CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Կոմիտաս - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"dd083f2b-a001-47aa-97f6-2e34bb3f245b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Կոմիտաս","wgTitle":"Կոմիտաս","wgCurRevisionId":10098908,"wgRevisionId":10098908,"wgArticleId":5123,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Էջեր, որոնք օգտագործում են JsonConfig","Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ","Webarchive template wayback links","Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով","Վիքիպեդիա:Երկիմաստ աշխշղթաներով էջեր", "Վիքիդատա։Կատեգորիայի կարիք ունեցող հոդվածներ","CS1 սխալներ: բացակայող periodical","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Օրվա հոդված","Հոկտեմբերի 8 ծնունդներ","1869 ծնունդներ","Քյութահյա քաղաքում ծնվածներ","Հոկտեմբերի 22 մահեր","1935 մահեր","Փարիզ քաղաքում մահացածներ","Բարիտոններ","Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանի սաներ","Անձինք այբբենական կարգով","Երաժիշտներ այբբենական կարգով","Անձինք նամականիշերի վրա","Թուրքահայ կոմպոզիտորներ","Կոմիտասի անվան պանթեոնում թաղվածներ","Հայ ազգագրագետներ","Հայ ակադեմիկոսներ", "Հայ առաքելական վարդապետներ","Հայ երաժշտագետներ","Հայ երգահաններ","Հայ մանկավարժներ","Հայոց ցեղասպանության ականատեսներ","Հայոց ցեղասպանությունից փրկվածներ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Կոմիտաս","wgRelevantArticleId":5123,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[], "wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q351670","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage": "ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Komitas_1902.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1413"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Komitas_1902.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="942"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="754"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Կոմիտաս - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Կոմիտաս rootpage-Կոմիտաս skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Կենսագրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Կենսագրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Կենսագրություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Կենսագրություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Կենսագրություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Կենսագրություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Վաղ_տարիներ_(1869-1881)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Վաղ_տարիներ_(1869-1881)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Վաղ տարիներ (1869-1881)</span> </div> </a> <ul id="toc-Վաղ_տարիներ_(1869-1881)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Էջմիածին_(1881-1895)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Էջմիածին_(1881-1895)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Էջմիածին (1881-1895)</span> </div> </a> <ul id="toc-Էջմիածին_(1881-1895)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Թիֆլիս_և_Բեռլին_(1895-1899)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Թիֆլիս_և_Բեռլին_(1895-1899)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Թիֆլիս և Բեռլին (1895-1899)</span> </div> </a> <ul id="toc-Թիֆլիս_և_Բեռլին_(1895-1899)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բուռն_աշխատանքային_շրջան_(1899-1910)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բուռն_աշխատանքային_շրջան_(1899-1910)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Բուռն աշխատանքային շրջան (1899-1910)</span> </div> </a> <ul id="toc-Բուռն_աշխատանքային_շրջան_(1899-1910)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կոստանդնուպոլիս_(1910-1915)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կոստանդնուպոլիս_(1910-1915)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Կոստանդնուպոլիս (1910-1915)</span> </div> </a> <ul id="toc-Կոստանդնուպոլիս_(1910-1915)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Աքսոր_և_վերջին_տարիներ_(1915-1935)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Աքսոր_և_վերջին_տարիներ_(1915-1935)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Աքսոր և վերջին տարիներ (1915-1935)</span> </div> </a> <ul id="toc-Աքսոր_և_վերջին_տարիներ_(1915-1935)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ժառանգություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ժառանգություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Ժառանգություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Ժառանգություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ժամանակակիցների_հուշերում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ժամանակակիցների_հուշերում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Ժամանակակիցների հուշերում</span> </div> </a> <ul id="toc-Ժամանակակիցների_հուշերում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սկավառակագրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Սկավառակագրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Սկավառակագրություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Սկավառակագրություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Սկավառակագրություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Սկավառակագրություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ձայնապնակներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ձայնապնակներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Ձայնապնակներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ձայնապնակներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ձայնասկավառակներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ձայնասկավառակներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Ձայնասկավառակներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ձայնասկավառակներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Գրականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Արտաքին հղումներ subsection</span> </button> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ժամանակակից_կատարումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ժամանակակից_կատարումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Ժամանակակից կատարումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ժամանակակից_կատարումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Կոմիտաս</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 49 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-49" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">49 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%88%D9%85%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="كوميتاس – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="كوميتاس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%88%D9%85%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="كوميتاس – եգիպտական արաբերեն" lang="arz" hreflang="arz" data-title="كوميتاس" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="եգիպտական արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Komitas" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Камітас – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Камітас" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Комитас – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Комитас" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Komitas" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Komitas" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Komitas" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CF%84%CE%AC%CF%82" title="Κομιτάς – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Κομιτάς" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Komitas" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Komitas" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B3_%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%BE%D8%AA" title="کومیتاس وارداپت – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کومیتاس وارداپت" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Komitas" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%95%D7%9E%D7%99%D7%98%D7%90%D7%A1" title="קומיטאס – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="קומיטאס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%B8" title="को कोमिटस – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="को कोमिटस" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Komitasz" title="Komitasz – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Komitasz" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Կոմիտաս Վարդապետ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Կոմիտաս Վարդապետ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Komitas" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Padre_Komitas" title="Padre Komitas – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Padre Komitas" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98" title="კომიტასი – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კომიტასი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Комитас – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Комитас" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Komitas" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Komitas" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Komitas_Wardapet" title="Komitas Wardapet – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Komitas Wardapet" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="کومیتاس – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کومیتاس" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Komitas" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Комитас – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Комитас" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AA%D9%88%D9%85%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="ڪوميتاس – սինդհի" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڪوميتاس" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="սինդհի" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Komitas" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" title="Komitas Vardapet – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Komitas Vardapet" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Комитас – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Комитас" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Komitas" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – թուրքմեներեն" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Komitas" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="թուրքմեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Komitas" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Gomidas_Vartabed" title="Gomidas Vartabed – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Gomidas Vartabed" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Комитас – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Комитас" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Комитас – ուդմուրտերեն" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Комитас" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="ուդմուրտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%81" title="Комітас – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Комітас" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="کومیتاس – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کومیتاس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Komitas" title="Komitas – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Komitas" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%A7%91%E7%B1%B3%E5%A1%94%E6%96%AF" title="科米塔斯 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="科米塔斯" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q351670#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&oldid=10098908" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&id=10098908&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25BF%25D5%25B8%25D5%25B4%25D5%25AB%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25BD"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25BF%25D5%25B8%25D5%25B4%25D5%25AB%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25BD"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Komitas_Vardapet" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://hy.wikiquote.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" hreflang="hy"><span>Վիքիքաղվածք</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF:%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" hreflang="hy"><span>Վիքիդարան</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q351670" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><dl><dd><dl><dd><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:HS_Disambig.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/25px-HS_Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/38px-HS_Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/50px-HS_Disambig.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span> Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/Կոմիտաս_(այլ_կիրառումներ)">Կոմիտաս (այլ կիրառումներ)</a></span></dd></dl></dd></dl> <table class="infobox vcard" style="width:22em"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color:#bfe0bf"><b>Կոմիտաս</b></th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span data-wikidata-property-id="P18" class="no-wikidata"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Komitas_1902.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Komitas_1902.jpg/250px-Komitas_1902.jpg" decoding="async" width="250" height="294" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Komitas_1902.jpg/375px-Komitas_1902.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Komitas_1902.jpg 2x" data-file-width="389" data-file-height="458" /></a></span></span><div>Վարդապետը վարդապետական ականակուռ լանջախաչով, դեկտեմբեր 10, 1901, Երևան</div></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;background-color: #bfe0bf">Հիմնական տվյալներ</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Ի ծնե անուն</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$c8cc1f63-4d8f-c8f2-d52a-b0f21f67c918" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1477"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Արևմտահայերեն">արմտ. հայ.</a>՝ <span lang="hy-western">Սողոմոն Գեւորգի Սողոմոնեան</span></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q351670$fce1912b-44c2-9e12-31b1-dec6c67be79c" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1477"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ուկրաիներեն">ուկրաիներեն</a>՝ <span lang="uk">Согомон Геворгій Согомонян</span></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Ծնվել է</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$2D931367-02C5-406F-9109-58D8B6ADC162" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P569"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span style="white-space:nowrap;">սեպտեմբերի 26 (<a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_8" title="Հոկտեմբերի 8">հոկտեմբերի 8</a>), <a href="/wiki/1869" title="1869">1869</a></span></span><sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span><br /><span data-wikidata-claim-id="q351670$EB527113-D73E-4D63-ACB4-744A768DD611" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P19"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%A1" title="Քյութահյա">Քյոթահիա</a></span><sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Երկիր</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$7bfd39d8-4c17-e0e7-bf93-0f300303c0bf" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P27"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Ottoman_Empire_(1844%E2%80%931922).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/20px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/30px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/40px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> <span class="country-name"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%95%D5%BD%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Օսմանյան կայսրություն">Օսմանյան կայսրություն</a></span></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$b5dde0a0-448c-c620-1d2e-eccffb875a79" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P27"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <span class="country-name"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ռուսական կայսրություն">Ռուսական կայսրություն</a></span></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q351670$3a5c0cc7-4355-f669-1337-a132c40ec286" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P27"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/30px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <span class="country-name"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a></span></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Մահացել է</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$DF94862C-940A-4390-BB65-0EB2BEC12EF2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P570"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_22" title="Հոկտեմբերի 22">հոկտեմբերի 22</a>, <a href="/wiki/1935" title="1935">1935</a></span><span style="display:none">(<span class="dday">1935-10-22</span>)</span></span><sup id="cite_ref-_1f85b578444294b0_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-_1f85b578444294b0-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_ad1e3f365d30f902_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-_ad1e3f365d30f902-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_373bc876afb23323_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-_373bc876afb23323-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q351670#P570" class="extiw" title="d:Q351670">[…]</a></sup> <span style="white-space:nowrap;">(66 տարեկան)</span></span><br /><span data-wikidata-claim-id="q351670$A0B59DEE-1980-4772-A424-7D0E71E304B3" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P20"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզ</a></span>, <span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a></span><sup id="cite_ref-_1f85b578444294b0_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-_1f85b578444294b0-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Գերեզման</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$FC3C5C81-DE28-4366-A7E0-1D1D46F2CD78" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P119"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q42794289" class="extiw" title="d:Q42794289">Գերեզման Կոմիտասի</a></span><sup id="cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D6%80" title="Երաժշտական ժանր">Ժանրեր</a></th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$fb6774d4-4c76-92a1-ded4-191bd8422db9" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P136"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական ժողովրդական երաժշտություն">Հայկական ազգային երաժշտություն</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Մասնագիտություն</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$376336BF-796C-43D3-AEAC-BD04A6CCBC0A" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6" title="Երգահան">կոմպոզիտոր</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$B35EB412-0524-45C3-BD88-6C5BCD6DA4CA" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երաժշտական ազգագրություն">երաժշտական ազգագրագետ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$683B8F83-B898-4EE1-8045-71BFB747999A" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երաժշտագիտություն">երաժշտագետ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$307cffe8-4f4b-cf56-5244-d7a196e1b289" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A3%D5%AB%D5%B9" title="Երգիչ">երգիչ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$82c0dd78-47df-4b5b-8d09-58a335a92cb4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%AA%D5%B8%D6%80" title="Դիրիժոր">դիրիժոր</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$15b5220f-9a60-4d73-a3c3-194c26acee47" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80" title="Խմբավար">խմբավար</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$a8c85d74-23d3-4e78-b874-da3b4d308762" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երաժշտական կրթություն">երաժշտության