Gini_BM_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gini_BM-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Indice_d%27in%C3%A9galit%C3%A9_de_genre" title="Indice d&#39;inégalité de genre">Indice d'inégalité de genre</a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2021" title="2021">2021</a>)</span></th> <td> <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Decrease_Positive.svg/20px-Decrease_Positive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> 0,418<sup id="cite_ref-hdr2021-22_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-hdr2021-22-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> (<a href="/wiki/Indice_d%27in%C3%A9galit%C3%A9_de_genre" title="Indice d&#39;inégalité de genre"><abbr class="abbr" title="Quatre-vingt-dix-neuvième (nonante-neuvième)">99<sup>e</sup></abbr></a>)</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Indice_de_performance_environnementale" title="Indice de performance environnementale">Indice de performance <span style="word-wrap:normal;">environnementale</span></a> <span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/2022" title="2022">2022</a>)</span></th> <td> <span data-sort-value=""><span typeof="mw:File"><span title="en augmentation"><img alt="en augmentation" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/20px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/40px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span> 40,1<sup id="cite_ref-IPE2022_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-IPE2022-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> (<a href="/wiki/Indice_de_performance_environnementale" title="Indice de performance environnementale"><abbr class="abbr" title="Quatre-vingt-dix-neuvième (nonante-neuvième)">99<sup>e</sup></abbr></a>)</td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#e3e3e3;">Divers</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/ISO_3166-1" title="ISO 3166-1">Code ISO 3166-1</a></th> <td> <code>BOL, BO</code></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Domaine_de_premier_niveau" title="Domaine de premier niveau">Domaine Internet</a></th> <td> <a href="/wiki/.bo" title=".bo">.bo</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Liste_des_indicatifs_t%C3%A9l%C3%A9phoniques_internationaux_par_pays" title="Liste des indicatifs téléphoniques internationaux par pays">Indicatif téléphonique</a></th> <td> +591</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:9em;"><a href="/wiki/Organisation_internationale" title="Organisation internationale">Organisations internationales</a></th> <td> <a href="/wiki/Forum_des_pays_exportateurs_de_gaz" title="Forum des pays exportateurs de gaz">FPEG</a><div class="clear" style="clear:both;"></div><a href="/wiki/Organisation_des_%C3%89tats_ib%C3%A9ro-am%C3%A9ricains" title="Organisation des États ibéro-américains">OEI</a><div class="clear" style="clear:both;"></div><a href="/wiki/Groupe_de_Cairns" title="Groupe de Cairns">Groupe de Cairns</a></td> </tr></tbody></table><p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#e3e3e3;"><span class="plainlinks navigation-not-searchable"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit">modifier</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Pays" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></p></div> <p>La <b>Bolivie</b>, en forme longue l&#39;<b>État plurinational de Bolivie</b><sup id="cite_ref-CNIG_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-CNIG-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> (en <a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a>&#160;: <span class="lang-es" lang="es"><i>Bolivia</i></span> et <span class="lang-es" lang="es"><i>Estado Plurinacional de Bolivia</i></span>, en <a href="/wiki/Quechua" title="Quechua">quechua</a>&#160;: <span class="lang-qu" lang="qu"><i>Bulibiya</i></span> et <span class="lang-qu" lang="qu"><i>Bulibiya Mama llaqta</i></span>, en <a href="/wiki/Aymara_(langue)" class="mw-redirect" title="Aymara (langue)">aymara</a>&#160;: <span class="lang-ay" lang="ay"><i>Wuliwya</i></span> et <span class="lang-ay" lang="ay"><i>Wuliwya Suyu</i></span>, en <a href="/wiki/Guarani_(langue)" title="Guarani (langue)">guarani</a>&#160;: <span class="lang-gn" lang="gn"><i>Volívia</i></span> et <span class="lang-gn" lang="gn"><i>Tetã Volívia</i></span>), est un pays <a href="/wiki/Pays_sans_littoral" title="Pays sans littoral">enclavé</a> d'<a href="/wiki/Am%C3%A9rique_du_Sud" title="Amérique du Sud">Amérique du Sud</a> entouré par le <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a> au nord-est, le <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a> au sud-est, l'<a href="/wiki/Argentine" title="Argentine">Argentine</a> au sud, le <a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a> au sud-ouest et le <a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a> à l'ouest-nord-ouest. La capitale administrative est <a href="/wiki/La_Paz" title="La Paz">La Paz</a>, la capitale constitutionnelle est <a href="/wiki/Sucre_(Bolivie)" title="Sucre (Bolivie)">Sucre</a>. </p><p>Avant la <a href="/wiki/Colonisation_espagnole_de_l%27Am%C3%A9rique" title="Colonisation espagnole de l&#39;Amérique">colonisation européenne</a>, le territoire bolivien appartenait à l'Empire <a href="/wiki/Civilisation_inca" title="Civilisation inca">inca</a>, qui était le plus grand État de l'<a href="/wiki/Civilisations_pr%C3%A9colombiennes" title="Civilisations précolombiennes">Amérique précolombienne</a>. L'Empire espagnol a conquis la région au <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. Pendant la période coloniale espagnole, la région s'appelle le Haut-Pérou ou <a href="/wiki/Sucre_(Bolivie)" title="Sucre (Bolivie)">Charcas</a>. Après la déclaration d'indépendance en 1809, <span class="nowrap">16 années</span> de guerre se déroulent avant la mise en place de la république de Bolivie, nommée en l'honneur de <a href="/wiki/Sim%C3%B3n_Bol%C3%ADvar" title="Simón Bolívar">Simón Bolívar</a>. </p><p>La Bolivie est une <a href="/wiki/R%C3%A9publique" title="République">république</a> <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocratique</a> unitaire, divisée en <a href="/wiki/D%C3%A9partements_de_la_Bolivie" title="Départements de la Bolivie">neuf départements</a>. Sa géographie est variée, comprenant des territoires de la <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_des_Andes" title="Cordillère des Andes">cordillère des Andes</a>, de l'<a href="/wiki/Altiplano" title="Altiplano">Altiplano</a>, de l'<a href="/wiki/Amazonie" title="Amazonie">Amazonie</a> et du <a href="/wiki/Gran_Chaco" title="Gran Chaco">Gran Chaco</a>. Le taux de <a href="/wiki/Pauvret%C3%A9" title="Pauvreté">pauvreté</a> est d'environ 39&#160;%<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Les principales activités économiques sont l'agriculture, la <a href="/wiki/Sylviculture" title="Sylviculture">sylviculture</a> et la pêche, la production d'objets manufacturés comme le textile, l'habillement et l'exploitation de métaux raffinés et de pétrole raffiné. La Bolivie est ainsi très riche en métaux comme l'<a href="/wiki/%C3%89tain" title="Étain">étain</a>, l'<a href="/wiki/Argent" title="Argent">argent</a>, ou encore le <a href="/wiki/Lithium" title="Lithium">lithium</a>. </p><p>La population bolivienne est multiethnique avec des <a href="/wiki/Am%C3%A9rindiens" class="mw-redirect" title="Amérindiens">Amérindiens</a>, des <a href="/wiki/M%C3%A9tis" title="Métis">Métis</a>, des <a href="/wiki/Europ%C3%A9ens" title="Européens">Européens</a>, des Asiatiques et des Africains. La langue principale est l'<a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a>, les langues <a href="/wiki/Aymara" title="Aymara">aymara</a> et <a href="/wiki/Quechua" title="Quechua">quechua</a> sont également fréquentes. La <a href="/wiki/Constitution_bolivienne_de_2009" title="Constitution bolivienne de 2009">constitution bolivienne de 2009</a> reconnaît 37&#160;langues officielles (aymara, <a href="/wiki/Araona" title="Araona">araona</a>, <a href="/wiki/Baure" title="Baure">baure</a>, <a href="/wiki/Chiquitano" title="Chiquitano">bésiro</a>, <a href="/wiki/Canichana" title="Canichana">canichana</a>, <a href="/wiki/Cavine%C3%B1a" title="Cavineña">cavineña</a>, <a href="/wiki/Cayubaba" title="Cayubaba">cayubaba</a>, <a href="/wiki/Ch%C3%A1cobo" title="Chácobo">chácobo</a>, <a href="/wiki/Chimane_(langue)" title="Chimane (langue)">chimán</a>, <a href="/wiki/Ese_%27ejja" title="Ese &#39;ejja">ese 'ejja</a>, espagnol, <a href="/wiki/Guarani_(langue)" title="Guarani (langue)">guarani</a>, <a href="/wiki/Pauserna" title="Pauserna">guarasu’we</a>, <a href="/wiki/Guarayo" title="Guarayo">guarayu</a>, <a href="/wiki/Itonama" title="Itonama">itonama</a>, <a href="/wiki/Kallawaya_(langue)" title="Kallawaya (langue)">kallawaya</a>, <a href="/wiki/Leko_(langue)" title="Leko (langue)">leco</a>, <a href="/wiki/Yine" title="Yine">machineri</a>, <a href="/wiki/Reyesano" title="Reyesano">maropa</a>, <a href="/wiki/Trinitario_(langue)" title="Trinitario (langue)">mojeño-trinitario</a>, <a href="/wiki/Ignaciano" title="Ignaciano">mojeño-ignaciano</a>, <a href="/wiki/Mor%C3%A9_(langue_de_Bolivie)" title="Moré (langue de Bolivie)">moré</a>, <a href="/wiki/Moset%C3%A9n_(langue)" title="Mosetén (langue)">mosetén</a>, <a href="/wiki/Movima" title="Movima">movima</a>, <a href="/wiki/Pacahuara_(langue)" title="Pacahuara (langue)">pacahuara</a>, <a href="/wiki/Chipaya" title="Chipaya">péquina</a>, quechua, <a href="/wiki/Siriono" title="Siriono">siriono</a>, <a href="/wiki/Tacana" title="Tacana">tacana</a>, <a href="/wiki/Tapiet%C3%A9" title="Tapieté">tapieté</a>, <a href="/wiki/Toromona" title="Toromona">toromona</a>, <a href="/wiki/Langues_uru-chipaya" title="Langues uru-chipaya">uru-chipaya</a>, <a href="/wiki/Wichi_(langue)" title="Wichi (langue)">wichi</a>, <a href="/wiki/Yaminahua" title="Yaminahua">yaminahua</a>, <a href="/wiki/Yuki_(langue_tupi-guarani)" title="Yuki (langue tupi-guarani)">yuki</a>, <a href="/wiki/Yuracar%C3%A9_(langue)" title="Yuracaré (langue)">yuracaré</a> et <a href="/wiki/Ayoreo_(langue)" title="Ayoreo (langue)">zamuco</a>)<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, faisant de la Bolivie le pays avec le plus de langues officielles au monde. En raison des différentes cultures, la Bolivie jouit d'une grande diversité dans des domaines comme l'<a href="/wiki/Art" title="Art">art</a>, la <a href="/wiki/Cuisine_bolivienne" title="Cuisine bolivienne">cuisine</a>, la <a href="/wiki/Litt%C3%A9rature" title="Littérature">littérature</a> et la <a href="/wiki/Musique" title="Musique">musique</a>. </p><p>La Bolivie est membre de l'<a href="/wiki/Alliance_bolivarienne_pour_les_Am%C3%A9riques" title="Alliance bolivarienne pour les Amériques">Alliance bolivarienne pour les Amériques</a> (ALBA) depuis 2006, après en être brièvement sortie au moment de la <a href="/wiki/Crise_post-%C3%A9lectorale_bolivienne_de_2019" title="Crise post-électorale bolivienne de 2019">crise post-électorale bolivienne de 2019</a> jusqu'au <time class="nowrap" datetime="2020-11-20" data-sort-value="2020-11-20">20 novembre 2020</time>, date de sa réintégration. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Histoire_de_la_Bolivie" title="Histoire de la Bolivie">Histoire de la Bolivie</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Période_précolombienne"><span id="P.C3.A9riode_pr.C3.A9colombienne"></span>Période précolombienne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Période précolombienne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Période précolombienne"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Avant la conquête espagnole, les Andes étaient habitées par de nombreuses cultures, dont la plus importante fut certainement la civilisation de <a href="/wiki/Tiwanaku" title="Tiwanaku">Tiahuanaco</a> (aussi écrit <i>tiwanaku</i>). Au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, les <a href="/wiki/Civilisation_inca" title="Civilisation inca">Incas</a> intégrèrent une partie de l'actuelle Bolivie dans leur empire<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence (demandé le septembre 2024) ; voir l&#39;aide.">&#91;réf.&#160;nécessaire&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Colonisation_espagnole">Colonisation espagnole</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Colonisation espagnole" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Colonisation espagnole"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagnols</a> découvrirent à leur arrivée au <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle une très grande quantité d'<a href="/wiki/Argent" title="Argent">argent</a>-métal, en particulier dans les <a href="/wiki/Mines_de_Potos%C3%AD" title="Mines de Potosí">mines de Potosí</a>, qui deviennent au <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">xvi</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle le premier site mondial d’extraction de ce métal. </p><p>Avant l'arrivée des Espagnols, les hauteurs de la Bolivie étaient peuplées de <a href="/wiki/Polyth%C3%A9isme" title="Polythéisme">polythéistes</a> (<a href="/wiki/Civilisation_inca" title="Civilisation inca">religions incas</a>), puis les Espagnols y imposèrent graduellement le <a href="/wiki/Catholicisme" title="Catholicisme">catholicisme</a>. Au <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">xxi</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, la majorité de la population est catholique<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence (demandé le septembre 2024) ; voir l&#39;aide.">&#91;réf.&#160;nécessaire&#93;</span></a></sup>. </p><p>Au sein de l'Empire espagnol, la Bolivie fit d'abord partie de la <a href="/wiki/Vice-royaut%C3%A9_du_P%C3%A9rou" title="Vice-royauté du Pérou">vice-royauté du Pérou</a> avant de passer sous le contrôle de la <a href="/wiki/Vice-royaut%C3%A9_du_R%C3%ADo_de_la_Plata" title="Vice-royauté du Río de la Plata">vice-royauté du Río de la Plata</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Indépendance_et_l'ère_des_caudillos_(1825-1884)"><span id="Ind.C3.A9pendance_et_l.27.C3.A8re_des_caudillos_.281825-1884.29"></span>Indépendance et l'ère des <i>caudillos</i> (1825-1884)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Indépendance et l&#39;ère des caudillos (1825-1884)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Indépendance et l&#39;ère des caudillos (1825-1884)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css general">Article principal&#160;: <a href="/wiki/Guerre_d%27ind%C3%A9pendance_bolivienne" title="Guerre d&#39;indépendance bolivienne">Guerre d'indépendance bolivienne</a>.</div></div> <p>Les luttes pour l'indépendance débutèrent en 1809 et celle-ci fut acquise en 1825, grâce aux armées de <a href="/wiki/Sim%C3%B3n_Bol%C3%ADvar" title="Simón Bolívar">Bolívar</a>, en hommage duquel la Bolivie prit son nom. Entre 1836 et 1839, la Bolivie et le <a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a> constituèrent, sous le nom de <a href="/wiki/Conf%C3%A9d%C3%A9ration_p%C3%A9ruvio-bolivienne" title="Confédération péruvio-bolivienne">Confédération péruano-bolivienne</a>, un seul pays. Comme le <a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a>, le <a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a>, le <a href="/wiki/Mexique" title="Mexique">Mexique</a> ou la <a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a>, <a href="/wiki/Histoire_des_bourses_de_valeurs#Chili,_Pérou,_Bolivie,_Mexique,_Colombie_:_l&#39;appel_à_Londres_puis_krach_de_1825" title="Histoire des bourses de valeurs">le pays fit appel à la Bourse de Londres pour financer des sociétés minières</a><sup id="cite_ref-lynch_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-lynch-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Bolívar nationalisa pour cinq millions de pesos de mines abandonnées, le 2 août <a href="/wiki/1825" title="1825">1825</a><sup id="cite_ref-lynch_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-lynch-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, pour les revendre et créer la <a href="/wiki/Potosi,_La_Paz_and_Peruvian_Mining_Association" title="Potosi, La Paz and Peruvian Mining Association">Potosi, La Paz and Peruvian Mining Association</a>, qui fut liquidée après le <a href="/wiki/Crise_boursi%C3%A8re_de_1825" title="Crise boursière de 1825">krach de décembre 1825</a> et avait pour agent <a href="/wiki/James_Paroissien" title="James Paroissien">James Paroissien</a>, médecin anglais et officier bolivariste<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>La Bolivie connut tout au long du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle une période d'instabilité politique, marquée par de fréquents coups d'État et l'intervention répétée de l'armée qui ne totalisait alors pas moins des deux tiers des dépenses publiques de l'État central<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Dans l'ère des <i><a href="/wiki/Caudillo" title="Caudillo">caudillos</a></i> qui s'étend sur une large partie du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, on distingue traditionnellement la période des <i>caudillos letrados</i>, courant de l'indépendance de 1825 à 1848, de celle des <i>caudillos barbaros</i> (1848 à 1884). Là où les premiers <i>caudillos</i> étaient majoritairement issus de la bourgeoisie <a href="/wiki/Cr%C3%A9ole" class="mw-redirect" title="Créole">créole</a>, parfois instruits (<i>letrados</i>) à l'école militaire espagnole, à l'image des généraux <a href="/wiki/Antonio_Jos%C3%A9_de_Sucre" title="Antonio José de Sucre">Sucre</a> et <a href="/wiki/Andr%C3%A9s_de_Santa_Cruz" title="Andrés de Santa Cruz">Santa Cruz</a>, les seconds, d'origine plus populaire et indigène, ne devaient leur position qu'à leur ascension dans la hiérarchie militaire<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160;; certains d'entre eux comme <a href="/wiki/Mariano_Melgarejo" title="Mariano Melgarejo">Mariano Melgarejo</a> sont restés célèbres pour leur cruauté et leur gestion approximative des affaires publiques. </p><p>À l'issue des premiers revers de la <a href="/wiki/Guerre_du_Pacifique_(1879-1884)" title="Guerre du Pacifique (1879-1884)">guerre du Pacifique (1879-1884)</a> menée contre le <a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a>, la Bolivie se dota en 1880 d'une onzième <a href="/wiki/Constitution" title="Constitution">Constitution</a> depuis son indépendance. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Démocratie_«_restreinte_»_(1884-1920)"><span id="D.C3.A9mocratie_.C2.AB_restreinte_.C2.BB_.281884-1920.29"></span>Démocratie «&#160;restreinte&#160;» (1884-1920)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Démocratie «&#160;restreinte&#160;» (1884-1920)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Démocratie «&#160;restreinte&#160;» (1884-1920)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Map_Bolivia_territorial_loss-fr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Map_Bolivia_territorial_loss-fr.svg/220px-Map_Bolivia_territorial_loss-fr.svg.png" decoding="async" width="220" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Map_Bolivia_territorial_loss-fr.svg/330px-Map_Bolivia_territorial_loss-fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Map_Bolivia_territorial_loss-fr.svg/440px-Map_Bolivia_territorial_loss-fr.svg.png 2x" data-file-width="375" data-file-height="355" /></a><figcaption>Les territoires perdus par la Bolivie au fil des conflits qui l'opposèrent à ses voisins.</figcaption></figure> <p>En <a href="/wiki/1884" title="1884">1884</a> eut lieu l'élection du président <a href="/wiki/Gregorio_Pacheco" title="Gregorio Pacheco">Gregorio Pacheco</a> qui inaugura une nouvelle période politique, caractérisée par l'instauration d'un corps électoral qui restait toutefois restreint<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>note 1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Un parti conservateur et un parti libéral se structurèrent, en s'appuyant respectivement sur l'<a href="/wiki/Oligarchie" title="Oligarchie">oligarchie</a> minière de l'<a href="/wiki/Argent" title="Argent">argent</a> et de l'<a href="/wiki/%C3%89tain" title="Étain">étain</a> qui devint au début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle la principale source de richesse du pays. Le <a href="/w/index.php?title=Coup_d%27%C3%89tat_%C2%AB_lib%C3%A9ral_%C2%BB_de_1899&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Coup d&#39;État « libéral » de 1899 (page inexistante)">coup d'État «&#160;libéral&#160;» de 1899</a> vit s'imposer durablement cette seconde tendance qui tint les rênes du pays jusqu'en 1920<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En 1903, la Bolivie vendit la région d'<a href="/wiki/Acre_(Br%C3%A9sil)" title="Acre (Brésil)">Acre</a> au Brésil par le <a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Petr%C3%B3polis" title="Traité de Petrópolis">traité de Petrópolis</a>. En 1904, elle perdit une partie de son territoire et son unique accès à la mer des suites de la <a href="/wiki/Guerre_du_Pacifique_(1879-1884)" title="Guerre du Pacifique (1879-1884)">guerre du Pacifique</a> contre le <a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Un système d'instruction publique se développa, accompagné d'un anticléricalisme modéré&#160;: le <a href="/wiki/Catholicisme" title="Catholicisme">catholicisme</a> perdit en 1906 son statut de seule religion reconnue par l’État et le mariage civil fut adopté en 1911. Le libéralisme bolivien perdit cependant nettement de son caractère progressiste pour coexister avec les intérêts des nouvelles fortunes de l'étain (l'ère libérale est parfois aussi considérée comme l'ère de l'étain, la production de celui-ci ayant considérablement augmentée), des propriétaires terriens et de l'armée. Inspiré par l'exemple de la révolution libérale menée par <a href="/wiki/Eloy_Alfaro" title="Eloy Alfaro">Eloy Alfaro</a> en <a href="/wiki/%C3%89quateur_(pays)" title="Équateur (pays)">Équateur</a>, un nouveau libéralisme s'organisa et manifesta quelques préoccupations sociales contre la domination de l'oligarchie libérale. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Entre_démocratie_et_dictatures_(1920-1952)"><span id="Entre_d.C3.A9mocratie_et_dictatures_.281920-1952.29"></span>Entre démocratie et dictatures (1920-1952)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : Entre démocratie et dictatures (1920-1952)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : Entre démocratie et dictatures (1920-1952)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dictature_militaire_(1920-1926)"><span id="Dictature_militaire_.281920-1926.29"></span>Dictature militaire (1920-1926)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : Dictature militaire (1920-1926)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : Dictature militaire (1920-1926)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Bolivie" title="Spécial:EditPage/Bolivie">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Présidence_d'Hernando_Siles_Reyes_(1926-1930)"><span id="Pr.C3.A9sidence_d.27Hernando_Siles_Reyes_.281926-1930.29"></span>Présidence d'Hernando Siles Reyes (1926-1930)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : Présidence d&#39;Hernando Siles Reyes (1926-1930)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : Présidence d&#39;Hernando Siles Reyes (1926-1930)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Coup_d%27%C3%89tat_de_1920_en_Bolivie" title="Coup d&#39;État de 1920 en Bolivie">soulèvement de 1920</a>, déclenché par le Parti républicain, d'inspiration nationaliste, ouvrit une nouvelle période d'instabilité, renforcée par la crise économique consécutive au krach de 1929&#160;; elle conduisit le président Salamanca à engager son pays dans la très meurtrière <a href="/wiki/Guerre_du_Chaco" title="Guerre du Chaco">guerre du Chaco</a> contre le <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a>, avec lequel un conflit larvé existait depuis le milieu des années 1920<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>note 2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Présidence_de_Daniel_Salamanca_Urey_et_guerre_du_Chaco_(1931-1935)"><span id="Pr.C3.A9sidence_de_Daniel_Salamanca_Urey_et_guerre_du_Chaco_.281931-1935.29"></span>Présidence de Daniel Salamanca Urey et guerre du Chaco (1931-1935)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Présidence de Daniel Salamanca Urey et guerre du Chaco (1931-1935)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Présidence de Daniel Salamanca Urey et guerre du Chaco (1931-1935)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La défaite après la <a href="/wiki/Guerre_du_Chaco" title="Guerre du Chaco">guerre du Chaco</a> (1932-1935) mit fin à une rétraction constante du territoire bolivien depuis l'indépendance acquise en 1825. Le président <a href="/wiki/Daniel_Salamanca_Urey" title="Daniel Salamanca Urey">Daniel Salamanca Urey</a> fut déposé par les militaires en 1935. La cession effective du Chaco fut actée par un traité signé trois ans plus tard, en 1938. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dictature_militaire_(1935-1940)"><span id="Dictature_militaire_.281935-1940.29"></span>Dictature militaire (1935-1940)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : Dictature militaire (1935-1940)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : Dictature militaire (1935-1940)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La fin de la guerre du Chaco marqua une reprise en main des militaires. Le <a href="/wiki/David_Toro" title="David Toro">colonel Toro</a> initia en 1937 la première nationalisation du pétrole en Amérique latine. La période se caractérisa surtout par un renouvellement du paysage politique. