CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Otuz Yıl Savaşı - Vikipedi</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )trwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Ocak","Şubat","Mart","Nisan","Mayıs","Haziran","Temmuz","Ağustos","Eylül","Ekim","Kasım","Aralık"],"wgRequestId":"cc34578d-e25c-4526-b478-b5b939fbad50","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Otuz_Yıl_Savaşı","wgTitle":"Otuz Yıl Savaşı","wgCurRevisionId":34417870,"wgRevisionId":34417870,"wgArticleId":90889,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Kırmızı bağlantıya sahip ana madde şablonu içeren maddeler","BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","HDS tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","KULTURNAV tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri", "NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","Otuz Yıl Savaşı","1618'de çatışmalar","İsveç'in savaşları","Kutsal Roma İmparatorluğu'nun katıldığı savaşlar","Danimarka'nın savaşları","Hollanda'nın savaşları","Fransa'nın savaşları","17. yüzyılda çatışmalar","17. yüzyılda Hristiyanlık","17. yüzyılda Avrupa","17. yüzyılda Habsburg Monarşisi","17. yüzyılda Hollanda Cumhuriyeti","17. yüzyılda Fransa","17. yüzyılda Kutsal Roma İmparatorluğu","17. yüzyılda İspanyol İmparatorluğu","17. yüzyılda İsviçre","Avrupa'da din savaşları","Palatina tarihi","Erken Modern Çağ'da savaş","İngiltere'nin savaşları","Almanya'nın savaşları"],"wgPageViewLanguage":"tr","wgPageContentLanguage":"tr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Otuz_Yıl_Savaşı","wgRelevantArticleId":90889,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[], "wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgStableRevisionId":34417870,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2487","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.extra-toolbar-buttons","ext.gadget.HizliBilgi","ext.gadget.OpenStreetMap","ext.gadget.switcher", "ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Thirty_Years_War_Collage.jpg/1200px-Thirty_Years_War_Collage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Thirty_Years_War_Collage.jpg/800px-Thirty_Years_War_Collage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Thirty_Years_War_Collage.jpg/640px-Thirty_Years_War_Collage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Otuz Yıl Savaşı - Vikipedi"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tr.m.wikipedia.org/wiki/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Değiştir" href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipedi (tr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipedi Atom beslemesi" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Otuz_Yıl_Savaşı rootpage-Otuz_Yıl_Savaşı skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">İçeriğe atla</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ana menü" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Ana menü </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ana menü</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Gezinti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Anasayfa" title="Anasayfayı ziyaret et [z]" accesskey="z">Anasayfa</a></li><li id="n-Hakkımızda" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Hakkımızda</a></li><li id="n-İçindekiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%B6z_at">İçindekiler</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Rastgele" title="Rastgele bir sayfaya gidin [x]" accesskey="x">Rastgele madde</a></li><li id="n-Seçkin-içerik" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Se%C3%A7kin_i%C3%A7erik">Seçkin içerik</a></li><li id="n-Yakınımdakiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Yak%C4%B1n%C4%B1mdakiler">Yakınımdakiler</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Katılım" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Katılım" > <div class="vector-menu-heading"> Katılım </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-sandbox" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Deneme_tahtas%C4%B1">Deneme tahtası</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:K%C3%B6y_%C3%A7e%C5%9Fmesi" title="Güncel olaylarla ilgili son bilgiler">Köy çeşmesi</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler" title="Vikide yapılmış son değişikliklerin listesi [r]" accesskey="r">Son değişiklikler</a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Y%C3%BCkle">Dosya yükle</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Topluluk_portali" title="Proje hakkında, neler yapabilirsiniz, ne nerededir">Topluluk portali</a></li><li id="n-shop-text" class="mw-list-item"><a href="//shop.wikimedia.org">Wikimedia dükkânı</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Yard%C4%B1m:%C4%B0%C3%A7indekiler" title="Yardım almak için">Yardım</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Anasayfa" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tr.svg" style="width: 6.6875em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Özgür Ansiklopedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tr.svg" width="104" height="13" style="width: 6.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C3%96zel:Ara" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f"> Ara </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipedi üzerinde ara" aria-label="Vikipedi üzerinde ara" autocapitalize="sentences" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Özel:Ara"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ara</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Kişisel araçlar"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Sayfanın yazı tipi boyutunun, genişliğinin ve renginin görünümünü değiştirin" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Görünüm" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Görünüm </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr" class="">Bağış yapın</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Otuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir" class="">Hesap oluştur</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Otuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o" class="">Oturum aç</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Daha fazla seçenek" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Kişisel araçlar" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Kişisel araçlar </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Kullanıcı menüsü" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr">Bağış yapın</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Otuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir"> Hesap oluştur</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Otuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o"> Oturum aç</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Çıkış yapmış editörler için sayfalar <a href="/wiki/Yard%C4%B1m:Giri%C5%9F" aria-label="Değişiklik yapma hakkında daha fazla bilgi edinin">daha fazla bilgi</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Katk%C4%B1lar%C4%B1m" title="Bu IP adresinden yapılmış değişiklikler listesi [y]" accesskey="y">Katkılar</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:MesajSayfam" title="Bu IP adresindeki düzenlemeler hakkında tartışma [n]" accesskey="n">Mesaj</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="İçindekiler" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">İçindekiler</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">gizle</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Giriş</div> </a> </li> <li id="toc-Savaşın_yapısal_kökeni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Savaşın_yapısal_kökeni"> <div class="vector-toc-text"> 1 Savaşın yapısal kökeni </div> </a> <ul id="toc-Savaşın_yapısal_kökeni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arka_plan:_1556-1618" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Arka_plan:_1556-1618"> <div class="vector-toc-text"> 2 Arka plan: 1556-1618 </div> </a> <ul id="toc-Arka_plan:_1556-1618-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1._Aşama:_1618-1635" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#1._Aşama:_1618-1635"> <div class="vector-toc-text"> 3 1. Aşama: 1618-1635 </div> </a> <button aria-controls="toc-1._Aşama:_1618-1635-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> 1. Aşama: 1618-1635 alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-1._Aşama:_1618-1635-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bohemya_İsyanı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bohemya_İsyanı"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Bohemya İsyanı </div> </a> <ul id="toc-Bohemya_İsyanı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pfalz_seferi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pfalz_seferi"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Pfalz seferi </div> </a> <ul id="toc-Pfalz_seferi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Danimarka_müdahalesi_(1625-1629)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Danimarka_müdahalesi_(1625-1629)"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Danimarka müdahalesi (1625-1629) </div> </a> <ul id="toc-Danimarka_müdahalesi_(1625-1629)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İsveç'in_müdahalesi_(1630-1634)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İsveç'in_müdahalesi_(1630-1634)"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 İsveç'in müdahalesi (1630-1634) </div> </a> <ul id="toc-İsveç'in_müdahalesi_(1630-1634)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-2._Aşama:_Fransa'nın_savaşa_girmesi_(1635-1648)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#2._Aşama:_Fransa'nın_savaşa_girmesi_(1635-1648)"> <div class="vector-toc-text"> 4 2. Aşama: Fransa'nın savaşa girmesi (1635-1648) </div> </a> <ul id="toc-2._Aşama:_Fransa'nın_savaşa_girmesi_(1635-1648)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Almanya_dışındaki_çatışmalar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Almanya_dışındaki_çatışmalar"> <div class="vector-toc-text"> 5 Almanya dışındaki çatışmalar </div> </a> <button aria-controls="toc-Almanya_dışındaki_çatışmalar-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Almanya dışındaki çatışmalar alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Almanya_dışındaki_çatışmalar-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kuzey_İtalya" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kuzey_İtalya"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Kuzey İtalya </div> </a> <ul id="toc-Kuzey_İtalya-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Katalonya" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Katalonya"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Katalonya </div> </a> <ul id="toc-Katalonya-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Avrupa_dışında" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Avrupa_dışında"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Avrupa dışında </div> </a> <ul id="toc-Avrupa_dışında-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Vestfalya_Antlaşması_(1648)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Vestfalya_Antlaşması_(1648)"> <div class="vector-toc-text"> 6 Vestfalya Antlaşması (1648) </div> </a> <ul id="toc-Vestfalya_Antlaşması_(1648)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Savaşın_insani_ve_finansal_maliyeti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Savaşın_insani_ve_finansal_maliyeti"> <div class="vector-toc-text"> 7 Savaşın insani ve finansal maliyeti </div> </a> <ul id="toc-Savaşın_insani_ve_finansal_maliyeti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Askeri_gelişmeler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Askeri_gelişmeler"> <div class="vector-toc-text"> 8 Askeri gelişmeler </div> </a> <ul id="toc-Askeri_gelişmeler-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sosyal_ve_kültürel_etki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sosyal_ve_kültürel_etki"> <div class="vector-toc-text"> 9 Sosyal ve kültürel etki </div> </a> <ul id="toc-Sosyal_ve_kültürel_etki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Siyasi_sonuçları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Siyasi_sonuçları"> <div class="vector-toc-text"> 10 Siyasi sonuçları </div> </a> <ul id="toc-Siyasi_sonuçları-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Savaşa_katılım" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Savaşa_katılım"> <div class="vector-toc-text"> 11 Savaşa katılım </div> </a> <ul id="toc-Savaşa_katılım-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notlar"> <div class="vector-toc-text"> 12 Notlar </div> </a> <ul id="toc-Notlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kaynakça" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kaynakça"> <div class="vector-toc-text"> 13 Kaynakça </div> </a> <ul id="toc-Kaynakça-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="İçindekiler" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="İçindekiler tablosunu değiştir" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > İçindekiler tablosunu değiştir </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Otuz Yıl Savaşı</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Başka bir dildeki sayfaya gidin. 122 dilde mevcut" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-122" aria-hidden="true" > 122 dil </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Dertigjarige_Oorlog" title="Dertigjarige Oorlog - Afrikaanca" lang="af" hreflang="af" data-title="Dertigjarige Oorlog" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaanca" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Drei%C3%9Figj%C3%A4hriger_Krieg" title="Dreißigjähriger Krieg - İsviçre Almancası" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Dreißigjähriger Krieg" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="İsviçre Almancası" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Guerra_d%27as_Trenta_Anyadas" title="Guerra d'as Trenta Anyadas - Aragonca" lang="an" hreflang="an" data-title="Guerra d'as Trenta Anyadas" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonca" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/%C3%9Erittigg%C4%93ara_Orlege" title="Þrittiggēara Orlege - Eski İngilizce" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Þrittiggēara Orlege" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Eski İngilizce" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%8A%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="حرب الثلاثين عاما - Arapça" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حرب الثلاثين عاما" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arapça" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D9%86_%D8%B3%D9%86%D9%87" title="حرب التلاتين سنه - Mısır Arapçası" lang="arz" hreflang="arz" data-title="حرب التلاتين سنه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Mısır Arapçası" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_los_Trenta_A%C3%B1os" title="Guerra de los Trenta Años - Asturyasça" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Guerra de los Trenta Años" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturyasça" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Otuzillik_m%C3%BCharib%C9%99" title="Otuzillik müharibə - Azerbaycan dili" lang="az" hreflang="az" data-title="Otuzillik müharibə" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaycan dili" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%84%DB%8C%DA%A9_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B4" title="اوتوز ایللیک ساواش - South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="اوتوز ایللیک ساواش" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%82%D1%8B%D2%99_%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B%D2%A1_%D2%BB%D1%83%D2%93%D1%8B%D1%88" title="Утыҙ йыллыҡ һуғыш - Başkırtça" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Утыҙ йыллыҡ һуғыш" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Başkırtça" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Drei%C3%9Fgjaariga_Kriag" title="Dreißgjaariga Kriag - Bavyera dili" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Dreißgjaariga Kriag" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavyera dili" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Tr%C4%97sde%C5%A1immet%C4%97_vaina" title="Trėsdešimmetė vaina - Samogitçe" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Trėsdešimmetė vaina" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitçe" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%86%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Трыццацігадовая вайна - Belarusça" lang="be" hreflang="be" data-title="Трыццацігадовая вайна" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusça" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%86%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Трыццацігадовая вайна - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Трыццацігадовая вайна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридесетгодишна война - Bulgarca" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Тридесетгодишна война" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarca" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AC%E0%A6%9B%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="ত্রিশ বছরের যুদ্ধ - Bengalce" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ত্রিশ বছরের যুদ্ধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengalce" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Brezel_Tregont_Vloaz" title="Brezel Tregont Vloaz - Bretonca" lang="br" hreflang="br" data-title="Brezel Tregont Vloaz" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretonca" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Tridesetogodi%C5%A1nji_rat" title="Tridesetogodišnji rat - Boşnakça" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Tridesetogodišnji rat" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Boşnakça" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BD_%D0%B6%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%B9_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Гушан жэлэй дайн - Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Гушан жэлэй дайн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Guerra_dels_Trenta_Anys" title="Guerra dels Trenta Anys - Katalanca" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Guerra dels Trenta Anys" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalanca" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%95%DA%95%DB%8C_%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%DA%B5%DB%95" title="شەڕی سی ساڵە - Orta Kürtçe" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="شەڕی سی ساڵە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Orta Kürtçe" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/T%C5%99icetilet%C3%A1_v%C3%A1lka" title="Třicetiletá válka - Çekçe" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Třicetiletá válka" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Çekçe" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Rhyfel_Deng_Mlynedd_ar_Hugain" title="Rhyfel Deng Mlynedd ar Hugain - Galce" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Rhyfel Deng Mlynedd ar Hugain" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Galce" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tredive%C3%A5rskrigen" title="Trediveårskrigen - Danca" lang="da" hreflang="da" data-title="Trediveårskrigen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Danca" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Drei%C3%9Figj%C3%A4hriger_Krieg" title="Dreißigjähriger Krieg - Almanca" lang="de" hreflang="de" data-title="Dreißigjähriger Krieg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Almanca" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/T%C5%9Bi%C5%BAas%C4%87al%C4%9Btna_w%C3%B3jna" title="Tśiźasćalětna wójna - Aşağı Sorbça" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Tśiźasćalětna wójna" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="Aşağı Sorbça" class="interlanguage-link-target">Dolnoserbski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B5%CF%84%CE%AE%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Τριακονταετής Πόλεμος - Yunanca" lang="el" hreflang="el" data-title="Τριακονταετής Πόλεμος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Yunanca" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Thirty_Years%27_War" title="Thirty Years' War - İngilizce" lang="en" hreflang="en" data-title="Thirty Years' War" data-language-autonym="English" data-language-local-name="İngilizce" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Tridekjara_Milito" title="Tridekjara Milito - Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Tridekjara Milito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_los_Treinta_A%C3%B1os" title="Guerra de los Treinta Años - İspanyolca" lang="es" hreflang="es" data-title="Guerra de los Treinta Años" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="İspanyolca" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kolmek%C3%BCmneaastane_s%C3%B5da" title="Kolmekümneaastane sõda - Estonca" lang="et" hreflang="et" data-title="Kolmekümneaastane sõda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonca" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Hogeita_Hamar_Urteko_Gerra" title="Hogeita Hamar Urteko Gerra - Baskça" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Hogeita Hamar Urteko Gerra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskça" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله - Farsça" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جنگ سی‌ساله" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Farsça" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kolmikymmenvuotinen_sota" title="Kolmikymmenvuotinen sota - Fince" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kolmikymmenvuotinen sota" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fince" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Tretivu%C3%A1rakr%C3%ADggi%C3%B0" title="Tretivuárakríggið - Faroe dili" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Tretivuárakríggið" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faroe dili" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_de_Trente_Ans" title="Guerre de Trente Ans - Fransızca" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Guerre de Trente Ans" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Fransızca" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/D%C3%B6rtigjuarig_Krich" title="Dörtigjuarig Krich - Kuzey Frizce" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Dörtigjuarig Krich" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Kuzey Frizce" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Vuere_dai_trente_agns" title="Vuere dai trente agns - Friuli dili" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Vuere dai trente agns" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friuli dili" class="interlanguage-link-target">Furlan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tritichjierrige_Oarloch" title="Tritichjierrige Oarloch - Batı Frizcesi" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Tritichjierrige Oarloch" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Batı Frizcesi" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Cogadh_Tr%C3%ADocha_Bliain" title="Cogadh Tríocha Bliain - İrlandaca" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Cogadh Tríocha Bliain" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="İrlandaca" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Guerra_dos_Trinta_Anos" title="Guerra dos Trinta Anos - Galiçyaca" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Guerra dos Trinta Anos" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galiçyaca" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%A9%D7%9C%D7%95%D7%A9%D7%99%D7%9D_%D7%94%D7%A9%D7%A0%D7%99%D7%9D" title="מלחמת שלושים השנים - İbranice" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת שלושים השנים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="İbranice" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="तीसवर्षीय युद्ध - Hintçe" lang="hi" hreflang="hi" data-title="तीसवर्षीय युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hintçe" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Thirty_Years_War" title="Thirty Years War - Fiji Hintçesi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Thirty Years War" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hintçesi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Tridesetogodi%C5%A1nji_rat" title="Tridesetogodišnji rat - Hırvatça" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Tridesetogodišnji rat" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Hırvatça" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/T%C5%99ice%C4%87il%C4%9Btna_w%C3%B3jna" title="Třicećilětna wójna - Yukarı Sorbça" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Třicećilětna wójna" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Yukarı Sorbça" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Harminc%C3%A9ves_h%C3%A1bor%C3%BA" title="Harmincéves háború - Macarca" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Harmincéves háború" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Macarca" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Երեսնամյա պատերազմ - Ermenice" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Երեսնամյա պատերազմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Ermenice" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_Trenta_Annos" title="Guerra de Trenta Annos - İnterlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Guerra de Trenta Annos" data-language-autonym="İnterlingua" data-language-local-name="İnterlingua" class="interlanguage-link-target">İnterlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perang_Tiga_Puluh_Tahun" title="Perang Tiga Puluh Tahun - Endonezce" lang="id" hreflang="id" data-title="Perang Tiga Puluh Tahun" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Endonezce" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Gubat_ti_Tallopulo_a_Tawen" title="Gubat ti Tallopulo a Tawen - Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Gubat ti Tallopulo a Tawen" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Milito_di_Triadek_Yari" title="Milito di Triadek Yari - Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Milito di Triadek Yari" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="kaliteli madde"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/%C3%9Erj%C3%A1t%C3%ADu_%C3%A1ra_str%C3%AD%C3%B0i%C3%B0" title="Þrjátíu ára stríðið - İzlandaca" lang="is" hreflang="is" data-title="Þrjátíu ára stríðið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="İzlandaca" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Guerra_dei_trent%27anni" title="Guerra dei trent'anni - İtalyanca" lang="it" hreflang="it" data-title="Guerra dei trent'anni" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="İtalyanca" class="interlanguage-link-target">İtaliano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%A6%E4%BA%89" title="三十年戦争 - Japonca" lang="ja" hreflang="ja" data-title="三十年戦争" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japonca" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%AC%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="ოცდაათწლიანი ომი - Gürcüce" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ოცდაათწლიანი ომი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Gürcüce" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/P%C9%A9nz%C9%A9_hi%C5%8B_niitozo_you" title="Pɩnzɩ hiŋ niitozo you - Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Pɩnzɩ hiŋ niitozo you" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%8B%D0%B7_%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D1%81%D0%BE%D2%93%D1%8B%D1%81" title="Отыз жылдық соғыс - Kazakça" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Отыз жылдық соғыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakça" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/30%EB%85%84_%EC%A0%84%EC%9F%81" title="30년 전쟁 - Korece" lang="ko" hreflang="ko" data-title="30년 전쟁" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korece" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eer%C3%AA_S%C3%AEh_Salan" title="Şerê Sîh Salan - Kürtçe" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Şerê Sîh Salan" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kürtçe" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Bresel_Deg_Bledhen_warn_Ugens" title="Bresel Deg Bledhen warn Ugens - Kernevekçe" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Bresel Deg Bledhen warn Ugens" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Kernevekçe" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%83%D0%B7_%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%88" title="Отуз жылдык согуш - Kırgızca" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Отуз жылдык согуш" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kırgızca" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Bellum_triginta_annorum" title="Bellum triginta annorum - Latince" lang="la" hreflang="la" data-title="Bellum triginta annorum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latince" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Dr%C3%ABssegj%C3%A4rege_Krich" title="Drëssegjärege Krich - Lüksemburgca" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Drëssegjärege Krich" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Lüksemburgca" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B8%D1%86%D3%80%D1%83%D0%B4_%D0%B9%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D1%8F%D0%B2%D0%B5" title="КъанницӀуд йисан дяве - Lezgice" lang="lez" hreflang="lez" data-title="КъанницӀуд йисан дяве" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgice" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Dertigj%C3%A4%C3%B6rige_Krieg" title="Dertigjäörige Krieg - Limburgca" lang="li" hreflang="li" data-title="Dertigjäörige Krieg" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgca" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Go%C3%A6ra_di_trent%27agni" title="Goæra di trent'agni - Ligurca" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Goæra di trent'agni" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurca" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Guerra_di_Trent%27Agn" title="Guerra di Trent'Agn - Lombardça" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Guerra di Trent'Agn" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardça" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Trisde%C5%A1imtmetis_karas" title="Trisdešimtmetis karas - Litvanca" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Trisdešimtmetis karas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litvanca" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Tr%C4%ABsdesmitgadu_kar%C5%A1" title="Trīsdesmitgadu karš - Letonca" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Trīsdesmitgadu karš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Letonca" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0" title="Триесетгодишна војна - Makedonca" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Триесетгодишна војна" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Makedonca" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B5%81%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%A4%E0%B5%81%E0%B4%B5%E0%B5%BC%E0%B4%B7_%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82" title="മുപ്പതുവർഷ യുദ്ധം - Malayalam dili" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മുപ്പതുവർഷ യുദ്ധം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam dili" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%87%D0%B8%D0%BD_%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Гучин жилийн дайн - Moğolca" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Гучин жилийн дайн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Moğolca" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%B8_%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A5%87_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="तीस वर्षांचे युद्ध - Marathi dili" lang="mr" hreflang="mr" data-title="तीस वर्षांचे युद्ध" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi dili" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perang_Tiga_Puluh_Tahun" title="Perang Tiga Puluh Tahun - Malayca" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perang Tiga Puluh Tahun" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malayca" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8%E1%80%86%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA" title="နှစ်သုံးဆယ်စစ် - Birman dili" lang="my" hreflang="my" data-title="နှစ်သုံးဆယ်စစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birman dili" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Dartigj%C3%B6hrigen_Krieg" title="Dartigjöhrigen Krieg - Aşağı Almanca" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Dartigjöhrigen Krieg" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Aşağı Almanca" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Dartigj%C3%B6%C3%A4rigen_Oorlog" title="Dartigjöärigen Oorlog - Aşağı Saksonca" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Dartigjöärigen Oorlog" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Aşağı Saksonca" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A5%A9%E0%A5%A6_%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%87_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="३० वर्षे युद्ध - Nepalce" lang="ne" hreflang="ne" data-title="३० वर्षे युद्ध" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalce" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Dertigjarige_Oorlog" title="Dertigjarige Oorlog - Felemenkçe" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Dertigjarige Oorlog" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Felemenkçe" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tretti%C3%A5rskrigen" title="Trettiårskrigen - Norveççe Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Trettiårskrigen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norveççe Nynorsk" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tredve%C3%A5rskrigen" title="Tredveårskrigen - Norveççe Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tredveårskrigen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norveççe Bokmål" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Gu%C3%A8rra_de_Trenta_Ans" title="Guèrra de Trenta Ans - Oksitan dili" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Guèrra de Trenta Ans" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Oksitan dili" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%B9-%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B2%E0%A8%BE_%E0%A8%9C%E0%A9%B0%E0%A8%97" title="ਤੀਹ-ਸਾਲਾ ਜੰਗ - Pencapça" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤੀਹ-ਸਾਲਾ ਜੰਗ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Pencapça" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Dg%C3%A8re_ed_Trinte_Ains" title="Dgère ed Trinte Ains - Picard Dili" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Dgère ed Trinte Ains" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard Dili" class="interlanguage-link-target">Picard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" title="Wojna trzydziestoletnia - Lehçe" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wojna trzydziestoletnia" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Lehçe" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%DB%8C%DB%81%DB%81_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="تیہہ سالہ جنگ - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تیہہ سالہ جنگ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%90%D9%80%D8%B1%D8%B4_%DA%A9%D9%84%D9%86%D9%87_%D8%AC%DA%AB%DA%93%D9%87" title="دېـرش کلنه جګړه - Peştuca" lang="ps" hreflang="ps" data-title="دېـرش کلنه جګړه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Peştuca" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Guerra_dos_Trinta_Anos" title="Guerra dos Trinta Anos - Portekizce" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Guerra dos Trinta Anos" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portekizce" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Guerra_da_trent%27onns" title="Guerra da trent'onns - Romanşça" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Guerra da trent'onns" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="Romanşça" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/R%C4%83zboiul_de_Treizeci_de_Ani" title="Războiul de Treizeci de Ani - Rumence" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Războiul de Treizeci de Ani" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumence" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%86%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридцатилетняя война - Rusça" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Тридцатилетняя война" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusça" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%86%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридцятирочна война - Rusince" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Тридцятирочна война" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusince" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%83%D1%82_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85_%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B8" title="Отут сыллаах сэрии - Yakutça" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Отут сыллаах сэрии" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Yakutça" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Gherra_de_sos_Trinta_Annos" title="Gherra de sos Trinta Annos - Sardunya dili" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Gherra de sos Trinta Annos" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardunya dili" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Tridesetogodi%C5%A1nji_rat" title="Tridesetogodišnji rat - Sırp-Hırvat Dili" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Tridesetogodišnji rat" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Sırp-Hırvat Dili" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Thirty_Years%27_War" title="Thirty Years' War - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Thirty Years' War" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Tridsa%C5%A5ro%C4%8Dn%C3%A1_vojna" title="Tridsaťročná vojna - Slovakça" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Tridsaťročná vojna" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovakça" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Tridesetletna_vojna" title="Tridesetletna vojna - Slovence" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Tridesetletna vojna" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovence" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lufta_Tridhjet%C3%ABvje%C3%A7are" title="Lufta Tridhjetëvjeçare - Arnavutça" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lufta Tridhjetëvjeçare" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Arnavutça" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D1%9A%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82" title="Тридесетогодишњи рат - Sırpça" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Тридесетогодишњи рат" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Sırpça" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%BC%C3%BCtichjierigen_Kriech" title="Trüütichjierigen Kriech - Saterland Frizcesi" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Trüütichjierigen Kriech" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frizcesi" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="kaliteli madde"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Trettio%C3%A5riga_kriget" title="Trettioåriga kriget - İsveççe" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Trettioåriga kriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="İsveççe" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Vita_ya_miaka_30" title="Vita ya miaka 30 - Svahili dili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Vita ya miaka 30" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Svahili dili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%81%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="முப்பதாண்டுப் போர் - Tamilce" lang="ta" hreflang="ta" data-title="முப்பதாண்டுப் போர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamilce" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%9B%E0%B8%B5" title="สงครามสามสิบปี - Tayca" lang="th" hreflang="th" data-title="สงครามสามสิบปี" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tayca" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Otuz%C3%BDyllyk_uru%C5%9F" title="Otuzýyllyk uruş - Türkmence" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Otuzýyllyk uruş" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="Türkmence" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Tatlumpung_Taong_Digmaan" title="Tatlumpung Taong Digmaan - Tagalogca" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Tatlumpung Taong Digmaan" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalogca" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%82%D1%8B%D0%B7_%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88" title="Утыз еллык сугыш - Tatarca" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Утыз еллык сугыш" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatarca" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%86%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%BD%D1%8F_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридцятилітня війна - Ukraynaca" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Тридцятилітня війна" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraynaca" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AA%DB%8C%D8%B3_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%81" title="جنگ تیس سالہ - Urduca" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جنگ تیس سالہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urduca" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBttiz_yillik_urush" title="Oʻttiz yillik urush - Özbekçe" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Oʻttiz yillik urush" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Özbekçe" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Ba_M%C6%B0%C6%A1i_N%C4%83m" title="Chiến tranh Ba Mươi Năm - Vietnamca" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chiến tranh Ba Mươi Năm" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamca" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Guere_di_trinte_ans" title="Guere di trinte ans - Valonca" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Guere di trinte ans" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Valonca" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Katloan_ka_tuig_nga_gyera" title="Katloan ka tuig nga gyera - Varay" lang="war" hreflang="war" data-title="Katloan ka tuig nga gyera" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Varay" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%98%E4%BA%89" title="三十年战争 - Wu Çincesi" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="三十年战争" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu Çincesi" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A9%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%B7%E1%83%9B%E1%83%90" title="ეჩდოვითწანიანი ლჷმა - Megrelce" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ეჩდოვითწანიანი ლჷმა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Megrelce" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%A8%D7%99%D7%99%D7%A1%D7%99%D7%92_%D7%99%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%92%D7%A2%D7%A8_%D7%A7%D7%A8%D7%99%D7%92" title="דרייסיג יעריגער קריג - Yidiş" lang="yi" hreflang="yi" data-title="דרייסיג יעריגער קריג" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Yidiş" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%B0%E7%88%AD" title="三十年戰爭 - Çince" lang="zh" hreflang="zh" data-title="三十年戰爭" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Çince" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%B0%E7%88%AD" title="三十年戰爭 - Edebi Çince" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="三十年戰爭" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Edebi Çince" class="interlanguage-link-target">文言</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sa%E2%81%BF-cha%CC%8Dp-tang_Chi%C3%A0n-cheng" title="Saⁿ-cha̍p-tang Chiàn-cheng - Min Nan Çincesi" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Saⁿ-cha̍p-tang Chiàn-cheng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan Çincesi" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%B0%E7%88%AD" title="三十年戰爭 - Kantonca" lang="yue" hreflang="yue" data-title="三十年戰爭" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonca" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2487#sitelinks-wikipedia" title="Dillerarası bağlantıları değiştir" class="wbc-editpage">Bağlantıları değiştir</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ad alanları"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="İçerik sayfasını göster [c]" accesskey="c">Madde</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tart%C4%B1%C5%9Fma:Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" rel="discussion" title="İçerik ile ilgili tartışma [t]" accesskey="t">Tartışma</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Dil varyantını değiştir" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Türkçe </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Görünüm"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1">Oku</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v">Değiştir</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e">Kaynağı değiştir</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=history" title="Bu sayfanın geçmiş sürümleri [h]" accesskey="h">Geçmişi gör</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Araçlar" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Araçlar </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Araçlar</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Daha fazla seçenek" > <div class="vector-menu-heading"> Eylemler </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1">Oku</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v">Değiştir</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e">Kaynağı değiştir</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=history">Geçmişi gör</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Genel </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SayfayaBa%C4%9Flant%C4%B1lar/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Bu sayfaya bağlantı vermiş tüm viki sayfalarının listesi [j]" accesskey="j">Sayfaya bağlantılar</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C4%B0lgiliDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" rel="nofollow" title="Bu sayfadan bağlantı verilen sayfalardaki son değişiklikler [k]" accesskey="k">İlgili değişiklikler</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C3%96zelSayfalar" title="Tüm özel sayfaların listesi [q]" accesskey="q">Özel sayfalar</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&oldid=34417870" title="Bu sayfanın bu revizyonuna kalıcı bağlantı">Kalıcı bağlantı</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=info" title="Bu sayfa hakkında daha fazla bilgi">Sayfa bilgisi</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:KaynakG%C3%B6ster&page=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&id=34417870&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu sayfadan nasıl kaynak göstereceği hakkında bilgi">Bu sayfayı kaynak göster</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FOtuz_Y%25C4%25B1l_Sava%25C5%259F%25C4%25B1">Kısaltılmış URL'yi al</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FOtuz_Y%25C4%25B1l_Sava%25C5%259F%25C4%25B1">Karekodu indir</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Yazdır/dışa aktar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kitap&bookcmd=book_creator&referer=Otuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1">Bir kitap oluştur</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:DownloadAsPdf&page=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=show-download-screen">PDF olarak indir</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&printable=yes" title="Bu sayfanın basılmaya uygun sürümü [p]" accesskey="p">Basılmaya uygun görünüm</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Diğer projelerde </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Thirty_Years_War" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2487" title="Veri havuzundaki ilgili ögeye bağlantı [g]" accesskey="g">Vikiveri ögesi</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Görünüm</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">gizle</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipedi, özgür ansiklopedi</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tr" dir="ltr"><table class="infobox vevent" style="width:25.5em;border-spacing:2px;"><tbody><tr><th class="summary" colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">Otuz Yıl Savaşı</th></tr><tr><td colspan="2" style="background-color:#DCDCDC;text-align:center;vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Avrupa_Din_Sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Avrupa Din Savaşları">Avrupa Din Savaşları</a> ve <a href="/wiki/Frans%C4%B1z-Habsburg_Rekabeti" title="Fransız-Habsburg Rekabeti">Fransız-Habsburg Rekabeti</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;border-bottom:1px solid #aaa;line-height:1.5em;"><a href="/wiki/Dosya:Thirty_Years_War_Collage.