ուսուցիչ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$94767d6c-446e-1f82-f8fe-379755be6009" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Վարդապետ">վարդապետ</a></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q351670$592d6f7e-cffd-467c-81a7-93d706708198" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84" title="Բանահավաք">բանահավաք</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Երգչաձայն</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$e57f5215-4a84-4a74-554d-907d4f1921df" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P412"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D5%B6" title="Բարիտոն">բարիտոն</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Գործիքներ</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$CA3DF8E5-6B2D-4762-9E68-6475A3BFAB24" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1303"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q17172850" class="extiw" title="d:Q17172850">վոկալ</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Գործունեություն</th><td><a href="/wiki/1891" title="1891">1891</a><a href="/wiki/1915" title="1915">–1915</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Աշխատավայր</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$9bd63fc2-4bb7-779f-d9d9-4284894fb8ae" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P108"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D6%87%D5%B8%D6%80_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Գևորգյան հոգևոր ճեմարան">Գևորգյան հոգևոր ճեմարան</a></span><sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Կրթություն</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$DFA07185-791C-45A1-94C8-0C88867E3F71" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P69"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D6%87%D5%B8%D6%80_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Գևորգյան հոգևոր ճեմարան">Գևորգյան հոգևոր ճեմարան</a></span> (<span data-wikidata-hash="5583df49fa444ee8a59a919dc86d06c17ba48434" class="wikidata-snak"><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/1893" title="1893">1893</a></span></span>)<sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align: right; border: solid #DDDDDD; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#eee; width:40%">Կայք</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q351670$05FCDB7C-0E45-4DA7-AF50-A0A4013CAFBB" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P856"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://komitasmuseum.am">komitasmuseum.am</a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span data-wikidata-claim-id="q351670$056F5472-6368-49AC-88C1-F0A6F2557359" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Komitas_Vardapet" title="commons:Category:Komitas Vardapet"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Komitas_Vardapet" class="extiw" title="commons:Category:Komitas Vardapet"> Komitas Vardapet</a></span></span> Վիքիպահեստում</td></tr></tbody></table><p><b>Կոմիտաս</b> (Սողոմոն Գևորգի Սողոմոնյան, Կոմիտաս վարդապետ, <span data-wikidata-claim-id="Q351670$2D931367-02C5-406F-9109-58D8B6ADC162" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P569"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span style="white-space:nowrap;">սեպտեմբերի 26 (<a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_8" title="Հոկտեմբերի 8">հոկտեմբերի 8</a>), <a href="/wiki/1869" title="1869">1869</a></span></span><sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="q351670$EB527113-D73E-4D63-ACB4-744A768DD611" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P19"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%A1" title="Քյութահյա">Քյոթահիա</a></span><sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-7" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-6" class="reference"><a href="#cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> - <span data-wikidata-claim-id="Q351670$DF94862C-940A-4390-BB65-0EB2BEC12EF2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P570"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_22" title="Հոկտեմբերի 22">հոկտեմբերի 22</a>, <a href="/wiki/1935" title="1935">1935</a></span><span style="display:none">(<span class="dday">1935-10-22</span>)</span></span><sup id="cite_ref-_1f85b578444294b0_3-3" class="reference"><a href="#cite_note-_1f85b578444294b0-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_ad1e3f365d30f902_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-_ad1e3f365d30f902-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_373bc876afb23323_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-_373bc876afb23323-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q351670#P570" class="extiw" title="d:Q351670">[…]</a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="q351670$A0B59DEE-1980-4772-A424-7D0E71E304B3" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P20"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզ</a></span>, <span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a></span><sup id="cite_ref-_1f85b578444294b0_3-5" class="reference"><a href="#cite_note-_1f85b578444294b0-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-9" class="reference"><a href="#cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-8" class="reference"><a href="#cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>), հայ մեծ երգահան, երգիչ, երաժշտական էթնոլոգ, երաժշտագետ, վարդապետ և ուսուցիչ, բանահավաք, խմբավար, մանկավարժ, հայկական ազգային կոմպոզիտորական դպրոցի հիմնադիր։ </p><p>Կոմիտասի ստեղծագործությունները գրանցվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի աշխարհի հիշողության միջազգային ռեգիստրում<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1881-1893 թվականներին սովորել է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Վաղարշապատ">Էջմիածնի</a> <a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Գևորգյան ճեմարան">Գևորգյան ճեմարանում</a>։ 1894 թվականին ձեռնադրվել է աբեղա և ստացել Կոմիտաս անունը։ 1895 թվականին Կոմիտասին շնորհվել է վարդապետի հոգևոր աստիճան։ 1895-1896 թվականներին <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A2%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%AB" title="Թբիլիսի">Թիֆլիսում</a> կոմպոզիտոր <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80_%D4%B5%D5%AF%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մակար Եկմալյան">Մակար Եկմալյանի</a> ղեկավարությամբ ուսումնասիրել է երաժշտական տեսական առարկաներ, որից հետո՝ 1896-1899 թվականներին, ուսումը շարունակել է <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%BC%D5%AC%D5%AB%D5%B6" title="Բեռլին">Բեռլինի</a> Ֆրիդրիխ Վիլհելմ արքունի համալսարանում (ներկայումս <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%BF%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հումբոլդտի համալսարան">Հումբոլդտի համալսարան</a>) և Ռիչարդ Շմիդտի մասնավոր կոնսերվատորիայում։ </p><p>Կոմիտասի գիտական և ստեղծագործական գործունեությունը նոր էջ բացեց հայ երաժշտական մշակույթի պատմության մեջ։ Հայ հոգևոր և ժողովրդական երաժշտությանը վերաբերող իր գիտական ուսումնասիրությունները Կոմիտասը ներկայացրել է Եվրոպայի մի շարք քաղաքներում (Բեռլին, Փարիզ, <a href="/wiki/%D4%BA%D5%B6%D6%87" title="Ժնև">Ժնև</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D5%A6%D5%A1%D5%B6" title="Լոզան">Լոզան</a> և այլն), այդ թվում՝ Միջազգային երաժշտական ընկերության համաժողովներին, որի հիմնադիր անդամներից էր։ Կոմիտաս-գիտնականը նպատակ ուներ աշխարհին ներկայացնել հայկական երաժշտական հարուստ մշակույթի ավանդույթները և ապացուցել, որ «հայն ունի ինքնուրույն երաժշտություն»<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կոմիտասի ստեղծագործական ոճը յուրահատուկ է իր տեսակի մեջ։ Հիմնվելով հայ ավանդական երաժշտական մշակույթի առանձնահատկությունների վրա՝ նա հայտնաբերեց <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Հարմոնիա">հարմոնիայի</a> և <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Պոլիֆոնիա">պոլիֆոնիայի</a> կիրառման նոր և հարուստ հնարավորություններ, որոնք պատշաճ էին հայ երաժշտական մտածողությանը։ Նրա երաժշտական ժառանգությունն ընդգրկում է վոկալ («Անտունի», «Կռունկ», «Ծիրանի ծառ», «Ալ այլուղս», «Զինչ ու զինչ» և այլն), խմբերգային՝ ժողովրդական և հոգևոր («Անձրևն եկավ», «Լուսնակն անուշ», «Գութաներգ», «Հայր մեր», «Ով զարմանալի», «Այսօր ձայնն հայրական», «Էջ Միածինն ի Հօրէ», «Տէր, ողորմեա» և այն), և դաշնամուրային («Յոթ պար», «Մշո շորոր» և այլն) ժանրի ստեղծագործություններ։ Կոմիտասի ստեղծագործության մեջ առանձնակի կարևորություն է ներկայացնում իր միակ ավարտուն մեծակտավ գործը՝ «Պատարագ»-ը արական կազմի համար։ Կոմիտասն ունեցել է նաև օպերա ստեղծելու մի քանի մտահղացումներ, որոնք մնացել են անկատար։ </p><p>Անգնահատելի է Կոմիտասի ավանդը բանահավաքչության գործում։ Շրջելով հայաբնակ բազմաթիվ բնակավայրերով՝ հմուտ երաժիշտը ձայնագրել է հայ ժողովրդական երգարվեստի տարբեր ժանրերի պատկանող մի քանի հազար երգ՝ այսպիսով մոռացումից փրկելով հայ ժողովրդի ստեղծած մի ամբողջ մշակույթ։ Այդ երգերն իր գիտական և ստեղծագործական երկերի ատաղձն են կազմում։ </p><p>Որպես երգահան,երգիչ և խմբավար՝ Կոմիտասը բազմաթիվ համերգներ է ունեցել Հայաստանում, <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Եվրոպա">Եվրոպական</a> երկրներում, <a href="/wiki/%D4%B5%D5%A3%D5%AB%D5%BA%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Եգիպտոս">Եգիպտոսում</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD" title="Կոստանդնուպոլիս">Կոստանդնուպոլսում</a>, Թիֆլիսում, Թուրքիայի հայաշատ քաղաքներում և այլուր. նրա կատարումները մշտապես հիացական արձագանք են ունեցել ունկնդիրների շրջանում։ Կոմիտասը դասավանդել է Գևորգյան ճեմարանում, ապա նաև մասնավոր դասեր վարել Կոստանդնուպոլսում։ Նա կրթել է շնորհալի երիտասարդների մի սերունդ։ Իր աշակերտներից ոմանք հայ երաժշտության բնագավառում կարևոր դեր խաղացին. <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B2_%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Բարսեղ Կանաչյան">Բարսեղ Կանաչյանը</a> դարձավ կոմպոզիտոր, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6)" title="Վարդան Սարգսյան (երգահան)">Վարդան Սարգսյանը</a> եղավ նրա ստեղծագործությունների տարածողը, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%B6" title="Միհրան Թումաճան">Միհրան Թումաճանը</a> շարունակեց զբաղվել բանահավաքչությամբ։ </p><p>Որբանալով վաղ տարիքում՝ 1881 թվականին, 12-ամյա Սողոմոնը <a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%B8%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Քյոթահիա">Քյոթահիայի</a> հոգևոր առաջնորդ Գևորգ վարդապետ Դերձակյանի հետ մեկնում է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Վաղարշապատ">Սուրբ Էջմիածին</a> և սկսում ուսանել Գևորգյան ճեմարանում։ 1895 թվականին ձեռնադրվում է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Վարդապետ">վարդապետ</a>, որից հետո մեկնում է Թիֆլիս և վեց ամիս <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Հարմոնիա">հարմոնիա</a> է ուսանում Մակար Եկմալյանի մոտ<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Սովորել է Բեռլինում՝ պրոֆեսոր Ռիխարդ Շմիդտի մասնավոր կոնսերվատորիայում<sup id="cite_ref-:0_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, որից հետո փորձել է կիրառել այդ փորձը ազգային ավանդույթ կառուցելու համար<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Երաժշտության պարապմունքներին զուգահեռ Կոմիտասը հաճախում է նաև <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A5%D5%BC%D5%AC%D5%AB%D5%B6%D5%AB_%D4%BF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բեռլինի Կայսերական համալսարան (դեռ գրված չէ)">Բեռլինի Կայսերական համալսարանի</a> փիլիսոփայության, գեղագիտության, ընդհանուր և երաժշտության պատմության դասախոսություններին<sup id="cite_ref-:0_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1899 թվականին սեպտեմբերին Կոմիտասը վերադառնում է Էջմիածին<sup id="cite_ref-:0_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Նա հավաքել և գրառել է ավելի քան 3000 <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական ժողովրդական երաժշտություն">հայկական ժողովրդական երաժշտության</a> նմուշներ, որոնցից ավելի քան կեսը հետագայում կորել է և միայն մոտ 1200-ն է պահպանվել։ Բացի հայ ժողովրդական երգերից, նա նաև հետաքրքրվել է այլ մշակույթներով և 1904 թվականին հրատարակել քրդական ժողովրդական երգերի երբևէ գոյություն ունեցող առաջին ժողովածուն։ Նրա երգչախումբը շատ եվրոպական երկրներում ներկայացրել է հայկական երաժշտությունը՝ արժանանալով այդ թվում <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AC%D5%B8%D5%A4_%D4%B4%D5%A5%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB" title="Կլոդ Դեբյուսի">Կլոդ Դեբյուսիի</a> գովասանքին։ 1910 թվականին Կոմիտասը հաստատվում է <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD" title="Կոստանդնուպոլիս">Կոստանդնուպոլսում</a>՝ խուսափելով Էջմիածնի ծայրահեղ պահպանողական հոգևորականների վատ վերաբերմունքից և հայկական երաժշտությունը ներկայացնում ավելի լայն լսարանի։ Կոմիտասին ջերմորեն ընդունել են հայկական համայնքներում, իսկ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF_%D5%89%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արշակ Չոպանյան">Արշակ Չոպանյանը</a> նրան անվանել է «հայկական երաժշտության փրկիչ»<sup id="cite_ref-Soulahian_Kuyumjian—2001——51_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Soulahian_Kuyumjian—2001——51-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D6%81%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայոց ցեղասպանություն">Հայոց ցեղասպանության</a> ժամանակ՝ 1915 թվականի ապրիլին, շատ այլ հայ մտավորականների հետ մեկտեղ օսմանյան կառավարության կողմից Կոմիտասը ձերբակալվում է և աքսորվում՝ բանտարկյալների ճամբար։ Նրան շուտով ազատում են, որից հետո ստանում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հոգեկան հիվանդություններ">հոգեկան խանգարում</a> և նրա մոտ ձևավորվում է <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A5%D5%BF%D5%BE%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BD%D5%A9%D6%80%D5%A5%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հետվնասվածքային սթրես (դեռ գրված չէ)">հետվնասվածքային սթրես</a>։ Կոստանդնուպոլսի ատելության մթնոլորտը և հայերի զանգվածային կոտորածների մասին լուրերը շարունակում են խաթարել նրա զգայուն հոգեկան վիճակը։ Մինչև 1919 թվականը նրան սկզբում տեղավորում են թուրքական ռազմական հոսպիտալում և ապա՝ տեղափոխում <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզի</a> հոգեբուժարաններ, որտեղ էլ տառապանքների մեջ անց է կացնում իր կյանքի վերջին տարիները։ Կոմիտասին ընկալում են որպես ցեղասպանության զոհ և արվեստում պատկերում որպես ցեղասպանության հիմնական խորհրդանիշներից մեկը<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կոմիտասը համարվում է ժամանակակից հայկական դասական երաժշտության հիմնադիրը<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հայտնի է որպես <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երաժշտական ազգագրություն">երաժշտական ազգագրության</a> ռահվիրաներից մեկը<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>2015 թվականի հունվարի 29-ին Երևանում <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D5%A6%D5%A2%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%A3%D5%AB" title="Կոմիտասի անվան զբոսայգի">Կոմիտասի անվան զբոսայգում</a> տեղի ունեցավ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AB%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտ">Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի</a> բացումը, որի կառուցման որոշումը կայացվել էր 2013 թվականի մայիսի 30-ին <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4" title="Հայաստան համահայկական հիմնադրամ">Հայաստան համահայկական հիմնադրամի</a> հոգաբարձուների խորհրդի նիստում՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%80_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0" class="mw-redirect" title="ՀՀ նախագահ">Հայաստանի Հանրապետության նախագահի</a> առաջարկի հիման վրա<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նույն տարվա հունիսի վերջին «Վերածնունդ» մշակութային և ինտելեկտուալ հիմնադրամի շնորհիվ իրականացավ Կոմիտաս վարդապետի ծրագիրը. լույս տեսավ նրա կողմից կազմված «Հազար ու մի խաղ» 100 ժողովրդական երգերի ընտրանին, որի շնորհանդեսը տեղի ունեցավ նույն թվականի հուլիսին<sup id="cite_ref-rf.am_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-rf.am-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Կենսագրություն"><span id=".D4.BF.D5.A5.D5.B6.D5.BD.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Կենսագրություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Կենսագրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Կենսագրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Վաղ_տարիներ_(1869-1881)"><span id=".D5.8E.D5.A1.D5.B2_.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.AB.D5.B6.D5.A5.D6.80_.281869-1881.29"></span>Վաղ տարիներ (1869-1881)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Վաղ տարիներ (1869-1881)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Վաղ տարիներ (1869-1881)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սողոմոն Սողոմոնյանը ծնվել է <a href="/wiki/1869" title="1869">1869</a> թվականի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_26" title="Սեպտեմբերի 26">սեպտեմբերի 26</a>-ին (նոր օրացույցով՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_8" title="Հոկտեմբերի 8">հոկտեմբերի 8</a>-ին) <a href="/wiki/%D5%93%D5%B8%D6%84%D6%80_%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Փոքր Ասիա">Փոքր Ասիայի</a> <a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%B8%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Քյոթահիա">Քյոթահիա</a> քաղաքում։ Մկրտվել է ծնունդից երեք օր անց Սուրբ Թեոդորոս եկեղեցում և ստացել Սողոմոն անունը<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հայրը՝ Գևորգ Սողոմոնյանը, մասնագիտությամբ կոշկակար էր, որի ընտանիքը գաղթել էր <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D5%BB%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BC" title="Նախիջևանի գավառ">Նախիջևանի</a> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%B2%D5%A9%D5%B6" title="Գողթն">Գողթն</a> գավառի <a href="/wiki/%D5%91%D5%B2%D5%B6%D5%A1_(%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2)" title="Ցղնա (գյուղ)">Ցղնա</a> գյուղից, իսկ մայրը՝ Թագուհի Հովհաննիսյանը, արմատներով <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BD%D5%A1" title="Բուրսա">Բուրսայից</a> էր, և երբ տղան ծնվեց, նա ընդամենը 16 տարեկան էր։ Սողոմոնը նրանց միակ զավակն էր։ Երկուսն էլ մեծ սեր ունեին երաժշտության նկատմամբ։ Տանը խոսում էին միայն <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Թուրքերեն">թուրքերեն</a>։ Երբ Կոմիտասը ընդամենը 6 ամսական էր, նրա մայրը մահացավ, իսկ տասը տարեկանում տղան կորցրեց նաև հորը։ Դրանից հետո նրան սկսում է դաստիարակել հորական տատը՝ Մարիամը, որը նրա համար եղել է երկրորդ մայր<sup id="cite_ref-ReferenceA_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Մոր մահը խորը վերք էր թողել Սողոմոնի հոգում, և նրա առաջին ստեղծագործությունները նվիրված էին հենց նրան։ </p><p>1875 թվականին փոքրիկ Սողոմոնն ընդունվեց իրենց քաղաքի միջնակարգ ուսումնարան, որն ավարտեց 1880 թվականին և հոր նախաձեռնությամբ մեկնեց Բուրսա քաղաք՝ ուսումը շարունակելու։ Նա վերադարձավ հայրենի քաղաք հոր մահվանից 4 ամիս անց։ Կոմիտասի մանկության ընկերը նրան բնութագրում էր որպես «գրեթե անօթևան». նա լիովին զրկվեց ծնողական խնամքից՝ դառնալով հոգեպես խոցելի, ինչը ևս դարձավ տարիներ հետո նրա մոտ ի հայտ եկած հիվանդության պատճառ<sup id="cite_ref-Soulahian_Kuyumjian_2001_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Soulahian_Kuyumjian_2001-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Էջմիածին_(1881-1895)"><span id=".D4.B7.D5.BB.D5.B4.D5.AB.D5.A1.D5.AE.D5.AB.D5.B6_.281881-1895.29"></span>Էջմիածին (1881-1895)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Էջմիածին (1881-1895)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Էջմիածին (1881-1895)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="width:403px;max-width:403px"><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:217px;max-width:217px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Etchmiadzin_Cathedral_1901_Lynch_(edit).png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Etchmiadzin_Cathedral_1901_Lynch_%28edit%29.png/215px-Etchmiadzin_Cathedral_1901_Lynch_%28edit%29.png" decoding="async" width="215" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Etchmiadzin_Cathedral_1901_Lynch_%28edit%29.png/323px-Etchmiadzin_Cathedral_1901_Lynch_%28edit%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Etchmiadzin_Cathedral_1901_Lynch_%28edit%29.png/430px-Etchmiadzin_Cathedral_1901_Lynch_%28edit%29.png 2x" data-file-width="1394" data-file-height="1257" /></a></span></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left/right/center"><a href="/wiki/%D4%B7%D5%BB%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%AB_%D5%84%D5%A1%D5%B5%D6%80_%D5%8F%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D6%80" title="Էջմիածնի Մայր Տաճար">Էջմիածնի Մայր Տաճար</a>, 1890-ականներ թվականներ</div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:182px;max-width:182px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Svet._Caucasus._048._Armenian_academy_in_Echmiadzin.