CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ospa prawdziwa – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"7759985c-0e1b-47ec-9d84-4f2cabcaa732","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ospa_prawdziwa","wgTitle":"Ospa prawdziwa","wgCurRevisionId":74909939,"wgRevisionId":74909939,"wgArticleId":23002,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Byłe Artykuły na Medal","Choroby wirusowe","Broń biologiczna"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ospa_prawdziwa","wgRelevantArticleId":23002,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{ "levels":1}}},"wgStableRevisionId":74909939,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q12214","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex": "ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp", "ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg/1200px-Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1829"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg/800px-Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1219"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg/640px-Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="975"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ospa prawdziwa – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Ospa_prawdziwa"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ospa_prawdziwa"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ospa_prawdziwa rootpage-Ospa_prawdziwa skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ospa+prawdziwa" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ospa+prawdziwa" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ospa+prawdziwa" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ospa+prawdziwa" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Nazwa_i_postacie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazwa_i_postacie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Nazwa i postacie</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazwa_i_postacie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Czynnik_etiologiczny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Czynnik_etiologiczny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Czynnik etiologiczny</span> </div> </a> <ul id="toc-Czynnik_etiologiczny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Droga_szerzenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Droga_szerzenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Droga szerzenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Droga_szerzenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Patogeneza,_objawy_i_rozpoznawanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Patogeneza,_objawy_i_rozpoznawanie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Patogeneza, objawy i rozpoznawanie</span> </div> </a> <ul id="toc-Patogeneza,_objawy_i_rozpoznawanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Leczenie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Leczenie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Leczenie</span> </div> </a> <ul id="toc-Leczenie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Profilaktyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Profilaktyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Profilaktyka</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Profilaktyka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Profilaktyka</span> </button> <ul id="toc-Profilaktyka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Powikłania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Powikłania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Powikłania</span> </div> </a> <ul id="toc-Powikłania-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ospa_prawdziwa_jako_broń_biologiczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ospa_prawdziwa_jako_broń_biologiczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Ospa prawdziwa jako broń biologiczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Ospa_prawdziwa_jako_broń_biologiczna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Europa_i_Azja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Europa_i_Azja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Europa i Azja</span> </div> </a> <ul id="toc-Europa_i_Azja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ameryka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ameryka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Ameryka</span> </div> </a> <ul id="toc-Ameryka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Szczepienie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Szczepienie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Szczepienie</span> </div> </a> <ul id="toc-Szczepienie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Szczepionka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Szczepionka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.4</span> <span>Szczepionka</span> </div> </a> <ul id="toc-Szczepionka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wyeliminowanie_choroby" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wyeliminowanie_choroby"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.5</span> <span>Wyeliminowanie choroby</span> </div> </a> <ul id="toc-Wyeliminowanie_choroby-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Po_eradykacji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Po_eradykacji"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.6</span> <span>Po eradykacji</span> </div> </a> <ul id="toc-Po_eradykacji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Synteza_w_laboratorium_i_nowe_zagrożenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Synteza_w_laboratorium_i_nowe_zagrożenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.7</span> <span>Synteza w laboratorium i nowe zagrożenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Synteza_w_laboratorium_i_nowe_zagrożenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ospa prawdziwa</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 133 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-133" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">133 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Pokke" title="Pokke – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Pokke" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Pocken" title="Pocken – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Pocken" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="मसूरिका – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="मसूरिका" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%B1%D9%8A" title="جدري – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جدري" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Picueta" title="Picueta – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Picueta" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BE%D5%A1%D5%B2%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%BF" title="Ծաղկախտ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ծաղկախտ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%B0%E0%A6%86%E0%A6%87" title="বৰআই – asamski" lang="as" hreflang="as" data-title="বৰআই" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamski" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Viruela" title="Viruela – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Viruela" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mbiru%27a" title="Mbiru'a – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mbiru'a" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Chuqu_usu" title="Chuqu usu – ajmara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Chuqu