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Thirty_Years_War_Collage.jpg/300px-Thirty_Years_War_Collage.jpg" decoding="async" width="300" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Thirty_Years_War_Collage.jpg/450px-Thirty_Years_War_Collage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Thirty_Years_War_Collage.jpg/600px-Thirty_Years_War_Collage.jpg 2x" data-file-width="2880" data-file-height="2880" /></a> Soldan sağa: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32637355">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Prag_Defenestrasyonlar%C4%B1" title="Prag Defenestrasyonları">Prag Defenestrasyonu</a> ( 23 Mayıs 1618)</li> <li><a href="/wiki/L%C3%BCtzen_Muharebesi_(1632)" title="Lützen Muharebesi (1632)">Gustaf Adolf’un Lützen’de ölümü</a> (16 Kasım 1632)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Downs_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Downs Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Hollanda savaş gemileri Downs Muharebesi öncesi İngiliz kıyılarını ablukaya aldı</a> (21 Ekim 1639)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Rocroi_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rocroi Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Rocroi Muharebesi</a> (19 Mayıs 1643)</li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2"><table style="width:100%;margin:0;padding:0;border:0"><tbody><tr><th style="padding-right:1em;text-align:left">Tarih</th><td>23 Mayıs 1618 – 15 Mayıs 1648</td></tr><tr><th style="padding-right:1em;text-align:left">Bölge</th><td><div class="location">Avrupa, çoğunlukla <a href="/wiki/Almanya" title="Almanya">Almanya</a></div></td></tr><tr><th style="padding-right:1em;text-align:left">Sebep</th><td> Mezhep savaşları</td></tr><tr><th style="padding-right:1em;text-align:left">Sonuç</th><td class="durum"> <a href="/wiki/Vestfalya_Antla%C5%9Fmas%C4%B1" title="Vestfalya Antlaşması">Vestfalya Antlaşması</a> Fransa Décapole ve Yukarı Alsas'ı ele geçirdi,<a href="#cite_note-FOOTNOTECroxton2013225–226-3">[1]</a> İsveç Wolin ve Batı <a href="/wiki/Pomeranya" title="Pomeranya">Pomeranya</a>'yı aldı,<a href="#cite_note-FOOTNOTEHeitzRischer1995232-4">[2]</a> <a href="/wiki/Brandenburg-Prusya" title="Brandenburg-Prusya">Brandenburg-Prusya</a> ise Doğu Pomeranya'yı aldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEHeitzRischer1995232-4">[2]</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">Taraflar</th></tr><tr><td style="width:50%;border-right:1px dotted #aaa;"> 1635 öncesi Anti-İmparatorluk ittifakı<a href="#cite_note-1">[a]</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Bohemia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/22px-Flag_of_Bohemia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/33px-Flag_of_Bohemia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/44px-Flag_of_Bohemia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Bohemya_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bohemya Krallığı">Bohemya</a> <a href="/wiki/Dosya:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/22px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/33px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/44px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a> <a href="/wiki/%C4%B0sve%C3%A7_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="İsveç İmparatorluğu">İsveç</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_The_Electoral_Palatinate_(1604).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/22px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/33px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/44px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/Pfalz_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Pfalz Elektörlüğü">Pfalz Elektörlüğü</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Savoie.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Flag_of_Savoie.svg/22px-Flag_of_Savoie.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Flag_of_Savoie.svg/33px-Flag_of_Savoie.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Flag_of_Savoie.svg/44px-Flag_of_Savoie.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="307" /></a> <a href="/wiki/Savoy_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Savoy Dükalığı">Savoy Dükalığı</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_Gabriel_Bethlen.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Banner_of_Gabriel_Bethlen.svg/22px-Banner_of_Gabriel_Bethlen.svg.png" decoding="async" width="22" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Banner_of_Gabriel_Bethlen.svg/33px-Banner_of_Gabriel_Bethlen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Banner_of_Gabriel_Bethlen.svg/44px-Banner_of_Gabriel_Bethlen.svg.png 2x" data-file-width="786" data-file-height="374" /></a> <a href="/wiki/Erdel_Prensli%C4%9Fi" title="Erdel Prensliği">Erdel</a> <a href="/wiki/Dosya:Statenvlag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/22px-Statenvlag.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/33px-Statenvlag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/44px-Statenvlag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Birle%C5%9Fik_Hollanda_Cumhuriyeti" title="Birleşik Hollanda Cumhuriyeti">Hollanda Cumhuriyeti</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Denmark.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/22px-Flag_of_Denmark.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/33px-Flag_of_Denmark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/44px-Flag_of_Denmark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="387" /></a> <a href="/wiki/Danimarka-Norve%C3%A7" title="Danimarka-Norveç">Danimarka-Norveç</a> <a href="/wiki/Dosya:Wappen_Heilbronn.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Wappen_Heilbronn.svg/19px-Wappen_Heilbronn.svg.png" decoding="async" width="19" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Wappen_Heilbronn.svg/28px-Wappen_Heilbronn.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Wappen_Heilbronn.svg/37px-Wappen_Heilbronn.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1177" /></a> <a href="/wiki/Heilbronn_Ligi" title="Heilbronn Ligi">Heilbronn Ligi</a> <a href="/wiki/Dosya:Hessen_KS_flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Hessen_KS_flag.svg/22px-Hessen_KS_flag.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Hessen_KS_flag.svg/33px-Hessen_KS_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Hessen_KS_flag.svg/44px-Hessen_KS_flag.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/Hesse-Kassel_Landkrafl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Hesse-Kassel Landkraflığı">Hesse-Kassel</a> <a href="/wiki/Dosya:Wappen_Mark_Brandenburg.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Wappen_Mark_Brandenburg.png/17px-Wappen_Mark_Brandenburg.png" decoding="async" width="17" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Wappen_Mark_Brandenburg.png/26px-Wappen_Mark_Brandenburg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Wappen_Mark_Brandenburg.png/35px-Wappen_Mark_Brandenburg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/Brandenburg-Prusya" title="Brandenburg-Prusya">Brandenburg-Prusya</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Electoral_Saxony.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Flag_of_Electoral_Saxony.svg/22px-Flag_of_Electoral_Saxony.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Flag_of_Electoral_Saxony.svg/33px-Flag_of_Electoral_Saxony.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Flag_of_Electoral_Saxony.svg/44px-Flag_of_Electoral_Saxony.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/Saksonya_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Saksonya Elektörlüğü">Saksonya</a> 1635 Sonrası (<a href="/wiki/Prag_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1_(1635)" title="Prag Barışı (1635)">Prag Barışı</a>) <a href="/wiki/Dosya:Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/22px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/33px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/44px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a><a href="/wiki/Fransa_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Fransa Krallığı">Fransa</a> <a href="/wiki/Dosya:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/22px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/33px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/44px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a> <a href="/wiki/%C4%B0sve%C3%A7_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="İsveç İmparatorluğu">İsveç</a> <a href="/wiki/Dosya:Statenvlag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/22px-Statenvlag.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/33px-Statenvlag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/44px-Statenvlag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Birle%C5%9Fik_Hollanda_Cumhuriyeti" title="Birleşik Hollanda Cumhuriyeti">Hollanda Cumhuriyeti</a> <a href="/wiki/Dosya:Hessen_KS_flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Hessen_KS_flag.svg/22px-Hessen_KS_flag.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Hessen_KS_flag.svg/33px-Hessen_KS_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Hessen_KS_flag.svg/44px-Hessen_KS_flag.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/Hesse-Kassel_Landkrafl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Hesse-Kassel Landkraflığı">Hesse-Kassel</a> Destek <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_England.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_England.svg/22px-Flag_of_England.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_England.svg/33px-Flag_of_England.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_England.svg/44px-Flag_of_England.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="480" /></a> <a href="/wiki/%C4%B0ngiltere_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="İngiltere Krallığı">İngiltere</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_the_Ottoman_Empire_(1844%E2%80%931922).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/22px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/33px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/44px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı</a></td><td style="width:50%;padding-left:0.25em"> 1635 öncesi İmparatorluk ittifakı<a href="#cite_note-2">[b]</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_(1400-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Habsburg_Monar%C5%9Fisi" title="Habsburg Monarşisi">Habsburglar</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/22px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/33px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/44px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/%C4%B0spanya_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" class="mw-redirect" title="İspanya İmparatorluğu">İspanya İmparatorluğu</a> <a href="/wiki/Dosya:Electoral_Standard_of_Bavaria_(1623-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Electoral_Standard_of_Bavaria_%281623-1806%29.svg/22px-Electoral_Standard_of_Bavaria_%281623-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Electoral_Standard_of_Bavaria_%281623-1806%29.svg/33px-Electoral_Standard_of_Bavaria_%281623-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Electoral_Standard_of_Bavaria_%281623-1806%29.svg/44px-Electoral_Standard_of_Bavaria_%281623-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1000" /></a> <a href="/wiki/Bavyera_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Bavyera Elektörlüğü">Bavyera Elektörlüğü</a> <a href="/wiki/Dosya:Catholic_League_(Germany).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Catholic_League_%28Germany%29.svg/22px-Catholic_League_%28Germany%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Catholic_League_%28Germany%29.svg/33px-Catholic_League_%28Germany%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Catholic_League_%28Germany%29.svg/44px-Catholic_League_%28Germany%29.svg.png 2x" data-file-width="954" data-file-height="858" /></a> <a href="/wiki/Katolik_Ligi" class="mw-redirect" title="Katolik Ligi">Katolik Ligi</a> 1635 Sonrası (<a href="/wiki/Prag_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1_(1635)" title="Prag Barışı (1635)">Prag Barışı</a>) <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Kutsal_Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Kutsal Roma İmparatorluğu">Kutsal Roma İmparatorluğu</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/22px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/33px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/44px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/%C4%B0spanya_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" class="mw-redirect" title="İspanya İmparatorluğu">İspanya İmparatorluğu</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Denmark.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/22px-Flag_of_Denmark.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/33px-Flag_of_Denmark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/44px-Flag_of_Denmark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="387" /></a> <a href="/wiki/Danimarka-Norve%C3%A7" title="Danimarka-Norveç">Danimarka-Norveç</a> Destek <a href="/wiki/Dosya:Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg/22px-Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg/33px-Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg/44px-Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Polonya-Litvanya_Birli%C4%9Fi" title="Polonya-Litvanya Birliği">Lehistan-Litvanya Birliği</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_the_Papal_States_(pre_1808).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Flag_of_the_Papal_States_%28pre_1808%29.svg/22px-Flag_of_the_Papal_States_%28pre_1808%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Flag_of_the_Papal_States_%28pre_1808%29.svg/33px-Flag_of_the_Papal_States_%28pre_1808%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Flag_of_the_Papal_States_%28pre_1808%29.svg/44px-Flag_of_the_Papal_States_%28pre_1808%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1000" /></a> <a href="/wiki/Papal%C4%B1k_Devleti" title="Papalık Devleti">Papalık Devleti</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">Komutanlar ve liderler</th></tr><tr><td style="width:50%;border-right:1px dotted #aaa;"> <a href="/wiki/Dosya:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/22px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/33px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/44px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a> <a href="/wiki/II._Gustaf_Adolf" title="II. Gustaf Adolf">Gustaf Adolf</a>  (<a href="/wiki/%C3%87at%C4%B1%C5%9Fmada_%C3%B6l%C3%BCm" title="Çatışmada ölüm">ölü</a>) <a href="/wiki/Dosya:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/22px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/33px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/44px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a> <a href="/wiki/Axel_Oxenstierna" title="Axel Oxenstierna">Axel Oxenstierna</a> <a href="/wiki/Dosya:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/22px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/33px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/44px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a> <a href="/wiki/Johan_Ban%C3%A9r" title="Johan Banér">Johan Banér</a> <a href="/wiki/Dosya:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/22px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/33px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/44px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a> <a href="/wiki/Lennart_Torstensson" title="Lennart Torstensson">Lennart Torstensson</a> <a href="/wiki/Dosya:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/22px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/33px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/44px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a> <a href="/w/index.php?title=Carl_Gustaf_Wrangel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carl Gustaf Wrangel (sayfa mevcut değil)">Carl Gustaf Wrangel</a> <a href="/wiki/Dosya:Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/22px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/33px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/44px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/XIII._Louis" title="XIII. Louis">XIII. Louis</a> <a href="/wiki/Dosya:Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/22px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/33px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/44px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">Kardinal Richelieu</a> <a href="/wiki/Dosya:Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/22px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/33px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/44px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/Jules_Mazarin" title="Jules Mazarin">Kardinal Mazarin</a> <a href="/wiki/Dosya:Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/22px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/33px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/44px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/w/index.php?title=Louis_de_Bourbon_(Cond%C3%A9_Kontu)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Louis de Bourbon (Condé Kontu) (sayfa mevcut değil)">Louis de Bourbon</a> <a href="/wiki/Dosya:Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/22px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/33px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/44px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/Henri_de_La_Tour_d%27Auvergne" title="Henri de La Tour d'Auvergne">Henri Turenne</a> <a href="/wiki/Dosya:Statenvlag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/22px-Statenvlag.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/33px-Statenvlag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/44px-Statenvlag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Maurits_van_Oranje" title="Maurits van Oranje">Maurits van Oranje</a> <a href="/wiki/Dosya:Statenvlag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/22px-Statenvlag.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/33px-Statenvlag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Statenvlag.svg/44px-Statenvlag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Frederick_Henry_van_Oranje&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frederick Henry van Oranje (sayfa mevcut değil)">Frederick Henry</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_The_Electoral_Palatinate_(1604).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/22px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/33px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/44px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Bohemia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/22px-Flag_of_Bohemia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/33px-Flag_of_Bohemia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/44px-Flag_of_Bohemia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/V._Frederick_(Pfalz_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="V. Frederick (Pfalz Elektörü)">V. Frederick</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_The_Electoral_Palatinate_(1604).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/22px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/33px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg/44px-Flag_of_The_Electoral_Palatinate_%281604%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/Ernst_von_Mansfeld" title="Ernst von Mansfeld">Ernst von Mansfeld</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Bohemia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/22px-Flag_of_Bohemia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/33px-Flag_of_Bohemia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/44px-Flag_of_Bohemia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Jind%C5%99ich_Maty%C3%A1%C5%A1_Thurn" title="Jindřich Matyáš Thurn">Jindřich Matyáš Thurn</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Bohemia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/22px-Flag_of_Bohemia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/33px-Flag_of_Bohemia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/44px-Flag_of_Bohemia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/I._Christian_(Anhalt-Bernburg_Prensi)" title="I. Christian (Anhalt-Bernburg Prensi)">Anhaltlı Christian</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Denmark.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/22px-Flag_of_Denmark.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/33px-Flag_of_Denmark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/44px-Flag_of_Denmark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="387" /></a> <a href="/wiki/IV._Christian_(Danimarka_kral%C4%B1)" title="IV. Christian (Danimarka kralı)">IV. Christian</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Electoral_Saxony.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Flag_of_Electoral_Saxony.svg/22px-Flag_of_Electoral_Saxony.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Flag_of_Electoral_Saxony.svg/33px-Flag_of_Electoral_Saxony.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Flag_of_Electoral_Saxony.svg/44px-Flag_of_Electoral_Saxony.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a> <a href="/w/index.php?title=I._John_George_(Saksonya_Elekt%C3%B6r%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I. John George (Saksonya Elektörü) (sayfa mevcut değil)">I. John George</a> <a href="/wiki/Dosya:Blason_Duch%C3%A9_de_Saxe-Weimar.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Blason_Duch%C3%A9_de_Saxe-Weimar.svg/20px-Blason_Duch%C3%A9_de_Saxe-Weimar.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Blason_Duch%C3%A9_de_Saxe-Weimar.svg/30px-Blason_Duch%C3%A9_de_Saxe-Weimar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Blason_Duch%C3%A9_de_Saxe-Weimar.svg/40px-Blason_Duch%C3%A9_de_Saxe-Weimar.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a> <a href="/w/index.php?title=Saxe-Weimarl%C4%B1_Bernard&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saxe-Weimarlı Bernard (sayfa mevcut değil)">Bernard</a> <a href="/wiki/Dosya:Coat_of_Arms_of_Brunswick-L%C3%BCneburg.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Coat_of_Arms_of_Brunswick-L%C3%BCneburg.svg/19px-Coat_of_Arms_of_Brunswick-L%C3%BCneburg.svg.png" decoding="async" width="19" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Coat_of_Arms_of_Brunswick-L%C3%BCneburg.svg/28px-Coat_of_Arms_of_Brunswick-L%C3%BCneburg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Coat_of_Arms_of_Brunswick-L%C3%BCneburg.svg/38px-Coat_of_Arms_of_Brunswick-L%C3%BCneburg.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="478" /></a> <a href="/w/index.php?title=Brunswickli_Gen%C3%A7_Christian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brunswickli Genç Christian (sayfa mevcut değil)">Genç Christian</a> <a href="/wiki/Dosya:Wappen_Mark_Brandenburg.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Wappen_Mark_Brandenburg.png/17px-Wappen_Mark_Brandenburg.png" decoding="async" width="17" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Wappen_Mark_Brandenburg.png/26px-Wappen_Mark_Brandenburg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Wappen_Mark_Brandenburg.png/35px-Wappen_Mark_Brandenburg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/George_William_(Brandenburg_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="George William (Brandenburg Elektörü)">George William</a> <a href="/wiki/Dosya:Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_(1247).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281247%29.svg/19px-Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281247%29.svg.png" decoding="async" width="19" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281247%29.svg/28px-Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281247%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281247%29.svg/38px-Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281247%29.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="479" /></a> <a href="/wiki/IV._Jo%C3%A3o_(Portekiz_kral%C4%B1)" class="mw-redirect" title="IV. João (Portekiz kralı)">IV. João</a></td><td style="width:50%;padding-left:0.25em"> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/II._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="II. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">II. Ferdinand</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/III._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">III. Ferdinand</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Wallenstein</a>  (<a href="/wiki/%C3%87at%C4%B1%C5%9Fmada_%C3%B6l%C3%BCm" title="Çatışmada ölüm">ölü</a>) <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Matthias_Gallas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Matthias Gallas (sayfa mevcut değil)">Matthias Gallas</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Leopold_Wilhelm_(Avusturya_Ar%C5%9Fid%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leopold Wilhelm (Avusturya Arşidükü) (sayfa mevcut değil)">Leopold Wilhelm</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Melchior_von_Hatzfeldt" title="Melchior von Hatzfeldt">Melchior von Hatzfeldt</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Peter_Melander&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Melander (sayfa mevcut değil)">Peter Melander</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Ottovio_Piccolomini&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ottovio Piccolomini (sayfa mevcut değil)">Ottovio Piccolomini</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/22px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/33px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/44px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/IV._Felipe" title="IV. Felipe">IV. Felipe</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/22px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/33px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/44px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Gaspar_de_Guzm%C3%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaspar de Guzmán (sayfa mevcut değil)">Gaspar de Guzmán</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/22px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/33px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/44px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Gonzalo_Fern%C3%A1ndez_de_C%C3%B3rdoba_(1585%E2%80%931635)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gonzalo Fernández de Córdoba (1585–1635) (sayfa mevcut değil)">Gonzalo Fernández</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_Tercio_Ambrosio_de_Spinola_1621.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Flag_Tercio_Ambrosio_de_Spinola_1621.svg/22px-Flag_Tercio_Ambrosio_de_Spinola_1621.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Flag_Tercio_Ambrosio_de_Spinola_1621.svg/33px-Flag_Tercio_Ambrosio_de_Spinola_1621.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Flag_Tercio_Ambrosio_de_Spinola_1621.svg/44px-Flag_Tercio_Ambrosio_de_Spinola_1621.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/w/index.php?title=Ambrogio_Spinola&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ambrogio Spinola (sayfa mevcut değil)">Ambrogio Spinola</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/22px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/33px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/44px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Kardinal_Prens_Ferdinand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kardinal Prens Ferdinand (sayfa mevcut değil)">Kardinal Prens Ferdinand</a> <a href="/wiki/Dosya:Flag_of_the_Electorate_of_Bavaria.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Electorate_of_Bavaria.svg/22px-Flag_of_the_Electorate_of_Bavaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Electorate_of_Bavaria.svg/33px-Flag_of_the_Electorate_of_Bavaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Electorate_of_Bavaria.svg/44px-Flag_of_the_Electorate_of_Bavaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/I._Maximilian_(Bavyera_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="I. Maximilian (Bavyera Elektörü)">I. Maximilian</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Johann_Tserclaes" title="Johann Tserclaes">Johann Tserclaes</a>  (<a href="/wiki/%C3%87at%C4%B1%C5%9Fmada_%C3%B6l%C3%BCm" title="Çatışmada ölüm">ölü</a>) <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Gottfried_Heinrich_Graf_zu_Pappenheim" title="Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim">Pappenheim</a>  (<a href="/wiki/%C3%87at%C4%B1%C5%9Fmada_%C3%B6l%C3%BCm" title="Çatışmada ölüm">ölü</a>) <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=IV._Charles_(Lorraine_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="IV. Charles (Lorraine Dükü) (sayfa mevcut değil)">IV. Charles</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Franz_von_Mercy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Franz von Mercy (sayfa mevcut değil)">Franz von Mercy</a>  (<a href="/wiki/%C3%87at%C4%B1%C5%9Fmada_%C3%B6l%C3%BCm" title="Çatışmada ölüm">ölü</a>) <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Raimondo_Montecuccoli" title="Raimondo Montecuccoli">Raimondo Montecuccoli</a> <a href="/wiki/Dosya:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_(1430-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/22px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/33px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg/44px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_with_haloes_%281430-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Johann_von_Werth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johann von Werth (sayfa mevcut değil)">Johann von Werth</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">Güçler</th></tr><tr><td style="width:50%;border-right:1px dotted #aaa;"> En fazla <a href="#cite_note-6">[c]</a> <a href="#cite_note-8">[d]</a> 50,000 İsveçli <a href="#cite_note-9">[e]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTESchmidtRichefort200649-10">[5]</a> 27,000 Danimarkalı (1926)<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009387-11">[6]</a> 70,000 - 80,000 Fransız<a href="#cite_note-12">[f]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEParrott2001164–168-13">[7]</a> 60,000 Hollandalı <a href="#cite_note-14">[g]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEVan_Nimwegen201062-15">[8]</a></td><td style="width:50%;padding-left:0.25em"> En fazla 80,000 - 90,000 İmparatorluk askeri<a href="#cite_note-FOOTNOTEParrott200161-16">[9]</a> 90,000 İspanyol <a href="#cite_note-19">[h]</a>}}<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1972231-17">[10]</a> 20,500 Bavyeralı<a href="#cite_note-FOOTNOTEClodfelter200839-18">[11]</a> 20,000 Macar hafif süvarisi <a href="#cite_note-20">[i]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEParrott200162-21">[12]</a>}}</td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">Kayıplar</th></tr><tr><td style="width:50%;border-right:1px dotted #aaa;"> Savaş ölümleri: <a href="#cite_note-23">[j]</a> 110,000 İsveç hizmetinde<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984173-24">[14]</a> 80,000 Fransız hizmetinde<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009790-25">[15]</a> 30,000 Danimarka hizmetinde<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009790-25">[15]</a> 50,000 diğer<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009790-25">[15]</a></td><td style="width:50%;padding-left:0.25em"> Savaş ölümleri: 120,000 İmparatorluk hizmetinde<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009790-25">[15]</a> 30,000 Bavyera hizmetinde<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009790-25">[15]</a> 30,000 diğer<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009790-25">[15]</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;border-top:1px dotted #aaa;"> Hastalıktan ölen askerler: 700,000 - 1,350,000 <a href="#cite_note-26">[k]</a> Toplam sivil ölümü: 3,500,000 - 6,500,000<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009787-27">[16]</a> Toplam ölü: 4,500,000 - 8,000,000<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2002248-28">[17]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson20094,_787-29">[18]</a></td></tr></tbody></table> Otuz Yıl Savaşı ya da Otuz Yıl Savaşları, çoğunlukla <a href="/wiki/Kutsal_Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Kutsal Roma İmparatorluğu">Kutsal Roma İmparatorluğu'nun</a> sınırları içerisinde 1618'den 1648'e kadar sürmüştür. <a href="/wiki/Avrupa_tarihi" title="Avrupa tarihi">Avrupa tarihinin</a> en yıkıcı savaşlarından birisi olan savaş sonucunda tahminen 4,5 ila 8 milyon arasında insan ölmüştür ve <a href="/wiki/Almanya" title="Almanya">Almanya'nın</a> bazı bölgelerinde %50'nin üzerinde nüfus düşüşü olmuştur.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984189-30">[19]</a> <a href="/wiki/Seksen_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Seksen Yıl Savaşı">Seksen Yıl Savaşı</a>, <a href="/wiki/Mantova_Veraset_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Mantova Veraset Savaşı">Mantova Veraset Savaşı</a>, <a href="/wiki/Fransa-%C4%B0spanya_Sava%C5%9F%C4%B1_(1635-59)" class="mw-redirect" title="Fransa-İspanya Savaşı (1635-59)">Fransız-İspanyol Savaşı</a> ve <a href="/wiki/Portekiz_Restorasyon_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Portekiz Restorasyon Savaşı">Portekiz Restorasyon Savaşı</a> da Otuz Yıl Savaşı ile bağlantılı savaşlardır. 20. yüzyıla kadar, 16. yüzyıl <a href="/wiki/Reform_(tarih)" title="Reform (tarih)">Reformasyonu</a> ile başlayan <a href="/w/index.php?title=Schmalkaldik_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schmalkaldik Savaşı (sayfa mevcut değil)">Alman mezhep mücadelesinin</a> bir parçası olarak görülüyordu. <a href="/wiki/Augsburg_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1" title="Augsburg Barışı">1555 Augsburg Barışı</a>, İmparatorluğu <a href="/wiki/L%C3%BCtercilik" title="Lütercilik">Lüterci</a> ve <a href="/wiki/Katolik" title="Katolik">Katolik</a> devletlere böldü fakat sonraki 50 yıl boyunca Protestanlığın anlaşılan sınırların ötesine yayılması, İmparatorluk otoritesini istikrarsızlaştırdı. Din ve mezhep, savaşı başlatan önemli bir faktör olmasına rağmen tarihçiler bu mücadelenin <a href="/wiki/Habsburg_Monar%C5%9Fisi" title="Habsburg Monarşisi">Avusturya</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0spanyol_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="İspanyol İmparatorluğu">İspanya'da</a> hakimiyet süren <a href="/wiki/Habsburg_Hanedan%C4%B1" title="Habsburg Hanedanı">Habsburglar</a> ile Fransa'nın <a href="/wiki/Bourbon_Hanedan%C4%B1" title="Bourbon Hanedanı">Bourbon Hanedanı</a> arasındaki Avrupa hakimiyeti rekabetin sonucunda çıktığına inanıyorlar.<a href="#cite_note-FOOTNOTESutherland1992589–590-31">[20]</a> Savaş, 1618'de <a href="/wiki/II._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="II. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">II. Ferdinand'ın</a> <a href="/wiki/Bohemya_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bohemya Krallığı">Bohemya Kralı</a> görevinden alınması ve yerine <a href="/wiki/V._Frederick_(Pfalz_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="V. Frederick (Pfalz Elektörü)">Pfalz Elektörü V. Frederick'in</a> geçmesiyle başladı. <a href="/wiki/Bohemya_%C4%B0syan%C4%B1" title="Bohemya İsyanı">Bohemya İsyanı</a> çabucak bastırılmış olsa da savaş, <a href="/wiki/Birle%C5%9Fik_Hollanda_Cumhuriyeti" title="Birleşik Hollanda Cumhuriyeti">Hollanda Cumhuriyeti</a> ve İspanya arasındaki <a href="/wiki/Seksen_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Seksen Yıl Savaşı">Seksen Yıl Savaşları'na</a> katılan ve burada stratejik önemi anlaşılan <a href="/w/index.php?title=Pfalz_Seferi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pfalz Seferi (sayfa mevcut değil)">Pfalz'a doğru</a> genişledi. <a href="/wiki/IV._Christian_(Danimarka_kral%C4%B1)" title="IV. Christian (Danimarka kralı)">Danimarka Kralı IV. Christian</a> ve <a href="/wiki/II._Gustaf_Adolf" title="II. Gustaf Adolf">İsveç Kralı Gustaf Adolf</a> gibi hırslı yabancı liderler de İmparatorluk içinde bulunan toprakları olduğu için çeşitli aralıklarla savaşa katıldılar. Dış müdahaleler, başta bir iç hanedan-veraset anlaşmazlığı olarak başlayan şeyi, Avrupa çapında ve çok daha yıkıcı bir savaşa dönüştürdü. Savaşın 1618'den 1635'e kadar süren ilk safhası, öncelikle Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Alman prensleri arasında, dış güçlerin de destekleyici bir rol oynadığı bir <a href="/wiki/%C4%B0%C3%A7_sava%C5%9F" title="İç savaş">iç savaştı</a>. <a href="/wiki/Prag_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1_(1635)" title="Prag Barışı (1635)">1635'ten</a> sonra İmparatorluk, <a href="/wiki/%C4%B0sve%C3%A7_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="İsveç İmparatorluğu">İsveç</a> ve <a href="/wiki/Fransa_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Fransa Krallığı">Fransa'nın</a> <a href="/wiki/%C4%B0spanyol_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="İspanyol İmparatorluğu">İspanya</a> ile müttefik olan <a href="/wiki/III._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">İmparator III. Ferdinand'ın</a> arasındaki daha büyük bir savaşa dönüştü. Savaş, hükümleri <a href="/wiki/Bavyera_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Bavyera Elektörlüğü">Bavyera</a> ve <a href="/wiki/Saksonya_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Saksonya Elektörlüğü">Saksonya</a> gibi devletlere İmparatorluk içinde daha fazla özerklik ve Hollanda'nın bağımsızlığının İspanya tarafından kabul edilmesini sağlayan 1648 yılındaki Vestfalya Barış Antlaşması ile bitti. Savaş, Habsburgları Fransa karşısında zayıflatırken Avrupa güç dengesini değiştirdi ve <a href="/wiki/XIV._Louis" title="XIV. Louis">XIV. Louis'in</a> zaferlerinin önünü açtı. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Savaşın_yapısal_kökeni">Savaşın yapısal kökeni</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=1" title="Değiştirilen bölüm: Savaşın yapısal kökeni" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=1" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Savaşın yapısal kökeni">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Passau_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1_(1552)" title="Passau Barışı (1552)">1552 Passau Barışı</a>, Kutsal Roma İmparatorluğu'ndaki <a href="/wiki/Protestanl%C4%B1k" title="Protestanlık">Protestanlar</a> ve <a href="/wiki/Katolik_Kilisesi" title="Katolik Kilisesi">Katolikler</a> arasındaki <a href="/w/index.php?title=Schmalkaldik_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schmalkaldik Savaşı (sayfa mevcut değil)">Schmalkaldik Savaşı'nı</a> sona erdirirken; <a href="/wiki/Augsburg_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1" title="Augsburg Barışı">1555 Augsburg Barışı</a>, mevcut sınırları sabitleyerek gelecekteki savaşları önlemeye çalıştı. <a href="/wiki/Cuius_regio,_eius_religio" title="Cuius regio, eius religio">"Cuius regio, eius religio"</a> ilkesine göre, devletler ya o zamanlar Protestanlığın en yaygın biçimi olan <a href="/wiki/L%C3%BCtercilik" title="Lütercilik">Lüterciydi</a> ya da yöneticilerinin dininden dolayı Katolikti. Diğer maddeler, <a href="/wiki/Donauw%C3%B6rth" title="Donauwörth">Donauwörth</a> gibi şehirlerdeki önemli dini azınlıkları korudu ve Passau'dan bu yana Katolik Kilisesi'nden alınan mülklerin Lütercilerin mülkiyetinde olduğu onaylandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker198417–18-32">[21]</a> Augsburg Barışı, Protestanlığın 1555 sınırlarının ötesine daha önce Katolikliğin egemen olduğu bölgelere yayılmasıyla baltalandı. Ayrıca, Augsburg'a göre tanınmayan diğer Reform sonucu doğmuş inançlar, özellikle de hem Lüterciler hem de Katolikler tarafından düşmanca gözle bakılan <a href="/wiki/Kalvinizm" title="Kalvinizm">Kalvinizm'in</a> de giderek büyümesi yeni bir çatışma ortamı yaratıyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTESutherland1992602–603-33">[22]</a> Daha sonra, dinin yerini ekonomik ve politik hedefler aldı. Lüterci <a href="/wiki/Saksonya_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Saksonya Elektörlüğü">Saksonya</a>, <a href="/wiki/Danimarka-Norve%C3%A7" title="Danimarka-Norveç">Danimarka-Norveç</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0sve%C3%A7_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="İsveç İmparatorluğu">İsveç</a>, <a href="/w/index.php?title=Balt%C4%B1k_deniz_ticareti_(1400-1800)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baltık deniz ticareti (1400-1800) (sayfa mevcut değil)">Baltık ticareti</a> konusunda hem birbirleriyle hem de Kalvinist <a href="/wiki/Brandenburg-Prusya" title="Brandenburg-Prusya">Brandenburg</a> ile rekabete başladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193822–24-34">[23]</a> Bu sorunları yönetmek, İmparatorluğun parçalanmış doğası ve <a href="/wiki/Almanya" title="Almanya">Almanya</a>, <a href="/wiki/Felemenk" title="Felemenk">Aşağı Ülkeler</a>, <a href="/wiki/Kuzey_%C4%B0talya" title="Kuzey İtalya">Kuzey İtalya</a> ve modern Fransa'daki <a href="/wiki/Alsas" title="Alsas">Alsas</a> ve <a href="/wiki/Franche-Comt%C3%A9" title="Franche-Comté">Franche-Comté'ye</a> yayılmış 300 <a href="/w/index.php?title=%C4%B0mparatorluk_devleti&action=edit&redlink=1" class="new" title="İmparatorluk devleti (sayfa mevcut değil)">İmparatorluk devletini</a> içeren temsili kurumlar nedeniyle oldukça zordu. Bunların boyutları ve önemleri Kutsal Roma İmparatoru seçimlerine oy veren yedi <a href="/wiki/Elekt%C3%B6rl%C3%BCk" title="Elektörlük">Elektör prensten</a> <a href="/w/index.php?title=Prens-ba%C5%9Fpiskopos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prens-başpiskopos (sayfa mevcut değil)">prens-başpiskoposlara</a> ve <a href="/wiki/Hamburg" title="Hamburg">Hamburg</a> gibi <a href="/wiki/%C3%96zg%C3%BCr_imparatorluk_%C5%9Fehri" title="Özgür imparatorluk şehri">özgür imparatorluk şehirlerine</a> kadar uzanıyordu. Buna ek olarak her biri savunma ve vergilere odaklanan ve genellikle özerk organlar olarak faaliyet gösteren bir <a href="/wiki/%C4%B0mparatorluk_%C3%A7emberi" title="İmparatorluk çemberi">İmparatorluk çemberine</a> aitti. Üstlerinde ise 1663'ten önce düzensiz bir şekilde toplanan ve öncelikle yasalardan ziyade bir tartışma meclisi olan <a href="/w/index.php?title=%C4%B0mparatorluk_Diyeti&action=edit&redlink=1" class="new" title="İmparatorluk Diyeti (sayfa mevcut değil)">İmparatorluk Diyeti</a> bulunuyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson200917–22-35">[24]</a> <a href="#cite_note-37">[l]</a> İmparatorlar seçimle gelmesine rağmen 1440'tan beri İmparator <a href="/wiki/Habsburg_Hanedan%C4%B1" title="Habsburg Hanedanı">Habsburg ailesinin</a> bir üyesinden oldu. İmparatorluk içerisindeki en büyük toprak sahibiydiler ve <a href="/wiki/Avusturya_Ar%C5%9Fid%C3%BCkl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Avusturya Arşidüklüğü">Avusturya Arşidüklüğü</a>, <a href="/wiki/Bohemya_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bohemya Krallığı">Bohemya</a> ve <a href="/wiki/Macaristan_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Macaristan Krallığı">Macaristan</a> da dahil olmak üzere sekiz milyondan fazla insanı içeren bölgeleri yönettiler. Habsburg imparatorları ayrıca <a href="/wiki/Habsburg_%C4%B0spanyas%C4%B1" title="Habsburg İspanyası">İspanya'ya</a> da ayrı bir tüzellik verene kadar 1556'ya kadar yönettiler. İspanya, <a href="/wiki/Milano_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Milano Dükalığı">Milano Dükalığı</a> da dahil olmak üzere İmparatorluk çıkarlarını korudu ve ailenin iki kolu sıklıkla işbirliği yaptı fakat hedefleri her zaman aynı değildi. <a href="/wiki/%C4%B0spanyol_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="İspanyol İmparatorluğu">İspanyol İmparatorluğu</a>, <a href="/wiki/%C4%B0spanya_Hollandas%C4%B1" title="İspanya Hollandası">Hollanda'yı</a>, Milano'yu, <a href="/wiki/Napoli_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Napoli Krallığı">Napoli Krallığı'nı</a>, <a href="/wiki/Filipinler" title="Filipinler">Filipinleri</a> ve <a href="/wiki/Yeni_%C4%B0spanya" title="Yeni İspanya">Amerika'nın çoğunu</a> yöneten küresel bir deniz kuvvetiydi. Avusturya ise Almanya'da ve <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı İmparatorluğu'na</a> karşı doğu sınırında üstün bir konum elde etmeye çalışan kara kökenli bir güçtü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938159–161-38">[26]</a> Augsburg'dan önce, mezhep birliği, güçlü bir merkezi otoritenin eksikliğini telafi ediyordu. İlk çatlaklar oluşmaya başladığında imparatorluğu daha da zayıflatmak isteyenler için fırsat doğdu. Bunlar içerisinde Lüterci Saksonya ve Katolik <a href="/wiki/Bavyera_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bavyera Dükalığı">Bavyera</a> gibi hırslı İmparatorluk devletleri ile <a href="/wiki/Nord-Pas-de-Calais" title="Nord-Pas-de-Calais">Kuzey</a>, <a href="/wiki/G%C3%BCney_Fransa" title="Güney Fransa">Güney</a> ve <a href="/wiki/Pireneler" title="Pireneler">Pireneler</a> boyunca sınırlarında Habsburg varlığıyla karşı karşıya kalmış Fransa da vardı. Bir diğer sıkıntı da birçok yabancı hükümdarın aynı zamanda İmparatorluk prensleri olması ve onları kendi iç anlaşmazlıklarına dahil etmesiydi. Örneğin <a href="/wiki/IV._Christian_(Danimarka_kral%C4%B1)" title="IV. Christian (Danimarka kralı)">Danimarka Kralı IV. Christian</a>, 1625'te savaşa <a href="/w/index.php?title=Holstein-Gottorp_D%C3%BCk%C3%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Holstein-Gottorp Dükü (sayfa mevcut değil)">Holstein Dükü</a> olarak katılmıştı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEHayden19731–23-39">[27]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Arka_plan:_1556-1618">Arka plan: 1556-1618</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=2" title="Değiştirilen bölüm: Arka plan: 1556-1618" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=2" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Arka plan: 1556-1618">kaynağı değiştir</a>]</div> Kimi anlaşmazlıklar, <a href="/w/index.php?title=Gebhard_Truchsess_von_Waldburg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gebhard Truchsess von Waldburg (sayfa mevcut değil)">hükümdarlarının</a> Kalvinist olmasına yol açan <a href="/w/index.php?title=K%C3%B6ln_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Köln Savaşı (sayfa mevcut değil)">1583-1588 Köln Savaşı</a> gibi tam ölçekli savaşlarla sonuçlandı. Donauwörth'deki 1606 Bayraklar Savaşı gibi ufak olaylar daha yaygındı, Lüterci çoğunluk Katolik dini alayını engellemesiyle ayaklanmalar patlak verdi. <a href="/wiki/II._Rudolf_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="II. Rudolf (Kutsal Roma imparatoru)">İmparator Rudolf</a>, <a href="/wiki/I._Maximilian_(Bavyera_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="I. Maximilian (Bavyera Elektörü)">Bavyera Elektörü Maximilian'ın</a> Katolikler adına müdahalesini onayladı. Karşılığında ise şehri ilhak etmesine izin verildi ve Augsburg'da kararlaştırıldığı gibi şehrin resmi dini Lütercilikten Katolikliğe dönüştü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009222-40">[28]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Map_Thirty_Years_War-en.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Map_Thirty_Years_War-en.svg/220px-Map_Thirty_Years_War-en.svg.png" decoding="async" width="220" height="285" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Map_Thirty_Years_War-en.svg/330px-Map_Thirty_Years_War-en.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Map_Thirty_Years_War-en.svg/440px-Map_Thirty_Years_War-en.svg.png 2x" data-file-width="715" data-file-height="927" /></a><figcaption>Otuz Yıl Savaşı haritası</figcaption></figure> Şubat 1608'de İmparatorluk Diyeti açıldığında hem Lüterciler hem de Kalvinistler, Augsburg'da anlaşılan sınırlara resmi olarak yeniden dönmek üzere birleştiler. Bunun üzerine Habsburg varisi <a href="/wiki/II._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="II. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">Arşidük Ferdinand</a>, mahkemenin daha önce verdiği kararları dikkate almadan 1555'ten beri Katolik kilisesinden alınan tüm mülklerin derhal geri verilmesini istedi. Bu talep ile tüm Protestanlar tehdit edildi ve Diyet felç oldu, ayrıca İmparator tarafsızlığı algısı da ortadan kalkmış oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009224-41">[29]</a> Merkezi otoriteye olan inancın kaybolması üzerine şehirlerin ve yöneticilerin tahkimatlarını ve ordularını güçlendirmeye başlaması anlamına geliyordu, bu dönemde dışarıdan gelen gezginler, bu dönemde artan Alman militarizasyonu hakkında çeşitli gözlemlerde bulunmuşlardır.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker198411-42">[30]</a> Gerilim, 1608'de, <a href="/w/index.php?title=IV._Frederick_(Pfalz_Elekt%C3%B6r%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="IV. Frederick (Pfalz Elektörü) (sayfa mevcut değil)">Pfalz Elektörü IV. Frederick'in</a> Protestan Birliği'ni kurması ve Maximilian'ın Temmuz 1609'da <a href="/wiki/Katolik_Ligi" class="mw-redirect" title="Katolik Ligi">Katolik Ligi'ni</a> kurarak karşılık vermesiyle daha da büyüdü. Her iki birlik de öncelikle liderlerinin güç ve hırslarını desteklemek için kuruldu fakat <a href="/w/index.php?title=J%C3%BClich_Veraset_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jülich Veraset Savaşı (sayfa mevcut değil)">Jülich Veraset Savaşı'nda</a> her iki tarafın varlığı İmparatorluk içindeki tansiyonu daha da artırdı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193847–49-43">[31]</a> Bazı tarihçiler, Jülich Veraset Savaşı'nın Otuz Yıl Savaşı'nın başlangıcı olduğunu söylüyorlar. Savaş, İspanya ve Avusturya'nın Katolik adayı, Fransa ve <a href="/wiki/Birle%C5%9Fik_Hollanda_Cumhuriyeti" title="Birleşik Hollanda Cumhuriyeti">Hollanda Cumhuriyeti'nin</a> Protestan adayı desteklemesi üzerine çıktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2008557-44">[32]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Habsburg_dominions_1700.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Habsburg_dominions_1700.png/260px-Habsburg_dominions_1700.png" decoding="async" width="260" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Habsburg_dominions_1700.png/390px-Habsburg_dominions_1700.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Habsburg_dominions_1700.png/520px-Habsburg_dominions_1700.png 2x" data-file-width="1152" data-file-height="812" /></a><figcaption>1700'de Habsburglar</figcaption></figure> Dış güçler, İspanya ve Hollanda Cumhuriyeti arasındaki <a href="/wiki/Seksen_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Seksen Yıl Savaşı">Seksen Yıl Savaşları'nı</a> durduran 1609 <a href="/w/index.php?title=12_Y%C4%B1ll%C4%B1k_Ate%C5%9Fkes&action=edit&redlink=1" class="new" title="12 Yıllık Ateşkes (sayfa mevcut değil)">12 Yıllık Ateşkes'inin</a> de imzalanmasıyla bir Alman iç anlaşmazlığına dahil oldular. Hollanda ve İspanya arasındaki savaş yeniden başlamadan önce, İspanyol Hollandası komutanı <a href="/w/index.php?title=Ambrosio_Spinola&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ambrosio Spinola (sayfa mevcut değil)">Ambrosio Spinola'nın</a> İtalya'daki Habsburg topraklarını <a href="/wiki/Flandre" title="Flandre">Flandre'ye</a> bağlayan <a href="/w/index.php?title=%C4%B0spanyol_Yolu&action=edit&redlink=1" class="new" title="İspanyol Yolu (sayfa mevcut değil)">İspanyol Yolu</a> adlı karayolunu güvence altına alması gerekiyordu. Bu sayede, Hollanda donanmasının güçlü olduğu deniz yerine askerleri ve malzemeleri kara yoluyla taşımasına izin veriyordu. 1618 yılında İspanya tarafından kontrol edilmeyen tek kısım <a href="/wiki/Pfalz_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Pfalz Elektörlüğü">Pfalz Elektörlüğü'ydü</a>.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193850-45">[33]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:CaminoEspa%C3%B1ol.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/CaminoEspa%C3%B1ol.svg/220px-CaminoEspa%C3%B1ol.svg.png" decoding="async" width="220" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/CaminoEspa%C3%B1ol.svg/330px-CaminoEspa%C3%B1ol.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/CaminoEspa%C3%B1ol.svg/440px-CaminoEspa%C3%B1ol.svg.png 2x" data-file-width="449" data-file-height="614" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%C4%B0spanyol_Yolu&action=edit&redlink=1" class="new" title="İspanyol Yolu (sayfa mevcut değil)">İspanyol Yolu</a> Mor: <a href="/wiki/Habsburg_%C4%B0spanyas%C4%B1" title="Habsburg İspanyası">İspanya'ya</a> bağlı topraklar Yeşil: <a href="/wiki/Habsburg_Monar%C5%9Fisi" title="Habsburg Monarşisi">Avusturya</a> Kahverengi: <a href="/wiki/Habsburg_%C4%B0spanyas%C4%B1" title="Habsburg İspanyası">İspanya</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Matthias_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="Matthias (Kutsal Roma imparatoru)">İmparator Matthias'ın</a> çocuğu olmadığı için <a href="/w/index.php?title=O%C3%B1ate_Antla%C5%9Fmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oñate Antlaşması (sayfa mevcut değil)">Temmuz 1617'de</a> <a href="/wiki/III._Felipe" title="III. Felipe">İspanya kralı III. Felipe</a>, Ferdinand'ın Bohemya ve Macaristan kralı olarak seçilmesini desteklemeyi kabul etti. Buna karşılık Ferdinand, Kuzey İtalya ve Alsas'da İspanya'ya ayrıcalıklar verecekti ve Hollanda'ya karşı yapacakları saldırıları destekleyecekti. Bu taahhütleri yerine getirmek için Kutsal Roma İmparatoru olarak da seçilmesi gerekiyordu. Rakiplerinden birisi, kendisine ait olduğunu düşündüğü bir bölgede İspanyol etkisinin artmasına karşı çıkan ve adaylığını desteklemek için Saksonya ve Pfalz ile bir koalisyon oluşturmaya çalışan Bavyeralı Maximilian'dı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193863–65-46">[34]</a> Üçüncü bir aday, 1610'da babasının yerine geçen ve daha sonra 1613'te <a href="/wiki/I._James_(%C4%B0ngiltere_kral%C4%B1)" title="I. James (İngiltere kralı)">İngiltere Kralı I. James'in</a> kızı <a href="/wiki/Elizabeth_Stuart" title="Elizabeth Stuart">Elizabeth Stuart</a> ile evlenen Kalvinist <a href="/wiki/V._Frederick_(Pfalz_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="V. Frederick (Pfalz Elektörü)">Pfalz Elektörü V. Frederick'ti</a>. Elektörlerin dördü Katolik, üçü Protestandı. Bir oyun değişmesiyle Protestan bir İmparator seçilebilirdi. Ferdinand, 1617'de Bohemya kralı seçildiğinde Bohemya'nın seçim oyu kontrolünü de ele geçirdi. Bununla birlikte muhafazakar Katolik olması, haklarının ellerinden alınması endişesi taşıyan Protestan soylular arasında onu sevilmeyen adam yaptı. 1618 Mayıs'ında bütün bu faktörlerin birleşmesiyle <a href="/wiki/Bohemya_%C4%B0syan%C4%B1" title="Bohemya İsyanı">Bohemya İsyanı</a> ortaya çıktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009271–274-47">[35]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="1._Aşama:_1618-1635">1. Aşama: 1618-1635</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=3" title="Değiştirilen bölüm: 1. Aşama: 1618-1635" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=3" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: 1. Aşama: 1618-1635">kaynağı değiştir</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bohemya_İsyanı">Bohemya İsyanı</h3>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=4" title="Değiştirilen bölüm: Bohemya İsyanı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=4" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Bohemya İsyanı">kaynağı değiştir</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Bohemya_%C4%B0syan%C4%B1" title="Bohemya İsyanı">Bohemya İsyanı</a></div> <a href="/wiki/Cizvitler" title="Cizvitler">Cizvit</a> eğitimi almış Ferdinand, <a href="/wiki/Dalalet" title="Dalalet">sapkınlığa</a> tahammül etmektense sapkınların yok edilmesini tercih ediyordu. 1595'te <a href="/wiki/Steiermark_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Steiermark Dükalığı">Steiermark Dükalığı'na</a> hükmetmek için atandı ve on sekiz ay içerisinde daha önce <a href="/wiki/Reform_(tarih)" title="Reform (tarih)">Reform'un</a> kalesi olan yerlerde Protestanlığı ortadan kaldırdı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBassett201514-48">[36]</a> Hollanda'yı geri almaya çalışan İspanya Habsburgları, Protestanları düşmanlaştırmaktan kaçınıyordu ve Ferdinand'ın koyu Katolikliğinin tehlikeli olduğunu biliyorlardı fakat başka çarelerinin olmadığını da kabul ediyorlardı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193878–79-49">[37]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Defenestration-prague-1618.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Defenestration-prague-1618.jpg/220px-Defenestration-prague-1618.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Defenestration-prague-1618.jpg/330px-Defenestration-prague-1618.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Defenestration-prague-1618.jpg/440px-Defenestration-prague-1618.jpg 2x" data-file-width="648" data-file-height="485" /></a><figcaption>Bohemya İsyanı'nın başlangıcı olan <a href="/wiki/Prag_Defenestrasyonlar%C4%B1" title="Prag Defenestrasyonları">Prag Defenestrasyonu'nu</a> anlatan bir gravür.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Friedrich_V._von_der_Pfalz_bis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Friedrich_V._von_der_Pfalz_bis.jpg/220px-Friedrich_V._von_der_Pfalz_bis.jpg" decoding="async" width="220" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Friedrich_V._von_der_Pfalz_bis.jpg/330px-Friedrich_V._von_der_Pfalz_bis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Friedrich_V._von_der_Pfalz_bis.jpg/440px-Friedrich_V._von_der_Pfalz_bis.jpg 2x" data-file-width="515" data-file-height="650" /></a><figcaption>"Kış Kralı" olarak da bilinen Pfalz Elektörü <a href="/wiki/V._Frederick_(Pfalz_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="V. Frederick (Pfalz Elektörü)">V. Frederick'in</a> Bohemya tacını kabul etmesi savaşın başlamasına sebep olmuştur.</figcaption></figure> Ferdinand, 1617 Mayıs'ında Bohemya kralı seçildiğinde Protestanların dini özgürlüklerini yeniden onayladı fakat Steiermark'taki sicili, Protestanları alaşağı etmek için bir şans beklediği şüphesine yol açtı. Mülkiyetle alakalı bazı anlaşmazlıkların tümü Katolik kilisesi lehine çözüldüğünde bu endişeler daha da arttı. Mayıs 1618'de <a href="/wiki/Jind%C5%99ich_Maty%C3%A1%C5%A1_Thurn" title="Jindřich Matyáš Thurn">Kont Thurn</a> önderliğindeki Protestan soylular <a href="/wiki/Prag_Kalesi" title="Prag Kalesi">Prag Kalesi'nde</a> Ferdinand'ın iki Katolik temsilcisi olan <a href="/w/index.php?title=Vil%C3%A9m_Slavata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vilém Slavata (sayfa mevcut değil)">Vilém Slatava</a> ve <a href="/wiki/Jaroslav_Bo%C5%99ita" title="Jaroslav Bořita">Jaroslav Bořita</a> ile bir araya geldi. <a href="/wiki/Prag_Defenestrasyonlar%C4%B1" title="Prag Defenestrasyonları">Prag'ın Üçüncü Defenestrasyonu</a> olarak bilinen olayda, iki temsilci ve sekreterleri <a href="/w/index.php?title=Filip_Fabricius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Filip Fabricius (sayfa mevcut değil)">Filip Fabricius</a>, üçü de hayatta kalmasına rağmen kale pencerelerinden dışarı atıldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193878–79-49">[37]</a> Thurn, Bohemya'da Protestan ağırlıklı bir hükûmet kurdu ve huzursuzluk <a href="/wiki/Silezya" title="Silezya">Silezya'ya</a> ve soyluların çoğunun Protestan olduğu <a href="/wiki/A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_Avusturya" title="Aşağı Avusturya">Aşağı</a> ve <a href="/wiki/Yukar%C4%B1_Avusturya" title="Yukarı Avusturya">Yukarı Avusturya'nın</a> Habsburg bölgelerine yayıldı. Bu bölgelerin kontrolünü kaybetmek tüm Habsburg devletini tehdit ederken aynı zamanda Bohemya İmparatorluğu'nun en gelişmiş ülkelerinden birisiydi ve seçim oyu Ferdinand'ın Matthias'ın ardından İmparator seçilmesi için çok önemliydi. Bu durumda, Avusturya Habsburgları için Bohemya'nın yeniden ele geçirilmesi hayati önem taşıyordu fakat kronik mali zayıflık, bunu başarmak için gerekli kaynaklar için onları Maximilian ve İspanya'ya bağımlı hale getirdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBassett201512,_15-50">[38]</a> Fransa kralı XIII. Louis koyu bir Katolikti, ülkesinde Protestan isyancılarla mücadele ediyordu ve Protestanları başka bir yerde desteklemeyi de reddediyordu. Fakat İspanya'nın savaşa katılımı, Hollanda ve <a href="/wiki/Fransa_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Fransa Krallığı">Fransa'yı</a> da savaşın içine çekiyordu. Bohemya İsyanı aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu ve <a href="/wiki/Savoy_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Savoy Dükalığı">Savoy Dükalığı</a> da dahil olmak üzere Habsburgların dış düşmanları için de bir fırsat sağlıyordu. Frederick ve Savoy Dükü tarafından finanse edilen, <a href="/wiki/Ernst_von_Mansfeld" title="Ernst von Mansfeld">Ernst von Mansfeld</a> komutasındaki bir paralı asker ordusu, Bohemyalı isyancıları desteklemek üzere yollandı. Maximilian ve Saksonya Elektörü John George'nin çözüm bulmak için yaptıkları arabuluculuk, Matthias Mart 1619'da öldüğünde sona erdi çünkü birçok prens otoritesini ve nüfuzunu kaybetmenin Habsburglara ölümcül bir yara verdiğine inanıyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193881–82-51">[39]</a> Haziran 1619'un ortalarında, Thurn komutasındaki Bohemya ordusu <a href="/wiki/Viyana" title="Viyana">Viyana</a> yakınlarındaydı ve Mansfeld'in Sablat'ta İmparatorluk orduları tarafından yenilmesi Mansfeld'i Prag'a dönmeye zorlamasına rağmen Ferdinand'ın durumu daha da kötüleşmeye devam etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193894-52">[40]</a> <a href="/wiki/Erdel_Prensli%C4%9Fi" title="Erdel Prensliği">Erdel'in</a> Kalvinist prensi <a href="/wiki/Gabriel_Bethlen" class="mw-redirect" title="Gabriel Bethlen">Gabriel Bethlen</a>, Habsburglar onu doğrudan müdahaleden kaçınması için ikna etmişti fakat Osmanlı desteğiyle Bethlen Macaristan'ı işgal etti. Osmanlılar <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1-Lehistan_Sava%C5%9F%C4%B1_(1620-1621)" title="Osmanlı-Lehistan Savaşı (1620-1621)">1620'te Lehistan</a> ile ve ardından <a href="/wiki/1623-1639_Osmanl%C4%B1-Safev%C3%AE_Sava%C5%9F%C4%B1" title="1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı">1623-1639 yılları arasında Safevi savaşı</a> ile odak noktası başka bir yere kaydı ve Habsburgların işi kolaylaştı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBaramova2014121–122-53">[41]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Schlacht_am_Wei%C3%9Fen_Berg_C-K_063.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Schlacht_am_Wei%C3%9Fen_Berg_C-K_063.jpg/250px-Schlacht_am_Wei%C3%9Fen_Berg_C-K_063.jpg" decoding="async" width="250" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Schlacht_am_Wei%C3%9Fen_Berg_C-K_063.jpg/375px-Schlacht_am_Wei%C3%9Fen_Berg_C-K_063.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Schlacht_am_Wei%C3%9Fen_Berg_C-K_063.jpg/500px-Schlacht_am_Wei%C3%9Fen_Berg_C-K_063.jpg 2x" data-file-width="897" data-file-height="569" /></a><figcaption><a href="/wiki/Johann_Tserclaes" title="Johann Tserclaes">Johann Tserclaes</a> komutasındaki İmparatorluk-İspanya ordularının kesin bir zafer kazandığı <a href="/wiki/Beyaz_Da%C4%9F_Muharebesi" title="Beyaz Dağ Muharebesi">Beyaz Dağ Muharebesi'ni</a> (1620) gösteren bir modern resim.</figcaption></figure> 19 Ağustos'ta Bohemyalı soylular, Ferdinand'ın 1617'de kral olarak seçilmesini iptal ettiler ve 26'sında resmi olarak tacı Frederick'e sundular, iki gün sonra Ferdinand Kutsal Roma İmparatoru olarak seçildi ve Frederick bu teklifi kabul ederse savaş kaçınılmaz bir hale gelecekti. <a href="/wiki/I._Christian_(Anhalt-Bernburg_Prensi)" title="I. Christian (Anhalt-Bernburg Prensi)">Anhalt Prensi I. Christian</a> dışında Frederick'in bütün danışmanları, Hollandalılar, Savoy Dükü ve kayınpederi I. James bile ona tacı reddetmesini söylediler. 17. yüzyıl Avrupa'sı oldukça yapılandırılmış ve sosyal olarak inanılmaz muhafazakar bir toplumdu ve dini ne olursa olsun yasal olarak seçilmiş bir hükümdarın görevden alınmasını doğru bulmuyorlardı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood193898–99-54">[42]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Saint_Empire_1620_fr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Saint_Empire_1620_fr.svg/220px-Saint_Empire_1620_fr.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Saint_Empire_1620_fr.svg/330px-Saint_Empire_1620_fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Saint_Empire_1620_fr.svg/440px-Saint_Empire_1620_fr.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="400" /></a><figcaption>Savaşın ilk döneminde <a href="/wiki/Johann_Tserclaes" title="Johann Tserclaes">Tserclaes'in</a> seferleri (Bohemya İsyanı ve Pfalz Seferi) 1619-1623</figcaption></figure> En nihayetinde Frederick tacı kabul edip Ekim 1619'da Prag'a girmesine rağmen kendisine verilen destek, önündeki birkaç ay içinde yavaş yavaş azaldı. Temmuz 1620'de Protestan Birliği tarafsızlığını ilan ederken Saksonya Elektörü John George <a href="/wiki/Lausitz" title="Lausitz">Lausitz</a> karşılığında Ferdinand'ı desteklemeyi kabul etti ve Bohemya'daki Lütercilerin haklarının korunması sözünü de aldı. Maximilian tarafından finanse edilen <a href="/wiki/Johann_Tserclaes" title="Johann Tserclaes">Johann Tserclaes'in</a> yönettiği birleşik bir İmparatorluk-Katolik Ligi ordusu Bohemya'yı işgal etmeden önce Aşağı ve Yukarı Avusturya bölgesini sakinleştirdi ve burada Kasım 1620'de <a href="/wiki/Beyaz_Da%C4%9F_Muharebesi" title="Beyaz Dağ Muharebesi">Beyaz Dağ Muharebesi'nde</a> <a href="/wiki/I._Christian_(Anhalt-Bernburg_Prensi)" title="I. Christian (Anhalt-Bernburg Prensi)">Anhalt Prensi I. Christian'ı</a> yendiler. Savaş belirleyici olmasa da kırsal kesimin İmparatorluk orduları tarafından tahrip edilmesi, isyancılardaki maaş eksikliği, malzeme sıkıntısı ve hastalıklar nedeniyle isyancıların moralleri bozuldu. Frederick Bohemya'dan kaçtı ve isyan tam anlamıyla çöktü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938127–129-55">[43]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pfalz_seferi">Pfalz seferi</h3>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=5" title="Değiştirilen bölüm: Pfalz seferi" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=5" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Pfalz seferi">kaynağı değiştir</a>]</div> Alman prensleri Frederick'in tacı bırakmasının ardından anlaşmazlığın Bohemya ile sınırlı kalacağını umdular ancak Maximilian'ın hırsları bunu imkansız hale getirdi. Ekim <a href="/w/index.php?title=M%C3%BCnih_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1619)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Münih Antlaşması (1619) (sayfa mevcut değil)">1619'da Münih Antlaşması'nda</a> Ferdinand, Pfalz'ın elektörlüğünü Bavyera'ya devretmeyi ve Bavyera'nın <a href="/w/index.php?title=Yukar%C4%B1_Pfalz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yukarı Pfalz (sayfa mevcut değil)">Yukarı Pfalz</a>'ı ilhak etmesine izin vermeyi kabul etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEStutler201437–38-56">[44]</a> Daha önce Ferdinand'ı destekleyen Protestanlar buna karşı çıktılar çünkü yasal olarak seçilmiş Bohemya kralının tahttan indirilmesine karşıydılar ve şimdi aynı gerekçelerle Frederick'in görevinden alınmasına karşı çıktılar. Antlaşmayı hayata geçirmek, çatışmayı İmparatorluk otoritesi ile "Alman özgürlüğü" arasında bir çekişmeye dönüştürürken Katolikler olaya 1555'ten beri kaybedilen toprakları geri kazanma fırsatı olarak bakıyordu. Bu fikirler İmparatorluğun büyük bir bölümünü istikrarsızlaştırdı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938117-57">[45]</a> Pfalz'ın stratejik önemi ve İspanyol Yolu'na olan yakınlığı dış güçleri de savaşa çekti. Ağustos 1620'de Spinola ve Córdoba komutasındaki İspanyollar Aşağı Pfalz'ı işgal etti. İngiltere Kralı I. James, damadına yapılan bu saldırıya, Amerika ve Akdeniz'deki İspanyol topraklarını tehdit etmek için deniz kuvvetleri göndererek karşılık verdi ve Spinola 1621 baharına kadar birliklerini geri çekmezse savaş ilan edeceğini söyledi. Bu söylemleriyle, onu İspanyol yanlısı olarak gören ve Protestan davasına ihanet ettiğini düşünen Parlamento'daki muhaliflerini yatıştırdı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEZaller1974147–148-58">[46]</a> Bununla birlikte İspanya Başbakanı Olivares, olanları müzakere açmaya davet olarak yorumladı ve bir İngiltere-İspanya ittifakı karşılığında Frederick'e Renanya'daki topraklarını geri vermeyi teklif etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEZaller1974152–154-59">[47]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Joachim_von_Sandrart_-_Maximilian_I,_Elector_of_Bavaria.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Joachim_von_Sandrart_-_Maximilian_I%2C_Elector_of_Bavaria.jpg/220px-Joachim_von_Sandrart_-_Maximilian_I%2C_Elector_of_Bavaria.jpg" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Joachim_von_Sandrart_-_Maximilian_I%2C_Elector_of_Bavaria.jpg/330px-Joachim_von_Sandrart_-_Maximilian_I%2C_Elector_of_Bavaria.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Joachim_von_Sandrart_-_Maximilian_I%2C_Elector_of_Bavaria.jpg/440px-Joachim_von_Sandrart_-_Maximilian_I%2C_Elector_of_Bavaria.jpg 2x" data-file-width="1073" data-file-height="1506" /></a><figcaption>Pfalz'ı ele geçirerek savaşın çapını genişleten <a href="/wiki/I._Maximilian_(Bavyera_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="I. Maximilian (Bavyera Elektörü)">Bavyera Elektörü I. Maximilian</a></figcaption></figure> Frederick, bütün topraklarının ve unvanlarının iadesini talep ediyordu fakat bu da Münih Antlaşması ile bağdaşmıyordu ve bununla birlikte Frederick'in barışa ulaşma hayalleri hızla buharlaştı. Seksen Yıl Savaşları, Nisan 1621'de yeniden başladığında Hollandalılar, topraklarını geri kazanmak için Frederick'e askeri destek sağladı ve Mansfeld'in komutası altında İngiliz sübvansiyonlarıyla parası ödenen bir paralı asker ordusu yolladı. Sonraki 18 ay boyunca İspanyol ve Katolik Ligi orduları zaferler kazandı. Kasım 1622'ye kadar <a href="/w/index.php?title=Horace_Vere&action=edit&redlink=1" class="new" title="Horace Vere (sayfa mevcut değil)">Sir Horace Vere</a> komutasındaki küçük bir İngiliz garnizonu tarafından tutulan <a href="/w/index.php?title=Frankenthal_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frankenthal Kuşatması (sayfa mevcut değil)">Frankenthal</a> dışında Pfalz'ın çoğunu ele geçirdiler. Mansfeld'in ordusunun kalıntıları, Frederick'in de yaptığı gibi Hollanda Cumhuriyeti'ne sığındı. Kasım 1632'deki ölümüne kadar Frederick zamanının çoğunu <a href="/wiki/Lahey" title="Lahey">Lahey'de</a> geçirdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTESpielvogel2017447-60">[48]</a> Şubat 1623'te İmparatorluk Diyeti'nin bir toplantısında Ferdinand, Frederick'in unvanlarını, topraklarını ve elektörlüğünü Maximilian'a devreden hükümleri zorla kabul etti. Bunu, İspanyolların ve Protestan üyelerin yoğun muhalefetine rağmen Katolik Ligi'nin desteğiyle yaptı. Pfalz Elektörlüğü artık yoktu. Mart'ta I. James Vere'ye Frankentahl'ı teslim etmesi talimatını verirken Tserclaes'in Ağustos'ta <a href="/w/index.php?title=Stadtlohn_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stadtlohn Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Stadtlohn'da</a> <a href="/w/index.php?title=Gen%C3%A7_Christian_(Brunswick_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Genç Christian (Brunswick Dükü) (sayfa mevcut değil)">Brunswick Dükü Genç Christian'ı</a> yenmesiyle askeri hareketlilik bitti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEPursell2003182–185-61">[49]</a> Bununla birlikte savaşa İspanya ve Hollanda'nın girmesi savaşın uluslararasılaştırılmasında önemli bir adımdı. Frederick'in topraklarının ve unvanlarının alınması, diğer Protestan prenslerin kendi haklarını ve topraklarını korumak için silahlı direnişi düşünmeye başlamaları anlamına geliyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938162–164-62">[50]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Danimarka_müdahalesi_(1625-1629)">Danimarka müdahalesi (1625-1629)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=6" title="Değiştirilen bölüm: Danimarka müdahalesi (1625-1629)" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=6" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Danimarka müdahalesi (1625-1629)">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Kristian_IV_av_Danmark,_malning_av_Pieter_Isaacsz_1611-1616.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Kristian_IV_av_Danmark%2C_malning_av_Pieter_Isaacsz_1611-1616.jpg/220px-Kristian_IV_av_Danmark%2C_malning_av_Pieter_Isaacsz_1611-1616.jpg" decoding="async" width="220" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Kristian_IV_av_Danmark%2C_malning_av_Pieter_Isaacsz_1611-1616.jpg/330px-Kristian_IV_av_Danmark%2C_malning_av_Pieter_Isaacsz_1611-1616.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Kristian_IV_av_Danmark%2C_malning_av_Pieter_Isaacsz_1611-1616.jpg/440px-Kristian_IV_av_Danmark%2C_malning_av_Pieter_Isaacsz_1611-1616.jpg 2x" data-file-width="588" data-file-height="800" /></a><figcaption>Danimarka Kralı <a href="/wiki/IV._Christian_(Danimarka_kral%C4%B1)" title="IV. Christian (Danimarka kralı)">IV. Christian</a> 1625-1629 yılları arasında Kutsal Roma İmparatorluğu'na karşı savaşmış ve ardından 1643-1645 yılları arasında <a href="/wiki/Torstenson_Muharebesi" title="Torstenson Muharebesi">Torstenson Muharebesi'nde</a> İsveç'e karşı Kutsal Roma İmparatorluğu ile ittifak yapmıştır.</figcaption></figure> Saksonya'nın <a href="/w/index.php?title=Yukar%C4%B1_Sakson_%C3%87emberi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yukarı Sakson Çemberi (sayfa mevcut değil)">Yukarı Sakson Çemberi'ne</a> ve <a href="/wiki/Brandenburg" title="Brandenburg">Brandenburg'un</a> da <a href="/w/index.php?title=A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_Sakson_%C3%87emberi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aşağı Sakson Çemberi (sayfa mevcut değil)">Aşağı Sakson Çemberi'ne</a> hakim olmasıyla birlikte her iki prenslik de Bohemya ve Pfalz'daki seferler sırasında tarafsız kaldı. Bununla birlikte Frederick'in 1623'te mülklerine el konulması Saksonya Elektörü John George ve Bradenburg Elektörü Kalvinist <a href="/wiki/George_William_(Brandenburg_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="George William (Brandenburg Elektörü)">George William</a> için Ferdinand'ın Protestanlar tarafından yönetilen eski Katolik piskoposluklarının geri almayı amaçladığı anlamına geliyordu. Tserclaes, 1625'in başlarında Halberstadt'taki Roma Piskoposluğunu yeniden kurduğunda bu çekinceler doğrulanmış oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938179–181-63">[51]</a> Holstein Dükü olarak IV. Christian da Aşağı Sakson Çemberi'nin bir üyesiydi ve Danimarka ekonomisi ise Baltık ticaretine ve <a href="/wiki/%C3%98resund" title="Øresund">Øresund</a> üzeirnden yapılan transit geçişlere dayanıyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTELockhart2007107–109-64">[52]</a> 1621'de Hamburg, Danimarka'nın denetimini kabul ederken Christian'ın oğlu <a href="/wiki/III._Frederik_(Danimarka_ve_Norve%C3%A7_kral%C4%B1)" title="III. Frederik (Danimarka ve Norveç kralı)">Frederick</a> <a href="/w/index.php?title=L%C3%BCbeck_Prens-Psikoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lübeck Prens-Psikoposluğu (sayfa mevcut değil)">Lübeck</a>, <a href="/w/index.php?title=Bremen_Prens-Ba%C5%9Fpiskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bremen Prens-Başpiskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Bremen</a> ve <a href="/w/index.php?title=Verden_(%C3%BClke)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verden (ülke) (sayfa mevcut değil)">Verden'in</a> müşterek yöneticisi oldu ve <a href="/wiki/Elbe_Nehri" title="Elbe Nehri">Elbe</a> ve <a href="/wiki/Weser" title="Weser">Weser</a> nehirlerinde Danimarka kontrolü sağlandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMurdoch200053-65">[53]</a> Ferdinand, Wallenstein'a Frederick'e karşı verdiği destek için Bohemyalı isyancıların el konulan mülkleriyle ödeme yapmıştı ve şimdi yine Wallenstein ile benzer bir sözleşmeyle kuzeyi ele geçirmek için sözleşme imzaladı. Mayıs 1625'te Aşağı Sakson devletleri, direnişsiz olmamakla beraber Christian'ı askeri komutanları olarak seçti. Saksonya ve Brandenburg, Danimarka ve İsveç'i rakip olarak gördüklerinden İmparatorluk işlerine karıştırmaktan kaçınmak istediler. Almanya'daki çatışma, Fransa ile İspanya ve Avusturya'daki Habsburg rakipleri arasındaki daha geniş bir mücadelenin bir parçası haline geldiğinden barışçıl bir çözüm için müzakere girişimleri başarısız oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009387-11">[6]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Danish_phase_Bul_Map.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Danish_phase_Bul_Map.png/210px-Danish_phase_Bul_Map.png" decoding="async" width="210" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Danish_phase_Bul_Map.png/315px-Danish_phase_Bul_Map.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Danish_phase_Bul_Map.png/420px-Danish_phase_Bul_Map.png 2x" data-file-width="5349" data-file-height="4500" /></a><figcaption>Savaşa Danimarka'nın müdahalesi</figcaption></figure> Haziran 1624 <a href="/w/index.php?title=Compi%C3%A8gne_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1624)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Compiègne Antlaşması (1624) (sayfa mevcut değil)">Compiègne Antlaşması'nda</a> Fransa, Hollanda'nın İspanya'ya karşı yürüttüğü savaşını en az üç yıllığına sübvanse etmeyi kabul ederken Aralık 1625'teki <a href="/w/index.php?title=Lahey_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1625)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lahey Antlaşması (1625) (sayfa mevcut değil)">Lahey Antlaşması'nda</a> ise Hollandalılar ve İngilizler Danimarka'nın İmparatorluk'a müdahalesini finanse etmeyi kabul ettiler.<a href="#cite_note-67">[m]</a> Ferdinand'a karşı daha büyük bir koalisyon kurmayı umut eden Hollandalılar; Fransa, İsveç, Savoy ve <a href="/wiki/Venedik_Cumhuriyeti" title="Venedik Cumhuriyeti">Venedik Cumhuriyeti'ni</a> koalisyona katılmaya davet etti fakat yaşanan olaylar koalisyonu gölgede bıraktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEDavenport1917295-68">[55]</a> 1626'nın başlarında, koalisyonun ana mimarı <a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">Kardinal Richelieu</a>, Fransa'da yeni bir Huguenot isyanıyla karşı karşıya kaldı ve Mart'ta <a href="/w/index.php?title=Monz%C3%B3n_Antla%C5%9Fmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monzón Antlaşması (sayfa mevcut değil)">Monzón Antlaşması</a> ile Fransa, İspanyol Yolu'nu yeniden açarak Kuzey İtalya'dan çekildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938208-69">[56]</a> Hollanda ve İngiliz sübvansiyonları, Christian'ın iddialı bir üç parçalı sefer planı tasarlamasını sağladı; Asıl kuvvetler Weser'den güneye inerken Mansfeld Brunswick Dükü Christian ve Hesse-Kassel Landgraveı Maurice liderliğindeki güçler tarafından desteklenecek ve <a href="/w/index.php?title=Magdeburg_Ba%C5%9Fpiskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magdeburg Başpiskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Magdeburg'daki</a> Wallenstein'a saldıracaktı. Avantajları çabucak kayboldu; Mansfeld, Nisan ayında <a href="/w/index.php?title=Dessau_K%C3%B6pr%C3%BCs%C3%BC_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dessau Köprüsü Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Dessau Köprüsü Muharebesi'nde</a> yenildi ve Maurice ona destek olmayı reddetti, Brunswick Dükü Christian da <a href="/wiki/Wolfenb%C3%BCttel" title="Wolfenbüttel">Wolfenbüttel'e</a> geri döndü ve kısa bir süre sonra hastalıktan öldü. Danimarkalılar Ağustos'ta Lutter Muharebesi'nde ağır bir şekilde yenildiler ve Mansfeld'in ordusu Kasım'daki ölümünün ardından dağıldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938212-70">[57]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Belagerung_Stralsunds_durch_Wallenstein_3.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Belagerung_Stralsunds_durch_Wallenstein_3.jpg/220px-Belagerung_Stralsunds_durch_Wallenstein_3.jpg" decoding="async" width="220" height="286" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Belagerung_Stralsunds_durch_Wallenstein_3.jpg/330px-Belagerung_Stralsunds_durch_Wallenstein_3.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Belagerung_Stralsunds_durch_Wallenstein_3.jpg/440px-Belagerung_Stralsunds_durch_Wallenstein_3.jpg 2x" data-file-width="1986" data-file-height="2578" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Stralsund_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1628)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stralsund Kuşatması (1628) (sayfa mevcut değil)">Stralsund Kuşatması</a> (Mayıs – 4 Ağustos 1628) gösteren modern renkli bir gravür.</figcaption></figure> <a href="/w/index.php?title=Hesse-Kassel_Landgriviatesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hesse-Kassel Landgriviatesi (sayfa mevcut değil)">Hesse-Kassel</a> ve Saksonya gibi Christian'ın Alman müttefiklerinin çoğu, İmparatorluk içerisinde Danimarka egemenliğini istemiyorken Lahey Antlaşması'nda kararlaştırılan sübvansiyonların da çok azı ödendi. <a href="/wiki/I._Charles" title="I. Charles">İngiltere Kralı I. Charles</a>, Christian'ın 9,000 İskoç paralı asker toplamasına izin verdi ancak gelmeleri uzun sürdü ve Wallenstein'in ilerlemesini yavaşlatsalar da durdurmaya yetmedi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMurdochGrosjean201443–44-71">[58]</a> 1627'nin sonunda Wallenstein <a href="/wiki/Mecklenburg" title="Mecklenburg">Mecklenburg</a>, <a href="/w/index.php?title=Franzburg_Kapit%C3%BClasyonu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Franzburg Kapitülasyonu (sayfa mevcut değil)">Pomeranya</a> ve <a href="/wiki/Yutland" title="Yutland">Yutland'ı</a> işgal etti ve Danimarka'nın Baltık Denizi üzerindeki egemenliğine meydan okuyabilecek bir filo inşa etme planlarına başladı. Hollanda'ya karşı yeni bir cephe açma fırsatı da doğduğu için İspanya tarafından da desteklendi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009426-72">[59]</a> Mayıs 1628'de yardımcısı <a href="/wiki/Hans_Georg_von_Arnim-Boitzenburg" title="Hans Georg von Arnim-Boitzenburg">von Arnim</a>, yeterince büyük gemi inşa tesislerine sahip tek liman olan <a href="/w/index.php?title=Stralsund_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1628)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stralsund Kuşatması (1628) (sayfa mevcut değil)">Stralsund'u</a> kuşattı ancak bu olay İsveç'i de savaşa soktu. Gustaf Adolf, aynı zamanda vali olarak atanan <a href="/w/index.php?title=Alexander_Leslie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alexander Leslie (sayfa mevcut değil)">Alexander Leslie'nin</a> komutasındaki Stralsund'a bin İskoç ve İsveç askeri gönderdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMurdochGrosjean201448–49-73">[60]</a> Von Arnim 4 Ağustos'ta kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı, ancak üç hafta sonra Christian Wolgast'ta başka bir yenilgiye uğradı. Son zaferlerine rağmen İsveç'in müdahale olasılığından korkan ve bu nedenle barış yapmak isteyen Wallenstein ile müzakerelere başladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTELockhart2007170-74">[61]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Albrecht_von_Wallenstein.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Albrecht_von_Wallenstein.jpeg/220px-Albrecht_von_Wallenstein.jpeg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Albrecht_von_Wallenstein.jpeg/330px-Albrecht_von_Wallenstein.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Albrecht_von_Wallenstein.jpeg/440px-Albrecht_von_Wallenstein.jpeg 2x" data-file-width="2694" data-file-height="3364" /></a><figcaption><a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Albrecht von Wallenstein</a>, İmparatorluk için büyük bir askeri başarı elde etti ancak gücü hem Ferdinand’ı hem de Alman prenslerini tehdit ediyordu.</figcaption></figure> <a href="/wiki/Mantova_Veraset_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Mantova Veraset Savaşı">Mantova Veraset Savaşı'nın</a> patlak vermesiyle sıkıntıya giren Avusturya kaynaklarını da düşünen Wallenstein, Ferdinand'ı Haziran 1629'da <a href="/wiki/L%C3%BCbeck_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1629)" title="Lübeck Antlaşması (1629)">Lübeck Antlaşması'nın</a> nispeten yumuşak şartlarını kabul etmeye ikna etti. Christian, Bremen ve Verden'den vazgeçmesi ve Alman Protestanlarına verdiği desteği bırakmasına karşılık <a href="/wiki/Schleswig" title="Schleswig">Schleswig</a> ve Holstein'deki topraklarını elinde tuttu. Danimarka 1864'e kadar Schleswig ve Holstein topraklarını elinde tutarken bu antlaşma ile İskandinavya'daki baskın konumunu fiilen kaybetti.