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Svet._Caucasus._048._Armenian_academy_in_Echmiadzin.jpg/180px-Svet._Caucasus._048._Armenian_academy_in_Echmiadzin.jpg" decoding="async" width="180" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Svet._Caucasus._048._Armenian_academy_in_Echmiadzin.jpg/270px-Svet._Caucasus._048._Armenian_academy_in_Echmiadzin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/Svet._Caucasus._048._Armenian_academy_in_Echmiadzin.jpg 2x" data-file-width="343" data-file-height="370" /></a></span></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left/right/center"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%A3%D6%87%D5%B8%D6%80_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Գևորգյան հոգևոր ճեմարան">Գևորգյան հոգևոր ճեմարան</a>, 1910 թվական</div></div><div style="clear:left"></div></div></div> <p>Սողոմոնի կյանքում շրջադարձային էր 1881 թվականը։ Սեպտեմբերին 12-ամյա Սողոմոնը <a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%B8%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Քյոթահիա">Քյոթահիայի</a> հոգևոր առաջնորդ Գևորգ վարդապետ Դերձակյանի հետ մեկնում է <a href="/wiki/%D4%B7%D5%BB%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" class="mw-redirect" title="Էջմիածին">Էջմիածին</a>։ <a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3_%D4%B4_%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%BD%D5%A5%D6%81%D5%AB_(%D5%94%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B3%D5%B5%D5%A1%D5%B6)" title="Գևորգ Դ Կոստանդնուպոլսեցի (Քերեստեճյան)">Գևորգ Դ</a> Կաթողիկոսը հրահանգել էր, որ Գևորգ վարդապետը իր հետ <a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%B8%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Քյոթահիա">Քյոթահիայից</a> մի որբ աշակերտ բերի։ 20 երեխաների միջև վիճակահանության արդյունքում բախտը ժպտաց Սողոմոնին։ Հոկտեմբերի 1-ին Սողոմոնը ներկայացավ կաթողիկոսին։ Վերջինս սկսեց խոսել հայերեն, և տղան ոչինչ չհասկացավ։ Երբ կաթողիկոսն ասաց, որ տղան այդտեղ անելիք չունի, քանի որ չգիտի հայերեն, Սողոմոնը պատասխանեց, թե եկել է սովորելու ու երգեց. «Լույս Զվարթ» երգելիս Սողոմոնը նկատեց, թե ինչպես կաթողիկոսի աչքերից արցունքներ գլորվեցին և թավալվելով ճերմակ մորուսի վրայով՝ կորան վերարկուի ծալքերի մեջ<sup id="cite_ref-ReferenceA_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Տղան արդեն <a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Գևորգյան ճեմարան">Գևորգյան ճեմարանի</a> ուսանող էր։ Այնտեղ նա վերջապես հոգևոր խաղաղություն գտավ<sup id="cite_ref-Soulahian_Kuyumjian_2001_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-Soulahian_Kuyumjian_2001-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1881-1910 թվականներին Սողոմոնը մեծ մասամբ եղել է Էջմիածնում, չնայած երկար ժամանակ է անցկացրել Եվրոպայում<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ճեմարանում ուսուցման առաջին տարում նա սովորեց հայկական <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D5%BF%D5%A1" title="Նոտա">ձայնանիշերը</a>՝ <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%A6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խազեր">խազեր</a>, որոնք զարգացվել էին XIX դարում <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D4%BC%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%BB%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Համբարձում Լիմոնջյան">Համբարձում Լիմոնջյանի</a> և նրա ուսանողների կողմից։ Սողոմոնը բացահայտեց երաժշտության նկատմամբ իր մեծ սերը և սկսեց ձայնագրել Էջմիածնի շրջակայքի գյուղերում երգվող երգերը. գյուղացիները նրան տվել էին «Նոտայի Վարդապետ» անունը<sup id="cite_ref-ReferenceB_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D4%B1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրաչյա Աճառյան">Հրաչյա Աճառյանը</a> «Կյանքիս հուշերից» գրքում գրում է<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>1890 թվականի օգոստոսի 9-ին Սողոմոնին շնորհվում է <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կուսակրոնություն">կուսակրոն</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A3" title="Սարկավագ">սարկավագության</a> վեցերորդ աստիճան։ Նույն տարում նա <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%B1%D5%A2%D5%B8%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Խաչատուր Աբովյան">Խաչատուր Աբովյանի</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE)" title="Հովհաննես Հովհաննիսյան (բանաստեղծ)">Հովհաննես Հովհաննիսյանի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D6%84_%D4%BB%D5%BD%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ավետիք Իսահակյան">Ավետիք Իսահակյանի</a> և այլոց ստեղծագործությունների հիման վրա երաժշտություն գրելու իր առաջին փորձերն է անում։ 1891 թվականի մարտի 5-ին <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D6%80_%D4%B1%D5%A9%D5%B8%D5%BC_%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2_%D4%B7%D5%BB%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" title="Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին">Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի</a> Արարատ պաշտոնական թերթում հայկական ձայնանիշերով տպագրվում է նրա «Ազգային օրհներգ» երգը<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նրա վրա առաջին ազդեցությունը թողեց <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1-%D5%84%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A6%D5%A1" title="Քրիստափոր Կարա-Մուրզա">Քրիստափոր Կարա-Մուրզան</a>, ով ճեմարանում դասավանդեց ընդամենը մեկ տարի՝ 1892 թվականին։ Հենց նա Սողոմոնին սովորեցրեց բազմաձայն երգչախմբի կառուցվածքը, որի շուրջ էլ նա կառուցեց իր երաժշտական ձեռքբերումները<sup id="cite_ref-ReferenceB_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1892 թվականի մայիսին մեկնում է ծննդավայր՝ հագստանալու և առողջությունը վերակագնելու նպատակով։ 1893 թվականին ավարտում է <a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Գևորգյան ճեմարան">Գևորգյան ճեմարանը</a>, իսկ նույն տարվա հոկտեմբերի 5-ին <a href="/wiki/%D4%BD%D6%80%D5%AB%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%AB%D5%AF" title="Խրիմյան Հայրիկ">Խրիմյան Հայրիկի</a> կոնդակով ճեմարանում նշանակվում է երաժշտության ուսուցիչ։ 1894 թվականի սեպտեմբերի 11-ին <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2_%D4%B3%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A5_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" class="mw-redirect" title="Սուրբ Գայանե եկեղեցի">Սուրբ Գայանեի</a> վանքում ձեռնադրվում է աբեղա՝ <i>Կոմիտաս</i> անունով, իսկ 1895 թվականի սեպտեմբերին արքեպիսկոպոս <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%8D%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Մեսրոպ Սմբատյան">Մեսրոպ Սմբատյանի</a> կողմից ձեռնադրվում է վարդապետ, որից հետո բոլորը նրան գիտեին որպես <i>Կոմիտաս Վարդապետ</i><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նույն թվականին ավարտին հասցվեց նրա՝ ժողովրդական երգերի առաջին հավաքածուն՝ <i>«Շար Ակնա ժողովրդական երգերի»</i>, որը ներառում էր սիրային, հարսանեկան, օրորոցային և պարային 25 երգեր։ Այն արժանացավ Էջմիածնի հոգևորականների հետադիմական և պահպանողական խմբակցության դժգոհությանը, ովքեր հալածում էին Կոմիտասին և հեգնանքով անվանում «սեր երգող քահանա»<sup id="cite_ref-ReferenceB_22-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Թիֆլիս_և_Բեռլին_(1895-1899)"><span id=".D4.B9.D5.AB.D6.86.D5.AC.D5.AB.D5.BD_.D6.87_.D4.B2.D5.A5.D5.BC.D5.AC.D5.AB.D5.B6_.281895-1899.29"></span>Թիֆլիս և Բեռլին (1895-1899)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Թիֆլիս և Բեռլին (1895-1899)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Թիֆլիս և Բեռլին (1895-1899)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Berlin_Universit%C3%A4t_um_1900.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Berlin_Universit%C3%A4t_um_1900.jpg/220px-Berlin_Universit%C3%A4t_um_1900.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Berlin_Universit%C3%A4t_um_1900.jpg/330px-Berlin_Universit%C3%A4t_um_1900.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Berlin_Universit%C3%A4t_um_1900.jpg/440px-Berlin_Universit%C3%A4t_um_1900.jpg 2x" data-file-width="3531" data-file-height="2511" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%BF%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հումբոլդտի համալսարան">Հումբոլդտի համալսարան</a>, <a href="/wiki/1900" title="1900">1900</a></figcaption></figure> <p>1895 թվականի հոկտեմբերի սկզբին Կոմիտաս Վարդապետը մեկնում է <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AB%D6%86%D5%AC%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="Թիֆլիս">Թիֆլիս</a> և վեց ամիս հարմոնիա է ուսանում <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80_%D4%B5%D5%AF%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մակար Եկմալյան">Մակար Եկմալյանի</a> մոտ։ Թիֆլիսը շատ հարմար քաղաք էր Կոմիտասի համար. այն հիշեցնում էր հայկական հողերը, և այնտեղ կար ծխական քահանայի տուն, որտեղ նա կարող էր ապրել։ Վեց ամիսների ընթացքում նա խորացրեց հարմոնիայի եվրոպական սկզբունքների մասին գիտելիքները և դրեց հետագայում եվրոպական երկրներում ուսանելու համար անհրաժեշտ գիտելիքների հիմքերը<sup id="cite_ref-ReferenceC_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1896 թվականի հունիսին Կոմիտասը ժամանեց Բեռլին՝ առանց որևէ համալսարան ընդունվելու։ Նրա ընկերները օգնեցին բնակարան գտնելու հարցում։ Սկզբնական շրջանում նա մի քանի ամիս ուսանեց Ռիխարդ Շմիդտի մոտ։ Այնուհետև նա ընդունվեց հանրահռչակ Բեռլինի կայսերական համալսարան (հետագայում՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%BF%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հումբոլդտի համալսարան">Հումբոլդտի համալսարան</a>)։ <a href="/wiki/%D4%BD%D6%80%D5%AB%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%AB%D5%AF" title="Խրիմյան Հայրիկ">Խրիմյան Հայրիկի</a> օրհնությամբ և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D5%B7%D5%B5%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ալեքսանդր Մանթաշյան">Ալեքսանդր Մանթաշյանի</a> հովանավորությամբ նա կարող էր ուսում ստանալ, սակայն այլ միջոցներ չունենալու պատճառով Կոմիտասը ստիպված էր կրճատել սնունդը՝ օրական սնվելով մեկ անգամ կամ առհասարակ հրաժարվելով սննդից<sup id="cite_ref-ReferenceB_22-3" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Շաբաթական երկու անգամ, փոխէփոխ, իմ ուսուցչապետներիս մօտն եմ ճաշում. նոցա ընտանիքի մէջ ազատ մուտք ունեմ:</i><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Կոմիտասը արդյունավետորեն ընդունեց գերմանացի դասախոսների փոխանցած գիտելիքները։ Նրանց շարքում էին Բելլերմանը, Ֆլայչերը, Ֆրիդլենդերը։ Օսկար Ֆլայչերը հիմնեց Բեռլինի Միջազգային երաժշտական ընկերությունը, որի անդամ դարձավ նաև Կոմիտասը։ Նա նմանատիպ միության առաջին ոչ եվրոպացի մասնակիցն էր։ Այնտեղ նա 1899 թվականի մայիս և հունիս ամիսներին հանդես եկավ հայկական ժողովրդական և եկեղեցական երաժշտության մասին դասախոսությամբ<sup id="cite_ref-ReferenceA_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, որի ընթացքում ներկայացրեց, որ հայկական ժողովրդական երաժշտությունն ունի նախաքրիստոնեական՝ հեթանոս արմատներ։ </p><p>Բեռլինում ուսանելու տարիներին ուսումնասիրել է կոմպոզիցիայի տեսություն, հոգեբանություն, փիլիսոփայություն, խմբավարություն, մշակել է ձայնը, սովորել դաշնամուր ու երգեհոն նվագել։ Այդ տարիներին գրել է երգեր, ռոմանսներ, խմբերգեր, մշակել ժողովրդական երգեր։ Շատ մտերիմ էր Ռիխարդ Շմիդտի ընտանիքի հետ։ Վերջինս Կոմիտասի մասին գրել է<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Կոմիտասը արդեն մեծ վարպետ է։ Ես հպարտ եմ նրանով։ Զգում եմ, որ ապրում եմ և ապրելու եմ Կոմիտասի մեջ:</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>1899 թվականին գերմանական <i>«Sammelbände der internationalen Musik-Gesellschaft»</i> հանդեսի 11-12 միացյալ համարում տպագրվում է Կոմիտաս Վարդապետի «Հայ եկեղեցական երաժշտություն» ուսումնասիրությունը։ Բեռլինում 1899 թվականին երաժշտական-փիլիսոփայական-պատմական գիտելիքների բաժինն ավարտելուց հետո նա վերադառնում է Էջմիածին։ </p><p>1899 թվականին Կոմիտասը վերծանում է առոգանության <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խազագրություն">խազագրությունը</a> (հայտնաբերված հնագույն նմուշը՝ <a href="/wiki/19-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="19-րդ դար">19-րդ դար</a>)՝ սկզբնաղբյուրների հետազոտության հիման վրա ընդհանրացնելով իր ժամանակի գործնական թվերգության տվյալները։ Ըստ Կոմիտասի՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ավետարան">ավետարանական</a> տեքստը առոգանությամբ ընթեռնելիս կամ թվերգելիս համակարգի յուրաքանչյուր նշան ստացել է ելևէջային մի կաղապարում ամփոփվող մի քանի նշանակություն, որոնք հաճախ ընդարձակ և ինքնին իմաստավորված դարձվածքներ են (հիշեցնում են ազգային հին վիպական երգերի ելևէջներ)։ Այդ կապակցությամբ Հրաչյա Աճառյանը գրում է<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Կոմիտաս օր մը ինծի ըսավ. «Հայկական 50 հատ խազ կա։ Ես կկարծեմ, որ հայոց ձայնանիշը քանի մը ձայն կպարունակե իր մեջ» և ուրախությամբ վրա բերավ. «Ես գաղտնիքը գտեր եմ...»:</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բուռն_աշխատանքային_շրջան_(1899-1910)"><span id=".D4.B2.D5.B8.D6.82.D5.BC.D5.B6_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6_.281899-1910.29"></span>Բուռն աշխատանքային շրջան (1899-1910)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Բուռն աշխատանքային շրջան (1899-1910)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Բուռն աշխատանքային շրջան (1899-1910)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Komitas_1901.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Komitas_1901.jpg/220px-Komitas_1901.jpg" decoding="async" width="220" height="311" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Komitas_1901.jpg/330px-Komitas_1901.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Komitas_1901.jpg/440px-Komitas_1901.jpg 2x" data-file-width="577" data-file-height="816" /></a><figcaption>Կոմիտաս և Տիրայր Վարդապետ, <a href="/wiki/%D4%B7%D5%BB%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" class="mw-redirect" title="Էջմիածին">Էջմիածին</a>, 1901</figcaption></figure> <p>Վերադառնալով <a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Գևորգյան ճեմարան">Գևորգյան ճեմարան</a>՝ Կոմիտաս Վարդապետը <a href="/wiki/1899" title="1899">1899</a> թվականի սեպտեմբերից սկսեց վարել Մայր Աթոռի դպրապետի պաշտոնը՝ ճեմարանում դասավանդելով երաժշտություն։ Նա հավաքագրեց և սկսեց ղեկավարել մեծ բազմաձայն երգչախումբ։ Այդ պաշտոնում Կոմիտասը մնաց մինչև 1906 թվականը։ Այդ շրջանում էր, որ նա ավարտին հասցրեց տեսական և հետազոտական աշխատանքները, որոնց շնորհիվ էլ իր տեղը զբաղեցրեց երաժշտական էթնոգրաֆիայի ռահվիրաների շարքում։ Ճեմարանի տղամարդկանց բազմաձայն երգչախմբով համերգներ է տվել <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևանում</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AB%D6%86%D5%AC%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="Թիֆլիս">Թիֆլիսում</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%84%D5%B8%D6%82" title="Բաքու">Բաքվում</a>։ </p><p>Կոմիտասը ամառն անց էր կացնում Հայաստանի տարբեր գյուղերում՝ առանձնահատուկ հարաբերություններ հաստատելով գեղջուկների հետ։ Իր «Ձեռաց տետրակ հայ սրբազան և գեղջուկ համերգի» մեջ նա գրում է<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Գեղջուկը բնութեան հարազատ զաւակն է. ուստի ճաշակել է բնութիւնը բովանդակ հոգւով ու սրտով։ Իր երգելու մեջ բնութիւնը կը խօսե. որովհետև բնութիւնն է նախ իր մեջ խօսած։ Իր սրտի մէջ բնութեան ծովը կը յուզուի, վասն զի ինքն իսկ բնութեան ալիքներու վրայ կը դեգերէ։ Իր ամբողջ կեանքը իր երգերու մէջն է ներշնչած։ Վերջապէս գեղջուկ երգերը տեսակ տեսակ ասուն հայելիներ են, որոնք զատ զատ, իրենց ծնունդ առած վայրերուն դիրքը, կլիման, բնութիւնը և կեանքը կանդրադարձնեն:</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Այդ ամենի արդյունքում Կոմիտասը լուծեց հայկական գեղջկական երգերի վերարտադրման և պահպանման բարդ գիտական խնդիրը։ 1903 թվականի վերջին 3 տարվա հավաքագրումներից հետո լույս տեսավ ժողովրդական երգերի <i>«Հազար ու մի խաղ»</i> հավաքածուն։ Հավաքագրման հարցում նրան օգնեց <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%AF_%D4%B1%D5%A2%D5%A5%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մանուկ Աբեղյան">Մանուկ Աբեղյանը</a>։ Այդ հավաքածուի երկրորդ տպագրությունը 1904 թվականին էր, իսկ 1905 թվականին հրատարակվեցին ևս 50 երգեր<sup id="cite_ref-ReferenceB_22-4" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1903 թվականի աշնանը Թիֆլիսից Էջմիածին է հասնում <a href="/wiki/%D5%8B%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%AB" title="Ջիվանի">Ջիվանին</a> իր խմբով։ Կոմիտասն այդ առիթն օգտագործեց իր աշակերտներին աշուղական երաժշտության բուն աղբյուրի մասին գաղափար տալու նպատակով։ Նա իր մոտ հրավիրեց Ջիվանուն և ձայնագրեց <a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%B6" title="Շիրին">Շիրինի</a> «Այգեպան, ի՞նչ ես անում» և Ջիվանու «Ա՜խ, կորան» երգերը, որոնք հետագայում դարձան նրա սիրելի մոտիվները<sup id="cite_ref-ReferenceC_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1904 թվականին իշխանուհի Մարիամ Թումանյանը Կոմիտասին է ուղարկում <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհաննես Թումանյան">Հովհաննես Թումանյանի</a> «Բանաստեղծություններ» հատորը (1903, Թիֆլիս) և առաջարկում օպերա գրել <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B7" title="Անուշ">«Անուշ»</a> պոեմի հիման վրա։ Նա ձեռնամուխ եղավ այդ գործին, կատարեց լայնածավալ աշխատանք, կազմեց <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B7_(%D6%85%D5%BA%D5%A5%D6%80%D5%A1)" title="Անուշ (օպերա)">օպերայի</a> բեմականացման ծրագիրը, սակայն այդ աշխատանքը անհայտ պատճառներով երբեք չհրապարակվեց։ </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_(%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6)_-_Komitas_(Soghomon_Soghomonyan),_1909_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%28%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%29_-_Komitas_%28Soghomon_Soghomonyan%29%2C_1909_%28cropped%29.jpg/220px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%28%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%29_-_Komitas_%28Soghomon_Soghomonyan%29%2C_1909_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="307" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%28%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%29_-_Komitas_%28Soghomon_Soghomonyan%29%2C_1909_%28cropped%29.jpg/330px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%28%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%29_-_Komitas_%28Soghomon_Soghomonyan%29%2C_1909_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%28%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%29_-_Komitas_%28Soghomon_Soghomonyan%29%2C_1909_%28cropped%29.jpg/440px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%28%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%29_-_Komitas_%28Soghomon_Soghomonyan%29%2C_1909_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="498" data-file-height="694" /></a><figcaption>Կոմիտասը հայ հոգևորականի զգեստով, 1909 թվական</figcaption></figure> <p>1905 թվականի վերջին արդեն մտածում էր ճեմարանի ուսուցչությունից հրաժարվելու մասին, քանի որ նյարդային սաստիկ տկարություն ուներ<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 1906 թվականին Կոմիտասն արդեն չէր դասավանդում ճեմարանում։ </p><p>1906 թվականի դեկտեմբերին սկսվեցին հայ ժողովրդական և հոգևոր երգերի մշակումներով համերգները <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզում</a>։ Այդ համերգներից մեկում տեղի ունեցած մի դիպվածի մասին <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D4%B1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրաչյա Աճառյան">Հրաչյա Աճառյանը</a> գրել է<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Իմացեր եմ, որ 1906 թուին Փարիզի մէջ Կոմիտասի ցուցադրական մէկ համերգէն վերջ, ֆրանսիացի յայտնի կոմպոզիտոր-դաշնակահար <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AC%D5%B8%D5%A4_%D4%B4%D5%A5%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB" title="Կլոդ Դեբյուսի">Կլոդ Դեբյուսին</a>, ծունկի գալով կը համբուրէ Կոմիտասի ձեռքերը, ըսելով. «Հանճարեղ հայր Կոմիտաս, Ձեր երաժշտական հանճարին առջև կը խոնարհիմ...»:</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>1907 թվականի հունիսին <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF_%D5%89%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արշակ Չոպանյան">Արշակ Չոպանյանի</a> հետ մեկնում է <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Իտալիա">Իտալիա</a>։ Կոմիտասը շատ էր հավանել այդ երկիրը. «Իտալիան շատ գեղեցիկ է, բայց մեր դժբաղդ հայրենիքն աւելի գեղեցիկ է»։ Բնակվում էին Սբ. Մարկոսի հրապարակի հյուրանոցներից մեկում։ Կոմիտասը 3 շաբաթ աշխատեց <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF" title="Վենետիկ">Վենետիկի</a> վանքում, իսկ մեկնելով <a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4" title="Հռոմ">Հռոմ</a>՝ հանդիպեց Պիուս X Պապին, որի օգնությամբ թանգարաններ մուտքի հնարավորություն ստացավ, որտեղ կատարեց բազմաթիվ ուսումնասիրություններ<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Իտալիայից հետո մեկնեց Բեռլին, իսկ 1908 թվականի սկզբին՝ Թիֆլիս։ Նույն թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D5%8F%D5%A5%D6%80-%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վահան Տեր-Առաքելյան">Վահան Տեր-Առաքելյանի</a> հետ համերգներ ունեցավ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%A3%D5%A4%D5%AB%D6%80" title="Իգդիր">Իգդիրում</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Վաղարշապատ">Վաղարշապատում</a>, Երևանում և Բաքվում։ Կոմիտասի համերգային շրջագայությունները նպատակ ունեին հասարակությանը ծանոթացնել հայ ժողովրդական երաժշտությանը և այդ ասպարեզում կատարած ոաումնասիրություններին։ Իր դասախոսությունները Կոմիտասը ուղեկցում էր ժողովրդական երգերի ոգեշունչ մեկնաբանմամբ։ Ներքին մեծ հուզմունքով կատարում էր քնարական, աշխատանքային, ծիսական և այլ երգեր, ղեկավարում իր կազմակերպած երգչախմբերը, որոնց մասնակից էր դառնում տեղի հայ երիտասարդությունը<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1909 թվականի մարտին Թիֆլիսի Արքունական թատրոնում տեղի ունեցավ միջազգային եկեղեցական երաժշտության փառատոն, որում Կոմիտասի ղեկավարած երգչախումբը գրավեց առաջին տեղը<sup id="cite_ref-ReferenceC_26-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Արտասահմանյան շրջագայություններից հետո հետադիմական կղերականությանը Էջմիածնում ծանր կացություն ստեղծեց Կոմիտասի համար։ Նա պաշտոնական նամակով դիմեց կաթողիկոս Իզմիրլյանին<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Քսան տարի է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի միաբան եմ։ Մտել եմ այս հաստատութեանը ծառայելու նպատակով։ Քսան տարուան ընթացքում շրջապատն ինձ թոյլ չի տուել այն անելու, ինչ կարող էի, որովհետև տեսայ միայն որոգայթ և ոչ արդարութիւն։ Նեարդերս թուլացել են, այլևս տոկալու ճար ու հնար չունեմ։ Որոնում եմ հանգիստ, չեմ գտնում. ծարաւի եմ ազնիւ աշխատանքի, խանգարում են. փափագում եմ հեռու մնալ՝ խցել ականջներս՝ չը լսելու համար, գոցել աչքերս՝ չը տեսնելու համար, կապել ոտքերս՝ չը գայթակղվելու համար, սանձել զգացումներս՝ չը վրդովուելու համար, բայց, զի՛ մարդ եմ, չեմ կարողանում։ Խիղճս մեռնում է, եռանդս պաղում է, կեանքս մաշուում է, և միայն վարանանքն է բուն դնում հոգուս ու սրտիս խորքում։ Եթէ հաճոյ է Վեհիդ ինձ չը կորցնել, այլ գտնել, արտասուելով աղերսում եմ՝ արձակեցէք ինձ Ս. Էջմիածնայ Միաբանութեան Ուխտից և նշանակեցէք Սևանայ Մենաստանի մենակեաց։ Քսան տարին կորցրի, գոնէ մնացած տարիներս շահեցնեմ և անդորրութեամբ գրի առնեմ ուսումնասիրութիւններիս պտուղները՝ իբր առաւել կարևոր ծառայութիւն հայ տառապեալ սուրբ Եկեղեցւոյ և Գիտութեան:</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Իգմիրլյանը մերժեց Կոմիտասի ուղերձը՝ դրանով իսկ ծանրացնելով նրա վիճակը։ Մեկ տարի անց՝ 1910 թվականի մայիսին, Կոմիտասը հեռացավ Էջմիածնից՝ հաստատապես որոշելով այլևս երբեք չվերադառնալ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կոստանդնուպոլիս_(1910-1915)"><span id=".D4.BF.D5.B8.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.BA.D5.B8.D5.AC.D5.AB.D5.BD_.281910-1915.29"></span>Կոստանդնուպոլիս (1910-1915)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Կոստանդնուպոլիս (1910-1915)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Կոստանդնուպոլիս (1910-1915)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Komitas_%22Guzan%22_choir_in_Constantinople,_1910.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Komitas_%22Guzan%22_choir_in_Constantinople%2C_1910.jpg/280px-Komitas_%22Guzan%22_choir_in_Constantinople%2C_1910.jpg" decoding="async" width="280" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Komitas_%22Guzan%22_choir_in_Constantinople%2C_1910.jpg/420px-Komitas_%22Guzan%22_choir_in_Constantinople%2C_1910.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cc/Komitas_%22Guzan%22_choir_in_Constantinople%2C_1910.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="357" /></a><figcaption>Կոմիտասի <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%B6_(%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2)" title="Գուսան (Կոմիտասի երգչախումբ)">«Գուսան» երգչախումբը</a>, 1910 թվական</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A8_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_-_Komitas_Choir_in_Alexandria_(1911).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A8_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_-_Komitas_Choir_in_Alexandria_%281911%29.jpg/280px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A8_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_-_Komitas_Choir_in_Alexandria_%281911%29.jpg" decoding="async" width="280" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A8_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_-_Komitas_Choir_in_Alexandria_%281911%29.jpg/420px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A8_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_-_Komitas_Choir_in_Alexandria_%281911%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A8_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_-_Komitas_Choir_in_Alexandria_%281911%29.jpg/560px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A8_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_-_Komitas_Choir_in_Alexandria_%281911%29.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="966" /></a><figcaption>Կոմիտասի երկսեռ երգչախումբը Ալեքսանդրիայում, 1911 թվական</figcaption></figure> <p>1910 թվականի սեպտեմբերին Կոմիտասը ժամանում է <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD" title="Կոստանդնուպոլիս">Կոստանդնուպոլիս</a>։ Մինչև այնտեղ հասնելը համերգներ է ունենում Էսկի-Շեհիրում և Պրուսայում։ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD" title="Կոստանդնուպոլիս">Կոստանդնուպոլսում</a> ստեղծում է <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%B6_(%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B9%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2)" title="Գուսան (Կոմիտասի երգչախումբ)">«Գուսան» երգչախումբը</a> 300 անդամներով։ Այնուհետև նա բազմաթիվ դասախոսություններ և համերգներ է ունենում ամբողջ Եվրոպայում, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիայում</a> և <a href="/wiki/%D4%B5%D5%A3%D5%AB%D5%BA%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Եգիպտոս">Եգիպտոսում</a>՝ ներկայացնելով մինչև այդ շատ քիչ ճանաչված հայկական երաժշտությունը։ Երգչախմբի մի քանի մասնակիցներ՝ <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B2_%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Բարսեղ Կանաչյան">Բարսեղ Կանաչյանը</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%B6" title="Միհրան Թումաճան">Միհրան Թումաճանը</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6)" title="Վարդան Սարգսյան (երգահան)">Վարդան Սարգսյանը</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF_%D5%8D%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վաղարշակ Սրվանձտյան">Վաղարշակ Սրվանձտյանը</a>, Հայկ Սեմերճյանը, երաժշտության տեսության դասեր են առել Կոմիտասից և հայտնի են որպես <i>«Կոմիտասյան հինգ սաներ»</i><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Երգչախմբի առաջին համերգը տեղի ունեցավ 1910 թվականի նոյեմբերին «Պըտի Շան»-ի ձմեռային թատրոնում։ </p><p>1910 թվականին Կոմիտասն ամփոփեց «խազաբանության տարրերը»։ </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Իրաւ է, ես գտել եմ հայ խազերի բանալին, և նոյնիսկ կարդում եմ պարզ գրուածքները, բայց դեռ վերջակէտին չեմ հասել. զի իւրաքանչիւր խազի խորհրդաւոր իմաստին թափանցելու համար, նոյնիսկ տասնեակ ձեռագիրներ պրպտելով, երբեմն ամիսներ են սահում, իսկ ձեռքիս տակն եղած խազերը, այն էլ անուն ունեցողները, 198 հատ են առայժմ, մի կողմ թողնենք դեռ անանուն խազերը, որոնք խիստ շատ են<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>:</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>1911 թվականի ապրիլին Եգիպտոսի «Մանթաշով» նավթընկերության ընդհանուր գործակատար <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D6%86%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհաննես Մութաֆյան">Հովհաննես Մութաֆյանի</a> հրավերով Կոմիտաս Վարդապետը մեկնում է Եգիպտոս, որտեղ համերգներ և բանախոսություններ է կազմակերպում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Ալեքսանդրիա">Ալեքսանդրիայում</a> և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D6%80%D5%A5" title="Կահիրե">Կահիրեում</a>։ 1911 թվականի մայիսին Ալեքսանդրիայում համերգ տված երգչախումբը երկսեռ էր<sup id="cite_ref-ReferenceC_26-3" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կոմիտաս Վարդապետը ժամանակի հետ քայլող անձնավորություն էր. նա ուներ կնիքներ, այցեքարտ, անվանական ծրար, կրում էր <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D5%BD" class="mw-redirect" title="Մողես">մողեսի</a> տեսքով կրծքազարդ և իր սիրելի սաներին ու մտերիմներին անվանում էր <i>«քէրթէնքէլէ»</i>՝ մողես։ </p><p>1911 թվականի հուլիս-օգոստոս ամիսներին մեկնում է <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզ</a>, այնտեղից էլ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Անգլիա">Անգլիա</a>՝ հանգստանալու և կազդուրվելու համար։ Վերադառնալով Կոստանդնուպոլիս՝ շարունակում է բազմաթիվ համերգներ տալ երգչախմբի հետ։ 1914 թվականի հունիսին Փարիզում մասնակցում է Միջազգային երաժշտագիտական ընկերակցության համաժողովին՝ Լուի Լալուայի նախագահությամբ, որտեղ ունենում է բանախոսություններ<sup id="cite_ref-ReferenceC_26-4" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Աքսոր_և_վերջին_տարիներ_(1915-1935)"><span id=".D4.B1.D6.84.D5.BD.D5.B8.D6.80_.D6.87_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.BB.D5.AB.D5.B6_.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.AB.D5.B6.D5.A5.D6.80_.281915-1935.29"></span>Աքսոր և վերջին տարիներ (1915-1935)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Աքսոր և վերջին տարիներ (1915-1935)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Աքսոր և վերջին տարիներ (1915-1935)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%91%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հայոց Ցեղասպանություն">1915 թվականի ապրիլի 24</a>-ին երիտթուրքական վարչակարգը շուրջ 600 հայ մտավորականների հետ ձերբակալեց նաև Կոմիտաս Վարդապետին և աքսորեց Չանղր (Կոստանդնուպոլսից 800 կմ հեռու)։ Երկու շաբաթ անց եվրոպական և ամերիկյան դեսպանների միջնորդությամբ նա ազատ արձակվեց և վերադարձավ Կոստանդնուպոլիս<sup id="cite_ref-ReferenceC_26-5" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Աքսորից վերադառնալուց հետո Կոմիտաս Վարդապետի առողջական վիճակը կտրուկ վատացավ։ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%B2%D5%A5%D5%BC%D5%B6" class="mw-redirect" title="Եղեռն">Եղեռնի</a> քստմնելի դրվագները, իր աշխատանքների կորուստը ծանր ազդեցին Վարդապետի նուրբ և զգայուն ներաշխարհի վրա, և նա կորցրեց հոգեկան անդորրը՝ ծանր և խորը վերապրելով իրականության և իր ժողովրդի կործանման ողբերգությունը։ Նրա թողած վերջին գրության մեջ, երբ բորբոքված ուղեղում դեռ չէին մարել գիտակցության վերջին կայծերը, հնչում է անելանելիությունն ու խոր հուսահատությունը. </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Հոտն անհովիւ՝ մոլոր ու շփոթ, աներևւոյթ և անզուսպ ալիքներ յախուռն կը յուզին ի խորս մեր հալածական և ողբեգալի կենաց ծովու։ Անմիտ որսորդներ բոլորած՝ միամիտ ձկներ ցանցած։ Մթնոլորտը թոյն կը տեղայ, բուժիչ ուժ չկայ։ Աւերած, սարսափ ու սանձարձակ կեղեքում մէկ կողմէն, անտարբերությիւն, օտարամոլությիւն ու ցեխոտ սրտեր միւս կողմէն... Ու՞ր է մեր խոհական Խորենացին. թող ելլէ՛ արյիւնաքամ հողու տակէն և ողբայ մեր խակերու սիրտն ու հոգին, միտքն ու գործը... Սիրտս փլած է...</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Վարդապետի մոտ ակնհայտորեն խորանում էին հետապնդման մանիայի ախտանշանները, և ըստ հուշագիրների՝ յուրաքանչյուր ցնցում և ձայն սարսափեցնում էր նրան </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Komitas_Grave_03.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Komitas_Grave_03.jpg/220px-Komitas_Grave_03.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Komitas_Grave_03.jpg/330px-Komitas_Grave_03.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Komitas_Grave_03.jpg/440px-Komitas_Grave_03.jpg 2x" data-file-width="2448" data-file-height="3264" /></a><figcaption> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6" title="Կոմիտասի մահարձան">Կոմիտասի մահարձանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%B6" title="Կոմիտասի անվան պանթեոն">Կոմիտասի անվան պանթեոն</a></figcaption></figure> <p>Վարդապետին թվում էր, թե թուրքերն անընդհատ հետապնդում են իրեն, ուստի և նա ձգտում էր բացարձակ միայնության և լռության, հաճախ չէր ընդունում իր վաղեմի բարեկամներին և ծանոթներին, իրեն տեսնել ցանկացող երկրպագուներին։ Բժշկապետ Վահրամ Թորգոմյանը 1916 թվականի աշնանը, խորհրդակցելով Կոստանդնուպոլսի հայտնի հոգեբույժ դոկտոր Գոնոսի հետ, Վարդապետին տեղափոխեց <a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D5%B7%D5%AC%D5%AB" title="Շիշլի">Շիշլիի</a> <i>Hospital de la Paix</i> հիվանդանոցը, ուր Վարդապետը մնաց մինչև 1919 թվականը։ Իր պայծառատեսության պահերին նա բազմիցս բողոքել է հիվանդանոցի անտանելի պայմաններից. <i>«Սնունդը՝ շան լափ, կեղտ ու ոջիլ, միակ բուժումը՝ մեկուսացում և անտարբեր վերաբերմունք»</i>։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Առաջին համաշխարհային պատերազմ">Առաջին համաշխարհային պատերազմի</a> ավարտից հետո հայ գաղութը Վարդապետի վիճակը բարելավելու նպատակով որոշեց նրան ուղարկել <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a>։ </p><p>1919 թվականի ապրիլին Կոմիտասին տեղափոխեցին Փարիզի Վիլ-Եվրայի հոգեբուժարան, իսկ 1922 թվականի օգոստոսին միջոցների սղության պատճառով՝ Վիլ-Ժուիֆի հոգեբուժարան, ուր Վարդապետը մնաց մինչև իր կյանքի վերջը։ </p><p>Իրականում Կոմիտաս Վարդապետի հիվանդության վերաբերյալ կան բազմաթիվ վարկածներ։ Մինչ օրս նրա հիվանդությունն ու մահվան ստույգ պատճառը մնում է անհայտ։ Վերջինս անսպառ նյութ է հանդիսանում գիտական և պատմական ուսումնասիրությունների, քննարկումների համար<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կոմիտաս Վարդապետը վախճանվեց <a href="/wiki/1935" title="1935">1935</a> թվականի <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_21" title="Հոկտեմբերի 21">հոկտեմբերի 21</a>-ին առավոտյան ժամը 6-ին Վիլ-Ժուիֆի հիվանդանոցում՝ գարշապարի թարախակալումից առաջացած բարդությունների հետևանքով։ Մահից հետո ստեղծվեց Կոմիտաս Վարդապետի մահադիմակը։ 1936 թվականին նրա աճյունը փոխադրվեց <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a> և թաղվեց <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%B6" title="Կոմիտասի անվան պանթեոն">Կոմիտասի անվան պանթեոնում</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ժառանգություն"><span id=".D4.BA.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.B6.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Ժառանգություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Ժառանգություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Ժառանգություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="width:585px;max-width:585px"><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Statue_of_Komitas,_Yerevan.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Statue_of_Komitas%2C_Yerevan.jpg/200px-Statue_of_Komitas%2C_Yerevan.jpg" decoding="async" width="200" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Statue_of_Komitas%2C_Yerevan.jpg/300px-Statue_of_Komitas%2C_Yerevan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Statue_of_Komitas%2C_Yerevan.jpg/400px-Statue_of_Komitas%2C_Yerevan.jpg 2x" data-file-width="1003" data-file-height="755" /></a></span></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left/right/center"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6_(%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6)" title="Կոմիտասի հուշարձան (Երևան)">Կոմիտասի հուշարձանը Երևանում</a></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:262px;max-width:262px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Cours_Albert_1er_Paris.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Cours_Albert_1er_Paris.jpg/260px-Cours_Albert_1er_Paris.jpg" decoding="async" width="260" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Cours_Albert_1er_Paris.jpg/390px-Cours_Albert_1er_Paris.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Cours_Albert_1er_Paris.jpg/520px-Cours_Albert_1er_Paris.jpg 2x" data-file-width="4320" data-file-height="2500" /></a></span></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left/right/center"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6_(%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6)" title="Կոմիտասի հուշարձան (Փարիզ)">Կոմիտասի հուշարձանը Փարիզում</a></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:115px;max-width:115px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Komitas_Quebec.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Komitas_Quebec.JPG/113px-Komitas_Quebec.JPG" decoding="async" width="113" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Komitas_Quebec.JPG/170px-Komitas_Quebec.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Komitas_Quebec.JPG/226px-Komitas_Quebec.JPG 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a></span></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left/right/center">Կոմիտասի հուշարձանը <a href="/wiki/%D5%94%D5%BE%D5%A5%D5%A2%D5%A5%D5%AF_(%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84)" title="Քվեբեկ (քաղաք)">Քվեբեկում</a></div></div><div style="clear:left"></div></div></div> <p>Հիվանդության տարիներին զգալի տուժել է նրա ազգագրական և գիտական ձեռագիր ժառանգությունը։ 1950-ական թվականներին նրա ձեռագրերը <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզից</a> տեղափոխվեցին <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Անգնահատելի է Կոմիտասի հավաքչական ու գիտական աշխատանքը։ Նա ժողովրդական երգերը գրառել է ազգագրագետի վարպետությամբ, գեղագետի պահանջկոտությամբ և գիտնականի վերլուծական դիտողականությամբ<sup id="cite_ref-rf.am_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-rf.am-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Երաժշտական բանահյուսության մի շարք հնագույն և բարձրարվեստ նմուշների հայտնաբերումը (հեթանոս հավատալիքներին առնչվող հորովելների եղանակները,« <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%81%D5%AB_%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A9" title="Սասունցի Դավիթ">Սասունցի Դավիթ»</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D6%81_%D5%84%D5%AB%D6%80%D5%A6%D5%A1" title="Մոկաց Միրզա">«Մոկաց Միրզա»</a> վիպական ասերգերը, անտունիներն ու հոգևոր տաղերը) համարվում է պատմամշակութային խոշոր հայտնագործություն, իսկ հավաքած ավելի քան 4000 գեղջկական երգերը՝ հայ ժողովրդական երգարվեստի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Անթոլոգիա">անթոլոգիա</a>։ Կոմիտասը տեսական աշխատություններում բացահայտել է ժողովրդական երաժշտության կենսական հիմքերը, բնութագրել հայ երգի գեղագիտական արժանիքները, վերլուծել տեսակներն ու կառուցվածքային հատկանիշները։ Նա հիմնականում գրել է մեներգային և խմբերգային երգեր, որոնք սերում են ժողովրդական կամ հոգևոր սկզբնաղբյուրից. «Առ գետս Բաբելացվոց» սաղմոսը, «Ո՞ւր ես գալի, ա՜յ գարուն» կանտատը (<a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect mw-disambig" title="Հովհաննես Հովհաննիսյան">Հովհաննես Հովհաննիսյանի</a> խոսքերով), «Մութն էր երկինքը» ռոմանսը (<a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհաննես Թումանյան">Հովհաննես Թումանյանի</a> խոսքերով), «Կաքավի երգը», «Գարուն ա», «Քելեր, ցոլեր», «Լոռու գութաներգ», «Անտունի», «Ծիրանի ծառ» երգերը, նաև հարսանեկան, վիճակի, պարերգային և այլ շարքեր։ Կոմիտասը դիմել է նաև այլ ժանրերի. եզակի են նրա «Դաշնամուրային պարերը», որտեղ կիրառել է ժամանակի համաշխարհային երաժշտության համար նոր և խիստ ինքնատիպ միջոցներ։ Քնարական-կենցաղային <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B7" title="Անուշ">«Անուշ»</a> (ըստ Հովհաննես Թումանյանի), երգիծական-կենցաղային «Քաղաքավարության վնասները» (ըստ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հակոբ Պարոնյան">Հակոբ Պարոնյանի</a>), պատմահայրենասիրական «Վարդան» (հավանաբար՝ ըստ <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D6%86%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC_%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ռաֆայել Պատկանյան">Ռաֆայել Պատկանյանի</a>) և դյուցազնահերոսական «Սասունցի Դավիթ» <a href="/wiki/%D5%95%D5%BA%D5%A5%D6%80%D5%A1" title="Օպերա">օպերաների</a> ստեղծման աշխատանքները կոմպոզիտորին չի վիճակվել ամբողջացնել։ «Վարդան» օպերայի մի քանի ուրվագրերով, «Սասունցի Դավթի» մի փոքր դրվագով սահմանափակվում են մեզ հասած ձեռագիր նյութերը։ Ուսումնասիրությունների համաձայն, Կոմիտասն ավարտել է «Քաղաքավարության վնասներ» օպերայի 1-ին և 2-րդ, մասամբ 3-րդ պատկերները։ Մեզ են հասել հատվածներ «Անուշ»-ից, որոնք վկայում են օպերայի վառ ազգային ուղղվածության մասին։ Կոմպոզիտորն օգտագործել է թե՛ գեղջկական մեղեդիներ, թե՛ ինքն է գրել ժողովրդական երգի նման պարզ, մատչելի մեղեդիներ։ Օպերայում կան երկու ավարտված վոկալ հատվածներ, որոնց համար Կոմիտասն օգտագործել է նաև գուսանական երգեր<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>«Անտունին» խորը հոգեբանական ստեղծագործություն է, որտեղ նկարագրվում են «տնավեր» պանդուխտի ապրումները, իղձերն ու կարոտը։ Երաժշտության և պոեզիայի օրգանական միասնության շնորհիվ Կոմիտասը ստեղծել է հայ պանդուխտի արտակարգ ուժով համակված կերպարը։ Մեղեդին աչքի է ընկնում հուզական լարվածությամբ և դրամատիզմով, իսկ հաճախակի հանդիպող պաուզաներն հառաչանք են հիշեցնում։ «Անտունիի» հարուստ և ծավալուն ձևը՝ օժտված ներքին միասնական զարգացմամբ, թույլ է տալիս խոսելու երգային ժանրի սիմֆոնիզացիայի մասին։ Հիմնական կերպարի բացահայտմանն է նպաստում նաև դաշնամուրային նվագակցությունը։ Այն աչքի է ընկնում մեծ ձայնածավալով. կոմպոզիտորն ազատորեն օգտագործում է թե՛ ստորին, թե՛ վերին ռեգիստրները՝ ստեղծելով խորը ու, միաժամանակ, թափանցիկ հնչողություն<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այս ստեղծագործության մասին <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AC%D5%B8%D5%A4_%D4%B4%D5%A5%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB" title="Կլոդ Դեբյուսի">Կլոդ Դեբյուսին</a> գրել է<sup id="cite_ref-ReferenceC_26-6" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Եթե Կոմիտասը գրեր միայն «Անտունին», այդ էլ բավական կլիներ նրան խոշոր արվեստագետ համարելու:</i> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:The_Soviet_Union_1969_CPA_3799_stamp_(Komitas_and_Rural_Scene).