CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="oc" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Veire la font de Soïssa — Wikipèdia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ocwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"oc normal","wgMonthNames":["","genièr","febrièr","març","abril","mai","junh","julhet","agost","setembre","octobre","novembre","decembre"],"wgRequestId":"0efdb93e-f78d-4c36-ae9a-a6dec2f5f9f4","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Soïssa","wgTitle":"Soïssa","wgCurRevisionId":2453182,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":3346,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"oc","wgPageContentLanguage":"oc","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Soïssa","wgRelevantArticleId":3346,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"oc","pageLanguageDir":"ltr", "pageVariantFallbacks":"oc"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready", "skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=oc&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=oc&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=oc&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/1200px-Flag_of_Switzerland.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/800px-Flag_of_Switzerland.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/640px-Flag_of_Switzerland.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Veire la font de Soïssa — Wikipèdia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//oc.m.wikipedia.org/wiki/So%C3%AFssa"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modificar" href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipèdia (oc)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//oc.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://oc.wikipedia.org/wiki/So%C3%AFssa"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.oc"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipèdia" href="/w/index.php?title=Especial:Darri%C3%A8rs_cambiaments&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Soïssa rootpage-Soïssa skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Vejatz lo contengut</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Lloc"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menut principal/Menut principau" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menut principal/Menut principau</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menut principal/Menut principau</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mòu a la barra laterala</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">Escondre</button> </div> <div id="p-Navigacion" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Navigacion" > <div class="vector-menu-heading"> Navigacion </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Acuèlh" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Acu%C3%A8lh"><span>Acuèlh</span></a></li><li id="n-La-tavèrna" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:La_tav%C3%A8rna"><span>La tavèrna</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Acu%C3%A8lh"><span>Portals tematics</span></a></li><li id="n-alphindex" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Totas_las_paginas"><span>Indèx alfabetic</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Pagina_a_l%27azard" title="Afichar una pagina a l'azard [x]" accesskey="x"><span>Una pagina a l'azard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Contact-url"><span>contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuir" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuir" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuir </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ajuda:Somari" title="L'endrech per s'assabentar."><span>Ajuda</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:Acu%C3%A8lh" title="A prepaus del projècte, çò que podètz far, ont trobar d'informacions"><span>Comunautat</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Darri%C3%A8rs_cambiaments" title="Lista dels darrièrs cambiaments sul wiki [r]" accesskey="r"><span>Darrièrs cambiaments</span></a></li><li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:Acu%C3%A8lh_dels_nov%C3%A8ls_venguts"><span>Acuèlh dels novèls venguts</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Acu%C3%A8lh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipèdia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-oc.