<a href="#cite_note-FOOTNOTELockhart2007172-75">[62]</a> Bir kez daha zafer elde etmek için kullanılan taktikler savaşın neden sona ermediğinin de cevabıydı. Ferdinand, Wallenstein'e olan borcunu, rakiplerinin mülklerine el koymasına, şehirlerden fidye almasına ve adamlarının, müttefik ya da düşman olmasına bakmaksınız geçtikleri tüm toprakları yağmalamasına izin vererek ödedi. Wallenstein'in artan gücüne karşı artan öfke, bu tür taktiklerinden ve Ferdinand'ın <a href="/w/index.php?title=I._Adolphus_Frederick_(Mecklenburg-Schwerin_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I. Adolphus Frederick (Mecklenburg-Schwerin Dükü) (sayfa mevcut değil)">Mecklenburg Dükü'nü</a> görevden alıp yerine Wallenstein'i atamasıyla 1628'in başlarında zirveye ulaştı. Bu atama, dinden bağımsız olarak tüm Alman prensliklerini birleştirmiş olsa da Bavyera Elektörü Maximilian'ın Pfalz'ı almasıyla rakiplerini tehlikeye düşürdü. Protestanlar Frederick'in unvan ve topraklarının iade edilmesini ve 1618 öncesine dönülmesini istiyorken Katolik Ligi yalnızca 1627 yılının baz alınmasını istiyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938232–233-76">[63]</a> Başarılı olacaklarına aşırı güvenen Ferdinand, Mart 1629'da 1555'ten sonra Katolik kilisesinden alınan tüm toprakların geri alınacağını duyuran bir <a href="/wiki/%C4%B0ade_Ferman%C4%B1_(1629)" title="İade Fermanı (1629)">İade Fermanı'nı</a> çıkardı. Teknik olarak yaptığı yasal olsa da politik olarak hiç akıllıca değildi çünkü bu fermanla Kuzey ve Orta Almanya'daki hemen hemen her eyalet sınırı değişecek, Kalvinizmin varlığını inkâr edecek ve yaklaşık bir yüzyıldır önemli bir varlığının olmadığı bölgelerde Katolikliği yeniden tesis edecekti. İlgili prensliklerin hiçbirinin kendisiyle aynı fikirde olmayacağını çok iyi bilen Ferdinand, İmparatorluk fermanı yöntemini kullanarak bir kez daha danışmadan yasaları değiştirme hakkını kullanmış oldu. "Alman özgürlüğüne" yönelik bu yeni saldırı, muhalefetin daha sert devam etmesini sağladı ve önceki başarısını baltaladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938242–244-77">[64]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İsveç'in_müdahalesi_(1630-1634)">İsveç'in müdahalesi (1630-1634)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=7" title="Değiştirilen bölüm: İsveç'in müdahalesi (1630-1634)" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=7" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İsveç'in müdahalesi (1630-1634)">kaynağı değiştir</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/w/index.php?title=%C4%B0sve%C3%A7%E2%80%99in_Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1%E2%80%99na_M%C3%BCdahalesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İsveç’in Otuz Yıl Savaşı’na Müdahalesi (sayfa mevcut değil)">İsveç’in Otuz Yıl Savaşı’na Müdahalesi</a></div> <a href="/wiki/II._Gustaf_Adolf" title="II. Gustaf Adolf">İsveç Kralı Gustaf Adolf</a>, yalnızca dini bir bölünme yüzünden İmparator Ferdinand'ın stratejik düşmanı değildi. Gustaf, önceki yıllarda Polonya-Litvanya'ya karşı savaşmış, ordusunu yeniden organize ve modernize etmişti. Polonya-Litvanya tahtı, İsveç tahtında da hak sahibi olan ve savaşta Ferdinand tarafından desteklenen Gustaf'ın Katolik kuzeni <a href="/wiki/III._Zygmunt_Waza" title="III. Zygmunt Waza">Zygmunt'a</a> geçmişti. İmparatorluk içinde, <a href="/w/index.php?title=Hesse-Kassel_Landgravesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hesse-Kassel Landgravesi (sayfa mevcut değil)">Hesse-Kassel</a> dükleri gibi sadece birkaç ve dağınık Protestan prens İmparatorun gücünün artmasına hala açıkça karşı çıkıyordu. 1628'de İmparatorluk, <a href="/wiki/Hansa_Birli%C4%9Fi" title="Hansa Birliği">Hansa Birliği'nin</a> bir üyesi olan <a href="/wiki/Stralsund" title="Stralsund">Stralsund'u</a> kuşattı. İsveç, kuşatmanın Baltık Denizi üzerindeki İsveç egemenliğine bir tehdit olarak kullanılmasını önlemek için Stralsund direnişçilerini destekledi. Fransa İsveç'in müdahale yapmasından yanaydı fakat Fransa da Katolik olduğu için <a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">Başbakan Kardinal Richeliueu</a>, Katolikliğe açıkça karşıymış gibi gözükmemek için sadece mali yardımlarda bulundu. Richelieu'nun politikasını, "İspanya'nın ilerlemesini durdurmak" ve "komşularını İspanyol baskısından kurtarmak" olarak nitelendiriyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMaland198098–99-78">[65]</a> Fransa'nın kaynakları İtalya'da meşgulken İsveç ve Lehistan arasında Eylül 1629'da <a href="/wiki/Altmark_Antla%C5%9Fmas%C4%B1" title="Altmark Antlaşması">Altmark Ateşkes Antlaşması'nın</a> müzakeresine yardımcı oldu ve Gustaf'ı Almanya'ya müdahalesi için boşa çıkardılar. Gustaf, kısmen IV. Christian gibi Protestan dindaşlarını desteklemek için bir arzu duyuyordu, aynı zamanda İsveç'in gelirlerini çoğunu sağlayan Baltık ticaretindeki payını en üst düzeye çıkartmak istiyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938385–386-79">[66]</a> Bu esnada, Almanya'daki prenslerin çoğu, Wallenstein'in birliklerinin egemenlik alanlarına girmesine izin verdiği için Wallenstein'e karşı önyargılıydı. Wallenstein'in ise hem Bavyera Elektörü I. Maximilian hem de Ferdinand ile arasında bir rekabet de vardı, <a href="/wiki/III._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">oğlunun</a> bir sonraki İmparator seçilmesini sağlamak için Ferdinand generali görevinden aldı. Tserclaes'e komuta devredildi fakat İmparatorluk ordusunun büyük kısmı paralı asker olduğundan İmparatordan çok Wallenstein'e bağlıydı. Gustaf, Katoliklere karşı resmi bir savaş ilanında bulunmadı. Müttefiki Stralsund'a yapılan saldırıdan sonra savaş ilan etmeden karaya çıkmak için yeterli bahanesinin olduğunu hissetti. İmparatorla anlaşmaya varmak için girişimlerde bulundu ancak bu müzakereleri her iki taraf da ciddiye almadı. Haziran 1630'da yaklaşık 18,000 askeriyle <a href="/wiki/Pomeranya_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Pomeranya Dükalığı">Pomeranya Dükalığı'na</a> bağlı Usedom adasına çıkartma yaptı. Gustaf; Usedom, Wolin, <a href="/wiki/Wolgast" title="Wolgast">Wolgast</a> ve <a href="/wiki/Anklam" title="Anklam">Anklam'ın</a> yanında Stralsund'u köprübaşı olarak kullanarak kıyıda mevzilerini oluşturdu ve Oder Nehri boyunca Stettin'e doğru ilerledi. İsveç'in bölgedeki varlığı, <a href="/w/index.php?title=XIV._Bogislaw_(Pomeranya_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="XIV. Bogislaw (Pomeranya Dükü) (sayfa mevcut değil)">Pomeranya Dükü XIV. Bogislaw</a> ile İsveç'in Polonya-Litvanya'ya karşı İsveç'in Pomeranya'daki çıkarlarını güvence altına bir <a href="/w/index.php?title=Stettin_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1630)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stettin Antlaşması (1630) (sayfa mevcut değil)">ittifaka</a> zorlamayı da başarmıştı.<a href="#cite_note-FOOTNOTENorrhem201928–29-80">[67]</a> Bunun sonucunda, Polonyalılar dikkatini Rusya'ya çevirdi ve <a href="/wiki/Smolensk_Muharebesi" title="Smolensk Muharebesi">1632-1634 Smolensk Savaşı'nı</a> başlattılar. <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Strasbourg_walter_gustave_adolphe.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Strasbourg_walter_gustave_adolphe.JPG/300px-Strasbourg_walter_gustave_adolphe.JPG" decoding="async" width="300" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Strasbourg_walter_gustave_adolphe.JPG/450px-Strasbourg_walter_gustave_adolphe.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Strasbourg_walter_gustave_adolphe.JPG/600px-Strasbourg_walter_gustave_adolphe.JPG 2x" data-file-width="2324" data-file-height="1569" /></a><figcaption><a href="/wiki/II._Gustaf_Adolf" title="II. Gustaf Adolf">Gustaf Adolf</a> ya da “Kuzeyin Aslanı” <a href="/wiki/Breitenfeld_Muharebesi_(1631)" title="Breitenfeld Muharebesi (1631)">Breitenfeld’de</a>, 1631.</figcaption></figure> Pomerenya'nın büyük bölümünü güvence altına aldıktan sonra Kral Gustaf, Lübeck ve <a href="/wiki/Hamburg" title="Hamburg">Hamburg</a> ile temas kurmak için Mecklenburg'a doğru ilerlemek ve burada <a href="/wiki/Wismar" title="Wismar">Wismar</a> ve <a href="/wiki/Rostock" title="Rostock">Rostock</a> şehirlerini ele geçirmek istedi. Doğuda Demmnitz'de bir ordu toplandığını ve Alman müttefiklerinden beklediği takviye kuvvetleri gelmediği için Gustaf bu planlarından vazgeçti ve bunun yerine doğudaki <a href="/wiki/Ko%C5%82obrzeg" title="Kołobrzeg">Kolberg'deki</a> güçlerini rahatlatmak için ilerledi. Gustaf, Katoliklere büyük bir darbe indirmeyi umuyordu fakat düzensiz şekildeki İmparatorluk birlikleri genellikle savaştan kaçındı ve bundan dolayı İsveçliler yalnızca Greifenhagen ve Garz'ı çok az bir dirençle karşılaşıp aldıklarından sonra kış için kamp kurdular. İsveç'in Protestan Almanlardan beklediği büyük destek gerçekçi değildi ve 1630'un sonunda tek yeni müttefikleri başkenti Tserclaes tarafından kuşatılan <a href="/wiki/Brandenburglu_Christian_William" title="Brandenburglu Christian William">Brandenburglu Christian William'dı</a>.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984120-81">[68]</a> Protestan prensler kendilerini İsveç'in davasına bağlamaya ilgi göstermeyince Gustaf "kaba kur" yapmayı seçti. Gustaf'ın orduları, Küstrin ve <a href="/wiki/Frankfurt_(Oder)" title="Frankfurt (Oder)">Frankfurt an der Oder</a> kasabalarını alıp yağmalayarak güneye Brandenburg'a taşındı. Bununla beraber Gustaf'ın askerleri, müttefiki olan <a href="/wiki/Magdeburg" title="Magdeburg">Magdeburg'a</a> 20 Mayıs'tan itibaren nüfusun büyük kısmının öldürüldüğü ve şehrin yakıldığı İmparatorluk birlikleri tarafından yapılan <a href="/wiki/Magdeburg%27un_Ya%C4%9Fmalanmas%C4%B1" title="Magdeburg'un Yağmalanması">korkunç bir yağmadan</a> kurtarmak için çok uzaktı ve geç kaldı. İsveçliler, Magdeburg'un yağmalanmasını avantaja çevirdiler. Avrupa'ya dağıtılan kağıtlar ve broşürler, prenslerin ve yoksulların, İmparatorun ya da en azından onun askerlerinin Protestan vatandaşlarına nasıl davrandıklarını anlamalarını sağladı. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Sack_of_Magdeburg_1631.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Sack_of_Magdeburg_1631.jpg/270px-Sack_of_Magdeburg_1631.jpg" decoding="async" width="270" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Sack_of_Magdeburg_1631.jpg/405px-Sack_of_Magdeburg_1631.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Sack_of_Magdeburg_1631.jpg/540px-Sack_of_Magdeburg_1631.jpg 2x" data-file-width="2604" data-file-height="1527" /></a><figcaption>1631'de <a href="/wiki/Magdeburg%27un_Ya%C4%9Fmalanmas%C4%B1" title="Magdeburg'un Yağmalanması">Magdeburg'un yağmalanması</a>, 25 bin nüfuslu şehirden yalnızca 5000 kişi sağ kurtuldu.</figcaption></figure> Birkaç ay içerisinde Gustaf mevzilerini güçlendirdi ve Kuzey Almanya'ya yayıldı, Alman prenslerden destek aldı ve yol boyunca paralı askerlerden ordu kurdu. Sakson sınırına ulaştığında gücü 23,000'den fazla adama ulaşmıştı. Protestan olmalarına ve İmparatorluk askerleri tarafından yapılan yıkıma rağmen hem Saksonya hem de Brandenburg'un Pomeranya'da İsveç'inkilerle ters düşen kendi çıkarları vardı. Geçmişteki deneyimler de yabancı bir gücü İmparatorluğa davet etmenin onların gitmelerini sağlamaktan daha kolay olduğunu gösteriyordu. Her ikisi de güçlü Alman devletleriydi ve Pomeranya'ya yapılan gibi kolayca bir şeye zorla imza atmazlardı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEO'Connell1968253–254-82">[69]</a> Doğu Brandenburg'da zaten önemli bir bölgeyi işgal eden Gustaf Adolf, ordusuyla <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin'e</a> doğru ilerledi ve ordusunu şehir dışında yoğunlaştırdı. Böylece <a href="/wiki/George_William_(Brandenburg_Elekt%C3%B6r%C3%BC)" class="mw-redirect" title="George William (Brandenburg Elektörü)">Elektör George William'ı</a> İsveç'e müttefik olarak katılmaya zorladı. George William bir ittifak kurmadı fakat İsveç'e transit geçiş hakkı, iki kale ve sübvansiyon verdi. Bunun sonucunda Katolik orduları Brandenburg'u ve diğer Hohenzollern topraklarını defalarca tahrip edecekti. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Swedish_phase_Bul_Map.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Swedish_phase_Bul_Map.png/270px-Swedish_phase_Bul_Map.png" decoding="async" width="270" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Swedish_phase_Bul_Map.png/405px-Swedish_phase_Bul_Map.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Swedish_phase_Bul_Map.png/540px-Swedish_phase_Bul_Map.png 2x" data-file-width="5349" data-file-height="4464" /></a><figcaption>İsveç'in müdahalesi</figcaption></figure> Richelieu bir kez daha Fransa'nın mali gücünü İsveç ve Alman prensleri arasındaki farklılıkları ortadan kaldırmak için kullandı. 1631 yılında <a href="/w/index.php?title=B%C3%A4rwalde_Antla%C5%9Fmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bärwalde Antlaşması (sayfa mevcut değil)">Bärwalde Antlaşması</a> ile İsveçlilere, Saksonya ve Brandenburg dahil Protestan bloğuna fon sağladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEO'Connell1968256-83">[70]</a> Bu fon yılda 400.000 <a href="/w/index.php?title=Reichsthaler&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reichsthaler (sayfa mevcut değil)">Reichsthaler</a> ya da bir milyon <a href="/w/index.php?title=Frans%C4%B1z_Livresi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fransız Livresi (sayfa mevcut değil)">livre</a> ve ek olarak 1630 için ekstra 120.000 Reichsthalerdi. Toplam Fransız devlet bütçesinin %2'sinden az olmasına rağmen bu para İsveç bütçesinin %25'indne fazlasını oluşturuyordu ve bununla da Gustaf 36,000 kişilik bir ordu kurdu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEPorshnev199538-84">[71]</a> Yaz ortasında General Tserclaes, <a href="/w/index.php?title=I._John_George_(Saksonya_Elekt%C3%B6r%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I. John George (Saksonya Elektörü) (sayfa mevcut değil)">I. John George'den</a> Sakson topraklarından geçmek için izin istedi, Elektör Saksonya'nın henüz savaşa girmediğini belirterek teklifi reddetti. Bunun üzerine Tserclaes, ordusu ile Gustaf'ın arasındaki en kısa mesafe olduğu için Saksonya Elektörlüğü'nü işgal etti ve Saksonların tarafsızlığını sona erdirdi. Tserclaes'in planı, birlikleri Jena yakınlarındaki birliklerle (yaklaşık 5,000 profesyonel asker) ve Hesse'den yola çıkan <a href="/w/index.php?title=Otto_Heinrich_Fugger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Otto Heinrich Fugger (sayfa mevcut değil)">Kont Otto von Fugger'in</a> daha büyük kuvvetleriyle birleşinceye kadar İsveçlilerle ve Saksonlarla temastan kaçınmaktı. Gustaf ve John George güçlerini birleştirdiler ve Tserclaes ile <a href="/wiki/Leipzig" title="Leipzig">Leipzig</a> yakınlarında bir yerde çarpışmayı planladılar. Bu birleşik İsveç ve Sakson ordusu, Eylül 1631'de Leipzig yakınlarındaki <a href="/wiki/Breitenfeld_Muharebesi_(1631)" title="Breitenfeld Muharebesi (1631)">Breitenfeld'de</a> İmparatorluk ordusuna büyük darbe indiren büyük bir zafer kazandılar. Savaştan sonra Tserclaes'in komutasındaki İmparatorluk ordusu yalnızca 7,000 kişilik bir ordu kurabildi. Bu zaferle cesaretlenen İsveç, Alman Protestanlardan daha büyük destek aldı. Böylece John George komutasındaki Sakson ordusu Bohemya'daki <a href="/wiki/Habsburg_Monar%C5%9Fisi" title="Habsburg Monarşisi">Habsburg</a> topraklarına, Gustaf <a href="/wiki/Avusturya_Ar%C5%9Fid%C3%BCkl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Avusturya Arşidüklüğü">Avusturya'ya</a> saldırmaya hazırlanırken ve emrindeki <a href="/wiki/Gustav_Horn" title="Gustav Horn">Gustav Horn</a> ise <a href="/wiki/Frankonya" title="Frankonya">Frankonya'ya</a> doğru ilerledi. Şubat 1632'de Horn, büyük ölçüde Alman askerlerinden oluşan bir kuvvetle <a href="/wiki/Bamberg" title="Bamberg">Bamberg</a> kasabasına saldırdı, Tserclaes 22,000 adamla <a href="/wiki/N%C3%B6rdlingen" title="Nördlingen">Nördlingen'den</a> kuzeye doğru ilerledi ve 9 Mart'ta şehri geri aldı. Bu başarıyı takip edemeyecek kadar zayıf olmasına rağmen ve <a href="/wiki/Tuna" title="Tuna">Tuna</a> üzerinde büyük bir köprüyü kontrol eden <a href="/wiki/Ingolstadt" title="Ingolstadt">Ingolstadt'a</a> geri çekilmesine rağmen Gustaf Alman müttefiklerinin bu denli tehdit edilmesinden korktu ve Avusturya'yı işgal etme planlarından vazgeçerek <a href="/wiki/Mainz" title="Mainz">Mainz'deki</a> kışlık karargahından güneye Bavyera'ya taşındı. Kendi güçlerini Horn, <a href="/wiki/Johan_Ban%C3%A9r" title="Johan Banér">Johan Banér</a> ve <a href="/wiki/William_(Saxe-Weimar_d%C3%BCk%C3%BC)" title="William (Saxe-Weimar dükü)">Saxe-Weimar Dükü William</a> ile birleştirerek 37,705 adam ve 72 topluk bir güce ulaştı. İsveçliler 31 Mart'ta <a href="/wiki/N%C3%BCrnberg" title="Nürnberg">Nürnberg'e</a> girdiler, ardından 6 Nisan'da Tserclaes'in Lech Nehri boyunca bir savunma hattı kurduğu yerin yakınındaki <a href="/wiki/Donauw%C3%B6rth" title="Donauwörth">Donauwörth'ü</a> ele geçirdiler. 22,000 kişilik ana ordu, Rain'in etrafına yerleştirildi, 5,000 kişilik bir müfreze de Augsburg'daki başka bir geçişi kapadı. Ardından yaşanan <a href="/wiki/Rain_Muharebesi" title="Rain Muharebesi">Rain Muharebesi</a> bir başka İsveç zaferiydi, Tserclaes ise ağır yaralandı ve daha sonra aldığı yaralar yüzünden öldü. Fazla müstahkem şehir sayısı nedeniyle Tuna yoluyla Viyana'ya gidemeyen Gustaf, Münih kapılarına kadar Güney Bavyera'nın iç kısımlarında bir yıkım dalgası başlattı. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Battle_of_Lutzen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/280px-Battle_of_Lutzen.jpg" decoding="async" width="280" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/420px-Battle_of_Lutzen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/560px-Battle_of_Lutzen.jpg 2x" data-file-width="2143" data-file-height="1421" /></a><figcaption>Kral <a href="/wiki/II._Gustaf_Adolf" title="II. Gustaf Adolf">Gustaf</a>, Kasım 1632’deki <a href="/wiki/L%C3%BCtzen_Muharebesi_(1632)" title="Lützen Muharebesi (1632)">Lützen Muharebesi’nde</a> öldürüldü.</figcaption></figure> Tserclaes'in ölümünden sonra İmparator Ferdinand, eski askeri lideri olan <a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Wallenstein'i</a>, Bavyera'daki Adolf'u durdurmak için askeri hizmete geri çağırdı. Adolf Münih'i işgal ederken Wallenstein birkaç hafta içinde yeni bir ordu kurdu ve Adolf'ın tedarik zincirini kesmek için Kuzey Bohemya'ya ve ardından Kuzey Bavyera'ya ilerledi. İsveçlilerin Almanya içlerinde aşırı yayıldığını bilerek <a href="/wiki/Frankonya" title="Frankonya">Frankonya'ya</a> ilerdi ve İsveç tedarik hattını tehdit ederek <a href="/wiki/F%C3%BCrth" title="Fürth">Fürth'e</a> yerleşti. Tehlikeyi gören Adolf, Wallenstein ile savaşmak için ordusunu kuzeye doğru hareket ettirdi. Sayıca az olduğunu fark eden Adolf, müstahkem şehir olan Nürnberg'e taktiksel geri çekilme emri verdi. Wallenstein'in ordusu İsveçlileri açlıktan öldürmek için hemen <a href="/wiki/N%C3%BCrnberg_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1" title="Nürnberg Kuşatması">şehri kuşattı</a>. Adolf, çıkmazı kırmak için umutsuz bir girişimle Wallenstein'in ordusuna Ağustos ayının sonlarında <a href="/wiki/Alte_Veste_Muharebesi" title="Alte Veste Muharebesi">Alte Veste Muharebesi'nde</a> (Nürnberg yakınlarındaki ormanlık bir tepedeki eski kale) ve Eylül ayı başında <a href="/wiki/F%C3%BCrth_Muharebesi" title="Fürth Muharebesi">Fürth Muharebesi'nde</a> saldırdı ancak başarısız oldu. Bu muharebeler, savaşın en büyük muharebelerinden bazılarıydı ancak Gustaf'ın tüm seferi sırasında yaptığı en büyük yanlışlardı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBrzezinski20014-85">[72]</a> Kuşatma, İsveçlilerin Nürnberg'den ayrılıp kuzeye kaçmasıyla birkaç hafta sonra sona erdi. Her iki taraf da erzak eksikliğinden ve hastalıktan muzdarip olduğundan Wallenstein geri çekilen İsveçlileri takip etmedi. İki ay sonra Kasım'da, İsveçliler ve İmparatorluk bir kez daha <a href="/wiki/L%C3%BCtzen_Muharebesi_(1632)" title="Lützen Muharebesi (1632)">Lützen'de</a> karşı karşıya geldiler ve her iki taraf da ağır kayıplar verdi. Bazı İsveç birimleri %60'ın üzerinde kayıp verdi ve Kral Gustaf bir süvari saldırısı esnasında öldürüldü, Wallenstein'in yardımcısı <a href="/wiki/Gottfried_Heinrich_Graf_zu_Pappenheim" title="Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim">Pappenheim</a> da öldürüldü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009509-86">[73]</a> Savaş, Wallenstein'in topçularını geride bırakıp yaralandığı alacakaranlığa kadar devam etti ve Wallenstein geri çekildi. Ağır kayıplara rağmen savaşın sonucu halen tartışmalı olsa da İsveçliler savaşa bir zafer olarak baktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson201899-87">[74]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEBrzezinski200174-88">[75]</a> Kral Gustaf'ın ölümünün ardından İsveç politikasını son derece yetenekli olan <a href="/wiki/Axel_Oxenstierna" title="Axel Oxenstierna">Şansölye Axel Oxenstierna</a> yönetmeye başladı. Ordunun kontrolünü sağladıktan sonra, Protestan prenslerle daha önceki gevşek ittifakı daha resmi bir yapıyla değiştirmeyi planlıyordu. Bunu, İsveç devletini istikrara kavuşturmak için gereken bir ihtiyaçtan ve müttefiklerinin güvenilirliği konusundaki şüphelerden dolayı hayata geçirmek istiyordu. Lützen'den sonra Saksonya Elektörü John George bir tarafsızlık antlaşması müzakere etmek için Alman Protestanlara <a href="/wiki/Dresden" title="Dresden">Dresden'de</a> bir zirveye davet etti, Fransa ise gelişmeleri bekleyerek İsveç'e ödediği sübvansiyonları askıya aldı. İmparatorluk danışmanları, Ferdinand'ı bundan faydalanmaya ve İade Fermanı'nı tersine çevirmesini önerdiler ancak Ferdinand kayıplarını askeri yollarla telafi edeceğine inanıyordu ve fırsatı kaçırdı. Mart ayında Oxenstierna; <a href="/wiki/Yukar%C4%B1_Ren_%C3%87emberi" title="Yukarı Ren Çemberi">Yukarı Ren</a>, <a href="/wiki/A%C5%9Fa%C4%9F%C4%B1_Ren-Vestfalya_%C3%87emberi" title="Aşağı Ren-Vestfalya Çemberi">Aşağı Ren-Vestfalya</a>, <a href="/w/index.php?title=Svabya_%C3%87emberi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Svabya Çemberi (sayfa mevcut değil)">Svabya</a> ve <a href="/w/index.php?title=Frankonya_%C3%87emberi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frankonya Çemberi (sayfa mevcut değil)">Frankonya Çemberlerinin</a> üyelerini <a href="/wiki/Heilbronn" title="Heilbronn">Heilbronn'a</a> davet etti. <a href="/wiki/Hansa_Birli%C4%9Fi" title="Hansa Birliği">Hansa Birliği</a> ülkelerini toplama çabaları başarısız olsa da 27 Nisan 1633'te <a href="/wiki/Heilbronn_Ligi" title="Heilbronn Ligi">Heilbronn Ligi</a> kuruldu. Fransa, 7 Nisan'da sübvansiyon ödemelerine devam etti, en önemlisi bu paralar İsveç'in kontrolünü garanti altına alarak doğrudan İsveç'e ödenmeye başlandı. Oxenstierna, askeri meseleleri veto hakkıyla Lig Direktörü olarak atandı. Üçü İsveçli, diğerleri Kont Solms-Hohensolms gibi uzun süredir destekçileri olan on danışmandan oluşan bir konsey tarafından desteklendi. Temmuz'da Ligin <a href="/w/index.php?title=George_(Brunswick-L%C3%BCneburg_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="George (Brunswick-Lüneburg Dükü) (sayfa mevcut değil)">Brünswick-Lüneburg Dükü George</a> ve <a href="/w/index.php?title=Dodo_zu_Innhausen_und_Knyphausen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dodo zu Innhausen und Knyphausen (sayfa mevcut değil)">Dodo Knyphausen</a> komutasındaki birleşik kuvvetleri, <a href="/wiki/Oldendorf_Muharebesi" title="Oldendorf Muharebesi">Oldendorf'ta</a> Bavyera generali Bronckhorst-Gronsfeld tarafından yönetilen bir İmparatorluk ordusunu yendi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009523-89">[76]</a> Bu arada Lützen Muharebesi, Wallenstein'in prestijini ciddi şekilde etkilemiş, içteki rakipleri ise Bronckhorst-Gronsfeld'i desteklemediğini iddia etmişti. Wallenstein'in taraf değiştirmeye hazırlandığı söylentileri de çıkınca İmparator Ferdinand 1634 Şubat ayında tutuklanmasını emretti. 25 Şubat'ta <a href="/wiki/Cheb" title="Cheb">Cheb'de</a> ise kendi subayları tarafından <a href="/w/index.php?title=Wallenstein_Suikasti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wallenstein Suikasti (sayfa mevcut değil)">suikastle öldürüldü</a>.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938220–222-90">[77]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Jan_van_der_Hoecke_-_The_Battle_of_N%C3%B6rdlingen,_1634.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Jan_van_der_Hoecke_-_The_Battle_of_N%C3%B6rdlingen%2C_1634.jpg/250px-Jan_van_der_Hoecke_-_The_Battle_of_N%C3%B6rdlingen%2C_1634.jpg" decoding="async" width="250" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Jan_van_der_Hoecke_-_The_Battle_of_N%C3%B6rdlingen%2C_1634.jpg/375px-Jan_van_der_Hoecke_-_The_Battle_of_N%C3%B6rdlingen%2C_1634.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Jan_van_der_Hoecke_-_The_Battle_of_N%C3%B6rdlingen%2C_1634.jpg/500px-Jan_van_der_Hoecke_-_The_Battle_of_N%C3%B6rdlingen%2C_1634.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1393" /></a><figcaption>1634'te <a href="/wiki/N%C3%B6rdlingen_Muharebesi_(1634)" title="Nördlingen Muharebesi (1634)">Nördlingen’deki</a> yenilgi, Protestan-İsveç ittifakı için büyük bir gerilemeye neden oldu ve Ertesi yıl Fransa’nın savaşa girmesine sebep oldu.</figcaption></figure> Wallenstein'in ve onun teşkilatının kaybı, İmparator Ferdinand'ı askeri destek için İspanya'ya bağımlı hale getirdi. İspanyolların temel endişeleri Hollandalılara karşı yürüttükleri sefer için <a href="/w/index.php?title=%C4%B0spanyol_Yolu&action=edit&redlink=1" class="new" title="İspanyol Yolu (sayfa mevcut değil)">İspanyol Yolu'nu</a> yeniden açmak olduğu için odak noktası Renenya ve Bavyera'ya kaydı. Yeni İspanyol Hollandası Valisi olarak atanan <a href="/w/index.php?title=Avusturyal%C4%B1_Kardinal-Prens_Ferdinand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avusturyalı Kardinal-Prens Ferdinand (sayfa mevcut değil)">Avusturyalı Kardinal-Prens Ferdinand</a>, İtalya'da 18,000 kişilik bir ordu kurdu ve bu ordu 2 Eylül 1634'te Donaüwörth'te İmparatorun <a href="/wiki/III._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">oğlu Macaristan kralı Ferdinand</a> liderliğindeki 15,000 kişilik bir İmparatorluk ordusuyla birleşti ve İsveç garnizonunun bulunduğu Nördlingen'e doğru birlikte harekete geçtiler. <a href="/wiki/Gustav_Horn" title="Gustav Horn">General Horn</a> ve <a href="/w/index.php?title=Bernard_(Saxe-Weimar_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bernard (Saxe-Weimar Dükü) (sayfa mevcut değil)">Saxe-Weimar Dükü Bernard</a> tarafından komuta edilen İsveç-Alman ordusu, şehrin yardımına gitti fakat karşılarındaki İmparatorluk-İspanya ordusunu sayısal ve nitelik olarak hafife aldılar. 6 Eylül'de Horn, Nördlingen'in güneyindeki tepelere inşa edilen tahkimatlara karşı bir dizi saldırı başlattı fakat hepsi geri püskürtüldü. Düşmanlarının sayısal üstünlüğü, İmparatorluk-İspanya komutanlarının pozisyonlarını sürekli olarak takviye edebileceği anlamına geliyordu ve Horn sonunda geri çekilmeye karar verdi. Geri çekilme esnasında İmparatorluk süvarileri tarafından etrafları sarıldı ve Protestan ordusu tam anlamıyla çöktü. <a href="/wiki/N%C3%B6rdlingen_Muharebesi_(1634)" title="Nördlingen Muharebesi (1634)">Nördlingen'deki</a> kesin zafer, Güney Almanya'daki İsveç gücünü yok etti ve İsveç'in savaştan sonra İmparator ile barış yapmaya çalışan Alman müttefiklerinin de iltica etmesine yol açtı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEKamen2003385–386-91">[78]</a> Yenilginin geniş kapsamlı bölgesel ve stratejik sonuçları oldu; İsveçliler Bavyera'dan çekilmek zorunda kaldılar ve Protestan Alman müttefikleri Mayıs <a href="/wiki/Prag_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1_(1635)" title="Prag Barışı (1635)">1635'teki Prag Barışı</a> şartlarına göre İmparator Ferdinand ile barış yaptılar. Daha önce yalnızca Hollandalıları ve İsveçlileri mali olarak yardım etmekle sınırlayan Fransa, Nördlingen'deki Katolik zaferi üzerine, Habsburg gücünün yeniden artması ve konsolide olmasından korkarak savaşa aktif bir savaşçı olarak girmeye karar verdi. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="2._Aşama:_Fransa'nın_savaşa_girmesi_(1635-1648)">2. Aşama: Fransa'nın savaşa girmesi (1635-1648)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=8" title="Değiştirilen bölüm: 2. Aşama: Fransa'nın savaşa girmesi (1635-1648)" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=8" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: 2. Aşama: Fransa'nın savaşa girmesi (1635-1648)">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Cardinal_de_Richelieu_(detail).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Cardinal_de_Richelieu_%28detail%29.jpg/220px-Cardinal_de_Richelieu_%28detail%29.jpg" decoding="async" width="220" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Cardinal_de_Richelieu_%28detail%29.jpg/330px-Cardinal_de_Richelieu_%28detail%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Cardinal_de_Richelieu_%28detail%29.jpg/440px-Cardinal_de_Richelieu_%28detail%29.jpg 2x" data-file-width="472" data-file-height="499" /></a><figcaption><a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">Kardinal Richelieu</a>, savaş boyunca Fransız dış politikasını büyük ölçüde yöneten isimdi.</figcaption></figure> Nördlingen Muharebesi, savaşı bitirmek yerine savaşa Fransa'nın dahil olmasını sağlayarak savaşı genişletti. Richelieu İsveçlilere <a href="/w/index.php?title=Compi%C3%A8gne_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1635)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Compiègne Antlaşması (1635) (sayfa mevcut değil)">yeni sübvansiyonlar</a> bağladı, Renenya'ya bir saldırı için <a href="/w/index.php?title=Bernard_(Saxe-Weimar_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bernard (Saxe-Weimar Dükü) (sayfa mevcut değil)">Saxe-Weimar Dükü Bernard'a</a> tarafından yönetilecek bir paralı asker ordusu tuttu ve Mayıs 1635'te İspanya'ya <a href="/wiki/Fransa-%C4%B0spanya_Sava%C5%9F%C4%B1_(1635-59)" class="mw-redirect" title="Fransa-İspanya Savaşı (1635-59)">resmi olarak savaş ilan etti</a>.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984132–134-92">[79]</a> Birkaç gün sonra Alman devletleri ve Ferdinand <a href="/wiki/Prag_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1_(1635)" title="Prag Barışı (1635)">Prag Barışı'nı</a> kabul ettiler. İade Fermanı'nın geri çekilmesi karşılığında Heilbronn ve Katolik Ligi feshedildi, Saksonya ve Bavyera kendi güçlerinin kontrolünü elinde tutacaklardı fakat kalan ordular tek bir İmparatorluk ordusu altında birleşecekti. Bu noktadan sonra savaş, savaşın Almanların arasındaki dini çatışmadan çıktığı nokta olarak görülür.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBireley197632-93">[80]</a> Mart 1635'te bir Fransız kuvveti <a href="/w/index.php?title=Valtellina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Valtellina (sayfa mevcut değil)">Valtellina'ya</a> girerek İspanyol kontrolündeki Milano ile İmparatorluk arasındaki bağlantıyı bir kez daha kesmiş oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEKamen2003387-94">[81]</a> Mayıs ayında 35,000 kişilik Fransız ana ordusu, İspanyol Hollandası'nı işgal etti fakat hastalık ve firarlardan dolayı 17,000 kayıp verdikten sonra Temmuz ayında geri çekilmek zorunda kaldılar. 1636'da bir İspanyol saldırısı Kuzey Fransa'daki <a href="/w/index.php?title=Corbie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Corbie (sayfa mevcut değil)">Corbie'ye</a> ulaştı, bu olay sonucunda Paris'te bir panik havası oluşurken erzak sıkıntı İspanyol ordusunun geri çekilmesine sebep oldu ve bu tarz bir saldırı bir daha tekrarlanmadı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEIsrael1995272–273-95">[82]</a> Mart 1636'da <a href="/w/index.php?title=Wismar_Antla%C5%9Fmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wismar Antlaşması (sayfa mevcut değil)">Wismar Antlaşması'na</a> göre Fransa, İsveç ile ittifak olup Otuz Yıl Savaşları'na resmen katıldı. İsveç'in kazanımlarının çoğu elden gitmiş, Saksonlar da dahil olmak üzere yerel müttefikler kaybedilmiş ve kuzeydeki İsveç pozisyonu savunmasız kalmış olsa da <a href="/wiki/Johan_Ban%C3%A9r" title="Johan Banér">Johan Banér</a> komutasındaki bir İsveç ordusu Brandenburg'a girdi ve 4 Ekim 1636'da <a href="/w/index.php?title=Wittstock_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wittstock Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Wittstock Muharebesi'nde</a> bir İmparatorluk kuvvetini yenmeyi başardı. Bu zaferle birlikte İsveç, Kuzey ve Doğu Almanya'daki konumlarını yeniden kurmaya başladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMurdochZickermanMarks201280–85-96">[83]</a> II. Ferdinand Şubat 1637'de öldü ve yerine kötüleşen bir askeri pozisyonla karşı karşıya kalan <a href="/wiki/III._Ferdinand_(Kutsal_Roma_imparatoru)" title="III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)">III. Ferdinand</a> geçti. Mart 1638'de Bernard, <a href="/w/index.php?title=Rheinfelden_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rheinfelden Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Rheinfelden'de</a> bir İmparatorluk ordusunu yok ederken Aralık ayında <a href="/w/index.php?title=Breisach_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Breisach Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Breisach'ı</a> ele geçirerek Alsas'ın Fransa kontrolü altında kalmasını güvence altına aldı ve İspanyol Yolu'nu kesti. Ekim ayında <a href="/wiki/Melchior_von_Hatzfeldt" title="Melchior von Hatzfeldt">von Hatzfeldt</a>, <a href="/w/index.php?title=Vlotho_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vlotho Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Vlotho'da</a> İsveç-İngiliz-Pfalz ordusunu yendi ancak Matthias Gallas komutasındaki ana İmparatorluk ordusu Kuzey ve Doğu Almanya'yı harap olmuş bölgede ordusunu besleyemediği için bölgeyi İsveçlilere terk etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009595–598-97">[84]</a> Banér, Nisan 1639'da <a href="/w/index.php?title=Chemnitz_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chemnitz Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Chemnitz'de</a> Saksonları yendi, ardından da Mayıs'ta Bohemya'ya girdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009615-98">[85]</a> Durumu toparlamak için Ferdinand, <a href="/w/index.php?title=Ottavio_Piccolomini&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ottavio Piccolomini (sayfa mevcut değil)">Piccolomini'nin</a> ordusunu <a href="/w/index.php?title=Thionville_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thionville Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Thionville'den</a> çıkartmak zorunda kaldı ve Avusturya ile İspanya arasındaki doğrudan askeri işbirliğine son verdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009661–662-99">[86]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Ferdinand_III,_Holy_Roman_Emperor.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Ferdinand_III%2C_Holy_Roman_Emperor.jpg/220px-Ferdinand_III%2C_Holy_Roman_Emperor.jpg" decoding="async" width="220" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Ferdinand_III%2C_Holy_Roman_Emperor.jpg/330px-Ferdinand_III%2C_Holy_Roman_Emperor.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Ferdinand_III%2C_Holy_Roman_Emperor.jpg/440px-Ferdinand_III%2C_Holy_Roman_Emperor.jpg 2x" data-file-width="1183" data-file-height="1450" /></a><figcaption>III. Ferdinand babasının 1637’deki ölümü üzerine Kutsal Roma İmparatoru seçildi.</figcaption></figure> İspanya başbakanı Olivares üstündeki baskı özellikle <a href="/wiki/Napoli_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1639)" title="Napoli Antlaşması (1639)">Polonyalı yardımcı kuvvetleri kiralama girişimlerinin</a> başarısız olmasının ardından barış yapması için arttı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEPazos2011130–131-100">[87]</a> İspanyol Yolu'nun kesilmesi <a href="/wiki/Madrid" title="Madrid">Madrid'i</a> Flanders'daki ordularını deniz yoluyla ikmal etmeye zorladı ve Ekim 1639'da <a href="/w/index.php?title=Downs_Deniz_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Downs Deniz Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Downs Deniz Muharebesi'nde</a> büyük bir İspanyol konvoyu yok edildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBely201494–95-101">[88]</a> Hollanda'nın <a href="/wiki/Portekiz_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Portekiz İmparatorluğu">Portekiz'in Afrika ve Amerika'daki topraklarına</a> saldırıları, o zamanlar İspanyol İmparatorluğu'nun bir parçası olan Portekiz'de huzursuzluğa sebep oldu ve bu durum ağır vergilerle birleşince Portekiz ve <a href="/w/index.php?title=Orak%C3%A7%C4%B1lar_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orakçılar Savaşı (sayfa mevcut değil)">Katalonya'da isyanlar</a> çıktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTECosta20054-102">[89]</a> Fransızlar 1640 Ağustos'unda <a href="/w/index.php?title=Arras_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1640)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arras Kuşatması (1640) (sayfa mevcut değil)">Arras'ı ele geçirdikten</a> sonra Olivares, Hollanda'nın bağımsızlığını kabul etmenin ve Flanders'da daha fazla kaybı önlemenin vaktinin geldiğini söylüyordu. İspanya hala müthiş bir güç olarak kalmıştı ama artık Ferdinand'ı mali olarak destekleyemiyordu, bu da Ferdinand'ın savaşa devam etmesini etkiledi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEVan_Gelderen2002284-103">[90]</a> Bernard Temmuz 1639'da öldükten sonra, askerleri Weser boyunca etkisiz bir sefer için Banér'in İsveç ordusuna katıldı. Ocak 1641'de Regensburg'daki İmparatorluk Diyeti'ne yapılan saldırı çok dikkat çekmişti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984150-104">[91]</a> Daha sonra geri çekilmek zorunda kalan Banér, Mayıs ayında <a href="/wiki/Halberstadt" title="Halberstadt">Halberstadt'a</a> ulaştı ve orada öldü. Haziran ayında <a href="/w/index.php?title=Wolfenb%C3%BCttel_Muharebesi_(1641)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wolfenbüttel Muharebesi (1641) (sayfa mevcut değil)">Wolfenbüttel'de</a> bir İmparatorluk ordusunu yenmelerine rağmen çoğu Alman olan birlikleri maaş eksikliği nedeniyle isyan etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938446-105">[92]</a> Bu durum, <a href="/wiki/Lennart_Torstensson" title="Lennart Torstensson">Lennart Torstenson'un</a> Kasım ayında 7,000 İsveçli asker ve isyancıları tatmin edecek kadar nakit parayla gelmesiyle kurtarıldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938447-106">[93]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Tortensson1642_marcossouza.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Tortensson1642_marcossouza.jpg/260px-Tortensson1642_marcossouza.jpg" decoding="async" width="260" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Tortensson1642_marcossouza.jpg/390px-Tortensson1642_marcossouza.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Tortensson1642_marcossouza.jpg/520px-Tortensson1642_marcossouza.jpg 2x" data-file-width="1187" data-file-height="811" /></a><figcaption>Savaşın Fransız-İsveç dönemindeki seferler (1642'ye kadar)</figcaption></figure> Ocak 1642'de <a href="/w/index.php?title=Kempen_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kempen Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Kempen'deki</a> Fransız zaferini, Torstenson'un <a href="/w/index.php?title=Leopold_Wilhelm_(Avusturya_Ar%C5%9Fid%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leopold Wilhelm (Avusturya Arşidükü) (sayfa mevcut değil)">Avusturya Arşidükü Leopold Wilhelm</a> liderliğindeki İmparatorluk ordusuna yaklaşık 10,000 kayıp verdirttiği Ekim 1642'deki <a href="/w/index.php?title=Breitenfeld_Muharebesi_(1642)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Breitenfeld Muharebesi (1642) (sayfa mevcut değil)">İkinci Breitenfeld Muharebesi</a> izledi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEClodfelter200841-107">[94]</a> Aralık'ta Leipzig'in ele geçirilmesi İsveçlilere Almanya'da önemli yeni bir üs sağladı ve <a href="/wiki/Freiberg" title="Freiberg">Freiberg'i</a> ele geçirememelerine rağmen<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009636–639-108">[95]</a> 1643'te Sakson ordusunu birkaç izole garnizona sıkıştırmıştılar.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009641–642-109">[96]</a> Ferdinand, hedeflerine artık askeri yollarla ulaşamayacağını kabullenmişti. İmparatorluk devletlerini Fransa ve İsveç ile olan müzakerelere katılmasını engellemek ve İmparatorluğu bir bütün olarak temsil etmeyi umarak savaşa devam etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMiltonAxworthySimms201860–65-110">[97]</a> Aralık 1642'de Richelieu'nun öldü, ardından 14 Mayıs 1643'te <a href="/wiki/XIII._Louis" title="XIII. Louis">Kral XIII. Louis</a> de öldü ve tahta beş yaşındaki oğlu <a href="/wiki/XIV._Louis" title="XIV. Louis">XIV. Louis</a> geçti. Bununla beraber Richelieu'nun politikaları halefi olan <a href="/wiki/Jules_Mazarin" title="Jules Mazarin">Kardinal Mazarin</a> tarafından devam ettirildi, Fransızların Alsas'taki kazanımları, Hollanda'da İspanya'ya karşı olan savaşa yeniden odaklanmayı sağladı. 19 Mayıs'ta <a href="/w/index.php?title=Loius_de_Bourbon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Loius de Bourbon (sayfa mevcut değil)">Condé Kontu Loius de Bourbon</a>, <a href="/w/index.php?title=Rocroi_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rocroi Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Rocroi'de</a> İspanyollara karşı meşhur bir zafer kazandı ve bu zafer İspanyolların Alçak Ülkeler üzerinden bir başka Fransa'yı işgal şansını ortadan kaldırdı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984171-111">[98]</a> Condé'nin Rocroi'daki felaketten tam olarak yararlanamamasının en büyük nedeni savaşçıları etkileyen faktörlerden kaynaklanıyordu. 25 yıllık savaşın açtığı tahribat, orduların savaşmaktan çok yiyecek aramak için enerji harcamalarına neden oluyordu. Bu yüzden de süvariler çok daha önem kazanıyor ve daha küçük ve daha hareketli olmaya zorluyordu. Bu yemek ihtiyacı aynı zamanda sefer mevsimlerini de kısalttı çünkü yemek toplama ihtiyacı daha seferi daha da erteliyordu ve bu yüzden orduları genelliklere nehirlere yakın, kolayca yemek tedarik edebilecekleri alanlara kısıtlıyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009587-112">[99]</a> Buna ek olarak, Fransızlar Kasım ayında <a href="/w/index.php?title=Tuttlingen_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tuttlingen Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Tuttlingen Muharebesi'nde</a> <a href="/w/index.php?title=Franz_von_Mercy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Franz von Mercy (sayfa mevcut değil)">Franz von Mercy</a> liderliğindeki bir İmparatorluk-Bavyera ordusu tarafından imha edildikten sonra Almanya'da yeni bir ordu kurmak zorunda kaldılar.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009643–645-113">[100]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:1647_Vrancx_Marauding_soldiers_anagoria.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/1647_Vrancx_Marauding_soldiers_anagoria.JPG/250px-1647_Vrancx_Marauding_soldiers_anagoria.JPG" decoding="async" width="250" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/1647_Vrancx_Marauding_soldiers_anagoria.JPG/375px-1647_Vrancx_Marauding_soldiers_anagoria.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/1647_Vrancx_Marauding_soldiers_anagoria.JPG/500px-1647_Vrancx_Marauding_soldiers_anagoria.JPG 2x" data-file-width="5227" data-file-height="3168" /></a><figcaption>Yolcular askerler tarafından saldırıya uğruyor, <a href="/wiki/Sebastian_Vrancx" class="mw-redirect" title="Sebastian Vrancx">Sebastian Vrancx</a>, 1647. Arka planda harap olmuş manzaraya dikkatle bakınız, 1640’lara gelindiğinde atlar için malzeme ve yem sıkıntısı askeri seferleri büyük ölçüde kısıtladı.</figcaption></figure> Rocroi Muharebesi'nden kısa bir süre sonra Ferdinand, İsveç ve Fransa'yı <a href="/wiki/Vestfalya_(b%C3%B6lge)" title="Vestfalya (bölge)">Vestfalya'nın</a> <a href="/wiki/M%C3%BCnster" title="Münster">Münster</a> ve <a href="/wiki/Osnabr%C3%BCck" title="Osnabrück">Osnabrück</a> kasabalarında barış görüşmeye davet etti fakat Danimarka Kralı IV. Christian'ın Hamburg'u ablukaya alıp Baltık Denizi'ndeki geçiş ücretlerini arttırması bu görüşmeleri geciktirdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009687-114">[101]</a> IV. Christian'ın bu hareketi, Hollanda ve İsveç ekonomilerini ciddi şekilde etkiledi ve Aralık 1643'te İsveçliler Hollanda'nın deniz desteği sağlamasıyla Yutland'ı işgal etti ve <a href="/wiki/Torstenson_Muharebesi" title="Torstenson Muharebesi">Torstenson Savaşı</a> başlamış oldu. Ferdinand, İsveçlilere arkadan saldırmak için Gallas komutasında bir İmparatorluk ordusu topladı fakat bu da facia bir karar olduğunu kısa sürede kanıtladı. Mayıs 1644'te Danimarka'daki savaşı bitirmek için <a href="/w/index.php?title=Carl_Gustaf_Wrangel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carl Gustaf Wrangel (sayfa mevcut değil)">Wrangel'den</a> ayrılan Torstenson, İmparatorluğa doğru yürüdü ve Gallas onu durduramadı. Danimarkalılar Ekim 1644'te <a href="/w/index.php?title=Fehmarn_Muharebesi_(1644)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fehmarn Muharebesi (1644) (sayfa mevcut değil)">Fehmarn'daki</a> yenilgilerinden sonra barış istediler.