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/The_Soviet_Union_1969_CPA_3799_stamp_%28Komitas_and_Rural_Scene%29.jpg/220px-The_Soviet_Union_1969_CPA_3799_stamp_%28Komitas_and_Rural_Scene%29.jpg" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/The_Soviet_Union_1969_CPA_3799_stamp_%28Komitas_and_Rural_Scene%29.jpg/330px-The_Soviet_Union_1969_CPA_3799_stamp_%28Komitas_and_Rural_Scene%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/The_Soviet_Union_1969_CPA_3799_stamp_%28Komitas_and_Rural_Scene%29.jpg/440px-The_Soviet_Union_1969_CPA_3799_stamp_%28Komitas_and_Rural_Scene%29.jpg 2x" data-file-width="1709" data-file-height="1236" /></a><figcaption> Կոմիտաս Վարդապետը <a href="/wiki/%D4%BD%D5%8D%D5%80%D5%84" class="mw-redirect" title="ԽՍՀՄ">ԽՍՀՄ</a>–ի <a href="/wiki/1969" title="1969">1969</a> թվականի նամականիշի վրա</figcaption></figure> <p>Իր անհուն խորությամբ առանձնանում է <i>«Պատարագը»</i>, որը կանտատ-օրատորիայի դասական նմուշներից է և մինչև այսօր ներկա է եկեղեցու ծիսակատարության մեջ։ Պատարագի մշակումը նա սկսեց 1892 թվականին, բայց երբեք չավարտեց՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" class="mw-redirect" title="Առաջին Համաշխարհային Պատերազմ">Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի</a> սկսման պատճառով։ «Պատարագը» առաջին անգամ հրատարակվել է 1933 թվականին Փարիզում և առաջին անգամ ձայնագրվել 1988 թվականին Երևանում։ </p><p>Հավաքագրելով և պահպանելով հայկական ժողովրդական երգերը՝ Կոմիտասը պահպանեց <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Արևմտյան Հայաստան">Արևմտյան Հայաստանի</a> մշակութային ժառանգությունը, որը հակառակ դեպքում կկորսվեր ցեղասպանության արդյունքում։ Նրա աշխատանքները լույս տեսան Հայաստանում <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF_%D4%B1%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ռոբերտ Աթայան">Ռոբերտ Աթայանի</a> մանրամասն ծանոթագրություններով հագեցած հրատարակությամբ։ Կոմիտասի գերմանական ստեղծագործությունները հրատարակվեցին 2018 թվականին «Կոմիտաս գերմանական երկեր» խորագրով, իր ձեռագրերից վերածնված Տիրան Լոքմագյոզյանի կողմից։ Այնտեղ կան 11 երգ, 4 խմբերգ, 9 դաշնամուրային, 6 լարային քառյակի, 1 նվագախմբի և 4 անավարտ ստեղծագործություն։ Բերլինում ուսանելու տարիներին գրված այս ստեղծագործություններից 11 երգերը աշխարհում առաջին անգամ հնչեցին 1991 մայիսի 18-ին թվականին Գևորգյան ճեմարանի կլոր դահլիճում, բարիտոն <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Տիրան Լոքմագյոզյան">Տիրան Լոքմագյոզյանի</a> կատարմամբ։ </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D6%8A_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.djvu" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D6%8A_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.djvu/page1-220px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D6%8A_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.djvu.jpg" decoding="async" width="220" height="289" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D6%8A_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.djvu/page1-330px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D6%8A_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.djvu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D6%8A_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.djvu/page1-440px-%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D6%8A_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.djvu.jpg 2x" data-file-width="1237" data-file-height="1626" /></a><figcaption> Կոմիտաս. Բանաստեղծություններ (ժողովածու), <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, <a href="/wiki/1969" title="1969">1969</a></figcaption></figure> <p>Մեծ հանճարի գրիչը չի սահմանափակվել միայն երաժշտությամբ. Կոմիտասը տասնյակ բանաստեղծությունների հեղինակ է։ Սակայն դրանք վարդապետի կենդանության օրոք չեն տպագրվել։ Կոմիտասն իրեն չէր համարում կոչումնավոր բանաստեղծ, նա գրում էր ինքն իր համար<sup id="cite_ref-books.google.am_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-books.google.am-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><div class="poem"> <p>Քեզ չըսիրե՞լ, գեհեն կորել<br />     Ու կըրակով հոգին փորել։<br />     Քեզի սիրել՝ դըրախտ երթալ<br />     Ու վարդերով քընանալ։ </p> </div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Կոմիտասի բանաստեղծությունների ժողովածուն հրատարակվեց նրա ծննդյան 100-ամյակին <a href="/wiki/%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D5%84%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լևոն Միրիջանյան">Լևոն Միրիջանյանի</a> խմբագրությամբ<sup id="cite_ref-books.google.am_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-books.google.am-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>2008 թվականի հուլիսի 6-ին <a href="/wiki/%D5%94%D5%BE%D5%A5%D5%A2%D5%A5%D5%AF" title="Քվեբեկ">Քվեբեկի</a> 400-րդ տարեդարձի կապակցությամբ Քվեբեկի Ազգային Ժողովի հարևանությամբ տեղի ունեցավ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%AF%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB_(%D5%94%D5%BE%D5%A5%D5%A2%D5%A5%D5%AF)" title="Կոմիտասի կիսանդրի (Քվեբեկ)">Կոմիտասի բրոնզե կիսանդրու</a> բացումը՝ ի ճանաչումն երաժշտության մեջ ընդհանուր առմամբ և հայկական երաժշտության մեջ մասնավորապես նրա ունեցած ներդրման։ Մինչ այդ Կոմիտասի գրանիտե և բրոնզե հուշարձաններ էին կանգնեցվել Դետրոիդում (1981 թվական)՝ որպես հարգանքի տուրք մեծ երաժշտին և հիշեցում <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D4%B5%D5%B2%D5%A5%D5%BC%D5%B6" class="mw-redirect" title="Մեծ Եղեռն">Մեծ Եղեռնի</a> մասին։ </p><p>2008 թվականի սեպտեմբերին թողարկվեց Կոմիտասի լավագույն երգերի նախադեպը չունեցող ձայնասկավառակը <a href="/wiki/%D4%BB%D5%A6%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D5%AC_%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Իզաբել Բայրաքդարյան">Իզաբել Բայրաքդարյանի</a> կատարմամբ և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2" title="Հայաստանի ազգային կամերային նվագախումբ">Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ կամերային նվագախմբի</a> ու դաշնակահար Սերոժ Կրաջյանի նվագակցությամբ։ Այս ձայնասկավառակը «Լավագույն վոկալ ձայնագրություն» անվանակարգում նոմինացվել էր <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%A5%D5%B4%D5%B4%D5%AB" title="Գրեմմի">Գրեմմիի</a><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 2008 թվականի հոկտեմբերին <a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հյուսիսային Ամերիկա">Հյուսիսային Ամերիկայում</a> <a href="/wiki/%D4%BB%D5%A6%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D5%AC_%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Իզաբել Բայրաքդարյան">Իզաբել Բայրաքդարյանի</a> համերգային շրջագայությունը լավագույնս ներկայացրեց Կոմիտասի երաժշտությունը <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%BF%D5%B8" title="Տորոնտո">Տորոնտոյում</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D5%BD_%D4%B1%D5%B6%D5%BB%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%BD" title="Լոս Անջելես">Լոս Անջելեսում</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6_%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%AB%D5%BD%D5%AF%D5%B8" title="Սան Ֆրանցիսկո">Սան Ֆրանցիսկոյում</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BE%D5%A5%D6%80_(%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84)" title="Վանկուվեր (քաղաք)">Վանկուվերում</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%BD%D5%A9%D5%B8%D5%B6" class="mw-redirect" title="Բոսթոն">Բոսթոնում</a>, <a href="/wiki/%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82_%D5%85%D5%B8%D6%80%D6%84" title="Նյու Յորք">Նյու Յորքի</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A5%D5%BB%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D5%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քարնեջի հոլ (դեռ գրված չէ)">Կարնեգի համերգասրահում</a>։ Նրան նվագակցում էին Էն Մենսոնի վարած Մանիտոբայի կամերային նվագախումբը և դաշնակահար Սերոժ Կրաջյանը։ Հիշատակման շրջագայությունը նվիրված էր ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշատակին և հովանավորվել էր Ցեղասպանության և մարդու իրավունքների պաշտպանության ուսումնասիրության միջազգային ինստիտուսի (<a href="/wiki/%D4%B6%D5%B8%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Զորյան ինստիտուտ">Զորյան ինստիտուտի</a> բաժիններից մեկը) կողմից<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0_1.jpg/220px-%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0_1.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0_1.jpg/330px-%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0_1.jpg/440px-%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0_1.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="683" /></a><figcaption> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AB%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտ">Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտ</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, 2015</figcaption></figure> <p>1987 թվականին երևան եկավ «Իմ Կոմիտասը» ֆիլմը, որում նկարահանվել են մաեստրո <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%89%D5%A5%D6%84%D5%AB%D5%BB%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհաննես Չեքիջյան">Հովհաննես Չեքիջյանը</a> և անվանի երգչուհի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%B4%D5%AB%D5%AF_%D5%8A%D5%A1%D5%BA%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հասմիկ Պապյան">Հասմիկ Պապյանը</a>, ռեժիսորն է <a href="/wiki/%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D5%84%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%B9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%AF%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BC%D5%A5%D5%AA%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%80)" title="Լևոն Մկրտչյան (կինոռեժիսոր)">Լևոն Մկրտչյանը</a>։ Ֆիլմն անդրադառնում է նաև 1915 թվականի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D4%B5%D5%B2%D5%A5%D5%BC%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հայոց Մեծ Եղեռն">Հայոց Մեծ Եղեռնին</a>։ 1956 թվականին հրատարակվեց <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB_%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC" title="Լյուսի Թարգյուլ">Լյուսի Թարգյուլի</a> «Կոմիտաս» գիրքը։ Կոմիտասին է նվիրված <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%80_%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%AF" title="Պարույր Սևակ">Պարույր Սևակի</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%AC%D5%BC%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Անլռելի զանգակատուն">«Անլռելի զանգակատուն» պոեմը</a>, որը պատկերազարդել է գեղանկարիչ <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D4%BD%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Գրիգոր Խանջյան">Գրիգոր Խանջյանը</a>։ Կոմիտասի կերպարին ու ստեղծագործությանն անդրադարձել են նաև մի շարք գիտնականներ, գեղանկարիչներ, քանդակագործներ, երաժիշտներ, գրողներ և ուրիշներ։ </p><p>Կոմիտասի անունով են կոչվել <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect" title="Կոմիտասի անվան պետական լարային քառյակ">Հայաստանի պետական լարային քառյակը</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Երևանի կոնսերվատորիա">Երևանի կոնսերվատորիան</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D4%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն">Կամերային երաժշտության տունը</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BF%D5%A1_(%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6)" title="Կոմիտասի պողոտա (Երևան)">պողոտա</a>, զբոսայգի, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտի</a> երաժշտական դպրոցը, երգչախմբեր արտերկրում, արձաններ են կանգնեցվել <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6_(%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6)" title="Կոմիտասի հուշարձան (Երևան)">Երևանում</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6_(%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF)" title="Կոմիտասի հուշարձան (Վաղարշապատ)">Վաղարշապատում</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6_(%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6)" title="Կոմիտասի հուշարձան (Փարիզ)">Փարիզում</a> և այլուր։ 2015 թվականի հունվարի 29-ին Երևանում Կոմիտասի անվան զբոսայգում տեղի ունեցավ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AB%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտ">Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի</a> բացումը։ </p><p>2014 թվականի վերջից կինոռեժիսոր <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D5%A3%D5%A5%D5%B6_%D5%89%D5%A1%D5%AC%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վիգեն Չալդրանյան">Վիգեն Չալդրանյանն</a> սկսեց իր նոր՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%AB_%D5%AC%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_(%D6%86%D5%AB%D5%AC%D5%B4)" title="Վարդապետի լռությունը (ֆիլմ)">«Վարդապետի լռությունը»</a> խաղարկային ֆիլմի նկարահանումները։ Այն նվիրված է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%B4%D5%A5%D5%AE_%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%BC%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հայոց մեծ եղեռն">Հայոց մեծ եղեռնի</a> 100-րդ տարելիցին։ Ֆիլմը նկարահանվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հայաստանի ազգային կինոկենտրոն">Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի</a> աջակցությամբ։ Գլխավոր հերոսն Էդգար Նովենց անուն-ազգանունով ժամանակակից ճանաչված մի գրող է, որը «Վարդապետի լռությունը» վերնագրով վեպ է գրում Կոմիտասի մասին։ Նրա գրքի միջոցով հետադարձ հայացք է գցվում 1915-1935 թվականներին Կոմիտասի կյանքի ողբերգական իրադարձություններին<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել <a href="/wiki/2015" title="2015">2015</a> թվականի <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_25" title="Դեկտեմբերի 25">դեկտեմբերի 25-ին</a>։ </p><p>2015 թվականի ապրիլի 24-ին, Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AC" title="Ստամբուլ">Ստամբուլի</a> հայաշատ Շիշլի թաղամասի Ջումհուրիյե պողոտայում ցուցատախտակ տեղադրվեց այն տան պատին, որտեղ ապրել է Կոմիտասը և որտեղից ձերբակալվել է 1915 թվականի ապրիլի 24-ին<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>2015 թվականի նոյեմբերի 6-ին <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%BF_%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3" title="Սանկտ Պետերբուրգ">Սանկտ Պետերբուրգի</a> Վասիլեօստրովսկի վարչական շրջանի կենտրոնական Կամսկի այգում տեղի ունեցավ հայ հանճարի <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6_(%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%BF_%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3)" title="Կոմիտասի հուշարձան (Սանկտ Պետերբուրգ)">հուշարձանի</a> բացման արարողությունը<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Վարդապետի 3,3 մետր բարձրությամբ և 1,7 մետր պատվանդանով գրանիտե հուշարձանի հեղինակը Ռուսաստանի նկարիչների միության անդամ, Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստաարդյունաբերական ակադեմիայի դոցենտ <a href="/wiki/%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D4%B2%D5%A5%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լևոն Բեյբության">Լևոն Բեյբությանն</a> է, ճարտարապետը՝ Մաքսիմ Աթայանցը<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ժամանակակիցների_հուշերում"><span id=".D4.BA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.AF.D5.AB.D6.81.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.B0.D5.B8.D6.82.D5.B7.D5.A5.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Ժամանակակիցների հուշերում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Ժամանակակիցների հուշերում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Ժամանակակիցների հուշերում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Terlemzyan._Komitas.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Terlemzyan._Komitas.jpg/220px-Terlemzyan._Komitas.jpg" decoding="async" width="220" height="339" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b9/Terlemzyan._Komitas.jpg 1.5x" data-file-width="266" data-file-height="410" /></a><figcaption> Կոմիտաս Վարդապետ, հեղինակ՝ <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD_%D4%B9%D5%A5%D6%80%D5%AC%D5%A5%D5%B4%D5%A5%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Փանոս Թերլեմեզյան">Փանոս Թերլեմեզյան</a>, <a href="/wiki/1913" title="1913">1913</a></figcaption></figure> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td><i>Անձնական նկարագիր․</i> միջահասակ, նիհար, ջղուտ և զգայուն, դեմքը դեղնավուն, աչքերը արտահայտիչ և վառվռուն, գլուխը ճաղատ, մորուքը ո՛չ «վարդապետավայել», այլ ծնոտի տակ միայն թողած, այսպես կոչված վագներյան, ինքը արագաքայլ և անհամբեր, միշտ շտապող, միշտ աշխատասեր, կյանքից գոհ, լավատես... Ապրում էր, կարելի է ասել, սպարտական կյանքով, ուտելու մեջ պարզ և չափավոր, չէր խմում ու չէր ծխում. քնում էր գարուն թե ձմեռ բաց պատուհանով և, որ գլխավորն էր, պառկում էր ուղղակի հատակի վրա, առանց ներքնակի և բարձի։ Նոտագրության մեջ մաքրասեր էր, գրում էր գեղեցիկ, իր իսկ տողած թղթերի վրա, այնպես որ նրա ձեռագրերից կարելի էր ուղղակի կլիշե պատրաստել։<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%A3%D5%AB%D5%B6_%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Գարեգին Լևոնյան">Գարեգին Լևոնյան</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Կոմիտաս մեծ ընթերցասեր մըն էր, ուժեղ էր հայոց լեզվի մեջ, և հայոց պատմությունը շատ լավ գիտեր։ Մասնավորապես կկարդար <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Մովսես Խորենացի">Մովսես Խորենացի</a> և <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D5%86%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Գրիգոր Նարեկացի">Նարեկացի</a>, իսկ <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%B1%D5%A2%D5%B8%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Խաչատուր Աբովյան">Աբովյանին</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D6%84_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_(%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Վերք Հայաստանի (վեպ)">«Վերք Հայաստանին»</a> կանվաներ իր մասունքը։ <p>Կոմիտաս քաջ պարող մըն ալ էր... Մարդկային բացառիկ առաքինություններու ծով էր։ Չափազանց աշխատասեր, աննկուն կամքի տեր, անկեղծ, բարեհոգի, ընկերասեր, քաղցր ու համեստ՝ ամենուն նկատմամբ։ Մաքրակրոն էր ան և մեծ հայրենասեր մը։ Բացի իր երաժշտական հանճարից, այլ շնորհքներ էլ ուներ. բանաստեղծ էր և ճարտար կոմիկ դերասան։ Վերին աստիճանի սրամիտ, կենսուրախ և պատրաստաբան էր Կոմիտաս և սիրված ճեմարանի մեծեն ու փոքրեն։ </p> Կոմիտասի ձայնը մեծ դիապազոն ուներ։ Բեռլին գտնված միջոցին հայ ժողովրդական երգերը անձնապես ցուցադրած համերգեն վերջ, Բեռլինի օպերայի տնօրենը անձամբ կհրավիրե զինքը իբրև օպերայի գլխավոր երգիչ և կխոստանա բացառիկ վճարում։ Կոմիտասը կպատասխանե անոր. <i>«Իմ երգչի կարողությունները մեկ նպատակի միայն կծառայեն, մեծ ժողովուրդիս երգն ու երաժշտությունը ծանոթացնել երաժշտական աշխարհին և ապացուցել, որ հայ ստեղծագործ ժողովուրդը սկզբնական դարերեն ունեցեր է իր ինքնուրույն երգն ու երաժշտությունը»...