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'enciclopèdia liura" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-oc.svg" width="120" height="14" style="width: 7.5em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Rec%C3%A8rca" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cercar dins Wikipèdia [C]" accesskey="C"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Recercar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Recercar sus Wikipèdia" aria-label="Recercar sus Wikipèdia" autocapitalize="sentences" title="Cercar dins Wikipèdia [C]" accesskey="C" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Recèrca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Recercar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Aisinas personalas"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparença"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aparença" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aparença</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_oc.wikipedia.org&uselang=oc" class=""><span>Far un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_un_compte&returnto=So%C3%AFssa&returntoquery=action%3Dedit%26section%3D1" title="Vos es conselhat de crear un compte e de vos connectar ; pasmens, es pas obligatòri" class=""><span>Crear un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Nom_d%27utilizaire&returnto=So%C3%AFssa&returntoquery=action%3Dedit%26section%3D1" title="Sètz convidat(ada) a vos identificar, mas es pas obligatòri. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connectar</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Més opcions" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aisinas personalas" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aisinas personalas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú d'usuari" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_oc.wikipedia.org&uselang=oc"><span>Far un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_un_compte&returnto=So%C3%AFssa&returntoquery=action%3Dedit%26section%3D1" title="Vos es conselhat de crear un compte e de vos connectar ; pasmens, es pas obligatòri"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Nom_d%27utilizaire&returnto=So%C3%AFssa&returntoquery=action%3Dedit%26section%3D1" title="Sètz convidat(ada) a vos identificar, mas es pas obligatòri. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connectar</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pàgines per a editors no registrats <a href="/wiki/Ajuda:Introducci%C3%B3" aria-label="Vegeu més informació sobre l'edició"><span>més informació</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Mas_contribucions" title="Una llista de les modificacions fetes des d'aquesta adreça IP [y]" accesskey="y"><span>Contribucions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Mas_discussions" title="La pagina de discussion per aquesta adreça IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Lloc"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Veire la font de Soïssa</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aquest article només existeix en aquesta llengua. Afegiu l'article per a altres llengües" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apondre una lenga</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacis de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/So%C3%AFssa" title="Veire l’article [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Discutir:So%C3%AFssa&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Discussion a prepaus d'aquesta pagina (la pagina existís pas) [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Canvia la variant de llengua" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">occitan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Afichatges"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/So%C3%AFssa"><span>Legir</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&veaction=edit" title="Modificar aquela pagina [v]" accesskey="v"><span>Modificar</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&action=edit" title="Modificar lo còdi font d'aquela pagina"><span>Modificar lo còdi</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&action=history" title="Los autors e versions precedentas d'aquesta pagina. [h]" accesskey="h"><span>Veire l'istoric</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Eines de la pàgina"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Bóstia d'aisinas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Bóstia d'aisinas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aisinas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mòu a la barra laterala</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">Escondre</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Mai