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Présidence_d'Enrique_Peñaranda_(1940-1943)"><span id="Pr.C3.A9sidence_d.27Enrique_Pe.C3.B1aranda_.281940-1943.29"></span>Présidence d'Enrique Peñaranda (1940-1943)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : Présidence d&#39;Enrique Peñaranda (1940-1943)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : Présidence d&#39;Enrique Peñaranda (1940-1943)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Bolivie" title="Spécial:EditPage/Bolivie">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dictature_militaire_(1943-1946)"><span id="Dictature_militaire_.281943-1946.29"></span>Dictature militaire (1943-1946)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Dictature militaire (1943-1946)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Dictature militaire (1943-1946)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Bolivie" title="Spécial:EditPage/Bolivie">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Démocratie_(1946-1951)"><span id="D.C3.A9mocratie_.281946-1951.29"></span>Démocratie (1946-1951)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : Démocratie (1946-1951)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : Démocratie (1946-1951)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Bolivie" title="Spécial:EditPage/Bolivie">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Refus_de_la_victoire_de_Víctor_Paz_Estenssoro_et_révolution_de_1952_(1951-1952)"><span id="Refus_de_la_victoire_de_V.C3.ADctor_Paz_Estenssoro_et_r.C3.A9volution_de_1952_.281951-1952.29"></span>Refus de la victoire de Víctor Paz Estenssoro et révolution de 1952 (1951-1952)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifier la section : Refus de la victoire de Víctor Paz Estenssoro et révolution de 1952 (1951-1952)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier le code source de la section : Refus de la victoire de Víctor Paz Estenssoro et révolution de 1952 (1951-1952)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/R%C3%A9volution_bolivienne_de_1952" title="Révolution bolivienne de 1952">Révolution bolivienne de 1952</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Bolivie" title="Spécial:EditPage/Bolivie">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mouvement_nationaliste_révolutionnaire_(1952-1964)"><span id="Mouvement_nationaliste_r.C3.A9volutionnaire_.281952-1964.29"></span>Mouvement nationaliste révolutionnaire (1952-1964)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Modifier la section : Mouvement nationaliste révolutionnaire (1952-1964)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=15" title="Modifier le code source de la section : Mouvement nationaliste révolutionnaire (1952-1964)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Mouvement_nationaliste_r%C3%A9volutionnaire_(Bolivie)" title="Mouvement nationaliste révolutionnaire (Bolivie)">Mouvement nationaliste révolutionnaire</a> (<i>Movimiento Nacionalista Revolucionario</i>), qui fut amené à jouer un rôle pivot dans la vie politique du pays jusque dans les années 1960, fut créé en 1941. Malgré l'opposition de l'armée, il accéda au pouvoir en avril 1952 après une nouvelle période d'instabilité politique. Il octroya le suffrage universel<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, entama sous la pression paysanne une <a href="/wiki/R%C3%A9forme_agraire" title="Réforme agraire">réforme agraire</a> en 1953<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> et nationalisa, moyennant de fortes indemnisations, les mines des trois principaux «&#160;barons de l'étain&#160;» du pays<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>21<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Sa politique interventionniste s'infléchit progressivement et s'ouvrit largement à l'influence des États-Unis dont l'aide représentait en 1958 le tiers du budget national<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>22<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dictatures_militaires_(1964-1982)"><span id="Dictatures_militaires_.281964-1982.29"></span>Dictatures militaires (1964-1982)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=16" title="Modifier la section : Dictatures militaires (1964-1982)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=16" title="Modifier le code source de la section : Dictatures militaires (1964-1982)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Hugo_Banzer_Suarez,_General,_Presidente_da_Bol%C3%ADvia..tif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Hugo_Banzer_Suarez%2C_General%2C_Presidente_da_Bol%C3%ADvia..tif/lossy-page1-170px-Hugo_Banzer_Suarez%2C_General%2C_Presidente_da_Bol%C3%ADvia..tif.jpg" decoding="async" width="170" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Hugo_Banzer_Suarez%2C_General%2C_Presidente_da_Bol%C3%ADvia..tif/lossy-page1-255px-Hugo_Banzer_Suarez%2C_General%2C_Presidente_da_Bol%C3%ADvia..tif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Hugo_Banzer_Suarez%2C_General%2C_Presidente_da_Bol%C3%ADvia..tif/lossy-page1-340px-Hugo_Banzer_Suarez%2C_General%2C_Presidente_da_Bol%C3%ADvia..tif.jpg 2x" data-file-width="1808" data-file-height="2522" /></a><figcaption>En 1971, Hugo Banzer Suárez, soutenu par la CIA, chassa de force le président Torres lors d'un coup d'État.</figcaption></figure> <p>En 1964, le coup d'État du général <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Barrientos_Ortu%C3%B1o" title="René Barrientos Ortuño">Barrientos</a> ouvrit une longue période de dictatures militaires qui ne s'achèverait qu'en 1980. Le 7 novembre 1966, le révolutionnaire argentino-cubain <a href="/wiki/Che_Guevara" title="Che Guevara">Che Guevara</a> commença une guérilla armée avec la création de l'<a href="/wiki/Arm%C3%A9e_de_lib%C3%A9ration_nationale_de_Bolivie" class="mw-redirect" title="Armée de libération nationale de Bolivie">Armée de libération nationale de Bolivie</a> (Ejército de Liberación Nacional de Bolivia, ELN) pour lutter contre cette dictature soutenue par la <a href="/wiki/Central_Intelligence_Agency" title="Central Intelligence Agency">CIA</a>, et pour la liberté et l'amélioration des conditions de vie du peuple bolivien. Après une dernière embuscade avec seize hommes, il fut capturé par une troupe de 1&#160;800&#160;soldats boliviens. Il fut exécuté le 9 octobre 1967 à <a href="/wiki/La_Higuera_(Bolivie)" title="La Higuera (Bolivie)">La Higuera</a> par l'armée bolivienne, grâce à l'appui important des agents de la <a href="/wiki/Central_Intelligence_Agency" title="Central Intelligence Agency">CIA</a> et d'instructeurs de l'armée américaine formés au <a href="/wiki/Vi%C3%AAt_Nam" title="Viêt Nam">Viêt Nam</a>. </p><p>Barrientos mourut dans un accident d'avion en 1969, et son vice-président, le civil <a href="/wiki/Luis_Adolfo_Siles_Salinas" title="Luis Adolfo Siles Salinas">Luis Adolfo Siles Salinas</a>, lui succéda. Celui-ci fut renversé en fin d'année et l'armée reprit le pouvoir. </p><p>Après l'intermède de gauche du général <a href="/wiki/Juan_Jos%C3%A9_Torres" title="Juan José Torres">Torres</a> (1970-1971)<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>23<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, la dictature du général <a href="/wiki/Hugo_Banzer_Su%C3%A1rez" title="Hugo Banzer Suárez">Banzer</a> (1971-1978) fut marquée par l'adoption de la «&#160;doctrine de sécurité nationale&#160;» qui se traduisait par l'interdiction institutionnalisée de toute activité politique et syndicale<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>24<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Après la chute de Banzer, la Bolivie connut entre 1978 et 1980 trois scrutins présidentiels annulés et huit présidents, dont six étaient des généraux. Ainsi, les présidents par intérim <a href="/wiki/W%C3%A1lter_Guevara_Arze" title="Wálter Guevara Arze">Wálter Guevara Arze</a> puis <a href="/wiki/Lidia_Gueiler_Tejada" title="Lidia Gueiler Tejada">Lidia Gueiler Tejada</a> tentèrent sans succès de restaurer la démocratie avant d'être tour à tour renversés par l'armée. En juin 1980, alors que le candidat de gauche <a href="/wiki/Hern%C3%A1n_Siles_Zuazo" title="Hernán Siles Zuazo">Hernán Siles Zuazo</a> sortait vainqueur d'un nouveau scrutin, le général <a href="/wiki/Luis_Garc%C3%ADa_Meza_Tejada" title="Luis García Meza Tejada">Luis García Meza Tejada</a> s'empara du pouvoir (il s'agit alors du <abbr class="abbr" title="Cent quatre-vingt-dixième (cent nonantième)">190<sup>e</sup></abbr> coup d'État depuis l'indépendance). La <a href="/wiki/Centrale_ouvri%C3%A8re_bolivienne" title="Centrale ouvrière bolivienne">Centrale ouvrière bolivienne</a>, qui tentait d'opposer une résistance au putsch, fut violemment réprimée. Plus d'un millier de personnes furent tuées en moins d'un an. La dictature de Luis García Meza Tejada et notamment avec son ministre de l'Intérieur <a href="/w/index.php?title=Luis_Arce_G%C3%B3mez&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Luis Arce Gómez (page inexistante)">Luis Arce Gómez</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Luis_Arce_G%C3%B3mez" class="extiw" title="es:Luis Arce Gómez"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;Luis Arce Gómez&#160;»">(es)</span></a>, dont le cousin est le dénommé le «&#160;roi de la cocaïne&#160;», <a href="/wiki/Roberto_Su%C3%A1rez_Gom%C3%A9z" title="Roberto Suárez Goméz">Roberto Suárez Goméz</a>, favorisa l'essor à grande échelle de la production de cocaïne, ce qui conduisit à la rupture des relations diplomatiques avec les <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> et contraignit les militaires à soutenir un processus démocratique qui porta, après vingt-deux ans de dictatures quasiment ininterrompues, Hernán Siles Zuazo au pouvoir<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>25<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Présidence_de_Hernán_Siles_Zuazo_(1982-1985)"><span id="Pr.C3.A9sidence_de_Hern.C3.A1n_Siles_Zuazo_.281982-1985.29"></span>Présidence de Hernán Siles Zuazo (1982-1985)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=17" title="Modifier la section : Présidence de Hernán Siles Zuazo (1982-1985)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=17" title="Modifier le code source de la section : Présidence de Hernán Siles Zuazo (1982-1985)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Bolivie" title="Spécial:EditPage/Bolivie">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Libéralisation_de_l'économie_(1985-2000)"><span id="Lib.C3.A9ralisation_de_l.27.C3.A9conomie_.281985-2000.29"></span>Libéralisation de l'économie (1985-2000)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=18" title="Modifier la section : Libéralisation de l&#39;économie (1985-2000)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=18" title="Modifier le code source de la section : Libéralisation de l&#39;économie (1985-2000)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les différents présidents qui se succédèrent à partir de 1985 —&#160;<a href="/wiki/V%C3%ADctor_Paz_Estenssoro" title="Víctor Paz Estenssoro">Víctor Paz Estenssoro</a>, <a href="/wiki/Jaime_Paz_Zamora" title="Jaime Paz Zamora">Jaime Paz Zamora</a>, <a href="/wiki/Gonzalo_S%C3%A1nchez_de_Lozada" title="Gonzalo Sánchez de Lozada">Gonzalo Sánchez de Lozada</a>, l'ancien ministre de l'Économie du premier cité, et l'ancien dictateur <a href="/wiki/Hugo_Banzer_Su%C3%A1rez" title="Hugo Banzer Suárez">Banzer</a>&#160;— suivirent durant une quinzaine d'années une ligne de conduite conforme à l'orthodoxie des <a href="/wiki/Institutions_financi%C3%A8res_internationales" title="Institutions financières internationales">institutions financières internationales</a>&#160;: lutte contre l'inflation, réduction du déficit budgétaire, réduction du périmètre du secteur nationalisé seraient les contreparties d'un réaménagement de la dette du pays<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Crise_sociale_récurrente_(2000-2005)"><span id="Crise_sociale_r.C3.A9currente_.282000-2005.29"></span>Crise sociale récurrente (2000-2005)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=19" title="Modifier la section : Crise sociale récurrente (2000-2005)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=19" title="Modifier le code source de la section : Crise sociale récurrente (2000-2005)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Guerre_de_l%27eau_(Bolivie)" title="Guerre de l&#39;eau (Bolivie)">Guerre de l'eau (Bolivie)</a> et <a href="/wiki/Guerre_du_gaz_(Bolivie)" title="Guerre du gaz (Bolivie)">Guerre du gaz (Bolivie)</a>.</div></div> <p>En 2000, un gisement de <a href="/wiki/Gaz_naturel" title="Gaz naturel">gaz naturel</a>, estimé à 1,58&#160;milliard de mètres cubes, fut découvert dans la région de <a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Tarija" title="Département de Tarija">Tarija</a>. Pour construire un gazoduc vers la mer, deux options étaient possibles&#160;: soit passer par le <a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a>, soit passer par le <a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a>. Le choix de privilégier la voie chilienne, plus facile du point de vue technique, mais critiquée en raison des ressentiments remontant aux guerres du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, cristallisa un mécontentement social latent qui se traduisit par un mouvement protestataire d'ampleur nationale. Des manifestations contre les hausses de prix ayant suivi les privatisations tournèrent parfois à l'émeute et furent durement réprimées (<span class="nowrap">80 morts</span> et <span class="nowrap">500 blessés</span>)<sup id="cite_ref-:3_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-:3-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>27<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. L'ampleur des mobilisations contraignit le président <a href="/wiki/Gonzalo_S%C3%A1nchez_de_Lozada" title="Gonzalo Sánchez de Lozada">Sánchez de Lozada</a> à démissionner en octobre 2003<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>28<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>L'arrivée au pouvoir du vice-président <a href="/wiki/Carlos_Mesa" title="Carlos Mesa">Carlos Mesa</a> ne stabilisa pas une situation sociale explosive. En juillet 2004, sous la pression du <a href="/wiki/Mouvement_vers_le_socialisme_(Bolivie)" title="Mouvement vers le socialisme (Bolivie)">Mouvement vers le socialisme</a> (MAS) du syndicaliste paysan <a href="/wiki/Evo_Morales" title="Evo Morales">Evo Morales</a>, il organisa un «&#160;référendum du gaz&#160;» au cours duquel la population se prononça en majorité pour une nationalisation des hydrocarbures. Devant l'opposition du <a href="/wiki/Fonds_mon%C3%A9taire_international" title="Fonds monétaire international">Fonds monétaire international</a> (FMI), de la <a href="/wiki/Banque_mondiale" title="Banque mondiale">Banque mondiale</a> et des multinationales, il déclara que cette loi était «&#160;impossible&#160;» à mettre en œuvre<sup id="cite_ref-:3_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-:3-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>27<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Le <time class="nowrap" datetime="2005-06-06" data-sort-value="2005-06-06">6 juin 2005</time>, à la suite de nombreuses manifestations, Carlos Mesa démissionna, laissant sa place au chef du Tribunal suprême, <a href="/wiki/Eduardo_Rodr%C3%ADguez" title="Eduardo Rodríguez">Eduardo Rodríguez</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>29<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Cependant, le retour au calme fut fragile, les mouvements populaires, essentiellement indiens, continuant de réclamer (entre autres) la renationalisation des réserves de pétrole et de gaz du pays, exploitées par des firmes américaines ou européennes. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Présidence_d'Evo_Morales_(2006-2019)"><span id="Pr.C3.A9sidence_d.27Evo_Morales_.282006-2019.29"></span>Présidence d'Evo Morales (2006-2019)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=20" title="Modifier la section : Présidence d&#39;Evo Morales (2006-2019)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=20" title="Modifier le code source de la section : Présidence d&#39;Evo Morales (2006-2019)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Pr%C3%A9sidence_d%27Evo_Morales" title="Présidence d&#39;Evo Morales">Présidence d'Evo Morales</a>.</div></div> <p><a href="/wiki/Evo_Morales" title="Evo Morales">Evo Morales</a> remporta l'<a href="/wiki/%C3%89lections_g%C3%A9n%C3%A9rales_boliviennes_de_2005" title="Élections générales boliviennes de 2005">élection présidentielle de 2005</a> avec 53,7&#160;% des voix<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> contre son concurrent l'ex-président de la Bolivie <a href="/wiki/Jorge_Quiroga_Ram%C3%ADrez" title="Jorge Quiroga Ramírez">Jorge Quiroga</a><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Le <time class="nowrap" datetime="2006-01-22" data-sort-value="2006-01-22">22 janvier 2006</time>, le congrès le nomma officiellement <a href="/wiki/Pr%C3%A9sident_de_l%27%C3%89tat_plurinational_de_Bolivie" title="Président de l&#39;État plurinational de Bolivie">président</a>&#160;; il devint alors le premier président bolivien d'origine <a href="/wiki/Autochtones_d%27Am%C3%A9rique" title="Autochtones d&#39;Amérique">amérindienne</a> depuis le <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle et le mandat d'<a href="/wiki/Andr%C3%A9s_de_Santa_Cruz" title="Andrés de Santa Cruz">Andrés de Santa Cruz y Calahumana</a> (1829-1839). Des élections législatives normalement prévues pour le <time class="nowrap" datetime="2005-12-04" data-sort-value="2005-12-04">4 décembre 2005</time> furent reportées au <time class="nowrap" datetime="2005-12-18" data-sort-value="2005-12-18">18 décembre 2005</time> et remportées par le <a href="/wiki/Mouvement_vers_le_socialisme_(Bolivie)" title="Mouvement vers le socialisme (Bolivie)">MAS</a>, le parti présidentiel. L'élection d'Evo Morales vit donc une nouvelle restructuration du paysage politique avec l'avènement d'un fort parti de gouvernement<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">&#91;</span>32<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Réformes_économiques"><span id="R.C3.A9formes_.C3.A9conomiques"></span>Réformes économiques</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=21" title="Modifier la section : Réformes économiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=21" title="Modifier le code source de la section : Réformes économiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> mai 2006, Evo Morales annonça par <a href="/wiki/D%C3%A9cret" title="Décret">décret</a> la <a href="/wiki/Nationalisation" title="Nationalisation">nationalisation</a> des hydrocarbures et la renégociation de tous les contrats des entreprises étrangères dans un délai de <span class="nowrap">180 jours</span>. L'objectif était que 82&#160;% des revenus des hydrocarbures soient réservés à l'État. La compagnie nationale <a href="/wiki/Yacimientos_Petrol%C3%ADferos_Fiscales_Bolivianos" title="Yacimientos Petrolíferos Fiscales Bolivianos">Yacimientos Petrolíferos Fiscales Bolivianos</a> (YPFB) devint ainsi la seule instance autorisée à commercialiser les hydrocarbures<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>33<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Cette initiative affecta au premier chef la société brésilienne <a href="/wiki/Petrobras" title="Petrobras">Petrobras</a>. </p><p>Les revenus dégagés par ces nationalisations permirent de financer plusieurs mesures sociales&#160;: la <i>Renta Dignidad</i> (ou minimum vieillesse) pour les personnes âgées de plus de <span class="nowrap">60 ans</span>&#160;; le bon Juana Azurduy (du nom de la révolutionnaire <a href="/wiki/Juana_Azurduy_de_Padilla" title="Juana Azurduy de Padilla">Juana Azurduy de Padilla</a>, 1780-1862), qui assure la prise en charge complète des frais médicaux aux femmes enceintes et à leur enfant afin de combattre la mortalité infantile&#160;; le bon Juancito Pinto (du nom d’un enfant héros de la guerre du Pacifique, 1879-1884), une aide versée jusqu’à la fin du secondaire aux parents dont les enfants sont scolarisés afin de lutter contre la désertion scolaire, ou encore le Système unique de santé qui depuis 2018 offre à tous les Boliviens la gratuité des soins médicaux<sup id="cite_ref-:2_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Les réformes adoptées ont fait du système économique bolivien le plus réussi et le plus stable de la région. Entre 2006 et 2019, le <a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut" title="Produit intérieur brut">PIB</a> est passé de <span class="nowrap">9 milliards</span> à plus de <span class="nowrap">40 milliards</span> de dollars, le <a href="/wiki/Salaire#Salaire_net_réel" title="Salaire">salaire réel</a> a augmenté, le <a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut_par_habitant" title="Produit intérieur brut par habitant">PIB par habitant</a> a triplé, les <a href="/wiki/R%C3%A9serves_de_change" title="Réserves de change">réserves de change</a> sont à la hausse, l’<a href="/wiki/Inflation" title="Inflation">inflation</a> a été pour l'essentiel éliminée, et l’extrême <a href="/wiki/Pauvret%C3%A9" title="Pauvreté">pauvreté</a> a chuté, passant de 38&#160;% à 15&#160;%, ce qui constitue une baisse de <span class="nowrap">23 points</span><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">&#91;</span>35<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">&#91;</span>36<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Question_de_l'autonomie_départementale"><span id="Question_de_l.27autonomie_d.C3.A9partementale"></span>Question de l'autonomie départementale</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=22" title="Modifier la section : Question de l&#39;autonomie départementale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=22" title="Modifier le code source de la section : Question de l&#39;autonomie départementale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bolivia_secession.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Bolivia_secession.png/220px-Bolivia_secession.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Bolivia_secession.png/330px-Bolivia_secession.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Bolivia_secession.png/440px-Bolivia_secession.png 2x" data-file-width="1181" data-file-height="1181" /></a><figcaption>En vert, les départements revendiquant leur autonomie.</figcaption></figure> <p>Le 2 juillet 2006 se tinrent simultanément un référendum sur l'autonomie départementale et l'élection des représentants à une Assemblée constituante<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">&#91;</span>37<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La <a href="/wiki/D%C3%A9centralisation" title="Décentralisation">décentralisation</a> était une des revendications essentielles des protestations exprimées en 2005 par les mouvements de la région de Santa Cruz. À l'inverse, les mouvements d'origine amérindienne dénoncèrent cette volonté autonomiste, qui servirait selon eux la minorité oligarchique du pays. </p><p>Le <a href="/wiki/Mouvement_vers_le_socialisme_(Bolivie)" title="Mouvement vers le socialisme (Bolivie)">MAS</a> remporta 55 des 70&#160;circonscriptions uninominales avec 50,7&#160;% des suffrages exprimés au niveau national lors de l'élection de la Constituante. Si le «&#160;non&#160;», pour lequel le MAS s'était fortement mobilisé, l'emportait largement au niveau national lors du référendum pour l'autonomie départementale (57,6&#160;% des voix), les résultats locaux trahissaient la fracture territoriale est-ouest du pays. Les départements de Santa Cruz, Tarija et Pando s'étaient en effet prononcés largement pour l'autonomie avec respectivement 74&#160;%, 61&#160;% et 58&#160;% des voix en faveur du «&#160;oui&#160;»<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">&#91;</span>38<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Réforme_constitutionnelle"><span id="R.C3.A9forme_constitutionnelle"></span>Réforme constitutionnelle</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=23" title="Modifier la section : Réforme constitutionnelle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=23" title="Modifier le code source de la section : Réforme constitutionnelle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les travaux de l'Assemblée constituante, présidée par l'Indienne <a href="/wiki/Quechua" title="Quechua">quechua</a> <a href="/w/index.php?title=Silvia_Lazarte&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Silvia Lazarte (page inexistante)">Silvia Lazarte</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Silvia_Lazarte" class="extiw" title="es:Silvia Lazarte"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;Silvia Lazarte&#160;»">(es)</span></a>, devaient initialement prendre fin en août 2006&#160;; émaillés de nombreux incidents, ils furent prolongés jusqu'à la fin de l'année 2007. Les députés du MAS approuvèrent le texte de la Constituante le <time class="nowrap" datetime="2007-12-09" data-sort-value="2007-12-09">9 décembre 2007</time> à <a href="/wiki/Oruro" title="Oruro">Oruro</a>, en présence de 164 des 255&#160;constituants. Le parti PODEMOS n'avait pas souhaité prendre part au vote, estimant que l'assemblée n'avait pas réuni les conditions d'un débat démocratique. Un référendum national concernant cette nouvelle Constitution fut convoqué par le président Morales pour mai 2008 mais la Cour électorale refusa de valider cette convocation, arguant que cette dernière n'avait pas suivi la voie légale<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">&#91;</span>39<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La nouvelle constitution fut adoptée par voie de référendum le <time class="nowrap" datetime="2009-01-25" data-sort-value="2009-01-25">25 janvier 2009</time>, à 58,7&#160;%, selon un sondage de sortie des urnes d'<a href="/wiki/Ipsos" title="Ipsos">Ipsos</a> Apoyo pour le quotidien <i>La Razón</i> et ATB<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">&#91;</span>40<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Cette Constitution novatrice, qui ne remettait pas en cause les prérogatives dévolues à l'exécutif, modifiait cependant les principes constitutionnels en vigueur en Bolivie jusqu'alors. L'esprit de cette Constitution était affiché dans son préambule qui mettait en exergue les valeurs des peuples indigènes de Bolivie et remettait en cause <span class="citation">«&#160;l'État colonial, républicain et néolibéral au profit d'un État unitaire social de droit plurinational communautaire&#160;»</span><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">&#91;</span>41<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. L'élection d'Evo Morales en 2005 et l'approbation de la Constitution de 2009 prouvaient la volonté du peuple de consacrer un pouvoir exécutif soumis au contrôle des électeurs par des élections mais disposant de marges de manœuvre importantes allant parfois au-delà du texte même de la Constitution&#160;; ainsi, Evo Morales, qui bénéficiait dès son élection de l'ensemble du pouvoir législatif dans le pays, avec plus de deux tiers des représentants à l'Assemblée législative plurinationale, précisa que sa priorité résidait dans le vote des lois organiques à l'Assemblée législative plurinationale pour l'application de la nouvelle Constitution approuvée en 2009<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">&#91;</span>42<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Crise_politique_et_menaces_sécessionnistes"><span id="Crise_politique_et_menaces_s.C3.A9cessionnistes"></span>Crise politique et menaces sécessionnistes</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=24" title="Modifier la section : Crise politique et menaces sécessionnistes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=24" title="Modifier le code source de la section : Crise politique et menaces sécessionnistes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Troubles_de_2008_en_Bolivie" title="Troubles de 2008 en Bolivie">Troubles de 2008 en Bolivie</a>.