</i>:<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D4%B1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրաչյա Աճառյան">Հրաչյա Աճառյան</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Կոմիտասը չափազանց ուրախ և չափազանց աշխատասեր էր։ Նրա բնավորությունը միալար չէր, նա խիստ դյուրագրգիռ և երբեմն էլ բարկացող էր։ Սակայն նրա բարկությունը նման էր քամիներից քշվող ամպի ծվեններին, որոնց միայն մի վայրկյան է հաջողվում արևի լույսը խափանել, բայց այդ ծվենների արագորեն անցնելուց հետո՝ նորից արև, նորից զվարթություն և նորից ծիծաղ է տիրապետում։ Կոմիտասի զգայուն հոգին տառապում էր ուրիշների վշտերով։ Նա հեռուներում գտնվող իր ընդունակ, բայց չքավոր աշակերտներին օգնում էր հնարավորին չափ։<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD_%D4%B9%D5%A5%D6%80%D5%AC%D5%A5%D5%B4%D5%A5%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Փանոս Թերլեմեզյան">Փանոս Թերլեմեզյան</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Կոմիտասը մեր ժողովրդի հպարտությունն է, նրա գործը՝ մեր ազգային անսպառ հարստությունը... Նա հայտնագործել է մեր ազգային երգը, հայկական երաժշտությունը, ազգային մելոսը՝ ինքնուրույն և անաղարտ։ Նա հիմն է դրել ազգային երաժշտական կուլտուրային... Կոմիտասը հայ երգով լույս աշխարհ հանեց դարերի խավարի մեջ կեղեքված ժողովրդի խուլ բողոքն ու ցասումը բռնության, ստրկության դեմ. նրա խեղդված վիշտը, իրավազուրկ կյանքը և պայծառ ապագայի հանդեպ տածած հավատը։<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D6%84_%D4%BB%D5%BD%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ավետիք Իսահակյան">Ավետիք Իսահակյան</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Կոմիտասի երաժշտությունը մի այնպիսի ոճական անաղարտություն է, մի այնպիսի վսեմաշուք լեզու, որ դժվար է շրջանցել այն, դժվար է այս կամ այն կերպ նրան չառնչվելը, նրա ազդեցությունը չկրելը։ Ես միշտ գերված եմ եղել և գերված կմնամ Կոմիտասի երաժշտությամբ։<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%B4_%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արամ Խաչատրյան">Արամ Խաչատրյան</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Ոչ ոք ինձ չի կարող մեղադրել չափազանցության համար, եթե ես ասեմ, որ Կոմիտասի այդ համերգը (Փարիզ, 1906) մի հեղաշրջում էր և իր հայտնությամբ զարմացրեց մեզ։ Ներկաներից ոչ ոք, ի բացառյալ նուրբ գիտակների, պատկերացնել չի կարող այդ արվեստի գեղեցկությունը, որը, ըստ էության, ոչ եվրոպական է, ոչ արևելյան, բայց եզակի է իր տեսակի մեջ։<div align="right"><small>- Լուի Լալուա<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Ես զարմանում եմ, որ 25 տարի սրանից առաջ փոքրիկ Հայաստանը տվել է մի Կոմիտաս, որի ստեղծագործություններն իրենց գեղարվեստական կառուցվածքի և արժեքի տեսակետից հազիվ կարելի կլիներ սպասել Ռուսաստանի խոշոր կենտրոններում ապրող նույն ժամանակի ամենահայտնի ռուս կոմպոզիտորներից։<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%AC_%D4%B3%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%B6" title="Միխայիլ Գնեսին">Միխայիլ Գնեսին</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Հայ ժողովրդական երգը հանձին Կոմիտասի գտել է իր ամենացայտուն վարպետին։ Նա ուսանելի է շատ տեսակետներից։ Եվ հայ երաժշտության զարգացմանը նախանձախնդիր ամեն ոք նախ պետք է լիովին ուսումնասիրի և հասկանա Կոմիտասին և ապա միայն սկսի ստեղծագործել։<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D5%96%D5%B8%D5%B4%D5%A1_%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%B6" title="Ֆոմա Հարտման">Թոմաս Հարտման</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Նրա մեծությունն իր մեջ է, ոչ ոք չի սովորեցրել, բայց նա զգացել է, մտել բնության մեջ։ Այս երաժշտությունն իր կանոններն ունի, որը թելադրված է մեր երկրի ու ժողովրդի ոգով…<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մարտիրոս Սարյան">Մարտիրոս Սարյան</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Սկավառակագրություն"><span id=".D5.8D.D5.AF.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Սկավառակագրություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Սկավառակագրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Սկավառակագրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ձայնապնակներ"><span id=".D5.81.D5.A1.D5.B5.D5.B6.D5.A1.D5.BA.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ձայնապնակներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Ձայնապնակներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Ձայնապնակներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="130" data-mwtitle="Mokats_Mirza.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Mokats_Mirza.ogg"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Mokats_Mirza.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/9/93/Mokats_Mirza.ogg/Mokats_Mirza.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /></audio></span><figcaption><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D6%81_%D5%84%D5%AB%D6%80%D5%A6%D5%A1" title="Մոկաց Միրզա">«Մոկաց Միրզա»</a> երգը Կոմիտաս Վարդապետի կատարմամբ</figcaption></figure> <ul><li>«Հայաստան», Ա. Շահմուրադյանի կատարմամբ, նվագակցությամբ Կոմիտաս Վարդապետի, <i>Blumenthal</i></li> <li>«Սարերի վրով գնաց», «Կոմիտաս» երգչախումբ, ղեկավար Զ. Սարյան, <i>The Gramaphone Co. Ltd., England</i></li> <li>«Չինար ես, կեռանալ մի», Մարգարիտ Բաբայանի կատարմամբ, <i>Université de Paris, Institut de Phonétique</i></li> <li>«Մոկա Միրզա» Կոմիտաս Վարդապետի կատարմամբ, Ալեքսանդրապոլ, <i>The Gramaphone Co., Ltd.</i></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ձայնասկավառակներ"><span id=".D5.81.D5.A1.D5.B5.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.AF.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ձայնասկավառակներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Ձայնասկավառակներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Ձայնասկավառակներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%B6%D5%A5_%D4%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լուսինե Զաքարյան">Լուսինե Զաքարյան</a>, «Կռունկ», Պարսեղյան Րեքորդս, <a href="/wiki/1997" title="1997">1997</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Lousine Zakarian "Krounk". Produced & Distributed by PARSEGHIAN RECORDS, 1997, USA</span>)</li> <li><a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%B6%D5%A5_%D4%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լուսինե Զաքարյան">Լուսինե Զաքարյան</a>, «Սուրբ-Սուրբ», Պարսեղյան Րեքորդս, <a href="/wiki/1999" title="1999">1999</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Lousine Zakarian "SOURP-SOURP". Produced & Distributed by PARSEGHIAN RECORDS, 1999, USA</span>)</li> <li>Կոմիտասի լարային քառյակ, Պարսեղյան Րեքորդս, <a href="/wiki/1999" title="1999">1999</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas String Quartet. Produced & Distributed by PARSEGHIAN RECORDS, 1999, USA</span>)</li> <li>«Պատարագ», <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D5%93%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մովսես Փանոսյան (դեռ գրված չէ)">Մովսես Փանոսյան</a>, Հոլիվուդի երաժշտական կենտրոն, <a href="/wiki/1999" title="1999">1999</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a>, Երևանի օպերային թատրոնի տղամարդկանց կամերային երգչախումբ (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas "Armenian Holy Mass" ("Patarag"). Manifactured & Distributed by Movses Panossian, Hollywood Music Center, 1999, USA; (Male Chamber Choir of the Yerevan Opera Theatre)</span>)</li> <li>Կոմիտաս, «Հայ երաժշտություն դաշնամուրի համար», ՄԵԳ Րեքորդինգս, <a href="/wiki/1995" title="1995">1995</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a>, դաշնամուր՝ Զեմֆիրա Բարսեղյան (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas "ARMENIAN MUSIC FOR PIANO". MEG Recordings, 1995, USA; (Zemphira Barseghian - piano)</span>)</li> <li>Կոմիտաս, «Աշխարհիկ և հոգևոր երաժշտություն», Դիոցեսան Րեքորդս, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas - "SECULAR AND SACRED MUSIC", Diocesan Records, USA</span>)</li> <li>Կոմիտաս Վարդապետի ձայնը, «Կոմիտասի երաժշտությունն իր իսկ կատարմամբ Ա. Շահմուրադյանի և Վ. Դեր-Առաքելյանի հետ», ձայնագրությունը՝ <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզ</a>, <a href="/wiki/1912" title="1912">1912</a>, թողարկված՝ <a href="/wiki/1995" title="1995">1995</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">THE VOICE OF Komitas VARDAPET - "The music of Komitas performed by the composer himself with A.Shahmuradian and V.Der-Arakelian". (Recorded in Paris, 1912), 1995, USA</span>)</li> <li>Կոմիտաս, «Պատարագ», ՄԵԳ Րեքորդինգս, <a href="/wiki/1989" title="1989">1989</a>; Նյու Ալբիոն Րեքորդս, <a href="/wiki/1990" title="1990">1990</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas – "DIVINE LITURGY". MEG Recordings, 1989; New Albion Records, 1990</span>)</li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%BF_%D5%91%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Անահիտ Ցիցիկյան">Անահիտ Ցիցիկյանի</a> արվեստը (ջութակ), «Անահիտ» մշակութային հիմնադրամ, <a href="/wiki/2003" title="2003">2003</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">The Art of Anahit Tsitsikian (violin). Produced by "Anahit" cultural Foundation, 2003, Yerevan, Armenia</span>)</li> <li>Տատյանա Չախմախչյան (դաշնամուր), «Հայ դասական գլուխգործոցներ», 2003, ԱՄՆ (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">TATYANA CHAKHMAKHCHYAN (piano) - "Armenian Classical Masterpieces". Recorded at "Tutto Media" studios in Santa Monica CA, 2003, US.</span>)</li> <li>Կոմիտաս-Ասլամազյան, ՄԵԳ Րեքորդինգս, <a href="/wiki/1997" title="1997">1997</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a>, Չիլինգարյան քառյակ (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas – ASLAMAZIAN. MEG Recordings, 1997, USA. (Chilingirian Quartet)</span>)</li> <li>Զարե Սահակյանց, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2" class="mw-redirect" title="Հայաստանի պետական կամերային նվագախումբ">Հայաստանի պետական կամերային նվագախումբ</a>, արխիվի աուդիո նյութեր, <a href="/wiki/2003" title="2003">2003</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">ZARE SAAKYANTS - STATE CHAMBER ORCHESTRA OFARMENIA. Archive’s Audio materials, 2003</span>)</li> <li>Կոմիտաս, Երգչախումբ (Մաս 1), Հարություն Թոփիկյան, <a href="/wiki/2000" title="2000">2000</a>, Երևանի կամերային երգչախումբ, դիրիժոր՝ Հ. Թոփիկյան (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas - Chorales (Volume 1). Haroutune Topikyan, 2000. (Yerevan Chamber Choir, conductor H.Topikyan)</span>)</li> <li>Կոմիտաս, Երգչախումբ (Մաս 2), Հարություն Թոփիկյան, <a href="/wiki/2000" title="2000">2000</a>, Երևանի կամերային երգչախումբ, դիրիժոր՝ Հ. Թոփիկյան (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas - Chorales (Volume 2). Haroutune Topikyan, 2000. (Yerevan Chamber Choir, conductor H.Topikyan)</span>)</li> <li>Կոմիտաս, Երգչախումբ (Մաս 3), Հարություն Թոփիկյան, <a href="/wiki/2000" title="2000">2000</a>, Երևանի կամերային երգչախումբ, դիրիժոր՝ Հ. Թոփիկյան (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas - Chorales (Volume 3). Haroutune Topikyan, 2000. (Yerevan Chamber Choir, conductor H.Topikyan)</span>)</li> <li>Կոմիտաս, Երգչախումբ (Մաս 4), Հարություն Թոփիկյան, <a href="/wiki/2000" title="2000">2000</a>, Երևանի կամերային երգչախումբ, դիրիժոր՝ Հ. Թոփիկյան (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas - Chorales (Volume 4). Haroutune Topikyan, 2000. (Yerevan Chamber Choir, conductor H.Topikyan)</span>)</li> <li>Կոմիտաս, Եկեղեցական երգչախումբ, Հարություն Թոփիկյան, <a href="/wiki/1999" title="1999">1999</a>, <a href="/wiki/2001" title="2001">2001</a>, Երևանի կամերային երգչախումբ, դիրիժոր՝ Հ. Թոփիկյան (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas – SACRED CHORALES. Haroutune Topikyan, 1999, 2001. (Yerevan Chamber Choir, conductor H.Topikyan)</span>)</li> <li>Կոմիտաս. Տասը հայտնություն, Ն. Ա. Ի., <a href="/wiki/2002" title="2002">2002</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստան</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D5%AE%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Վահան Արծրունի">Վահան Արծրունի</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Komitas – Ten Revelations. Produced by N.A.I., 2002, Armenia (Vahan Artsruni)</span>)<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գրականություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Գրականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Գրքեր</b> </p> <ul><li>Գուրգեն Գասպարյան, «Կոմիտաս Վարդապետ (1869-1935)», Երևան, 2009</li> <li>Գուրգեն Գասպարյան, Մարինե Մուշեղյան «Կոմիտաս Վարդապետ. ուսումնասիրությիւններ և յօդուածներ», Երևան, 2007</li> <li>Գուրգեն Գասպարյան, «Կոմիտասը ժամանակակիցների հուշերում և վկայություններում», Երևան, 2009</li> <li>Գուրգեն Գասպարյան, «Կոմիտաս Վարդապետ. նամականի», Երևան, 2009։</li> <li>Ժամանակակիցները Կոմիտասի մասին, Երևան, 1960։</li> <li>Ավետիք Իսահակյան, Երկերի ժողովածու, հատ. 5, Երևան, 1977, էջ 66-69։</li> <li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFAtayan,_Robert2001" class="citation book cs1">Atayan, Robert, ed. (2001). <i>Essays and Articles, The musicological treatises of Komitas Vardapet</i>. Vatche Barsoumian (translator). Pasadena, California: Drazark Press. <a href="/w/index.php?title=OCLC_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="OCLC (identifier) (դեռ գրված չէ)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/50203070">50203070</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Essays+and+Articles%2C+The+musicological+treatises+of+Komitas+Vardapet&rft.place=Pasadena%2C+California&rft.pub=Drazark+Press&rft.date=2001&rft_id=info%3Aoclcnum%2F50203070&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFBegian1964" class="citation book cs1">Begian, Harry (1964). <i>Gomidas Vartabed: His Life and Importance to Armenian Music</i>. University of Michigan.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gomidas+Vartabed%3A+His+Life+and+Importance+to+Armenian+Music&rft.pub=University+of+Michigan&rft.date=1964&rft.aulast=Begian&rft.aufirst=Harry&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFKarakashian2011" class="citation book cs1">Karakashian, Meline (2011). <i>Կոմիտաս՝ Հոգեբանական Վերլուծում Մը [Gomidas: A Psychological Study]</i>. Antelias, Lebanon: Armenian Catholicosate of Cilicia. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-9953021638" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-9953021638"><bdi>978-9953021638</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%9D+%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B4+%D5%84%D5%A8+%5BGomidas%3A+A+Psychological+Study%5D&rft.place=Antelias%2C+Lebanon&rft.pub=Armenian+Catholicosate+of+Cilicia&rft.date=2011&rft.isbn=978-9953021638&rft.aulast=Karakashian&rft.aufirst=Meline&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFKomitas,_Vardapet1998" class="citation book cs1">Komitas, Vardapet (1998). <i>Armenian Sacred and Folk Music</i>. Edward Gulbekian (translator). Surrey, England: Curzon Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Armenian+Sacred+and+Folk+Music&rft.place=Surrey%2C+England&rft.pub=Curzon+Press&rft.date=1998&rft.au=Komitas%2C+Vardapet&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMcCollumNercessian2004" class="citation book cs1">McCollum, Jonathan; Nercessian, Andy (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/armenianmusiccom0000mcco"><i>Armenian Music: A Comprehensive Bibliography and Discography</i></a>. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780810849679" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780810849679"><bdi>9780810849679</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Armenian+Music%3A+A+Comprehensive+Bibliography+and+Discography&rft.place=Lanham%2C+Maryland&rft.pub=Scarecrow+Press&rft.date=2004&rft.isbn=9780810849679&rft.aulast=McCollum&rft.aufirst=Jonathan&rft.au=Nercessian%2C+Andy&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Farmenianmusiccom0000mcco&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMelikian1932" class="citation book cs1"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%A4%D5%B8%D5%B6_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սպիրիդոն Մելիքյան">Melikian, Spiridon</a> (1932). <i>Կոմիտասի ստեղծագործությունների անալիզը [Analysis of works of Komitas]</i>. Yerevan: Melkonian Fund.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB+%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A8+%5BAnalysis+of+works+of+Komitas%5D&rft.place=Yerevan&rft.pub=Melkonian+Fund&rft.date=1932&rft.aulast=Melikian&rft.aufirst=Spiridon&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMooradian1969" class="citation journal cs1">Mooradian, M. (1969). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141229071005/http://hpj.asj-oa.am/1400/">«Կոմիտասի վերջին այցելությունը Հայաստան=Պատմաբանասիրական հանդես»</a> (4). Yerevan: ՀՀ գիտությունների Ակադեմիա: 61–69. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://hpj.asj-oa.am/1400/">օրիգինալից</a> 2014 թ․ դեկտեմբերի 29-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 9-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB+%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6+%D5%A1%D5%B5%D6%81%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8+%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%3D%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%BD&rft.issue=4&rft.pages=61-69&rft.date=1969&rft.aulast=Mooradian&rft.aufirst=M.&rft_id=http%3A%2F%2Fhpj.asj-oa.am%2F1400%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_journal" title="Կաղապար:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Cite journal requires <code class="cs1-code">|journal=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#missing_periodical" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSoulahian_Kuyumjian2001" class="citation book cs1">Soulahian Kuyumjian, Rita (2001). <i>Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon</i>. Princeton, New Jersey: Gomidas Institute. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1-903656-10-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/1-903656-10-9"><bdi>1-903656-10-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Archeology+of+Madness%3A+Komitas%2C+Portrait+of+an+Armenian+Icon&rft.place=Princeton%2C+New+Jersey&rft.pub=Gomidas+Institute&rft.date=2001&rft.isbn=1-903656-10-9&rft.aulast=Soulahian+Kuyumjian&rft.aufirst=Rita&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFTahmizian1994" class="citation book cs1">Tahmizian, Nikoghos (1994). <i>Կոմիտաս և հայ ժողովրդի երաժշտական ժառանգութիւնը [Komitas and the Musical Legacy of the Armenian People]</i>. Pasadena, California: Drazark Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD+%D6%87+%D5%B0%D5%A1%D5%B5+%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%AB+%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6%D5%A8+%5BKomitas+and+the+Musical+Legacy+of+the+Armenian+People%5D&rft.place=Pasadena%2C+California&rft.pub=Drazark+Press&rft.date=1994&rft.aulast=Tahmizian&rft.aufirst=Nikoghos&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFTerlemezian1924" class="citation book cs1">Terlemezian, Ruben (1924). <i>Կոմիտաս վարդապետ։ Կեանքը և գործունէութիւնը [Komitas Vardapet: Life and Activities]</i>. Vienna: Mkhitarian Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD+%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D6%89+%D4%BF%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A8+%D6%87+%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6%D5%A8+%5BKomitas+Vardapet%3A+Life+and+Activities%5D&rft.place=Vienna&rft.pub=Mkhitarian+Press&rft.date=1924&rft.aulast=Terlemezian&rft.aufirst=Ruben&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFVagramian1973" class="citation book cs1">Vagramian, Violet (1973). <i>Representative Secular Choral Works of Gomidas: An Analytical Study and Evaluation of His Musical Style</i>. University of Miami.