d'opcions" > <div class="vector-menu-heading"> Accions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/So%C3%AFssa"><span>Legir</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&veaction=edit" title="Modificar aquela pagina [v]" accesskey="v"><span>Modificar</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&action=edit" title="Modificar lo còdi font d'aquela pagina [e]" accesskey="e"><span>Modificar lo còdi</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&action=history"><span>Veire l'istoric</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Generau </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Paginas_ligadas/So%C3%AFssa" title="Lista de las paginas ligadas a aquesta. [j]" accesskey="j"><span>Paginas connèxas</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Seguit_dels_ligams/So%C3%AFssa" rel="nofollow" title="Lista dels darrièrs cambiaments de las paginas ligadas a aquesta [k]" accesskey="k"><span>Seguit dels ligams</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=oc" title="Mandar un imatge o fichièr mèdia sul servidor [u]" accesskey="u"><span>Importar un fichièr</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Paginas_especialas" title="Lista de totas las paginas especialas [q]" accesskey="q"><span>Paginas especialas</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=So%C3%AFssa&action=info" title="Mai d’informacion sus aquesta pagina"><span>Informacion sus la pagina</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Foc.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DSo%25C3%25AFssa%26action%3Dedit%26section%3D1"><span>Obténer una URL acorchida</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&url=https%3A%2F%2Foc.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DSo%25C3%25AFssa%26action%3Dedit%26section%3D1"><span>Telecargar lo còdi QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dins d'autres projèctes </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q39" title="Ligam cap a l’element de referencial de las donadas connectadas [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Eines de la pàgina"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparença"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aparença</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mòu a la barra laterala</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">Escondre</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/So%C3%AFssa" title="Soïssa">Soïssa</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Sètz pas autorizat(ada) a modificar aquesta pagina, per la rason seguenta : </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Votre adresse IP fait partie d’une plage qui a été <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">bloquée sur tous les wikis de la Fondation Wikimédia</a>.</b> <p>Le blocage a été effectué par <a href="/wiki/Utilizaire:Jon_Kolbert" title="Utilizaire:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. Le motif invoqué est <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Début du blocage : 27 agost de 2023 a 15.12</li> <li>Expiration du blocage : 27 agost de 2028 a 15.12</li></ul> <p>Votre adresse IP actuelle est 8.222.208.146. La plage bloquée est 8.222.128.0/17. </p><p>Incloeu els detalls de dalt en totes les consultes que feu. Si penseu que heu estat blocat per error, trobareu més informació i instruccions al reglament global <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No proxys oberts</a>. </p> Altrament, per a discutir sobre el blocatge, <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">publiqueu una sol·licitud de revisió a Meta-Wiki</a>. Vous pouvez également envoyer un courriel à la file des <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">coordinateurs</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> à <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd>, en incluant tous les détails ci-dessus.</div></div><hr /> <p>Podètz veire e copiar lo contengut d'aquesta pagina. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="oc" dir="ltr" name="wpTextbox1">== Istòria == {{veire|Istòria de Soïssa}} === Preïstòria e Antiquitat === Lei traças umanas pus ancianas descubèrtas en Soïssa datan d'aperaquí {{formatnum:100000}} ans. L'[[agricultura]] i apareguèt dins lo corrent dau millenari VI av. JC e lo periòde situat entre lo Neolitic Mejan e l'[[Edat del Bronze|Edat dau Bronze]] foguèt caracterizat per un abitat palunenc. Aquela societat dispareguèt au sègle IX av. JC amb l'acomençament de l'[[Edat del Fèrre|Edat dau Fèrre]] e lo desvolopament de la [[civilizacion de Hallstatt]] liat a l'installacion de populacions [[cèltas]]. Lei tecnologias e lo mòde de vida cèlta transformèron pauc a pauc la cultura locala que passèt de la [[civilizacion de Hallstatt|cultura de Hallstatt]] a la [[cultura de La Tène]]. A la fin dau sègle II av. JC, lei [[Cimbres]] e dei [[Teutons]] abandonèron [[Jutlàndia]] per venir s'installar sus lo plan elvetic. Ne'n ocupèron la màger part mai tribüs [[cèltas]] se mantenguèron dins la region. Pasmens, sota la pression germanica, deguèron pauc a pauc migrar en direccion de la [[França]] actuala. Certanei tribüs de Cimbres e de Teutons jonhèron tanben aqueu movement que suscitèt de combats dins lo sud-oèst de [[Gàllia]]. Lei tribüs localas demandèron l'ajuda de [[Roma]] que sei tropas foguèron desfachas en [[-107|107 av. JC]] sus lei ribas de [[Garona]]. Aquò entraïnèt lo mandadís d'una segonda armada comandada per [[Caius Marius]] qu'exterminèt lei Germans a la [[batalha d'Ais]] en [[102|102 av. JC]]. Aquò permetèt a [[Roma]] de reorganizar lo poblament dei regions elveticas fins a la [[Guèrra de las Gàllias|guèrra dei Gàllias]]. D'efèct, en [[-58|58 av. JC]], una temptativa novèla dei Cèltas elvetics en direccion dau territòri dei [[Santons]] se turtèt a l'oposicion dei [[legion romana|legions]] de [[Juli Cesar]] que lei rebutèt a la [[batalha de Bibracte]]. Après aquela desfacha, lei vencuts deguèron s'entornar dins sa region d'origina onte foguèron atacats per de pòbles germans. En [[-52|52 av. JC]], mandèron de renfòrç a [[Vercingetorix]]. Après [[Sètge d'Alèsia|Alèsia]], lei pòbles elvetics foguèron pauc a pauc integrats dins l'[[Empèri Roman]] amb la fondacion de [[colonialisme|colonias]] de veterans coma Augusta Raurica dins la region de [[Basilèa]]. Lei darrierei tribüs [[independéncia|independentas]] foguèron somesas en [[-7|7 av. JC]]. Dins lo corrent dau sègle I ap. JC, la region èra una zòna [[frontiera|frontaliera]] estrategica ocupada per un nombre important de [[garnison]]s permanentas. L'[[oppidum]] d'[[Avenches|Aventicum]] venguèt la [[vila]] principala dau país e un ret rotier foguèt bastit per facilitar lei desplaçaments. Aquela situacion cambièt ai sègles II e III ap. JC amb lo desplaçament de la [[frontiera]] vèrs lo [[nòrd]] e lo mantenement de la ''[[Pax Romana]]''. L'usatge dau [[latin]] se generalizèt e la region conoguèt un periòde de prosperitat economica. A partir de [[350]], lo [[cristianisme]] agantèt lo territòri elvetic e de [[glèisa]]s apareguèron dins lei vilas principalas. Aqueu periòde de prosperitat s'acabèt a partir de la fin dau sègle III amb la represa deis incursions barbaras. Una premiera ataca en [[260]] entraïnèt lo pilhatge de mai d'una vila. Au sègle IV, leis emperaires romans successius ordonèron la construccion de [[fortificacion]]s e de [[torre]] e d'agachons. Pasmens, a partir de [[401]], l'aumentacion de la pression militara lòng dei [[frontiera]]s entraïnèt l'acomençament de migracions vèrs lo [[sud]]. Après l'afondrament de l'[[Empèri Roman d'Occident]] a partir de [[406]], la region foguèt totalament abandonada per lei Romans e laissada a de pòbles federats ([[Burgondas]] e [[Alamans]]). === Edat Mejana Auta === L'afondrament de l'[[Empèri Roman d'Occident]] permetèt ai [[Burgondas]] de s'installar dins l'[[oèst]] de la Soïssa actuala. [[Genèva]] venguèt una [[capitala]] de son reiaume. Se mesclèron pauc a pauc ai populacions galloromanas localas, gardèron l'usatge dau [[latin]] e conquistèron la màger part de la vau de [[Ròse]], Valés e plusors còls [[Aups|aupencs]] estrategics. Pasmens, foguèron vencuts per lei [[Francs]] en [[534]] e son territòri annexat au domeni merovingian. En [[550]], lo rèsta dau territòri elvetic foguèt a son torn conquistat per lei Francs. Lei venceires favorizèron leis Alamans, installats dins l'èst de Soïssa dempuei [[260]], que poguèron s'installar dins lo centre dau país. La region demorèt dins lo domeni merovingian fins a la fin de la [[dinastia]] au sègle VIII. Puei, faguèt partida de l'[[Empèri Carolingian]] fins a sa dislocacion. Devesida ente lei ducats de Borgonha a l'[[oèst]] e de [[Soabia]] a l'[[èst]], Soïssa intrèt dins la [[feodalitat]] au sègle IX quand plusors dinastias localas prenguèron lo contraròtle dau territòri. Leis ambicions de la pus importanta, lei [[Habsborg]], inquietèron rapidament leis autreis ostaus e la pichona [[noblesa]]. === La formacion de la Confederacion === [[File:Confederacion dei VIII Cantons.png|thumb|Confederacion dei VIII Cantons vèrs 1385.]] L'emergéncia de Soïssa se debanèt dins l'encastre de l'afirmacion dau poder de l'Ostau dei Habsborg au sen dau [[Sant Empèri Roman Germanic]]. D'efèct, la poissança de la futura dinastia imperiala entraïnèt la formacion d'alianças quasi permanentas entre diferentei [[vila]]s e comunautats montanhardas ostilas ai Habsborg ò solament desirosas de mantenir son autonòmia. A respèct deis autrei coalicions dau Sant Empèri, aquel esquèma es fòrça particular en causa de son aspèct durable e de la reünion d'entitats diferentas (vilas, comunautats de paisans liures... etc.)