</div></div> <p>Les réformes économiques et constitutionnelles mises en œuvre par la majorité présidentielle rencontrèrent de vives résistances au sein des élites économiques créoles du croissant est du pays qui concentrait les richesses gazières boliviennes. Ces dernières, depuis le début des années 2000, traduisaient leur opposition au pouvoir central par des revendications autonomistes, portées par un ensemble d'organisations dont le <a href="/wiki/Comit%C3%A9_civique_pro-Santa_Cruz" title="Comité civique pro-Santa Cruz">Comité civique de Santa Cruz</a> est l'une des plus actives. Les <a href="/wiki/Gouverneur_en_Bolivie" title="Gouverneur en Bolivie">préfets</a> élus des départements de Santa Cruz, Beni et Pando soutinrent ce mouvement pour une autonomie élargie. </p><p>Un référendum portant sur un statut d'autonomie régionale, et déclaré illégal par le pouvoir central, se tint en mai 2008 dans le département de Santa Cruz à l'initiative de son préfet, <a href="/wiki/Rub%C3%A9n_Costas" title="Rubén Costas">Rubén Costas</a><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">&#91;</span>43<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. En réponse à ce qui pouvait apparaître comme une remise en cause de sa légitimité électorale, le président Morales décida de remettre son mandat en jeu lors d'un référendum qui se tint le <time class="nowrap" datetime="2008-08-10" data-sort-value="2008-08-10">10 août 2008</time><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">&#91;</span>44<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Morales gagna ce référendum avec 67&#160;% des voix<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">&#91;</span>45<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, bien que certains médias d'opposition aient laissé entendre de possibles fraudes de la part de membres du MAS. Les sondages à la sortie des urnes effectués par des instituts d'enquête privés, pour le compte de ces mêmes journaux, donnaient toutefois sensiblement le même résultat (entre 62 et 64&#160;%<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">&#91;</span>46<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">&#91;</span>47<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>). </p><p>En décembre 2010, sous l’impulsion des communautés locales andines et du président Evo Morales, la Bolivie introduisit une «&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9claration_universelle_des_droits_de_la_Terre-M%C3%A8re" title="Déclaration universelle des droits de la Terre-Mère">loi des droits de la Terre Mère</a>&#160;» qui accorde des droits à la nature, à l’instar des droits de l’homme. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Crise_politique_de_2019">Crise politique de 2019</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=25" title="Modifier la section : Crise politique de 2019" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=25" title="Modifier le code source de la section : Crise politique de 2019"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Crise_post-%C3%A9lectorale_bolivienne_de_2019" title="Crise post-électorale bolivienne de 2019">Crise post-électorale bolivienne de 2019</a>.</div></div> <p>En novembre 2019, une crise éclata dans le cadre d’une contestation des résultats officiels des <a href="/wiki/%C3%89lections_g%C3%A9n%C3%A9rales_boliviennes_de_2019" title="Élections générales boliviennes de 2019">élections générales d'octobre</a> qui proclamaient la réélection d'Evo Morales, dont le parti était parvenu à revenir judiciairement sur le <a href="/wiki/R%C3%A9f%C3%A9rendum_constitutionnel_bolivien_de_2016" title="Référendum constitutionnel bolivien de 2016">référendum de 2016</a> interdisant au chef de l'État de briguer un quatrième mandat. Des manifestations menées notamment par le Comité civique de Santa Cruz se déroulèrent dans plusieurs villes contrôlées par le MAS. Au cours de ces troubles, trois personnes ont trouvé la mort. </p><p>Après la conclusion de l'enquête de l'<a href="/wiki/Organisation_des_%C3%89tats_am%C3%A9ricains" title="Organisation des États américains">Organisation des États américains</a> faisant état de fraudes, Evo Morales annonça la tenue de nouvelles élections, mais l'armée l'appela à démissionner. Il décida de quitter le pays, tout comme le vice-président, en dénonçant un coup d'État<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">&#91;</span>48<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Après la démission d'autres personnalités amenées à succéder à Morales dans l’ordre protocolaire, <a href="/wiki/Jeanine_%C3%81%C3%B1ez" title="Jeanine Áñez">Jeanine Áñez</a>, deuxième vice-présidente de la <a href="/wiki/Chambre_des_s%C3%A9nateurs" title="Chambre des sénateurs">Chambre des sénateurs</a>, devint présidente de la République, mais sa légitimité fut contestée par le MAS<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">&#91;</span>49<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Des manifestations éclatèrent dans les régions majoritairement indigènes et firent des dizaines de morts<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">&#91;</span>50<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Une étude de trois chercheurs indépendants, rapportée par le <i><a href="/wiki/The_New_York_Times" title="The New York Times">New York Times</a></i> du <time class="nowrap" datetime="2020-06-07" data-sort-value="2020-06-07">7 juin 2020</time>, montre que l'enquête diligentée par l'OEA présentait des problèmes méthodologiques, et conteste les accusations de fraude<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">&#91;</span>51<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Retour_du_MAS_au_pouvoir_(depuis_2020)"><span id="Retour_du_MAS_au_pouvoir_.28depuis_2020.29"></span>Retour du MAS au pouvoir (depuis 2020)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=26" title="Modifier la section : Retour du MAS au pouvoir (depuis 2020)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=26" title="Modifier le code source de la section : Retour du MAS au pouvoir (depuis 2020)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Après deux reports d'élection, des <a href="/wiki/%C3%89lections_g%C3%A9n%C3%A9rales_boliviennes_de_2020" title="Élections générales boliviennes de 2020">nouvelles élections générales</a> eurent finalement lieu le <time class="nowrap" datetime="2020-10-18" data-sort-value="2020-10-18">18 octobre 2020</time>, et <a href="/wiki/Luis_Arce" title="Luis Arce">Luis Arce</a>, le candidat du MAS, fut élu au premier tour avec 55,10&#160;% des voix. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Institutions_politiques">Institutions politiques</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=27" title="Modifier la section : Institutions politiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=27" title="Modifier le code source de la section : Institutions politiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Politique_en_Bolivie" title="Politique en Bolivie">Politique en Bolivie</a>.</div></div> <p>La Bolivie est une <a href="/wiki/R%C3%A9publique" title="République">république</a> de forme <a href="/wiki/R%C3%A9gime_pr%C3%A9sidentiel" title="Régime présidentiel">présidentielle</a>. Le <a href="/wiki/Pr%C3%A9sident" title="Président">président</a>, élu tous les <span class="nowrap">5 ans</span>, est à la fois le chef d'État et le chef du gouvernement. Il nomme les ministres. Le parlement est formé de deux chambres&#160;: la <a href="/wiki/Chambre_des_s%C3%A9nateurs" title="Chambre des sénateurs">Chambre des sénateurs</a>, composée de <span class="nowrap">36 sièges</span>, et la <a href="/wiki/Chambre_des_d%C3%A9put%C3%A9s_(Bolivie)" title="Chambre des députés (Bolivie)">Chambre des députés</a>, composée de <span class="nowrap">130 sièges</span>. </p><p>La loi des groupes citoyens et peuples indigènes, promulguée le 6 juillet 2004, a mis fin au monopole des partis politiques pour les principales élections du pays. Elle autorise des groupes de citoyens (<i>Agrupaciones ciudadanas</i>) et les peuples indigènes à présenter des candidats lors des scrutins municipaux, départementaux et nationaux. </p><p>Les neuf <a href="/wiki/D%C3%A9partements_de_la_Bolivie" title="Départements de la Bolivie">départements boliviens</a> se sont vu accorder une autonomie accrue avec la loi de décentralisation de 1995. Cette autonomie s'est encore accentuée avec la loi, adoptée sous le gouvernement Mesa, instituant l'élection de préfets à la tête des départements. Réclamée par les mouvements autonomistes des départements de l'ouest, cette réforme a donné lieu aux premières élections préfectorales le 18 décembre 2005. Le MAS (<i>Movimiento Al Socialismo</i>) n'a obtenu que trois des neuf postes de préfets. L'opposition au pouvoir central s'est, depuis cette élection, manifestée au niveau administratif intermédiaire des départements, générant de vives tensions. </p><p>Les villes boliviennes sont dirigées par des maires et des conseils élus pour cinq ans. La dernière élection municipale a eu lieu le 5 décembre 2004. </p><p>La Bolivie fait partie de la <a href="/wiki/Communaut%C3%A9_andine" title="Communauté andine">Communauté andine</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Divisions_administratives">Divisions administratives</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=28" title="Modifier la section : Divisions administratives" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=28" title="Modifier le code source de la section : Divisions administratives"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Liste_des_divisions_administratives_de_la_Bolivie" title="Liste des divisions administratives de la Bolivie">Liste des divisions administratives de la Bolivie</a>, <a href="/wiki/D%C3%A9partements_de_la_Bolivie" title="Départements de la Bolivie">Départements de la Bolivie</a>, <a href="/wiki/Provinces_de_la_Bolivie" title="Provinces de la Bolivie">Provinces de la Bolivie</a> et <a href="/wiki/Municipalit%C3%A9_(Bolivie)" title="Municipalité (Bolivie)">Municipalité (Bolivie)</a>.</div></div> <p>La Bolivie est divisée en neuf <a href="/wiki/D%C3%A9partements_de_la_Bolivie" title="Départements de la Bolivie">départements</a> (<i><span class="lang-es" lang="es">departamentos</span></i>), eux-mêmes subdivisés en <a href="/wiki/Provinces_de_la_Bolivie" title="Provinces de la Bolivie">provinces</a> (<i><span class="lang-es" lang="es">provincias</span></i>), <a href="/wiki/Municipalit%C3%A9_(Bolivie)" title="Municipalité (Bolivie)">municipalités</a> (<i><span class="lang-es" lang="es">municipios</span></i>), cantons (<i><span class="lang-es" lang="es">cantones</span></i>), sous-cantons et localités. </p> <table class="wikitable"> <caption>Départements de la Bolivie<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">&#91;</span>52<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><b><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">&#91;</span>53<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></b> </caption> <tbody><tr> <th scope="col"><b>Département</b> </th> <th scope="col"><b>Abréviation</b> </th> <th scope="col"><b>Population (2022)</b> </th> <th scope="col"><b>Surface (km<sup>2</sup>)</b> </th> <th scope="col"><b>Densité</b> </th> <th scope="col"><b>Capitale</b> </th> <th rowspan="11" scope="col"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Bolivia_departments_en.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bolivia_departments_en.svg/250px-Bolivia_departments_en.svg.png" decoding="async" width="217" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bolivia_departments_en.svg/330px-Bolivia_departments_en.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bolivia_departments_en.svg/500px-Bolivia_departments_en.svg.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="2208" /></a></span> </th> <th rowspan="11" scope="col"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Bolivie_Provinces.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bolivie_Provinces.png/250px-Bolivie_Provinces.png" decoding="async" width="240" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bolivie_Provinces.png/500px-Bolivie_Provinces.png 1.5x" data-file-width="4946" data-file-height="4941" /></a></span> </th></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Beni.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Flag_of_Beni.svg/20px-Flag_of_Beni.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Flag_of_Beni.svg/30px-Flag_of_Beni.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Flag_of_Beni.svg/40px-Flag_of_Beni.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_du_Beni" title="Département du Beni">Beni</a> </td> <td>BO-B </td> <td>516&#160;338 </td> <td>213&#160;564 </td> <td>1,9 </td> <td><a href="/wiki/Trinidad_(Bolivie)" title="Trinidad (Bolivie)">Trinidad</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Chuquisaca_%26_Sucre.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_Chuquisaca_%26_Sucre.svg/20px-Flag_of_Chuquisaca_%26_Sucre.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_Chuquisaca_%26_Sucre.svg/30px-Flag_of_Chuquisaca_%26_Sucre.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_Chuquisaca_%26_Sucre.svg/40px-Flag_of_Chuquisaca_%26_Sucre.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Chuquisaca" title="Département de Chuquisaca">Chuquisaca</a> </td> <td>BO-H </td> <td>661&#160;119 </td> <td>51&#160;525 </td> <td>11,9 </td> <td><a href="/wiki/Sucre_(Bolivie)" title="Sucre (Bolivie)">Sucre</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Cochabamba.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Cochabamba.svg/20px-Flag_of_Cochabamba.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Cochabamba.svg/30px-Flag_of_Cochabamba.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Cochabamba.svg/40px-Flag_of_Cochabamba.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Cochabamba" title="Département de Cochabamba">Cochabamba</a> </td> <td>BO-C </td> <td>2&#160;117&#160;112 </td> <td>55&#160;631 </td> <td>22,7 </td> <td><a href="/wiki/Cochabamba_(Bolivie)" class="mw-redirect" title="Cochabamba (Bolivie)">Cochabamba</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_La_paz.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Flag_of_La_paz.svg/20px-Flag_of_La_paz.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Flag_of_La_paz.svg/30px-Flag_of_La_paz.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Flag_of_La_paz.svg/40px-Flag_of_La_paz.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="300" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_La_Paz_(Bolivie)" title="Département de La Paz (Bolivie)">La Paz</a> </td> <td>BO-L </td> <td>3&#160;051&#160;947 </td> <td>133&#160;985 </td> <td>19,9 </td> <td><a href="/wiki/La_Paz" title="La Paz">La Paz</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Oruro.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Flag_of_Oruro.svg/20px-Flag_of_Oruro.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Flag_of_Oruro.svg/30px-Flag_of_Oruro.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Flag_of_Oruro.svg/40px-Flag_of_Oruro.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_d%27Oruro" title="Département d&#39;Oruro">Oruro</a> </td> <td>BO-O </td> <td>553&#160;088 </td> <td>53&#160;588 </td> <td>8,2 </td> <td><a href="/wiki/Oruro" title="Oruro">Oruro</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Pando.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Flag_of_Pando.svg/20px-Flag_of_Pando.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Flag_of_Pando.svg/30px-Flag_of_Pando.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Flag_of_Pando.svg/40px-Flag_of_Pando.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Pando" title="Département de Pando">Pando</a> </td> <td>BO-N </td> <td>163&#160;727 </td> <td>63&#160;827 </td> <td>1,1 </td> <td><a href="/wiki/Cobija" title="Cobija">Cobija</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Potos%C3%AD.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Potos%C3%AD.svg/20px-Flag_of_Potos%C3%AD.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Potos%C3%AD.svg/30px-Flag_of_Potos%C3%AD.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Potos%C3%AD.svg/40px-Flag_of_Potos%C3%AD.svg.png 2x" data-file-width="440" data-file-height="300" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Potos%C3%AD" title="Département de Potosí">Potosí</a> </td> <td>BO-P </td> <td>916&#160;087 </td> <td>118&#160;218 </td> <td>6,5 </td> <td><a href="/wiki/Potos%C3%AD" title="Potosí">Potosí</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Santa_Cruz.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Flag_of_Santa_Cruz.svg/20px-Flag_of_Santa_Cruz.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Flag_of_Santa_Cruz.svg/30px-Flag_of_Santa_Cruz.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Flag_of_Santa_Cruz.svg/40px-Flag_of_Santa_Cruz.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Santa_Cruz" title="Département de Santa Cruz">Santa Cruz</a> </td> <td>BO-S </td> <td>3&#160;425&#160;399 </td> <td>370&#160;621 </td> <td>7,1 </td> <td><a href="/wiki/Santa_Cruz_de_la_Sierra" title="Santa Cruz de la Sierra">Santa Cruz de la Sierra</a> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Tarija.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Flag_of_Tarija.svg/20px-Flag_of_Tarija.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Flag_of_Tarija.svg/30px-Flag_of_Tarija.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Flag_of_Tarija.svg/40px-Flag_of_Tarija.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Tarija" title="Département de Tarija">Tarija</a> </td> <td>BO-T </td> <td>601&#160;214 </td> <td>37&#160;623 </td> <td>12,5 </td> <td><a href="/wiki/Tarija" title="Tarija">Tarija</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#E3E3E3"><b><span class="datasortkey" data-sort-value="Bolivie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Bolivia.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Bolivie"><img alt="Drapeau de la Bolivie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/20px-Flag_of_Bolivia.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/30px-Flag_of_Bolivia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/40px-Flag_of_Bolivia.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span> </span><a class="mw-selflink selflink">Bolivie</a></span></b> </td> <td bgcolor="#E3E3E3"><b>BO</b> </td> <td bgcolor="#E3E3E3"><b>12&#160;006&#160;031</b> </td> <td bgcolor="#E3E3E3"><b>1&#160;098&#160;581</b> </td> <td bgcolor="#E3E3E3"><b>9,1</b> </td> <td bgcolor="#E3E3E3"><b><a href="/wiki/Sucre_(Bolivie)" title="Sucre (Bolivie)">Sucre</a></b> (constitutionnelle) </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Économie"><span id=".C3.89conomie"></span>Économie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=29" title="Modifier la section : Économie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=29" title="Modifier le code source de la section : Économie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/%C3%89conomie_de_la_Bolivie" title="Économie de la Bolivie">Économie de la Bolivie</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:GDP_per_capita_development_in_Bolivia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/GDP_per_capita_development_in_Bolivia.svg/220px-GDP_per_capita_development_in_Bolivia.svg.png" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/GDP_per_capita_development_in_Bolivia.svg/330px-GDP_per_capita_development_in_Bolivia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/GDP_per_capita_development_in_Bolivia.svg/440px-GDP_per_capita_development_in_Bolivia.svg.png 2x" data-file-width="850" data-file-height="600" /></a><figcaption>Évolution du PIB réel par habitant en Bolivie.</figcaption></figure> <p>La Bolivie a été longtemps l'un des pays les plus pauvres d'<a href="/wiki/Am%C3%A9rique_latine" title="Amérique latine">Amérique latine</a>. Elle a réalisé de grandes réformes <a href="/wiki/Lib%C3%A9ralisme" title="Libéralisme">libérales</a> dans les années 1990. Ainsi, le président <a href="/wiki/Gonzalo_S%C3%A1nchez_de_Lozada" title="Gonzalo Sánchez de Lozada">Gonzalo Sánchez de Lozada</a> (1993-1997) a notamment signé un traité de <a href="/wiki/Libre-%C3%A9change" title="Libre-échange">libre-échange</a> avec le <a href="/wiki/Mexique" title="Mexique">Mexique</a>, et a adhéré au <a href="/wiki/March%C3%A9_commun_du_Sud" title="Marché commun du Sud">Mercosur</a> en tant que membre associé. En outre, ce président a privatisé la compagnie aérienne, l'entreprise de <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9phonie" title="Téléphonie">téléphonie</a>, les <a href="/wiki/Chemin_de_fer" title="Chemin de fer">chemins de fer</a>, l'entreprise d'<a href="/wiki/%C3%89lectricit%C3%A9" title="Électricité">électricité</a>, ainsi que l'entreprise de <a href="/wiki/P%C3%A9trole" title="Pétrole">pétrole</a>. </p><p>La croissance du <a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut" title="Produit intérieur brut">PIB</a> a ralenti en 1999, en partie en raison d'une politique budgétaire d'austérité. Ces restrictions freinèrent la mise en œuvre des programmes de lutte contre la pauvreté. Ce ralentissement s'explique aussi en partie par les retombées de la <a href="/wiki/Crise_%C3%A9conomique_asiatique" title="Crise économique asiatique">crise économique asiatique</a>. Le PIB par secteur est de 13&#160;% pour l'agriculture, 37&#160;% pour l'industrie et de 50&#160;% pour les services en 2017<sup id="cite_ref-cia_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-cia-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En 2000, la croissance du PIB ne fut pas supérieure à 2,5&#160;%. Le PIB n'a pas progressé en <a href="/wiki/2001" title="2001">2001</a> en raison du ralentissement de l'<a href="/wiki/%C3%89conomie_mondiale" title="Économie mondiale">économie mondiale</a> et de la faiblesse de l'activité nationale. Le déficit public s'élevait à 8,6&#160;% en 2002. </p><p>L’économie du pays dépendait beaucoup de l’aide apportée par les pays étrangers. En particulier, les États-Unis participent en 2005 à 10&#160;% du PIB de la Bolivie, dans le cadre du programme d’éradication de la <a href="/wiki/Coca" title="Coca">coca</a>. Bien que la production globale ne soit pas connue officiellement, la Bolivie est considérée comme le troisième producteur de feuilles de coca après la Colombie et le Pérou<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">&#91;</span>54<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>La <a href="/wiki/Dette_ext%C3%A9rieure" title="Dette extérieure">dette extérieure</a> de la Bolivie est passée de 6,8&#160;% en 2001 à 3,6&#160;% en 2012. </p><p>L'importation de produits manufacturiers comprend l'importation de fer et acier, de produits chimiques, de machinerie et équipements de transport, de textiles et de vêtements. Les importations proviennent principalement du <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a> (40&#160;%), des <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> (13,9&#160;%), de la <a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a> (8,7&#160;%), du <a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a> (6,3&#160;%) et du <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a> (4,5&#160;%) (données de 2004). Les principaux produits exportés sont le <a href="/wiki/Gaz_naturel" title="Gaz naturel">gaz naturel</a>, le <a href="/wiki/Soja" title="Soja">soja</a> et ses dérivés, le <a href="/wiki/P%C3%A9trole" title="Pétrole">pétrole</a>, le <a href="/wiki/Zinc" title="Zinc">zinc</a> et l'<a href="/wiki/%C3%89tain" title="Étain">étain</a> (l'<a href="/wiki/Industrie_mini%C3%A8re_en_Bolivie" title="Industrie minière en Bolivie">industrie minière</a> représente en 2011 14&#160;% du PIB et 74&#160;% des exportations). Ces exportations vont principalement vers le <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a> (33,9&#160;%), les <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> (12,7&#160;%), la <a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a> (11,8&#160;%), le <a href="/wiki/Venezuela" title="Venezuela">Venezuela</a> (11,6&#160;%), le <a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a> (5,1&#160;%) le <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a> (4,2&#160;%) (données de 2004)<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">&#91;</span>55<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>La Bolivie détient derrière le Venezuela les secondes réserves de gaz naturel d'Amérique du Sud (<span class="nowrap">740 milliards</span> de mètres cubes, selon la compagnie pétrolière <a href="/wiki/BP_(entreprise)" title="BP (entreprise)">BP</a>)<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">&#91;</span>56<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Durant près de trente ans, l'Argentine était l'acheteur quasi-exclusif du gaz bolivien mais les ventes à destination du Brésil sont en croissance rapide depuis 1999<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">&#91;</span>57<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. L'un des problèmes principaux que rencontre le pays pour nouer de nouvelles relations commerciales et exercer une totale souveraineté sur ses exportations d'hydrocarbures tient dans son enclavement, consécutif à la <a href="/wiki/Guerre_du_Pacifique_(1879-1884)" title="Guerre du Pacifique (1879-1884)">guerre du Pacifique</a> contre le Chili. </p><p>Vingt-six compagnies gazières ou pétrolières multinationales travaillent en Bolivie, dont&#160;: </p> <ul><li><a href="/wiki/Petrobras" title="Petrobras">Petrobras</a> (Brésil)&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Repsol" title="Repsol">Repsol</a> (Espagne)&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Total_(entreprise)" class="mw-redirect" title="Total (entreprise)">Total</a> (France)&#160;;</li> <li><a href="/wiki/British_Gas" title="British Gas">British Gas</a> (Royaume-Uni)&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Shell_(entreprise)" title="Shell (entreprise)">Shell</a> (Pays-Bas).