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Representative+Secular+Choral+Works+of+Gomidas%3A+An+Analytical+Study+and+Evaluation+of+His+Musical+Style&rft.pub=University+of+Miami&rft.date=1973&rft.aulast=Vagramian&rft.aufirst=Violet&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li></ul> <p><b>Ակադեմիական հոդվածներ</b> </p> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFԱթայան1979" class="citation book cs1">Աթայան, Ռոբերտ (1979). «Կոմիտաս [Komitas]». In Համբարձումյան Վիկտոր (ed.). <i><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարան</a></i>. Vol. 5. Yerevan: Armenian Encyclopedia. էջեր 539–541.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD+%5BKomitas%5D&rft.btitle=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&rft.place=Yerevan&rft.pages=539-541&rft.pub=Armenian+Encyclopedia&rft.date=1979&rft.aulast=%D4%B1%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aufirst=%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFPoladian" class="citation journal cs1">Poladian, Sirvart (1972 թ․ հունվար). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/850444">«Komitas Vardapet and His Contribution to Ethnomusicology»</a>. <i>Ethnomusicology</i>. University of Illinois Press on behalf of Society for Ethnomusicology. <b>16</b> (1): 82–97.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ethnomusicology&rft.atitle=Komitas+Vardapet+and+His+Contribution+to+Ethnomusicology&rft.volume=16&rft.issue=1&rft.pages=82-97&rft.aulast=Poladian&rft.aufirst=Sirvart&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F850444&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWolverton" class="citation web cs1">Wolverton, Cynthia Kay (2002 թ․ դեկտեմբեր). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc3299/m2/1/high_res_d/dissertation.pdf">«The Contributions of Armenian Composers to the Clarinet Repertoire»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. University of North Texas<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 14-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Contributions+of+Armenian+Composers+to+the+Clarinet+Repertoire&rft.pub=University+of+North+Texas&rft.aulast=Wolverton&rft.aufirst=Cynthia+Kay&rft_id=http%3A%2F%2Fdigital.library.unt.edu%2Fark%3A%2F67531%2Fmetadc3299%2Fm2%2F1%2Fhigh_res_d%2Fdissertation.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li></ul> <p><b>Ամսագրերի և թերթերի հոդվածներ</b> </p> <ul><li>Երուանդ Տէր-Մինասեանի յուշերը Կոմիտաս վարդապետի մասին, «Էջմիածին» ամսագիր, խմբ. Ա. Մադոյան, Վաղարշապատ, 2015, թիւ Զ, էջ 136-153։</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFChurch" class="citation news cs1">Church, Michael (2011 թ․ ապրիլի 21). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/music/2011/apr/21/komitas-vardapet-folk-music-armenia">«Komitas Vardapet, forgotten folk hero»</a>. <i>The Guardian</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 26-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Guardian&rft.atitle=Komitas+Vardapet%2C+forgotten+folk+hero&rft.aulast=Church&rft.aufirst=Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fmusic%2F2011%2Fapr%2F21%2Fkomitas-vardapet-folk-music-armenia&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFToumani" class="citation news cs1">Toumani, Meline (2008 թ․ հոկտեմբերի 17). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2008/10/19/arts/music/19toum.html?pagewanted=all&_r=1&">«Songs Lifted in Praise of an Armenian Hero»</a>. <i><a href="/wiki/%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82_%D5%85%D5%B8%D6%80%D6%84_%D4%B9%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%BD" title="Նյու Յորք Թայմս">Նյու Յորք Թայմս</a></i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 14-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82+%D5%85%D5%B8%D6%80%D6%84+%D4%B9%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%BD&rft.atitle=Songs+Lifted+in+Praise+of+an+Armenian+Hero&rft.aulast=Toumani&rft.aufirst=Meline&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2008%2F10%2F19%2Farts%2Fmusic%2F19toum.html%3Fpagewanted%3Dall%26_r%3D1%26&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://garunashun.blogspot.com/2023/08/blog-post_31.html">Տիգրան Մանսուրյան, Հանուն նորովի բացահայտման, «Սովետական արվեստ», 1969, թիվ 10։</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-_5e5775e65518eefb-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-0">1,00</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-1">1,01</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-2">1,02</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-3">1,03</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-4">1,04</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-5">1,05</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-6">1,06</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-7">1,07</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-8">1,08</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_5e5775e65518eefb_1-9">1,09</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q1239328" data-entity-id="Q2657718"><a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="extiw" title="s:Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարան</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке հայերեն">(հայ.)</span><span class="wef_low_priority_links"> / <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D5%AF%D5%BF%D5%B8%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վիկտոր Համբարձումյան">Վ. Համբարձումյան</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Կոստանդին Խուդավերդյան">Կ. Խուդավերդյան</a> — <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q124405912" class="extiw" title="d:Q124405912">Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն</a>, 1974.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-_3a73b1f86be9051a-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-0">2,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-1">2,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-2">2,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-3">2,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-4">2,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-5">2,5</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-6">2,6</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-7">2,7</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_3a73b1f86be9051a_2-8">2,8</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q1525071 citetype_Q1239328" data-entity-id="Q13053618"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BF_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական համառոտ հանրագիտարան">Հայկական համառոտ հանրագիտարան</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке հայերեն">(հայ.)</span><span class="wef_low_priority_links"> — <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q124405912" class="extiw" title="d:Q124405912">Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն</a>, 1990. — հատոր 2.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-_1f85b578444294b0-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-_1f85b578444294b0_3-0">3,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_1f85b578444294b0_3-1">3,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_1f85b578444294b0_3-2">3,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_1f85b578444294b0_3-3">3,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_1f85b578444294b0_3-4">3,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_1f85b578444294b0_3-5">3,5</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q3331189" data-entity-id="Q17378135">Комитас // <a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%8C%D0%B5_%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" class="extiw" title="ru:Большая советская энциклопедия (третье издание)">Большая советская энциклопедия</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке ռուսերեն">(ռուս.)</span>: [в 30 т.]<span class="wef_low_priority_links"> / под ред. <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%8A%D6%80%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%BE" title="Ալեքսանդր Պրոխորով">А. М. Прохорова</a> — 3-е изд. — <span title="Москва" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap">М.</span>: <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AC%D5%B7%D5%A1%D5%B5%D5%A1_%D5%BC%D5%B8%D5%BD%D5%AB%D5%B5%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%A1_%D5%A7%D5%B6%D6%81%D5%AB%D5%AF%D5%AC%D5%B8%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1_(%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Բոլշայա ռոսիյսկայա էնցիկլոպեդիա (հրատարակչություն)">Советская энциклопедия</a>, 1969.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-_ad1e3f365d30f902-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-_ad1e3f365d30f902_4-0">4,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_ad1e3f365d30f902_4-1">4,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_ad1e3f365d30f902_4-2">4,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q615699" data-entity-id="Q5375741"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Komitas">Encyclopædia Britannica</a><span class="wef_low_priority_links"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-_373bc876afb23323-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-_373bc876afb23323_5-0">5,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_373bc876afb23323_5-1">5,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_373bc876afb23323_5-2">5,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q856638 citetype_Q1982918 citetype_Q36524" data-entity-id="Q13550863"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=pna2015896499">Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ</a><span class="wef_low_priority_links"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://iravaban.net/459911.html">https://iravaban.net/459911.html</a>, Կոմիտասի ստեղծագործությունները՝ Յունեսկօ-ի աշխարհի հիշողության միջազգային ռեգիստրում</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Կոմիտաս Վարդապետ, «Հայը ունի ինքնուրոյն երաժշտութիւն», տե՛ս Կոմիտաս Վարդապետ, Ուսումնասիրութիւններ և յօդուածներ, երկու գրքով, գիրք Բ, աշխատասիրութեամբ Գուրգէն Գասպարեանի և Մարինէ Մուշեղեանի, «Սարգիս Խաչենց-փրինթինֆո» էջ 83-88։</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Գուրգեն Գասպարյան, «Կոմիտաս Վարդապետ», Երևան 2009</span> </li> <li id="cite_note-:0-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_9-0">9,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_9-1">9,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_9-2">9,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://komitas.am/arm/brief.htm">«Կենսագրություն»</a>. <i>komitas.am</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 17-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=komitas.am&rft.atitle=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft_id=http%3A%2F%2Fkomitas.am%2Farm%2Fbrief.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Crutchfield, Will (5 October 1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/1987/10/05/arts/music-noted-in-brief-choir-from-armenia-at-avery-fisher-hall.html">"Music Noted in Brief; Choir From Armenia At Avery Fisher Hall"</a></span> </li> <li id="cite_note-Soulahian_Kuyumjian—2001——51-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Soulahian_Kuyumjian—2001——51_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSoulahian_Kuyumjian2001">Soulahian Kuyumjian, 2001</a>, էջ 51</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Soulahian Kuyumjian, Rita. <i>Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon</i>. Edition: 2, Reading, England: Taderon Press; Princeton, NJ: Gomidas Institute, 2001, p. 3.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/321606/Komitas">Britannica - Komitas </a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/discover/10.2307/850444?sid=21105248282521&uid=4&uid=2">Կոմիտաս Վարդապետը և նրա ներդրումը երաժշտական էթնոգրաֆիայի մեջ, Սիրվարդ Փոլադյան</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">McCollum, Jonathan Ray (2004).<a rel="nofollow" class="external text" href="http://drum.lib.umd.edu/bitstream/1903/1379/1/umi-umd-1381.pdf">"Music, Ritual, And Diasporic Identity: A Case Study Of The Armenian Apostolic Church"</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.1in.am/1535538.html">Սերժ Սարգսյանը ներկա է գտնվել Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի բացմանը</a></span> </li> <li id="cite_note-rf.am-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-rf.am_17-0">17,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-rf.am_17-1">17,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://rf.am/projects/publication-of-books/">http://rf.am/projects/publication-of-books/</a></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Կոմիտաս Վարդապետ. «Կենսագրական գրառումներ»</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_19-0">19,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_19-1">19,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_19-2">19,2</a></sup></span> <span class="reference-text">Կոմիտաս Վարդապետ. «Ինքնակենսագրություն»</span> </li> <li id="cite_note-Soulahian_Kuyumjian_2001-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Soulahian_Kuyumjian_2001_20-0">20,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Soulahian_Kuyumjian_2001_20-1">20,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Soulahian Kuyumjian, Rita (2001). Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Princeton, New Jersey (Սուլահյան Կույումջյան Ռիտա. «Խելագարության հնաբանություն. Կոմիտասի՝ հայ սրբի դիմանկարը»)</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://hpj.asj-oa.am/1400/%7CՄուրադյան,">Մ. Հ. (1969) Կոմիտասի վերջին այցելությունը Հայաստան. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 4</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceB-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_22-0">22,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_22-1">22,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_22-2">22,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_22-3">22,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_22-4">22,4</a></sup></span> <span class="reference-text">"Soulahian Kuyumjian, Rita (2001). Archeology of Madness: Komitas, Portrait of an Armenian Icon. Princeton, New Jersey (Սուլահյան Կույումջյան Ռիտա. «Խելագարության հնաբանություն. Կոմիտասի՝ հայ սրբի դիմանկարը»)"</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Գուրգեն Գասպարյան. «Կոմիտասը ժամանակակիցների հուշերում և վկայություններում», Երևան 2009</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170521090416/http://lraber.asj-oa.am/1553/">«Աթայան, Ռոբերտ (1969) Հայ քաղաքային ժողովրդական երգը Կոմիտասի ստեղծագործության մեջ. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, № 11»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lraber.asj-oa.am/1553/">օրիգինալից</a> 2017 թ․ մայիսի 21-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 9-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%2C+%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF+%281969%29+%D5%80%D5%A1%D5%B5+%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A8+%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB+%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%B4%D5%A5%D5%BB.+%D4%BC%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80+%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D4%B3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%2C+%E2%84%96+11&rft_id=http%3A%2F%2Flraber.asj-oa.am%2F1553%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Adalian, Rouben Paul (2010). Historical Dictionary of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. p. 391.</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceC-26"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_26-0">26,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_26-1">26,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_26-2">26,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_26-3">26,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_26-4">26,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_26-5">26,5</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_26-6">26,6</a></sup></span> <span class="reference-text">Գուրգեն Գասպարյան. «Կոմիտաս Վարդապետ», Երևան, 2009</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Գուրգեն Գասպարյան. «Կոմիտաս Վարդապետ», Երևան, 2009, էջ 39</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Կոմիտաս Վարդապետ. Կարապետ Կոստանյանին 1896 թվականի նոյեմբերի 22-ին գրած նամակից։</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Գուրգեն Գասպարյան. «Կոմիտասը ժամանակակիցների հուշերում և վկայություններում». հուշեր Կոմիտասի մասին, Հրաճյա Աճառյան։</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Գուրգեն Գասպարյան. «Կոմիտաս Վարդապետ. ուսումնասիրություններ և հոդվածներ», Գիրք Բ, Երևան, 2007</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Կոմիտաս Վարդապետ. «Մեսրոպ մագիստրոս Տեր-Մովսիսյանին Բեռլինից գրած նամակ, 1906»</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Հրաչեայ Աճառեան. «Յուշեր Կոմիտասի մասին»</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Կոմիտաս Վարդապետ. «Ինքնակենսագրութիւն»</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150211210009/http://findarmenia.com/arm/culture/music/komitas">«Արխիվացված պատճենը»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.findarmenia.com/arm/culture/music/komitas">օրիգինալից</a> 2015 թ․ փետրվարի 11-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 11-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.findarmenia.com%2Farm%2Fculture%2Fmusic%2Fkomitas&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Նամակ Վեհափառ Հայրապետի Ամենայն Հայոց Տ.Տ. Մատթէոսի Բ-ին, սեպտեմբեր 5, 1909, Ս. Էջմիածին</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">Adalian, Rouben Paul (2010). Historical Dictionary of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">Կոմիտաս Վարդապետ. «Տաճար» հանդեսին 1910 թվականի մարտին գրած նամակից</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://komitas.am/arm/illness.htm">Կոմիտասի վիրտուալ թանգարան. Կոմիտասի հիվանդությունը</a></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1"><i>«Ամեն հայի սրտից բխած»</i>. Երևան: Ժամանակ. Թիվ 56, 4 մայիսի, 1999 թ. էջ 12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C2%AB%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D5%B6+%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB+%D5%BD%D6%80%D5%BF%D5%AB%D6%81+%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%AE%C2%BB&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pages=12&rft.pub=%D4%BA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://komitas.am/arm/original.htm">Կոմիտասի վիրտուալ թանգարան. ստեղծագործություններ</a></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://komitas.am/arm/original.htm">Կոմիտասի վիրտուալ թանգարան</a></span> </li> <li id="cite_note-books.google.am-42"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-books.google.am_42-0">42,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-books.google.am_42-1">42,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=jJAnCQAAQBAJ&pg=PT7&lpg=PT7&dq=%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB+%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80+%D5%A7%D6%80+%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4&source=bl&ots=tETc36IaGf&sig=ABfmwHiAG-TsJWj_wopJoQ18w84&hl=ru&sa=X&ved=0CEIQ6AEwBWoVChMImY7A4vP-yAIVYjJyCh0O2ALE#v=onepage&q=%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB%20%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%20%D5%A7%D6%80%20%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4&f=false">Կոմիտաս. Բանաստեղծություններ (ժողովածու)</a>. Լ. Վ. Միրիջանյան, Երևան 1969</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">"Bayrakdarian's 'Gomidas Songs' Nominated for Grammy," Loussapatz Weekly (Canada), #772, 2009, p. 41.