<ref>D'efèct, dins lo rèsta dau Sant Empèri, lei vilas e lei comunautats ruralas avián generalament d'interès fòrça diferents. En particular, mai d'una vila èra a assaiar d'aumentar son poder au detriment dei paisans de son relarg.</ref>. Sa formacion foguèt tanben favorizada per lo desplaçament progressiu dau centre de gravitat dau territòri Habsborg en direccion d'[[Àustria]] a partir de [[1278]]. La premiera etapa de la formacion de la Confederacion foguèt la conclusion en [[1291]] d'un acòrd permanent entre lei comunautats montanhardas (''Waldstätten'') d'Uri, de Schwytz e d'Unterwald per mantenir l'òrdre public. Pasmens, aqueu pacte formèt pereu la basa d'una aliança defensiva còntra lei pretencions dei Habsborg ([[batalha de Morganten]] en [[1315]]). L'ostilitat ai Habsborg entraïnèt per la seguida l'adesion de la vila de Lucerne ([[1332]]), de Zurich ([[1351]]), dei montanhards de Glaris ([[1352]]) e de la vila de Berne ([[1353]]). La vila de Zug foguèt tanben obligada d'intrar dins lo sistèma en [[1352]]. Aquel ensems es uei dich Confederacion deis Uech mai èra en realitat encara solament una aliança militara defensiva maugrat l'adopcion de quauqueis elements juridics comuns en [[1370]]. D'efèct, lei tensions frontalieras èran importantas amb lei Habsborg e un conflicte d'amplor aguèt luòc de [[1386]] a [[1388]]. Maugrat la mobilizacion d'una armada importanta, Leopold de Habsborg foguèt batut e tuat a la [[batalha de Sempach]] ([[1386]]). Puei, dos annadas pus tard, una autra armada Habsborg foguèt durament desfacha a [[Batalha de Nafels|Nafels]]. Aquelei victòrias faguèron de la Confederacion una poissança regionala e una fòrça militara de remarca. === L'expansion de la Confederacion au sègle XV === Lo sègle XV foguèt caracterizat per una expansion importanta de la Confederacion que foguèt l'òbra dei cantons diferents. D'efèct, en despiech de l'aliança comuna, cada canton aviá gardat la sieuna politica e se preocupava principalament dei sieus interès. En particular, Berne èra interessada per una expansion vèrs l'oèst, Zurich e Schwytz vèrs l'èst e Uri vèrs lo sud. Ansin, seis accions, mai ò mens sostengudas per leis autrei cantons, entraïnèron l'expansion de la Confederacion dins diferentei direccions : * au [[nòrd]], lei Confederats aprofichèron lo fòrabandiment de Frederic de Tiròl per prendre possession de sei fèus d'[[Argòvia]] en [[1415]]. Venguèron de bailatges comuns, es a dire de territòris administrats per au mens dos cantons. * a l'[[èst]], la revòuta dei montanhards d'[[Appenzell]] còntra l'abat de Sant Gall au començament dau sègle XV foguèt a l'origina d'una aliança entre leis insurgents e la Confederacion. Fins a [[1460]], rompre l'isolament d'[[Appenzell]] foguèt un axe importanta de la politica dei cantons orientaus. La [[mòrt]] sensa eiretier dau [[còmte]] de [[Toggenborg]] en [[1436]] entraïnèt una guèrra entre [[Zurich]] e [[Frederic III de Habsborg]] d'un caire e [[Schwytz]] e [[Glaris]] d'autre caire que s'acabèt per la desfacha de [[Zurich]] en [[1446]]. Zurich deguèt renonciar a son aliança amb lei Habsborg, çò que renforcèt la coesion dei cantons. Ansin, dins lo corrent dau decenni 1450, poguèron prendre lo contraròtle de l'abadiá de Sant Gall e dei [[vila]]s de Sant Gall e de [[Schaffhouse]] permetent d'establir lo contacte amb [[Appenzell]]. Aquò foguèt completat en [[1460]] per la conquista de [[Turgòvia]]. * au [[sud]], [[Uri]] s'interessèt au [[Còl de Sant Gotard]] e assaièt d'estendre son influéncia sus lo pendís sud deis [[Aups]]. Pasmens, se turtèt ais ambicions dei [[Ducat de Milan|ducs de Milan]] que limitèrons son expansion a la vau auta de Tessin. * a l'[[oèst]], [[Bèrna]] deguèt faciar la poissança dau [[Ducat de Borgonha]] mai sa [[diplomacia]] li permetèt de trobar d'aliats poderós coma [[França]] ò [[Savòia]]. En [[1475]], intervenguèt en [[Franca Comtat]] còntra [[Carles lo Temerari]] qu'ataquèt dirèctament la Confederacion l'[[annada]] seguenta. Batut a [[Batalha de Grandson|Grandson]] e a [[Batalha de Morat|Morat]], foguèt tuat a la [[batalha de Nancí]] en [[1477]]. Pasmens, lei cantons refusèron de sostenir