</li></ul> <p>Le <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> mai 2006, la Bolivie a nationalisé l'ensemble de son activité pétrolière, industrie qui sera gérée par la compagnie pétrolière publique YPFB<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">&#91;</span>58<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Le pays possèderait la moitié des réserves mondiales de <a href="/wiki/Lithium" title="Lithium">lithium</a> (70&#160;% des réserves étant situées dans le «&#160;triangle du lithium&#160;» entre trois <a href="/wiki/D%C3%A9sert_de_sel" title="Désert de sel">salars</a> andins&#160;: le <a href="/wiki/Salar_d%27Atacama" title="Salar d&#39;Atacama">salar d'Atacama</a> au Chili, le <a href="/wiki/Salar_d%27Uyuni" title="Salar d&#39;Uyuni">salar d'Uyuni</a> en Bolivie et le <a href="/wiki/Salar_del_Hombre_Muerto" title="Salar del Hombre Muerto">salar del Hombre Muerto</a> en Argentine<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">&#91;</span>59<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>), élément privilégié des <a href="/wiki/Batterie_d%27accumulateurs" title="Batterie d&#39;accumulateurs">batteries</a> modernes, notamment dans le <a href="/wiki/Salar_d%27Uyuni" title="Salar d&#39;Uyuni">salar d'Uyuni</a><sup id="cite_ref-LeMonde_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-LeMonde-62"><span class="cite-bracket">&#91;</span>60<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. L'exploitation y débute à la fin des années 2010<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">&#91;</span>61<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Depuis l'année 2007, l'économie bolivienne connaît une forte croissance (6,8&#160;% en 2013 et 5,9&#160;% en 2014). De même manière, l'excédent budgétaire pour l'année 2013 a été de 4,6&#160;%. </p><p>En 2016, la Bolivie a le taux de croissance économique le plus élevé et le taux de chômage le plus faible d’Amérique du Sud<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">&#91;</span>62<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. L'extrême pauvreté a chuté de 38,2&#160;% à 16,8&#160;% au cours de la décennie 2007-2017<sup id="cite_ref-:0_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-65"><span class="cite-bracket">&#91;</span>63<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> et le PIB par habitant est passé de 1&#160;182&#160;dollars à 2&#160;757&#160;dollars entre 2005 et 2013<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">&#91;</span>64<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>À partir de 2020, le taux de croissance marque la pas du fait de la pandémie du <a href="/wiki/Maladie_%C3%A0_coronavirus_2019" title="Maladie à coronavirus 2019">Covid-19</a>, de la baisse des cours des matières premières, et de la baisse des réserves et de la production de gaz naturel (-33&#160;% entre 2014 et 2023). En 2023, le PIB par habitant est estimé à 3 857 dollars<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">&#91;</span>65<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En 2024, la Bolivie est classé en <abbr class="abbr" title="Centième">100<sup>e</sup></abbr>&#160;position pour l'<a href="/wiki/Indice_mondial_de_l%27innovation" title="Indice mondial de l&#39;innovation">indice mondial de l'innovation</a><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">&#91;</span>66<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Géographie"><span id="G.C3.A9ographie"></span>Géographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=30" title="Modifier la section : Géographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=30" title="Modifier le code source de la section : Géographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/G%C3%A9ographie_de_la_Bolivie" title="Géographie de la Bolivie">Géographie de la Bolivie</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Satellite_image_of_Bolivia_in_June_2002.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Satellite_image_of_Bolivia_in_June_2002.jpg/170px-Satellite_image_of_Bolivia_in_June_2002.jpg" decoding="async" width="170" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Satellite_image_of_Bolivia_in_June_2002.jpg/255px-Satellite_image_of_Bolivia_in_June_2002.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Satellite_image_of_Bolivia_in_June_2002.jpg/340px-Satellite_image_of_Bolivia_in_June_2002.jpg 2x" data-file-width="5279" data-file-height="6079" /></a><figcaption>Vue satellite de la Bolivie, on y distingue les <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_des_Andes" title="Cordillère des Andes">Andes</a> à l'ouest avec le <a href="/wiki/Salar_d%27Uyuni" title="Salar d&#39;Uyuni">salar d'Uyuni</a> et le <a href="/wiki/Lac_Titicaca" title="Lac Titicaca">lac Titicaca</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Salar_de_Uyuni,_Bolivia2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Salar_de_Uyuni%2C_Bolivia2.jpg/220px-Salar_de_Uyuni%2C_Bolivia2.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Salar_de_Uyuni%2C_Bolivia2.jpg/330px-Salar_de_Uyuni%2C_Bolivia2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Salar_de_Uyuni%2C_Bolivia2.jpg/440px-Salar_de_Uyuni%2C_Bolivia2.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Salar_d%27Uyuni" title="Salar d&#39;Uyuni">Salar d'Uyuni</a>.</figcaption></figure> <p>La Bolivie est composée de deux régions géographiques bien distinctes. L'Ouest est traversé par deux cordillères d'orientations nord-sud qui bordent un vaste plateau, l&#39;<i><a href="/wiki/Altiplano" title="Altiplano">Altiplano</a></i>, c'est dans cette région que vit la majeure partie des Boliviens. La cordillère occidentale, aride, abrite quelques sommets majestueux comme le <a href="/wiki/Nevado_Sajama" title="Nevado Sajama">Nevado Sajama</a> qui avec ses 6&#160;542&#160;mètres est le point culminant de la Bolivie. Le haut plateau est bordé au nord-est par la <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_Royale" title="Cordillère Royale">cordillère Royale</a> où l'on peut admirer entre autres le <a href="/wiki/Nevado_Illimani" title="Nevado Illimani">Nevado Illimani</a> et l'<a href="/wiki/Illampu" title="Illampu">Illampu</a> et où s'abrite la ville de <a href="/wiki/La_Paz" title="La Paz">La Paz</a>. Les massifs de la cordillère orientale abritent des vallées humides et possèdent des contreforts recouverts de forêts. </p><p>À l'est s'étendent de vastes plaines alluviales qui bénéficient d'un climat tropical. Le Nord de ces terres basses appartient au bassin amazonien et est en grande partie recouvert de forêt. Plus au sud, les terres font partie du bassin du <a href="/wiki/R%C3%ADo_Paraguay" title="Río Paraguay">río Paraguay</a>, les terres y sont davantage défrichées. </p><p>Parmi les curiosités géographiques du pays, on peut citer le <a href="/wiki/Lac_Titicaca" title="Lac Titicaca">lac Titicaca</a>, situé à cheval entre le <a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a> et la Bolivie qui est le plus haut lac navigable du monde. Sa vaste étendue permet un microclimat clément sur ses rives qui furent le berceau de la civilisation <a href="/wiki/Tiwanaku" title="Tiwanaku">tiwanaku</a>&#160;; le <a href="/wiki/Salar_d%27Uyuni" title="Salar d&#39;Uyuni">salar d'Uyuni</a>, situé à l'ouest du pays, sur le Sud de l'Altiplano dans le <a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Potos%C3%AD" title="Département de Potosí">département de Potosí</a>, est la plus grande étendue de sel au monde. </p><p>On peut aussi admirer la <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_Royale" title="Cordillère Royale">cordillère Royale</a> qui abrite de majestueux sommets enneigés, le parc des volcans, où l'on peut observer le <a href="/wiki/Nevado_Sajama" title="Nevado Sajama">Nevado Sajama</a>, <a href="/wiki/Point_culminant" title="Point culminant">point culminant</a> du pays avec 6&#160;542&#160;mètres d'altitude, et les <a href="/wiki/Izozog" title="Izozog">Bañados de Izozog</a> (en français marais de l'Izozog). </p><p>Parmi les grandes villes, on peut citer <a href="/wiki/La_Paz" title="La Paz">La Paz</a>, en très haute altitude, très marquée par la culture <a href="/wiki/Aymaras" title="Aymaras">aymara</a>, <a href="/wiki/Sucre_(Bolivie)" title="Sucre (Bolivie)">Sucre</a>, connue pour ses richesses architecturales, <a href="/wiki/Santa_Cruz_de_la_Sierra" title="Santa Cruz de la Sierra">Santa Cruz de la Sierra</a>, la grande ville de l'orient bolivien, <a href="/wiki/Cochabamba_(Bolivie)" class="mw-redirect" title="Cochabamba (Bolivie)">Cochabamba</a>, ville carrefour au centre du pays. </p><p>Entre novembre 2016 et mars 2017, la Bolivie connait une forte sécheresse due au phénomène <i><a href="/wiki/El_Ni%C3%B1o" title="El Niño">El Niño</a></i>, qui a fait chuter les précipitations de 40&#160;% et provoqué une élévation des températures de deux à trois degrés. L'eau a dû être rationnée à La Paz et le gouvernement a déclaré l'état d'urgence<sup id="cite_ref-:4_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-:4-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>67<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Le pays se décrète en <a href="/wiki/%C3%89tat_de_catastrophe" class="mw-redirect" title="État de catastrophe">état de catastrophe</a> nationale en octobre 2020 en raison des incendies alimentés par une forte sécheresse. Un rapport de l'ONG Fondation des amis de la Nature a relevé que de janvier à septembre les incendies ont détruit 2,3&#160;millions d'hectares de forêts et de pâturages. L'année précédente, d'immenses incendies dans l'Amazonie bolivienne avaient dévasté 6,4&#160;millions d'hectares<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">&#91;</span>68<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fonte_des_glaciers">Fonte des glaciers</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=31" title="Modifier la section : Fonte des glaciers" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=31" title="Modifier le code source de la section : Fonte des glaciers"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La Bolivie comprend 20&#160;% environ des glaciers tropicaux dans le monde, avec la <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_des_Andes" title="Cordillère des Andes">cordillère des Andes</a>. Ils sont cependant vulnérables face au <a href="/wiki/R%C3%A9chauffement_climatique" class="mw-redirect" title="Réchauffement climatique">réchauffement climatique</a> et ont perdu 43&#160;% de leur surface entre 1986 et 2014<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">&#91;</span>69<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Certains glaciers boliviens ont perdu plus des deux tiers de leur masse depuis les années 1980 souligne l'<a href="/wiki/UNESCO" class="mw-redirect" title="UNESCO">Unesco</a> en 2018. Alors que la température dans les <a href="/wiki/Andes_tropicales" title="Andes tropicales">Andes tropicales</a> devrait s'élever de deux à cinq degrés d'ici la fin du <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, les glaciers perdraient encore entre 78&#160;% et 97&#160;% de leur masse<sup id="cite_ref-:4_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-:4-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>67<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Les glaciers représentent, selon les années, entre 60% et 85% de l’approvisionnement en eau de La Paz<sup id="cite_ref-:4_69-2" class="reference"><a href="#cite_note-:4-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>67<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Politique_environnementale">Politique environnementale</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=32" title="Modifier la section : Politique environnementale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=32" title="Modifier le code source de la section : Politique environnementale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Environnement_en_Bolivie" title="Environnement en Bolivie">Environnement en Bolivie</a>.</div></div> <p>Un ministère de l’Environnement et de l'eau est créé en 2006 après l'élection d'<a href="/wiki/Evo_Morales" title="Evo Morales">Evo Morales</a>, qui revient notamment sur les privatisations du secteur de la distribution de l'eau menées dans les années 1990 par le président <a href="/wiki/Gonzalo_S%C3%A1nchez_de_Lozada" title="Gonzalo Sánchez de Lozada">Gonzalo Sánchez de Lozada</a>. La nouvelle <a href="/wiki/Constitution_bolivienne_de_2009" title="Constitution bolivienne de 2009">Constitution</a>, approuvée par référendum en 2009, fait de l'accès à l'eau un droit fondamental. En juillet 2010, à l'initiative de la Bolivie, les <a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">Nations unies</a> votent une résolution reconnaissant comme «&#160;fondamental&#160;» le «&#160;droit à une eau potable, salubre et propre&#160;»<sup id="cite_ref-:4_69-3" class="reference"><a href="#cite_note-:4-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>67<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Les scientifiques ont commencé à alerter le gouvernement bolivien sur le problème de la fonte des glaciers dans les années 1990, mais il a fallu attendre 2012 pour que les autorités répondent par de réelles politiques de protection. Un Projet d'adaptation à l'impact du recul accéléré des glaciers des Andes tropicales (PRAA) est alors mis en place, avec pour mission de «&#160;renforcer le réseau de surveillance&#160;» et de «&#160;générer des informations utiles à la prise de décision&#160;». Les glaciers sont depuis lors surveillés par des caméras, des sondes, des drones et par un satellite. Les autorités ont également développé des programmes de sensibilisation de la population aux conséquences du réchauffement climatique pour faire reculer certaines pratiques agricoles nuisibles<sup id="cite_ref-:4_69-4" class="reference"><a href="#cite_note-:4-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>67<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En février 2017, le gouvernement mobilise <span class="nowrap">200 millions</span> de dollars pour lutter contre la sécheresse et le réchauffement climatique<sup id="cite_ref-:4_69-5" class="reference"><a href="#cite_note-:4-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>67<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Frontières_terrestres"><span id="Fronti.C3.A8res_terrestres"></span>Frontières terrestres</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=33" title="Modifier la section : Frontières terrestres" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=33" title="Modifier le code source de la section : Frontières terrestres"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_entre_la_Bolivie_et_le_Br%C3%A9sil" title="Frontière entre la Bolivie et le Brésil">3&#160;400 km avec le Brésil</a>&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_entre_la_Bolivie_et_le_P%C3%A9rou" title="Frontière entre la Bolivie et le Pérou">900&#160;<abbr class="abbr" title="kilomètre">km</abbr> avec le Pérou</a>&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_entre_la_Bolivie_et_le_Chili" title="Frontière entre la Bolivie et le Chili">861&#160;<abbr class="abbr" title="kilomètre">km</abbr> avec le Chili</a>&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_entre_l%27Argentine_et_la_Bolivie" title="Frontière entre l&#39;Argentine et la Bolivie">832&#160;<abbr class="abbr" title="kilomètre">km</abbr> avec l'Argentine</a>&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_entre_la_Bolivie_et_le_Paraguay" title="Frontière entre la Bolivie et le Paraguay">750&#160;<abbr class="abbr" title="kilomètre">km</abbr> avec le Paraguay</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Types_de_paysage">Types de paysage</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=34" title="Modifier la section : Types de paysage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=34" title="Modifier le code source de la section : Types de paysage"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>On retrouve en Bolivie les paysages montagneux de la cordillère des Andes, mais aussi des paysages de plateau d'altitude, avec l'Altiplano. Au sud, la «&#160;banquise de sel&#160;» offre un paysage lunaire. On y découvre aussi lagunes, volcans et canyons. Dans la région de l'Oriente, au nord-est, un paysage de plaines débouche sur la forêt amazonienne, à la frontière avec le Brésil<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">&#91;</span>70<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/D%C3%A9forestation_en_Bolivie" title="Déforestation en Bolivie">Déforestation en Bolivie</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Climat">Climat</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=35" title="Modifier la section : Climat" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=35" title="Modifier le code source de la section : Climat"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le climat bolivien est subtropical&#160;: chaud et humide. Mais ses conditions climatiques sont variées en raison d'altitudes diverses. En haute altitude, comme dans les <a href="/wiki/Cordill%C3%A8re_des_Andes" title="Cordillère des Andes">Andes</a>, le climat est froid, sec et venteux alors qu'en plaine il est humide et plus doux. Les températures moyennes annuelles se situent entre <span title="46,4 °F ou 281,2 K" style="cursor:help">8</span>&#160;<abbr class="abbr" title="degré Celsius">°C</abbr> dans l'<a href="/wiki/Altiplano" title="Altiplano">Altiplano</a> et <span title="78,8 °F ou 299,2 K" style="cursor:help">26</span>&#160;<abbr class="abbr" title="degré Celsius">°C</abbr> dans les plaines orientales où elles varient peu tout au long de l'année. </p><p>Les écarts thermiques peuvent être très importants. Sur l'<a href="/wiki/Altiplano" title="Altiplano">Altiplano</a> à 4&#160;000&#160;mètres d'altitude et à <a href="/wiki/La_Paz" title="La Paz">La Paz</a> notamment, lors de la saison chaude (de novembre à mars) la température atteint facilement <span title="66,2 °F ou 292,2 K" style="cursor:help">19</span>&#160;<abbr class="abbr" title="degré Celsius">°C</abbr> au meilleur de la journée, puis chute au fil des heures, atteignant des valeurs négatives en soirée. Dans les vallées intermédiaires situées en moyenne à 2&#160;500 mètres d'altitude, comme la vallée de Cochabamba, les températures moyennes sont de 18-19 degrés. C'est ce qui donne la réputation de «&#160;printemps éternel&#160;» à cette région. Les écarts diurnes-nocturnes sont encore plus grands ici, les températures peuvent être parfois légèrement négatives en hiver et atteignent 27 à 30 degrés au meilleur de la journée (12 h-16 h). L'été, cet écart se réduit à 14 et 30 degrés. Dans la partie orientale, le climat est subtropical. La pluviométrie importante engendre une végétation luxuriante. L'été, l'humidité relative est très haute, parfois même étouffante. L'hiver (juin-août) est moins humide mais il est parfois rafraîchi par des vents froids venus de la Patagonie appelés <i>surazos</i> qui font chuter la température à 12 degrés et le froid est plus pénétrant à cause de l'humidité. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Réserves_internationales_nettes"><span id="R.C3.A9serves_internationales_nettes"></span>Réserves internationales nettes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=36" title="Modifier la section : Réserves internationales nettes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=36" title="Modifier le code source de la section : Réserves internationales nettes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les avoirs en devises étrangères et en or, dites réserves internationales nettes, détenues par la banque centrale bolivienne sont passées de 1,085&#160;milliards de dollars dans l'année 2000 sous le gouvernement de <a href="/wiki/Hugo_Banzer_Su%C3%A1rez" title="Hugo Banzer Suárez">Hugo Banzer Suárez</a> —&#160;<abbr class="abbr" title="Quatre-vingtième (huitantième / octantième)">80<sup>e</sup></abbr>&#160;président bolivien&#160;— à 15,282&#160;milliards de dollars au 5 janvier 2015 sous le gouvernement du <abbr class="abbr" title="Quatre-vingt-sixième (huitante-sixième / octante-sixième)">86<sup>e</sup></abbr>&#160;président bolivien <a href="/wiki/Evo_Morales" title="Evo Morales">Evo Morales</a>. </p> <div align="center"> <table style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"> <caption>Réserves internationales nettes 2000-2014 (MM US$)<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">&#91;</span>71<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <td> <div class="timeline-wrapper"><map name="timeline_fvupcfkkr812xal0y0c9fzozyg76216"></map><img usemap="#timeline_fvupcfkkr812xal0y0c9fzozyg76216" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fr/timeline/fvupcfkkr812xal0y0c9fzozyg76216.png" /></div> </td></tr> <tr> <td colspan="1" align="center" style="background:#f5f5f5;">Source&#160;: <a href="/wiki/Banque_centrale_de_Bolivie" title="Banque centrale de Bolivie">Banque centrale de Bolivie</a>. </td></tr></tbody></table> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transports">Transports</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=37" title="Modifier la section : Transports" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=37" title="Modifier le code source de la section : Transports"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Transport_en_Bolivie" class="mw-redirect" title="Transport en Bolivie">Transport en Bolivie</a>.</div></div><p>La Bolivie bénéficie d'un réseau de transport qui repose principalement sur le <a href="/wiki/Transport_routier" title="Transport routier">transport routier</a>, le <a href="/wiki/Chemin_de_fer" title="Chemin de fer">transport ferroviaire</a> et le <a href="/wiki/Transport_a%C3%A9rien" title="Transport aérien">transport aérien</a>. Le réseau ferroviaire bolivien est composé de deux sous-réseaux non connectés, l'un situé dans l'est du pays et l'autre dans l'ouest. Autant l'un que l'autre ne desservent pas le nord du pays. Le réseau routier bolivien compte en <a href="/wiki/2010" title="2010">2010</a> un total de 80&#160;488&#160;<abbr class="abbr" title="kilomètre">km</abbr> de routes qui desservent l'ensemble des régions du pays. La Bolivie était d'ailleurs connue pour sa <a href="/wiki/Route_des_Yungas" title="Route des Yungas"><i>Route de la mort</i></a>, depuis fermée à la circulation motorisée. En ce qui a trait au transport aérien, celui-ci est notamment utilisé pour les déplacements intérieurs. Les principales <a href="/wiki/Agglom%C3%A9ration" title="Agglomération">agglomérations</a> du pays bénéficient toutes d'un aéroport. Les deux principaux aéroports internationaux du pays sont situés à <a href="/wiki/A%C3%A9roport_international_El_Alto" title="Aéroport international El Alto">La Paz</a> et à <a href="/wiki/A%C3%A9roport_international_Viru_Viru" title="Aéroport international Viru Viru">Santa Cruz de la Sierra</a>. </p><div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Agriculture">Agriculture</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=38" title="Modifier la section : Agriculture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=38" title="Modifier le code source de la section : Agriculture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Certaines régions de la Bolivie sont en grande partie sous le pouvoir des <i>ganaderos</i>, les grands propriétaires d'élevages bovins et porcins, et nombre de petits paysans sont encore réduits à la condition de péons. Néanmoins, la présence de l'État s'est nettement renforcée sous le gouvernement d'<a href="/wiki/Evo_Morales" title="Evo Morales">Evo Morales</a>. Celui-ci tend à ménager les intérêts des grands propriétaires tout en s’efforçant d’améliorer les conditions de vie et de travail des petits paysans<sup id="cite_ref-:2_36-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>La réforme agraire promise par Evo Morales — et approuvée à travers un référendum par près de 80&#160;% de la population — n’a jamais été enclenchée. Destinée à abolir le latifundisme en réduisant la taille maximale des propriétés n’ayant pas de «&#160;fonction économique et sociale&#160;» à <span title="50&#160;000&#160;000 m² ou 50 km²" style="cursor:help">5&#160;000</span>&#160;hectares, le reste devant alors être réparti entre petits travailleurs agricoles et indigènes sans terre, elle rencontra une ferme opposition de la part de l'oligarchie bolivienne. Le gouvernement a cédé en 2009 devant le secteur agro-industriel, qui s'est engagé en échange à mettre fin aux pressions qu'il exerçait et compromettaient jusqu’à la mise en place de la nouvelle Constitution<sup id="cite_ref-:2_36-2" class="reference"><a href="#cite_note-:2-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Une série de réformes et de projets économiques a toutefois permis d'améliorer la condition des familles paysannes modestes. Celles-ci ont reçu des machines agricoles, des tracteurs, des engrais, des semences et des animaux reproducteurs, tandis que l’État a construit des systèmes d'<a href="/wiki/Irrigation" title="Irrigation">irrigation</a>, ainsi que des routes et des ponts leur permettant d’écouler plus facilement leur production sur les marchés. La situation de nombreux <a href="/wiki/Indig%C3%A8ne" title="Indigène">indigènes</a> et petits paysans a été régularisée à travers l'attribution des titres fonciers pour les terres qu’ils exploitaient<sup id="cite_ref-:2_36-3" class="reference"><a href="#cite_note-:2-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En 2007, le gouvernement crée une «&#160;Banque du développement productif&#160;» grâce à laquelle les petits travailleurs et les producteurs agricoles peuvent emprunter facilement, à des taux bas et avec des modalités de remboursement adaptées aux cycles agricoles. En raison d'un meilleur encadrement des activités bancaires, les <a href="/wiki/Taux_d%27int%C3%A9r%C3%AAt" title="Taux d&#39;intérêt">taux d'emprunt</a> ont été divisés par trois entre 2014 et 2019 dans l'ensemble des établissements bancaires pour les petits et moyens producteurs agricoles. En outre, la loi impose désormais aux banques de consacrer au moins 60&#160;% de leurs ressources à des crédits productifs ou destinés à la construction de <a href="/wiki/Logement_social" title="Logement social">logements sociaux</a><sup id="cite_ref-:2_36-4" class="reference"><a href="#cite_note-:2-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Avec la création de l'Entreprise d'aide à la production d'aliments (Emapa), le gouvernement a voulu stabiliser le marché intérieur des produits agricoles en achetant au meilleur prix la production des petits et moyens agriculteurs, forçant ainsi les agro-industriels à leur offrir des rémunérations plus justes. Selon le vice-président <a href="/wiki/%C3%81lvaro_Garc%C3%ADa_Linera" title="Álvaro García Linera">Àlvaro García Linera</a>, «&#160;en fixant les règles du jeu, l'État établit un nouveau rapport de forces qui donne plus de pouvoir aux petits producteurs. La richesse est mieux redistribuée afin d’équilibrer la puissance du secteur agro-industriel. Cela génère de la stabilité, ce qui permet une économie prospère et profite à tout le monde&#160;»<sup id="cite_ref-:2_36-5" class="reference"><a href="#cite_note-:2-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>La pratique de la culture sur <a href="/wiki/Agriculture_sur_br%C3%BBlis" title="Agriculture sur brûlis">brûlis</a> est un fléau favorisé par la demande en produits agricoles destinés au négoce: plus de 2 millions d'hectares auraient été prélevés sur la forêt rien qu'en 2023<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">&#91;</span>72<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tourisme">Tourisme</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=39" title="Modifier la section : Tourisme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=39" title="Modifier le code source de la section : Tourisme"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'éco-lodge très reculé de Chalalan, situé aux abords du lac Chalalan et de la rivière Tuichi, est une forme de <a href="/wiki/Tourisme_durable" title="Tourisme durable">tourisme durable</a> qui a apporté de l'aide concrète à une population démunie, tout en menant une recherche sur 150 expériences de tourisme communautaire similaires, où le taux d'occupation moyen était de 5%<sup id="cite_ref-stern_75-0" class="reference"><a href="#cite_note-stern-75"><span class="cite-bracket">&#91;</span>73<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. C'est l'un des projets communautaires indigènes de préservation de l'environnement et de développement durable les plus en vue du parc national Madidi, l'un des plus importants pour le <a href="/wiki/Tourisme_durable#Bolivie" title="Tourisme durable">tourisme durable en Bolivie</a>. Son aide s'est révélée très diverse&#160;: médecin, éducation, emplois, et accès à la communication avec un bateau et une radio CB<sup id="cite_ref-stern_75-1" class="reference"><a href="#cite_note-stern-75"><span class="cite-bracket">&#91;</span>73<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Travail_infantile">Travail infantile</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=40" title="Modifier la section : Travail infantile" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=40" title="Modifier le code source de la section : Travail infantile"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La Bolivie est un des pays les plus pauvres d'Amérique latine<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">&#91;</span>74<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Les familles n’arrivent pas à subvenir à leurs besoins, ce qui oblige les enfants à intégrer le marché du travail. Les statistiques indiquent que 27&#160;% des enfants âgés entre 4 et 17 ans travaillent, et que plus d'un quart d'entre eux occupent des emplois dangereux<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">&#91;</span>75<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Les régions rurales présentent les plus forts taux de travail infantile en raison de la faiblesse des services sociaux et des aides de l'État. Plus de 510&#160;000&#160;enfants participent au travail agricole bien que, le plus souvent, les récoltes soient insuffisantes pour subvenir aux besoins de toute la famille. Ainsi, les jeunes filles sont parfois contraintes d'aller travailler en ville, notamment comme domestiques<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">&#91;</span>76<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Selon l’UNICEF, 65% des filles autochtones rurales «&#160;vivent dans des ménages sous le seuil de pauvreté.