CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="tt" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Нормабаш (Кукмара районы) исемле битнең чыганагын карау — Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ttwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","гыйнвар","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"90ab50d7-94e4-49e4-a08b-b11c23563783","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Нормабаш_(Кукмара_районы)","wgTitle":"Нормабаш (Кукмара районы)","wgCurRevisionId":4160341,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":130938,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"tt","wgPageContentLanguage":"tt","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Нормабаш_(Кукмара_районы)","wgRelevantArticleId":130938,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia", "wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tt","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tt"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles": "ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking", "ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tt&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a5/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D0%BC%D3%99%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="2133"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a5/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D0%BC%D3%99%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1422"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D0%BC%D3%99%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg/640px-%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D0%BC%D3%99%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B5.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1138"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Нормабаш (Кукмара районы) исемле битнең чыганагын карау — Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tt.m.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Үзгәртү" href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (tt)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tt.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tt"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom-каналы Wikipedia исемле сайт белән" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Нормабаш_Кукмара_районы rootpage-Нормабаш_Кукмара_районы skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Эчтәлеккә күчү</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Төп меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Төп меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Төп меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" title="Баш биткә күчү [z]" accesskey="z"><span>Баш бит</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AD%D1%87%D1%82%D3%99%D0%BB%D0%B5%D0%BA"><span>Эчтәлек</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Исемлек</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9E%D1%87%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Очраклы битне карау [x]" accesskey="x"><span>Очраклы бит</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D3%99%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Хәзерге вакыйгалар турында мәгълүматны табу"><span>Агымдагы вакыйгалар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Катнашу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5" title="Проект турында, биредә нәрсә белән шөгыльләнергә мөмкин һәм кайда кирәкле әйберләрне табу."><span>Җәмгыять үзәге</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D0%B1%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5"><span>Бәхәслек</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Соңгы үзгәрешләр исемлеге [r]" accesskey="r"><span>Соңгы үзгәрешләр</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B1%D0%B8%D1%82"><span>Яңа битләр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC" title="Белешмә алу өчен урын"><span>Ярдәм</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tt.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tt.svg" width="116" height="13" style="width: 7.25em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AD%D0%B7%D0%BB%D3%99%D2%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эзләү</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia эчендә эзләү" aria-label="Wikipedia эчендә эзләү" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эзләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эзләү</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Шәхси кораллар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Внешний вид" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Внешний вид</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt" class=""><span>Иганә итү</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88+%28%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0+%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B%29&returntoquery=action%3Dedit%26oldid%3D4146667" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел." class=""><span>Хисап язмасын төзү</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88+%28%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0+%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B%29&returntoquery=action%3Dedit%26oldid%3D4146667" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o" class=""><span>Керү</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Больше возможностей" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Шәхси кораллар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Шәхси кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Кулланучы менюсы" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt"><span>Иганә итү</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88+%28%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0+%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B%29&returntoquery=action%3Dedit%26oldid%3D4146667" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Хисап язмасын төзү</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88+%28%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0+%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B%29&returntoquery=action%3Dedit%26oldid%3D4146667" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Керү</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Страницы для неавторизованных редакторов <a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%88" aria-label="Подробнее о редактировании"><span>күбрәк белү</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Әлеге IP-адрестан кертелгән төзәтмәләр [y]" accesskey="y"><span>Кертемнәр</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Бу IP-адрестагы төзәтмәләр буенча фикер алышу [n]" accesskey="n"><span>Фикер алышу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eяшерү\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"tt\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks\" style=\"border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 3px;\"\u003E\n\u003Cdiv style=\"color: grey; max-width:1280px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;\"\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/12px-Sabantuy-emblem.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/18px-Sabantuy-emblem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/24px-Sabantuy-emblem.jpg 2x\" data-file-width=\"1003\" data-file-height=\"1037\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003EТатар дөньясын\u003C/a\u003E баетабыз: \u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"13\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/18px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/24px-Wikisource-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"410\" data-file-height=\"430\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" class=\"extiw\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003EӘсәрләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" title=\"Әсбаплар\"\u003E\u003Cimg alt=\"Әсбаплар\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/12px-Wikibooks-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/18px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/24px-Wikibooks-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"b:\"\u003EӘсбаплар\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" title=\"БелемБазасы\"\u003E\u003Cimg alt=\"БелемБазасы\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/12px-Wikidata-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"7\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/18px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/24px-Wikidata-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1050\" data-file-height=\"590\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" class=\"extiw\" title=\"d:Wikidata:Community portal/tt\"\u003EБелемБазасы\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"16\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1024\" data-file-height=\"1376\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" class=\"extiw\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003EМедиа\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викиөзек\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викиөзек\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/12px-Wikiquote-logo.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"14\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/18px-Wikiquote-logo.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/24px-Wikiquote-logo.png 2x\" data-file-width=\"95\" data-file-height=\"109\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wq/tt/Баш бит\"\u003EӨзекләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" title=\"wikt:\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/12px-Wiktionary-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/18px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/24px-Wiktionary-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"370\" data-file-height=\"350\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"wikt:\"\u003EСүзлек\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викисәфәр\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викисәфәр\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/12px-Wikivoyage-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/18px-Wikivoyage-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/24px-Wikivoyage-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"193\" data-file-height=\"193\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wy/tt/Баш бит\"\u003EЮлКүрсәткече\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://w.wiki/69UP\" title=\"Викихарита\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викихарита\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/12px-Openstreetmap_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/18px-Openstreetmap_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/24px-Openstreetmap_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"256\" data-file-height=\"256\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://w.wiki/69UP\"\u003EКарта\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"http://www.wiki-atlas.org/\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/12px-Internet-web-browser.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/18px-Internet-web-browser.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/24px-Internet-web-browser.svg.png 2x\" data-file-width=\"48\" data-file-height=\"48\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"http://www.wiki-atlas.org/\"\u003EАтлас\u003C/a\u003E\u003C/small\u003E\u003Cbr /\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/12px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/18px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/24px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 2x\" data-file-width=\"600\" data-file-height=\"600\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%87%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0_%D1%8F%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC\" title=\"Ярдәм:Башлаучыларга ярдәм\"\u003EВикиҮзләштерү\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/12px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/18px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/24px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"459\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003EПроектлар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/5px-Kerze.png\" decoding=\"async\" width=\"5\" height=\"19\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/8px-Kerze.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/10px-Kerze.png 2x\" data-file-width=\"218\" data-file-height=\"822\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003EХәтерТактасы\u003C/a\u003E\u003C/i\u003E\u003C/u\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/12px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/18px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/24px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 2x\" data-file-width=\"1626\" data-file-height=\"1626\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003EЕлПроекты\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/12px-Olympic_pictogram_Athletics.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/18px-Olympic_pictogram_Athletics.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/24px-Olympic_pictogram_Athletics.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003EАгымдагыМарафоннар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/20px-World_Map_%28political%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"10\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/30px-World_Map_%28political%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/40px-World_Map_%28political%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"1920\" data-file-height=\"975\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003EТөбәкАтналыгы\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Википедия:Проект:Азия ае 2024\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/20px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"22\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/30px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/40px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Проект:Азия ае 2024\"\u003EАзия ае 2024\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E\u003C/small\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003Csmall\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Нормабаш (Кукмара районы) исемле битнең чыганагын карау</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Данная статья существует только на этом языке. Добавьте статью для других языков" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Телләр өстәү</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Исемара"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)" title="Мәкаләнең эчтәлеге [c]" accesskey="c"><span>Мәкалә</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81:%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)" rel="discussion" title="Төп бит турында фикер алышу [t]" accesskey="t"><span>Бәхәс</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Телне алмаштыру" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">татарча / tatarça</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Караулар"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&action=history" title="Битнең төзәтмәләре исемлеге [h]" accesskey="h"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Кораллар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Кораллар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Өстәмә гамәлләр" > <div class="vector-menu-heading"> Гамәлләр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&action=history"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Гомуми </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D3%99_%D1%8E%D0%BD%D3%99%D0%BB%D1%82%D2%AF%D1%87%D0%B5_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)" title="Бирегә сылтаган барлык битләрнең исемлеге [j]" accesskey="j"><span>Бу биткә сылтамалар</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%BB%D3%99%D0%BD%D0%B3%D3%99%D0%BD_%D1%81%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)" rel="nofollow" title="Бу биттән сылтамалар бирелгән битләрдә соңгы үзгәрешләр [k]" accesskey="k"><span>Бәйләнешле үзгәрешләр</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Барлык махсус битләр исемлеге [q]" accesskey="q"><span>Махсус битләр</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&action=info" title="Әлеге бит турында тулырак мәгълүмат"><span>Бит турында мәгълүмат</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D0%259D%25D0%25BE%25D1%2580%25D0%25BC%25D0%25B0%25D0%25B1%25D0%25B0%25D1%2588_%28%25D0%259A%25D1%2583%25D0%25BA%25D0%25BC%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B0_%25D1%2580%25D0%25B0%25D0%25B9%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%258B%29%26action%3Dedit%26oldid%3D4146667"><span>Кыска URL алу</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D0%259D%25D0%25BE%25D1%2580%25D0%25BC%25D0%25B0%25D0%25B1%25D0%25B0%25D1%2588_%28%25D0%259A%25D1%2583%25D0%25BA%25D0%25BC%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B0_%25D1%2580%25D0%25B0%25D0%25B9%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%258B%29%26action%3Dedit%26oldid%3D4146667"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башка проектларда </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q18793916" title="Үзара бәйләнгән мәгълүматләр репозиториясе элементларына сылтама [g]" accesskey="g"><span>Викимәгълүмат элементы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Внешний вид</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">яшерү</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)" title="Нормабаш (Кукмара районы)">Нормабаш (Кукмара районы)</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Your IP address is in a range that has been <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">blocked on all Wikimedia Foundation wikis</a>.</b> <p>The block was made by <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B:Jon_Kolbert" title="Кулланучы:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. The reason given is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Start of block: 27 авг 2023, 15:12</li> <li>Expiry of block: 27 авг 2028, 15:12</li></ul> <p>Your current IP address is 8.222.208.146. The blocked range is 8.222.128.0/17. </p><p>Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No open proxies</a> global policy. </p> Otherwise, to discuss the block please <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">post a request for review on Meta-Wiki</a>. You could also send an email to the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> queue at <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> including all above details.</div></div><hr /> <p>Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="tt" dir="ltr" name="wpTextbox1">{{ТП |халәт = поселок |татар исеме = Нормабаш |чын исем = Нормабаш |ил = Русия |герб = |байрак = |герб киңлеге = |байрак киңлеге = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = type:city(17800)_region:RU |CoordScale = 250000 |ЯндексХарита = |ил харитасы зурлыгы =300 |төбәк харитасы зурлыгы =300 |район харитасы зурлыгы =250 |төбәк төре = Республика |төбәк = Татарстан |төбәк җәдвәлдә = Татарстан |район төре = муниципаль район |район = Кукмара районы |район җәдвәлдә= |җәмгыять төре= |җәмгыять = |җәмгыять таблицада = |ил харитасы = |төбәк харитасы = |эчке бүленеш = |башлык төре = |башлык = |нигезләү датасы = 1675 |беренче телгә алу = |элеккеге исемнәр = |мәйдан = |биеклек төре = |ТП мәркәзе биеклеге = |климат = dfb — дымлы континенталь |рәсми тел = [[татар теле]] |халык саны = 97 |исәп елы = 2010 |халык тыгызлыгы = |агломерация = |милли состав = |дини состав = |этнохороним = |сәгать кушагы = +3 |DST = |телефон коды = |почта индексы = 422121 |почта индекслары = |автомобиль коды = 16, 116 |Commons-та төркем = |сайт = |сайт теле = |сайт теле2 = |сайт теле3 = |сайт теле4 = |сайт теле5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} <small></small>{{мәгънәләр|Нормабаш}} '''Нормабаш''' — [[Татарстан Республикасы]]ның [[Кукмара районы]]на керүче авыл. == Тарихы == Авылга XVII йөзнең икенче яртысында -1675 елларда нигез салына. XVIII йөз – XIX йөзнең беренче яртысында халкы [[дәүләт крәстияннәре]] катлавына керә. Бу чорда халкының төп шөгыле – игенчелек һәм терлекчелек була, шулай ук киез [[Итек басу һөнәрчелеге|итек]] басу [[Кәсепчелек|кәсепчелеге]] тарала. 1859 елгы мәгълүматлар буенча, авылда мәчет эшли. 1898 елгы халык санын алу мәгълүматлары буенча, авылда мәктәп була. 1934 –1956 елларда колхоз кирпеч заводы эшли, ул күрше авылларда яшәүчеләр өчен дә продукция җитештерә. XX йөз башында авылда мәктәп, мәчет, тукыма ману йортлары, вак-төякләр белән сәүдә итүче ике кибет эшли. Авыл җәмәгатенең имана җире 823,5 дисәтинә тәшкил итә. Мәскәү өлкәсендә яшәүче авылдашыбыз Дамир Каюмов ярдәме белән авылда берничә ел рәттән металл эзләгеч белән эзләнү эшләре алып барылды. Эзләнүләр вакытында күп кенә кызыклы материаллар: элек көнкүрештә кулланылган әйберләрдән тыш, авылның тарихын күзалларга мөмкинлек бирә торган 50гә якын борынгы акчалар, бизәнү әйберләре табылды. Алар арасында мари (чирмеш) халыкларында баш киемнәренә тагылган, 1630 нчы елларга караган бизәнү тәңкәләре, 1700-1800 елларга караган акчалар, Казан байларының аерымлык билгеләре аеруча кызыклы. Табылган акчалар Рәсәй белән алты патша идарә иткән чорларны үз эченә ала. Болар инде Нормабаш авылы халкының моннан 350-400 еллар элек үк тулы канлы тормыш белән, татар җирендә генә түгел, башка төбәкләр белән дә сәүдә итеп, алып-сатып яшәвен исбатлый. === Старосталар === 1760 елның 12 октябрендә Елезавета патша “Авыл старосталары” турында Указ кабул итә. Шул вакыттан башлап 1930 елларга кадәр авыллар белән старосталар идарә итәләр. Старосталарны авыл халкы 3 елга сайлап куя. Аларның вазыйфасына төрле салымнар җыюны тәэмин итү, юлларны, күперләрне төзек тоту, авылда тәртипнең сакланышын тәэмин итү (полицейский вазыйфалары), вак җинаятьләр, хулиганлык күренешләре, гаилә низаглары булганда аларны беренчел тикшерү, административ җәзага тарту һ. б. керә. Старосталарны халык сайлап куйса да алар югары органнарга, мәсәлән, волость старшиналарына буйсыналар. Документлардан, авылда 1892 елда Хөснетдин Низаметдин улының староста булуы билгеле. Шул ук елның 29 ноябрендә староста итеп Сәгыйт Мөхәммәтдин улы сайлана. 1995 елның июленнән староста вазыйфасын Камалетдин Хәбибулла улы алып бара. 1907 елдан староста Шәйхетдин Габдрахман улы була. Революциядән соң староста вазыйфасын Галиев Харисның бабасы Исмәгыйль үти. 1930 елда староста статусы бетерелә, авыл Советлары гамәлгә кертелә. Нормабаш авылы Байлангар авыл Советы карамагына керә. == Административ-территориаль буйсынуы == 1920 елга кадәр Казан губернасының Мамадыш өязе Иске Юмья волостена керә. 1920 елдан ТАССРның Мамадыш кантонында. 