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938472–473-115">[102]</a> Ağustos 1644'te Fransız ve Bavyera orduları her iki tarafın da ağır kayıplar verdiği (ufak bir Bavyera zaferi olarak da görüşür) üç gün süren <a href="/w/index.php?title=Freiburg_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Freiburg Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Freiburg Muharebesi'nde</a> karşı karşıya geldiler. İki tarafın kayıpları Maximilian'ı artık savaşın kazanılamayacağına ikna etti ve savaşı bitirmesi için Ferdinand'a baskı yapmaya başladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTECroxton1998273-116">[103]</a> Kasım ayında barış görüşmelerinin yeniden başlamasından kısa bir süre sonra Gallas'ın orduları dağıldı ve kalıntıları Bohemya'ya çekildi, Mart 1645'te Torstenson ise <a href="/w/index.php?title=Jankau_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jankau Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Jankau'da</a> bu orduyu tamamen dağıttı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009693–695-117">[104]</a> Mayıs ayında, von Mercy komutasındaki Bavyera kuvveti, Ağustos ayında <a href="/w/index.php?title=N%C3%B6rdlingen_Muharebesi_(1645)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nördlingen Muharebesi (1645) (sayfa mevcut değil)">İkinci Nördlingen'de</a> yenilip von Mercy öldürülmeden önce <a href="/w/index.php?title=Herbsthausen_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Herbsthausen Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Herbsthausen'de</a> bir Fransız müfrezesini yok etmişti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBonney200264-118">[105]</a> Ferdinand'ın yardım edemediği Saksonya Elektörü John George, Eylül ayında İsveç'le altı aylık bir ateşkes imzaladı ve ardından Mart 1646'da Eulenberg Antlaşması ile savaşın sonuna kadar tarafsız kalmayı kabul etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009711-119">[106]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:H._Grobet_-_Cond%C3%A9_%C3%A0_la_bataille_de_Fribourg-en-Brisgau_(1644).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/H._Grobet_-_Cond%C3%A9_%C3%A0_la_bataille_de_Fribourg-en-Brisgau_%281644%29.jpg/230px-H._Grobet_-_Cond%C3%A9_%C3%A0_la_bataille_de_Fribourg-en-Brisgau_%281644%29.jpg" decoding="async" width="230" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/H._Grobet_-_Cond%C3%A9_%C3%A0_la_bataille_de_Fribourg-en-Brisgau_%281644%29.jpg/345px-H._Grobet_-_Cond%C3%A9_%C3%A0_la_bataille_de_Fribourg-en-Brisgau_%281644%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/H._Grobet_-_Cond%C3%A9_%C3%A0_la_bataille_de_Fribourg-en-Brisgau_%281644%29.jpg/460px-H._Grobet_-_Cond%C3%A9_%C3%A0_la_bataille_de_Fribourg-en-Brisgau_%281644%29.jpg 2x" data-file-width="2328" data-file-height="1530" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Louis_de_Bourbon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Louis de Bourbon (sayfa mevcut değil)">Enghien Dükü Louis</a>, <a href="/w/index.php?title=Freiburg_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Freiburg Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Freiburg Muharebesi'nde</a> ordularını komuta ediyor, 1644.</figcaption></figure> Torstenson'un yerini alan Wrangel liderliğindeki İsveçliler, 1646 yazında Bavyera'yı işgal etti ve savaşı başlatmaktan büyük oranda sorumlu olan Maximilian savaşı bitirmek için oldukça çaresizdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938493–494-120">[107]</a> Bu noktada İspanyollar, Mazarin'e Fransız işgali altındaki Katalonya'yı İspanyol Hollandası ile takas etmek için gizli bir teklif sundular. Fransızlara ikiyüzlü olarak gören ve bu duruma kızan Hollandalılar, Ocak 1647'de İspanya ile bir ateşkes imzaladılar ve ayrı bir barış şartlarını müzakere etmeye başladılar.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938495–496-121">[108]</a> Hollanda'yı diplomasi yoluyla elde edemeyen Mazarin, bölgeyi zorla ele geçirmek için kaynaklarını bir araya getirmeye karar verdi ve 14 Mart 1647'de Bavyera, <a href="/wiki/K%C3%B6ln_Elekt%C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="Köln Elektörlüğü">Köln</a> ve İsveç ile <a href="/w/index.php?title=Ulm_M%C3%BCtakeresi_(1647)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ulm Mütakeresi (1647) (sayfa mevcut değil)">Ulm Mütakeresi'ni</a> imzaladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009716-122">[109]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Slaget_vid_Prag_(1648),_ur_%22Theatri_Europ%C3%A6i...%22_1663_-_Skoklosters_slott_-_99875.tif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Slaget_vid_Prag_%281648%29%2C_ur_%22Theatri_Europ%C3%A6i...%22_1663_-_Skoklosters_slott_-_99875.tif/lossy-page1-220px-Slaget_vid_Prag_%281648%29%2C_ur_%22Theatri_Europ%C3%A6i...%22_1663_-_Skoklosters_slott_-_99875.tif.jpg" decoding="async" width="220" height="116" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Slaget_vid_Prag_%281648%29%2C_ur_%22Theatri_Europ%C3%A6i...%22_1663_-_Skoklosters_slott_-_99875.tif/lossy-page1-330px-Slaget_vid_Prag_%281648%29%2C_ur_%22Theatri_Europ%C3%A6i...%22_1663_-_Skoklosters_slott_-_99875.tif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Slaget_vid_Prag_%281648%29%2C_ur_%22Theatri_Europ%C3%A6i...%22_1663_-_Skoklosters_slott_-_99875.tif/lossy-page1-440px-Slaget_vid_Prag_%281648%29%2C_ur_%22Theatri_Europ%C3%A6i...%22_1663_-_Skoklosters_slott_-_99875.tif.jpg 2x" data-file-width="5324" data-file-height="2800" /></a><figcaption>Savaşın son çarpışması, İsveç’in <a href="/w/index.php?title=Prag_Muharebesi_(1648)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prag Muharebesi (1648) (sayfa mevcut değil)">Prag’ı kuşatması</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Nordlingen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nordlingen.jpg/220px-Nordlingen.jpg" decoding="async" width="220" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nordlingen.jpg/330px-Nordlingen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Nordlingen.jpg/440px-Nordlingen.jpg 2x" data-file-width="2612" data-file-height="2162" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=N%C3%B6rdlingen_Muharebesi_(1645)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nördlingen Muharebesi (1645) (sayfa mevcut değil)">İkinci Nördlingen’de</a> Fransızlar zaferle ayrılmalarına rağmen Bavyera’ya ilerlemeleri bir sonraki yıla sarktı.</figcaption></figure> Fransız saldırısı, Ren'deki Fransız komutan <a href="/wiki/Henri_de_La_Tour_d%27Auvergne" title="Henri de La Tour d'Auvergne">Turenne</a> tarafından yönetilecekti ancak çoğu Alman olan birlikleri isyan ettiğinde planlar rafa kaldırıldı, ayrıca Bavyera generali <a href="/w/index.php?title=Johann_von_Werth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johann von Werth (sayfa mevcut değil)">Johann von Werth</a> de ateşkese uymayı reddetti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938496-123">[110]</a> İsyanlar hızla bastırılmış olsa da Maximilian, Werth gibi yapmak zorunda hissetti ve Eylül ayında Bronckhorst-Gronsfeld'e Bavyera ordusunun kalıntılarını <a href="/w/index.php?title=Peter_Melander&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Melander (sayfa mevcut değil)">von Holzappel</a> komutasındaki İmparatorluk birlikleriyle birleştirmesini emretti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009726-124">[111]</a> Wrangel ve Turenne liderliğindeki bir Fransız-İsveç birliği sayıca az olan İmparatorluk ordusuna karşı <a href="/w/index.php?title=Zusmarshausen_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zusmarshausen Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Zusmarshausen'de</a> galip geldiler ve çatışmada von Holzappel öldürüldü. İmparatorluk ordusunun büyük kısmı <a href="/wiki/Raimondo_Montecuccoli" title="Raimondo Montecuccoli">Raimondo Montecuccoli'nin</a> etkili bir artçı harekâtı sayesinde kaçmasına rağmen Bavyera bir kez daha savunmasız kaldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009740–741-125">[112]</a> İsveçliler, Temmuz ayında kaleyi ve <a href="/wiki/Mal%C3%A1_Strana" title="Malá Strana">Malá Strana</a> bölgesini ele geçirerek <a href="/w/index.php?title=Prag_Muharebesi_(1648)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prag Muharebesi (1648) (sayfa mevcut değil)">Prag'a saldırmak</a> için <a href="/w/index.php?title=Hans_Christoff_von_K%C3%B6nigsmarck&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hans Christoff von Königsmarck (sayfa mevcut değil)">von Königsmarck</a> komutasında ikinci bir kuvvet gönderdi. Esas hedef, savaş sona ermeden önce olabildiğinde çok ganimet elde etmekti. <a href="/wiki/Eski_Kent_(Prag)" title="Eski Kent (Prag)">Prag'ın tarihi merkezini</a> alamadılar ama İmparatorluk kütüphanesini ve şimdi Stockholm'de bulunan <a href="/wiki/Codex_Gigas" title="Codex Gigas">Codex Gigas</a> dahil hazineleri ele geçirdiler. Bu arada İmparator Ferdinand, kardeşi Arşidük Leopold Wilhelm'i 1647'de İspanya Hollandası'nın valisi olarak olarak atadı, İspanya ile olan bağlarını güçlendirmek ve bölgedeki savunmaları güçlendirmeye yardımcı olmak için atandı. Arşidük aynı yıl Fransızlara karşı büyük bir saldırı başlatacaktı ve başlangıçta İspanyol orduları ile <a href="/wiki/Armenti%C3%A8res" title="Armentières">Armentiéres</a>, Comines, Landrecies kalelerini geri alarak başarıyı sağladı. Condé Kontu Louis, Katalonya'da İspanyollara karşı başarısız bir seferden geri çağrıldı ve 16,000 kişilik Fransız ordusunun komutanlığına atandı. Louis <a href="/wiki/Ypres" title="Ypres">Ypres'i</a> ele geçirdi ancak Arşidük ve <a href="/w/index.php?title=Jean_De_Beck&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean De Beck (sayfa mevcut değil)">Lüksemburg Valisi General Jean de Beck</a> liderliğindeki 18,000 kşilik İspanyol-Alman kuvveti <a href="/wiki/Lens,_Pas-de-Calais" title="Lens, Pas-de-Calais">Lens'i</a> kuşattı. Conde Kontu, onlarla çarpışmak için ilerledi ve 20 Ağustos'ta Lens'in batısındaki İspanyollarla çarpıştı ve onları kesin bir şekilde yendi. İspanyollar ordularının yarısını kaybetmişti ve bu Fransız zaferi, Ferdinand'ın barış isteme kararını büyük ölçüde etkilemişti. <a href="/w/index.php?title=Fronde_%C4%B0syan%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fronde İsyanı (sayfa mevcut değil)">Fronde isyanının</a> patlak vermesi, Fransızların Habsburglara karşı kazandıkları zaferi sonuna kadar kullanmasını engelledi ve İspanya ile olan savaş 11 yıl daha devam etti. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Battle_of_Lens.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Battle_of_Lens.jpeg/220px-Battle_of_Lens.jpeg" decoding="async" width="220" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Battle_of_Lens.jpeg/330px-Battle_of_Lens.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Battle_of_Lens.jpeg/440px-Battle_of_Lens.jpeg 2x" data-file-width="711" data-file-height="598" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Lens_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lens Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Lens Muharebesi</a>, savaşın son büyük muharebelerinden birisiydi. Yine de Fransa ile İspanya arasındaki savaş 1659’a kadar devam edecekti.</figcaption></figure> 24 Ekim'de Ferdinand, Fransa ve İsveç ile savaşı sona erdiren barış antlaşmalarını imzaladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938501-126">[113]</a> Toplu olarak Vestfalya Barışı (Antlaşması) olarak bilinen antlaşmalar, sonrasında Avrupa'daki jeopolitik, dini ve askeri durumu antlaşmadan itibaren yarım yüzyıl boyunca yeniden şekillendirecekti. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Almanya_dışındaki_çatışmalar">Almanya dışındaki çatışmalar</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=9" title="Değiştirilen bölüm: Almanya dışındaki çatışmalar" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=9" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Almanya dışındaki çatışmalar">kaynağı değiştir</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kuzey_İtalya">Kuzey İtalya</h3>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=10" title="Değiştirilen bölüm: Kuzey İtalya" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=10" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Kuzey İtalya">kaynağı değiştir</a>]</div> Kuzey İtalya, merkezi otoriteye karşı <a href="/w/index.php?title=Huguenot_%C4%B0syanlar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Huguenot İsyanları (sayfa mevcut değil)">uzun süredir isyan eden bir bölge</a> olan Güney Fransa'nın kontrolü için hayati bir önem taşıdığı için yüzyıllar boyunca Fransa ile <a href="/wiki/Habsburg_Hanedan%C4%B1" title="Habsburg Hanedanı">Habsburglar</a> arasında bir çatışma noktası olmuştu. İspanya, İtalya'da baskın güç olarak kalırken özellikle İspanyol Yolu olmak üzere uzun dış iletişim yollarına güvenmesi potansiyel bir zayıflık noktasıydı. İspanyol Yolu, askerleri ve malzemeleri Napoli Krallığı'ndan <a href="/wiki/Lombardiya" title="Lombardiya">Lombardiya</a> üzerinden Flanders'daki ordularına taşımalarına yardımcı oluyordu. Fransızlar İspanyolların elindeki Milan Dükalığı'na saldırarak veya <a href="/wiki/Graub%C3%BCnden_kantonu" class="mw-redirect" title="Graubünden kantonu">Grabündenlilerle</a> ittifaklık yapıp Alp geçitlerini engelleyerek İspanyol Yolu'nu kesmeye çalıştı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEHanlon2016118–119-127">[114]</a> <a href="/wiki/Mantova_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Mantova Dükalığı">Mantova Dükalığı'nın</a> bir bölgesi olan <a href="/w/index.php?title=Montferrat_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Montferrat Dükalığı (sayfa mevcut değil)">Montferrat</a> ve Montferrat'ın kalesi olan <a href="/wiki/Casale_Monferrato" title="Casale Monferrato">Casale Monferrato</a>, mülk sahibinin doğrudan Milan'ı tehdit edebiliyordu. Veraset <a href="/w/index.php?title=II._Vincenzo_Gonzaga_(Mantova_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="II. Vincenzo Gonzaga (Mantova Dükü) (sayfa mevcut değil)">sırasındaki son dükün</a> Aralık 1627'de ölmesiyle Fransa ve İspanya'nın rakip iddia sahiplerini destekledi ve bunun sonucunda 1628-1631 Mantova Veraset Savaşları başladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938235–236-128">[115]</a> Fransa doğumlu <a href="/w/index.php?title=I._Charles_Gonzaga_(Mantova_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I. Charles Gonzaga (Mantova Dükü) (sayfa mevcut değil)">Nevers Dükü</a>, Fransa ve Venedik Cumhuriyeti tarafından, rakibi <a href="/w/index.php?title=II._Ferrante_Gonzaga_(Guastalla_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="II. Ferrante Gonzaga (Guastalla Dükü) (sayfa mevcut değil)">Guastalla Dükü</a> İspanya, II. Ferdinand, Savoy ve Toskana tarafından desteklendi. Bu küçük çatışmanın Otuz Yıl Savaşları üzerinde büyük bir etkisi oldu çünkü <a href="/wiki/VIII._Urbanus" title="VIII. Urbanus">Papa VIII. Urbanus</a>, Habsburgların İtalya'daki genişlemesini <a href="/wiki/Papal%C4%B1k_Devleti" title="Papalık Devleti">Papalık Devleti</a> için bir tehdit olarak gördü. Sonuç olarak Katolik kilisesi bölündü, Papa II. Ferdinand'dan uzaklaştı ve Fransa'nın Habsburglara karşı Protestan müttefikler kullanması kabul edilebilir olarak görüldü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938247-129">[116]</a> Mart 1629'da Fransızlar, Pas de Suse'deki Savoy mevzilerine baskın düzenlediler, İspanyolların Casale Kuşatmasını kaldırdılar ve <a href="/wiki/Pinerolo" title="Pinerolo">Pinerolo'yu</a> ele geçirdiler. <a href="/w/index.php?title=Suza_Antla%C5%9Fmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Suza Antlaşması (sayfa mevcut değil)">Suza Antlaşması</a> ile daha sonra iki kaleyi Fransa'ya bıraktı ve Fransız birliklerinin Savoy topraklarından sınırsız geçişine izin vererek <a href="/wiki/Piyemonte" title="Piyemonte">Piyemonte</a> ve Alpler'in Güney Fransa'ya çıkan geçitlerinin Fransa kontrolüne bıraktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEFerretti201412–18-130">[117]</a> Ancak ana Fransız ordusu 1629'un sonlarında bölgeden çekilir çekilmez İspanyollar ve Savoylular Casale'yi bir kez daha kuşattı. II. Ferdinand, ana Venedik saha ordusunu bozguna uğratan ve Nevers Dükü'nü Montova'dan kaçmasına zorlayan bir İspanyol saldırısını desteklemek için Alman paralı askerler sağladı. Ekim 1630'a gelindiğinde Fransızların tutumu o kadar belirsizdi ki temsilcileri Ratisbon Antlaşması'nı kabul etmesine rağmen şartları Richelieu'nun Habsburg genişlemesine karşı çıkma politikasına ters düştüğünden antlaşma asla onaylanmadı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938263–264-131">[118]</a> Bazı sebeplerden dolayı, özellikle de <a href="/wiki/1629-1631_%C4%B0talya_veba_salg%C4%B1n%C4%B1" title="1629-1631 İtalya veba salgını">yıkıcı bir veba salgını</a> olmak üzere, Kuzey İtalya'daki Fransız konumunu eski haline getirdi. 1629-1631 yılları arasında <a href="/wiki/Milano" title="Milano">Milano'da</a> 60,000'den fazla ve <a href="/wiki/Venedik" title="Venedik">Venedik'te</a> 46,000'den fazla kişi öldü ve başka yerlerde aynı oranda kayıplar yaşandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEKohn1995200-132">[119]</a> Richelieu, İspanyol-Savoy ittifakını Casale'den çekilmeye ve Nisan 1631'de Cherasco Antlaşması'nı imzalamaya zorlayan bir <a href="/w/index.php?title=%C4%B0sve%C3%A7%27in_Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1%27na_M%C3%BCdahalesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İsveç'in Otuz Yıl Savaşı'na Müdahalesi (sayfa mevcut değil)">İsveç işgalini</a> finanse etmek için İmparatorluk kaynaklarının Almanya'dan İtalya'ya saptırılmasından faydalandı. Nevers Dükü, Mantova Dükü olarak taç giydi ve Richelieu'nun temsilcisi Kardinal Mazarin, Pinerolo'yu tahliye etmeyi kabul etmesine rağmen daha sonra <a href="/w/index.php?title=I._Victor_Amadeus_(Savoy_D%C3%BCk%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I. Victor Amadeus (Savoy Dükü) (sayfa mevcut değil)">Savoy Dükü I. Victor Amadeus</a> ile yapılan bir anlaşma gereğince geri alındı. 1639-1642 <a href="/w/index.php?title=Piyemonte_%C4%B0%C3%A7_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piyemonte İç Savaşı (sayfa mevcut değil)">Piyemonte İç Savaşı</a> dışında, bu antlaşma, önümüzdeki yirmi yıl boyunca Kuzey İtalya'daki Fransız konumunu güvence altına aldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEFerretti201420-133">[120]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Dankaerts-Historis-9287.tif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Dankaerts-Historis-9287.tif/lossy-page1-220px-Dankaerts-Historis-9287.tif.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Dankaerts-Historis-9287.tif/lossy-page1-330px-Dankaerts-Historis-9287.tif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Dankaerts-Historis-9287.tif/lossy-page1-440px-Dankaerts-Historis-9287.tif.jpg 2x" data-file-width="4902" data-file-height="3402" /></a><figcaption><a href="/wiki/Casale_Monferrato" title="Casale Monferrato">Casale Monferrato</a>’nun Fransız askerleri tarafından kuşatması ve ele geçirilmesi, 1630.</figcaption></figure> 1635'te Fransız-İspanyol Savaşı'nın patlak vermesiyle Richelieu, İspanyol tedarik hattını kesmek için Victor Amadeus'un Milano'ya karşı yenilenen bir saldırısını destekledi. Bunlar arasında 1635'te <a href="/wiki/Valenza" title="Valenza">Valenza'ya</a> yapılan başarısız bir saldırı ile <a href="/w/index.php?title=Tornavento_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tornavento Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Tornavento</a> ve Mombaldone'daki küçük zaferler de vardı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEDuffy1995125-134">[121]</a> Kuzey İtalya'daki Habsburg karşıtı ittifak Eylül 1637'de önce Mantova Dükü Charles'in ardından Ekim'de Victor Amadeus'un ölmesiyle dağıldı. Victor Amadeus'un ölümüyle dul karısı <a href="/w/index.php?title=Christine_(Savoy_D%C3%BC%C5%9Fesi)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christine (Savoy Düşesi) (sayfa mevcut değil)">Christine</a> ile kardeşleri <a href="/w/index.php?title=Thomas_Francis_(Carignano_Prensi)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Francis (Carignano Prensi) (sayfa mevcut değil)">Thomas</a> ve <a href="/w/index.php?title=Prens_Maurice_(Savoy_Prensi)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prens Maurice (Savoy Prensi) (sayfa mevcut değil)">Maurice</a> arasında Savoy'un kontrolü için bir mücadeleye sebep oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009259-135">[122]</a> 1639'da, Fransa'nın XIII. Louis'in kız kardeşi Christine'yi ve İspanya'nın iki kardeşi desteklediği bir açık savaşa dönüştü ve savaş <a href="/w/index.php?title=Torino_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1640)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Torino Kuşatması (1640) (sayfa mevcut değil)">Torino Kuşatması</a> ile sonuçlandı. 17. yüzyılın en ünlü askeri olaylarından biridir, birbirini kuşatan en az üç farklı orduyu içeriyordu. Katalonya ve Portekiz'deki isyanlar İspanyolları İtalya'daki seferlerini durdurmaya zorladı ve savaş Christine ve Fransa lehine sonuçlandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEHanlon2016124-136">[123]</a> 1647'de, Fransız destekli bir isyan sonucunda <a href="/w/index.php?title=Napoli_Cumhuriyeti_(1647)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Napoli Cumhuriyeti (1647) (sayfa mevcut değil)">Napoli'deki İspanyol yönetimi geçici olarak devrildi</a>. İspanyollar ayaklanmayı çabucak bastırdı ve isyancıları desteklemek için gönderilen çok sayıdaki Fransız seferlerini yenerek Güney İtalya'daki hakimiyetlerini tekrar sağladılar.<a href="#cite_note-FOOTNOTEKamen2003406-137">[124]</a> İtalya'daki İspanyol yönetiminin zayıflığı anlaşıldı ve yerel soyluların Madrid'e yabancılaşmasını ortaya çıkardı. 1650'de Milano Valisi, güneydeki yaygın memnuniyetsizliğin yanında <a href="/wiki/Parma_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Parma Dükalığı">Parma Dükalığı'nın</a> güvenilecek tek İtalyan devleti olduğunu yazdı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEKamen2003407-138">[125]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Katalonya">Katalonya</h3>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=11" title="Değiştirilen bölüm: Katalonya" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=11" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Katalonya">kaynağı değiştir</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/w/index.php?title=Orak%C3%A7%C4%B1lar_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orakçılar Savaşı (sayfa mevcut değil)">Orakçılar Savaşı</a></div> 1630'lar boyunca savaşın masrafını karşılamak için yapılan vergi artışları İspanyol topraklarında protestolara yol açtı, bunun sonucunda 1640'ta önce Portekiz'de ve ardından <a href="/w/index.php?title=Katalonya_Prensli%C4%9Fi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katalonya Prensliği (sayfa mevcut değil)">Katalonya Prensliği'nde</a> eşzamanlı isyanların çıkmasıyla sonuçlandı. Richelieu'nun 'oyalama savaşı'nın bir parçası olarak Fransa tarafından desteklenen isyancılar Ocak 1641'de <a href="/w/index.php?title=Katalan_Cumhuriyeti_(1641)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katalan Cumhuriyeti (1641) (sayfa mevcut değil)">Katalan Cumhuriyeti'ni</a> ilan ettiler.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984153-139">[126]</a> Madrid hükûmeti isyanı bastırmak için hızla 26,000 kişilik bir ordu topladı ve isyancıları 23 Ocak 1641'de <a href="/w/index.php?title=Martorell_Muharebesi_(1641)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Martorell Muharebesi (1641) (sayfa mevcut değil)">Martorell'de</a> yendi. Fransızlar <a href="/w/index.php?title=Katalan_Meclisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katalan Meclisi (sayfa mevcut değil)">Katalan Meclisi'ni</a> XIII. Louis'i Barselona Kontu ve Katalonya hükümdarı olarak tanımaya ikna ettiler.<a href="#cite_note-FOOTNOTEVan_Gelderen2002284-103">[90]</a> 26 Ocak'ta birleşik bir Fransız-Katalan kuvveti daha büyük sayıdaki İspanyol ordusunu <a href="/w/index.php?title=Montju%C3%AFc_Muharebesi_(1641)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Montjuïc Muharebesi (1641) (sayfa mevcut değil)">Montjuïc'te</a> bozguna uğrattı ve <a href="/wiki/Barselona" title="Barselona">Barselona'yı</a> güvence altına aldı. İsyancılar kısa bir süre sonra yeni Fransız yönetiminin eskisinden çok az farklı olduğunu anladılar ve savaşı Fransız-Katalan soyluları, kırsal köylüler ve İspanyollar arasında üç taraflı bir savaşa dönüştürülmüş halde buldular. Fransa, <a href="/wiki/Perpignan" title="Perpignan">Perpignan</a> ve <a href="/w/index.php?title=Roussillon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roussillon (sayfa mevcut değil)">Roussillon'un</a> kontrolünü ele geçirip Pireneler boyunca modern Fransa-İspanya sınırını oluşturduktan sonra çok az ciddi çatışmaya girdi. İsyan 1651'de İspanyolların <a href="/w/index.php?title=Barselona_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1651)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Barselona Kuşatması (1651) (sayfa mevcut değil)">Barselona'yı</a> ele geçirmesiyle sona erdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMitchell2005431–448-140">[127]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Avrupa_dışında">Avrupa dışında</h3>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=12" title="Değiştirilen bölüm: Avrupa dışında" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=12" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Avrupa dışında">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Philip_II%27s_realms_in_1598.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Philip_II%27s_realms_in_1598.png/220px-Philip_II%27s_realms_in_1598.png" decoding="async" width="220" height="112" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Philip_II%27s_realms_in_1598.png/330px-Philip_II%27s_realms_in_1598.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Philip_II%27s_realms_in_1598.png/440px-Philip_II%27s_realms_in_1598.png 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1303" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C4%B0ber_Birli%C4%9Fi" title="İber Birliği">İber Birliği</a>: İspanya’nın 1602’den 1663’e kadar süren <a href="/w/index.php?title=Hollanda-Portekiz_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hollanda-Portekiz Savaşı (sayfa mevcut değil)">Hollanda-Portekiz Savaşı’nda</a> Portekiz çıkarlarını koruyamaması, 1640’ta başlayan <a href="/wiki/Portekiz_Restorasyon_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Portekiz Restorasyon Savaşı">Portekiz Restorasyon Savaşı</a> için önemli bir faktördü.</figcaption></figure> 1580'de İspanya Kralı <a href="/wiki/II._Felipe" title="II. Felipe">II. Felipe</a>, <a href="/wiki/%C4%B0ber_Birli%C4%9Fi" title="İber Birliği">İber Birliği'ni</a> kurarak Portekiz İmparatorluğu'nun hükümdarı oldu. 1602-1663 <a href="/w/index.php?title=Hollanda-Portekiz_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hollanda-Portekiz Savaşı (sayfa mevcut değil)">Hollanda-Portekiz Savaşı</a>, Hollanda'nın İspanya'dan bağımsızlık mücadelesinin bir dalıydı. Portekizliler, Avrupa'ya şeker ve tütün ihraç eden <a href="/wiki/Brezilya_Kolonisi" title="Brezilya Kolonisi">Brezilya Kolonisi'ndeki</a> tarlalarda çalışmak üzere <a href="/wiki/Bat%C4%B1_Afrika" title="Batı Afrika">Batı Afrika</a> ve <a href="/wiki/Portekiz_Angolas%C4%B1" title="Portekiz Angolası">Portekiz Angolası'ndan</a> kölelerin taşındığı <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7_k%C3%B6%C5%9Feli_ticaret" title="Üç köşeli ticaret">üç köşeli ticaret</a> olarak bilinen trans-<a href="/wiki/Atlas_Okyanusu" title="Atlas Okyanusu">Atlantik</a> ekonomisine hakim oldu. Hollandalı tarihçiler tarafından 'Büyük Tasarım' olarak bilinen bu ticaretin kontrolünü ele geçirmek sadece karlı olmakla kalmayacak aynı zamanda İspanyolları Hollanda'daki savaşlarını finanse etmek için gereken fonlardan mahrum bırakacaktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEThornton2016189–190-141">[128]</a> <a href="/wiki/Hollanda_Bat%C4%B1_Hindistan_%C5%9Eirketi" title="Hollanda Batı Hindistan Şirketi">Hollanda Batı Hindistan Şirketi</a> bu amaca ulaşmak için 1621'de kuruldu ve Hollanda filosu 1624'te Brezilya'nın <a href="/wiki/Salvador,_Bahia" title="Salvador, Bahia">Salvador, Bahia</a> limanını ele geçirdi. 1625'te Portekizliler tarafından geri alındıktan sonra ikinci bir filo 1630'da <a href="/w/index.php?title=Hollanda_Brezilyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hollanda Brezilyası (sayfa mevcut değil)">Hollanda Brezilyası'nı</a> kurdu ve burayı 1654'e kadar yönettiler.<a href="#cite_note-FOOTNOTEVan_Groesen2011167–168-142">[129]</a> İkinci hedef, başta Angola ve <a href="/wiki/S%C3%A3o_Tom%C3%A9" title="São Tomé">São Tomé</a> olmak üzere Afrika'daki köle ticareti merkezlerini ele geçirmekti. Konumları Portekiz genişlemesiyle tehdit edilen <a href="/wiki/Kongo_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kongo Krallığı">Kongo Krallığı</a> tarafından desteklenen Hollandalılar, 1641'de her iki bölgeyi de başarıyla işgal etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEThornton2016194–195-143">[130]</a> İspanya'nın bu saldırılara karşı koruma sağlama konusundaki yetersizliği veya isteksizliği Portekizlilerin kızgınlığını artırdı ve 1640'da Portekiz Restorasyon Savaşı patlak verdi. Brezilya, Angola ve São Tomé'den kovulmalarına rağmen Hollandalılar <a href="/wiki/%C3%9Cmit_Burnu" title="Ümit Burnu">Ümit Burnu'nu</a> koruyabildiler ve <a href="/w/index.php?title=Portekiz_Malakkas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portekiz Malakkası (sayfa mevcut değil)">Malacca</a>, <a href="/w/index.php?title=Malabar_Sahili&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malabar Sahili (sayfa mevcut değil)">Malabar Sahili</a>, <a href="/wiki/Maluku_Adalar%C4%B1" title="Maluku Adaları">Maluku Adaları</a> ve <a href="/w/index.php?title=Portekiz_Seylan%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portekiz Seylanı (sayfa mevcut değil)">Seylan'daki</a> Portekiz ticaret merkezlerine el koydular.<a href="#cite_note-FOOTNOTEGnanaprakasar2003153–172-144">[131]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vestfalya_Antlaşması_(1648)">Vestfalya Antlaşması (1648)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=13" title="Değiştirilen bölüm: Vestfalya Antlaşması (1648)" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=13" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Vestfalya Antlaşması (1648)">kaynağı değiştir</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Vestfalya_Antla%C5%9Fmas%C4%B1" title="Vestfalya Antlaşması">Vestfalya Antlaşması</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:HRR_1648.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/HRR_1648.png/220px-HRR_1648.png" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/HRR_1648.png/330px-HRR_1648.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/HRR_1648.png/440px-HRR_1648.png 2x" data-file-width="4857" data-file-height="3959" /></a><figcaption>Vestfalya Antlaşması’ndan (1648) sonra <a href="/wiki/Kutsal_Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Kutsal Roma İmparatorluğu">Kutsal Roma İmparatorluğu</a></figcaption></figure> Vestfalya Antlaşması olarak bilinen şey üç ayrı antlaşmadan oluşuyordu; İspanya ile Hollanda Cumhuriyeti arasındaki <a href="/w/index.php?title=M%C3%BCnster_Bar%C4%B1%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Münster Barışı (sayfa mevcut değil)">Münster Barışı</a>, İmparatorluk ile İsveç arasındaki Osnabrück Antlaşması ve İmparatorluk ile Fransa arasındaki Münster Antlaşması. Ön tartışmalar 1642'de başladı fakat ancak 1646'da ciddileşti, Münster ve Osnabrück arasında bölünmüş görüşmelere aynı anda ya da farklı zamanlarda toplam 109 delege katıldı. İsveçliler, Danimarka Kralı IV. Christian'ın arabuluculuk yapma önerisini reddetti ve taraflar en sonunda <a href="/wiki/Papal%C4%B1k_temsilcisi" title="Papalık temsilcisi">Papalık Temsilcisi</a> <a href="/wiki/VII._Alexander" title="VII. Alexander">Fabio Chigi</a> ve Venedik elçisi <a href="/w/index.php?title=Alvise_Contarini_(diplomat)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alvise Contarini (diplomat) (sayfa mevcut değil)">Alvise Contarini</a> üzerinde anlaştılar.<a href="#cite_note-FOOTNOTECroxton20133–4-145">[132]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Westfaelischer_Friede_in_Muenster_(Gerard_Terborch_1648).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg/220px-Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg" decoding="async" width="220" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg/330px-Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg/440px-Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg 2x" data-file-width="6000" data-file-height="4649" /></a><figcaption>Münster'de Vestfalya Antlaşmasının bir parçası olan <a href="/wiki/M%C3%BCnster_Antla%C5%9Fmas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Münster Antlaşması">Münster Antlaşması</a> imzalanıyor, 1648.</figcaption></figure> Münster Barışı, 30 Ocak 1648'de imzalanan ilk barış antlaşmasıydı; bölge hala Vestfalya yerleşiminin bir parçasıydı çünkü Hollanda Cumhuriyeti teknik olarak hala İspanyol Hollandası'na bağlıydı ve dolayısıyla İmparatorluğun bir parçasıydı. Antlaşma sonucunda Hollanda'nın bağımsızlığı kabul edildi fakat İmparatorluk Diyeti 1728'e kadar Hollanda'nın İmparatorluğun bir parçası olmadığını kabul etmedi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009746-146">[133]</a> Hollandalılara ayrıca <a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam'ın</a> ticari üstünlüğünü sağlayan Scheldt halici aracılığıyla yürütülen ticaret üzerinde bir tekel verildi, İspanyol Hollandası'nın başkenti ve daha önce Kuzey Avrupa'nın en önemli limanı olan <a href="/wiki/Anvers" title="Anvers">Anvers</a> ise 19. yüzyılın sonlarına kadar toparlanamadı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEIsrael1995197–199-147">[134]</a> Fransa ve İsveç ile müzakereler İmparatorluk Diyeti ile birlikte yürütüldü ve birçok Alman devletini içeren çok taraflı tartışmalar yaşandı. Münster ve Osnabrück Antlaşmaları sırasıyla Fransa ve İsveç ile barışı sağladı. Ferdinand, mümkün olan son ana kadar imzalamayı reddetti ancak Fransa'nın İspanya'ya karşı <a href="/w/index.php?title=Lens_Muharebesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lens Muharebesi (sayfa mevcut değil)">Lens'te</a> aldığı ezici bir zaferin ardından İsveç'in Prag'ı ele geçirmesine ramak kala 24 Ekim'de antlaşmayı imzaladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938500–501-148">[135]</a> Normal barış antlaşmalarının ötesine geçtiklerini ve İmparatorluğun kendisinde büyük anayasal ve dini değişiklikler yaptıkları için antlaşmanın "Alman ve Avrupa hukuk tarihinde büyük bir dönüm noktası" olduğu iddia edildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTELesaffer199771-149">[136]</a> Barışın anahtar unsurları, Ferdinand'ın İmparatorluk Diyeti'nin üstünlüğünü kabul etmesi ve gelecekteki dini çatışmaları önlemeye çalışanlar da dahil olmak üzere İmparatorluk içindeki devletlerin özerkliğini onaylayan hükümlerdi. Madde 5, bir devletin baskın dinini belirlemek için temel olarak 1624'ün temel alınması veya "Normaljahr" olarak kurulan Augsburg Antlaşması yeniden onaylanmasıydı ve dini azınlıklar için ibadet özgürlüğünü garanti ediyordu. Madde 7, Kalvinizmi Reform ile doğan bir inanç olarak tanıdı ve bir hükümdarın dinini değiştirmesi durumunda tebaasının da aynısını yapmak zorunda olması şartı olan "ius reformandi"yi kaldırdı. Bunlar Aşağı ve Yukarı Avusturya gibi Habsburg monarşisinin kalıtsal toprakları için geçerli değildi.<a href="#cite_note-150">[137]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Anthony_van_Dyck_-_Portrait_of_Prince_Charles_Louis,_Elector_Palatine_-_WGA07386.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Anthony_van_Dyck_-_Portrait_of_Prince_Charles_Louis%2C_Elector_Palatine_-_WGA07386.jpg/220px-Anthony_van_Dyck_-_Portrait_of_Prince_Charles_Louis%2C_Elector_Palatine_-_WGA07386.jpg" decoding="async" width="220" height="253" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Anthony_van_Dyck_-_Portrait_of_Prince_Charles_Louis%2C_Elector_Palatine_-_WGA07386.jpg/330px-Anthony_van_Dyck_-_Portrait_of_Prince_Charles_Louis%2C_Elector_Palatine_-_WGA07386.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Anthony_van_Dyck_-_Portrait_of_Prince_Charles_Louis%2C_Elector_Palatine_-_WGA07386.jpg/440px-Anthony_van_Dyck_-_Portrait_of_Prince_Charles_Louis%2C_Elector_Palatine_-_WGA07386.jpg 2x" data-file-width="830" data-file-height="955" /></a><figcaption>Frederick’in oğlu <a href="/w/index.php?title=I._Charles_Louis_(Pfalz_Elekt%C3%B6r%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I. Charles Louis (Pfalz Elektörü) (sayfa mevcut değil)">I. Charles Louis</a>, Pfalz Elektörü olarak restore edildi.</figcaption></figure> Brandenburg-Prusya; Doğu Pomeranya'yı ve Magdeburg, Halberstadt, <a href="/w/index.php?title=Kammin_Piskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kammin Piskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Kammin</a> ve <a href="/w/index.php?title=Minden_Prens-Piskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minden Prens-Piskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Minden</a> piskoposluklarını aldı. Frederick'in oğlu <a href="/w/index.php?title=I._Charles_Louis_(Pfalz_Elekt%C3%B6r%C3%BC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I. Charles Louis (Pfalz Elektörü) (sayfa mevcut değil)">Charles Louis</a>, Aşağı Pfalz'ı yeniden kazandı ve Bavyera Yukarı Pfalz'u ve onun seçim oyunu elinde tutmasına rağmen Charles Louis İmparatorluğun sekizinci elektörü oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009746-146">[133]</a> Hollanda Cumhuriyeti'nin ve 1499'dan beri fiilen özerk olan <a href="/wiki/Eski_%C4%B0svi%C3%A7re_Konfederasyonu" title="Eski İsviçre Konfederasyonu">İsviçre Konfederasyonu'nun</a> bağımsızlığı resmen tanındı. Lorraine'de, 1552'den beri Fransa tarafından işgal altında tutulan <a href="/w/index.php?title=Metz_Piskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metz Piskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Metz</a>, <a href="/w/index.php?title=Toul_Piskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Toul Piskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Toul</a> ve <a href="/w/index.php?title=Verdun_Piskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verdun Piskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Verdun</a> olarak bilinen <a href="/w/index.php?title=%C3%9C%C3%A7_Piskoposluk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Üç Piskoposluk (sayfa mevcut değil)">Üç Piskoposluk</a> resmen Fransa'ya devredildi. Alsas'taki <a href="/w/index.php?title=D%C3%A9capole&action=edit&redlink=1" class="new" title="Décapole (sayfa mevcut değil)">Décapole</a> şehirleri <a href="/wiki/Strazburg" title="Strazburg">Strazburg</a> ve <a href="/wiki/Mulhouse" title="Mulhouse">Mulhouse</a> hariç yine Fransa'ya devredildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009711-119">[106]</a> İsveç beş milyon <a href="/wiki/Thaler" title="Thaler">thaler</a> tazminat aldı. Ayrıca İsveç, <a href="/w/index.php?title=%C4%B0sve%C3%A7_Pomeranyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İsveç Pomeranyası (sayfa mevcut değil)">Pomeranya</a> topraklarını ve Bremen ve Verden Prens-piskoposluklarını da aldı. Alınan topraklar sonucunda İsveç, İmparatorluk Diyeti'nde bir koltuk aldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009707-151">[138]</a> Daha sonra antlaşma, Fransa ve Brandenburg'a devredilen Katolik kilisesinin mülkü olarak kabul edilen ve dolayısıyla yöneticisinin onun ataması gerektiğini düşünen <a href="/wiki/X._Innocentius" title="X. Innocentius">Papa X. Innocentius</a> tarafından kınandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTERyan1948597-152">[139]</a> Aynı zamanda, 1618'den önce Protestanların kalesi olan Bohemya, Aşağı ve Yukarı Avusturya'da Katolikliği baskın din kabul edilmesi birçok sürülen insanı hayal kırıklığına uğrattı. 200,000'den fazla askerin terhis edilmesi karmaşık ve zor bir iş olduğundan savaş hemen sona ermedi, son İsveç garnizonu Almanya'yı 1654'te terk etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938504-153">[140]</a> Buna ek olarak Mazarin, <a href="/w/index.php?title=Burgonya_%C3%87emberi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Burgonya Çemberi (sayfa mevcut değil)">Burgonya Çemberini</a> Münster Antlaşması'ndan çıkarmakta ısrar etti ve Fransa'nın İspanya'ya karşı seferinin Alçak Ülkeler'de sürmesini sağladı, bu savaş da 1659'da <a href="/w/index.php?title=Pireneler_Antla%C5%9Fmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pireneler Antlaşması (sayfa mevcut değil)">Pireneler Antlaşması'na</a> kadar devam etti. <a href="/wiki/Tufan_(tarih)" title="Tufan (tarih)">Polonya-Litvanya Birliği'nin siyasi parçalanması</a>, İsveç ile 1655-1660 arasında Danimarka, Rusya ve Brandenburg'un da yer aldığı <a href="/wiki/II._Kuzey_Sava%C5%9F%C4%B1" title="II. Kuzey Savaşı">İkinci Kuzey Savaşı'na</a> yol açarken İsveç'in <a href="/wiki/Bremen" title="Bremen">Bremen</a> limanına kendi kontrolünü dayatma girişimi <a href="/w/index.php?title=Bremen%27de_%C4%B0sve%C3%A7_Sava%C5%9Flar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bremen'de İsveç Savaşları (sayfa mevcut değil)">1654 ve 1666'da</a> başarısız oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009757-154">[141]</a> Antlaşmadaki <a href="/w/index.php?title=Vestfalya_egemenli%C4%9Fi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vestfalya egemenliği (sayfa mevcut değil)">Vestfalya egemenliği</a> olarak bilinen ilkeyi, dış güçlerin içişlerine karışmama fikrini oluşturduğu iddia edildi ancak buna o zamandan beri itiraz edildi. Süreç veya 'Kongre' modeli, 1668'de <a href="/w/index.php?title=Aix-la-Chapelle_Antla%C5%9Fmas%C4%B1_(1668)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aix-la-Chapelle Antlaşması (1668) (sayfa mevcut değil)">Aix-la-Chapelle'de</a>, 1678'de <a href="/w/index.php?title=Nijmegen_Antla%C5%9Fmalar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nijmegen Antlaşmaları (sayfa mevcut değil)">Nijmegen'de</a> ve 1697'de <a href="/wiki/Ryswick_Antla%C5%9Fmas%C4%B1" title="Ryswick Antlaşması">Ryswick'te</a> müzakereler için benimsendi; 19. yüzyıl 'Kongre' sisteminden farklı olarak bunlar savaşları engellemekten ziyade sona erdirmek için vardı, bu nedenle 'güç dengesi'ne yapılan atıflar yanıltıcı olabilir.<a href="#cite_note-FOOTNOTECroxton2013331–332-155">[142]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Savaşın_insani_ve_finansal_maliyeti">Savaşın insani ve finansal maliyeti</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=14" title="Değiştirilen bölüm: Savaşın insani ve finansal maliyeti" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=14" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Savaşın insani ve finansal maliyeti">kaynağı değiştir</a>]</div> Tarihçiler genellikle <a href="/wiki/Ming_Hanedan%C4%B1" title="Ming Hanedanı">Çin</a>, <a href="/wiki/Britanya_Adalar%C4%B1" title="Britanya Adaları">Britanya Adaları</a>, <a href="/wiki/Anadolu" title="Anadolu">Anadolu</a>, <a href="/wiki/Rusya_%C3%87arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Rusya Çarlığı">Çarlık Rusyası</a> ve Kutsal Roma İmparatorluğu gibi devletlerde süregelen bir çatışma dönemi olan 17. yüzyılın ortalarındaki '<a href="/wiki/Genel_Kriz" title="Genel Kriz">Genel Kriz</a>'e atıfta bulunurlar.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker20081053-156">[143]</a> Bütün bu bölgelerdeki savaş, kıtlık ve hastalık yerel halk üzerinde ciddi kayıplara neden oldu. Otuz Yıl Savaşı bu olayların en kötülerinden birisi olsa da 19. yüzyıl milliyetçileri bölünmüş bir Almanya'nın tehlikelerini göstermek için savaşın etkisini sık sık artırdı ya da abarttı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938510-157">[144]</a> 18 milyonluk bir nüfus içinden 12 milyona varan ölüm tahminleri artık kabul edilmemektedir, maddi kayıp iddiaları ya güncel kanıtlarla desteklenmemekte ya da bazı durumlarda savaş öncesi vergi kayıtlarını aşmaktadır.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984188–189-158">[145]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Bev%C3%B6lkerkungsr%C3%BCckgang_im_HRRDN_nach_dem_Drei%C3%9Figj%C3%A4hrigen_Krieg.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bev%C3%B6lkerkungsr%C3%BCckgang_im_HRRDN_nach_dem_Drei%C3%9Figj%C3%A4hrigen_Krieg.PNG/220px-Bev%C3%B6lkerkungsr%C3%BCckgang_im_HRRDN_nach_dem_Drei%C3%9Figj%C3%A4hrigen_Krieg.PNG" decoding="async" width="220" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bev%C3%B6lkerkungsr%C3%BCckgang_im_HRRDN_nach_dem_Drei%C3%9Figj%C3%A4hrigen_Krieg.PNG/330px-Bev%C3%B6lkerkungsr%C3%BCckgang_im_HRRDN_nach_dem_Drei%C3%9Figj%C3%A4hrigen_Krieg.