&#160;»<sup id="cite_ref-Contexte_et_besoins_des_enfants_en_Bolivie_79-0" class="reference"><a href="#cite_note-Contexte_et_besoins_des_enfants_en_Bolivie-79"><span class="cite-bracket">&#91;</span>77<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Mais encore, plus d’une centaine de familles qui vivent dans la grande pauvreté se tournent vers le travail des mines où les parents travaillent des heures interminables et les enfants sont souvent laissés sans surveillance. Pour venir en aide à ces enfants, il y a le CEPROMIN (Centre de promotion minière), un organisme non gouvernemental qui vient en aide à plus de 450 enfants sur le plan alimentaire et éducatif tout en donnant un soutien socio-économique aux parents<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">&#91;</span>78<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Le travail des enfants a pendant longtemps été ignoré par l'État. Les enfants ne bénéficiaient pas du droit du travail et n'étaient pas inclus dans la population active, ce qui rendait difficile de prendre conscience de la réalité du travail infantile<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">&#91;</span>79<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. En 2014, le président de la Bolivie, Evo Morales, légalise le travail des enfants à partir de l’âge de 10 ans pour en limiter les dérives<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">&#91;</span>80<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La loi interdit le travail dangereux, oblige les employeurs à rémunérer les enfants comme les adultes, limite à six heures la journée de travail des mineurs et rend obligatoire un permis de travail et une assurance chômage<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">&#91;</span>81<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Cette loi fait suite à de nombreuses manifestations d'enfants travailleurs demandant la régularisation de leur situation et une protection juridique<sup id="cite_ref-:5_84-0" class="reference"><a href="#cite_note-:5-84"><span class="cite-bracket">&#91;</span>82<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Toutefois, cette loi a été annulée en février 2018 par le Conseil constitutionnel<sup id="cite_ref-:5_84-1" class="reference"><a href="#cite_note-:5-84"><span class="cite-bracket">&#91;</span>82<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Démographie"><span id="D.C3.A9mographie"></span>Démographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=41" title="Modifier la section : Démographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=41" title="Modifier le code source de la section : Démographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bolivia-demography.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Bolivia-demography.png/220px-Bolivia-demography.png" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Bolivia-demography.png/330px-Bolivia-demography.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Bolivia-demography.png/440px-Bolivia-demography.png 2x" data-file-width="3400" data-file-height="2400" /></a><figcaption>Évolution de la démographie.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/D%C3%A9mographie_de_la_Bolivie" title="Démographie de la Bolivie">Démographie de la Bolivie</a>.</div></div> <p>La population de la Bolivie est évaluée en 2017 à 11&#160;138&#160;234&#160;habitants<sup id="cite_ref-cia_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-cia-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Elle est composée à 55&#160;% d'<a href="/wiki/Am%C3%A9rindiens" class="mw-redirect" title="Amérindiens">Amérindiens</a> répartis en <span class="nowrap">40 groupes</span> ethno-linguistiques (30&#160;% <a href="/wiki/Quechuas" title="Quechuas">Quechuas</a> et 25&#160;% <a href="/wiki/Aymaras" title="Aymaras">Aymaras</a>, 0,2&#160;% <a href="/wiki/Chiquitania" title="Chiquitania">Chiquitos</a> et <a href="/wiki/Guaranis" title="Guaranis">Guaranís</a>), à 30&#160;% de <a href="/wiki/M%C3%A9tis" title="Métis">métis</a><sup id="cite_ref-ref_auto_1_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref_auto_1-85"><span class="cite-bracket">&#91;</span>note 3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, et à 15&#160;% d'<a href="/wiki/Europ%C3%A9ens" title="Européens">Européens</a> principalement d'origine <a href="/wiki/Espagnols" title="Espagnols">espagnole</a> et <a href="/wiki/Portugais_(peuple)" title="Portugais (peuple)">portugaise</a><sup id="cite_ref-ref_auto_2_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref_auto_2-86"><span class="cite-bracket">&#91;</span>note 4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> résidant dans les grandes villes et formant l'élite politique et économique du pays<sup id="cite_ref-Les_minorités_en_Amérique_latine_et_aux_Caraïbes_87-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_minorités_en_Amérique_latine_et_aux_Caraïbes-87"><span class="cite-bracket">&#91;</span>83<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Le taux de croissance de la population est de 1,7&#160;%. Le taux de natalité est de 22,76 pour mille et le taux de mortalité infantile est de 37,49 pour mille. L’espérance de vie en Bolivie est de 68,86&#160;ans. Le taux d’alphabétisation est de 96,6&#160;%<sup id="cite_ref-BOLIVIE_-_Le_pays_est_déclaré_«_territoire_libéré_de_l’analphabétisme_88-0" class="reference"><a href="#cite_note-BOLIVIE_-_Le_pays_est_déclaré_«_territoire_libéré_de_l’analphabétisme-88"><span class="cite-bracket">&#91;</span>84<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. En décembre 2008, la Bolivie fut déclarée comme étant le troisième pays latino-américain, après Cuba et le Venezuela, à avoir vaincu l’<a href="/wiki/Analphab%C3%A9tisme" title="Analphabétisme">analphabétisme</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Éducation"><span id=".C3.89ducation"></span>Éducation</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=42" title="Modifier la section : Éducation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=42" title="Modifier le code source de la section : Éducation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La participation à l'éducation de la population amérindienne est inférieure à la moyenne<sup id="cite_ref-Worldbank_1_89-0" class="reference"><a href="#cite_note-Worldbank_1-89"><span class="cite-bracket">&#91;</span>85<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En décembre 2008, après une campagne d'alphabétisation de deux ans et demi auprès des populations pauvres, le président bolivien <a href="/wiki/Evo_Morales" title="Evo Morales">Evo Morales</a> déclare son pays «&#160;libre d'analphabétisme&#160;» selon les critères de l'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies_pour_l%27%C3%A9ducation,_la_science_et_la_culture" title="Organisation des Nations unies pour l&#39;éducation, la science et la culture">UNESCO</a> (taux d'analphabétisme inférieur à 4&#160;% pour les plus de <span class="nowrap">15 ans</span>)<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">&#91;</span>86<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. L'analphabétisme a reculé de 13,3&#160;% en 2001 à 2,9&#160;% en 2016<sup id="cite_ref-:1_91-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-91"><span class="cite-bracket">&#91;</span>87<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La Bolivie est le deuxième pays d’Amérique latine après Cuba à dédier le plus important pourcentage de son PIB à l'éducation<sup id="cite_ref-:1_91-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-91"><span class="cite-bracket">&#91;</span>87<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Le président Evo Morales Ayma a lancé l'initiative de produire des ordinateurs en Bolivie sous la marque <b>Quipus</b>. Ainsi, entre 2014 et 2018, l'entreprise publique <b>Quipus</b> a fabriqué et distribué 14050 ordinateurs portables à tous les étudiants du sixième année du secondaire de la ville de Santa Cruz, et 5 415 ordinateurs portables du modèle <b>Kuaa</b> à tous les élèves de la cinquième année du secondaire dans la ville d'Oruro. Un total de 160. 000 ordinateurs portables gratuits pour les étudiants qui étudient le dernier cycle de l'école<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">&#91;</span>88<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css general">Article principal&#160;: <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_en_Bolivie" class="mw-redirect" title="Liste des universités en Bolivie">Liste des universités en Bolivie</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Santé"><span id="Sant.C3.A9"></span>Santé</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=43" title="Modifier la section : Santé" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=43" title="Modifier le code source de la section : Santé"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les dépenses étaient de 6,6&#160;% du PIB en 2006<sup id="cite_ref-WHO_1_93-0" class="reference"><a href="#cite_note-WHO_1-93"><span class="cite-bracket">&#91;</span>89<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Elles étaient de 204&#160;<abbr class="abbr" title="dollar">$</abbr> US par personne en 2006<sup id="cite_ref-WHO_1_93-1" class="reference"><a href="#cite_note-WHO_1-93"><span class="cite-bracket">&#91;</span>89<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. De plus, l'espérance de vie était de <span class="nowrap">66 ans</span> pour les hommes et de <span class="nowrap">70 ans</span> pour les femmes en 2011<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">&#91;</span>90<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En janvier 2017, l’<a href="/wiki/Organisation_panam%C3%A9ricaine_de_la_sant%C3%A9" title="Organisation panaméricaine de la santé">Organisation panaméricaine de la santé</a> indique que les campagnes de vaccination ont permis d'éliminer la <a href="/wiki/Poliomy%C3%A9lite" title="Poliomyélite">poliomyélite</a>, la <a href="/wiki/Rub%C3%A9ole" title="Rubéole">rubéole</a> et la <a href="/wiki/Rougeole" title="Rougeole">rougeole</a><sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">&#91;</span>91<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Entre 2007 et 2017, la mortalité infantile a reculé de 50&#160;% et la sous-nutrition chez les enfants de 14&#160;% selon l'<a href="/wiki/Organisation_mondiale_de_la_sant%C3%A9" title="Organisation mondiale de la santé">Organisation mondiale de la santé</a><sup id="cite_ref-:0_65-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-65"><span class="cite-bracket">&#91;</span>63<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Malgré ces progrès récents, le système de santé bolivien est jugé encore très précaire. Il manque de personnel médical spécialisé, de matériel et d'unités de soins intensifs. Face au manque de moyens de l’hôpital public, les classes moyennes se tournent parfois vers les cliniques privées. Destinés à générer du profit, ces établissements pratiquent des honoraires prohibitifs et beaucoup de familles s’endettent pour des années. Le gouvernement fait voter une loi en 2021 limitant les honoraires des cliniques privées à 430 euros par jour et interdisant la rétention de cadavre, une pratique courante pour obtenir des familles du défunt le recouvrement des honoraires. Beaucoup d'établissements parviennent néanmoins à contourner la réglementation<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">&#91;</span>92<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">&#91;</span>93<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Langues">Langues</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=44" title="Modifier la section : Langues" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=44" title="Modifier le code source de la section : Langues"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bolivie_langues_2012.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Bolivie_langues_2012.png/220px-Bolivie_langues_2012.png" decoding="async" width="220" height="226" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Bolivie_langues_2012.png/330px-Bolivie_langues_2012.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Bolivie_langues_2012.png/440px-Bolivie_langues_2012.png 2x" data-file-width="2641" data-file-height="2712" /></a><figcaption>Langue la plus parlée par province selon les données du recensement de 2012.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Langues_en_Bolivie" title="Langues en Bolivie">Langues en Bolivie</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Religions">Religions</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=45" title="Modifier la section : Religions" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=45" title="Modifier le code source de la section : Religions"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Selon le <span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Pew_Research_Center" title="Pew Research Center">Pew Research Center</a></span>, en 2010, 93,9&#160;% des habitants de la Bolivie sont <a href="/wiki/Chr%C3%A9tien" title="Chrétien">chrétiens</a>, principalement <a href="/wiki/Catholicisme" title="Catholicisme">catholiques</a> (79&#160;%) et dans une moindre mesure <a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">protestants</a> (13,7&#160;%), alors que 4,1&#160;% de la population n'est pas affilié à une religion et que 2&#160;% pratique une autre religion<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">&#91;</span>94<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Environ cent cinquante-mille <a href="/wiki/Mennonites" class="mw-redirect" title="Mennonites">mennonites</a> vivent en Bolivie. Les premières familles, issues généralement du <a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a>, du <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a>, du <a href="/wiki/Mexique" title="Mexique">Mexique</a> et du <a href="/wiki/Belize" title="Belize">Belize</a>, se sont installées dans le <a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_Santa_Cruz" title="Département de Santa Cruz">département de Santa Cruz</a> à partir des années 1950. La grande majorité vivent au sein de «&#160;vieilles colonies&#160;», des franges ultraconservatrices de la congrégation. Figées dans le temps, celles-ci tirent les règles qui régissent leur vie du <a href="/wiki/Nouveau_Testament" title="Nouveau Testament">Nouveau Testament</a> et se tiennent à l’écart du reste de la société<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">&#91;</span>95<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Femmes">Femmes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=46" title="Modifier la section : Femmes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=46" title="Modifier le code source de la section : Femmes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>À partir de l'élection d'<a href="/wiki/Evo_Morales" title="Evo Morales">Evo Morales</a> à la présidence du pays en 2005, les femmes «&#160;<a href="/wiki/Cholo" title="Cholo">chola</a>&#160;», ou «&#160;cholitas&#160;», longtemps victimes de mépris, conquièrent de nouveaux droits et une reconnaissance sociale. Plus généralement, la <a href="/wiki/Constitution_bolivienne_de_2009" title="Constitution bolivienne de 2009">Constitution</a> adoptée de 2009 améliore les droits des femmes boliviennes<sup id="cite_ref-Le_Figaro_100-0" class="reference"><a href="#cite_note-Le_Figaro-100"><span class="cite-bracket">&#91;</span>96<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Malgré une loi de 2013 contre les violences faites aux femmes, la Bolivie est une décennie plus tard le pays d'Amérique latine avec le plus fort taux de <a href="/wiki/F%C3%A9minicide" title="Féminicide">féminicides</a><sup id="cite_ref-Le_Figaro_100-1" class="reference"><a href="#cite_note-Le_Figaro-100"><span class="cite-bracket">&#91;</span>96<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Grâce à une politique de quotas, la Bolivie est en 2022 le deuxième pays au monde, après le <a href="/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwanda</a>, à compter autant de femmes parlementaires (52&#160;% à l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_l%C3%A9gislative_plurinationale" title="Assemblée législative plurinationale">Assemblée législative</a> et 47&#160;% à la <a href="/wiki/Chambre_des_s%C3%A9nateurs" title="Chambre des sénateurs">Chambre des sénateurs</a>)<sup id="cite_ref-Le_Figaro_100-2" class="reference"><a href="#cite_note-Le_Figaro-100"><span class="cite-bracket">&#91;</span>96<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Culture">Culture</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=47" title="Modifier la section : Culture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=47" title="Modifier le code source de la section : Culture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Culture_de_la_Bolivie" title="Culture de la Bolivie">Culture de la Bolivie</a>.</div></div> <p>La culture bolivienne a été fortement influencée par les <a href="/wiki/Quechuas" title="Quechuas">Quechuas</a>, les <a href="/wiki/Aymaras" title="Aymaras">Aymaras</a>, ainsi que par la culture de l'<a href="/wiki/Am%C3%A9rique_latine" title="Amérique latine">Amérique latine</a> dans son ensemble. </p><p>Le développement culturel est divisé en trois périodes distinctes&#160;: précolombienne, coloniale et républicaine. D'importants vestiges archéologiques, des ornements d'or et d'argent, des monuments de pierre, des céramiques, des tissages encore présents aujourd'hui viennent de plusieurs cultures précolombiennes. On peut citer comme vestiges importants <a href="/wiki/Tiwanaku" title="Tiwanaku">Tiwanaku</a> ou <a href="/wiki/Samaipata" title="Samaipata">Samaipata</a>. Le pays regorge d'autres sites qui sont difficiles à atteindre et ont fait l'objet de peu d'explorations archéologiques<sup id="cite_ref-BackgroundNote_101-0" class="reference"><a href="#cite_note-BackgroundNote-101"><span class="cite-bracket">&#91;</span>97<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Le sport national est le <a href="/wiki/Football" title="Football">football</a>, le <a href="/wiki/Baby-foot" title="Baby-foot">baby-foot</a> étant aussi très populaire. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Musique">Musique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=48" title="Modifier la section : Musique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=48" title="Modifier le code source de la section : Musique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Musique_bolivienne" title="Musique bolivienne">Musique bolivienne</a>.</div></div> <p>La musique bolivienne est riche et variée. Les instruments de musique utilisés sont le <i>sicus</i> (flûte de Pan), la <i>quena, tarkas</i> et <i>quenacho</i> (instruments à vent), le <i><a href="/wiki/Charango" title="Charango">charango</a></i> (petite guitare à dix cordes) et la guitare classique apportée par les Espagnols. Forte et authentique, la musique bolivienne est moins facile d'accès que bien d'autres musiques d'Amérique latine. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cinéma"><span id="Cin.C3.A9ma"></span>Cinéma</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=49" title="Modifier la section : Cinéma" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=49" title="Modifier le code source de la section : Cinéma"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Cin%C3%A9ma_bolivien" title="Cinéma bolivien">Cinéma bolivien</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cuisine_bolivienne">Cuisine bolivienne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=50" title="Modifier la section : Cuisine bolivienne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=50" title="Modifier le code source de la section : Cuisine bolivienne"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Cuisine_bolivienne" title="Cuisine bolivienne">Cuisine bolivienne</a>.</div></div><p>La cuisine bolivienne varie en fonction des régions du pays, qui présentent des caractéristiques géographiques différentes. Il demeure que le <a href="/wiki/Ma%C3%AFs" title="Maïs">maïs</a>, le <a href="/wiki/Quinoa" title="Quinoa">quinoa</a>, la <a href="/wiki/Pomme_de_terre" title="Pomme de terre">patate</a>, le <a href="/wiki/Manioc" title="Manioc">yucca</a>, le <a href="/wiki/B%C5%93uf_(animal)" title="Bœuf (animal)">bœuf</a>, la <a href="/wiki/Volaille" title="Volaille">volaille</a> et le <a href="/wiki/Porc" title="Porc">porc</a> sont des aliments répandus. </p><div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=51" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=51" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&#160;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Bolivia?uselang=fr">Bolivie</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wiktionary"><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/Bolivie" class="extiw" title="wikt:Bolivie">Bolivie</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=52" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=52" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Joëlle Chassin et <a href="/wiki/Denis_Rolland_(historien)" title="Denis Rolland (historien)">Denis Rolland</a> (dir.), <i>Pour comprendre la Bolivie d'Evo Morales</i>, Paris, L'Harmattan, 2007.</li> <li><span class="ouvrage" id="Rudel2006"><span class="ouvrage" id="Christian_Rudel2006"><a href="/wiki/Christian_Rudel" title="Christian Rudel">Christian Rudel</a>, <cite class="italique">La Bolivie</cite>, Paris, Karthala, <time>2006</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Bolivie&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Karthala&amp;rft.aulast=Rudel&amp;rft.aufirst=Christian&amp;rft.date=2006&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=53" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=53" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_guerres_impliquant_la_Bolivie" title="Liste des guerres impliquant la Bolivie">Liste des guerres impliquant la Bolivie</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=54" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=54" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative au spectacle<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.performing-arts.ch/p/408fb407-cd7b-4ef7-8e94-a295884a9790"><i>Archives suisses des arts de la scène</i></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la littérature<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sf-encyclopedia.com/entry/bolivia"><span class="lang-en" lang="en">The Encyclopedia of Science Fiction</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la vie publique<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://beta.parliament.uk/people/LynTyNOe">Parlement du Royaume-Uni</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D001838"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la géographie<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marineregions.org/gazetteer.php?p=details&amp;id=2137"><span class="lang-en" lang="en">Marine Gazetteer</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la bande dessinée<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://comicvine.gamespot.com/wd/4020-55941/"><span class="lang-en" lang="en">Comic Vine</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative aux beaux-arts<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T009691"><span class="lang-en" lang="en">Grove Art Online</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/tag/bolivie/">France 24</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la musique<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/area/a5aed4a3-8ce1-3ab3-bfee-b008cff6b857"><span class="lang-en" lang="en">MusicBrainz</span></a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Bolivia"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/bolivien"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//Bolivia/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F003392.php"><i>Dictionnaire historique de la Suisse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/bolivia_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=36744"><i>Encyclopédie de l'Ukraine moderne</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0010926.