1930 елның 10 августыннан – Кукмара, 1963 елның 1 февраленнән – Саба, 1965 елның 12 гыйнварыннан Кукмара районында. Хәзер Байлангар авыл җирлеге составында. == Хуҗалык итү рәвеше == 1931 елда “Берлек” колхозы (беренче рәисе – Минлегали Вәлиуллин) оештырыла, 1950 елдан – Молотов исемендәге колхоз (Байлангар авылы), 1958 елдан – “Маяк” колхозы (Байлангар авылы), 1993 елдан – “Маяк” күмәк авыл хуҗалыгы җитештерү предприятиес), 2000 елдан – “Норма” агрофирмасы” җаваплылыгы чикләнгән җәмгыяте, 2013 елдан – “Кукмара” агрофирмасы” җаваплылыгы чикләнгән җәмгыяте, 2016 елдан “ Вахит җаваплылыгы чикләнгән җәмгыяте составында. Халкы кырчылык, сөт терлекчелеге белән шөгыльләнә. == Мәдәният == Авылда клуб (1934 елдан, 1974 елдан үзгәртелгән бинада), яңа мәчет (1993 елдан), балалар уен мәйданчыгы (2014 елдан), Бөек Ватан сугышында катнашкан, тылда эшләгән, Беренче Бөтендөнья, Гражданнар сугышларында катнашкан, репрессияләнгән авылдашлар истәлегенә Мемориаль (2018), Җиңү һәм ял паркы (2020) бар. 2015 елдан авылда дүрт ел дәвамында балыкчылар арасында республикакүләм ярышлар уздырылды. Авылда төзекләндерелгән “Нәҗметдин чишмәсе” (2018) бар (аның суы шифалы санала) һәм [[Татарстан|Татарстанның]] [[табигать һәйкәле]] саналган Нурминкә елгасы башы урнашкан. === Нормабаш авылы клубы === Нормабашта клуб 1934 елда ачыла. Ул заманы өчен башка авылларныкы белән чагыштырганда шактый зур була. Бина мәктәп белән икесе бер түбә астында Г хәрефе рәвешендә эшләнә. Минегали Вәлиуллин колхоз рәисе булганда Комар урманыннан ике кыш атлар белән агач ташыйлар, такта материалларын кул белән яралар. Мәктәп белән клубны авыл кешеләре төзи. Клубның беренче мөдире Мәгъсүмә Абдуллина була. Төрле елларда клуб мөдирләре булып Нәҗмиев Рәшит, Сәләхов Мөхәррәм, Гыйльфиева Рәхилә, Гыйльфиева Равия, Шаһабиева Гөлчирә, Хөсәенова Резедә, Абдуллин Таһир, Мөгыйнов Хәйдәр, Нәҗмиев Рафислар эшлиләр. Соңгы егерме елда бу вазыйфаны Вафирә Фәйзриева башкарды. 2023 елда клуб ремонтка ябылды. Клуб мөдрләренең һәркайсы үз эшләрен күңелләрен биреп башкардылар. Концертлар, спектакльләр куелды, ял кичәләре оештырылды. Рәхилә Гыйльфиева мөдирлек иткән чорда ел саен Яңа елны авыл халкы белән клубта өстәл әзерләп каршылый идек. Һәркем булдыра алган кадәр өеннән ризык алып килде. Хисамиев Мөнәвир абыйның “Рекорд” радиоалгычыннан җырлар тыңладык, Кремль курантлары сукканын көттек. Минлегалиев Кәрәм абый стенага Кыш бабай белән Кар кызы рәсемен обой кәгазенең арткы ягына зур итеп ясап куя иде. Ленинның туган көне җитсә, юлбашчы рәсемен дә ясады. Рафис клуб эшен генә оештырып калмады, күп еллар авыл Сабантуйларын да матур итеп алып барды. Вафирә Фәйзриева эшләгән еллада да клуб гөрләп торды. Авыл кечерәеп, Сабантуйлар үткәрелми башлагач авыл бәйрәмнәре, ял, иҗат кичәләре оештырылды. Ул үз эшен Байлангар клубы, китапханәсе, урта мәктәп белән берлектә алып барды. == Күренекле кешеләре == Мәгәнәви Гаян улы Гаянов (1938), Якутиядә төзелешләрдә эшли, Вилюй ГЭСын төзүдә катнаша, ике тапкыр “Хезмәт кызыл байрагы” ордены белән бүләкләнә. Әхмәт Динмөхәммәт улы Динмөхәммәтов (1923), Кукмара сельпосы рәисе, икмәк заводы директоры, юл төзү участогы җитәкчсе, Кукмара мех фабрикасы директоры урынбасары һәм башка җаваплы хезмәтләрне башкара, Бөек Ватан сугышындагы батырлыклары һәм хезмәттәге казанышлары өчен орден-медальләр белән бүләкләнә. Рәшит Минлегали улы Миңлегалиев (1951) – райондагы “Хезмәт даны” газетасы редакциясендә җаваплы секретарь – редактор урынбасары булып эшли, ТР Җурналистлар берлеге әгъзасы, 1980 елдан райондагы “Салават күпере” иҗат берләшмәсе җитәкчесе. ТРның атказанган мәдәният хезмәткәре, “Кукмара муниципаль районы алдындагы хезмәтләре өчен», Россия оборона министрлыгының “Эзләнү хәрәкәтендә актив катнашкан өчен”, Татарстан республикасы ветераннар оешмасының күкрәк билгеләре белән бүләкләнә. Вәгыйз Миннемулла улы Хәсәнов (1945–2011) – педагог, журналист, ТР Журналистлар берлеге әгъзасы. Кукмара киез итек–киез фабрикасында партоешма секретаре була, район эчке эшләр бүлегендә эшли, Кукмара 2нче урта мәктәбендә укыта. Шигырь китаплары авторы. Рәзилә Гарәфетдин кызы Төхбәтуллина (1965), банк хезмәткәре, “Татарстан республикасының атказанган икътисадчысы” Суфия Минемулла кызы Мостафина (Абдуллина) (1954), педагог, күп еллар Якутиянең Удачный шәһәрендә укытучы булып эшли, милли ”Туган тел” җәмгыятен оештыруда, аның эшчәнлегендә, төрле милли бәйрәмнәр оештыруда катнаша. Шигырьләре, язмалары татар матбугатында 1970-1980 еллардан ук басылып килә. Суфия “Язлар көтәм” (2017) дигән китап авторы. == Авылда дин һәм мәчетләр == Нормабашта дүрт тапкыр мәчет салынуы билгеле. Аларның беренчесенең урыны турында безнең кулда мәгьлүматлар юк. Казан өязендә XVIII гасыр уртасында булган мәчетләр исемлегендә безнең авыл менә шулай искә алына: {{Цитата|411. В деревне Нурмабаше мечет[ь] не сломана при ос[ь]мнатцети (восемнадцати) дворах. Расстоянием до Улуяс[с]кой мечети в десети верстах. Новокрещен во оной деревне не имеетца. Село Бурец в тритцети верстах. А скаскою той деревни жители показали: мечеть их построена в котором году — не упомнят. 410. В деревне Сабанче мечет[ь] сломана при сороки пяти дворах. Расстоянием от Нурмабашинской мечети в десети верстах. Село Бурец в дватцети пяти верстах.|автор= 1716 елы архив материалларыннан}} 1800 нче еллардан соң төзелгән икенче мәчет Гатикә Закированың хәзерге бакчасы урынында булган. Әлеге мәчет белән янәшә мәдрәсә дә төзелә. Анда авыл балалары гына түгел, күрше Байлангар авылының Нормабашка якынрак булган урамнарында яшәүчеләр дә килеп белем алганнар. Тарихи документларда ул мәчеттә имамлык иткән кайбер шәхесләрне исемнәре сакланган. Мәсәлән, 1843 елгы метрикә кенәгәсендә Норма авылының указлы мулласы Хәмид углы Хәмидулланың никах хөтбәсе укуы турында язылган. 1846 елгы метрикә кенәгәсендә дә Норма авылыннан 19 яшьлек Мәхүпҗамалның Сөн авылындагы 20 яшьлек Якуб Исмәгыйль улы белән никахлануы турындагы язмада аның имзасы тора. Шул ук елны ул Иске Норма авылыннан ( Иске Норма авылы хәзерге Нормабаштан бераз читтәрәк, халык телендә “Кабык күпере” дип йөртелгән урында урнашкан була. Ул вакытта инде кешеләр авылның хәзерге урынына күченеп килеп яши башлыйлар) Габделмәлик Фәйзи улының 20 яшендә булган кызы Бибифатыйха белән Олуг Кукмара (Зур Кукмара) авылыннан 50 яшендә булган Габделвахид Габделмәҗит улына никах хөтбәсе укый. 1860 елларда имам вазифаларын Шәрәфетдин Хөсәенов башкара. Ул тирән белемле, указлы мулла була. Күрше Балыклы авылында имам булмаганда анда да имамлык иткән, шул авылдагы никахларны, бала туу, вафат булуларны теркәп барган. 1868 елгы документларга аның имзалары куелган. Балыклының 1882 елгы метрикә кенәгәләрендә дә аның исеме очрый әле. Шул елны Балыклының указлы мулласы Хәмәт Сәйфетдинов вафат була. Метрикә кенәгәсенә Шәрәфетдин имам тарафыннан: “Хәмәт Сәйфетдинов 44 яшендә тын бетү зәхмәтеннән вафат булды” дип язып куелган. Хәмәт Сәйфетлинов урынына Байлангар авылыннан Яхин Мөхәммәтәмин Мөхәммәтгариф улын мулла итеп билгеләүне сорап язган үтенечне раслап та үзенең имзасын сала ул. 20нче гасыр башында Нормабаш мәчетендә Шәрәфетдин мулланың улы, 1875 елгы Хөсәенов (күпчелек документларда Юзиев) Шакир имамлык итә. Ул бер үк вакытта шәкертләргә дини белем дә биргән. 1910 елларда авылда халык саны 600 дә артып китә, мәчеткә йөрүче ир-атлар гына да 150 ләп була. Мөселманнар авыл мәчетен җәмигъ мәчете дип тануны сорап, Казан губерна идәрәсенә, Уфа Дини нәзарәтенә мөрәҗәгать итәләр. 1910 елда Нормабаш мәчетенә җәмигъ мәчет статусы бирелә. Авыл халкы арасында ислам динен таратуга күп көч куйган Шакир муллага язмыш күп сынаулар әзерли. 1914 елда Беренче бөтендөнья сугышы башлангач аны патша армиясенә алганнар. Ул вакытта Франция Россиягә корал, ә рус патшасы алмашка французларга солдатлар биргән. Шакир солдатны да язмыш әнә шулай Франциягә илтә. Беренче бөтендөнья сугышы башлангач авылда диннең йогынтысын көчәйтү, крестьян массаларына дини тәрбия бирү максатында авылларга Казаннан имамнар җибәрәләр. Нормабашка Казандагы мәчетләрнең берсендә имамлык итүче Галәветдин Хәбибуллин килә. Аны Шакир мулла урынына билгелиләр. Галәветдин 1870 елгы, ислам динен яхшы белүче мулла була. Гаиләсе зур булганлыктан аңа авыл кешеләренә хас һөнәрләрнең барысына да өйрәнергә туры килә. Ул итек баса, бу эшкә өч улын да өйрәтә. Хуҗалыкта ат, сыер, казлар, тавыклар асрыйлар, көтүлек һәм чәчүлек җирләре була. Аларның хуҗалыгы артык бай булмаса да җитеш тормышта яшәүчеләрдән исәпләнә. Нормабашка күчеп озак та үтми аның хатыны Фәхриҗиһан вафат була һәм ул икенче тапкыр Гадения (1886) исемле хатынга өйләнә. Аларның алты балалары туа. Кызы Бәдигыль (1908), улы Кәшәфетдин (1916), кызы Галимә (1918), улы Шәрәфи (1920), килене Мусабикә (1920), кызы Наҗия (1924), улы Габделхай (1926), кызы Мәрфүзә (Мәфрүзә) (1929). Гаилә 1930 елларга кадәр авылда яши, крестьян хезмәте белән шөгыльләнә. Галәветдин авылда дини мәгърифәт эшен алып бара. Авылларда колхозлар оештыру башлангач гаилә кулак элементы дип табыла һәм 1931 елның 9 июнендә Кукмара РБК тарафыннан тарафыннан йорт җиреннән, мөлкәтеннән мәхрүм ителә һәм Чиләбе өлкәсенә сөргенгә җибәрелә. 18.08.1993 акланалар. Беренче бөтендөнья сугышыннан Шакир Юзиевка исән-сау кайтырга насыйп була. Татар, рус, гарәп, француз телләрен яхшы белгән Шакир кайткач авылда муллалык эшен дәвам итә. Кешеләр русча хат, гариза язасы булса да аның янына киләләр. Шул елларда, бер Казан баеның ярдәме һәм авыл халкының тырышлыгы белән, яңа мәчет салына. Мәчет авыл уртасында, соңгы вакытта кибет булган урын янында төзелә. Аның нигез ташлары хәзер Җиңү паркы төзелгән урында 2020 елларга кадәр күренә иде әле. Безнең көннәргә ул мәчетнең фоторәсеме генә генә килеп җиткән. 1961 елда мәчетнең манарасы киселә. Бинаны ашлык саклау склады итеп кулланалар. Бераздан бина үзе дә сүтелә. Аның бүрәнәләреннән Байлангарда китапханә төзиләр. Авылда дини йолаларны зират кырыена фермадагы каравыл йортын сүтеп салган бинада үтиләр. 1930 елның 12 сентябрендә Шакир Шәрәфетдин улын кулак сыйныфына кертәләр, мулла булуы, җитешле тормышта яшәве өчен кулга алалар. Кайда сөрелүе һәм язмышы әлегәчә билгеле түгел. 1990 елларда, инде үлеменнән соң, Шакир мулла аклана. Шакир мулладан соң авылда имам вазыйфасын Габделганиев Габделвәли Габделгани улы башкара. Ул 1894 елның 9 февралендә Нормабаш авылында ярлы крестьян гаиләсендә туа. 7 яшьтә әтисеннән, 9 яшьтә әнисеннән кала. 11 яшьтән Түбән Казаклар авылында Фатыйх байда йомышчы булып эшли. 14 яшьтә Янсыбы авылындагы бау ишү цехына эшкә килә. 16 яше тулгач Кукмарадагы Комаровлар фабрикасында итек басучы булып эшли башлый. 1914 елда Беренче бөтендөнья сугышына китә. Авылдашлар аның Австрия фронтында постта торганда Керенский белән очрашуы турында сөйләвен хәтерлиләр. 1918-1921 елларда гражданнар сугышында да катнашырга туры туры килә аңа. 1918 елда Байлангар авылыннан 1900 елгы Минсылу Сабир кызына өйләнә. Габделвәли 1941 елгы сугышка кадәр Нормабашта “Берлек” колхозында төрле эшләрдә катнаша, кибетче булып эшли. 1941 елда хезмәт армиясенә алынып, аннан 1946 елда гына кайта. Кайткач колхозда эшли. 1930 еллардан 1976 елга - вафатына кадәр авылда имам вазыйфасын алып бара. Ул заманына күрә гыйлемле, алдынгы фикерле кеше була. Гомере буе биш вакыт (хәтта сугыш вакытында да) намазын калдырмый, аракы эчми, тәмәке тартмый. Үзлегеннән гарәпчә, латинча, кириллицада укырга-язарга өйрәнә. Хатыны Минсылу белән 12 бала үстерәләр. Габделвәли хәзрәт 1976 елда, Минсылу абыстай 1994 елның 12 февралендә вафат була. Авыл мәчетендә Баһаветдин Мозаффар улы мөәзин булган, мәчетне карап, тәртипләп торган. Бу гаиләнең җиде имана җире булып, бай тормышта яшәгәннәр. Ул биш улына йорт салып, башка чыгарган. Бер малае Фәезтин төп йортта кала. Мулла малае дип, аны кулга алып, Сосновка төрмәсенә ябалар. Азат ителгәч, үз йортында Форхат гаиләсе белән яши. Барысы да Нормабаш зиратына җирләнгәннәр. 