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bev%C3%B6lkerkungsr%C3%BCckgang_im_HRRDN_nach_dem_Drei%C3%9Figj%C3%A4hrigen_Krieg.PNG/440px-Bev%C3%B6lkerkungsr%C3%BCckgang_im_HRRDN_nach_dem_Drei%C3%9Figj%C3%A4hrigen_Krieg.PNG 2x" data-file-width="690" data-file-height="682" /></a><figcaption><a href="/wiki/Almanya" title="Almanya">Almanya’da</a> 1618'ten 1648'e nüfus azalması Not; Azalma, kırsal alanlardan daha güvenli kentsel alanlara göç gibi faktörleri de içerir ve tamamen ölüme eşit değildir. <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32638653">.mw-parser-output .legend{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .legend-color{display:inline-block;min-width:1.25em;height:1.25em;line-height:1.25;margin:1px 0;text-align:center;border:1px solid black;background-color:transparent;color:black}.mw-parser-output .legend-text{}</style><div class="legend">  33–66%</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  > 66%</div></figcaption></figure> Modern standartlara göre savaşa katılan askerlerin sayısı nispeten düşüktü ancak savaşın kendisi tarihin en büyük tıbbi felaketlerinden birisi olarak tanımlandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2001155-159">[146]</a> Muharebelerin her biri genellikle 13,000 ila 20,000 kişilik karşılıklı orduları içeriyordu, en büyük sayıya ise 1632'deki iki ordunun da birleşik 70,000-85,000 kişinin olduğu Alte Veste'de ulaşıldı. Almanya'da her iki tarafın konuşlandırdığı asker sayısının toplamı, 1618'den 1626'ya kadar ortalama 80,000-100,000 arasında değişir, 1632'de 250,000 kişi ile zirve yapar ve 1648'de 160,000'in altına düşer.<a href="#cite_note-FOOTNOTEClodfelter200840-160">[147]</a> Tahminlerdeki yanılma payı son derece yüksek olabilir. 1621 ve 1639 yılları arasında İsveç'in Bygdeå köyünden askere alınan 230 erkekten 215'i ölü ya da kayıp olarak kaydedilirken beşi de eve sakat olarak döndü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984173-24">[14]</a> 19. yüzyılın ortalarına kadar askerlerin çoğu hastalıktan öldü. Tarihçi Peter Wilson, bu savaş için bilinen muharebe ve kuşatmalardan elde edilen rakamları bir araya getirip savaşta ölen veya yaralananlar için 450,000 civarında bir sayı veriyor. Deneylerimler, bu sayının iki ila üç katının öldüğünü veya hastalık nedeniyle iş göremez hale geldiğini gösterdiğinden toplam askeri kayıpların 1,3 ila 1,8 milyon ölü veya hizmete uygun hale gelmeyen insan olduğunu gösterir.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009791-22">[13]</a> <a href="/wiki/Pitirim_Sorokin" title="Pitirim Sorokin">Pitirim Sorokin</a> tarafından yapılan bir tahminde, metodolojisi başkaları tarafından geniş çapta tartışılsa da, Sorokin üst sınırı 2,071,000 askeri zayiat olarak hesaplamaktadır.<a href="#cite_note-FOOTNOTELevy198388–91-161">[148]</a> Genel olarak tarihçiler savaşın benzeri görülmemiş bir ölüm felaketi olduğu ve sivil ya da askeri kayıpların çoğunluğunun 1630'daki İsveç müdahalesinden sonra gerçekleştiği konusunda hemfikir.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2001156–159-162">[149]</a> Yerel kayıtlara göre askerî eylemler sivil ölümlerin %3'ünden daha azını oluşturuyordu, sivil ölümlerinin başlıca sebepleri %12 ile açlık, %64 ile <a href="/wiki/H%C4%B1yarc%C4%B1kl%C4%B1_veba" title="Hıyarcıklı veba">hıyarcıklı veba</a>, %4 ile <a href="/wiki/Tif%C3%BCs" title="Tifüs">tifüs</a> ve %5 ile <a href="/wiki/Dizanteri" title="Dizanteri">dizanteriydi</a>.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2001160–161-163">[150]</a> 1618'den önce on yıllar boyunca düzenli olarak hastalık salgınları yaygın olmasına rağmen çatışma hastalıkların yayılmalarını büyük ölçüde hızlandırdı. Bunun nedeni, yabancı ülkelerden askerlerin gelmesi, savaş cephelerinin yerlerinin sürekli olarak değişmesi ve kırsal nüfusun zaten kalabalık olan şehirlere göç etmesiydi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2002250-164">[151]</a> Bu salgınlar yalnızca Almanya ile sınırlı değildi, Fransız ve İmparatorluk askerleri tarafından taşınan hastalığın iddiaya göre 1629-1631 İtalyan Vebası'nı ateşledi ve tahminen 280,000 ölüme yol açtı. Bu salgın, "<a href="/wiki/Yeni_%C3%87a%C4%9F" title="Yeni Çağ">Yeni Çağ'da</a> İtalya'yı etkileyen en kötü ölüm krizi" olarak nitelendirildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEAlfaniPercoco20162-165">[152]</a> 1630'lar boyunca kötü hasatlar ve aynı bölgelerin defalarca yağmalanması yaygın bir kıtlığa yol açtı. Dönemin kayıtlarında insanların ot yediğini veya sadaka kabul edemeyecek kadar zayıf olduğu yazarken yamyamlık örnekleri de yaygındı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009345-166">[153]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Vrancx_Soldiers_Plundering.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Vrancx_Soldiers_Plundering.jpg/260px-Vrancx_Soldiers_Plundering.jpg" decoding="async" width="260" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Vrancx_Soldiers_Plundering.jpg/390px-Vrancx_Soldiers_Plundering.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Vrancx_Soldiers_Plundering.jpg/520px-Vrancx_Soldiers_Plundering.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1449" /></a><figcaption>Askerler bir çiftliği yağmalıyor.</figcaption></figure> Modern görüşler, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun nüfusunun 1600'de 18 milyondan 20 milyona, 1650'de ise 11-13 milyona düştüğü ve 1750'ye kadar savaş öncesi seviyelerine geri dönemediği konusunda hemfikirdirler.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker20081058-167">[154]</a> Bu kayıpların yaklaşık %50'sinin İsveç'in müdahil olmasından sonra 1630'dan 1635'e kadar ilk döneminde meydana geldiği görülüyor. İngiltere'deki <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7_Krall%C4%B1k_Sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Üç Krallık Savaşları">Üç Krallık Savaşları</a> ile karşılaştırıldığında yüksek ölüm oranı, kısmen tarafların genellikle paraları ödenmeyen ve yaşamak için topraktan beslenen yabancı paralı askerlere güvenmesine bağlı olabilir.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984122-168">[155]</a> 'Ortak topluluk' duygusunun olmaması, Magdeburg'un yağmalanması gibi vahşetlerle sonuçlandı ve bu da hastalık ve açlığa son derece duyarlı çok sayıda mültecinin ortaya çıkmasına sebep oldu. Göç kısa vadede hayat kurtarsa da uzun vadede çoğunlukla felaket oldu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2002245–246-169">[156]</a> 1940 yılında tarım tarihçisi Günther Franz, 1618'den 1648'e kadar olan dönemi kapsayan Almanya genelindeki bölgesel verilerin ayrıntılı bir analizini yayınladı. Daha yakın bir çalışmayla geniş çapta "kırsal nüfusun yaklaşık %40'ı savaş ve salgın hastalıkların kurbanı oldu, bu oran şehirlerde %33" şeklinde doğrulandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2002248-28">[17]</a> Bu rakamlar yanıltıcı olabilir çünkü Franz savaş öncesi ve sonrası nüfustaki mutlak düşüşü veya "toplam demografik kaybı" hesapladı. Bu nedenle, İmparatorluk dışındaki bölgelere kalıcı göç veya daha düşük doğum oranları gibi ölüm veya hastalıkla ilgisi olmayan faktörleri de içermektedir, bunlar da uzun süreli bir savaşın yaygın belirtileridir.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2001152-170">[157]</a> Bu oranlarda geniş bölgesel farklılıklar da vardı. Kuzeybatı Almanya'daki bazı bölgeler 1630'dan sonra nispeten barışçıldı ve neredeyse hiç nüfus kaybı yaşanmadı. Mecklenburg, Pomeranya ve Württemberg'de ise nüfus yaklaşık %50 düştü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984188–189-158">[145]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Moncourt.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Moncourt.JPG/200px-Moncourt.JPG" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Moncourt.JPG/300px-Moncourt.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Moncourt.JPG/400px-Moncourt.JPG 2x" data-file-width="2576" data-file-height="1932" /></a><figcaption>Günümüzde Sauvigny'de bulunan Moncourt Şapeli, aynı adı taşıyan köyden geriye kalan tek kalıntıdır..</figcaption></figure> Bazı kasabalar vergilerden kaçınmak için kayıplarını abartmış olsalar da bireysel kayıtlar ciddi düşüşleri doğrulamıştır. 1620'den 1650'ye kadar <a href="/wiki/M%C3%BCnih" title="Münih">Münih'in</a> nüfusu 22,000'den 17,000'e, <a href="/wiki/Augsburg" title="Augsburg">Augsburg'un</a> nüfusu 48,000'den 21,000'e düştü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938512-171">[158]</a> Savaşın mali etkisi çok daha açıktır. Savaş, özellikle <a href="/w/index.php?title=Kipper_und_Wipper&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kipper und Wipper (sayfa mevcut değil)">1618-1623</a> döneminde kısa vadeli ekonomik krizlere neden olurken genel olarak ticaret modellerindeki mevcut değişiklikleri hızlandırdı. Bölgesel pazarlar arasındaki fiyat farklılıklarının azaltılması ve Avrupa çapında daha yüksek düzeyde bir pazar entegrasyonu gibi süregelen makro-ekonomik eğilimleri tam tersine çevirdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTESchulzeVolckart201930-172">[159]</a> Ölenlerin fazlalığı, hayatta kalanların yaşam standartlarını iyileştirmiş olabilir. Bir çalışma Almanya'da ücretlerin 1603 ile 1652 arasında reel olarak %40 arttığını gösteriyor.<a href="#cite_note-FOOTNOTEPfisterRiedelUebele201218-173">[160]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Askeri_gelişmeler">Askeri gelişmeler</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=15" title="Değiştirilen bölüm: Askeri gelişmeler" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=15" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Askeri gelişmeler">kaynağı değiştir</a>]</div> Savaş sırasında özellikle Gustaf tarafından yapılan yenilikler, "<a href="/wiki/Asker%C3%AE_devrim" title="Askerî devrim">Askeri devrim</a>" olarak bilinen taktik evrimin bir parçası olarak kabul edilir ancak bu değişimlerin temelinde taktiklerin mi yoksa teknolojinin mi olduğu konusunda tartışmalar sürmektedir.<a href="#cite_note-FOOTNOTESharman2018493–495-174">[161]</a> Bu gelişmeler <a href="/wiki/Maurits_van_Oranje" title="Maurits van Oranje">Maurits van Oranje</a> tarafından popülerleştirildi ve <a href="/wiki/Asker%C3%AE_kolon" title="Askerî kolon">toplu kolon</a> dizilişini bırakıp <a href="/w/index.php?title=%C3%87izgi_(formasyon)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Çizgi (formasyon) (sayfa mevcut değil)">çizgi formasyonuna</a> geçerek piyade ateş gücünü arttırmaya çalıştı. Gustaf, Maurits tarafından kullanılan on rütbeyi altıya indirdi ve <a href="/wiki/Misket_piyade" title="Misket piyade">silahşörlerin</a> <a href="/wiki/Karg%C4%B1_(silah)" title="Kargı (silah)">kargılılara</a> oranını arttırarak bu değişiklikleri iyileştirdi. Ayrıca, her birlik, her iki kanatta da hızlı ateş eden hafif topçu parçalarıyla donatıldı. Bu taktiğin en iyi örneği İsveçlilerin Breitenfeld'de geleneksel şekilde konumlanmış Tserclaes'in ordularını ezici bir şekilde yenmesidir.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984185-175">[162]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Firing_Breitenfeld_formations.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Firing_Breitenfeld_formations.jpg/220px-Firing_Breitenfeld_formations.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Firing_Breitenfeld_formations.jpg/330px-Firing_Breitenfeld_formations.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Firing_Breitenfeld_formations.jpg/440px-Firing_Breitenfeld_formations.jpg 2x" data-file-width="1368" data-file-height="1007" /></a><figcaption><a href="/wiki/Breitenfeld_Muharebesi_(1631)" title="Breitenfeld Muharebesi (1631)">Breitenfeld</a> 1631; Tsercles’in ordusu (solda) iki bölük derine konuşlandı, İsveçliler (sağda) sadece bir bölük derinliğinde.</figcaption></figure> Çizgi formasyonu her zaman başarılı değildi, 1634'te Nördlingen'de sözde eski İspanyol <a href="/w/index.php?title=Tercio&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tercio (sayfa mevcut değil)">terciolarının</a> "yeni model" İsveç ordusuna karşı kazandığı zafer bunun en büyük kanıtıydı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1976200-176">[163]</a> Ayrıca saldırı esnasında koordinasyon sağlamak daha zordu. Gustaf süvarilerinin çok daha agresif olmasını gerektirerek genellikle Fin hafif süvarilerini ya da <a href="/w/index.php?title=Hakkapeliitta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hakkapeliitta (sayfa mevcut değil)">Hakkapeliitta'yı</a> şok birlikleri olarak kullanarak bunu telafi ediyordu. Ayrıca 1632 Eylül'ünde Alte Veste'deki başarısız saldırı da dahil olmak üzere ara sıra kolonlar kullandı. Kolonlar, saldırı esnasında daha etkili görülmeye başlandı ve <a href="/wiki/Napolyon_Sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Napolyon Savaşları">Napolyon Savaşları'nın</a> sonraki aşamalarında <a href="/wiki/Napolyon_Bonapart" title="Napolyon Bonapart">Napolyon</a> tarafından kullanıldı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEChandler1990130–137-177">[164]</a> Bu tür taktikler, standart silahların yanı sıra saldırı altındayken düzeni koruyabilen, tekrar doldurabilen ve disiplinli salvoları ateşleyebilen profesyonel askerlere ihtiyaç duyuyordu. 17. yüzyılın ilk yarısında, gerekli hareketleri gösteren çok sayıda kullanım kılavuzu yayımlandı, bunların 32'si kargıcılar ve 42'si silahşörler içindi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1976202-178">[165]</a> İstenilen şekilde hareket edebilecek bir piyadeyi yetiştirmenin süresi yaklaşık altı aydı ancak birçok asker savaşa çok daha az deneyimle girdi. Ayrıca, kıdemli komutanlar ve taktik birliği arasındaki hayatı bağlantıları sağlayan genç subaylara daha fazla sorumluluk yüklendi. Bu tarz adamları yetiştirmek için tasarlanan ilk askeri okullardan birisi 1616'da <a href="/wiki/Siegen" title="Siegen">Siegen'de</a> kuruldu ve kısa bir süre sonra diğerleri onu takip etti.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984184-179">[166]</a> Diğer yandan, stratejik düşünme aynı hızda gelişmedi. Tarihçi <a href="/wiki/Jeremy_Black_(tarih%C3%A7i)" title="Jeremy Black (tarihçi)">Jeremy Black</a>, bu taktiklerin sonucunda çoğu askeri seferin "sonuçsuz" olduğunu ve komutanların odaklanmış stratejik hedeflerden ziyade yalnızca bölgenin kontrolü konusunda neredeyse saplantılı olduğunu iddia ediyor. Askeri ve diplomatik hedefler arasında bağlantının olmaması, savaşın neden bu kadar uzun sürdüğünü ve barışın neden bu kadar zor yapıldığını açıklamaya yardımcı oluyor.<a href="#cite_note-FOOTNOTECroxton1998254-180">[167]</a> Bunun ayrıca farklı nedenleri de vardı. 1648'de Vestfalya Antlaşması imzalandığında Fransız-İsveç ittifakının İmparatorluk topraklarında hala 84,000'den fazla silahlı askeri vardı, İmparatorluk tarafının ise 77,000 askeri vardı. Modern anlamda sayı nispeten küçük olsa da bu tür orduların o zamanlar örneği yoktu.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009770-181">[168]</a> İspanya istisnası dışında, 17. yüzyıl devleti bu büyüklükteki orduları besleyemiyordu ve ordular geçtikleri bölgelerden zorla alınan “katkılara” bağımlıydılar.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1984177-182">[169]</a> Erzak temin etmek sefer planlamasında sınırlayıcı bir faktör haline geldi. Savaşın daha sonra İmparatorluğun daha geniş bir coğrafyasına yayılması sonucunda erzak problemi daha da sivrilen bir sorun haline geldi. Yeterli erzak toplanabilse bile erzakı birliklere ulaştırmak bir diğer sorundu. İkmal güvenliğini sağlamak için komutanlar, o zamanlar toplu taşımanın birincil yolu olan nehirlere yakın kalmak zorundaydılar ve ana üslerinden fazla uzaklaşamadılar.<a href="#cite_note-FOOTNOTECroxton1998255–256-183">[170]</a> Tarihçiler, birlikleri beslemenin ordu içinde bir amaç haline geldiğini, diplomatik hedeflerle bağlantılı olmadığını ve büyük ölçüde merkezi hükûmetler tarafından kontrol edilmediğini savunuyor. Bunun sonucu "artık anlaşılır siyasi hedeflerden yoksun ordular... geçtikleri kırsal alanla simbiyoz bir ilişki içinde yaşayan gezici silahlı çetelere dönüşüyor" şeklinde kaydedilmiştir. Bu bağlantı eksikliği çoğu zaman hükûmetlerin siyasi amaçlarına aykırıydı. 1628 ve 1629'da, her ikisi de sözde müttefikleri olan Brandenburg ve Saksonya'da İmparatorluk birlikleri büyük bir yıkıma sebep oldu ve sonrasında iki devlet İsveç'in müdahalesine destek oldular.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938257–258-184">[171]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sosyal_ve_kültürel_etki">Sosyal ve kültürel etki</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=16" title="Değiştirilen bölüm: Sosyal ve kültürel etki" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=16" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Sosyal ve kültürel etki">kaynağı değiştir</a>]</div> Savaşın neden olduğu toplumsal düzendeki bozulma, genellikle ani hasardan daha önemli ve daha uzun sürdüğü düşünülür.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938516-185">[172]</a> Yerel yönetimlerin çöküşü sonucunda kendilerini her iki tarafın askerlerinden korumak için bir araya gelen ve <a href="/w/index.php?title=Yukar%C4%B1_Avusturya%27daki_K%C3%B6yl%C3%BC_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yukarı Avusturya'daki Köylü Savaşı (sayfa mevcut değil)">Yukarı Avusturya</a>, Bavyera ve Brandenburg'da isyanlara yol açan topraksız köylüler ortaya çıktı. Askerler başka bir yere gitmeden önce bulundukları bölgeyi harap etti, geniş araziler boş bırakıldı ve bu da eko sistemi değiştirdi. Kemirgen nüfusundaki patlayıcı artış yiyecek kıtlığını daha da kötüleştirdi. Bavyera 1638 kışında kurtlar tarafından istila edildi ve sonraki baharda ekinler yaban domuzu sürüleri tarafından yenildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009784-186">[173]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Bondi_brennandi_hus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bondi_brennandi_hus.jpg/220px-Bondi_brennandi_hus.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Bondi_brennandi_hus.jpg/330px-Bondi_brennandi_hus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Bondi_brennandi_hus.jpg 2x" data-file-width="405" data-file-height="304" /></a><figcaption>Bir köylü yanan çiftliğinin önünde merhamet diliyor. 1630’larda her iki taraftan da askerlere açıkta yakalanmak ölüm cezasına eşdeğerdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEOutram2002250-164">[151]</a></figcaption></figure> Dönemin kayıtlarında insanlar savaşın yol açtığı rastgele ve amansız kan akıtılmasını anlamlandırmaya çalışıldığı görülür ve bir umutsuzluk rahatça görülmektedir. Savaş, günahlar için verilen ilahi ceza olarak düşünüldüğü için 1626'da Frankonya'da başlayan ve hızla bütün Almanya'ya yayılan bir <a href="/wiki/Cad%C4%B1_av%C4%B1" title="Cadı avı">cadı avı</a> başladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWhite2012220-187">[174]</a> Cadı avı ve benzeri eylemler 1616'da <a href="/w/index.php?title=W%C3%BCrzb%C3%BCrg_Prens-Piskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Würzbürg Prens-Piskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Würzbürg Piskoposluğu’nda</a> başladı ve ardından kilisenin otoritesini savunmak isteyen dindar bir Katolik olan <a href="/w/index.php?title=Philipp_Adolf_von_Ehrenberg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Philipp Adolf von Ehrenberg (sayfa mevcut değil)">Piskopos von Ehrenberg</a> tarafından yeniden başlatıldı. Ehrenberg 1631'de öldüğünde toplumun her yerinden <a href="/w/index.php?title=W%C3%BCrzb%C3%BCrg_Cad%C4%B1_Mahkemeleri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Würzbürg Cadı Mahkemeleri (sayfa mevcut değil)">900’den fazla kişi</a> <a href="/wiki/Yakarak_%C3%B6ld%C3%BCrme" title="Yakarak öldürme">idam edilmişti</a>.<a href="#cite_note-FOOTNOTEJensen200793-188">[175]</a> 1626'dan 1631'e kadar <a href="/w/index.php?title=Bamberg_Prens-Piskoposlu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bamberg Prens-Piskoposluğu (sayfa mevcut değil)">Bamberg Piskoposluğu'na</a> yakın bir yerde düzenlenen <a href="/w/index.php?title=Bamberg_cad%C4%B1_mahkemeleri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bamberg cadı mahkemeleri (sayfa mevcut değil)">Bamberg cadı mahkemeleri</a> binden fazla can aldı. 1629'da <a href="/w/index.php?title=Eichst%C3%A4tt_cad%C4%B1_mahkemeleri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eichstätt cadı mahkemeleri (sayfa mevcut değil)">Eichstätt cadı mahkemelerinde</a> 274 kişi öldü. Komşusu <a href="/w/index.php?title=Pfalz-Neuburg_D%C3%BCkal%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pfalz-Neuburg Dükalığı (sayfa mevcut değil)">Pfalz-Neuburg Dükalığı'nda</a> 50 kişi daha öldü.<a href="#cite_note-FOOTNOTETrevor-Roper196783–117-189">[176]</a> İmparatorluk ordularının askeri başarılarını takip eden zulüm, Tserclaes tarafından yeniden fethedilmesinin ardından <a href="/w/index.php?title=Baden_Margraviatesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baden Margraviatesi (sayfa mevcut değil)">Baden</a> ve Pfalz'a, daha sonra da <a href="/wiki/Renanya" title="Renanya">Renanya’ya</a> doğru ilerledi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBriggs1996163-190">[177]</a> Bu zulümlerin çoğu savaşın uzağında kalan yerlerde yaşandığından çatışmanın toplum üzerindeki etkisinin ne ölçüde belirti gösterdiği hala tartışılmaktadır. Bu yaşanan zulmün ve gaddarlığın Karşı Reformun itibarını azaltacağından büyük endişe duyan Ferdinand, yaşanan zulmün 1630'a kadar büyük ölçüde sona ermesini sağladı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBriggs1996171–172-191">[178]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Sack_of_a_Town_(Sebastiaen_Vrancx)_-_Gothenburg_Museum_of_Art_-_GKM_1396.tif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Sack_of_a_Town_%28Sebastiaen_Vrancx%29_-_Gothenburg_Museum_of_Art_-_GKM_1396.tif/lossy-page1-260px-Sack_of_a_Town_%28Sebastiaen_Vrancx%29_-_Gothenburg_Museum_of_Art_-_GKM_1396.tif.jpg" decoding="async" width="260" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Sack_of_a_Town_%28Sebastiaen_Vrancx%29_-_Gothenburg_Museum_of_Art_-_GKM_1396.tif/lossy-page1-390px-Sack_of_a_Town_%28Sebastiaen_Vrancx%29_-_Gothenburg_Museum_of_Art_-_GKM_1396.tif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Sack_of_a_Town_%28Sebastiaen_Vrancx%29_-_Gothenburg_Museum_of_Art_-_GKM_1396.tif/lossy-page1-520px-Sack_of_a_Town_%28Sebastiaen_Vrancx%29_-_Gothenburg_Museum_of_Art_-_GKM_1396.tif.jpg 2x" data-file-width="7087" data-file-height="4410" /></a><figcaption>Güney Hollanda'da bu türün öncülerinden <a href="/wiki/Sebastiaen_Vrancx" title="Sebastiaen Vrancx">Sebastian Vrancx'a</a> ait bir savaş resmi örneği (Göteborg Güzel Sanatlar Müzesi).</figcaption></figure> Savaş çok büyük bir yıkıma yol açsa da Alman edebiyatı, Alman dilinden "yabancı unsurların temizlenmesi" için uğraşan bir topluluk yaratmış ve Alman edebiyatı bir canlanma hareketiyle itibar kazanmıştır.<a href="#cite_note-FOOTNOTEFriehs-192">[179]</a> Örneğin <a href="/wiki/Pikaresk_roman" title="Pikaresk roman">Pikaresk romanın</a> en eski örneklerinden biri olarak görülen <a href="/w/index.php?title=Simplicius_Simplicissimus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simplicius Simplicissimus (sayfa mevcut değil)">Simplicius Simplicissimus'tur</a>. <a href="/wiki/Hans_Jakob_Christoffel_von_Grimmelshausen" title="Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen">Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen</a> tarafından 1668'de yazılmıştır, kendi deneyimlerine dayanarak bir askerin yaşamını gerçekçi bir şekilde tasvir ediyor.<a href="#cite_note-FOOTNOTETalbott20213–4-193">[180]</a> Diğer örnekler arasında <a href="/wiki/Magdeburg%27un_Ya%C4%9Fmalanmas%C4%B1" title="Magdeburg'un Yağmalanması">Magdeburg'un yağmalanmasına</a> katılan ve savaşın vahşetini anlatan <a href="/w/index.php?title=Peter_Hagendorf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Hagendorf (sayfa mevcut değil)">Peter Hagendorf'un</a> günlükleri yer alır.<a href="#cite_note-FOOTNOTEHelfferich2009283–284-194">[181]</a> Alman ve Çek yazarlar için bu <a href="/wiki/Ulusal_travma" title="Ulusal travma">ulusal travma</a> unutulmayacak bir anı olarak hatırlanmaya devam etti. 18. yüzyıl şairi ve oyun yazarı <a href="/wiki/Friedrich_Schiller" title="Friedrich Schiller">Friedrich Schiller</a>, savaşı çalışmalarında kullanan birçok kişiden biriydi. 19. ve 20. yüzyılın başlarında Alman milliyetçileri için 'Büyük Alman Savaşı', 'Büyük Savaş' veya 'Büyük Bölünme' olarak anıldı. Bölünmüş bir Almanya'nın tehlikelerini gösterdiği için 1871'de <a href="/wiki/Alman_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Alman İmparatorluğu">Alman İmparatorluğu'nun</a> kurulmasını haklı çıkarmak için kullanıldı. <a href="/wiki/Nazi_Almanyas%C4%B1" title="Nazi Almanyası">Naziler</a> de <a href="/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Cermen_Reich%27%C4%B1" title="Büyük Cermen Reich'ı">Büyük Cermen Reich’ı</a> için bu argümanı kullandı.<a href="#cite_note-FOOTNOTECramer200718–19-195">[182]</a> <a href="/wiki/Bertolt_Brecht" title="Bertolt Brecht">Bertolt Brecht</a>, 1939'da savaş karşıtı oyunu olan “<a href="/wiki/Cesaret_Ana_ve_%C3%87ocuklar%C4%B1" title="Cesaret Ana ve Çocukları">Cesaret Ana ve Çocukları</a>” için bu savaşı arka plan olarak kullandı. Avusturyalı-Alman yazar <a href="/wiki/Daniel_Kehlmann" title="Daniel Kehlmann">Daniel Kehlmann</a> tarafından yazılan ve aynı zamanda savaşın yaşandığı zamanda geçen ve kültürel ayrışmayı anlatan Tyll romanı, 2020 <a href="/wiki/Man_Booker_%C3%96d%C3%BCl%C3%BC" title="Man Booker Ödülü">Man Booker Ödülü’ne</a> aday gösterildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTETalbott20216-196">[183]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Siyasi_sonuçları">Siyasi sonuçları</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=17" title="Değiştirilen bölüm: Siyasi sonuçları" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=17" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Siyasi sonuçları">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Europe_map_1648.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Europe_map_1648.PNG/220px-Europe_map_1648.PNG" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Europe_map_1648.PNG/330px-Europe_map_1648.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Europe_map_1648.PNG/440px-Europe_map_1648.PNG 2x" data-file-width="1894" data-file-height="1367" /></a><figcaption>Vestfalya Barış Antlaşması’ndan sonra Avrupa,1648</figcaption></figure> Barış sonucunda “Alman özgürlükleri” tekrar kabullenildi ve Habsburg'ların Kutsal Roma İmparatorluğu'nu İspanya'ya benzer daha merkezi bir devlete dönüştürme girişimleri sona erdi. Sonraki 50 yılda Bavyera, Brandenburg-Prsuya, Saksonya ve diğerler prenslikler kendi politikalarını takip ederken İsveç İmparatorluk içinde kalıcı bir yer edindi. Bütün bunlara rağmen Habsburg toprakları savaş esnasında diğerlerinden daha az tahrip edildi ve Bohemya'nın ilhak edilmesi ve topraklarında Katolikliğin restore edilmesiyle daha tutarlı bir ülke haline geldi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMcMurdie201465-197">[184]</a> Vestfalya ile modern <a href="/wiki/Ulus_devlet" title="Ulus devlet">ulus devletlerin</a> temeli atıldı, halk ve yönetici arasındaki ilişkiyi değiştirdi. Daha önce halkların devletleriyle örtüşen ya da çatışan siyasi ve dini bağlılıkları vardı, barıştan sonra dini veya laik herhangi bir konuda her şeyden önce kendi devlet otoritesinin yasalarına ve fermanlarına tabi hale geldiler. Böylece devletine ve liderine sadık büyük ulusal kuvvetleri toplamak kolaylaştı. Wallenstein ve İsveç işgalinden sonra Alman prenslikleri kendi kalıcı ordularına ihtiyaç olduğunu anladılar ve Almanya bir bütün olarak çok daha militarize bir toplum haline geldi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEBonney200289–90-198">[185]</a> Vestfalya'dan İsveçlilerin aldığı toprakların ömrü kısa süreli oldu. Fransa'nın ilhak ettiği Fransız kazanımlarının aksine İsveç toprakları İmparatorluğun bir parçası olarak kaldı ve Aşağı ve Yukarı Sakson Çemberi'nin bir üyesi oldular. Böylece İsveçliler İmparatorluk Diyeti'nde koltuk kazanırken Pomeranya'daki rakipleri olan Brandenburg-Prusya ve Saksonya ile doğrudan çatışmaya girmelerine de neden oldu. İmparatorluk topraklarından elde edilen gelir Almanya'da kaldı ve İsveç'e fayda sağlamadı. İsveç Pomeranya'nın bazı kısımlarını 1815'e kadar elinde tutsa da çoğu 1679 ve 1720'de Prusya'ya devredildi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMcMurdie201467–68-199">[186]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Pomerania_1653.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Pomerania_1653.PNG/220px-Pomerania_1653.PNG" decoding="async" width="220" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Pomerania_1653.PNG/330px-Pomerania_1653.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Pomerania_1653.PNG/440px-Pomerania_1653.PNG 2x" data-file-width="789" data-file-height="480" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bat%C4%B1_Pomeranya" title="Batı Pomeranya">Batı Pomeranya’daki</a> İsveç egemenliği (mavi) 1653’te kabul edildi.</figcaption></figure> Fransa'nın Otuz Yıl Savaşları'nda bütün güçlerden daha fazla kazançlı çıktı. 1648'de Richelieu'nun hedeflerinin çoğuna ulaşılmıştı. Bu hedefler arasında İspanya ve Avusturya Habsburglarının ayrılması, Fransız sınırının İmparatorluğa doğru genişlemesi ve Kuzey Avrupa'daki İspanyol askeri üstünlüğünün sona erdirilmesi yer alıyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTELee200167–68-200">[187]</a> Fransa ve İspanya arasındaki savaş 1659'a kadar devam etse de Vestfalya ile XIV. Louis İspanya'nın yerine Avrupa'nın dominant gücü olarak ortaya çıktı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEStorrs20066–7-201">[188]</a> Din üzerindeki farklılıklar 17. Yüzyıl boyunca bir sorun olarak kalırken 30 Yıl Savaşı kıta Avrupası'nda dinin sebep olduğu son büyük savaştı. Sonraki çatışmalar ya Güney-Batı Fransa'daki <a href="/wiki/Camisardlar" title="Camisardlar">Camisardlar İsyanı</a> gibi iç savaştı ya da 1712 <a href="/w/index.php?title=Toggenburg_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Toggenburg Savaşı (sayfa mevcut değil)">Toggenburg Savaşı</a> gibi nispeten önemsizdi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEGutmann1988752–754-202">[189]</a> Savaş sonucunda 1815 ve sonrasına kadar varlığını sürdüren bir Avrupa'nın temel hatları da ortaya çıkmış oldu. Bu hat; Fransa ulus devleti, birleşik bir Almanya ve ayrı bir Avusturya-Macaristan bloğunun başlangıcı, gücü azalan ama yine de önemli bir güç olan İspanya, Danimarka, İsveç ve İsviçre gibi bağımsız küçük devletler ve Alçak Ülkeler'in bölünmesiyle ortaya çıkan Hollanda Cumhuriyeti ve Belçika'dır.<a href="#cite_note-FOOTNOTEMcMurdie201467–68-199">[186]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Savaşa_katılım">Savaşa katılım</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=18" title="Değiştirilen bölüm: Savaşa katılım" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=18" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Savaşa katılım">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9Flar%C4%B1%27na_Kat%C4%B1l%C4%B1m.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9Flar%C4%B1%27na_Kat%C4%B1l%C4%B1m.png/500px-Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9Flar%C4%B1%27na_Kat%C4%B1l%C4%B1m.png" decoding="async" width="500" height="539" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9Flar%C4%B1%27na_Kat%C4%B1l%C4%B1m.png/750px-Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9Flar%C4%B1%27na_Kat%C4%B1l%C4%B1m.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9Flar%C4%B1%27na_Kat%C4%B1l%C4%B1m.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="862" /></a><figcaption>Koyu Kırmızı: Direkt İmparatora karşıAçık Kırmızı: Endirekt İmparatora karşı Siyah: Direkt İmparator için Gri: Endirekt İmparator için</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notlar">Notlar</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=19" title="Değiştirilen bölüm: Notlar" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=19" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Notlar">kaynağı değiştir</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32805677">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-count:2}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-count:3}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-lower-alpha" style="column-width: 30em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">^</a> 1618-1635 yılları arasında bir noktada İmparatora karşı savaşmış ülkeler </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">^</a> 1618-1635 yılları arasında İmparatordan yana olan ülkeler </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">^</a> Subaylara asker başına ödeme yapıldığından verilen sayılar, mevcut ve göreve uygun olanlardan daha farklıydı. Raporlanan ve gerçek arasındaki farkın Hollandalılar için %25, Fransızlar için %35 ve İspanyollar için %50 olduğu tahmin edilmektedir.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParrott20018-5">[3]</a> Dönemin çoğu muharebesi 13,000 ila 20,000 kişilik karşıt güçler arasında yapıldı. Sayılar, herhangi bir dönem için en fazla sayısı yansıtıyor ve genellikle büyük bir garnizon oranı oluşturan vatandaş milisleri hariç tutuyor </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">^</a> Tüm ordular çok ulusluydu. Tahminen 60,000 İskoç, İngiliz ya da İrlandalı iki tarafta birden savaştı. 2011'de keşfedilen toplu mezar analizine göre, Lützen'deki "İsveç" kuvvetlerinin %50'den azı İskandinavya'dan geliyordu.<a href="#cite_note-FOOTNOTENicklischRamsthalerMellerOthers2017-7">[4]</a> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">^</a> Almanya'daki en yüksek sayı, vatanı koruyan 24,000 hariç. </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">^</a> Fransa ayrıca <a href="/w/index.php?title=Fransa-%C4%B0spanya_Sava%C5%9F%C4%B1_(1635-59&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fransa-İspanya Savaşı (1635-59 (sayfa mevcut değil)">Fransız-İspanyol Savaşı</a>'nda 200,000 - 300,000 ölü ya da yaralı verdi. </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">^</a> 80,000 kişi raporlansa da asıl sayı 60,000 </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">^</a> <a href="/wiki/Flanders_Ordusu" title="Flanders Ordusu">Flanders Ordusu</a> maksimum gücündeyken 1640 rakamlarıdır. Bu sayılar rapor edilen rakamlardır ve belirtildiği gibi gerçek rakamlar büyük ölçüde daha düşüktü.<a href="#cite_note-FOOTNOTEParker1972231-17">[10]</a> İspanyol ordusunun 1640'ta resmi olarak 200,000'den fazla askeri vardı fakat çoğu Avrupa'nın başka yerlerindeki garnizonlarda Hollandalılarla karşı karşıya olmayan ikinci hat birlikleriydi.<a href="#cite_note-FOOTNOTEClodfelter200839-18">[11]</a> </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">^</a> Parrott, bunların birçoğunun yukarıdaki İmparatorluk birliklerine dahil olması gerektiğini ve düzensiz süvari sayısı tahminlerinin büyük oranda abartıldığını düşünüyor. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">^</a> Wilson, her iki taraftan da büyük çoğunluğu Alman olan 450,000 ölü tahmininde bulunuyor. Hesaplamaya göre, İsveç için savaşan İsveçlilerden dört kat daha fazla Alman öldü ve bu nedenle kayıplar milliyetten ziyade "hizmetinde bulunduğu ülke" olarak ifade ediliyor.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009791-22">[13]</a> </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">^</a> Wilson, savaşta ölen her asker için üç askerin hastalıktan öldüğünü tahmin ediyor. </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">^</a> Yaklaşık olarak 1800 ayrı İmparatorluk devleti vardı ve bunlardan yalnızca <a href="/w/index.php?title=%C4%B0mparatorluk_Diyeti_Kat%C4%B1l%C4%B1mc%C4%B1lar%C4%B1_(1792)&action=edit&redlink=1" class="new" title="İmparatorluk Diyeti Katılımcıları (1792) (sayfa mevcut değil)">300'ü</a> İmparatorluk Diyeti ya da İmparatorluk Çemberi'nde temsil ediliyordu. Kalan 1500'ün çoğunluğu <a href="/w/index.php?title=%C4%B0mparatorluk_%C5%9E%C3%B6valyesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İmparatorluk Şövalyesi (sayfa mevcut değil)">İmparatorluk Şövalyeleri</a> ya da dışlanan alt sınıf soyluların bireysel üyesiydi. <a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson200921-36">[25]</a> </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">^</a> I. James, Frederick'in kayınbiraderi olmasının yanı sıra ablası [[Anne (İskoçya kraliçesi) |Anne]] ile evli olan IV. Christian ile de hısımdı.<a href="#cite_note-FOOTNOTEWilson2009382-66">[54]</a> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kaynakça">Kaynakça</h2>[<a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&veaction=edit&section=20" title="Değiştirilen bölüm: Kaynakça" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&action=edit&section=20" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Kaynakça">kaynağı değiştir</a>]</div> <dl><dt>Özel</dt></dl> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32805677"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-3"> <ol class="references"> <li id="cite_note-FOOTNOTECroxton2013225–226-3"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECroxton2013225–226_3-0">^</a> <a href="#CITEREFCroxton2013">Croxton 2013</a>, ss. 225–226. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHeitzRischer1995232-4">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEHeitzRischer1995232_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEHeitzRischer1995232_4-1">b</a> <a href="#CITEREFHeitzRischer1995">Heitz & Rischer 1995</a>, s. 232. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParrott20018-5"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParrott20018_5-0">^</a> <a href="#CITEREFParrott2001">Parrott 2001</a>, s. 8. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTENicklischRamsthalerMellerOthers2017-7"><a href="#cite_ref-FOOTNOTENicklischRamsthalerMellerOthers2017_7-0">^</a> <a href="#CITEREFNicklischRamsthalerMellerOthers2017">Nicklisch et al. 2017</a>. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESchmidtRichefort200649-10"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESchmidtRichefort200649_10-0">^</a> <a href="#CITEREFSchmidtRichefort2006">Schmidt & Richefort 2006</a>, s. 49. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009387-11">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009387_11-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009387_11-1">b</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 387. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParrott2001164–168-13"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParrott2001164–168_13-0">^</a> <a href="#CITEREFParrott2001">Parrott 2001</a>, ss. 164–168. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVan_Nimwegen201062-15"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVan_Nimwegen201062_15-0">^</a> <a href="#CITEREFVan_Nimwegen2010">Van Nimwegen 2010</a>, s. 62. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParrott200161-16"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParrott200161_16-0">^</a> <a href="#CITEREFParrott2001">Parrott 2001</a>, s. 61. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1972231-17">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1972231_17-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1972231_17-1">b</a> <a href="#CITEREFParker1972">Parker 1972</a>, s. 231. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEClodfelter200839-18">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEClodfelter200839_18-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEClodfelter200839_18-1">b</a> <a href="#CITEREFClodfelter2008">Clodfelter 2008</a>, s. 39. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParrott200162-21"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParrott200162_21-0">^</a> <a href="#CITEREFParrott2001">Parrott 2001</a>, s. 62. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009791-22">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009791_22-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009791_22-1">b</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 791. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984173-24">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984173_24-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984173_24-1">b</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 173. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009790-25">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009790_25-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009790_25-1">b</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009790_25-2">c</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009790_25-3">d</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009790_25-4">e</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009790_25-5">f</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 790. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009787-27"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009787_27-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 787. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOutram2002248-28">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2002248_28-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2002248_28-1">b</a> <a href="#CITEREFOutram2002">Outram 2002</a>, s. 248. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson20094,_787-29"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson20094,_787_29-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 4, 787. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984189-30"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984189_30-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 189. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESutherland1992589–590-31"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESutherland1992589–590_31-0">^</a> <a href="#CITEREFSutherland1992">Sutherland 1992</a>, ss. 589–590. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker198417–18-32"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker198417–18_32-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, ss. 17–18. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESutherland1992602–603-33"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESutherland1992602–603_33-0">^</a> <a href="#CITEREFSutherland1992">Sutherland 1992</a>, ss. 602–603. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193822–24-34"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193822–24_34-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 22–24. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson200917–22-35"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson200917–22_35-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 17–22. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson200921-36"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson200921_36-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 21. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938159–161-38"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938159–161_38-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 159–161. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHayden19731–23-39"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHayden19731–23_39-0">^</a> <a href="#CITEREFHayden1973">Hayden 1973</a>, ss. 1–23. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009222-40"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009222_40-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 222. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009224-41"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009224_41-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 224. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker198411-42"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker198411_42-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 11. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193847–49-43"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193847–49_43-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 47–49. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2008557-44"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2008557_44-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2008">Wilson 2008</a>, s. 557. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193850-45"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193850_45-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 50. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193863–65-46"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193863–65_46-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 63–65. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009271–274-47"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009271–274_47-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 271–274. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBassett201514-48"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBassett201514_48-0">^</a> <a href="#CITEREFBassett2015">Bassett 2015</a>, s. 14. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193878–79-49">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193878–79_49-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193878–79_49-1">b</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 78–79. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBassett201512,_15-50"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBassett201512,_15_50-0">^</a> <a href="#CITEREFBassett2015">Bassett 2015</a>, ss. 12, 15. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193881–82-51"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193881–82_51-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 81–82. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193894-52"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193894_52-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 94. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBaramova2014121–122-53"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBaramova2014121–122_53-0">^</a> <a href="#CITEREFBaramova2014">Baramova 2014</a>, ss. 121–122. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood193898–99-54"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood193898–99_54-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 98–99. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938127–129-55"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938127–129_55-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 127–129. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEStutler201437–38-56"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEStutler201437–38_56-0">^</a> <a href="#CITEREFStutler2014">Stutler 2014</a>, ss. 37–38. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938117-57"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938117_57-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 117. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEZaller1974147–148-58"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEZaller1974147–148_58-0">^</a> <a href="#CITEREFZaller1974">Zaller 1974</a>, ss. 147–148. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEZaller1974152–154-59"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEZaller1974152–154_59-0">^</a> <a href="#CITEREFZaller1974">Zaller 1974</a>, ss. 152–154. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESpielvogel2017447-60"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESpielvogel2017447_60-0">^</a> <a href="#CITEREFSpielvogel2017">Spielvogel 2017</a>, s. 447. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPursell2003182–185-61"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPursell2003182–185_61-0">^</a> <a href="#CITEREFPursell2003">Pursell 2003</a>, ss. 182–185. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938162–164-62"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938162–164_62-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 162–164. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938179–181-63"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938179–181_63-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 179–181. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTELockhart2007107–109-64"><a href="#cite_ref-FOOTNOTELockhart2007107–109_64-0">^</a> <a href="#CITEREFLockhart2007">Lockhart 2007</a>, ss. 107–109. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurdoch200053-65"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurdoch200053_65-0">^</a> <a href="#CITEREFMurdoch2000">Murdoch 2000</a>, s. 53. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009382-66"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009382_66-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 382. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDavenport1917295-68"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDavenport1917295_68-0">^</a> <a href="#CITEREFDavenport1917">Davenport 1917</a>, s. 295. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938208-69"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938208_69-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 208. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938212-70"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938212_70-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 212. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurdochGrosjean201443–44-71"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurdochGrosjean201443–44_71-0">^</a> <a href="#CITEREFMurdochGrosjean2014">Murdoch & Grosjean 2014</a>, ss. 43–44. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009426-72"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009426_72-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 426. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurdochGrosjean201448–49-73"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurdochGrosjean201448–49_73-0">^</a> <a href="#CITEREFMurdochGrosjean2014">Murdoch & Grosjean 2014</a>, ss. 48–49. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTELockhart2007170-74"><a href="#cite_ref-FOOTNOTELockhart2007170_74-0">^</a> <a href="#CITEREFLockhart2007">Lockhart 2007</a>, s. 170. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTELockhart2007172-75"><a href="#cite_ref-FOOTNOTELockhart2007172_75-0">^</a> <a href="#CITEREFLockhart2007">Lockhart 2007</a>, s. 172. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938232–233-76"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938232–233_76-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 232–233. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938242–244-77"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938242–244_77-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 242–244. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMaland198098–99-78"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMaland198098–99_78-0">^</a> <a href="#CITEREFMaland1980">Maland 1980</a>, ss. 98–99. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938385–386-79"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938385–386_79-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 385–386. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTENorrhem201928–29-80"><a href="#cite_ref-FOOTNOTENorrhem201928–29_80-0">^</a> <a href="#CITEREFNorrhem2019">Norrhem 2019</a>, ss. 28–29. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984120-81"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984120_81-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 120. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEO'Connell1968253–254-82"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEO'Connell1968253–254_82-0">^</a> <a href="#CITEREFO'Connell1968">O'Connell 1968</a>, ss. 253–254. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEO'Connell1968256-83"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEO'Connell1968256_83-0">^</a> <a href="#CITEREFO'Connell1968">O'Connell 1968</a>, s. 256. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPorshnev199538-84"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPorshnev199538_84-0">^</a> <a href="#CITEREFPorshnev1995">Porshnev 1995</a>, s. 38. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBrzezinski20014-85"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBrzezinski20014_85-0">^</a> <a href="#CITEREFBrzezinski2001">Brzezinski 2001</a>, s. 4. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009509-86"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009509_86-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 509. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson201899-87"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson201899_87-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2018">Wilson 2018</a>, s. 99. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBrzezinski200174-88"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBrzezinski200174_88-0">^</a> <a href="#CITEREFBrzezinski2001">Brzezinski 2001</a>, s. 74. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009523-89"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009523_89-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 523. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938220–222-90"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938220–222_90-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 220–222. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKamen2003385–386-91"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKamen2003385–386_91-0">^</a> <a href="#CITEREFKamen2003">Kamen 2003</a>, ss. 385–386. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984132–134-92"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984132–134_92-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, ss. 132–134. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBireley197632-93"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBireley197632_93-0">^</a> <a href="#CITEREFBireley1976">Bireley 1976</a>, s. 32. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKamen2003387-94"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKamen2003387_94-0">^</a> <a href="#CITEREFKamen2003">Kamen 2003</a>, s. 387. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEIsrael1995272–273-95"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsrael1995272–273_95-0">^</a> <a href="#CITEREFIsrael1995">Israel 1995</a>, ss. 272–273. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurdochZickermanMarks201280–85-96"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurdochZickermanMarks201280–85_96-0">^</a> <a href="#CITEREFMurdochZickermanMarks2012">Murdoch, Zickerman & Marks 2012</a>, ss. 80–85. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009595–598-97"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009595–598_97-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 595–598. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009615-98"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009615_98-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 615. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009661–662-99"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009661–662_99-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 661–662. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPazos2011130–131-100"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPazos2011130–131_100-0">^</a> <a href="#CITEREFPazos2011">Pazos 2011</a>, ss. 130–131. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBely201494–95-101"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBely201494–95_101-0">^</a> <a href="#CITEREFBely2014">Bely 2014</a>, ss. 94–95. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECosta20054-102"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECosta20054_102-0">^</a> <a href="#CITEREFCosta2005">Costa 2005</a>, s. 4. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVan_Gelderen2002284-103">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEVan_Gelderen2002284_103-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEVan_Gelderen2002284_103-1">b</a> <a href="#CITEREFVan_Gelderen2002">Van Gelderen 2002</a>, s. 284. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984150-104"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984150_104-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 150. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938446-105"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938446_105-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 446. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938447-106"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938447_106-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 447. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEClodfelter200841-107"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEClodfelter200841_107-0">^</a> <a href="#CITEREFClodfelter2008">Clodfelter 2008</a>, s. 41. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009636–639-108"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009636–639_108-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 636–639. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009641–642-109"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009641–642_109-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 641–642. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMiltonAxworthySimms201860–65-110"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMiltonAxworthySimms201860–65_110-0">^</a> <a href="#CITEREFMiltonAxworthySimms2018">Milton, Axworthy & Simms 2018</a>, ss. 60–65. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984171-111"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984171_111-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 171. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009587-112"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009587_112-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 587. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009643–645-113"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009643–645_113-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 643–645. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009687-114"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009687_114-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 687. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938472–473-115"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938472–473_115-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 472–473. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECroxton1998273-116"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECroxton1998273_116-0">^</a> <a href="#CITEREFCroxton1998">Croxton 1998</a>, s. 273. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009693–695-117"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009693–695_117-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 693–695. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBonney200264-118"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBonney200264_118-0">^</a> <a href="#CITEREFBonney2002">Bonney 2002</a>, s. 64. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009711-119">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009711_119-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009711_119-1">b</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 711. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938493–494-120"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938493–494_120-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 493–494. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938495–496-121"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938495–496_121-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 495–496. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009716-122"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009716_122-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 716. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938496-123"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938496_123-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 496. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009726-124"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009726_124-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 726. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009740–741-125"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009740–741_125-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, ss. 740–741. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938501-126"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938501_126-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 501. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHanlon2016118–119-127"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHanlon2016118–119_127-0">^</a> <a href="#CITEREFHanlon2016">Hanlon 2016</a>, ss. 118–119. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938235–236-128"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938235–236_128-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 235–236. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938247-129"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938247_129-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 247. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEFerretti201412–18-130"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEFerretti201412–18_130-0">^</a> <a href="#CITEREFFerretti2014">Ferretti 2014</a>, ss. 12–18. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938263–264-131"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938263–264_131-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 263–264. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKohn1995200-132"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKohn1995200_132-0">^</a> <a href="#CITEREFKohn1995">Kohn 1995</a>, s. 200. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEFerretti201420-133"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEFerretti201420_133-0">^</a> <a href="#CITEREFFerretti2014">Ferretti 2014</a>, s. 20. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDuffy1995125-134"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDuffy1995125_134-0">^</a> <a href="#CITEREFDuffy1995">Duffy 1995</a>, s. 125. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009259-135"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009259_135-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 259. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHanlon2016124-136"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHanlon2016124_136-0">^</a> <a href="#CITEREFHanlon2016">Hanlon 2016</a>, s. 124. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKamen2003406-137"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKamen2003406_137-0">^</a> <a href="#CITEREFKamen2003">Kamen 2003</a>, s. 406. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKamen2003407-138"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKamen2003407_138-0">^</a> <a href="#CITEREFKamen2003">Kamen 2003</a>, s. 407. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984153-139"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984153_139-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 153. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMitchell2005431–448-140"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMitchell2005431–448_140-0">^</a> <a href="#CITEREFMitchell2005">Mitchell 2005</a>, ss. 431–448. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEThornton2016189–190-141"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEThornton2016189–190_141-0">^</a> <a href="#CITEREFThornton2016">Thornton 2016</a>, ss. 189–190. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVan_Groesen2011167–168-142"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVan_Groesen2011167–168_142-0">^</a> <a href="#CITEREFVan_Groesen2011">Van Groesen 2011</a>, ss. 167–168. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEThornton2016194–195-143"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEThornton2016194–195_143-0">^</a> <a href="#CITEREFThornton2016">Thornton 2016</a>, ss. 194–195. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGnanaprakasar2003153–172-144"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGnanaprakasar2003153–172_144-0">^</a> <a href="#CITEREFGnanaprakasar2003">Gnanaprakasar 2003</a>, ss. 153–172. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECroxton20133–4-145"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECroxton20133–4_145-0">^</a> <a href="#CITEREFCroxton2013">Croxton 2013</a>, ss. 3–4. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009746-146">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009746_146-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009746_146-1">b</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 746. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEIsrael1995197–199-147"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsrael1995197–199_147-0">^</a> <a href="#CITEREFIsrael1995">Israel 1995</a>, ss. 197–199. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938500–501-148"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938500–501_148-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 500–501. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTELesaffer199771-149"><a href="#cite_ref-FOOTNOTELesaffer199771_149-0">^</a> <a href="#CITEREFLesaffer1997">Lesaffer 1997</a>, s. 71. </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120617200242/https://pages.uoregon.edu/dluebke/301ModernEurope/Treaty%20of%20Westphalia%20%5BExcerpts%5D.pdf">"The Peace of Westphalia"</a> (PDF). University of Oregon. 17 Haziran 2012 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pages.uoregon.edu/dluebke/301ModernEurope/Treaty%20of%20Westphalia%20%5BExcerpts%5D.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=University+of+Oregon&rft.atitle=The+Peace+of+Westphalia&rft_id=https%3A%2F%2Fpages.uoregon.edu%2Fdluebke%2F301ModernEurope%2FTreaty%2520of%2520Westphalia%2520%255BExcerpts%255D.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009707-151"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009707_151-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 707. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERyan1948597-152"><a href="#cite_ref-FOOTNOTERyan1948597_152-0">^</a> <a href="#CITEREFRyan1948">Ryan 1948</a>, s. 597. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938504-153"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938504_153-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 504. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009757-154"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009757_154-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 757. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECroxton2013331–332-155"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECroxton2013331–332_155-0">^</a> <a href="#CITEREFCroxton2013">Croxton 2013</a>, ss. 331–332. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker20081053-156"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker20081053_156-0">^</a> <a href="#CITEREFParker2008">Parker 2008</a>, s. 1053. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938510-157"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938510_157-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 510. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984188–189-158">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984188–189_158-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984188–189_158-1">b</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, ss. 188–189. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOutram2001155-159"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2001155_159-0">^</a> <a href="#CITEREFOutram2001">Outram 2001</a>, s. 155. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEClodfelter200840-160"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEClodfelter200840_160-0">^</a> <a href="#CITEREFClodfelter2008">Clodfelter 2008</a>, s. 40. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTELevy198388–91-161"><a href="#cite_ref-FOOTNOTELevy198388–91_161-0">^</a> <a href="#CITEREFLevy1983">Levy 1983</a>, ss. 88–91. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOutram2001156–159-162"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2001156–159_162-0">^</a> <a href="#CITEREFOutram2001">Outram 2001</a>, ss. 156–159. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOutram2001160–161-163"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2001160–161_163-0">^</a> <a href="#CITEREFOutram2001">Outram 2001</a>, ss. 160–161. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOutram2002250-164">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2002250_164-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2002250_164-1">b</a> <a href="#CITEREFOutram2002">Outram 2002</a>, s. 250. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEAlfaniPercoco20162-165"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEAlfaniPercoco20162_165-0">^</a> <a href="#CITEREFAlfaniPercoco2016">Alfani & Percoco 2016</a>, s. 2. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009345-166"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009345_166-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 345. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker20081058-167"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker20081058_167-0">^</a> <a href="#CITEREFParker2008">Parker 2008</a>, s. 1058. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984122-168"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984122_168-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 122. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOutram2002245–246-169"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2002245–246_169-0">^</a> <a href="#CITEREFOutram2002">Outram 2002</a>, ss. 245–246. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOutram2001152-170"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEOutram2001152_170-0">^</a> <a href="#CITEREFOutram2001">Outram 2001</a>, s. 152. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938512-171"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938512_171-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 512. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESchulzeVolckart201930-172"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESchulzeVolckart201930_172-0">^</a> <a href="#CITEREFSchulzeVolckart2019">Schulze & Volckart 2019</a>, s. 30. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPfisterRiedelUebele201218-173"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPfisterRiedelUebele201218_173-0">^</a> <a href="#CITEREFPfisterRiedelUebele2012">Pfister, Riedel & Uebele 2012</a>, s. 18. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESharman2018493–495-174"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESharman2018493–495_174-0">^</a> <a href="#CITEREFSharman2018">Sharman 2018</a>, ss. 493–495. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984185-175"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984185_175-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 185. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1976200-176"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1976200_176-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1976">Parker 1976</a>, s. 200. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChandler1990130–137-177"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEChandler1990130–137_177-0">^</a> <a href="#CITEREFChandler1990">Chandler 1990</a>, ss. 130–137. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1976202-178"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1976202_178-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1976">Parker 1976</a>, s. 202. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984184-179"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984184_179-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 184. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECroxton1998254-180"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECroxton1998254_180-0">^</a> <a href="#CITEREFCroxton1998">Croxton 1998</a>, s. 254. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009770-181"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009770_181-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 770. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParker1984177-182"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParker1984177_182-0">^</a> <a href="#CITEREFParker1984">Parker 1984</a>, s. 177. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECroxton1998255–256-183"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECroxton1998255–256_183-0">^</a> <a href="#CITEREFCroxton1998">Croxton 1998</a>, ss. 255–256. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938257–258-184"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938257–258_184-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, ss. 257–258. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWedgwood1938516-185"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWedgwood1938516_185-0">^</a> <a href="#CITEREFWedgwood1938">Wedgwood 1938</a>, s. 516. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWilson2009784-186"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWilson2009784_186-0">^</a> <a href="#CITEREFWilson2009">Wilson 2009</a>, s. 784. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWhite2012220-187"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWhite2012220_187-0">^</a> <a href="#CITEREFWhite2012">White 2012</a>, s. 220. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEJensen200793-188"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEJensen200793_188-0">^</a> <a href="#CITEREFJensen2007">Jensen 2007</a>, s. 93. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTETrevor-Roper196783–117-189"><a href="#cite_ref-FOOTNOTETrevor-Roper196783–117_189-0">^</a> <a href="#CITEREFTrevor-Roper1967">Trevor-Roper 1967</a>, ss. 83–117. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBriggs1996163-190"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBriggs1996163_190-0">^</a> <a href="#CITEREFBriggs1996">Briggs 1996</a>, s. 163. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBriggs1996171–172-191"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBriggs1996171–172_191-0">^</a> <a href="#CITEREFBriggs1996">Briggs 1996</a>, ss. 171–172. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEFriehs-192"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEFriehs_192-0">^</a> <a href="#CITEREFFriehs">Friehs</a>. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTETalbott20213–4-193"><a href="#cite_ref-FOOTNOTETalbott20213–4_193-0">^</a> <a href="#CITEREFTalbott2021">Talbott 2021</a>, ss. 3–4. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHelfferich2009283–284-194"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHelfferich2009283–284_194-0">^</a> <a href="#CITEREFHelfferich2009">Helfferich 2009</a>, ss. 283–284. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECramer200718–19-195"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECramer200718–19_195-0">^</a> <a href="#CITEREFCramer2007">Cramer 2007</a>, ss. 18–19. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTETalbott20216-196"><a href="#cite_ref-FOOTNOTETalbott20216_196-0">^</a> <a href="#CITEREFTalbott2021">Talbott 2021</a>, s. 6. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcMurdie201465-197"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcMurdie201465_197-0">^</a> <a href="#CITEREFMcMurdie2014">McMurdie 2014</a>, s. 65. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBonney200289–90-198"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBonney200289–90_198-0">^</a> <a href="#CITEREFBonney2002">Bonney 2002</a>, ss. 89–90. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcMurdie201467–68-199">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcMurdie201467–68_199-0">a</a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcMurdie201467–68_199-1">b</a> <a href="#CITEREFMcMurdie2014">McMurdie 2014</a>, ss. 67–68. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTELee200167–68-200"><a href="#cite_ref-FOOTNOTELee200167–68_200-0">^</a> <a href="#CITEREFLee2001">Lee 2001</a>, ss. 67–68. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEStorrs20066–7-201"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEStorrs20066–7_201-0">^</a> <a href="#CITEREFStorrs2006">Storrs 2006</a>, ss. 6–7. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGutmann1988752–754-202"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGutmann1988752–754_202-0">^</a> <a href="#CITEREFGutmann1988">Gutmann 1988</a>, ss. 752–754. </li> </ol></div> <dl><dt>Genel</dt></dl> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r24952096">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul li{list-style:none}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{padding-left:1.6em;text-indent:-1.6em}}.mw-parser-output .refbegin-100{font-size:100%}.mw-parser-output .refbegin-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .refbegin-columns dl,.mw-parser-output .refbegin-columns ol,.mw-parser-output .refbegin-columns ul{margin-top:0}.mw-parser-output .refbegin-columns li,.mw-parser-output .refbegin-columns dd{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="refbegin reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 40em; -webkit-column-width: 40em; column-width: 40em;"> <ul><li><cite class="kaynak akademik-dergi">Alfani, Guido; Percoco, Marco (2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ehes.org/EHES_106.pdf">"Plague and long-term development: the lasting effects of the 1629–30 epidemic on the Italian cities"</a> (PDF). The Economic History Review. 72 (4): 1175-1201. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/ehr.12652">10.1111/ehr.12652</a>. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_S%C3%BCreli_Yay%C4%B1n_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Süreli Yayın Numarası">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/1468-0289">1468-0289</a>. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200605191625/http://www.ehes.org/EHES_106.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Plague+and+long-term+development%3A+the+lasting+effects+of+the+1629%E2%80%9330+epidemic+on+the+Italian+cities&rft.pages=1175-1201&rft.date=2016&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fehr.12652&rft.issn=1468-0289&rft.aulast=Alfani&rft.aufirst=Guido&rft.au=Percoco%2C+Marco&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ehes.org%2FEHES_106.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Baramova, Maria (2014). Asbach, Olaf; Schröder, Peter (Ed.). Non-splendid isolation: the Ottoman Empire and the Thirty Years War in The Ashgate Research Companion to the Thirty Years' War. Routledge. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-4094-0629-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-4094-0629-7">978-1-4094-0629-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Non-splendid+isolation%3A+the+Ottoman+Empire+and+the+Thirty+Years+War+in+The+Ashgate+Research+Companion+to+the+Thirty+Years%27+War&rft.pub=Routledge&rft.date=2014&rft.isbn=978-1-4094-0629-7&rft.aulast=Baramova&rft.aufirst=Maria&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Bassett, Richard (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/forgodkaiserimpe0000bass">For God and Kaiser; the Imperial Austrian Army</a>. Yale University Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-300-17858-6" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-300-17858-6">978-0-300-17858-6</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=For+God+and+Kaiser%3B+the+Imperial+Austrian+Army&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2015&rft.isbn=978-0-300-17858-6&rft.aulast=Bassett&rft.aufirst=Richard&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fforgodkaiserimpe0000bass&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Bely, Lucien (2014). Asbach, Olaf; Schröder, Peter (Ed.). France and the Thirty Years War in The Ashgate Research Companion to the Thirty Years' War. Ashgate. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-4094-0629-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-4094-0629-7">978-1-4094-0629-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=France+and+the+Thirty+Years+War+in+The+Ashgate+Research+Companion+to+the+Thirty+Years%27+War&rft.pub=Ashgate&rft.date=2014&rft.isbn=978-1-4094-0629-7&rft.aulast=Bely&rft.aufirst=Lucien&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Bireley, Robert (1976). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_journal-of-modern-history_1976-03_48_1/page/31">"The Peace of Prague (1635) and the Counterreformation in Germany"</a>. The Journal of Modern History. 48 (1): 31-69. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/241519">10.1086/241519</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Peace+of+Prague+%281635%29+and+the+Counterreformation+in+Germany&rft.pages=31-69&rft.date=1976&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F241519&rft.aulast=Bireley&rft.aufirst=Robert&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_journal-of-modern-history_1976-03_48_1%2Fpage%2F31&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Bonney, Richard (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/thirtyyearswar1600rich">The Thirty Years' War 1618–1648</a>. Osprey Publishing.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Thirty+Years%27+War+1618%E2%80%931648&rft.pub=Osprey+Publishing&rft.date=2002&rft.aulast=Bonney&rft.aufirst=Richard&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fthirtyyearswar1600rich&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Briggs, Robin (1996). Witches & Neighbors: The Social And Cultural Context of European Witchcraft. Viking. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-670-83589-8" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-670-83589-8">978-0-670-83589-8</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Witches+%26+Neighbors%3A+The+Social+And+Cultural+Context+of+European+Witchcraft&rft.pub=Viking&rft.date=1996&rft.isbn=978-0-670-83589-8&rft.aulast=Briggs&rft.aufirst=Robin&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Brzezinski, Richard (2001). Lützen 1632: Climax of the Thirty Years War: The Clash of Empires. Osprey. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-85532-552-4" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-85532-552-4">978-1-85532-552-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%C3%BCtzen+1632%3A+Climax+of+the+Thirty+Years+War%3A+The+Clash+of+Empires&rft.pub=Osprey&rft.date=2001&rft.isbn=978-1-85532-552-4&rft.aulast=Brzezinski&rft.aufirst=Richard&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Chandler, David (1990). The Art of Warfare in the Age of Marlborough. Spellmount Publishers Ltd. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0946771424" title="Özel:KitapKaynakları/978-0946771424">978-0946771424</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Art+of+Warfare+in+the+Age+of+Marlborough&rft.pub=Spellmount+Publishers+Ltd&rft.date=1990&rft.isbn=978-0946771424&rft.aulast=Chandler&rft.aufirst=David&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Clodfelter, Micheal (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/warfarearmedconf0000clod">Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015</a> (2017 bas.). McFarland. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-7864-7470-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-7864-7470-7">978-0-7864-7470-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Warfare+and+Armed+Conflicts%3A+A+Statistical+Encyclopedia+of+Casualty+and+Other+Figures%2C+1492%E2%80%932015&rft.edition=2017&rft.pub=McFarland&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-7864-7470-7&rft.aulast=Clodfelter&rft.aufirst=Micheal&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fwarfarearmedconf0000clod&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Costa, Fernando Dores (2005). "Interpreting the Portuguese War of Restoration (1641-1668) in a European Context". Journal of Portuguese History. 3 (1).</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Interpreting+the+Portuguese+War+of+Restoration+%281641-1668%29+in+a+European+Context&rft.date=2005&rft.aulast=Costa&rft.aufirst=Fernando+Dores&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Cramer, Kevin (2007). The Thirty Years' War & German Memory in the Nineteenth Century. University of Nebraska. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-8032-1562-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-8032-1562-7">978-0-8032-1562-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Thirty+Years%27+War+%26+German+Memory+in+the+Nineteenth+Century&rft.pub=University+of+Nebraska&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-8032-1562-7&rft.aulast=Cramer&rft.aufirst=Kevin&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Croxton, Derek (2013). The Last Christian Peace: The Congress of Westphalia as A Baroque Event. Palgrave Macmillan. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-137-33332-2" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-137-33332-2">978-1-137-33332-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Last+Christian+Peace%3A+The+Congress+of+Westphalia+as+A+Baroque+Event&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.date=2013&rft.isbn=978-1-137-33332-2&rft.aulast=Croxton&rft.aufirst=Derek&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Croxton, Derek (1998). "A Territorial Imperative? The Military Revolution, Strategy and Peacemaking in the Thirty Years War". War in History. 5 (3): 253-279. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177/096834459800500301">10.1177/096834459800500301</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/26007296">26007296</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Territorial+Imperative%3F+The+Military+Revolution%2C+Strategy+and+Peacemaking+in+the+Thirty+Years+War&rft.pages=253-279&rft.date=1998&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F096834459800500301&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F26007296&rft.aulast=Croxton&rft.aufirst=Derek&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Davenport, Frances Gardiner (1917). European Treaties Bearing on the History of the United States and Its Dependencies (2014 bas.). Literary Licensing. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-4981-4446-9" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-4981-4446-9">978-1-4981-4446-9</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=European+Treaties+Bearing+on+the+History+of+the+United+States+and+Its+Dependencies&rft.edition=2014&rft.pub=Literary+Licensing&rft.date=1917&rft.isbn=978-1-4981-4446-9&rft.aulast=Davenport&rft.aufirst=Frances+Gardiner&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Duffy, Christopher (1995). Siege Warfare: The Fortress in the Early Modern World 1494-1660. Routledge. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0415146494" title="Özel:KitapKaynakları/978-0415146494">978-0415146494</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Siege+Warfare%3A+The+Fortress+in+the+Early+Modern+World+1494-1660&rft.pub=Routledge&rft.date=1995&rft.isbn=978-0415146494&rft.aulast=Duffy&rft.aufirst=Christopher&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Ferretti, Giuliano (2014). "La politique italienne de la France et le duché de Savoie au temps de Richelieu; Franco-Savoyard Italian policy in the time of Richelieu". Dix-septième Siècle (Fransızca). 1 (262): 7. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.3917/dss.141.0007">10.3917/dss.141.0007</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=La+politique+italienne+de+la+France+et+le+duch%C3%A9+de+Savoie+au+temps+de+Richelieu%3B+Franco-Savoyard+Italian+policy+in+the+time+of+Richelieu&rft.pages=7&rft.date=2014&rft_id=info%3Adoi%2F10.3917%2Fdss.141.0007&rft.aulast=Ferretti&rft.aufirst=Giuliano&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak web">Friehs, Julia Teresa. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210808182249/https://www.habsburger.net/en/chapter/art-and-thirty-years-war?language=de">"Art and the Thirty Years' War"</a>. Habsburger.net. 8 Ağustos 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.habsburger.net/en/chapter/art-and-thirty-years-war?language=de">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Habsburger.net&rft.atitle=Art+and+the+Thirty+Years%27+War&rft.aulast=Friehs&rft.aufirst=Julia+Teresa&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.habsburger.net%2Fen%2Fchapter%2Fart-and-thirty-years-war%3Flanguage%3Dde&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Gnanaprakasar, Nalloor Swamy (2003). Critical History of Jaffna – The Tamil Era. Asian Educational Services. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-81-206-1686-8" title="Özel:KitapKaynakları/978-81-206-1686-8">978-81-206-1686-8</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Critical+History+of+Jaffna+%E2%80%93+The+Tamil+Era&rft.pub=Asian+Educational+Services&rft.date=2003&rft.isbn=978-81-206-1686-8&rft.aulast=Gnanaprakasar&rft.aufirst=Nalloor+Swamy&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Gutmann, Myron P. (1988). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_journal-of-interdisciplinary-history_spring-1988_18_4/page/749">"The Origins of the Thirty Years' War"</a>. Journal of Interdisciplinary History. 18 (4): 749-770. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307/204823">10.2307/204823</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/204823">204823</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Origins+of+the+Thirty+Years%27+War&rft.pages=749-770&rft.date=1988&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F204823&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F204823&rft.aulast=Gutmann&rft.aufirst=Myron+P.