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=8546"><i>Hrvatska Enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4169011"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/pays/wd/109362"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://proleksis.lzmk.hr/12941"><i>Proleksis enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/Bolivia"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/bolivia"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/bolivie/"><i>Universalis</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l&#39;information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q750?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/130756130">VIAF</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000121836059">ISNI</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11985262t">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11985262t">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/027377067">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/n79066590">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4007607-6">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/nome/PUVV202249">Italie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00560869">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA15558867?l=en">CiNii</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&amp;authority_id=XX450652">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007564232205171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058616159306706">Catalogne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/141397">Suède</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.vatlib.it/auth/detail/494_36262">Vatican</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/1460961539528">Norvège</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ge128785">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://urn.bn.pt/nca/unimarc-authorities/txt?id=357659">Portugal</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://acervo.bn.br/sophia_web/autoridade/detalhe/000150049">Brésil</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldcat.org/identities/lccn-n79-066590">WorldCat</a></span></li> </ul></div></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=55" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=55" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=56" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=56" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text">Les conditions de vote (savoir lire et écrire, bénéficier d'un certain niveau de revenu) limitèrent par exemple en 1888 le corps électoral à 32&#160;000&#160;inscrits sur 1,7 million d'habitants<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text">Pas moins de 100&#160;000&#160;victimes sont à dénombrer dont 65&#160;000 du seul côté bolivien<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-ref_auto_1-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ref_auto_1_85-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Les <a href="/wiki/Cholo" title="Cholo">Cholos</a> désignent des métis bilingues d'origines indigène ou blanche</span> </li> <li id="cite_note-ref_auto_2-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ref_auto_2_86-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Ces «&#160;Blancs&#160;» ont fini par désigner aussi des Asiatiques voire des Afro-Boliviens (1,1&#160;%) descendants des esclaves africains</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;veaction=edit&amp;section=57" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bolivie&amp;action=edit&amp;section=57" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r222998893">@media screen{body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:30em;overflow:auto;padding:3px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin-top:0.3em}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre .references-small{margin-top:0}}@media screen and (prefers-reduced-motion:reduce){body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto;padding:0;border:0 none}}</style><div class="reference-cadre" tabindex="0"> <div class="references-small decimal" style=""><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.axl.cefan.ulaval.ca/amsudant/bolivie.htm"><cite style="font-style:normal;">Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">axl.cefan.ulaval.ca</span>, Université Laval <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-04-25" data-sort-value="2018-04-25">25 avril 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-cia-2"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-cia_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-cia_2-1">b</a> et <a href="#cite_ref-cia_2-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/bolivia"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The World Factbook — Central Intelligence Agency</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">cia.gov</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-04-25" data-sort-value="2018-04-25">25 avril 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-fmi-3"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-fmi_3-0">a</a> et <a href="#cite_ref-fmi_3-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut" title="Produit intérieur brut">PIB</a> à <a href="/wiki/Parit%C3%A9_de_pouvoir_d%27achat" title="Parité de pouvoir d&#39;achat">parité de pouvoir d'achat</a>, d'après le <a href="/wiki/Fonds_mon%C3%A9taire_international" title="Fonds monétaire international">Fonds monétaire international</a> (FMI).</span> </li> <li id="cite_note-FMI-4"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-FMI_4-0">a</a> et <a href="#cite_ref-FMI_4-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Fonds_mon%C3%A9taire_international" title="Fonds monétaire international">Fonds monétaire international</a>, World Economic Outlook Database - <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report">Données pour l'année 2022.</a></span> </li> <li id="cite_note-hdr2021-22-5"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-hdr2021-22_5-0">a</a> <a href="#cite_ref-hdr2021-22_5-1">b</a> et <a href="#cite_ref-hdr2021-22_5-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2022"><cite class="italique">Rapport sur le développement humain 2021/2022&#160;: Temps incertains, vies bouleversées&#160;: façonner notre avenir dans un monde en mutation</cite>, <a href="/wiki/New_York" title="New York">New York</a>, <a href="/wiki/Programme_des_Nations_unies_pour_le_d%C3%A9veloppement" title="Programme des Nations unies pour le développement">Programme des Nations unies pour le développement</a>, <time class="nowrap" datetime="2022-09" data-sort-value="2022-09">septembre 2022</time>, 337&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-92-1-126452-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-92-1-126452-4"><span class="nowrap">978-92-1-126452-4</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://hdr.undp.org/content/human-development-report-2021-22">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Rapport+sur+le+d%C3%A9veloppement+humain+2021%2F2022&amp;rft.place=New+York&amp;rft.pub=Programme+des+Nations+unies+pour+le+d%C3%A9veloppement&amp;rft.stitle=Temps+incertains%2C+vies+boulevers%C3%A9es+%3A+fa%C3%A7onner+notre+avenir+dans+un+monde+en+mutation&amp;rft.date=2022-09&amp;rft.tpages=337&amp;rft.isbn=978-92-1-126452-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Gini_BM-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gini_BM_6-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?most_recent_value_desc=false"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Gini index</cite></a>&#160;», sur <span class="italique"><a href="/wiki/Banque_mondiale" title="Banque mondiale">Banque mondiale</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-24" data-sort-value="2023-04-24">24 avril 2023</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-IPE2022-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-IPE2022_7-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="WolfEmersonEstyde_Sherbinin2022"><span class="ouvrage" id="Martin_J._WolfJohn_W._EmersonDaniel_C._EstyAlex_de_Sherbinin2022"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Martin J. Wolf, John W. Emerson, Daniel C. Esty, Alex de Sherbinin, Zachary A. Wendling <i><abbr class="abbr" title="et alii (et d’autres)">et al.</abbr></i>, <cite class="italique" lang="en">2022 Environmental Performance Index</cite>, New Haven, Connecticut, États-Unis, Yale Center for Environmental Law &amp; Policy, <time>2022</time>, 192&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://epi.yale.edu/downloads/epi2022report06062022.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d&#39;Adobe">&#91;PDF&#93;</abbr>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=2022+Environmental+Performance+Index&amp;rft.place=New+Haven%2C+Connecticut%2C+%C3%89tats-Unis&amp;rft.pub=Yale+Center+for+Environmental+Law+%26+Policy&amp;rft.aulast=Wolf&amp;rft.aufirst=Martin+J.&amp;rft.au=John+W.+Emerson&amp;rft.au=Daniel+C.+Esty&amp;rft.au=Alex+de+Sherbinin&amp;rft.au=Zachary+A.+Wendling&amp;rft.date=2022&amp;rft.tpages=192&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-CNIG-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CNIG_8-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Commission_nationale_de_toponymie,_conseil_national_de_l&#39;information_géographique2021"><span class="nom_auteur">Commission nationale de toponymie, conseil national de l'information géographique</span>, <cite class="italique">Pays, territoires et villes du monde juillet 2021</cite>, <time class="nowrap" datetime="2021-07-01" data-sort-value="2021-07-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> juillet 2021</time>, 34&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://cnig.gouv.fr/ressources-toponymie-a10578.html">présentation en ligne</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://cnig.gouv.fr/IMG/pdf/ptvm_1er-juillet-2021_ok.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d&#39;Adobe">&#91;PDF&#93;</abbr>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;5<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Pays%2C+territoires+et+villes+du+monde+juillet+2021&amp;rft.aulast=Commission+nationale+de+toponymie%2C+conseil+national+de+l%27information+g%C3%A9ographique&amp;rft.date=2021-07-01&amp;rft.pages=5&amp;rft.tpages=34&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.udape.gob.bo/index.php?option=com_wrapper&amp;view=wrapper&amp;Itemid=38"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Unidad de Análisis de Políticas Sociales</cite></a>&#160;», <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-10-18" data-sort-value="2017-10-18">18 octobre 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.minedu.gob.bo/files/publicaciones/veaye/1.-CPE-2008.pdf"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Constitución Política del Estado Plurinacional de Bolivia</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">minedu.gob.bo (ministère bolivien de l'Éducation)</span>, <time>2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-03-04" data-sort-value="2024-03-04">4 mars 2024</time>)</small></span>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;3 (article 5).</span> </li> <li id="cite_note-lynch-11"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-lynch_11-0">a</a> et <a href="#cite_ref-lynch_11-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lynch2007"><span class="ouvrage" id="John_Lynch2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> John <span class="nom_auteur">Lynch</span>, <cite class="italique" lang="en">Simón Bolívar&#160;: A Life</cite>, Yale University Press, <time>2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-300-12604-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-300-12604-4"><span class="nowrap">978-0-300-12604-4</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=zHWkaLOfoVQC&amp;pg=PA206&amp;dq=simon+bolivar++mines++english+bolivia+silver">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;206<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Sim%C3%B3n+Bol%C3%ADvar&amp;rft.pub=Yale+University+Press&amp;rft.stitle=A+Life&amp;rft.aulast=Lynch&amp;rft.aufirst=John&amp;rft.date=2007&amp;rft.pages=206&amp;rft.isbn=978-0-300-12604-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gregory1992"><span class="ouvrage" id="Desmond_Gregory1992"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Desmond <span class="nom_auteur">Gregory</span>, <cite class="italique" lang="en">Brute New World&#160;: Rediscovery of Latin America in the Early 19th Century</cite>, British Academic Press, <time>1992</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-85043-567-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-85043-567-9"><span class="nowrap">978-1-85043-567-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=V2hBAHD9BOUC&amp;pg=PA82&amp;dq=James+Paroissien">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Brute+New+World+%3A+Rediscovery+of+Latin+America+in+the+Early+19th+Century&amp;rft.pub=British+Academic+Press&amp;rft.aulast=Gregory&amp;rft.aufirst=Desmond&amp;rft.date=1992&amp;rft.isbn=978-1-85043-567-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;85.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;93.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;110.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;96.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;97.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;104.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;111.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;112.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;114.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;118.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;123.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;126.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lemoine2015"><span class="ouvrage" id="Maurice_Lemoine2015">Maurice Lemoine, <cite class="italique">Les enfants cachés du général Pinochet. Précis de coups d’État modernes et autres tentatives de déstabilisation</cite>, Don Quichotte, <time>2015</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">122-127</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Les+enfants+cach%C3%A9s+du+g%C3%A9n%C3%A9ral+Pinochet.+Pr%C3%A9cis+de+coups+d%E2%80%99%C3%89tat+modernes+et+autres+tentatives+de+d%C3%A9stabilisation&amp;rft.pub=Don+Quichotte&amp;rft.aulast=Lemoine&amp;rft.aufirst=Maurice&amp;rft.date=2015&amp;rft.pages=122-127&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;133.</span> </li> <li id="cite_note-:3-29"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:3_29-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:3_29-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2005">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://risal.collectifs.net/spip.php?page=imprimer&amp;id_article=1485#nh11"><cite style="font-style:normal;">Lignes de fracture en Amérique latine</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Risal</span>, <time class="nowrap" datetime="2005-06" data-sort-value="2005-06">juin 2005</time></span>.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;144.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Rudel2006">Rudel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;147.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Do_Alto_et_Franck_Poupeau2008"><span class="ouvrage" id="Hervé_Do_Alto_et_Franck_Poupeau2008">Hervé Do Alto et Franck Poupeau, «&#160;<cite style="font-style:normal">Affrontements autour de la nouvelle Constitution&#160;: «&#160;Révolution hors la révolution&#160;» en Bolivie</cite>&#160;», <i>Le Monde diplomatique</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2008-02" data-sort-value="2008-02">février 2008</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">18-19</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2008/02/DO_ALTO/15579">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="0008-06-01" data-sort-value="0008-06-01">3 juin 8</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Affrontements+autour+de+la+nouvelle+Constitution&amp;rft.jtitle=Le+Monde+diplomatique&amp;rft.stitle=%C2%AB+R%C3%A9volution+hors+la+r%C3%A9volution+%C2%BB+en+Bolivie&amp;rft.au=Herv%C3%A9+Do+Alto+et+Franck+Poupeau&amp;rft.date=2008-02&amp;rft.pages=18-19&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Garcia2012"><span class="ouvrage" id="Jean-René_Garcia2012">Jean-René Garcia, <cite class="italique">La Bolivie, histoire constitutionnelle et ambivalence du pouvoir exécutif</cite>, France, L'Harmattan, <time>2012</time>, 286&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-296-11502-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-296-11502-6"><span class="nowrap">978-2-296-11502-6</span></a>)</small>, p. 213<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Bolivie%2C+histoire+constitutionnelle+et+ambivalence+du+pouvoir+ex%C3%A9cutif&amp;rft.place=France&amp;rft.pub=L%27Harmattan&amp;rft.aulast=Garcia&amp;rft.aufirst=Jean-Ren%C3%A9&amp;rft.date=2012&amp;rft.pages=p.+213&amp;rft.tpages=286&amp;rft.isbn=978-2-296-11502-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Garcia2012"><span class="ouvrage" id="Jean-René_Garcia2012">Jean-René Garcia, <cite class="italique">La Bolivie, histoire constitutionnelle et ambivalence du pouvoir exécutif</cite>, France, L'Harmattan, <time>2012</time>, 286&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-296-11502-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-296-11502-6"><span class="nowrap">978-2-296-11502-6</span></a>)</small>, p. 214<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Bolivie%2C+histoire+constitutionnelle+et+ambivalence+du+pouvoir+ex%C3%A9cutif&amp;rft.place=France&amp;rft.pub=L%27Harmattan&amp;rft.aulast=Garcia&amp;rft.aufirst=Jean-Ren%C3%A9&amp;rft.date=2012&amp;rft.pages=p.+214&amp;rft.tpages=286&amp;rft.isbn=978-2-296-11502-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2006">«&#160;<cite style="font-style:normal">Evo Morales nationalise les hydrocarbures boliviens</cite>&#160;», <i>Le Monde</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2006-05-02" data-sort-value="2006-05-02">2 mai 2006</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/economie/article/2006/05/02/evo-morales-nationalise-les-hydrocarbures-boliviens_767367_3234.html">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Evo+Morales+nationalise+les+hydrocarbures+boliviens&amp;rft.jtitle=Le+Monde&amp;rft.date=2006-05-02&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:2-36"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_36-0">a</a> <a href="#cite_ref-:2_36-1">b</a> <a href="#cite_ref-:2_36-2">c</a> <a href="#cite_ref-:2_36-3">d</a> <a href="#cite_ref-:2_36-4">e</a> et <a href="#cite_ref-:2_36-5">f</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mariette2019"><span class="ouvrage" id="Maëlle_Mariette2019">Maëlle Mariette, «&#160;<cite style="font-style:normal">Mérites et limites d'une «&#160;révolution&#160;» pragmatique</cite>&#160;», <i>Le Monde diplomatique</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2019-09" data-sort-value="2019-09">septembre 2019</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2019/09/MARIETTE/60321">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=M%C3%A9rites+et+limites+d%27une+%C2%AB+r%C3%A9volution+%C2%BB+pragmatique&amp;rft.jtitle=Le+Monde+diplomatique&amp;rft.aulast=Mariette&amp;rft.aufirst=Ma%C3%ABlle&amp;rft.date=2019-09&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2019">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.courrierinternational.com/article/economie-le-miracle-economique-de-la-bolivie"><cite style="font-style:normal;">Économie. Le miracle économique de la Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Courrier international</span>, <time class="nowrap" datetime="2019-08-09" data-sort-value="2019-08-09">9 août 2019</time></span>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.medelu.org/Prodigieuse-metamorphose-de-la#nh4"><cite style="font-style:normal;">Prodigieuse métamorphose de la Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">medelu.org</span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dory2006"><span class="ouvrage" id="Daniel_Dory2006">Daniel Dory, «&#160;<cite style="font-style:normal">Polarisation politique et fractures territoriales en Bolivie</cite>&#160;», <i><a href="/wiki/H%C3%A9rodote_(revue)" title="Hérodote (revue)">Hérodote</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;123,&#8206; <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr>&#160;trimestre 2006, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;82 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://shs.cairn.info/revue-herodote-2006-4-page-82?lang=fr">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-25" data-sort-value="2020-05-25">25 mai 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Polarisation+politique+et+fractures+territoriales+en+Bolivie&amp;rft.jtitle=H%C3%A9rodote&amp;rft.issue=123&amp;rft.aulast=Dory&amp;rft.aufirst=Daniel&amp;rft.date=2006&amp;rft.pages=82&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dory2006"><span class="ouvrage" id="Daniel_Dory2006">Daniel Dory, «&#160;<cite style="font-style:normal">Polarisation politique et fractures territoriales en Bolivie</cite>&#160;», <i><a href="/wiki/H%C3%A9rodote_(revue)" title="Hérodote (revue)">Hérodote</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;123,&#8206; <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr>&#160;trimestre 2006, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;86 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://shs.cairn.info/revue-herodote-2006-4-page-82?lang=fr">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-25" data-sort-value="2020-05-25">25 mai 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Polarisation+politique+et+fractures+territoriales+en+Bolivie&amp;rft.jtitle=H%C3%A9rodote&amp;rft.issue=123&amp;rft.aulast=Dory&amp;rft.aufirst=Daniel&amp;rft.date=2006&amp;rft.pages=86&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text">AFP, «&#160;Mobilisation internationale pour sortir la Bolivie de la crise politique&#160;», 5 avril 2008.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2009"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="es">Un país dividido aprueba la nueva CPE con el 58,7&#160;%</cite>&#160;», <i><span class="lang-es" lang="es"><a href="/wiki/La_Raz%C3%B3n" title="La Razón">La Razón</a></span></i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2009-01-26" data-sort-value="2009-01-26">26 janvier 2009</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.la-razon.com/versiones/20090126_006619/nota_249_752935.htm">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2009-01-26" data-sort-value="2009-01-26">26 janvier 2009</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Un+pa%C3%ADs+dividido+aprueba+la+nueva+CPE+con+el+58%2C7+%25&amp;rft.jtitle=La+Raz%C3%B3n&amp;rft.date=2009-01-26&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text">Cité dans <span class="ouvrage" id="Garcia2012"><span class="ouvrage" id="Jean-René_Garcia2012">Jean-René Garcia, <cite class="italique">La Bolivie, histoire constitutionnelle et ambivalence du pouvoir exécutif</cite>, France, L'Harmattan, <time>2012</time>, 286&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-296-11502-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-296-11502-6"><span class="nowrap">978-2-296-11502-6</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;216<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Bolivie%2C+histoire+constitutionnelle+et+ambivalence+du+pouvoir+ex%C3%A9cutif&amp;rft.place=France&amp;rft.pub=L%27Harmattan&amp;rft.aulast=Garcia&amp;rft.aufirst=Jean-Ren%C3%A9&amp;rft.date=2012&amp;rft.pages=216&amp;rft.tpages=286&amp;rft.isbn=978-2-296-11502-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Garcia2012"><span class="ouvrage" id="Jean-René_Garcia2012">Jean-René Garcia, <cite class="italique">La Bolivie, histoire constitutionnelle et ambivalence du pouvoir exécutif</cite>, France, L'Harmattan, <time>2012</time>, 286&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-296-11502-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-296-11502-6"><span class="nowrap">978-2-296-11502-6</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">220-221</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Bolivie%2C+histoire+constitutionnelle+et+ambivalence+du+pouvoir+ex%C3%A9cutif&amp;rft.place=France&amp;rft.pub=L%27Harmattan&amp;rft.aulast=Garcia&amp;rft.aufirst=Jean-Ren%C3%A9&amp;rft.date=2012&amp;rft.pages=220-221&amp;rft.tpages=286&amp;rft.isbn=978-2-296-11502-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text">«&#160;Santa Cruz met la pression sur Morales&#160;», <i>Le Soir</i>, 6 mai 2008, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;13.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text">«&#160;La Bolivie risque d'éclater&#160;», <i>La Presse</i>, 15 mai 2008, p. A20.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Vice-présidence_de_la_république_de_Bolivie_et_Unité_d&#39;information_pour_la_participation_citoyenne2008"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> Vice-présidence de la république de Bolivie et Unité d'information pour la participation citoyenne, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vicepresidencia.gob.bo/IMG/pdf/referendum_revocatorio.pdf"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Resultados electorales&#160;: Referéndum Revocatorio 2008</cite></a>&#160;» <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d&#39;Adobe">&#91;PDF&#93;</abbr>, sur <span class="italique">vicepresidencia.gob.bo</span>, <time>2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-08-28" data-sort-value="2024-08-28">28 août 2024</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> <span class="noarchive">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080821143659/http://www.la-razon.com/versiones/20080811_006361/nota_249_649342.htm">El referéndum fortalece al Presidente y a la media luna</a>&#160;»</span> <small>(version du <time class="nowrap" datetime="2008-08-21" data-sort-value="2008-08-21">21 août 2008</time> sur <i><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a></i>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text">Non cité, <span class="ouvrage"><span class="noarchive">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eldeber.com.bo/2008/2008-08-10/index.php"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);">http://www.eldeber.com.bo/2008/2008-08-10/index.php</cite></a>&#160;»<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/http://www.eldeber.com.bo/2008/2008-08-10/index.php">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.eldeber.com.bo/2008/2008-08-10/index.php">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/http://www.eldeber.com.bo/2008/2008-08-10/index.php">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&amp;q=cache:http://www.eldeber.com.bo/2008/2008-08-10/index.php">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J&#39;ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire&#160;?