1976–1994 елларда авылда имам булып 1913 елның 13 гыйнваренда туган Гыйльфиев Фәрзетдин Гыйльфетдин улы (рәсемдә хатыны Фәхригалләм белән) эшли. Фәрзетдин сугышка алынганчы һәм кайткач колхозда күп төрле хезмәтләр башкара. Яшьли үк авыл имамнарыннан Ислам дине нигезләрен өйрәнә. Авылда мәчет булмаган елларда да имам эшен алып бара, халык та аны хөрмәт итә. Советлар вакытында дин тыелган елларда да авылда дини эшчәнлек тукталмады. Мәчет булмаган вакытта җомга, Ураза, Корбан гаетләре намазлары зират йортында, аерым кешеләрнең өйләрендә укылган. Авылда озак еллар абыстай вазыйфасын мәдрәсәдә дини гыйлем алган Васыйкова Банат Габдрахман кызы, аннан соң аның кызы Зәйтүнә Мөгыйнова башкарды. Соңгы вакытта киленнәре Васыйкова Гөлсәвия, Мөгыйнова Санияләр абыстайлык итәләр. 1995 елда авыл халкы, читтә яшәүче якташларыбыз, “Маяк” колхозы (рәисе Фәиз Вагыйз улы Кәримуллин) тырышлыгы белән яңа мәчет төзелде. Аны төзүдә авылдашыбыз, Бөек Ватан сугышы ветераны, күп еллар “Сельхозтехника” берләшмәсенең транспорт бүлеген җитәкләгән Муллахмәт Шаһабиевның хезмәте зур булды. Ул мәчет төзүне оештырып кына калмады, үзе дә зур матди ярдәм күрсәтте. Мәчет бинасын Аш-Буҗи авылы кешеләре эшләделәр. Ул 1997 елда төзелеп бетә. Яңа мәчеттә беренче азанны авылдашыбыз, Рудник авылында яшәүче, Ганиев Габделвәли хәзрәтнең улы Анурбек Габделвәли улы Ганиев әйтә. 2000 елдан егерме ел дәвамында авылда имам булып пенсиягә чыкканчы колхозда эшләгән, Кукмара мәдрәсәсен тәмамлаган Рафис Әсхәдулла улы Гыйльмулин эшли башлый. Аңа мәхәллә эшләрен алып баруда Кукмара мәдрәсәсендә белем алган Фәнис Һашим улы Гыйльфиев һәм мөәзин, кассир Хәлимулла Сәгыйть улы Фәйзриевлар ярдәм итә. 2020 елдан имам булып Фәнис Һашим улы эшли. Күптән түгел мәчет яңартылды. Мәчет каршында авыл аксакаллары киңәшмәсе эшли. Авыл проблемалары, башкарасы эшләр Байлангар авыл җирлеге, өлкәннәр белән киңәшеп хәл ителә. Соңгы елларда гына авылда бердәм тырышлык белән чишмә төзекләндерелде, балалар мәйданчыгы ясалды, каһарман авылдашларыбыз истәлегенә Монумент булдырылды, ял һәм Җиңү паркы эшләнде. Нормабаш авылы зиратына 1852 һәм 1861 елларда күмелгән ирле-хатынлы Гайнулла Гобәйдулла улы һәм Бәдыйгелҗамал Искәндәр кызы каберлегенә чардуган һәм истәлек тактасы куелды. Авыл мәхәлләсе тарафыннан борынгы каберлекләрне тәртипкә китерү киләчәктә дә дәвам итәчәк. Нормабаш авылында һәр елны яз-көз зират чистартыла, территориясе тәртипкә китерелә. 2018-2019 елларда үзара салым акчасына 400 метрга якын койма тотылды. Бер үк вакытта аерым каберлекләрдәге чардуганнар, алардагы язулар яңартылды. 1930-1967 елларда авылда имам булып торган, беренче Бөтендөнья, гражданнар һәм 1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында катнашкан Ганиев Габделвәли, 1967-2000 елларда авыл имамы булган Гыйльфиев Фәрзетдин каберләренә истәлек такталары куелды. Авыл мәхәлләсе тарафыннан борынгы каберлекләрне тәртипкә китерү киләчәктә дә дәвам итәчәк. Авылга кергәндә юл буена Нормабаш авылының кыскача тарихы язылган баннер урнаштырылды, сугышта һәлак булганнар истәлегенә төзелгән мемориаль янәшәсенә алмагачлар һәм миләшләр утыртылды. == Нормабаш мәктәбе == Нормабашта мәктәп 1920 елда ачыла. Аның аерым бинасы булмый, Дәүдәтша бай йортында укыйлар. Укытучы шушы авыл кешесе Хәйруллин Шәйдулла була. Ул хәллерәк кешеләрнең балаларын акчага укыткан. Аңа Байлангар, Сабанчино авылларыннан да килеп укыганнар. Көндез гарәп хәрефләре, кичен догалар өйрәтә. 1926 елда Тәкәнеш районының Өскебаш авылы кешесе Нурулла Сарманов килә. Ул балаларны ярата, төпле белем бирә. Көндез балалар укыта, кичен лекцияләр, докладлар сөйли, концертлар оештыра. Үзе Газизуллин Төхвәтнең ике тәрәзәле мунчасында яши. Халыктан акча җыеп авылда кибет ача. Анда Ганиев Вәлиәхмәт эшли. СарманаевНурулла балаларны төрле һөнәрләргә дә өйрәткән. Балалар агачтан ашлык суыру машинасы, тагып йөри торган комбайн модельләренә кадәр ясаганнар. Нурулла мөгәллим хезмәтен 1928 елгы уку елы тәмамланганчы башкара. 1929 елда Сабанчино авылыннан килеп Хәмит исемле кеше укыта. Дәүләтша бай йорты кара-каршы өйле була. Хуҗалар үзләре Казанда яшиләр. Кайтып, өйләрен ваклап сатып китәләр. Аннан соң мәктәп мулла йортынакүчә. Анда да спектакльләр, концертлар куялар. Аларны карарга Байлангардан да менәләр. 1930 елда Зур Кукмарадан Фәйзрахманов Кавый килеп бер ел укыта. 1931 елда Балыклы авылыннан Галиева Фатыйма исемле укытучы килә. Шул кышны мулла йорты яна. Мәктәп Габит бай йортына күчә. 1933 елда Нормабашта Галия, Гөлчирә исемле укытучылар да эшли. Фатыйма белән Гөлчирә Әфзениса дигән кеше өендә яшиләр. Галия Яппар абзыйның кечкенә өендә тора. 1934 елның май аенда хәзерге кулуб урынында ике бүлмәдән торган зур мәктәп ачыла. Бер бүлмәдә 1-3нче, икенчесендә 2-4нче сыйныф укучылары укыйлар. Ул вакытта укучылар күп була, укырга 35-40 бала йөри. Сыйныф бүлмәләре утын ягып җылытыла. Фатыйма Галиева яңа мәктәпнең базасын ныгытуга зур игътибар бирә. Җиләк-җимеш бакчасы булдырыла. Анда алмагачлар, күп итеп карлыган үстерелә. Аларны кайнатма ясап, кыш көне балаларга компот кайнатып бирәләр. Бәдертдинова Марзия апа техник хезмәткәр булып эшләде. Ул мәктәпне дә җылытты, җыештырды да, балаларга компот кайнатып бирергә дә өлгерде. 1935 елда Галиева Фатыйма Кукмарага күчеп китә. Аның урынына Әхмәтов Иманкол исемле укытучы килә. Ул 1941 елда сугышка китә һәм шунда һәлак була. Иманколдан соң мәктәпкә Васильев фамилияле укытучы килә. Мәктәп май аенда ачыла. Укучылар клубта концерт, спектакльләр куялар. Сугыш вакытында Фатыйма яңадан авылга кайта. 1943-1944 елларда Хәйруллина Нурания укыта. Нурания югары белем алгач, аны Ошторма авылына мәктәп мөдире итеп күчерәләр. 1945 елда Галиева Фатыйма Нормабаш мәктәбенең мөдире һәм “Берлек” колхозының партоешма сәркатиб була. 1946-1947 елларда балаларга Габдрахманова Әсма һәм Сафина Мөхлисә белем бирә. 1949 елда мәктәпкә Әминова Сәрбиназ укытучы итеп билгеләнә. Әсма Байлангар мәктәбенә күчерелә. 1952 елда Әминова Сәрбиназны шулай ук Байлангарга башлангыч сыйныфларны укытырга билгелиләр. 1951 елда Галиева Фатыйманы колхоз рәисе итеп сайлыйлар. Укытырга Мәмәширдән Вәлиева Нурҗиһан, Адай авылыннан Хәтирә исемле кыз килә. 1962 елда Олыяз авылыннан Исмәгыйлова Рафилә билгеләнә. Читтән торып Казан дәүләт университетын тәмамлагач аны 1967 елда Байлангар урта мәктәбенә тарих укытучысы итеп күчерелде. 1964-1968 елларда Насыйбуллина Флера белем бирә. Н.С. Хрущевның авылларны эреләндерү сәясәте башлангач, Нормабаш переспективасыз авыллар исемлегенә кертелә, әле укучылар саны күп булса да, 1968 елда мәктәп ябыла. Бу гамәл авылда халык саны кимүнең бер сәбәбе булып тора. == Нормабаш коелары == Нормабашта унтугызынчы йөз ахыры, егерменче йөзнең урталарына кадәр биш кое булган. Хәтимә апалар белән Миннур апалар арасында Хәбриева Хәлимә дигән кешеләр яшәгән урындагы кое озак еллар хезмәт итте. Аннан түбән өч кешеләре генә түгел, юл өзеклекләрендә бөтен авыл халкы су алды. Яз көне инештән су алып булмый башлагач үзебез дә эчәргә суны йә шуннан, йә аргыяктан Әнвәр чишмәсеннән ташый идек. Гатикә апалар янында урам чатында Исхак коесы бар иде. Аннан ферма малларына да су ташып эчерттеләр. Ул шактый тирән булган. Коены инде өлкән яшьтә булуына карамастан Исхак абзый карап-чистартып торган. Ул шул коены чистартканда бау өзелеп китеп шунда вафат була. Урта тирәдә, хәзер Дания һәм Илдар Динмөхәмәтовлар яшәгән урында, тагын бер кое казыганнарын хәтерлим. Ул авылдагы иң тирән кое иде. Сулы чиләкне әйләндерә-әйләндерә күтәргәнче арып бетәсең. Чиләк өзелеп калса аны төшеп алучы булмады. Халык су алмагач берничә елдан аны күмделәр. Дүртенче кое Газулла бай коесы. Мин инде аннан су алганнарын хәтерләмим. Ул хәзер Хисамиев Альфред печән чәчкән бакчада, акация куаклары куенында иде. Әниләр, ул тирәдә уйнамагыз, төшеп китәрсез дип гел кисәтеп тордылар. Ул тирән, мул сулы булган. Янында торганда челтерәп су аккан тавыш ишелгән. Без аны күмү өчен берничә ел бакчадагы бөтен чүпне ташладык. Бишенче кое Шамил Әхмәтшиннар янында Габит бай коесы булган дип ишеткәнебез бар. Әмма без белгәндә ул кое юк иде инде. Әлбәттә, элегрәк, авылда меңгә якын кеше яшәгән чорларда, башка коелар да булгандыр. Әмма алар турында хатирәләр сакланмаган. == Авыл табигате турында истәлекләр == ===Кабык күпере=== {{Цитата|Без үсмер вакытта Нурминкә башланган урында Каенсар белән Нормабаш авыллары басулары арасындагы тугайга (кортлыкка) өлкәннәргә ияреп печән чабарга йөрдек. Бу тугайга печәнен чабып алганчы, авыл көтүен дә, ферма көтүен дә кертмиләр иде. Ул вакытта җиләкне дә туйганчы шушында гына ашадык. Башка үзәннәрдә авыл фермасының бер мең баш сарыгы йөри, корырак елларны ул көтү йөргән урыннарда җиләк түгел, рәтләп үлән дә үсми иде. Авыл көтүе дә, ферма көтүе дә җәй буе Нурминкә башланган урындагы тимер юл кырыеннан Кабык күперенә кадәр булган Тирән үзән һәм Ибрай үзәннәрендә, Нырья үзәнендә (халык күбрәк аны “арлар үзәне” дип атады) йөрде. Кабык күпере дигән урында элек инешне буып буа ясап, урманнан юкә кисеп, аны каезлап, кабыгын суга салып тотып, йомшаргач мунчала ясаганнар. Катырак юкә кабыклары чабата ясаганда кулланылган. Каезланган сөям агачыннан йорт кирәк-яраклары ясаганнар, калганы утынга файдаланылган.|автор= Рәшит Миннегалиев}} === '''Аю күле''' === {{Цитата| Нормабаш авылы янындагы Аю күле инде 400 еллап билгеле. Нормабаш авылыннан бераз читтәрәк, Балыклыга таба барганда олы юл буендагы, калку урында җәйге эсселәрдә хәл алырлык, рәхәтләнеп ял итәрлек урын бар. Аю күле ул. Кайчандыр тирән сулы булган бу күл инде кибеп, саегып килсә дә, агачлар уратып алган әйләнә-тирәсе ямьлелеге, серлелеге белән үзенә тартып тора. Кырлар уртасындагы оазисны хәтерләтә ул. Су кошлары да үз итә бу күлне. Мәсәлән, челәннәр очраганы бар. Туклану өчен аңа бакалар да җитәрлек, димәк.|автор= Гөлҗофар Миңнеханова<ref>https://vk.com/wall395784001_1581?ysclid=lvs0qzjwz239661959</ref>}} {{Цитата|Байлангар авылына 400 еллар элек нигез салынуы билгеле, шул вакыттагы тарихи документларда Аю күле турында да искә алынган. Ул бик тирән сулы булган. Тирәсендә аюлар яшәгәнлеге турында риваятьләр саклана. Күл янында сабантуйлар үткәрелде, атлар чабышы була иде, дип сөйләгәнен хәтерлим әнинең.Илленче еллар азагында геологлар килеп, бу урыннарда нефть эзләделәр, күл уртасында, кырыйда скважинлара борауладылар. Менә шуннан соң суы югала башлый. Күлне саклап калу өчен Саба урманчылыгы ярдәме белән тирә-ягына агач үсентеләре утырттык, баш урманчы Нургали Миннеханов үзе килгән иде. Күмәк хуҗалык белән Фазлыйәхмәт абый Хаҗиәхмәтов рәислек иткән 1964 елда, күл суын авылга таба юнәлтеп, фермаларга кертмәкчеләр, халыкны да сулы итмәкчеләр иде. Бу ният барып чыкмады. Аның урынына авылда артезиан коелары казыдылар. -Аю күле - чын мәгънәсендә табигать һәйкәле һәм аның юкка чыгуы ихтимал. Табигать бит җанлы, үзен карап торуны сорый. Кем дә булса күлдә тупланган черемәне чыгарып, чистартырга алынса, изге эш башкарыр иде. Ярларында хәл җыеп, рәхәтләнеп чумып йөзә торган сулык ясарга буладыр, минемчә. Көчле техника, зур мөмкинлекләр заманы бит.|автор= Рафаэль Ярмиев}} Нормабашта туып-үсеп, шунда гомер итүче 90 яшьлек Зәйтүнә апа Мөгыйнованың хатирәләре дә кызыклы.{{Цитата|Бабам Габделвасыйх әйткәнчә, Аю күлендә элек атлар коендырганнар, судан аларның башлары гына күренеп торган. Без кечкенә чакта эчкәре керергә курыктык, яр буенда суга аякларны гына тыгып утыра идек. Сөлекләр ябышып интектергәне истә. Суы астан "кайнап" чыга иде күлнең. Ни өчен Аю күле дигән исем бирелгәнме? Безнең авыл белән Иштуганга кадәр арада куе урманнар булган бит, аюлар, бүреләр дә яшәгәндер. Күл буенда үткәрелгән сабантуйларда көрәшчеләр өйрәтелгән аю белән көрәшкәннәр, аю биеткәннәр. Мәйданда да аю кебек таза көрәшчеләр бил алышкан, бәлки, шуның белән бәйле атамадыр. Сугыштан соңгы елларда, мул суын авылга таба җибәреп, тегермән кормакчы булганнар иде. Җыелышларда бабайлар бу мәсьәләне кузгатып килделәр. Эш инде планлаштырылган да иде, 1956-1957 елларда авылларга электр уты кертелү барысын үзгәртте: электрга көйләнгән тегермәннәр төзелә башлады. Икенче бервакыт күлне чистартып, балык үрчетергә теләделәр, кайсы елларда икәне генә исемдә түгел.