la politica expansionista de Bèrna vèrs l'oèst. === La Confederacion dei XIII cantons === [[File:Soïssa - Sègle XVIII.png|thumb|Confederacion dei XIII Cantons avans la Revolucion Francesa.]] La victòria còntra [[Borgonha]] entraïnèt l'adesion de [[Friborg]] e de [[Soleure]] en [[1481]] en despiech de l'oposicion dei cantons montanhards, inquiets de l'influéncia creissenta dei [[vila]]s. De mai, per evitar d'implicar la Confederacion dins un conflicte d'amplor, lei doas vilas deguèron renonciar au mantenement d'una politica estrangiera pròpria. Lei meteissei condicions foguèron aplicadas per l'adesion de [[Basilèa]] e de [[Schaffhouse]] en [[1501]]. En [[1513]], [[Appenzell]] obtenguèt a son torn l'estatut de canton. Aquò acabèt la formacion de la [[Confederacion dei XIII cantons]]. Enterin, una guèrra còntra l'emperaire [[Maximilian Ièr (emperaire germanic)|Maximilian]] que voliá impausar d'[[impòst]]s e de tribunaus imperiaus sus lo territòri confederat s'acabèt per una victòria novèla. En [[1499]], l'emperaire deguèt signar lo [[Tractat de Basilèa]] que faguèt de la Confederacion una entitat ''[[de facto]]'' [[independéncia|independenta]]. La poissança militara dei cantons favorizèt lo recrutament de [[mercenari]]s elvetics per mai d'una poissança. Participèron en particular ai guèrras d'Itàlia. Aquò foguèt l'occasion de conquistar [[Tessin]] e [[Milan]]. Pasmens, en [[1515]], la [[batalha de Marinhan|desfacha de Marinhan]] permetèt ai [[França|Francés]] d'ocupar lo ducat. L'annada seguenta, [[França]] e la Confederacion signèron un acòrd de [[patz]] que demorèt en plaça fins a la [[Revolucion Francesa|Revolucion]]. === La Reforma e lei crisis religiosas === La [[Reforma protestanta|Reforma]] aguèt d'efècts importants au sen de la Confederacion. Tre [[1518]], [[Ulrich Zwingli]] prediquèt la Reforma dins la vila de [[Zurich]]. Dins lo corrent deis annadas 1520, [[Zurich]], [[Bèrna]], [[Basilèa]] e [[Schaffhouse]] s'èran raliadas a sei tèsis. Au contrari, lei cantons montanhards, [[Zog]], [[Lucèrna]], [[Soleure]] e [[Friborg]] demorèron fidèus au [[catolicisme]]. Dins lei cantons de [[Glaris]] e d'[[Appenzell]], lei populacions èran fòrça devesidas e certanei parròquias se convertiguèron au [[protestantisme]]. Aquelei divisions favorizèt un conflicte religiós que foguèt entraïnat per la question de la religion dei bailatges comuns. Lei [[catolicisme|catolics]] s'impausèron en [[1531]]. La [[patz de Kappel]] definiguèt un partiment religiós estricte de la Confederacion segon lo principi ''Cujus regio, ejus regio''. La màger part dei bailatges comuns venguèron ò demorèron ansin catolics. Leis excepcions unicas foguèron [[Glaris]] e [[Appenzell]]. Pasmens, aqueu reglament èra provisòri car foguèt completat per un estatut de proteccion donat ai catolics de Glaris, venguts minoritaris dins lo canton, e per lo partiment dau canton d'[[Appenzell]] en [[1597]]. Aquela crisi descoratjèt pas leis esfòrç de [[Bèrna]] per estendre son territòri vèrs l'[[oèst]]. En [[1526]], acceptèt de protegir [[Genèva]] qu'èra l'objècte de revendicacions de part de [[Savòia]]. Dins aquò, aquela decision causèt d'esitacions de part dei Bernés car un conflicte còntra la [[Savòia]] catolica podiá venir la causa d'una confrontacion religiosa entre cantons. Après la conversion de [[Genèva]] au [[protestantisme]] ([[1536]]) e la menaça d'una intervencion francesa, [[Bèrna]] ocupèt lo país de Vaud, intrèt en [[Genèva]] e conquistèt lo país de Gex. Pasmens, deguèron abandonar sei conquistas dins lo corrent deis annadas 1560 sota la pression dei cantons catolics. La question foguèt pas reglada avans [[1602]]-[[1603]] e la revirada d'una ataca de [[Savòia]] còntra la ciutat genevesa que venguèt oficialament un aliat de la Confederacion. === De la Reforma a la Revolucion Francesa === La Confederacion conoguèt un periòde d'estabilitat dau sègle XVI a la [[Revolucion Francesa]] que favorizèt l'emergéncia progressiva d'un sentiment culturau comun. [[Canton de Valés|Valés]] e lei [[Tres Ligas]] èran aliats dei 13 cantons. [[Genèva]] e [[Mulosa]] èran aliats ai cantons [[protestantisme|protestants]], lo principat de [[Canton de Neuchâtel|Neuchâtel]] e l'evescat de Basilèa avián de liames amb [[Bèrna]] e l'abadiá e la vila de Sant Gall èran d'aliats menors de la Confederacion. Aquela organizacion cambièt franc dau periòde de la [[Guèrra de Trenta Ans]] que veguèt de combats acarnats opausar [[França|Francés]] e [[Espanha|Espanhòus]] sus lo territòri dei [[Tres Ligas]]. Pasmens, en [[1639]], lei ligas foguèron restauradas e recupèron sei territòris. I aviá ges d'autoritat