</a>)</sup></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-01-22" data-sort-value="2015-01-22">22 janvier 2015</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2019">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mediapart.fr/journal/international/111119/bolivie-morales-quitte-la-presidence-et-denonce-un-coup-d-etat"><cite style="font-style:normal;">Bolivie: Morales quitte la présidence et dénonce un «&#160;coup d’État&#160;»</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Mediapart</span>, <time class="nowrap" datetime="2019-11-11" data-sort-value="2019-11-11">11 novembre 2019</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-11-20" data-sort-value="2019-11-20">20 novembre 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2019">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rfi.fr/ameriques/20191116-bolivie-presidente-jeanine-anez-campe-positions-conservatrices-religion"><cite style="font-style:normal;">En Bolivie, la présidente Jeanine Añez campe sur ses positions conservatrices</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">RFI</span>, <time class="nowrap" datetime="2019-11-16" data-sort-value="2019-11-16">16 novembre 2019</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-11-20" data-sort-value="2019-11-20">20 novembre 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text"> <span class="ouvrage" id="2019">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.huffingtonpost.fr/entry/en-bolivie-au-moins-23-morts-depuis-le-debut-de-la-crise_fr_5dd101e3e4b029474818a9e9"><cite style="font-style:normal;">Au moins 23 personnes sont mortes depuis le début de la crise en Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Le Huffington Post</span>, <time class="nowrap" datetime="2019-11-17" data-sort-value="2019-11-17">17 novembre 2019</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-11-20" data-sort-value="2019-11-20">20 novembre 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Houeix2020"><span class="ouvrage" id="Romain_Houeix2020">Romain Houeix, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/20200609-bolivie-presidentielle-etude-statistique-conteste-accusation-fraude-evo-maurales"><cite style="font-style:normal;">Présidentielle en Bolivie&#160;: une étude statistique conteste les accusations de fraude d'Evo Morales</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">France 24</span>, <time class="nowrap" datetime="2020-06-09" data-sort-value="2020-06-09">9 juin 2020</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-10" data-sort-value="2020-06-10">10 juin 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ine.gob.bo/index.php/censos-y-proyecciones-de-poblacion-sociales/"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Población y Hechos Vitales</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">INE</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2025-02-11" data-sort-value="2025-02-11">11 février 2025</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ine.gob.bo/index.php/bolivia/aspectos-politicos-y-administrativos/"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Aspectos Políticos y Administrativos</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">INE</span>, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2025-02-11" data-sort-value="2025-02-11">11 février 2025</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text">Alain Rodier, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cf2r.org/fr/actualite/notes_actualite_31.php">«&#160;La Bolivie devient un narco-État&#160;»</a>, cf2r.org, mars 2006</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://perspective.usherbrooke.ca/bilan/servlet/BMTendanceStatPays?langue=fr&amp;codePays=BOL&amp;codeTheme=1&amp;codeStat=SP.URB.TOTL.IN.ZS"><cite style="font-style:normal;">Bolivie - Population urbaine (% de la population totale) - Statistiques</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">perspective.usherbrooke.ca</span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text">Chiffres de 2006. Cité <i>in</i> Silvina Cecilia Carrizo et Sébastien Velut, «&#160;L'énergie dans le Mercosur&#160;», <i>Hérodote</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;123, <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr>&#160;trimestre 2006, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;90.</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text">Chiffres de 2006. Cité <i>in</i> Silvina Cecilia Carrizo et Sébastien Velut, «&#160;L'énergie dans le Mercosur&#160;», <i>Hérodote</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;123, <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr>&#160;trimestre 2006, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;102.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ledevoir.com/2006/05/02/108156.html"><i>Amérique latine&#160;: la fronde contre les compagnies pétrolières s'intensifie</i></a> - <i><a href="/wiki/Le_Devoir" title="Le Devoir">Le Devoir</a></i>, 2 mai 2006</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Avril2010"><span class="ouvrage" id="Sophie_Avril2010">Sophie Avril, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://energie.lexpansion.com/prospective/le-triangle-du-lithium-vers-un-nouvel-eldorado-_a-34-3323.html"><cite style="font-style:normal;">Le triangle du lithium&#160;: vers un nouvel Eldorado</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">L'Expansion</span>, <time class="nowrap" datetime="2010-02-02" data-sort-value="2010-02-02">2 février 2010</time></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-LeMonde-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-LeMonde_62-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008">«&#160;<cite style="font-style:normal">Les ressources limitées de lithium pourraient freiner l'essor des voitures électriques</cite>&#160;», <i>Le Monde</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2008-10-07" data-sort-value="2008-10-07">7 octobre 2008</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/planete/article/2008/10/07/les-ressources-limitees-de-lithium-pourraient-freiner-l-essor-des-voitures-electriques_1103972_3244.html">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Les+ressources+limit%C3%A9es+de+lithium+pourraient+freiner+l%27essor+des+voitures+%C3%A9lectriques&amp;rft.jtitle=Le+Monde&amp;rft.date=2008-10-07&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2021">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.geo.fr/environnement/lithium-lor-blanc-de-la-bolivie-196909"><cite style="font-style:normal;">Le lithium, or blanc de la Bolivie&#160;?</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">geo.fr</span>, <time class="nowrap" datetime="2021-08-02" data-sort-value="2021-08-02">2 août 2021</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-02-11" data-sort-value="2024-02-11">11 février 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2017">«&#160;<cite style="font-style:normal">Aladi: Bolivia tiene el mayor crecimiento económico de A.Latina</cite>&#160;», <i>Centro Estratégico Latinoamericano de Geopolítica</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2017-10-17" data-sort-value="2017-10-17">17 octobre 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.celag.org/bolivia-crecimiento-economico-2016/">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Aladi%3A+Bolivia+tiene+el+mayor+crecimiento+econ%C3%B3mico+de+A.Latina&amp;rft.jtitle=Centro+Estrat%C3%A9gico+Latinoamericano+de+Geopol%C3%ADtica&amp;rft.date=2017-10-17&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:0-65"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_65-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:0_65-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="es">En 9 años salieron de la extrema pobreza 2 millones de bolivianos</cite>&#160;», <i><span class="lang-es" lang="es">Elpotosi</span></i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2017-08-07" data-sort-value="2017-08-07">7 août 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://elpotosi.net/nacional/20160815_en-9-anos-salieron-de-la-extrema-pobreza-2-millones-de-bolivianos.html">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=En+9+a%C3%B1os+salieron+de+la+extrema+pobreza+2+millones+de+bolivianos&amp;rft.jtitle=Elpotosi&amp;rft.date=2017-08-07&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="es">Bolivia, una mirada a los logros más importantes del nuevo modelo económico</cite>&#160;», <i><span class="lang-es" lang="es">Economía Plural</span></i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2014-06" data-sort-value="2014-06">juin 2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://medios.economiayfinanzas.gob.bo/MH/documentos/2014/Brochure_2014_ok.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Bolivia%2C+una+mirada+a+los+logros+m%C3%A1s+importantes+del+nuevo+modelo+econ%C3%B3mico&amp;rft.jtitle=Econom%C3%ADa+Plural&amp;rft.date=2014-06&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2024"><cite class="italique">Le Bilan du Monde</cite>, Paris, Le Monde, <time>2024</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-36804-159-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-36804-159-8"><span class="nowrap">978-2-36804-159-8</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;123,136<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Le+Bilan+du+Monde&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Le+Monde&amp;rft.date=2024&amp;rft.pages=123%2C136&amp;rft.isbn=978-2-36804-159-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2024">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wipo.int/fr/web/global-innovation-index/2024/index"><cite style="font-style:normal;">Indice mondial de l’innovation 2024&#160;: Quelles sont les économies les plus innovantes en 2024?</cite></a>&#160;», sur <span class="italique"><a href="/wiki/Organisation_mondiale_de_la_propri%C3%A9t%C3%A9_intellectuelle" title="Organisation mondiale de la propriété intellectuelle">Organisation mondiale de la propriété intellectuelle</a></span>, <time>2024</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-11-15" data-sort-value="2024-11-15">15 novembre 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-:4-69"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:4_69-0">a</a> <a href="#cite_ref-:4_69-1">b</a> <a href="#cite_ref-:4_69-2">c</a> <a href="#cite_ref-:4_69-3">d</a> <a href="#cite_ref-:4_69-4">e</a> et <a href="#cite_ref-:4_69-5">f</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gouverneur2020"><span class="ouvrage" id="Cédric_Gouverneur2020">Cédric <span class="nom_auteur">Gouverneur</span>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2020/08/GOUVERNEUR/62070"><cite style="font-style:normal;">La Bolivie affronte l'agonie de ses glaciers</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Le Monde diplomatique</span>, <time class="nowrap" datetime="2020-08-01" data-sort-value="2020-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 2020</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-11-07" data-sort-value="2021-11-07">7 novembre 2021</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lefigaro.fr/sciences/incendies-la-bolivie-se-decrete-en-etat-de-catastrophe-nationale-20201009Incendies:">la Bolivie se décrète en état de catastrophe nationale</a>, Le Figaro avec AFP, 9 octobre 2020</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.actulatino.com/2016/12/01/bolivie-pour-les-scientifiques-l-acceleration-de-la-fonte-des-glaciers-pourrait-avoir-des-consequences-catastrophiques/"><cite style="font-style:normal;">Bolivie&#160;: Pour les scientifiques, l'accéleration de la fonte des glaciers pourrait avoir des conséquences catastrophiques</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">ActuLatino</span>, <time class="nowrap" datetime="2016-12-01" data-sort-value="2016-12-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> décembre 2016</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-11" data-sort-value="2020-05-11">11 mai 2020</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.geo.fr/voyages/guides-de-voyage/amerique/bolivie"><cite style="font-style:normal;">Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Geo</span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BCB2015">BCB, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bcb.gob.bo/webdocs/ReservasInternacionales/graficas/RIN_PAGWEB15ene15.pdf"><cite style="font-style:normal;">Bolivia: Réserves internationales nettes</cite></a>&#160;», <time class="nowrap" datetime="2015-01-19" data-sort-value="2015-01-19">19 janvier 2015</time></span>.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2024"><cite class="italique">Le Bilan du Monde</cite>, Paris, Le Monde, <time>2024</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-36804-159-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-36804-159-8"><span class="nowrap">978-2-36804-159-8</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;136<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Le+Bilan+du+Monde&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Le+Monde&amp;rft.date=2024&amp;rft.pages=136&amp;rft.isbn=978-2-36804-159-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-stern-75"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-stern_75-0">a</a> et <a href="#cite_ref-stern_75-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">"Le tourisme responsable relancé par la crainte du réchauffement climatique", le 8 novembre 2006, par Odile Duperry, pour l'AFP</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.humanium.org/fr/bolivie/"><cite style="font-style:normal;">Enfants de Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Humanium</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-05-07" data-sort-value="2023-05-07">7 mai 2023</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.humanium.org/fr/bolivie/"><cite style="font-style:normal;">Enfants de Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Humanium</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-29" data-sort-value="2023-04-29">29 avril 2023</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=PlKMnAxQcrE"><cite style="font-style:normal;">Bolivie, le travail des enfants - Un scandale ou une nécessité&#160;? - Documentaire monde - HD - AMP</cite></a>&#160;» <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-29" data-sort-value="2023-04-29">29 avril 2023</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-Contexte_et_besoins_des_enfants_en_Bolivie-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Contexte_et_besoins_des_enfants_en_Bolivie_79-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="UNICEF">UNICEF, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unicef.fr/wp-content/uploads/2023/02/IESEG_UNICEF-Bolivie-07.12.2022_FR.pdf"><cite style="font-style:normal;">Contexte et besoins des enfants en Bolivie</cite></a>&#160;» <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d&#39;Adobe">&#91;PDF&#93;</abbr> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-24" data-sort-value="2023-04-24">24 avril 2023</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2010">«&#160;<cite style="font-style:normal">Eliminer le travail des enfants en Bolivie: le rôle de l’éducation</cite>&#160;», <i><a href="/wiki/Organisation_internationale_du_travail" title="Organisation internationale du travail">Organisation internationale du travail</a></i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2010-06-07" data-sort-value="2010-06-07">7 juin 2010</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/mission-and-objectives/features/WCMS_141278/lang--fr/index.htm">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-29" data-sort-value="2023-04-29">29 avril 2023</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Eliminer+le+travail+des+enfants+en+Bolivie%3A+le+r%C3%B4le+de+l%E2%80%99%C3%A9ducation&amp;rft.jtitle=Organisation+internationale+du+travail&amp;rft.date=2010-06-07&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lavoie,_Maude_Cloutier_Boutin,_Carole-Anne_Labine,_Marie-Claude_Mercier2014"><span class="ouvrage" id="Kevin_Lavoie,_Maude_Cloutier_Boutin,_Carole-Anne_Labine,_Marie-Claude_Mercier2014">Kevin Lavoie, Maude Cloutier Boutin, Carole-Anne Labine, Marie-Claude Mercier, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://revueintervention.org/wp-content/uploads/2020/05/lintervention_social_lavoie_et_all.pdf"><cite style="font-style:normal;">L’intervention sociale auprès d'enfants et d’adolescents travailleurs dans la ville de Sucre: récit d'une expérience de solidarité internationale en Bolivie</cite></a>&#160;» <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d&#39;Adobe">&#91;PDF&#93;</abbr>, sur <span class="italique">Intervention</span>, <time>2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-05" data-sort-value="2023-04-05">5 avril 2023</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Nourmamode"><span class="ouvrage" id="Reza_Nourmamode">Reza <span class="nom_auteur">Nourmamode</span>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.liberation.fr/futurs/2014/07/17/travail-des-enfants-la-bolivie-a-contre-courant_1065811/"><cite style="font-style:normal;">Travail des enfants&#160;: la Bolivie à contre-courant</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Libération</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-11-02" data-sort-value="2023-11-02">2 novembre 2023</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=PlKMnAxQcrE"><cite style="font-style:normal;">Bolivie, le travail des enfants - Un scandale ou une nécessité&#160;? - Documentaire monde - HD - AMP</cite></a>&#160;» <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-05-07" data-sort-value="2023-05-07">7 mai 2023</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-:5-84"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:5_84-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:5_84-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2018">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.francetvinfo.fr/societe/education/bolivie-des-enfants-au-travail-une-realite-quotidienne_3038165.html"><cite style="font-style:normal;">Bolivie&#160;: des enfants au travail, une réalité quotidienne</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Franceinfo</span>, <time class="nowrap" datetime="2018-11-16" data-sort-value="2018-11-16">16 novembre 2018</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-11-02" data-sort-value="2023-11-02">2 novembre 2023</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-Les_minorités_en_Amérique_latine_et_aux_Caraïbes-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Les_minorités_en_Amérique_latine_et_aux_Caraïbes_87-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Yacoub1998"><span class="ouvrage" id="Joseph_Yacoub1998">Joseph Yacoub, <cite class="italique">Les minorités en Amérique latine et aux Caraïbes</cite>, Desclée de Brouwer, <time>1998</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">781-805</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Les+minorit%C3%A9s+en+Am%C3%A9rique+latine+et+aux+Cara%C3%AFbes&amp;rft.pub=Descl%C3%A9e+de+Brouwer&amp;rft.aulast=Yacoub&amp;rft.aufirst=Joseph&amp;rft.date=1998&amp;rft.pages=781-805&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-BOLIVIE_-_Le_pays_est_déclaré_«_territoire_libéré_de_l’analphabétisme-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BOLIVIE_-_Le_pays_est_déclaré_«_territoire_libéré_de_l’analphabétisme_88-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alterinfos.org/spip.php?article3055"><cite style="font-style:normal;">BOLIVIE - Le pays est déclaré «&#160;territoire libéré de l’analphabétisme</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">alterinfos.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-11-30" data-sort-value="2018-11-30">30 novembre 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Worldbank_1-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Worldbank_1_89-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2006"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2006/12/01/000011823_20061201120157/Rendered/PDF/350730BO.pdf"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Bolivia Basic Education in Bolivia</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">wds.worldbank.org</span>, <time class="nowrap" datetime="2006-12-01" data-sort-value="2006-12-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> décembre 2006</time></span>.</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Bolivia declares literacy success</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">BBC</span></i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2008-12-21" data-sort-value="2008-12-21">21 décembre 2008</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7794293.stm">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-10-25" data-sort-value="2017-10-25">25 octobre 2017</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Bolivia+declares+literacy+success&amp;rft.jtitle=BBC&amp;rft.date=2008-12-21&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:1-91"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_91-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:1_91-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : portugais">(pt)</abbr> «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="pt">Como a Bolívia acabou com o analfabetismo</cite>&#160;», <i><span class="lang-pt" lang="pt">Outras palavras</span></i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2017-10-24" data-sort-value="2017-10-24">24 octobre 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://outraspalavras.net/outrasmidias/como-a-bolivia-acabou-com-o-analfabetismo/">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Como+a+Bol%C3%ADvia+acabou+com+o+analfabetismo&amp;rft.jtitle=Outras+palavras&amp;rft.date=2017-10-24&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Telégrafo2014"><span class="ouvrage" id="El_Telégrafo2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> El <span class="nom_auteur">Telégrafo</span>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.eltelegrafo.com.ec/noticias/tecnologia/6/evo-empieza-a-entregar-los-computadores-made-in-bolivia"><cite style="font-style:normal;" lang="es-es">Evo empieza a entregar los computadores made in Bolivia</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">El Telégrafo</span>, <time class="nowrap" datetime="2014-08-04" data-sort-value="2014-08-04">4 août 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-12-15" data-sort-value="2024-12-15">15 décembre 2024</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-WHO_1-93"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-WHO_1_93-0">a</a> et <a href="#cite_ref-WHO_1_93-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.who.int/countries/bol/en/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">WHO - Bolivia (Plurinational State of)</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">who.int</span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <span class="noarchive">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.who.int/countries/bol/fr/"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);" lang="en">OMS - Bolivie (État plurinational de)</cite></a>&#160;»<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/http://www.who.int/countries/bol/fr/">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.who.int/countries/bol/fr/">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/http://www.who.int/countries/bol/fr/">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&amp;q=cache:http://www.who.int/countries/bol/fr/">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J&#39;ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire&#160;?</a>)</sup></span>, sur <span class="italique">who.int</span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cambio.bo/?q=node/20475"><cite style="font-style:normal;">OPS/OMS distingue al Ministerio de Salud por erradicar el sarampión, polio y rubeola congénita | CAMBIO - Periódico del Estado Plurinacional</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">cambio.bo</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-01-21" data-sort-value="2017-01-21">21 janvier 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.rfi.fr/fr/am%C3%A9riques/20210809-bolivie-les-endett%C3%A9s-du-covid-19-victimes-d-un-syst%C3%A8me-de-sant%C3%A9-mal-en-point">https://www.rfi.fr/fr/am%C3%A9riques/20210809-bolivie-les-endett%C3%A9s-du-covid-19-victimes-d-un-syst%C3%A8me-de-sant%C3%A9-mal-en-point</a></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.mediapart.fr/journal/international/280721/en-bolivie-la-detresse-des-endettes-du-covid">https://www.mediapart.fr/journal/international/280721/en-bolivie-la-detresse-des-endettes-du-covid</a></span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.globalreligiousfutures.org/countries/bolivia#/?affiliations_religion_id=0&amp;affiliations_year=2010&amp;region_name=All%20Countries&amp;restrictions_year=2016"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Religions in Bolivia</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">globalreligiousfutures.