|автор= Зәйтүнә Мөгыйнова}} {{Цитата|Сабый чакта, мәктәптә укыганда укытучылар безне бу күлгә аның матурлыгын күрсәтер өчен еш алып менәләр иде. Бигрәк тә яз көне күл өсте чәчәкләргә күмелгән чакта. Су эчендә сары чәчәкләр ут кебек янып торалар. Халык телендә дә аларны “ут чәчәге” дип йөрттеләр. 1961 елның язы бик иртә килде, апрель башында инде кар эреп бетте диярлек. 12 апрельдә радиодан, космоска Гагарин очты, дип хәбәр иттеләр. Бу безнең өчен бер моңҗиза кебек иде. Дәресләр бетүгә тиз генә өйләргә кайтып килдек тә, күл буена менеп киттек. Көн кояшлы, җылы. Күлнең өсте талгын җилдә тибрәнеп, кояш нурларыннан төрле төсләргә кереп ялтырый. Әле чәчәкләр чыгарга иртәрәк. –Малайлар, су керенәбезме? –Салкын бит. –Анда Гагарин космоска да очкан әле, ә сез суга керергә куркып торасыз... Мәлик артыннан без дә күлгә кереп киттек. Калтырый-калтырый кояшка чыгып бераз җылынабыз да, тагын кереп чумабыз. Күл янындагы юлдан берән-сәрән узучы машиналарга ”Ура, Гагарин космоска очкан!” дип кычкырып, кул болгап та калабыз. Ничек суык тимәгәндер, әмма ул чакта беребез дә авыртмадык. Аю күле яныннан авыл кешеләре малларына печән әзерләделәр. Бәйрәмнәрдә шунда менеп ял иттеләр. Чүпләү дигән әйбер күңелдә бөтенләй юк иде. Хәзер дә биредәге агачлыклар күләгәсендә ял итәргә яратучылар күп. Юлаучылар да туктап китә. Әмма ни өчендер артларыннан авыл кешеләренә менеп җыештырып йөрергә кала. Кайчандыр мул сулы булган күл хәзер чыннан да кибеп бара. Моннан егерме еллар чамасы злек “Урал” хуҗалыгы рәисе Газинур Хәбибрахманов күлне чистартырга алынган иде, әмма бу кемнәргәдер ярамады. Шул килеш эш тукталып калды. Ә чистарткан өлешендә су әле дә җәй буе бетми. Бәлки күлне чистарту мәсәләсен кабат кузгатыргадыр. Матурлыгы белән кешеләрне сокландырып, тирә-юньгә ямь биреп, мул сулы булып яшәсен иде Аю күле!|автор= Рәшит Миннегалиев}} Нормабашлыларның тормышын Аю күленнән башка күз алдына да китереп булмаган элгәре. 1940 елгы Җүәйрә апа Гыйльмуллинаның да, балачагында шунда уйнап, күңел ачулары бүгенгедәй күз алдында. {{Цитата|-1 Май бәйрәмендә без-укучыларны күл буена экскурсиягә алып барганнарын, бу көнне түземсезлек белән көткәнебезне онытмыйм. Күл буе гаҗәеп матур: сап-сары туй чәчәкләренә күмелгән була иде. Бака кабырчыклары җыйганыбыз да булды шунда. Хәмдениса әбием күлнең элек бик тирән булганын сөйли иде.|автор= Җүәйрә Гыйльмуллина}} {{Цитата|-Үткән гасырларда бу күлдә халык киндердән суккан тукымаларны юган, аннары яр буена җәеп, кояш астында агартканнар, дип ишеткәнем булды. Суы исә, 1958-1959 елларда геологлар майтарган эшләр нәтиҗәсендә җир астына китеп, Балыклы авылында чишмә булып ургылып чыккан, дигән сүзләр йөрде халык арасында.|автор= Рафис Гыйльмуллин}} {{Цитата|Байлангар басуында шушындый ук язмышлы, сазлыкка әйләнеп баручы Фәхри күле дә бар. Кайчандыр торналар төшкәнлектән, Торна күле дигән исеме дә сакланган аның. Фәхри күле бездән еракта, тимер юлның икенче ягында, басу уртасында иде. Коенырлык суы булмаса да, яз көне без кузгалакны иң беренче шушы күл буенда авыз иттек. Анда иген үсмәде, печәнлек иде. Печән вакыты җитүгә бөтен авыл халкы чалгы, тырма, сәнәк күтәреп печән хәзерләргә йөрде. Күл дигәннән, Сания казармасы янында, тимер юлның икенче ягында Казарма күле дигән урын бар иде. Дөрес, аның суы язын кар эрегәндә генә булып, җәй уртасына кибеп бетте. Без бу күлдә читәнне каек итеп күп йөздек. Болардан тыш авылда тагын Балыклы үзәне, Чурай үзәнендә балачакта без аяк басмаган җир калмагандыр. Чурай үзәнендә элек бакыр да чыгарганнар, без яшь вакытта шуннан Олыяз посадкасы арасындагы басуга борчак чабарга барганда “бакырчыкка барабыз” дип сөйлиләр иде. Авылдагы күпчелек үзәнлекләр табигый ташка бай. Аларда авылдашлар да, күрше авыллар да таш чыгарып, өй, каралты-кура җитештергәндә файдаландылар. Хәзер кайчандыр көтүлекләр булган бу үзәннәрнең күпчелеген урман посадкалары каплап алды. Көтү чыгарга үзәнлекләр дә калмады. Хәер, инде авылларда көтүләр дә чыкмый. Кая аяк басма-җиләк, урманына керсәң, гөмбә үсә. Мал тоткан кешегә чабып алыйм дисәң үләне дә күп, әмма хәзер чалгы селтәп печән чабучылар гына күренми.|автор= Рәшит Миннегалиев}} === Борылма === {{Цитата|- 1920 елларга кадәр авылның хәзерге урыныннан Кабык күперенә кадәр булган арада да кешеләр яшәгән. Анда торак йортларның нигезләре әле без сабый чакта да беленә иде. Кабык күпереннән авылга таба кайтканда “борылма” дигән җир бар. Ул урында елның елында авыл көтүе төшке ялга туктый, без әниләргә ияреп, шунда көтүчеләргә ашарга илтә идек. Ул вакытта төшке ашны көтүчеләргә йорт саен чиратлап шунда китерәләр иде Малларны күп еллар Әхмәтшин Нәгыйм белән Мирзиев Дәүләтхан абыйлар көтте. Нәгыйм абый тозлы ашарга ярата иде. Ашау килүгә кабып та карамыйча, бер кашык тоз сала. Берчак малайлардан кемдер, хәзер хәтерләмим, Нәгыйм абый күрмәгәндә ашына бер кашык тоз салды. Нәгыйм абый үзе дә өстәде. Ашны йөзен дә чытмый ашап бетергәннән соң: “Што-ты тозлырак булды әле бу малайлар”, - дип куйды. Нәгыйм абый көтү көткәндә, яшен сугып, шундагы үзәнлектә вафат булды. Урыны оҗмахта булсын, бик әйбәт кеше иде.|автор= Рәшит Миннегалиев}} === Алмагач тавы === {{Цитата|Каенсар ягына барганда авылны чыгу белән борылмага кадәр арадагы тау битендә утызынчы елларда утыртылган алмагач бакчасы булган. Ул 1941 елгы салкыннарда өшегән. Агачларын авыл халкы сугыш елларында утынга кисеп яккан. Без үскәндә аның “Алмагач тавы” дигән исеме генә калган иде инде. Алмагач тавы безнең балачакның иң истәлекле урыны дисәк тә була. Мәктәптән кайткач анда кичке караңгыга кадәр чаңгы-чана шуып уйнадык, хәтта үзебез ясаган трамплинга кадәр бар иде. Монда малайлар-кызларның күпме чаңгысы сынды! Ул вакытта алам дисәң чаңгысы да, акчасы да юк иде. Күрше Сәгыйдулла белән тимер юлның теге ягында кар тотарга дип бастырып куйган читән такталарын байтак сүтеп алып төштек. Әле ул тактаның каеннан ясалганы кирәк. Аның бер башын консервы банкасына ут ягып бөгәбез, аннан ике чаңгыны кара-каршы куеп бәйләп, бил ясалсын өчен агач кыстырып куябыз. Ике көннән чаңгы әзер була, итеккә беркеткеч кенә ясыйсы кала. Алмагач тавыннан ат чанасы белән шуып уйнаган вакытлар да хәтердә. Кичен ат караучылар кайтып киткәч сарай янындагы чаналарның җиңелрәген берничә малай тартып тауга алып китәбез. Алмагач тавы биек, менеп җиткәнче 150 метр гына бар. Чананы көчкә-көчкә өскә өстерәп менгерәбез. Аннан күпмебез сыя, утырып төшәбез. Өч минут төшсәк, кабат менәргә ярты сәгать кирәк. Ике-өч тапкыр төшкәч бу эш туйдыра. Инде бик авыр сыман тоелган чананы өстерәп кабат ат абзары янына кайтарып куябыз. Кайбер көннәрдә чана шунда тау битендә генә кала. Икенче көнне аны ат караучылар, сукрана-сукрана, җигүле ат белән барып алалар. Көн нинди суык, буранлы булса да уеннан калмый идек. Туңып бетәбез, бармаклар эеңгелдәп сызлый – әмма моны өйдәгеләргә сиздерү юк!|автор= Рәшит Миннегалиев}} ===Лубшангы үзәне=== {{Цитата|Җәй көннәрендә, көтү кайтканнан соң, кичен сыер сакларга йә Аю күленә, яйә Лубшангыга йөрдек. Лубшангы үзәне тимер юлның икенче ягында, Байлангар басулары белән ике арада. Аны Байлангарныкы дисәң дә, Нормабашныкы дисәң дә була. Ике авылдан егерме-утыз малай җәйге кичләрдә сыер сакларга шунда җыела идек. Безнең сыер юк, мин Аю күлендә күбрәк күрше Сәгыйдә апаларның (Байлангарда яшәүче Мөнәвир абыйның әнисе) сыерын саклыйм. Кул буенда уйнап арып бетәбез. Сыерга атланып та кайткалый идек. Хәтердә, ул вакытта җәен караңгы кичке унберләрдә генә төшә иде. Хәзер генә ул җәй уртасында кичке тугызда ут яндырып кереп йоклыйбыз.|автор= Рәшит Миннегалиев}} === Рәхимә посадкасы === {{Цитата|И.В. Сталин инициативасы белән 1948 елда СССР Министрлар Кабинеты кыр ышыклау урман полосалары булдыру турында махсус карар кабул итә. Әлеге карар нигезендә илдә 120 миллион гектарда кыр ышыклау полосалары, 44228 ясалма сусаклагыч булдыру бурычы куела. Һәркайда кыр ышыклау полосалары үстерү өчен станцияләр оештырыла. Ул посадкаларны әле дә күп җирдә «Сталин посадкалары» дип йөртәләр. Бу эштән Кукмара районы, шул исәптән Нормабаш авылы да читтә калмый. Рәхимә Җиһаншинаны 7нче сыйныфны укып бетергәч кыр ышыклау полосалары утырту буенча курсларга укырга җибәрәләр,Ул кайткач Нормабаш һәм Байлангар авыллары кешеләреннән бригада төзеп, агачлар утыртуны оештыра. Суны атларга тимер мичкәләр куеп ташып сибәләр. 1949 елда ук Лубшангы үзәненең югары башыннан Фәхри күленә таба барганда басуда урман посадкасы утыртылып бетә. Тимер юлның икенче ягындагы посадканы әле дә «Рәхимә посадкасы» дип йөртәләр. Кызганыч, ил белән Н.С. Хрущев идарә иткән елларда бу эш туктала. Рәхимә посадкасын утыртканга инде 70 елдан артык вакыт үтте. Андагы күп агачлар инде картайдылар. Әмма посадка әле һаман да үзенең вазыйфасын намус белән үти, игенчеләргә хезмәт итә.|автор= Рәшит Миннегалиев}} === Кышкы уеннар === {{Цитата|Безнең балачак күбрәк урамда узды. Нурминкә елгасында ул вакытта кышын туш чыгып, киң булып боз ката иде. Үзебез ясаган хоккей таяклары, сыер йонын әвәләп эшләгән шайбалар белән хоккей уйнадык. Инеш ярыннан чаңгы шудык. Без, яшьтәшләр унлап малай, бездән 3-4 яшькә өлкәнрәк Вәлиәхмәт Гафуры, Фәридә Шамиле, Фазыл Рәхимҗаннары да шунда. Хәзер генә нишләптер ул ярлар сөзәкләнде, агач басып бетерде, ул вакытта анда агач-куаклар да юк, яры да биек кебек иде. Иң яратып уйнаган урын ул, әлбәттә, авылның урамы. Ул вакытта Кукмарадан Казанга, Шәмәрдәнгә баручы бөтен машиналар авыл урамыннан йөри иде. Хәер, аның ул вакытта машинасы да аз иде, көнгә бер ун машина уздымы икән? Кар төшүгә урам, машиналар йөреп, бозлавыкка әверелә, кайвакытта тауга менә дә алмыйлар. Без – малайлар-кызларның һәркайсында йә агач, йә тимер чана, Бадыйк абыйлар янына кадәр менәбез дә, Мәннәф абыйларга кадәр шуып төшәбез. Караңгы төшеп бетә, әти-әниләр тиргәп, иртәгә мәктәпкә дә барасыгыз бар бит, дип берәм-берәм өйгә алып кайтып китәләр.|автор= Рәшит Миннегалиев}} === [[Янил]] базары === {{Цитата|Сугышка кадәр дә, аннан соң да Янил базарын янәшә-тирә авылларда яшәүче бик сирәк кеше генә белмәгәндер. Ул атна саен шимбә көнне була иде. Әлеге базарга безнең авылдашлар да күп йөрде. Кайвакытта әти мине дә (әле ул вакытта 5-6 яшьләрдә генә булганмындыр), үзе белән алды. Базарга барасы инде алдагы көне үк билгеле була. Әти Газиз абыйларга кичтән төшеп, ат мәсәләсен сөйләшә. Ул вакытта алар икесе дә авылда янгын куркынычсызлыгы өчен җаваплы кешеләр иде. Янгын сараен тәртиптә тоту, атны ашату-эчертү, сбруйларның, су мичкәсенең, кул насосының төзеклеген тәэмин итү алар өстендә. Иртәнге биштә әти уята. Тиз генә чәй эчәбездә, янгын сараена төшеп китәбез. Газиз абый инде атны җигеп куйган. Баргач ашатырга кирәк булса дип, капчыкка бераз солы да салган. Ул вакытта турыдан юл юк, Балыклы авылы аша йөрисе. Чанага мул итеп печән түшәлгән булса да, бара торгач туңдыра. Ниһаять, базарга килеп туктыйбыз. Әти атны башка атлар янына аратага бәйлә куя, алдына бераз печән сала. Базар инде гөж килеп тора, үзенчә бер бәйрәмне хәтерләтә. Монда кирпеч һәм агач биналарга урнашкан кибетләр генә дә әллә ничә. Хәрчәвнәгә кереп кызыл билле прәннек белән чәй эчәбез. Кибетләргә кереп, урамда чана, миллек, мунчала, аяк киемнәре, чүпрәк-чапрак, йөзләгән төрле йорт-кирәк яраклары сатучыларны карап, кирәкле әйберләре алганнан соң, әти мине урамда калдырып, таш кибеткә кереп китә. Аннан чыккач чикләвек сатучыдан бер стакан чикләвек алып минем пәлтә кесәсенә сала. -Улым, син үзең карап йөр инде. Мин Михаил дәдәңнәргә кереп чыгам. Кайда икәнне беләсең, үзең килерсең... Мин иреккә чыгам. Иң башта Василий дәдәйнең төрле уен кораллары сата торган кибетенә керәм. Биредә ни генә юк! Патефон, патефонга пластинкалар, курайлар, төрле гармуннар... Берәү матур итеп гармунда сыздыра. Озак кына уйнагач: “Бүген акчам юк шул, икенче килгәч алармын” дип чыгып китә. Мин дә күрше Сәгыйдулланың гармунда уйнаганына кызыгам, минем дә гармунда уйнарга өйрәнәсе килә. Икенче бер җәй көне барганда ялына торгач: “велосипед сорамассың” дип, әти шундый унике телле гармунны алып бирде. Сәгыйдулла “Умырзая” көен уйнарга өйрәтте. Башка көй өйрәнә алмадым. Сәләт шул кадәр генә булгандыр инде. Кайвакыт әти миңа әйтми генә дә базарга китә иде. Берничә тапкыр җәяүләп үзем генә дә барганым булды. Ничек курыкмаганмындыр, ничек ялгызымны чыгарып җибәргәннәрдер. Хәзер 6-7 яшьлек баланың үзен генә урамга да чыгармыйлар. Баргач, карап йөрим дә, әти базарда булмаса, Михаил дәдәйләрдән эзләп табам. Өстәлдә тозлы кыяр, ипи, бәрәңге. Икесе дә шактый кызганнар, нәрсә турындадыр кызып-кызып бәхәсләшәләр. Мине дә өстәл янына утырталар, чәй ясап бирәләр. Өйлә якынлашкач кайтып китәбез. Әлбәттә безнең авылдашлар Янил базарына гына түгел, Китәк, Кукмара базарларына да йөрделәр. Китәктән әйбергә алыштырып бәрәңге алып кайталар иде. Кукмарада мал-туа сата торган базар да бар. Бераз үсә төшкәч әти белән үземнең дә [[Кукмара]] базарына бәрәңге сатарга барган булды. Базарлар менә шулай безне яшьтән дөньяны танып белергә өйрәтте.