federala que la Dieta èra solament une conferéncia d'[[ambaissador]]s que preniá sei decisions a l'unanimitat. Èra subretot cargat de la gestion dei bailatges comuns e sa presidéncia èra assegurat per [[Zurich]]. Leis institucions intèrnas de cada canton èran fòrça variablas evolucionannt entre de modèls basats sus una assemblada generala e de sistèmas donant la màger part dei poders a la borgesiá urbana. La maufisança entre [[Catolicisme|catolics]] e [[Protestantisme|protestants]] demeniguèt gaire e lei dos camps formèron d'alianças estrangieras dins lo cas d'un novèu conflicte religiós. Pasmens, ges de camp prenguèt l'iniciativa d'una guèrra e la [[patz]] demorèt entraïnant a partir de la segonda mitat dau sègle XVIII l'emergéncia d'un particularisme elvetic. === La Republica Elvetica === La [[Confederacion Elvetica]] se trobèt implicat dins lei guèrras revolucionàrias tre [[1795]] e venguèt un teatre d'operacions per lei dos camps especialament a la fin dau decenni. [[França]] annexèt lo sud de l'evescat de Basilèa en [[1797]], [[Mulosa]] e [[Genèva]] l'annada seguenta. Totjorn en [[1798]], impausèt la creacion d'una [[Republica Elvetica]] dotada d'una [[constitucion]] unificatritz e centralizatritz. Pasmens, la populacion acceptèt pas aquelei modificacions e lo retirament dei tropas francesas en [[1802]] entraïnèt lo caòs. En [[1803]], [[Napoleon Bonaparte]] impausèt l'[[Acte de Mediacion]] que contentava una partida dei revendicacions elveticas. La Republica venguèt confederala. Lo canton dei [[Grisons]] foguèt creat a partir dei [[Tres Ligas]] e cinc cantons novèus foguèron fondats a partir dei bailatges comuns. [[Canton de Valés|Valés]] foguèt annexat a l'[[Empèri Francés]]. [[Napoleon Bonaparte|Bonaparte]] venguèt lo cap de l'Estat amb lo títol de mediator. === La Restauracion e la Regeneracion === [[File:Soïssa - Guèrra Civila de 1847.png|thumb|Partiment de Soïssa au començament de la Guèrra dau Sonderbund.]] En [[1815]], après la desfacha finala de [[Napoleon Bonaparte|l'emperaire]], un Pacte federau restaurèt una Confederacion basat sus lo modèl d'avans la [[Revolucion Francesa|Revolucion]]. Pasmens, incluguèt d'ara endavant 22 cantons (lei 13 cantons originaus, lei 6 cantons creats per [[Napoleon Bonaparte|Bonaparte]] e [[Genèva]], [[Canton de Valés|Valés]] e [[Canton de Neuchâtel|Neuchâtel]]). [[Bèrna]] perdiguèt lo [[País de Vaud]] mai annexèt l'[[evescat de Basilèa]] coma compensacion. [[França]] e [[Savòia]] deguèron tanben cedir quauquei territòris frontaliers per facilitar lei comunicacions amb [[Genèva]]. Enfin, lo [[Tractat de París (1815)]] proclamèt la neutralitat perpetuala de la Confederacion e l'inviolabilitat de son territòri. Pasmens, la restauracion deis ancianeis institucions maucontentèt una partida importanta de la populacion qu'aviá adoptat leis idèas liberalas de la [[Revolucion Francesa]]. En [[1830]], un movement revolucionari pacific (la Regeneracion) entraïnèt la [[democracia|democratizacion]] de plusors cantons. En [[1833]], lo refús de la [[borgesiá]] de [[Basilèa]] de partejar lo poder amb leis abitants dei campanhas entraïnèt la secession dei zònas ruralas. Dins aquò, aquelei cambiaments foguèron rapidament a l'origina de tensions importants dins l'encastre dei divisions religiosas (protestants còntra catolics) e politicas (liberaus e radicaus còntra conservadors) dau país. Après una tiera d'incidents, sèt cantons catolics signèron en [[1845]] un pacte defensiu dich ''[[Sonderbund]]''. Dos ans pus tard, lei radicaus, majoritaris a la Dieta, ordonèron la dissolucion d'aquela aliança. Lo refús entraïnèt una [[Guèrra dau Sonderbund|brèva guèrra civila]] (un centenau de tuats) que s'acabèt per la desfacha dau ''[[Sonderbund]]''. Lei vencuts deguèron acceptar una revision prefonda dau Pacte federau de [[1815]]. === La Soïssa modèrna === ==== La formacion de l'estat federau ==== En [[1848]], una [[constitucion]] novèla foguèt adoptada. Creèt un [[estat]] [[federalisme|federalista]] laissant una autonòmia importanta ai cantons. Un Conseu nacionau e un Conseu deis estats foguèron creats per exercir lo poder legislatiu federau e [[Bèrna]] venguèt la [[capitala]] d'aqueleis institucions. La defensa e la [[diplomacia]] venguèron de prerogativas dau govèrn centrau. Modificada en [[1874]], aquela constitucion es totjorn en vigor. ==== La segonda mitat dau sègle XIX ==== Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XIX, lei tensions demorèron vivas entre cantons catolics e protestants en causa de la question dau pagament dau deute de guèrra unicament assegurat per lei vencuts fins a [[1852]], dau sistèma