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_journal-of-interdisciplinary-history_spring-1988_18_4%2Fpage%2F749&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Hanlon, Gregory (2016). The Twilight Of A Military Tradition: Italian Aristocrats And European Conflicts, 1560-1800. Routledge. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-138-15827-6" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-138-15827-6">978-1-138-15827-6</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Twilight+Of+A+Military+Tradition%3A+Italian+Aristocrats+And+European+Conflicts%2C+1560-1800&rft.pub=Routledge&rft.date=2016&rft.isbn=978-1-138-15827-6&rft.aulast=Hanlon&rft.aufirst=Gregory&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Hayden, J. Michael (1973). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_journal-of-modern-history_1973-03_45_1/page/1">"Continuity in the France of Henry IV and Louis XIII: French Foreign Policy, 1598-1615"</a>. The Journal of Modern History. 45 (1): 1-23. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/240888">10.1086/240888</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1877591">1877591</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Continuity+in+the+France+of+Henry+IV+and+Louis+XIII%3A+French+Foreign+Policy%2C+1598-1615&rft.pages=1-23&rft.date=1973&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F240888&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1877591&rft.aulast=Hayden&rft.aufirst=J.+Michael&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_journal-of-modern-history_1973-03_45_1%2Fpage%2F1&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Helfferich, Tryntje (2009). The Thirty Years War: A Documentary History. Hackett Publishing Co, Inc. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0872209398" title="Özel:KitapKaynakları/978-0872209398">978-0872209398</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Thirty+Years+War%3A+A+Documentary+History&rft.pub=Hackett+Publishing+Co%2C+Inc&rft.date=2009&rft.isbn=978-0872209398&rft.aulast=Helfferich&rft.aufirst=Tryntje&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Heitz, Gerhard; Rischer, Henning (1995). Geschichte in Daten. Mecklenburg-Vorpommern; History in data; Mecklenburg-Western Pomerania (Almanca). Koehler&Amelang. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/3-7338-0195-4" title="Özel:KitapKaynakları/3-7338-0195-4">3-7338-0195-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Geschichte+in+Daten.+Mecklenburg-Vorpommern%3B+History+in+data%3B+Mecklenburg-Western+Pomerania&rft.pub=Koehler%26Amelang&rft.date=1995&rft.isbn=3-7338-0195-4&rft.aulast=Heitz&rft.aufirst=Gerhard&rft.au=Rischer%2C+Henning&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Israel, Jonathan (1995). Spain in the Low Countries, (1635-1643) in Spain, Europe and the Atlantic: Essays in Honour of John H. Elliott. Cambridge University Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-521-47045-2" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-521-47045-2">978-0-521-47045-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Spain+in+the+Low+Countries%2C+%281635-1643%29+in+Spain%2C+Europe+and+the+Atlantic%3A+Essays+in+Honour+of+John+H.+Elliott&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1995&rft.isbn=978-0-521-47045-2&rft.aulast=Israel&rft.aufirst=Jonathan&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Jensen, Gary F. (2007). The Path of the Devil: Early Modern Witch Hunts. Rowman & Littlefield. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-7425-4697-4" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-7425-4697-4">978-0-7425-4697-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Path+of+the+Devil%3A+Early+Modern+Witch+Hunts&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-7425-4697-4&rft.aulast=Jensen&rft.aufirst=Gary+F.&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Kamen, Henry (2003). Spain's Road to Empire. Allen Lane. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0140285284" title="Özel:KitapKaynakları/978-0140285284">978-0140285284</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Spain%27s+Road+to+Empire&rft.pub=Allen+Lane&rft.date=2003&rft.isbn=978-0140285284&rft.aulast=Kamen&rft.aufirst=Henry&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Kohn, George (1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/isbn_9780816027583">Encyclopedia of Plague and Pestilence: From Ancient Times to the Present</a>. Facts on file. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-8160-2758-3" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-8160-2758-3">978-0-8160-2758-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Plague+and+Pestilence%3A+From+Ancient+Times+to+the+Present&rft.pub=Facts+on+file&rft.date=1995&rft.isbn=978-0-8160-2758-3&rft.aulast=Kohn&rft.aufirst=George&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fisbn_9780816027583&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Lee, Stephen (2001). The Thirty Years War (Lancaster Pamphlets). Routledge. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-415-26862-2" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-415-26862-2">978-0-415-26862-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Thirty+Years+War+%28Lancaster+Pamphlets%29&rft.pub=Routledge&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-415-26862-2&rft.aulast=Lee&rft.aufirst=Stephen&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Lesaffer, Randall (1997). "The Westphalia Peace Treaties and the Development of the Tradition of Great European Peace Settlements prior to 1648". Grotiana. 18 (1): 71-95. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1163/187607597X00064">10.1163/187607597X00064</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Westphalia+Peace+Treaties+and+the+Development+of+the+Tradition+of+Great+European+Peace+Settlements+prior+to+1648&rft.pages=71-95&rft.date=1997&rft_id=info%3Adoi%2F10.1163%2F187607597X00064&rft.aulast=Lesaffer&rft.aufirst=Randall&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Levy, Jack S (1983). War in the Modern Great Power System: 1495 to 1975. University Press of Kentucky.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=War+in+the+Modern+Great+Power+System%3A+1495+to+1975&rft.pub=University+Press+of+Kentucky&rft.date=1983&rft.aulast=Levy&rft.aufirst=Jack+S&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Lockhart, Paul D (2007). Denmark, 1513–1660: the rise and decline of a Renaissance monarchy. Oxford University Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-19-927121-4" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-19-927121-4">978-0-19-927121-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Denmark%2C+1513%E2%80%931660%3A+the+rise+and+decline+of+a+Renaissance+monarchy&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-19-927121-4&rft.aulast=Lockhart&rft.aufirst=Paul+D&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Maland, David (1980). Europe at War, 1600–50. Palgrave Macmillan. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-333-23446-4" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-333-23446-4">978-0-333-23446-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Europe+at+War%2C+1600%E2%80%9350&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.date=1980&rft.isbn=978-0-333-23446-4&rft.aulast=Maland&rft.aufirst=David&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak tez">McMurdie, Justin (2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://digitalcommons.georgefox.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&context=seminary_masters&httpsredir=1&referer=">The Thirty Years' War: Examining the Origins and Effects of Corpus Christianum's Defining Conflict</a> (PhD tez). George Fox University. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220407135116/https://digitalcommons.georgefox.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&context=seminary_masters&httpsredir=1&referer=">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Adissertation&rft.title=The+Thirty+Years%27+War%3A+Examining+the+Origins+and+Effects+of+Corpus+Christianum%27s+Defining+Conflict&rft.degree=PhD&rft.inst=George+Fox+University&rft.date=2014&rft.aulast=McMurdie&rft.aufirst=Justin&rft_id=https%3A%2F%2Fdigitalcommons.georgefox.edu%2Fcgi%2Fviewcontent.cgi%3Farticle%3D1016%26context%3Dseminary_masters%26httpsredir%3D1%26referer%3D&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Milton, Patrick; Axworthy, Michael; Simms, Brendan (2018). Towards The Peace Congress of Münster and Osnabrück (1643–1648) and the Westphalian Order (1648–1806) in "A Westphalia for the Middle East". C Hurst & Co Publishers Ltd. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-78738-023-3" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-78738-023-3">978-1-78738-023-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Towards+The+Peace+Congress+of+M%C3%BCnster+and+Osnabr%C3%BCck+%281643%E2%80%931648%29+and+the+Westphalian+Order+%281648%E2%80%931806%29+in+%22A+Westphalia+for+the+Middle+East%22&rft.pub=C+Hurst+%26+Co+Publishers+Ltd&rft.date=2018&rft.isbn=978-1-78738-023-3&rft.aulast=Milton&rft.aufirst=Patrick&rft.au=Axworthy%2C+Michael&rft.au=Simms%2C+Brendan&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak tez">Mitchell, Andrew Joseph (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://etd.ohiolink.edu/!etd.send_file?accession=osu1123962229&disposition=inline">Religion, revolt, and creation of regional identity in Catalonia, 1640–1643</a> (PHD tez). Ohio State University. 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200227112015/https://etd.ohiolink.edu/!etd.send_file%3Faccession%3Dosu1123962229%26disposition%3Dinline">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Adissertation&rft.title=Religion%2C+revolt%2C+and+creation+of+regional+identity+in+Catalonia%2C+1640%E2%80%931643&rft.degree=PHD&rft.inst=Ohio+State+University&rft.date=2005&rft.aulast=Mitchell&rft.aufirst=Andrew+Joseph&rft_id=https%3A%2F%2Fetd.ohiolink.edu%2F%21etd.send_file%3Faccession%3Dosu1123962229%26disposition%3Dinline&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Murdoch, Steve (2000). Britain, Denmark-Norway and the House of Stuart 1603–1660. Tuckwell. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-86232-182-3" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-86232-182-3">978-1-86232-182-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Britain%2C+Denmark-Norway+and+the+House+of+Stuart+1603%E2%80%931660&rft.pub=Tuckwell&rft.date=2000&rft.isbn=978-1-86232-182-3&rft.aulast=Murdoch&rft.aufirst=Steve&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Murdoch, S.; Zickerman, K; Marks, H (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/2441539">"The Battle of Wittstock 1636: Conflicting Reports on a Swedish Victory in Germany"</a>. Northern Studies. 43. 8 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220708212425/https://www.academia.edu/2441539">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Battle+of+Wittstock+1636%3A+Conflicting+Reports+on+a+Swedish+Victory+in+Germany&rft.date=2012&rft.aulast=Murdoch&rft.aufirst=S.&rft.au=Zickerman%2C+K&rft.au=Marks%2C+H&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F2441539&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Murdoch, Steve; Grosjean, Alexia (2014). Alexander Leslie and the Scottish generals of the Thirty Years' War, 1618–1648. Londra: Pickering & Chatto.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Alexander+Leslie+and+the+Scottish+generals+of+the+Thirty+Years%27+War%2C+1618%E2%80%931648&rft.place=Londra&rft.pub=Pickering+%26+Chatto&rft.date=2014&rft.aulast=Murdoch&rft.aufirst=Steve&rft.au=Grosjean%2C+Alexia&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Norrhem, Svante (2019). Mercenary Swedes; French subsidies to Sweden 1631–1796. Merton, Charlotte tarafından çevrildi. Nordic Academic Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-91-88661-82-1" title="Özel:KitapKaynakları/978-91-88661-82-1">978-91-88661-82-1</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mercenary+Swedes%3B+French+subsidies+to+Sweden+1631%E2%80%931796&rft.pub=Nordic+Academic+Press&rft.date=2019&rft.isbn=978-91-88661-82-1&rft.aulast=Norrhem&rft.aufirst=Svante&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">O'Connell, Daniel Patrick (1968). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/richelieu0000ocon">Richelieu</a>. Weidenfeld & Nicolson.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Richelieu&rft.pub=Weidenfeld+%26+Nicolson&rft.date=1968&rft.aulast=O%27Connell&rft.aufirst=Daniel+Patrick&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Frichelieu0000ocon&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">O'Connell, Robert L (1990). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ofarmsmenhistory00ocon">Of Arms and Men: A History of War, Weapons, and Aggression</a>. OUP. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0195053593" title="Özel:KitapKaynakları/978-0195053593">978-0195053593</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Of+Arms+and+Men%3A+A+History+of+War%2C+Weapons%2C+and+Aggression&rft.pub=OUP&rft.date=1990&rft.isbn=978-0195053593&rft.aulast=O%27Connell&rft.aufirst=Robert+L&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fofarmsmenhistory00ocon&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Outram, Quentin (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://eprints.whiterose.ac.uk/385/1/outramq1.pdf">"The Socio-Economic Relations of Warfare and the Military Mortality Crises of the Thirty Years' War"</a> (PDF). Medical History. 45 (2): 151-184. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1017/S0025727300067703">10.1017/S0025727300067703</a>. <a href="/wiki/PubMed_Central#PMCID" title="PubMed Central">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1044352">1044352</a> $2. <a href="/wiki/PubMed#PubMed_tanımlayıcısı" title="PubMed">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11373858">11373858</a>. 25 Haziran 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220625143210/https://eprints.whiterose.ac.uk/385/1/outramq1.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Socio-Economic+Relations+of+Warfare+and+the+Military+Mortality+Crises+of+the+Thirty+Years%27+War&rft.pages=151-184&rft.date=2001&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC1044352&rft_id=info%3Apmid%2F11373858&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2FS0025727300067703&rft.aulast=Outram&rft.aufirst=Quentin&rft_id=http%3A%2F%2Feprints.whiterose.ac.uk%2F385%2F1%2Foutramq1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Outram, Quentin (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_social-science-history_summer-2002_26_2/page/245">"The Demographic impact of early modern warfare"</a>. Social Science History. 26 (2): 245-272. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1215/01455532-26-2-245">10.1215/01455532-26-2-245</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Demographic+impact+of+early+modern+warfare&rft.pages=245-272&rft.date=2002&rft_id=info%3Adoi%2F10.1215%2F01455532-26-2-245&rft.aulast=Outram&rft.aufirst=Quentin&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_social-science-history_summer-2002_26_2%2Fpage%2F245&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Parker, Geoffrey (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_american-historical-review_2008-10_113_4/page/1053">"Crisis and Catastrophe: The global crisis of the seventeenth century reconsidered"</a>. American Historical Review. 113 (4): 1053-1079. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/ahr.113.4.1053">10.1086/ahr.113.4.1053</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Crisis+and+Catastrophe%3A+The+global+crisis+of+the+seventeenth+century+reconsidered&rft.pages=1053-1079&rft.date=2008&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2Fahr.113.4.1053&rft.aulast=Parker&rft.aufirst=Geoffrey&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_american-historical-review_2008-10_113_4%2Fpage%2F1053&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Parker, Geoffrey (1976). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_journal-of-modern-history_1976-06_48_2/page/195">"The "Military Revolution," 1560-1660--a Myth?"</a>. The Journal of Modern History. 48 (2): 195-214. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/241429">10.1086/241429</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1879826">1879826</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+%22Military+Revolution%2C%22+1560-1660--a+Myth%3F&rft.pages=195-214&rft.date=1976&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F241429&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1879826&rft.aulast=Parker&rft.aufirst=Geoffrey&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_journal-of-modern-history_1976-06_48_2%2Fpage%2F195&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap"><a href="/w/index.php?title=Geoffrey_Parker_(historian)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geoffrey Parker (historian) (sayfa mevcut değil)">Parker, Geoffrey</a> (1984). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/thirtyyearswar0000unse_x8w7">The Thirty Years' War</a> (1997 bas.). Routledge. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-415-12883-4" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-415-12883-4">978-0-415-12883-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Thirty+Years%27+War&rft.edition=1997&rft.pub=Routledge&rft.date=1984&rft.isbn=978-0-415-12883-4&rft.aulast=Parker&rft.aufirst=Geoffrey&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fthirtyyearswar0000unse_x8w7&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988">  (with several contributors)</li> <li><cite class="kaynak kitap">Parker, Geoffrey (1972). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/armyofflanderssp0000park">Army of Flanders and the Spanish Road, 1567-1659: The Logistics of Spanish Victory and Defeat in the Low Countries' Wars</a> (2004 bas.). CUP. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-521-54392-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-521-54392-7">978-0-521-54392-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Army+of+Flanders+and+the+Spanish+Road%2C+1567-1659%3A+The+Logistics+of+Spanish+Victory+and+Defeat+in+the+Low+Countries%27+Wars&rft.edition=2004&rft.pub=CUP&rft.date=1972&rft.isbn=978-0-521-54392-7&rft.aulast=Parker&rft.aufirst=Geoffrey&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Farmyofflanderssp0000park&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Parrott, David (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/richelieusarmywa0000parr">Richelieu's Army: War, Government and Society in France, 1624–1642</a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-521-79209-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-521-79209-7">978-0-521-79209-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Richelieu%27s+Army%3A+War%2C+Government+and+Society+in+France%2C+1624%E2%80%931642&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-521-79209-7&rft.aulast=Parrott&rft.aufirst=David&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Frichelieusarmywa0000parr&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Pazos, Conde Miguel (2011). "El tradado de Nápoles. El encierro del príncipe Juan Casimiro y la leva de Polacos de Medina de las Torres (1638–1642): The Treaty of Naples; the imprisonment of John Casimir and the Polish Levy of Medina de las Torres". Studia Histórica, Historia Moderna (İspanyolca). 33.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=El+tradado+de+N%C3%A1poles.+El+encierro+del+pr%C3%ADncipe+Juan+Casimiro+y+la+leva+de+Polacos+de+Medina+de+las+Torres+%281638%E2%80%931642%29%3A+The+Treaty+of+Naples%3B+the+imprisonment+of+John+Casimir+and+the+Polish+Levy+of+Medina+de+las+Torres&rft.date=2011&rft.aulast=Pazos&rft.aufirst=Conde+Miguel&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Pfister, Ulrich; Riedel, Jana; Uebele, Martin (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ehes.org/EHES_No17.pdf">"Real Wages and the Origins of Modern Economic Growth in Germany, 16th to 19th Centuries"</a> (PDF). European Historical Economics Society. 17. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220511081135/http://www.ehes.org/EHES_No17.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Real+Wages+and+the+Origins+of+Modern+Economic+Growth+in+Germany%2C+16th+to+19th+Centuries&rft.date=2012&rft.aulast=Pfister&rft.aufirst=Ulrich&rft.au=Riedel%2C+Jana&rft.au=Uebele%2C+Martin&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ehes.org%2FEHES_No17.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Porshnev, Boris Fedorovich (1995). Dukes, Paul (Ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/muscovyswedenint0000pors">Muscovy and Sweden in the Thirty Years' War, 1630–1635</a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-521-45139-0" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-521-45139-0">978-0-521-45139-0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Muscovy+and+Sweden+in+the+Thirty+Years%27+War%2C+1630%E2%80%931635&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1995&rft.isbn=978-0-521-45139-0&rft.aulast=Porshnev&rft.aufirst=Boris+Fedorovich&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmuscovyswedenint0000pors&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Pursell, Brennan C. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/winterkingfreder0000purs">The Winter King: Frederick V of the Palatinate and the Coming of the Thirty Years' War</a>. Ashgate. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-7546-3401-0" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-7546-3401-0">978-0-7546-3401-0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Winter+King%3A+Frederick+V+of+the+Palatinate+and+the+Coming+of+the+Thirty+Years%27+War&rft.pub=Ashgate&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-7546-3401-0&rft.aulast=Pursell&rft.aufirst=Brennan+C.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fwinterkingfreder0000purs&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Ryan, E.A. (1948). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cdn.theologicalstudies.net/9/9.4/9.4.7.pdf">"Catholics and the Peace of Westphalia"</a> (PDF). Theological Studies. 9 (4): 590-599. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177/004056394800900407">10.1177/004056394800900407</a>. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304074628/http://cdn.theologicalstudies.net/9/9.4/9.4.7.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Catholics+and+the+Peace+of+Westphalia&rft.pages=590-599&rft.date=1948&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F004056394800900407&rft.aulast=Ryan&rft.aufirst=E.A.&rft_id=http%3A%2F%2Fcdn.theologicalstudies.net%2F9%2F9.4%2F9.4.7.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Schmidt, Burghart; Richefort, Isabelle (2006). "Les relations entre la France et les villes hanséatiques de Hambourg, Brême et Lübeck : Moyen Age-XIXe siècle; Relations between France and the Hanseatic ports of Hamburg, Bremen and Lubeck from the Middle Ages to the 19th century". Direction des Archives, Ministère des affaires étrangères (Fransızca).</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Les+relations+entre+la+France+et+les+villes+hans%C3%A9atiques+de+Hambourg%2C+Br%C3%AAme+et+L%C3%BCbeck+%3A+Moyen+Age-XIXe+si%C3%A8cle%3B+Relations+between+France+and+the+Hanseatic+ports+of+Hamburg%2C+Bremen+and+Lubeck+from+the+Middle+Ages+to+the+19th+century&rft.date=2006&rft.aulast=Schmidt&rft.aufirst=Burghart&rft.au=Richefort%2C+Isabelle&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Schulze, Max-Stefan; Volckart, Oliver (2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://eh.net/eha/wp-content/uploads/2013/11/SchulzeVolckart.pdf">"The Long-term Impact of the Thirty Years War: What Grain Price Data Reveal"</a> (PDF). Economic History. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210728195514/https://eh.net/eha/wp-content/uploads/2013/11/SchulzeVolckart.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Long-term+Impact+of+the+Thirty+Years+War%3A+What+Grain+Price+Data+Reveal&rft.date=2019&rft.aulast=Schulze&rft.aufirst=Max-Stefan&rft.au=Volckart%2C+Oliver&rft_id=https%3A%2F%2Feh.net%2Feha%2Fwp-content%2Fuploads%2F2013%2F11%2FSchulzeVolckart.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Sharman, J.C (2018). "Myths of military revolution: European expansion and Eurocentrism". European Journal of International Relations. 24 (3): 491-513. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177/1354066117719992">10.1177/1354066117719992</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Myths+of+military+revolution%3A+European+expansion+and+Eurocentrism&rft.pages=491-513&rft.date=2018&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F1354066117719992&rft.aulast=Sharman&rft.aufirst=J.C&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Spielvogel, Jackson (2017). Western Civilisation. Wadsworth Publishing. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-305-95231-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-305-95231-7">978-1-305-95231-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Western+Civilisation&rft.pub=Wadsworth+Publishing&rft.date=2017&rft.isbn=978-1-305-95231-7&rft.aulast=Spielvogel&rft.aufirst=Jackson&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Storrs, Christopher (2006). The Resilience of the Spanish Monarchy 1665–1700. OUP. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-19-924637-3" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-19-924637-3">978-0-19-924637-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Resilience+of+the+Spanish+Monarchy+1665%E2%80%931700&rft.pub=OUP&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-19-924637-3&rft.aulast=Storrs&rft.aufirst=Christopher&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak tez">Stutler, James Oliver (2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://core.ac.uk/download/pdf/37749928.pdf">Lords of War: Maximilian I of Bavaria and the Institutions of Lordship in the Catholic League Army, 1619–1626</a> (PDF) (PhD tez). Duke University. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210728195625/https://core.ac.uk/download/pdf/37749928.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Adissertation&rft.title=Lords+of+War%3A+Maximilian+I+of+Bavaria+and+the+Institutions+of+Lordship+in+the+Catholic+League+Army%2C+1619%E2%80%931626&rft.degree=PhD&rft.inst=Duke+University&rft.date=2014&rft.aulast=Stutler&rft.aufirst=James+Oliver&rft_id=https%3A%2F%2Fcore.ac.uk%2Fdownload%2Fpdf%2F37749928.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Talbott, Siobhan (2021). "'Causing misery and suffering miserably': Representations of the Thirty Years' War in Literature and History". Sage. 30 (1): 3-25. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177/03061973211007353">10.1177/03061973211007353</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%27Causing+misery+and+suffering+miserably%27%3A+Representations+of+the+Thirty+Years%27+War+in+Literature+and+History&rft.pages=3-25&rft.date=2021&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F03061973211007353&rft.aulast=Talbott&rft.aufirst=Siobhan&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Thion, Stephane (2008). French Armies of the Thirty Years' War. Auzielle: Little Round Top Editions.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=French+Armies+of+the+Thirty+Years%27+War&rft.place=Auzielle&rft.pub=Little+Round+Top+Editions&rft.date=2008&rft.aulast=Thion&rft.aufirst=Stephane&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Thornton, John (2016). "The Kingdom of Kongo and the Thirty Years' War". Journal of World History. 27 (2): 189-213. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1353/jwh.2016.0100">10.1353/jwh.2016.0100</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/43901848">43901848</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Kingdom+of+Kongo+and+the+Thirty+Years%27+War&rft.pages=189-213&rft.date=2016&rft_id=info%3Adoi%2F10.1353%2Fjwh.2016.0100&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F43901848&rft.aulast=Thornton&rft.aufirst=John&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Trevor-Roper, Hugh (1967). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/crisisofseventee0000trev">The Crisis of the Seventeenth Century: Religion, the Reformation and Social Change</a> (2001 bas.). Liberty Fund. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-86597-278-0" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-86597-278-0">978-0-86597-278-0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Crisis+of+the+Seventeenth+Century%3A+Religion%2C+the+Reformation+and+Social+Change&rft.edition=2001&rft.pub=Liberty+Fund&rft.date=1967&rft.isbn=978-0-86597-278-0&rft.aulast=Trevor-Roper&rft.aufirst=Hugh&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcrisisofseventee0000trev&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Van Gelderen, Martin (2002). Republicanism and Constitutionalism in Early Modern Europe: A Shared European Heritage Volume I. Cambridge University Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-521-80203-1" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-521-80203-1">978-0-521-80203-1</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Republicanism+and+Constitutionalism+in+Early+Modern+Europe%3A+A+Shared+European+Heritage+Volume+I&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2002&rft.isbn=978-0-521-80203-1&rft.aulast=Van+Gelderen&rft.aufirst=Martin&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Van Groesen, Michiel (2011). "Lessons Learned: The Second Dutch Conquest of Brazil and the Memory of the First". Colonial Latin American Review. 20 (2): 167-193. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080/10609164.2011.585770">10.1080/10609164.2011.585770</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Lessons+Learned%3A+The+Second+Dutch+Conquest+of+Brazil+and+the+Memory+of+the+First&rft.pages=167-193&rft.date=2011&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F10609164.2011.585770&rft.aulast=Van+Groesen&rft.aufirst=Michiel&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Van Nimwegen, Olaf (2010). The Dutch Army and the Military Revolutions, 1588–1688. Boydell Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-84383-575-2" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-84383-575-2">978-1-84383-575-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Dutch+Army+and+the+Military+Revolutions%2C+1588%E2%80%931688&rft.pub=Boydell+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-1-84383-575-2&rft.aulast=Van+Nimwegen&rft.aufirst=Olaf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Wedgwood, C.V. (1938). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/thirtyyearswar00wedg_0">The Thirty Years War</a> (2005 bas.). New York Review of Books. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-59017-146-2" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-59017-146-2">978-1-59017-146-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Thirty+Years+War&rft.edition=2005&rft.pub=New+York+Review+of+Books&rft.date=1938&rft.isbn=978-1-59017-146-2&rft.aulast=Wedgwood&rft.aufirst=C.V.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fthirtyyearswar00wedg_0&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">White, Matthew (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/greatbigbookofho0000whit">The Great Big Book of Horrible Things</a>. W.W. Norton & Co. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-393-08192-3" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-393-08192-3">978-0-393-08192-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Great+Big+Book+of+Horrible+Things&rft.pub=W.W.+Norton+%26+Co&rft.date=2012&rft.isbn=978-0-393-08192-3&rft.aulast=White&rft.aufirst=Matthew&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fgreatbigbookofho0000whit&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Wilson, Peter H. (2009). Europe's Tragedy: A History of the Thirty Years War. Allen Lane. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-7139-9592-3" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-7139-9592-3">978-0-7139-9592-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Europe%27s+Tragedy%3A+A+History+of+the+Thirty+Years+War&rft.pub=Allen+Lane&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-7139-9592-3&rft.aulast=Wilson&rft.aufirst=Peter+H.&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak kitap">Wilson, Peter H. (2018). Lützen: Great Battles Series. Oxford: Oxford University Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0199642540" title="Özel:KitapKaynakları/978-0199642540">978-0199642540</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%C3%BCtzen%3A+Great+Battles+Series&rft.place=Oxford&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2018&rft.isbn=978-0199642540&rft.aulast=Wilson&rft.aufirst=Peter+H.&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Wilson, Peter (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_english-historical-review_2008-06_123_502/page/554">"The Causes of the Thirty Years War 1618–48"</a>. The English Historical Review. 123 (502): 554-586. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093/ehr/cen160">10.1093/ehr/cen160</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/20108541">20108541</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Causes+of+the+Thirty+Years+War+1618%E2%80%9348&rft.pages=554-586&rft.date=2008&rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Fehr%2Fcen160&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F20108541&rft.aulast=Wilson&rft.aufirst=Peter&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_english-historical-review_2008-06_123_502%2Fpage%2F554&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="kaynak akademik-dergi">Zaller, Robert (1974). "'Interest of State': James I and the Palatinate". Albion: A Quarterly Journal Concerned with British Studies. 6 (2): 144-175. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307/4048141">10.2307/4048141</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/4048141">4048141</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%27Interest+of+State%27%3A+James+I+and+the+Palatinate&rft.pages=144-175&rft.date=1974&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F4048141&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F4048141&rft.aulast=Zaller&rft.aufirst=Robert&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AOtuz+Y%C4%B1l+Sava%C5%9F%C4%B1" class="Z3988">  </li></ul></div> <div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q2487&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q2487&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Otorite_kontrol%C3%BC" title="Otorite kontrolü">Otorite kontrolü</a> <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2487" title="Bunu Vikiveri'de düzenleyin"><img alt="Bunu Vikiveri'de düzenleyin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0spanya_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="İspanya Millî Kütüphanesi">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX529044">XX529044</a></li> <li><a href="/wiki/Fransa_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Fransa Millî Kütüphanesi">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119385761">cb119385761</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119385761">(data)</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%BCmle%C5%9Fik_Otorite_Dosyas%C4%B1" title="Tümleşik Otorite Dosyası">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4012985-8">4012985-8</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0svi%C3%A7re_Tarihsel_S%C3%B6zl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="İsviçre Tarihsel Sözlüğü">HDS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/008907">008907</a></li> <li><a href="/wiki/KulturNav" title="KulturNav">KulturNav</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://kulturnav.org/f0a37482-3736-4dd0-b56c-c7d26fb32a95">f0a37482-3736-4dd0-b56c-c7d26fb32a95</a></li> <li><a href="/wiki/Kongre_K%C3%BCt%C3%BCphanesi_Kontrol_Numaras%C4%B1" title="Kongre Kütüphanesi Kontrol Numarası">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85134910">sh85134910</a></li> <li><a href="/wiki/Mill%C3%AE_Diyet_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Millî Diyet Kütüphanesi">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00570202">00570202</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87ek_Cumhuriyeti_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Çek Cumhuriyeti Millî Kütüphanesi">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph126846&CON_LNG=ENG">ph126846</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0srail_Ulusal_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="İsrail Ulusal Kütüphanesi">NLI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007534009205171">987007534009205171</a></li> <li><a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Sanal_Otorite_Dosyas%C4%B1" title="Uluslararası Sanal Otorite Dosyası">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/3712154387210930970006">3712154387210930970006</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Otuz_Yıl_Savaşı&oldid=34417870">https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Otuz_Yıl_Savaşı&oldid=34417870</a>" sayfasından alınmıştır</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C3%96zel:Kategoriler" title="Özel:Kategoriler">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Kategori:Otuz Yıl Savaşı">Otuz Yıl Savaşı</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:1618%27de_%C3%A7at%C4%B1%C5%9Fmalar" title="Kategori:1618'de çatışmalar">1618'de çatışmalar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:%C4%B0sve%C3%A7%27in_sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Kategori:İsveç'in savaşları">İsveç'in savaşları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Kutsal_Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu%27nun_kat%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1_sava%C5%9Flar" title="Kategori:Kutsal Roma İmparatorluğu'nun katıldığı savaşlar">Kutsal Roma İmparatorluğu'nun katıldığı savaşlar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Danimarka%27n%C4%B1n_sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Kategori:Danimarka'nın savaşları">Danimarka'nın savaşları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Hollanda%27n%C4%B1n_sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Kategori:Hollanda'nın savaşları">Hollanda'nın savaşları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Fransa%27n%C4%B1n_sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Kategori:Fransa'nın savaşları">Fransa'nın savaşları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_%C3%A7at%C4%B1%C5%9Fmalar" title="Kategori:17. yüzyılda çatışmalar">17. yüzyılda çatışmalar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_Hristiyanl%C4%B1k" title="Kategori:17. yüzyılda Hristiyanlık">17. yüzyılda Hristiyanlık</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_Avrupa" title="Kategori:17. yüzyılda Avrupa">17. yüzyılda Avrupa</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_Habsburg_Monar%C5%9Fisi" title="Kategori:17. yüzyılda Habsburg Monarşisi">17. yüzyılda Habsburg Monarşisi</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_Hollanda_Cumhuriyeti" title="Kategori:17. yüzyılda Hollanda Cumhuriyeti">17. yüzyılda Hollanda Cumhuriyeti</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_Fransa" title="Kategori:17. yüzyılda Fransa">17. yüzyılda Fransa</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_Kutsal_Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Kategori:17. yüzyılda Kutsal Roma İmparatorluğu">17. yüzyılda Kutsal Roma İmparatorluğu</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_%C4%B0spanyol_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Kategori:17. yüzyılda İspanyol İmparatorluğu">17. yüzyılda İspanyol İmparatorluğu</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:17._y%C3%BCzy%C4%B1lda_%C4%B0svi%C3%A7re" title="Kategori:17. yüzyılda İsviçre">17. yüzyılda İsviçre</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Avrupa%27da_din_sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Kategori:Avrupa'da din savaşları">Avrupa'da din savaşları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Palatina_tarihi" title="Kategori:Palatina tarihi">Palatina tarihi</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Erken_Modern_%C3%87a%C4%9F%27da_sava%C5%9F" title="Kategori:Erken Modern Çağ'da savaş">Erken Modern Çağ'da savaş</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:%C4%B0ngiltere%27nin_sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Kategori:İngiltere'nin savaşları">İngiltere'nin savaşları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Almanya%27n%C4%B1n_sava%C5%9Flar%C4%B1" title="Kategori:Almanya'nın savaşları">Almanya'nın savaşları</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kategoriler: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:K%C4%B1rm%C4%B1z%C4%B1_ba%C4%9Flant%C4%B1ya_sahip_ana_madde_%C5%9Fablonu_i%C3%A7eren_maddeler" title="Kategori:Kırmızı bağlantıya sahip ana madde şablonu içeren maddeler">Kırmızı bağlantıya sahip ana madde şablonu içeren maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:BNE_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:BNF_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:GND_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:HDS_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:HDS tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">HDS tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:KULTURNAV_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:KULTURNAV tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">KULTURNAV tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:LCCN_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NDL_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NKC_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NLI_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:VIAF_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Sayfa en son 20.56, 29 Kasım 2024 tarihinde değiştirildi.</li> <li id="footer-info-copyright">Metin <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr">Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı</a> altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/tr">Kullanım Şartlarını</a> ve <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/tr">Gizlilik Politikasını</a> kabul etmiş olursunuz. Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a> tescilli markasıdır. </li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik politikası</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Vikipedi hakkında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipedi:Genel_sorumluluk_reddi">Sorumluluk reddi</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kuralları</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Geliştiriciler</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tr.wikipedia.org">İstatistikler</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Çerez politikası</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil görünüm</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-79d9bc49cc-w4zhw","wgBackendResponseTime":210,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.415","walltime":"1.616","ppvisitednodes":{"value":7254,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":169146,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3833,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":9,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":14,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":101685,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1222.513 1 -total"," 32.17% 393.262 207 Şablon:Sfn"," 17.69% 216.222 45 Şablon:Kitap_kaynağı"," 14.61% 178.666 1 Şablon:Savaş_bilgi_kutusu"," 11.43% 139.774 24 Şablon:Akademik_dergi_kaynağı"," 9.68% 118.301 2 Şablon:Kaynakça"," 8.37% 102.318 1 Şablon:Otorite_kontrolü"," 4.56% 55.699 2 Şablon:Web_kaynağı"," 4.19% 51.188 1 Şablon:Düz_liste"," 2.71% 33.149 13 Şablon:Efn"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.782","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3971226,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-864bbfd546-jzvzr","timestamp":"20241129210155","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Otuz Y\u0131l Sava\u015f\u0131","url":"https:\/\/tr.wikipedia.org\/wiki\/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2487","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2487","author":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia projelerine katk\u0131da bulunanlar"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-06-09T17:33:28Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d7\/Thirty_Years_War_Collage.jpg","headline":"Avrupa'da 1618-1648 aras\u0131 s\u00fcrm\u00fc\u015f sava\u015f"}</script> </body> </html>