|автор= Рәшит Миннегалиев}} {{Цитата|Безнең авыл кешеләре Янил базарына иртәнге 4ләрдэ барып, аннан чабаталар сатучыдан чабаталар алып, җәяү Кукмара базарына алып барып сата торган булганнар әле. Янил базары мәйданы бүгенге көндә дә бар, ул мәдәният йорты каршында урнашкан урын.|автор= Васил Абдуллин}} == Климат == {{temperatura12-y-cyrillic|-10.1|-10.3|-5.3|5.5|14.2|18.9|20.7|18.4|12.8|5|-3.8|-9.3|4.7}} Климат уртача континенталь. [[Кёппен климатлар классификация|Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе]] буенча климатның коды: Dfb<ref>[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/present.htm#data World Map of the Köppen-Geiger climate classification, Institute for Veterinary Public Health, University of Veterinary Medicine Vienna]</ref>. Уртача еллык һава температурасы 4.7&nbsp;°C.<ref>[http://www.retscreen.net NASA Surface meteorology and Solar Energy Data Set, RETScreen International]</ref> === Һава торышына кагылышлы мәгълүматлар === Олыларның әйтүе буенча, 1945 елның җәендә көчле гарасат булган, давыл шактый өйләрнең түбәләрен кубарган. 1954 елда көз коры килгән, Яңа елга кадәр кар яумаган. 1950, 1959, 1962, 1966, 1971, 1978, 1981, 1983, 2007, 2020 елларның кышларында яңгырлар яуган. 1965 елның 12–30 гыйнварында температура минус 30–35 градус торган. 1967 елда кыш буе кар яуган, көчле бураннар булган. 1968 елның 16–19 февралендә күп карлар явып, юлда транспорт йөри алмаган. Шул елны 13–14 мартта да буран котырган. 13 март көнне Корса станциясендә тиз йөрешле поездны кар күмеп киткән. 1972 елның җәендә көчле корылык булды, май аеннан бирле берничә ай бер тамчыда яңгыр яумады, кояш эссесеннән баскыч төбендә калган аяк киемнәре аякны пешерер дәрәҗәдә кызалар иде. 1974 елда 12–16 февральдә яз көне кебек булды. Ул елны 30 декабрьгә кадәр кар яумады, җир өсте җәй көне кебек кара булып торды. 1978–1979 елның кышы бик салкын булды, 31 декабрьдә температура хәтта 49-50 градуска кадәр төште. Ул кышны кары да күп булды, 30 апрельдә генә эреп бетте. 1979 декабрендә яуган кар эреп бетте, сулар акты. 1983 елда яз иртә килде, апрельнең бишләрендә 20 градуска якын җылылык булып, җир шытырдап кипкән иде. 1986 елның 5 маенда, 5–6 см. кар явып, тәүлек буе торды. 1987 елның 27 сентябреннән 4 ноябрьгә кадәр 37 көн бер тамчы явым булмады һәм унбиш көн тирәсе томан булып торды. Мондый һава торышы 107 елга бер булган. 1994 елның 22–28 мартында көчле бураннар булды. 1995 елда апрельнең уннарыннан 15–20 градуслы җылылык булып, җир тузан чыгарлык булып кипкән иде. 2002 елның 21 маенда 8–10 см кар яуды. Кар авырлыгыннан күп агачларның ботаклары сынып бетте. Бу яуган кар таудагы үзәнле урыннарда 5 июньдә генә эреп бетте. 2004 елның 1 июлендә, кич сәгать 7 дә, көнчыгыштан көнбатышка таба полоса буйлып үткән һәм бер минут тирәсе генә булган давыл вакытында авылдагы берничә хуҗалыкка зыян килде. 2006 елда 20 декабрьгә кадәр кар яумады. 2010 елда 27нче майдан 13нче августка кадәр яңгыр булмады (бер-ике тапкыр берничә минут сибәләп китүен исәпләмәгәндә). 22 июньнән 13нче августка кадәр эсселек 30–35–37 градуслар торды (кайбер көннәрдә бераз төште). 2018 елның язы 2–3 атнага соң килде. Башка елларны җир җиләкләре июньнең 15ләрендә җитешә башласа, бу елны беренче тапкыр җиләкне 8–9 июльләрдә җыя башладык. 2018–2019 елның кышында декабрь, гыйнвар айлары күп карлы, ләкин җылы булды. Бер-ике көн генә 22–23 градус суык булып алды. Февральнең уртасына кадәр салкынлык 5–10 градустан артмады, берничә көн күп кар яуды. 2019 елда май ае эссе булды, җәй салкынчарак килде, дияргә була. Сентябрьдә беренче ике атна җәй көне кебек җылы, кояшлы булды. Уналтысыннан соң салкынча, яңгырлы көннәр башланды. Октябрь башларында 15–18 градуска кадәр җылы көннәр булды, егермеләреннән соң, берничә көн 8–10 градус җылы булып, көннәр әйбәт торды. Ноябрьнең егермеләренә кадәр сентябрь-октябрь айларындагы кебегрәк һава торышы булды. 1 декабрьдә бераз кар явып, җир ак булды, 31 декабрьгә әле 9–10 см. гына кар бар иде, шул көнне 15–20 см. кар яуды. Бу айда берничә көн 10–15 градус, 30 декабрь иртән 24 градус салкын булды. 2020 елда гыйнварның егермеләренә кадәр салкынлык 3–5 градустан артмады, 15–20 см. кар яуды. 16 гыйнварда 4 градус җылылык булды, кич белән яңгыр яуды, элек яуган карларның шактые эреп, урыны-урыны белән кара җирләр чыкты. 17 гыйнварда иртәнге якта гөрләвекләр акты, 3 градус җылы булды, бераз аязды. Нәкъ 50 ел элек, 1970 елның 17 гыйнварында, бу көнне 25–30 градус салкын булуы истә калган. Февраль башларында җылы булды, тугызы көнне 25 градус суык булды да, тагын җылытты. Уналтысыннан алып ай ахырына кадәр минус 5тән плюс 4 градуска кадәр температура торды. Егерме сигезе кич яңгыр яуды, гөрләвекләр акты. Гомумән алганда, бу кыш аномаль җылы булды дияргә була. Һава торышы март башыннан урталарына кадәр 3–4 градус салкыннан 5–8 градус җылыга кадәр булып торды. 12нче мартка урамдагы карның 70 процент тирәсе эреп бетте. Апрель башына кар эреп бетеп, җир кипте. 4 апрельдә 14 градус җылы булды. 21 апрельдә көн буе, җәйге яңгыр кебек көчле яңгыр яуды. Бу елның җәендә яңгыры да, эссесе дә булды. Басуларда җиләкләр ятып җыярлык күп иде. 2020 елның көзе бик әйбәт килде, аяз көннәр күп булды, хәтта октябрь ахырында да чалт аяз, матур көннәр торды. Декабрь башында 10–18 градуслы салкыннар булды. 15ләренә кадәр 12–23–16 градус салкыннар торды. Кар 10 см. тирәсе булды. 26–27 декабрьдә 15–20 см. кар яуды. 2021 елның башындагы 10 көндә 3–10 градус салкынлык булды, 10 гыйнварда минус 6–7 градус, көне буе көчле буран булды, 25–30 см. кар яуды. 13ендә төнлә урыны белән 35–40–43 градус салкын булды. 16сы көнне тагын буран. 25 гыйнварда 2 градус җылы булды. 5 февральдә 3 градус җылы булды, каты гына яңгыр яуды. Шуңа да карамастан, бу елгы кыш чын кышка охшаган иде. 13 февральдә Мәскәүдә айлык норманың 70 проценты күләмендә кар яуды. Бездә 1 градус җылы булды. 2022 елның җәен бер елныкы белән дә чагыштырып булмый. Коры көннәре дә, яңгыры да мулдан булды. Җиләк күп иде. Игеннәрдән моңарчы күрелмәгән мул уңыш җыеп алынды. Ноябрь ахыры, декабрь башында аз гына кар төшеп, аннан җылытты, яңгыр яуды. Басуларны боз элпәсе каплады. Чәчелгән кырларда тракторлар белән бозны ваттырып йөрделәр. 10–12 декабрьдә күп итеп кар яуды. Юлларда транспорт йөри алмады. Бу көннәрдә Яр Чаллы якларында кар яумады, басулар кара иде. Декабрь ахырыннан гыйнварның унысына кадәр 40 градуска җиткән салкыннар булды. 2023 елның гыйнвар аенда, февраль башында кар-буранлы көннәр берничә генә булды. Басуларда кар калынлыгы-20–30 сантиметрдан артмады. Температура 8–12 градус салкын булды. Февральнең 27 сендә 0 градус иде. Мартның уннарында 3–5 градус җылылы булды, җәй эссе килде, яңгыр июль уртасында гына яуды. Август-сентябрь айларында явым-төшем аз булды. Игеннәрдән башка елларга караганда яртылаш кына уңыш алынды. 2024 елның гыйнваре салкын килде, 39 градуска җиткән көннәр булды. Өч көн тоташ бик күп кар яуды, аннан соң да явымлы көннәр булды. В. Поляны -Кукмара арасында, корса станцияләрендә поездлар да туктап торды. Трассаларны кар күмеп китеп, юлларны яптылар. Урамнарда койма биеклеге кар иде. Кышның мондый карлы булуын өлкән буыннар да хәтерләмиләр. == 1нче Бөтендөнья сугышында катнашкан авылдашлар (1914-1918) == Йосыпов Гали, 396нчы Мокшан пехота полкында хезмәт итә, ефрейтор, 1914 елның 27 ноябрендә яралана. Язмышы билгеле түгел. Сәйфетдинов Шәрифулла, 306нчы Мокшан пехота полкында хезмәт итә, рядовой, 1915 елның 6 маенда яралана. Сәйфетдинов Шәрәфетдин, 306нчы Мокшан пехота полкында езмәт итә, рядовой, 1915 елның 2 июлендә булган сугышта яраланып, сугыш кырында кала. Нурмөхәммәтов Динмөхәммәт, 306нчы Мокшан пехота полкында хезмәт итә, рядовой, 1915 елның 19 маенда яраланып, сугыш кырында кала. Бәдретдинов Шәрәфетдин , 306нчы Мокшан пехота полкында хезмәт итә, рядовой, 1915 елның 21 гыйнваренда яраланып, госпитальгә эләгә. Газизуллин Гатаулла, 164нче Закатальпехота полкында хезмәт итә, рядовой, 1916 елның 30 июнендә яраланып, лазаретка керә. Хәсәнов Миграҗ, 10нчы укчы полкта хезмәт итә, 2нче разрядлы укчы. Ганиуллин Газизулла, 114нче Новоторжесский пехота полкында хезмәт итә, 1917 елның 9 июлендә яраланып, алгы сызыктагы бәйләү пунктына жибәрелә. Баһаветдинов Сәләхетдин, 164нче запас батальонда рядовой булып хезмәт итә, 1916 елның 14 июлендә, авыру сәбәпле, госпитальгә жибәрелә. Бәдретдинов Галимулла, 93нче Иркутск пехота полкында рядовой булып хезмәт итә, 1915 елның 5 июлендә, авыру сәбәпле, госпитальгә жибәрелә. Галиуллин Бәдертдин, 306нчы Мокшан пехота полкында рядовой булып хезмәт итә. 1915 елның 2 июлендә, яралангач, сугыш кырында кала. Якупов Васыйк, 16нчы Себер укчы полкында хезмәт итә, рядовой, 1917 елның 25 февралендә, авыру сәбәпле, госпитальгә керә. Бәдретдинов Гыйлемулла, 10нчы Заамурский чик буе пехота полкында хезмәт итә, 1917 елның 17 маенда, авырып, госпитальгә керә. Гомәрев Солтан Гомәр улы, Гродно Гусар полкының лейб- гвардиясендә гусар булып хезмәт итә. 1915 елның 28 апрелендә Городенко торак пункты янындагы сугышта яралана. Насыйбуллин Сәгыйдулла, 10нчы Себер укчы полкында укчы булып хезмәт иткән. 