electorau que sa consequéncia èra l'eliminacion dei [[coservatisme|conservadors]] e de la separacion constitucionala de la Glèisa e de l'Estat. Pasmens, lei problemas s'amaisèron pauc a pauc, especialament après l'obtencion d'un elegit per lei conservadors au Conseu nacionau en [[1891]]. En parallèl, la democratizacion contunièt amb l'extension dau drech de referendum a la màger part de la populacion, l'adopcion d'un sistèma de vòte majoritari pus representatiu e lo principi de l'escòla primària obligatòria. L'estat federau foguèt egalament renfòrçat amb la creacion d'un Tribunau Federau e d'un monopòli sus l'emission de moneda donat au poder centrau (completat en [[1907]] per la creacion d'una banca nacionala). En [[1898]], lei drechs civius e penaus venguèron de prerogativas federalas e la durada quotidiana dau trabalhs foguèt fixada a 11 oras en [[1877]]. Au nivèu diplomatic, de tensions aguèron tanben luòc amb [[Prússia]] e [[França]] a prepaus deis afaires de [[Canton de Neuchâtel|Neuchâtel]] e de Savòia. D'efèct, en [[1856]], un còp d'estat reialista prenguèt brèvament lo poder dins lo [[canton de Neuchâtel]] — qu'èra juridicament un fèu dau rèi de [[Prússia]] — e demandèt sa reintegracion au sen de [[Prússia]]. Lei Prussians mobilizèron sei fòrças armadas per conquistar la region mai deguèron se clinar en fàcia deis oposicions [[Reialme Unit|britanica]] e [[França|francesa]]. Lo segond afaire se debanèt amb l'annexion de [[Savòia]] per [[França]] en [[1866]]. Un tractat ancian donava lo drech a Soïssa d'ocupar lo nòrd de la region per se protegir d'una menaça militara. Lo Conseu federau considerèt la possibilitat de declarar la guèrra ai Francés per ocupar l'endrech avans de se retractar e de reglar totei lei desacòrdis frontaliers amb [[París]] en [[1868]]. ==== Lo sègle XX ==== Soïssa adoptèt una politica de neutralitat armada durant lei dos conflictes mondiaus e capitèt de demorar en fòra dei combats. Pasmens, la [[Premiera Guèrra Mondiala]] i causèt una tiera de crisis economicas marcadas per de grèvas duras e de problemas d'avitalhament. Dins lo corrent deis annadas 1930, la [[crisi economica de 1929]] favorizèt lei progrès dau [[comunisme]] e dau [[faissisme]]. Lo 9 de novembre de [[1932]], l'armada tirèt sus una manifestacion antifaissista tuant 13 personas. Lei tensions demeniguèron vèrs la fin dau decenni e sindicats e patrons signèron la [[patz dau trabalh]] en [[1937]], un acòrd assaiant d'organizar lo reglament negociat dei conflictes obriers. Après la [[Segonda Guèrra Mondiala]], Soïssa contunièt de renfòrçar son modèl amb l'introduccion d'una assegurança vielhitge en [[1946]] e l'egalitat entre sei ciutadans amb l'adopcion dau sufragi femenin entre [[1971]] e [[1972]]. Leis annadas 1960-1970 foguèron dominadas per la question jurassiana regardant la separacion dei districtes [[francés|francofòns]] dau canton de Bèrna. Après una lònga lucha politica e juridica, un canton de Jura, en majoritat catolic, foguèt fondat en [[1979]]. Au nivèu diplomatic, Soïssa contunièt de defendre sa neutralitat armada e demorèt en fòra de l'[[ONU]] fins a [[2002]]. Refusèt tanben d'integrar l'[[Union Europèa]] au profiech d'una politica de cooperacion basada sus d'acòrds bilateraus. </textarea><div class="templatesUsed"></div><p id="mw-returnto">Tornar a la pagina <a href="/wiki/So%C3%AFssa" title="Soïssa">Soïssa</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Recuperada de « <a dir="ltr" href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Soïssa">https://oc.wikipedia.org/wiki/Soïssa</a> »</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politica de confidencialitat</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:Avertiments_generals">Avertiments</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Còdi de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desvolopaires</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/oc.wikipedia.org">Estatisticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Declaracion suls cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//oc.m.wikipedia.org/w/index.php?title=So%C3%AFssa&action=edit&section=1&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Afichatge mobil</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-5nd9x","wgBackendResponseTime":192,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.004","walltime":"0.005","ppvisitednodes":{"value":17,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":767,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-5nd9x","timestamp":"20241124103634","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>