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160107231325/http://www.canada.com/story_print.html?id=b3b21d16-e608-4ceb-af5a-de8f4725b5e3&sponsor=">«<span class="cs1-kern-left"></span>"Songs of the homeland" (Հայրենիքի երգեր)»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.canada.com/story_print.html?id=b3b21d16-e608-4ceb-af5a-de8f4725b5e3&sponsor=">օրիգինալից</a> 2016 թ․ հունվարի 7-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 9-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Songs+of+the+homeland%22+%28%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%AB+%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A5%D6%80%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.canada.com%2Fstory_print.html%3Fid%3Db3b21d16-e608-4ceb-af5a-de8f4725b5e3%26sponsor%3D&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kinoashkharh.am/2014/11/9060%7C«Վարդապետի">լռությունը». կինոաշխարհ</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=C1JfChwH5_w">Վարդապետի լռությունը</a></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150428082038/http://civilnet.am/2015/04/25/street-named-after-komitas-in-istanbul/#.VTtlxGSqqko">«Կոմիտաս. Ստամբուլում հիշել են նրան 100 տարի անց»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://civilnet.am/2015/04/25/street-named-after-komitas-in-istanbul/#.VTtlxGSqqko">օրիգինալից</a> 2015 թ․ ապրիլի 28-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 25-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD.+%D5%8D%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%B4+%D5%B0%D5%AB%D5%B7%D5%A5%D5%AC+%D5%A5%D5%B6+%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%B6+100+%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB+%D5%A1%D5%B6%D6%81&rft_id=http%3A%2F%2Fcivilnet.am%2F2015%2F04%2F25%2Fstreet-named-after-komitas-in-istanbul%2F%23.VTtlxGSqqko&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=X-7QebV4weE">Կոմիտաս. Ստամբուլում հիշել են նրան 100 տարի անց</a> (հոլովակ)</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://araratnews.am/taron-margaryaneh-sankt-peterburgum-masnakcel-e-komitasi-hushardzani-bacmaneh/">Տարոն Մարգարյանը Սանկտ Պետերբուրգում մասնակցել է Կոմիտասի հուշարձանի բացմանը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304212716/http://araratnews.am/taron-margaryaneh-sankt-peterburgum-masnakcel-e-komitasi-hushardzani-bacmaneh/">Արխիվացված</a> 2016-03-04 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Նոյեմբեր 6, 2015</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.armradio.am/hy/2015/11/06/%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%BF-%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD/">Սանկտ Պետերբուրգում բացվել է Կոմիտասի արձանը</a>. Նոյեմբեր 6, 2015</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">Սորբոնի համալսարանի պրոֆեսոր, երաժշտական քննադատ</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://artsakhpress.am/arm/news/5680/komitasy-bnutyan-hrashqneric-e.html">««Կոմիտասը բնության հրաշքներից է»»</a><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 Մայիս 26-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C2%AB%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%A8+%D5%A2%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81+%D5%A7%C2%BB&rft_id=https%3A%2F%2Fartsakhpress.am%2Farm%2Fnews%2F5680%2Fkomitasy-bnutyan-hrashqneric-e.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="Z3988"></span><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://komitas.am/arm/discography.htm">Կոմիտասի վիրտուալ թանգարան. դիսկոգրաֆիա</a></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.armenianmusic.am/hy/library/">Կոմիտասի «Հազար ու մի խաղ» գիրքը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180820133207/http://www.armenianmusic.am/hy/library">Արխիվացված</a> 2018-08-20 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://komitasmuseum.am/">Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/3630">Կոմիտասը դասարան․ամ կայքում</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190428082106/https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/3630">Արխիվացված</a> 2019-04-28 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=mbuc7vilzXk">Կոմիտաս Վարդապետի ձայնը</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=gcopBx9Vd-Y">Կոմիտասի ձայնը</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=DBQb_1-313w">Հատված Կոմիտասյան Պատարագից</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=PxsTGOwP_6I">Հատված Կոմիտասյան Պատարագից 2</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nonesuch.com/artists/isabel-bayrakdarian">Իզաբել Բայրաքդարյան. Կոմիտասի լավագույն երգեր</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.audite.de/sc.php?cd=92570">Կոմիտասի 36 երգերի նոր թողարկում (SACD by the German independent label AUDITE)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gomidas.org/books/kuyumjian.htm">Սուլահյան Կույումջյան Ռիտա, Խելագարության հնաբանություն. Կոմիտասի՝ հայ սրբի դիմանկարը։</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ժամանակակից_կատարումներ"><span id=".D4.BA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.AF.D5.AB.D6.81_.D5.AF.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ժամանակակից կատարումներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Ժամանակակից կատարումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Ժամանակակից կատարումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vimeo.com/80247412">«Ամպել ա»</a> Կատարող՝ <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.larkmusicalsociety.com/dilijan/program.php">«Դիլիջան» լարային քառյակ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150122213143/http://www.larkmusicalsociety.com/dilijan/program.php">Արխիվացված</a> 2015-01-22 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vimeo.com/80249258">«Շողեր ջան»</a> Կատարող՝ «Դիլիջան» լարային քառյակ</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vimeo.com/80251008">«Կաքաւիկ»</a> Կատարող՝ «Դիլիջան» լարային քառյակ</li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/24px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/36px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/48px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D6%84" title="Վիքիքաղվածք">Վիքիքաղվածքն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://hy.wikiquote.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="extiw" title="q:Կոմիտաս">«Կոմիտաս»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table><table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikisource-logo.svg/24px-Notification-icon-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikisource-logo.svg/36px-Notification-icon-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikisource-logo.svg/48px-Notification-icon-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Վիքիդարան">Վիքիդարանն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF:%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD" class="extiw" title="s:Հեղինակ:Կոմիտաս">«Կոմիտաս»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table><table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Komitas_Vardapet" class="extiw" title="commons:Category:Komitas Vardapet">«Կոմիտաս»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://open.spotify.com/artist/4Yiwp7GT4REEHykKPHSWv3">Spotify</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Թեմատիկ կայքեր</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armradioarchive.am/ar/6PubiB">Հանրային ռադիոյի արխիվ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.discogs.com/artist/1158906">Discogs</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imdb.com/name/nm0464662">Internet Movie Database</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://imslp.org/wiki/Category:Komitas_Vardapet">International Music Score Library Project</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/artist/01fbf8ab-34e2-4a0a-8dcc-8d9a8026d782">MusicBrainz</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://rateyourmusic.com/artist/կոմիտաս">Rate Your Music</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Բառարաններ և հանրագիտարաններ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armeniapedia.org/index.php?curid=3160">Արմենիապեդիա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://am.hayazg.info/index.php?curid=11817/">Հայազգ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Komitas">Բրիտանիկա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pravenc.ru/text/1841848.html">Ուղղափառ</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6688061">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;width:6em"> </span><div class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span title="Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">ՀԳՀԳ</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=9358">9358</a> · <span title="BIBSYS" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">BIBSYS</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ask.bibsys.no/ask/action/result?cmd=&kilde=biblio&cql=bs.autid+%3D+4089954&feltselect=bs.autid">4089954</a> · <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Իսպանիայի ազգային գրադարան">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX5188434">XX5188434</a> · <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb138960875">138960875</a> · <span title="CiNii" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">CiNii</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA14226861">DA14226861</a> · <span title="CONOR.Sl" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">CONOR</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cobiss.si/scripts/cobiss?command=DISPLAY&base=CONOR&rid=30057315">30057315</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118937650">118937650</a> · <span title="Istituto Centrale per il Catalogo Unico" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">ICCU</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://opac.sbn.it/opacsbn/opac/iccu/scheda_authority.jsp?bid=DDSV037928">DDSV037928</a> · <span title="Միջազգային տիպօրինակ անունների նույնացուցիչ" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">ISNI</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni-url.oclc.nl/isni/0000000120369444">0000000120369444</a> · <span title="Կոնգրեսի գրադարանի ստուգիչ համար" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">LCCN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/n80028497">n80028497</a> · <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Լատվիայի ազգային գրադարան">LNB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/LNB%7CLNC10-000136343">000136343</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/pna2015896499">pna2015896499</a> · <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Լեհաստանի ազգային գրադարան">NLP</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/KHW/makwww.exe?BM=01&IM=04&NU=01&WI=a0000001226670">a0000001226670</a> · <a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Նիդերլանդների ազգային գրադարան">NTA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p070622744">070622744</a> · <span title="NUKAT" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">NUKAT</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/NUKAT%7Cn2012073775">n2012073775</a> · <span title="SUDOC" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">SUDOC</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/080786170">080786170</a> · <a href="/wiki/VIAF" title="VIAF">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/7574386">7574386</a> · <span title="WorldCat" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">WorldCat VIAF</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/7574386">7574386</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_5.djvu/539" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 5.djvu/539">հ․ 5, էջ 539</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-style" style="margin: 0;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/50px-HSutvald2.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/75px-HSutvald2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/100px-HSutvald2.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span></div></td> <td class="mbox-text" style="font-weight: italic;"> Այս հոդվածն ընտրվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Հայերեն Վիքիպեդիա">Հայերեն Վիքիպեդիայի</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված">օրվա հոդված</a>: </td> </tr> </tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կոմիտաս&oldid=10098908">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կոմիտաս&oldid=10098908</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_8_%D5%AE%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հոկտեմբերի 8 ծնունդներ">Հոկտեմբերի 8 ծնունդներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:1869_%D5%AE%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:1869 ծնունդներ">1869 ծնունդներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%94%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%A1_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%AE%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Քյութահյա քաղաքում ծնվածներ">Քյութահյա քաղաքում ծնվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_22_%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հոկտեմբերի 22 մահեր">Հոկտեմբերի 22 մահեր</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:1935_%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:1935 մահեր">1935 մահեր</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Փարիզ քաղաքում մահացածներ">Փարիզ քաղաքում մահացածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Բարիտոններ">Բարիտոններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%BB%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%AB_%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանի սաներ">Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանի սաներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B6%D5%B1%D5%AB%D5%B6%D6%84_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Անձինք այբբենական կարգով">Անձինք այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%AB%D5%B7%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Երաժիշտներ այբբենական կարգով">Երաժիշտներ այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B6%D5%B1%D5%AB%D5%B6%D6%84_%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BE%D6%80%D5%A1" title="Կատեգորիա:Անձինք նամականիշերի վրա">Անձինք նամականիշերի վրա</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B5_%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%BA%D5%B8%D5%A6%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Թուրքահայ կոմպոզիտորներ">Թուրքահայ կոմպոզիտորներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A9%D5%A1%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Կոմիտասի անվան պանթեոնում թաղվածներ">Կոմիտասի անվան պանթեոնում թաղվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայ ազգագրագետներ">Հայ ազգագրագետներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայ ակադեմիկոսներ">Հայ ակադեմիկոսներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայ առաքելական վարդապետներ">Հայ առաքելական վարդապետներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայ երաժշտագետներ">Հայ երաժշտագետներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայ երգահաններ">Հայ երգահաններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայ մանկավարժներ">Հայ մանկավարժներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D6%81%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայոց ցեղասպանության ականատեսներ">Հայոց ցեղասպանության ականատեսներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D6%81%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81_%D6%83%D6%80%D5%AF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայոց ցեղասպանությունից փրկվածներ">Հայոց ցեղասպանությունից փրկվածներ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%BB%D5%A5%D6%80,_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B6%D6%84_%D6%85%D5%A3%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A5%D5%B6_JsonConfig" title="Կատեգորիա:Էջեր, որոնք օգտագործում են JsonConfig">Էջեր, որոնք օգտագործում են JsonConfig</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B2_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ">Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով">Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%BF_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Երկիմաստ աշխշղթաներով էջեր">Վիքիպեդիա:Երկիմաստ աշխշղթաներով էջեր</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%89%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D6%84_%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Վիքիդատա։Կատեգորիայի կարիք ունեցող հոդվածներ">Վիքիդատա։Կատեգորիայի կարիք ունեցող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D5%B2_periodical" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: բացակայող periodical">CS1 սխալներ: բացակայող periodical</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Կատեգորիա:Օրվա հոդված">Օրվա հոդված</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 31 Օգոստոսի 2024-ի ժամը 20:18-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-tfmgc","wgBackendResponseTime":145,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.333","walltime":"2.106","ppvisitednodes":{"value":4505,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":179460,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":18887,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":32,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":82346,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":34,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1789.874 1 -total"," 62.96% 1126.827 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ_երաժիշտ"," 62.63% 1121.083 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ"," 39.16% 700.907 26 Կաղապար:Wikidata"," 29.16% 521.886 2 Կաղապար:Br_separated_entries"," 16.66% 298.198 2 Կաղապար:Wikidata/p570"," 13.23% 236.713 1 Կաղապար:ԱԾ"," 7.00% 125.211 12 Կաղապար:Cite_book"," 6.85% 122.622 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 5.84% 104.557 1 Կաղապար:Wikidata/p20"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.904","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":14935769,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype monolingualtext of P1559 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype string of P742 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nCustom label provided for Q83552\ntokenizeName: «А. М. Прохорова»: have «Im (x2) Fa» match\nCustom label provided for Q83552\ntokenizeName: «А. М. Прохорова»: have «Im (x2) Fa» match\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nLoaded datatype wikibase-item of P136 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1303 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nLoaded datatype wikibase-item of P264 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype time of P582 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nCustom label provided for Q83552\ntokenizeName: «А. М. Прохорова»: have «Im (x2) Fa» match\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nCustom label provided for Q83552\ntokenizeName: «А. М. Прохорова»: have «Im (x2) Fa» match\nCustom label provided for Q83552\ntokenizeName: «А. М. Прохорова»: have «Im (x2) Fa» match\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nCustom label provided for Q83552\ntokenizeName: «А. М. Прохорова»: have «Im (x2) Fa» match\nGot person name of Q164396 from label: «Վիկտոր Համբարձումյան»\ntokenizeName: «Վիկտոր Համբարձումյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot person name of Q6429958 from label: «Կոստանդին Խուդավերդյան»\ntokenizeName: «Կոստանդին Խուդավերդյան»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\nGot title of Q124405912 from label: «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն»\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-864bbfd546-l6hwg","timestamp":"20241201155250","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u053f\u0578\u0574\u056b\u057f\u0561\u057d","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q351670","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q351670","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-08-16T19:06:30Z","dateModified":"2024-08-31T20:18:39Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/71\/Komitas_1902.jpg","headline":"\u0570\u0561\u0575 \u0584\u0561\u0570\u0561\u0576\u0561, \u0565\u0580\u0561\u056a\u0577\u057f\u0561\u0563\u0565\u057f \u0587 \u056f\u0578\u0574\u057a\u0578\u0566\u056b\u057f\u0578\u0580"}</script> </body> </html>