1914 елның 18 ноябре белән 28е аралыгындагы сугышларда (Сковрода, Блендов, Ханьсно, Вице, Карнков авыллары тирәсе) хәбәрсез югала. Ганиев Габделвәли -1894 Ганиев Вәлиәхмәт - 1896 Ганиев Бадыйк - 1875 Баһабиев Харастин -1891 Таҗиев Минһаҗтин 1885 Сибгатуллин Мөгыйн 1886 Хәсәнов Гатиятулла 1886 Хөснетдинов Хадиулла 1896 Юзиев Шакир-1875 Якупов Хаҗи-1888 == Байлангар авыл Советы җитәкчесе булып эшләгән Нормабаш авылы кешеләре: == Хөсәенов Касыйм Хөсәен улы - 1949 ел, 1950 ел, июль-декабрь. Абдуллин Минемулла Абдулла улы - 1950 елның 31 декабреннән -1954 нче елның мартына кадәр. Гыйльфиева Рәхилә Фәрзетдин кызы - 1969 елның мартыннан 1969 елның июленә кадәр. Абдуллина Мәгъсүмә Абдулла кызы - 1969 елның июленнән 1977 елның июленә кадәр. Димиева Нурия- 1995 елдан Байлангар авыл җирлеге секретаре. == Авылда колхоз төзелү == Нормабаш авылында колхоз 1931 елда төзелә. Әлбәттә, бу хәбәрне төрле кеше төрлечә кабул итә, күмәк хуҗалыкка берләшергә атлыгып тормаучылар да күп була. Район вәкилләре, авыл активы шактый гына аңлату эшләре алып барганнан соң 1931 елның язына авылдагы 130 хуҗалыкның 35е колхозга керә. Атлары булганнар атларын, арба-чаналарын, орлыклык ашлыкларын колхозга тапшыралар. Колхоз оештыруда Ганиуллин Габдрәүф, Вәлиуллин Минлегали, Бикмөхәммәтов Фәйзелхаклар башлап йөриләр. Оештыру җыелышында колхоз рәисе итеп Вәлиуллин Минлегали Вәлиулла улы сайлана. Беренче хисапчы Хрис Галиевның бабасы Гали була. Ул русча да яхшы белгән. Беренче елны ук күмәк эшнең нәтиҗәләре күренә. Ашлыктан мул уңыш җыела, дәүләт задаиесе дә үтәлә. Колхозчыларга да хезмәт көненә кило ярым исәбеннән ашлык өләшенә. Әлбәттә, беренче елларда авыр була. Малларны асрарга тораклар юк, баштарак хәтта сыер-атларны колхозчылар үз хуҗалыкларында тоталар. Басуларны эшкәртергә атлар да җитәрлек булмый. Сатып алыр идең, акча кереме аз. Шуннан соң колхоз рәисе Минегали Вәлиуллин Нормабаш белән Байлангар арасындагы комлыкта кипич сугу цехы төзетә. Аның җитәкчесе итеп авылда үзенең гаделлеге, тырышлыгы белән билгеле булган Гаязтин Баһабиев билгеләнә. Анда эшләнгән кирпичләр бик сыйфатлы, нык була. Биредә елга 40 меңнән күбрәк кирпич җитештерелә. Авылга якын үзәнлекләрдән таш чыгару эше җайга салына. Әлеге кирпич һәм ташлардан терлек биналары, тимерче алачыгы, янгыннан саклану җиһазлары торучы сарай һәм башкаларны төзиләр. Арткан кирпич башка колхозларга да сатыла. Кирпич сугу цехы колхозга зур гына табыш китерә. Кирпичкә алыштырып яки сатып атлар, сыерлар, җир эшкәртү өчен эш кораллары алына башлый. 1933 елга инде, күмәк эшләүнең файдасын күреп, авылдагы барлык хуҗалыклар диярлек, хәтта хәлле гаиләләр дә колхозга керә. Һәркем рухланып яңа тормыш төзи. Колхозларга җир мәңгелеккә файдалануга тапшырыла. Әмма бу мәңгелеккә дигәннәре кыска гомерле булып чыкты. 1990 елларда, Советлар Союзы таркалгач, колхозлар бетте. Җирләр кооперативлвр, фермерлар кулына күчте. Хуҗасыз, эшкәртелмәгән басулар да күбәйде. 1934 елда илдә колхозларның Уставы булдырыла. Колхозчы-ударникларның икенче Бөтенсоюз съездында уставларны өч ай эчендә әзерләп, район башкарма комитетында теркәү бурычын куялар. Әлбәттә, күп колхозлар бу срокка сыешмый. “Татнаркомзем”нан килгән вәкилләр “Берлек” колхозында да кимчелекләр табалар. Устав кабул ителеп, район башкарма комитетына бирелсә дә, анда җитешсезлекләрне бетереп, яңадан китерергә кушалар. Уставта, мәсәлән, шәхси хуҗалыкларга җир участогын 0, 5 гектар итеп бирү каралган була. Аны артык күп дип табалар һәм 0,25 гектар итеп калдыруны тәлап итәләр. Ә менә умарта ояларын һәр гаилә Уставта язылганча 10 оя гына түгел, 20 баш тота ала. Тик җирең булмагач ул умартага бал җыярга нәрсә чәчәсең. Уставка кулдан төзәмәләр кертеп РБКна тапшыралар, әмма колхозда аның күчермәсе булмый, моны кимчелек дип табалар. Әлбәттә, колхозлар оештырганда, рәсми документлар төзегәндә тәҗрибә булмау, белгечләр җитмәү дә үзен сиздерә. “Берлек” колхозы барлык күрсәткечләр буенча районда алдынгы урыннарда бара. Игенчелек, терлекчелеккә генә түгел, кәбестә, чөгендер, кыяр, гәрәңкә кебек яшелчәләр үстерүгә дә зур игьтибар бирелә. Эшләр уңай гына барганда 1937 елның февралендә Минлегали Вәлиуллинны, артта калган колхозны рәтләргә дип, Каенсарга, ”Кызыл яшьләр” колхозына рәис итеп күчерәләр. Аннан соң Нормабашка рәис итеп Мәгъсүмә Абдуллина билгеләнә. Ул декабь аена кадәр генә эшләп кала, район башкарма комитетына алалар. 1938 елдан 1940 елга кадәр колхоз рәисе булып Мөгыйнова Миннур эшли. Ул Касыйм Хөсәеновка кияүгә чыккач Минегали Вәлиуллинны яңадан Нормабашка кайтаралар. Ул 1941 елның җәендә сугышка киткәнче эшли. Аннан соң Янсыбы авылыннан Дими Закиров дигән кешене китерәләр. Ул 4-5 ай гына эшли. Рәис итеп яңадан Миннур Хөсәенованы куялар. Ул 1947 елга кадәр эшли. Рәис итеп күп еллар Сәрдәвеч авылындагы колхозны җитәкләгән, аннан Нормабашта бригадир булып эшләгән Шаһабетдин Фәттәховны сайлыйлар. Ул 1950 елга кадәр эшли. Сугыштан кайткач Минлегали Вәлиуллинны Сазтамак авылына председатель итеп сайлыйлар. Аны Гариф Мөхетдинов алыштыра. Ул 1950 елга кадәр эшли. 1950 елда “Туры юл” исеме йөрткән Сазтамак, “Берлек” исемен йөрткән Нормабаш авыллары берләшә. Галиева Фатыйма берләштергән колхозга рәис итеп сайлана һәм колхозга соңрак “Молотов” исеме бирелә. 1954-1958 елларда колхоз рәисе булып Әхмәдиев Барый Һадый улы эшли. 1958 елда Каенсар авылындагы “Кызыл яшьләр” колхозы (рәисе Балыклы авылы кешесе Мәликов Фәйзелхак, агрономы Шакирҗанова Фәния) “Молотов” исемендәге колхозга кушыла һәм колхозның исеме “Маяк” дип үзгәртелә. Соңгы вакытта Нормабаш авылының җирләрен Вахитов исемендәге һәм “Урал” хуҗалыклары эшкәртә. === Төрле елларда колхоз рәисләре: === Әхмәдиев Барый - 1954-1958, Молотов исем. (Кукмарадан). Мөлеков Фәрит - 1958-1960 (Зур Кукмарадан). Хәйруллин Шәфыйкъ – 1960 (Кукмарадан). Хаҗиәхмәтов Фазлыйәхмәт - 1960-1965. (Байлангардан). Гыймадиева Минзифа - 1965-1969 (Күкшелдән). Ярмиев Рафаэль - 1969-1979 (Байлангардан). Ганиев Анурбек - 1979-1983 (Нормабаштан). Кәримуллин Фәиз - 1983-1995 (Югары Казаклардан.) Хисамиев Фәрит - 1995-1997 (Байлангардан). Сәмигуллин Марсель - 1997-1998, август (Зур Кукмарадан). Шиһапов Шайхетдин - 1998-1999, август. Камалиев Дамир - 1999-2000, гыйнварь (Зур Кукмарадан). Шакиров Шамил, Шакиров Айдар - Агрофирма “Нурминкә” (Зур Сәрдектән). Хөсәенов Нәфыйк (Вахит хуҗалыгы), Хәбибрахманов Нияз (“Урал” хуҗалыгы). === Авылда бригадир булып эшләгән кешеләр: === Фәттәхов Шаһабетдин, Хөсәенова Миннур, Җамалетдинов Билалетдин, Җиһаншина Рәшидә, Фәттәхова Гөлсирә, Васыйкова Гөлсәвия, Гыйльмуллин Рафис, Гыйльфиев Хашим, Фәйзриев Хәлимулла, Мостафина Фагыйлә, Закиров Нургали (Каенсардан), Сәләхов Ринат (Байлангардан). === Тимерчеләр === Чираев Мәннәф, Фәйзриев Хәлимулла === Электриклар === Мөгыйнов Мөҗип, Абдуллин Таһир, Сәләхов Райнур === Эретеп ябыштыручылар === Фәйзриев Хәлимулла === Склад мөдирләре === Минлегалиева Банат, Хөсәенова Миннур, Галиева (Хәсәнова) Манзума === Колхозның хуҗалык эшләре мөдирләре === Хөсәенов Касыйм, Сәйфуллин Галимулла, Галиева Манзума, Баһабиев Гарәфетдин. === Нормабаш авылыннан “Атказанган колхозчы”лар === Абдуллина Мәгъсүмә, Гаязова Бәдәр, Хәсәнов Сәмигулла, Җамалетдинов Билалетдин, Мирзиев Дәүләтхан, Хисамиева Сәрия, Гыйльфиева Гөлчирә, Васыйкова Гөлсәвия, Миннебаева Фәсәхәтбану == Халык == 1710-1711 елгы сан алу кенәгәсе язмаларыннан күренгәнчә, бу елларда авылда 11 ясаклы крестьян гаиләсе яшәгән. Авылның урнашкан җире хәзерге урыннан өстәрәк, Кабык күпере белән Борылма дип аталган ерганак арасында була. Крестьяннар игенчелек, терлекчелек белән шөгыльләнгәннәр. {{Цитата|В деревне в Вершине Нурмы по переписным книгам 1710го и 1711го годов написано одиннатцать дворов ясашного тягла, семь ясаков полторы чети а по переписи сего 1716го году ныне налицо жилых дворов. Во дворе Бекчюрка Багилдин пятидесят пяти у него жена Уразсалтанка Аднашева тритцати пяти дети Надырко дватцати пяти Якупко осмнатцати у Надырки жена Узейка Шкарыкова дватцати пяти лет ис того двора после переписи 1710го и 1711го году сын ево Салимко умер в нынешнем 1716м году по переписным книгам 1710го и 1711го годов написано на нем тягла по ясакам с полчети. Во дворе Уразайка Багилдин тритцати пяти у него жена Ашанка Токаева сорока лет дочь Гулзаверка осми племянник Смаилка Токашев осмнатцати лет ис того двора после переписи 1711го году брат ево Тонашка умер в 1713м году а жена ево Аднакейка и дочь Саликачка померли в 1714м году по переписным книгам 1710го и 1711го годов написано на нем тягла полясака с полчетью. Во дворе Азиеко Янгилдин семидесят пяти у него жена Басалтанка Мамашева шестидесят пяти сын Уразметко дватцати пяти лет а сын же его Нурметко отделясь живет в особом дворе. Положеного по переписным книгам 1710го и 1711го годов тягла сказали по разделению их на нем Азаеке полторы чети ясака. Во дворе Нурметка Язиков тритцати пяти у него жена Ширяка Арманаева тритцати дву дочь Калимачка осми лет в переписных книгах 1711го году написан во дворе с отцом своим Азиеком Нурметевым положеного по переписным книгам 1710го и 1711го годов тягла сказали по разделению их на нем Нурметке полторы чети ясака. Во дворе Шигайка Бакмаметев шестидесяти пяти у него жена Ураздевлетка Кунбаева шестидесяти пяти сын Сеитко тритцати да внучата Муслемка девятнатцати Масалирка семнатцати у Сеинка (не опечатка, так в тексте!) жена Нурека Ирбулатова сорока пяти дочь Кадынко дватцати лет а брат ево Усейко отдялился по переписным книгам 1710го и 1711го годов написано на нем тягла ясак с получетью. Итого в том дворе ныне налицо жилых и с отделными пять дворов в них людей мужеского полу от пятнатцати до дватцати четыре от дватцати до тритцати два от тритцати до сорока три от пятидесят до шестидесят один от шестидесят до семидесят один от семдесят до осмидесяти один итого двенатцать человек женска полу от пяти до десяти два от десяти до пятнатцати один от дватцати до тритцати один от тритцати до сорока два от сорока до пятидесяти два от шестидесят до семидесят два итого десять человек всего обоих полов дватцать два человека. Тягла по переписным книгам 1710го и 1711го годов написано на вышеписанных дворах три ясака с полчетью. Из вышеписанных жилых дворов после переписи 1710го и 1711го годов убыло людей мужеска полу померли два человека женска полу померли два человека всего обоих полов четыре человека. В той же деревне двор вдовой. Во дворе вдова Уриз Салтанка Юлмаева тритцати пяти у нее сын Бискалтейко Усеев шести лет ис того двора после переписи 1711го году муж ее Усейко Бикметев умер в нынешнем 1716м году в вышеписанных переписных книгах написано муж и она во дворе з братом ево Шигаком Бикметевым. Итого в той деревне вдовой один двор в нем людей мужеска полу от пяти до десяти один человек женска полу от тритцати до сорока один человек всего обоих полов два человека. Из вышеписаннаго жилого вдовья двора после переписи 1710го и 1711го годов убыло людей мужеска полу умер один человек.|автор= 1716нчы елгы халык санын алу язмаларыннан}}<ref> РГАДА 350-1-146. Книга переписная ясачных крестьян (русские, татары, мари, чуваши) Арской дороги Казанского у. 1716-1717 гг. л.859-881об </ref> 1771-1773 елларда Нормабаш (Вершина речки Нурмы) авылында 61 ир-ат ("ревизская душа") яшәгән, алар ясаклы татарлар булган. Өяз үзәгенә (Мамадышка) кадәр 62 чакрым, Казанга кадәр 100 чакрым дип күрсәтелә 10нчы ревизия язмалары буенча 1862 елда Мамадыш өязенең Нурминкә башы (Нормабаш) авылында 45 хуҗалык исәпләнгән. Аларда 222 ир-ат, 228 хатын кыз яшәгән. Ирләрнең 127се, хатын-кызларның 125е хезмәт яшендә булган. Авыл халкы ясаклы крестьяннардан саналган, нигездә игенчелек, терлекчелек белән шөгыльләнгән. Биләмәләрдә 225 гектар ашланмый торган, 168 гектар өч басулы чәчү әйләнешле, ашлана торган сөрүлек җирләр исәпләнгән. 19 гектарда үлән үстерелгән. Хуҗалыкларда 85 ат, 23 колын, 40 сыер, 35 бозау, 294 баш сарык һәм кәҗә асраганнар. 7 хуҗалык ат тотмаган. [[2010 елгы җанисәп]] буенча биредә 97 кеше яши. == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Чыганаклар == * Экстракт в Правительствующий сенат ис Казанской губернии о татарских мечетях * https://kukmor-rt.ru/ * Татарская энциклопедия, Институт Татарской энциклопедии (ИТЭ) Академии наук РТ. * [https://edu.tatar.ru/kukmor/bajlangar/sch/muzei# Р.