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-02-23" data-sort-value="2018-02-23">23 février 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marcou2023"><span class="ouvrage" id="Alexandre_Marcou2023">Alexandre <span class="nom_auteur">Marcou</span>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.monde-diplomatique.fr/2023/01/MARCOU/65411"><cite style="font-style:normal;">Avec les mennonites de Bolivie</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Le Monde diplomatique</span>, <time class="nowrap" datetime="2023-01-01" data-sort-value="2023-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2023</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-11-01" data-sort-value="2023-11-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 2023</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Le_Figaro-100"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Le_Figaro_100-0">a</a> <a href="#cite_ref-Le_Figaro_100-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Le_Figaro_100-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Valini2022"><span class="ouvrage" id="Lou_Valini2022">Lou Valini, «&#160;<cite style="font-style:normal">En Bolivie, le féminisme s'habille en "chola"</cite>&#160;», <i><a href="/wiki/Le_Figaro_Magazine" title="Le Figaro Magazine">Le Figaro Magazine</a></i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2022-05-27" data-sort-value="2022-05-27">27 mai 2022</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">52-61</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lefigaro.fr/international/en-bolivie-le-feminisme-s-habille-en-chola-20220527">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=En+Bolivie%2C+le+f%C3%A9minisme+s%27habille+en+%22chola%22&amp;rft.jtitle=Le+Figaro+Magazine&amp;rft.aulast=Valini&amp;rft.aufirst=Lou&amp;rft.date=2022-05-27&amp;rft.pages=52-61&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.lefigaro.fr%2Finternational%2Fen-bolivie-le-feminisme-s-habille-en-chola-20220527&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABolivie"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-BackgroundNote-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BackgroundNote_101-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/35751.htm"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Background Note: Bolivia</cite></a>&#160;», <a href="/wiki/D%C3%A9partement_d%27%C3%89tat_des_%C3%89tats-Unis" title="Département d&#39;État des États-Unis">département d'État des États-Unis</a> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2006-10-17" data-sort-value="2006-10-17">17 octobre 2006</time>)</small></span>.</span> </li> </ol> </div> </div> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Pays_d%27Am%C3%A9rique" title="Modèle:Palette Pays d&#39;Amérique"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Pays_d%27Am%C3%A9rique&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Liste_des_pays_du_monde" title="Liste des pays du monde">États souverains</a>, <a href="/wiki/Liste_des_d%C3%A9pendances_et_territoires_%C3%A0_souverainet%C3%A9_sp%C3%A9ciale" title="Liste des dépendances et territoires à souveraineté spéciale">dépendances et territoires à souveraineté spéciale</a> des <a href="/wiki/Am%C3%A9rique" title="Amérique">Amériques</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_du_Nord" title="Amérique du Nord">Amérique du Nord</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Location_North_America.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Location_North_America.svg/120px-Location_North_America.svg.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Location_North_America.svg/250px-Location_North_America.svg.png 1.5x" data-file-width="550" data-file-height="550" /></a></span></th> <td class="navbox-list" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="width:90px"><a href="/wiki/Liste_des_pays_du_monde" title="Liste des pays du monde">États souverains</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;background:#F9F9F9;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Antigua-et-Barbuda" title="Antigua-et-Barbuda">Antigua-et-Barbuda</a></li> <li><a href="/wiki/Bahamas" title="Bahamas">Bahamas</a></li> <li><a href="/wiki/Barbade" title="Barbade">Barbade</a></li> <li><a href="/wiki/Belize" title="Belize">Belize</a></li> <li><a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a></li> <li><a href="/wiki/Costa_Rica" title="Costa Rica">Costa Rica</a></li> <li><a href="/wiki/Cuba" title="Cuba">Cuba</a></li> <li><a href="/wiki/Dominique_(pays)" title="Dominique (pays)">Dominique</a></li> <li><a href="/wiki/Salvador" title="Salvador">Salvador</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a></li> <li><a href="/wiki/Grenade_(pays)" title="Grenade (pays)">Grenade</a></li> <li><a href="/wiki/Guatemala" title="Guatemala">Guatemala</a></li> <li><a href="/wiki/Ha%C3%AFti" title="Haïti">Haïti</a></li> <li><a href="/wiki/Honduras" title="Honduras">Honduras</a></li> <li><a href="/wiki/Jama%C3%AFque" title="Jamaïque">Jamaïque</a></li> <li><a href="/wiki/Mexique" title="Mexique">Mexique</a></li> <li><a href="/wiki/Nicaragua" title="Nicaragua">Nicaragua</a></li> <li><a href="/wiki/Panama" title="Panama">Panama</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9publique_dominicaine" title="République dominicaine">République dominicaine</a></li> <li><a href="/wiki/Saint-Christophe-et-Ni%C3%A9v%C3%A8s" title="Saint-Christophe-et-Niévès">Saint-Christophe-et-Niévès</a></li> <li><a href="/wiki/Sainte-Lucie" title="Sainte-Lucie">Sainte-Lucie</a></li> <li><a href="/wiki/Saint-Vincent-et-les-Grenadines" title="Saint-Vincent-et-les-Grenadines">Saint-Vincent-et-les-Grenadines</a></li> <li><a href="/wiki/Trinit%C3%A9-et-Tobago" title="Trinité-et-Tobago">Trinité-et-Tobago</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:90px"><a href="/wiki/Liste_des_d%C3%A9pendances_et_territoires_%C3%A0_souverainet%C3%A9_sp%C3%A9ciale" title="Liste des dépendances et territoires à souveraineté spéciale">Dépendances et territoires à souveraineté spéciale</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;;background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Anguilla" title="Anguilla">Anguilla</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Aruba" title="Aruba">Aruba</a> <small>(<a href="/wiki/Pays-Bas" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Banc_de_Bajo_Nuevo" title="Banc de Bajo Nuevo">Banc de Bajo Nuevo</a> <small>(<a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Banc_de_Serranilla" title="Banc de Serranilla">Banc de Serranilla</a> <small>(<a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Bermudes" title="Bermudes">Bermudes</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Cura%C3%A7ao" title="Curaçao">Curaçao</a> <small>(<a href="/wiki/Pays-Bas" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Groenland" title="Groenland">Groenland</a> <small>(<a href="/wiki/Danemark" title="Danemark">Danemark</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Guadeloupe" title="Guadeloupe">Guadeloupe</a> <small>(<a href="/wiki/France" title="France">France</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Eles_Ca%C3%AFmans" title="Îles Caïmans">Îles Caïmans</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Ele_Clipperton" title="Île Clipperton">Île Clipperton</a> <small>(<a href="/wiki/France" title="France">France</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Eles_Turques-et-Ca%C3%AFques" title="Îles Turques-et-Caïques">Îles Turques-et-Caïques</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Eles_Vierges_britanniques" title="Îles Vierges britanniques">Îles Vierges britanniques</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Eles_Vierges_des_%C3%89tats-Unis" title="Îles Vierges des États-Unis">Îles Vierges des États-Unis</a> <small>(<a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Martinique" title="Martinique">Martinique</a> <small>(<a href="/wiki/France" title="France">France</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Montserrat_(Antilles)" title="Montserrat (Antilles)">Montserrat</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Pays-Bas_carib%C3%A9ens" title="Pays-Bas caribéens">Pays-Bas caribéens</a> <small>(<a href="/wiki/Pays-Bas" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Porto_Rico" title="Porto Rico">Porto Rico</a> <small>(<a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Saint-Barth%C3%A9lemy_(Antilles_fran%C3%A7aises)" title="Saint-Barthélemy (Antilles françaises)">Saint-Barthélemy</a> <small>(<a href="/wiki/France" title="France">France</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Saint-Martin_(Antilles_fran%C3%A7aises)" title="Saint-Martin (Antilles françaises)">Saint-Martin (partie française)</a> <small>(<a href="/wiki/France" title="France">France</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Saint-Martin_(royaume_des_Pays-Bas)" title="Saint-Martin (royaume des Pays-Bas)">Saint-Martin (partie néerlandaise)</a> <small>(<a href="/wiki/Pays-Bas" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Saint-Pierre-et-Miquelon" title="Saint-Pierre-et-Miquelon">Saint-Pierre-et-Miquelon</a> <small>(<a href="/wiki/France" title="France">France</a>)</small></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> <td class="navbox-image" rowspan="3" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Americas_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Americas_%28orthographic_projection%29.svg/110px-Americas_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="110" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Americas_%28orthographic_projection%29.svg/165px-Americas_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Americas_%28orthographic_projection%29.svg/220px-Americas_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="550" data-file-height="550" /></a></span></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_du_Sud" title="Amérique du Sud">Amérique du Sud</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:South_America_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/South_America_%28orthographic_projection%29.svg/100px-South_America_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/South_America_%28orthographic_projection%29.svg/150px-South_America_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/South_America_%28orthographic_projection%29.svg/200px-South_America_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a></span></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="width:90px"><a href="/wiki/Liste_des_pays_du_monde" title="Liste des pays du monde">États souverains</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;background:#F9F9F9;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Argentine" title="Argentine">Argentine</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Bolivie</a></li> <li><a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a></li> <li><a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a></li> <li><a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89quateur_(pays)" title="Équateur (pays)">Équateur</a></li> <li><a href="/wiki/Guyana" title="Guyana">Guyana</a></li> <li><a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a></li> <li><a href="/wiki/Suriname" title="Suriname">Suriname</a></li> <li><a href="/wiki/Uruguay" title="Uruguay">Uruguay</a></li> <li><a href="/wiki/Venezuela" title="Venezuela">Venezuela</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:90px"><a href="/wiki/Liste_des_d%C3%A9pendances_et_territoires_%C3%A0_souverainet%C3%A9_sp%C3%A9ciale" title="Liste des dépendances et territoires à souveraineté spéciale">Dépendances et territoires à souveraineté spéciale</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;;background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/G%C3%A9orgie_du_Sud-et-les_%C3%AEles_Sandwich_du_Sud" title="Géorgie du Sud-et-les îles Sandwich du Sud">Géorgie du Sud-et-les îles Sandwich du Sud</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Guyane" title="Guyane">Guyane</a> <small>(<a href="/wiki/France" title="France">France</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Ele_Bouvet" title="Île Bouvet">Île Bouvet</a> <small>(<a href="/wiki/Norv%C3%A8ge" title="Norvège">Norvège</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Eles_Malouines" title="Îles Malouines">Îles Malouines</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>)</small></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Articles liés</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_andine" title="Amérique andine">Amérique andine</a></li> <li><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_anglo-saxonne" title="Amérique anglo-saxonne">Amérique anglo-saxonne</a></li> <li><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_centrale" title="Amérique centrale">Amérique centrale</a></li> <li><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_francophone" title="Amérique francophone">Amérique francophone</a></li> <li><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_hispanique" title="Amérique hispanique">Amérique hispanique</a></li> <li><a href="/wiki/Ib%C3%A9ro-Am%C3%A9rique" title="Ibéro-Amérique">Amérique ibérique</a></li> <li><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_latine" title="Amérique latine">Amérique latine</a></li> <li><a href="/wiki/Am%C3%A9rique_septentrionale" title="Amérique septentrionale">Amérique septentrionale</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cozone_n%C3%A9otropique" title="Écozone néotropique">Amérique tropicale</a></li> <li><a href="/wiki/Antilles" title="Antilles">Antilles</a></li> <li><a href="/wiki/Aridam%C3%A9rique" title="Aridamérique">Aridamérique</a></li> <li><a href="/wiki/Cara%C3%AFbes" title="Caraïbes">Caraïbes</a></li> <li><a href="/wiki/C%C3%B4ne_Sud" title="Cône Sud">Cône Sud</a></li> <li><a href="/wiki/Grandes_Antilles" title="Grandes Antilles">Grandes Antilles</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9soam%C3%A9rique" title="Mésoamérique">Mésoamérique</a></li> <li><a href="/wiki/Oasisam%C3%A9rique" title="Oasisamérique">Oasisamérique</a></li> <li><a href="/wiki/Petites_Antilles" title="Petites Antilles">Petites Antilles</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Union_latine" title="Modèle:Palette Union latine"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Union_latine&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Union_latine_(organisation)" title="Union latine (organisation)">Union latine</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Union_latine_(organisation)#États_membres" title="Union latine (organisation)">États membres</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Andorre" title="Andorre">Andorre</a></li> <li><a href="/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Bolivie</a></li> <li><a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a></li> <li><a href="/wiki/Cap-Vert" title="Cap-Vert">Cap-Vert</a></li> <li><a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a></li> <li><a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a></li> <li><a href="/wiki/Costa_Rica" title="Costa Rica">Costa Rica</a></li> <li><a href="/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d&#39;Ivoire">Côte d'Ivoire</a></li> <li><a href="/wiki/Cuba" title="Cuba">Cuba</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9publique_dominicaine" title="République dominicaine">République dominicaine</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89quateur_(pays)" title="Équateur (pays)">Équateur</a></li> <li><a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a></li> <li><a href="/wiki/France" title="France">France</a></li> <li><a href="/wiki/Guatemala" title="Guatemala">Guatemala</a></li> <li><a href="/wiki/Guin%C3%A9e-Bissau" title="Guinée-Bissau">Guinée-Bissau</a></li> <li><a href="/wiki/Ha%C3%AFti" title="Haïti">Haïti</a></li> <li><a href="/wiki/Honduras" title="Honduras">Honduras</a></li> <li><a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a></li> <li><a href="/wiki/Moldavie" title="Moldavie">Moldavie</a></li> <li><a href="/wiki/Monaco" title="Monaco">Monaco</a></li> <li><a href="/wiki/Mozambique" title="Mozambique">Mozambique</a></li> <li><a href="/wiki/Nicaragua" title="Nicaragua">Nicaragua</a></li> <li><a href="/wiki/Panama" title="Panama">Panama</a></li> <li><a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%A9rou" title="Pérou">Pérou</a></li> <li><a href="/wiki/Philippines" title="Philippines">Philippines</a></li> <li><a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a></li> <li><a href="/wiki/Roumanie" title="Roumanie">Roumanie</a></li> <li><a href="/wiki/Saint-Marin" title="Saint-Marin">Saint-Marin</a></li> <li><a href="/wiki/Salvador" title="Salvador">Salvador</a></li> <li><a href="/wiki/Sao_Tom%C3%A9-et-Principe" title="Sao Tomé-et-Principe">Sao Tomé-et-Principe</a></li> <li><a href="/wiki/Timor_oriental" title="Timor oriental">Timor oriental</a></li> <li><a href="/wiki/Uruguay" title="Uruguay">Uruguay</a></li> <li><a href="/wiki/Venezuela" title="Venezuela">Venezuela</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Union_latine_(organisation)#Gouvernements_observateurs" title="Union latine (organisation)">États observateurs</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Argentine" title="Argentine">Argentine</a></li> <li><a href="/wiki/Ordre_souverain_militaire_et_hospitalier_de_Saint-Jean_de_J%C3%A9rusalem,_de_Rhodes_et_de_Malte" title="Ordre souverain militaire et hospitalier de Saint-Jean de Jérusalem, de Rhodes et de Malte">Ordre souverain de Malte</a></li> <li><a href="/wiki/Mexique" title="Mexique">Mexique</a></li> <li><a href="/wiki/Vatican" title="Vatican">Vatican</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Bolivie" title="Portail de la Bolivie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/32px-Flag_of_Bolivia.svg.png" decoding="async" width="32" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/49px-Flag_of_Bolivia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_Bolivia.svg/65px-Flag_of_Bolivia.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="750" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Bolivie" title="Portail:Bolivie">Portail de la Bolivie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Am%C3%A9rique_du_Sud" title="Portail de l’Amérique du Sud"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Union_of_South_American_Nations_%28orthographic_projection%29.svg/22px-Union_of_South_American_Nations_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Union_of_South_American_Nations_%28orthographic_projection%29.svg/34px-Union_of_South_American_Nations_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Union_of_South_American_Nations_%28orthographic_projection%29.svg/45px-Union_of_South_American_Nations_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="551" data-file-height="591" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Am%C3%A9rique_du_Sud" title="Portail:Amérique du Sud">Portail de l’Amérique du Sud</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐75687f9f4b‐s7h2w Cached time: 20250322140359 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.163 seconds Real time usage: 1.683 seconds Preprocessor visited node count: 14089/1000000 Post‐expand include size: 321730/2097152 bytes Template argument size: 60844/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 7/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 94192/5000000 bytes Lua time usage: 0.471/10.000 seconds Lua memory usage: 15728299/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1269.676 1 -total 19.88% 252.361 1 Modèle:Infobox_Pays 18.31% 232.430 1 Modèle:Références_nombreuses 18.03% 228.978 2 Modèle:Références 13.96% 177.299 2 Modèle:Coord 12.33% 156.532 1 Modèle:Liens 8.22% 104.424 72 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte 5.50% 69.871 1 Modèle:Infobox_V3/Début 4.32% 54.870 40 Modèle:Lien_web 4.24% 53.815 40 Modèle:Trim --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:2642388:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250322140359 and revision id 224018335. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolivie&amp;oldid=224018335">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolivie&amp;oldid=224018335</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bolivie" title="Catégorie:Bolivie">Bolivie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Toponyme_%C3%A9voquant_une_personnalit%C3%A9" title="Catégorie:Toponyme évoquant une personnalité">Toponyme évoquant une personnalité</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_une_frise_chronologique" title="Catégorie:Page utilisant une frise chronologique">Page utilisant une frise chronologique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_lien_mort" title="Catégorie:Article contenant un lien mort">Article contenant un lien mort</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_g%C3%A9olocalis%C3%A9_en_Bolivie" title="Catégorie:Article géolocalisé en Bolivie">Article géolocalisé en Bolivie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_espagnol" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en espagnol">Article contenant un appel à traduction en espagnol</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_diff%C3%A9rent_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8974" title="Catégorie:Page utilisant P8974">Page utilisant P8974</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_au_spectacle" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives au spectacle">Page pointant vers des bases relatives au spectacle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5357" title="Catégorie:Page utilisant P5357">Page utilisant P5357</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_litt%C3%A9rature" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la littérature">Page pointant vers des bases relatives à la littérature</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6213" title="Catégorie:Page utilisant P6213">Page utilisant P6213</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_vie_publique" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la vie publique">Page pointant vers des bases relatives à la vie publique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3006" title="Catégorie:Page utilisant P3006">Page utilisant P3006</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_g%C3%A9ographie" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la géographie">Page pointant vers des bases relatives à la géographie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5905" title="Catégorie:Page utilisant P5905">Page utilisant P5905</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_bande_dessin%C3%A9e" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée">Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8406" title="Catégorie:Page utilisant P8406">Page utilisant P8406</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_aux_beaux-arts" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives aux beaux-arts">Page pointant vers des bases relatives aux beaux-arts</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9346" title="Catégorie:Page utilisant P9346">Page utilisant P9346</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_l%27audiovisuel" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à l&#039;audiovisuel">Page pointant vers des bases relatives à l&#039;audiovisuel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P982" title="Catégorie:Page utilisant P982">Page utilisant P982</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_musique" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la musique">Page pointant vers des bases relatives à la musique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5019" title="Catégorie:Page utilisant P5019">Page utilisant P5019</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P902" title="Catégorie:Page utilisant P902">Page utilisant P902</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6404" title="Catégorie:Page utilisant P6404">Page utilisant P6404</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4613" title="Catégorie:Page utilisant P4613">Page utilisant P4613</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7982" title="Catégorie:Page utilisant P7982">Page utilisant P7982</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6058" title="Catégorie:Page utilisant P6058">Page utilisant P6058</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8349" title="Catégorie:Page utilisant P8349">Page utilisant P8349</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3365" title="Catégorie:Page utilisant P3365">Page utilisant P3365</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité">Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Bolivie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Bolivie/Articles liés">Portail:Bolivie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Am%C3%A9rique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Amérique/Articles liés">Portail:Amérique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Am%C3%A9rique_du_Sud/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Amérique du Sud/Articles liés">Portail:Amérique du Sud/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_finnois" title="Catégorie:Bon article en finnois">Bon article en finnois</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_mac%C3%A9donien" title="Catégorie:Article de qualité en macédonien">Article de qualité en macédonien</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_espagnol" title="Catégorie:Bon article en espagnol">Bon article en espagnol</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_avec_des_cartes" title="Catégorie:Page avec des cartes">Page avec des cartes</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 18 mars 2025 à 21:06.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Bolivie" title="Spécial:Citer/Bolivie">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolivie&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Bolivie</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>259 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.eqiad.main-75687f9f4b-hx47k","wgBackendResponseTime":307,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.163","walltime":"1.683","ppvisitednodes":{"value":14089,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":321730,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":60844,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":7,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":94192,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1269.676 1 -total"," 19.88% 252.361 1 Modèle:Infobox_Pays"," 18.31% 232.430 1 Modèle:Références_nombreuses"," 18.03% 228.978 2 Modèle:Références"," 13.96% 177.299 2 Modèle:Coord"," 12.33% 156.532 1 Modèle:Liens"," 8.22% 104.424 72 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte"," 5.50% 69.871 1 Modèle:Infobox_V3/Début"," 4.32% 54.870 40 Modèle:Lien_web"," 4.24% 53.815 40 Modèle:Trim"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.471","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":15728299,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75687f9f4b-s7h2w","timestamp":"20250322140359","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Bolivie","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Bolivie","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q750","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q750","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-09-13T14:59:19Z","dateModified":"2025-03-18T20:06:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f3\/Bolivia_%28orthographic_projection%29.svg","headline":"pays d'Am\u00e9rique du Sud"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10