И. Зарипов исемендәге Байлангар урта мәктәбенең туган якны өйрәнү музее] * Ярмиев, Рафаэль Камал улы. Бай угланнар китабы (Байлангар авыл җирлеге тарихы) / Рафаэль Ярмиев. - Чебоксары : Мәхмүтләр, 2017. - 463 с. : ил., портр., табл.; 25 *Рәшит Миңлегалиев материаллары {{Кукмара районы}} </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Бу биттә кулланылган калып: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Ambox" title="Калып:Ambox">Калып:Ambox</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Ambox&action=edit" title="Калып:Ambox">чыганакны карау</a>) (өлешчә сакланган)</li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Cite_web" title="Калып:Cite web">Калып:Cite web</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Cite_web&action=edit" title="Калып:Cite web">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Main_other" title="Калып:Main other">Калып:Main other</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Main_other&action=edit" title="Калып:Main other">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Navbox" title="Калып:Navbox">Калып:Navbox</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Navbox&action=edit" title="Калып:Navbox">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Right-uppermost_image" title="Калып:Right-uppermost image">Калып:Right-uppermost image</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Right-uppermost_image&action=edit" title="Калып:Right-uppermost image">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Tempcols" title="Калып:Tempcols">Калып:Tempcols</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Tempcols&action=edit" title="Калып:Tempcols">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Temperatura12-y-cyrillic" title="Калып:Temperatura12-y-cyrillic">Калып:Temperatura12-y-cyrillic</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Temperatura12-y-cyrillic&action=edit" title="Калып:Temperatura12-y-cyrillic">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Wikidata" title="Калып:Wikidata">Калып:Wikidata</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Wikidata&action=edit" title="Калып:Wikidata">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%98%D1%81%D0%BA%D3%99%D1%80%D0%BC%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Калып:Искәрмәләр">Калып:Искәрмәләр</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%98%D1%81%D0%BA%D3%99%D1%80%D0%BC%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80&action=edit" title="Калып:Искәрмәләр">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BA%D0%B0/%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Калып:Карточка/исем">Калып:Карточка/исем</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BA%D0%B0/%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC&action=edit" title="Калып:Карточка/исем">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B" title="Калып:Кукмара районы">Калып:Кукмара районы</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B&action=edit" title="Калып:Кукмара районы">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9C%D3%99%D0%B3%D1%8A%D0%BD%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Калып:Мәгънәләр">Калып:Мәгънәләр</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9C%D3%99%D0%B3%D1%8A%D0%BD%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80&action=edit" title="Калып:Мәгънәләр">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Калып:Навигация тасмасы">Калып:Навигация тасмасы</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit" title="Калып:Навигация тасмасы">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Калып:Сайланган мәкалә">Калып:Сайланган мәкалә</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99&action=edit" title="Калып:Сайланган мәкалә">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D0%9F" title="Калып:ТП">Калып:ТП</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D0%9F&action=edit" title="Калып:ТП">чыганакны карау</a>) (өлешчә сакланган)</li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D3%A9%D0%B3%D3%99%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B7" title="Калып:Төгәллексез">Калып:Төгәллексез</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D3%A9%D0%B3%D3%99%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B7&action=edit" title="Калып:Төгәллексез">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D3%A9%D0%BF_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Калып:Төп мәкалә">Калып:Төп мәкалә</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D3%A9%D0%BF_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99&action=edit" title="Калып:Төп мәкалә">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF" title="Калып:Универсаль калып">Калып:Универсаль калып</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF&action=edit" title="Калып:Универсаль калып">чыганакны карау</a>) (өлешчә сакланган)</li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF/styles.css" title="Калып:Универсаль калып/styles.css">Калып:Универсаль калып/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF/styles.css&action=edit" title="Калып:Универсаль калып/styles.css">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0" title="Калып:Цитата">Калып:Цитата</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&action=edit" title="Калып:Цитата">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Arguments" title="Модуль:Arguments">Модуль:Arguments</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Arguments&action=edit" title="Модуль:Arguments">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Check_for_unknown_parameters" title="Модуль:Check for unknown parameters">Модуль:Check for unknown parameters</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Check_for_unknown_parameters&action=edit" title="Модуль:Check for unknown parameters">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Coordinates" title="Модуль:Coordinates">Модуль:Coordinates</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Coordinates&action=edit" title="Модуль:Coordinates">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Hatnote" title="Модуль:Hatnote">Модуль:Hatnote</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Hatnote&action=edit" title="Модуль:Hatnote">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Math" title="Модуль:Math">Модуль:Math</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Math&action=edit" title="Модуль:Math">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbar" title="Модуль:Navbar">Модуль:Navbar</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbar&action=edit" title="Модуль:Navbar">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox" title="Модуль:Navbox">Модуль:Navbox</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox&action=edit" title="Модуль:Navbox">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox/configuration" title="Модуль:Navbox/configuration">Модуль:Navbox/configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox/configuration&action=edit" title="Модуль:Navbox/configuration">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox/styles.css" title="Модуль:Navbox/styles.css">Модуль:Navbox/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox/styles.css&action=edit" title="Модуль:Navbox/styles.css">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources" title="Модуль:Sources">Модуль:Sources</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources&action=edit" title="Модуль:Sources">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources-utils" title="Модуль:Sources-utils">Модуль:Sources-utils</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources-utils&action=edit" title="Модуль:Sources-utils">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:String" title="Модуль:String">Модуль:String</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:String&action=edit" title="Модуль:String">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Universal_infocard" title="Модуль:Universal infocard">Модуль:Universal infocard</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Universal_infocard&action=edit" title="Модуль:Universal infocard">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Universal_infocard/config" title="Модуль:Universal infocard/config">Модуль:Universal infocard/config</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Universal_infocard/config&action=edit" title="Модуль:Universal infocard/config">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/Globes" title="Модуль:Wikidata/Globes">Модуль:Wikidata/Globes</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/Globes&action=edit" title="Модуль:Wikidata/Globes">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/Places" title="Модуль:Wikidata/Places">Модуль:Wikidata/Places</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/Places&action=edit" title="Модуль:Wikidata/Places">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2" title="Модуль:Wikidata2">Модуль:Wikidata2</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2&action=edit" title="Модуль:Wikidata2">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/Flags" title="Модуль:Wikidata2/Flags">Модуль:Wikidata2/Flags</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/Flags&action=edit" title="Модуль:Wikidata2/Flags">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/Globes" title="Модуль:Wikidata2/Globes">Модуль:Wikidata2/Globes</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/Globes&action=edit" title="Модуль:Wikidata2/Globes">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/Places" title="Модуль:Wikidata2/Places">Модуль:Wikidata2/Places</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/Places&action=edit" title="Модуль:Wikidata2/Places">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/config" title="Модуль:Wikidata2/config">Модуль:Wikidata2/config</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata2/config&action=edit" title="Модуль:Wikidata2/config">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:WikidataSelectors" title="Модуль:WikidataSelectors">Модуль:WikidataSelectors</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:WikidataSelectors&action=edit" title="Модуль:WikidataSelectors">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Yesno" title="Модуль:Yesno">Модуль:Yesno</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Yesno&action=edit" title="Модуль:Yesno">үзгәртү</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%A2%D3%A9%D0%BF_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Модуль:Төп мәкалә">Модуль:Төп мәкалә</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%A2%D3%A9%D0%BF_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99&action=edit" title="Модуль:Төп мәкалә">үзгәртү</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)" title="Нормабаш (Кукмара районы)">Нормабаш (Кукмара районы)</a> битенә кайтыгыз.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Чыганак — <a dir="ltr" href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Нормабаш_(Кукмара_районы)">https://tt.wikipedia.org/wiki/Нормабаш_(Кукмара_районы)</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Конфиденциальлек сәясәте</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D1%81%D0%B2%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0">Wikipedia турында</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BC%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83">Җаваплылыктан баш тарту</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ясаучылар</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tt.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie турында белдерү</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tt.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%88_(%D0%9A%D1%83%D0%BA%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B)&action=edit&oldid=4146667&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиль юрама</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-knhz5","wgBackendResponseTime":167,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.004","walltime":"0.005","ppvisitednodes":{"value":16,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":768,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-knhz5","timestamp":"20241124163656","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>