usu" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="ajmara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/T%C9%99bii_%C3%A7i%C3%A7%C9%99k" title="Təbii çiçək – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Təbii çiçək" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DB%8C%DA%86%DA%A9_%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%B6%D9%84%DB%8C%DA%AF%DB%8C" title="چیچک مریضلیگی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="چیچک مریضلیگی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="গুটিবসন্ত – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="গুটিবসন্ত" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Thian-hoa" title="Thian-hoa – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Thian-hoa" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%A0%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%81%D3%99%D1%81%D3%99%D0%BA" title="Ҡара сәсәк – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ҡара сәсәк" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B0" title="Натуральная воспа – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Натуральная воспа" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B0" title="Натуральная воспа – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Натуральная воспа" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B4%D1%80%D0%B0_%D1%88%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Едра шарка – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Едра шарка" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Boginje" title="Boginje – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Boginje" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Brec%27h_(kle%C3%B1ved)" title="Brec'h (kleñved) – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Brec'h (kleñved)" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Verola" title="Verola – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Verola" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Prav%C3%A9_ne%C5%A1tovice" title="Pravé neštovice – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Pravé neštovice" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Chibhokisi" title="Chibhokisi – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Chibhokisi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Brech_wen" title="Brech wen – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Brech wen" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kopper" title="Kopper – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Kopper" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Pocken" title="Pocken – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Pocken" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%A6%DE%81%DE%A8_%DE%88%DE%A8%DE%8B%DE%AA%DE%83%DE%A8" title="ކަށި ވިދުރި – malediwski" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ކަށި ވިދުރި" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="malediwski" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/%C5%81%C3%B3%C3%B3dtsoh" title="Łóódtsoh – nawaho" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Łóódtsoh" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="nawaho" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/R%C3%B5uged" title="Rõuged – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Rõuged" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%85%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%AC" title="Ευλογιά – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Ευλογιά" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Var%C5%8Dl" title="Varōl – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Varōl" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Smallpox" title="Smallpox – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Smallpox" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Viruela" title="Viruela – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Viruela" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Variolo" title="Variolo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Variolo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Baztanga" title="Baztanga – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Baztanga" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%A8%D9%84%D9%87" title="آبله – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="آبله" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Barraa_maata" title="Barraa maata – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Barraa maata" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Variole" title="Variole – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Variole" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Vuarvuele" title="Vuarvuele – friulski" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Vuarvuele" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulski" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Bolgach" title="Bolgach – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Bolgach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Breac_(tinneas)" title="Breac (tinneas) – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Breac (tinneas)" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Var%C3%ADola" title="Varíola – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Varíola" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%80%E0%AA%A4%E0%AA%B3%E0%AA%BE" title="શીતળા – gudżarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="શીતળા" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="gudżarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Thi%C3%AAn-f%C3%A2" title="Thiên-fâ – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thiên-fâ" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B2%9C%EC%97%B0%EB%91%90" title="천연두 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="천연두" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Agana" title="Agana – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Agana" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%A1%D5%B2%D5%AB%D5%AF" title="Բնական ծաղիկ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Բնական ծաղիկ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%87%E0%A4%9A%E0%A4%95" title="चेचक – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="चेचक" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Boginje" title="Boginje – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Boginje" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Variolo" title="Variolo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Variolo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Burtong" title="Burtong – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Burtong" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Variola" title="Variola – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Variola" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%C3%A6%D0%B1%D1%83%D0%B7" title="Хæбуз – osetyjski" lang="os" hreflang="os" data-title="Хæбуз" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/B%C3%B3lus%C3%B3tt" title="Bólusótt – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Bólusótt" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Vaiolo" title="Vaiolo – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Vaiolo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%91%D7%A2%D7%91%D7%95%D7%A2%D7%95%D7%AA_%D7%A9%D7%97%D7%95%D7%A8%D7%95%D7%AA" title="אבעבועות שחורות – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="אבעבועות שחורות" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/%C6%90s%C9%94_k%CA%8Ad%C9%94%C5%8B_(Variole)" title="Ɛsɔ kʊdɔŋ (Variole) – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Ɛsɔ kʊdɔŋ (Variole)" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%A3%E0%B3%8D%E0%B2%A3_%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%A1%E0%B3%81%E0%B2%AC%E0%B3%81" title="ಸಣ್ಣ ಸಿಡುಬು – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸಣ್ಣ ಸಿಡುಬು" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%8F%D8%AA%D9%95%D9%84%D8%A0" title="شُتٕلؠ – kaszmirski" lang="ks" hreflang="ks" data-title="شُتٕلؠ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="kaszmirski" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%88%D0%B5%D1%88%D0%B5%D0%BA" title="Қара шешек – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Қара шешек" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Ndui" title="Ndui – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Ndui" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BA" title="Чечек – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Чечек" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Variola" title="Variola – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Variola" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Bakas" title="Bakas – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Bakas" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D3%80%D0%B5%D0%B3%D1%8C%D0%B5%D1%80" title="ЦӀегьер – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="ЦӀегьер" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Raupai" title="Raupai – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Raupai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Kokotu" title="Kokotu – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Kokotu" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Varioeul" title="Varioeul – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Varioeul" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Fekete_himl%C5%91" title="Fekete himlő – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Fekete himlő" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8" title="Сипаници – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Сипаници" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B4%B8%E0%B5%82%E0%B4%B0%E0%B4%BF" title="വസൂരി – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വസൂരി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A5%80_(%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%97)" title="देवी (रोग) – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="देवी (रोग)" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%B1%D9%89" title="جدرى – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جدرى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%81%D9%84%D9%87" title="آفله – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="آفله" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Cacar" title="Cacar – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Cacar" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Ti%C4%95ng-hu%C4%83" title="Tiĕng-huă – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Tiĕng-huă" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%82%E1%80%AB" title="ကျောက်ကြီးရောဂါ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="ကျောက်ကြီးရောဂါ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Matlalzahuatl" title="Matlalzahuatl – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Matlalzahuatl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Pokken" title="Pokken – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Pokken" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%AB%E0%A4%B0" title="बिफर – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="बिफर" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E7%84%B6%E7%97%98" title="天然痘 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="天然痘" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Pooken" title="Pooken – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Pooken" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kopper_(sykdom)" title="Kopper (sykdom) – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kopper (sykdom)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Koppar" title="Koppar – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Koppar" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Ver%C3%B2la" title="Veròla – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Veròla" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AC%E0%AC%B8%E0%AC%A8%E0%AD%8D%E0%AC%A4_%E0%AC%B0%E0%AD%8B%E0%AC%97" title="ବସନ୍ତ ରୋଗ – orija" lang="or" hreflang="or" data-title="ବସନ୍ତ ରୋଗ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="orija" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Chechak" title="Chechak – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Chechak" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%9A%E0%A9%87%E0%A8%9A%E0%A8%95" title="ਚੇਚਕ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਚੇਚਕ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DB%8C%DA%86%DA%A9" title="چیچک – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="چیچک" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Sumaalpax" title="Sumaalpax – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Sumaalpax" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Vair%C3%B2le" title="Vairòle – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Vairòle" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Pocken" title="Pocken – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Pocken" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Var%C3%ADola" title="Varíola – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Varíola" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Variol%C4%83" title="Variolă – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Variolă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Muru_unquy" title="Muru unquy – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Muru unquy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B0" title="Натуральная оспа – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Натуральная оспа" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BE%D1%81%D0%BF%D0%B0" title="Уоспа – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Уоспа" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="मसूरिका – sanskryt" lang="sa" hreflang="sa" data-title="मसूरिका" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskryt" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%B5%E1%B1%9A%E1%B1%A5%E1%B1%9A%E1%B1%B1" title="ᱵᱚᱥᱚᱱ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱵᱚᱥᱚᱱ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Pigota" title="Pigota – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Pigota" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lia" title="Lia – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lia" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Vaiolu" title="Vaiolu – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Vaiolu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%80%E0%B7%83%E0%B7%96%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%BA" title="වසූරිය – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="වසූරිය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Smallpox" title="Smallpox – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Smallpox" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7_(%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%8A)" title="ماتا (بيماري) – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ماتا (بيماري)" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Kiahne" title="Kiahne – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Kiahne" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C4%8Crne_koze" title="Črne koze – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Črne koze" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%BE%D8%A7%D9%88%DA%B5%DB%95" title="ھاوڵە – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ھاوڵە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5_%D0%B1%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%9A%D0%B5" title="Велике богиње – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Велике богиње" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Boginje" title="Boginje – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Boginje" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Isorokko" title="Isorokko – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Isorokko" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Smittkoppor" title="Smittkoppor – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Smittkoppor" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Bulutong" title="Bulutong – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Bulutong" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%86%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AE%E0%AF%88" title="பெரியம்மை – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பெரியம்மை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tazerzayt" title="Tazerzayt – kabylski" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tazerzayt" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabylski" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D3%99%D1%87%D3%99%D0%BA_(%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D1%80%D1%83)" title="Чәчәк (авыру) – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Чәчәк (авыру)" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B0%B6%E0%B1%82%E0%B0%9A%E0%B0%BF" title="మశూచి – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="మశూచి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%9D%E0%B8%B5%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A9" title="โรคฝีดาษ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="โรคฝีดาษ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/Male%C5%8Bd%C3%AFt" title="Maleŋdït – dinka" lang="din" hreflang="din" data-title="Maleŋdït" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="dinka" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A4%E1%8F%83%E1%8F%94%E1%8F%A9%E1%8E%B8%E1%8F%AF%E1%8E%A9" title="ᎤᏃᏔᏩᎸᏯᎩ – czirokeski" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎤᏃᏔᏩᎸᏯᎩ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="czirokeski" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%8E%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%A1%E0%B3%8D%E0%B2%AC%E0%B3%81" title="ಎಲ್ಯ ಸಿಡ್ಬು – tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಎಲ್ಯ ಸಿಡ್ಬು" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87i%C3%A7ek_hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Çiçek hastalığı – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Çiçek hastalığı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D1%96%D1%81%D0%BF%D0%B0" title="Натуральна віспа – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Натуральна віспа" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DB%8C%DA%86%DA%A9" title="چیچک – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="چیچک" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%ADu_m%C3%B9a" title="Đậu mùa – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đậu mùa" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Hernet%C3%B5bi" title="Hernetõbi – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Hernetõbi" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Noer%C3%A8s_plokes" title="Noerès plokes – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Noerès plokes" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Pandok" title="Pandok – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Pandok" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E8%8A%B1" title="天花 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="天花" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%90%D7%A7%D7%9F" title="פאקן – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="פאקן" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E8%8A%B1_(%E5%82%B3%E6%9F%93%E7%97%85)" title="天花 (傳染病) – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="天花 (傳染病)" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Raup%C4%81" title="Raupā – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Raupā" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E8%8A%B1" title="天花 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="天花" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q12214#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ospa_prawdziwa" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Ospa_prawdziwa" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ospa_prawdziwa"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ospa_prawdziwa"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Ospa_prawdziwa" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Ospa_prawdziwa" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&oldid=74909939" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Ospa_prawdziwa&id=74909939&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FOspa_prawdziwa"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FOspa_prawdziwa"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Ospa+prawdziwa"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Ospa_prawdziwa&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Smallpox" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-species mw-list-item"><a href="https://species.wikimedia.org/wiki/Variola_virus" hreflang="en"><span>Wikispecies</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q12214" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek" style="background-color:#EAECF0; color:#000000;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Ospa prawdziwa</div> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-size:90%; border:1px solid #aaa;">Variola vera </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg" class="mw-file-description" title="Dziecko chore na ospę prawdziwą (Bangladesz, 1973)"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg/157px-Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg" decoding="async" width="157" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg/236px-Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg/315px-Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg 2x" data-file-width="1995" data-file-height="3040" /></a></span><br />Dziecko chore na ospę prawdziwą (<a href="/wiki/Bangladesz" title="Bangladesz">Bangladesz</a>, <a href="/wiki/1973" title="1973">1973</a>) </td></tr> <tr> <th>Leczenie </th> <td> <p>tak </p> </td></tr> <tr> <th>Śmiertelność </th> <td> <p>10–80% </p> </td></tr> <tr style="text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">Czynnik chorobotwórczy </td></tr> <tr> <th>Nazwa </th> <td> <p><a href="/w/index.php?title=Wirus_ospy_prawdziwej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wirus ospy prawdziwej (strona nie istnieje)">wirus ospy prawdziwej</a> (<i>variola virus</i>) </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Rezerwuar_zarazk%C3%B3w" title="Rezerwuar zarazków">Rezerwuar</a> </th> <td> <p>człowiek </p> </td></tr> <tr style="text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">Epidemiologia </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Droga_szerzenia_si%C4%99_zaka%C5%BCenia" title="Droga szerzenia się zakażenia">Droga szerzenia</a> </th> <td> <p>kropelkowa; kontakt <span style="white-space:nowrap;">bezpośredni i pośredni</span> </p> </td></tr> <tr> <th>Występowanie </th> <td> <p><a href="/wiki/Eradykacja" title="Eradykacja">nie występuje</a> </p> </td></tr> <tr style="text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">Prawo </td></tr> <tr> <th>Podlega zgłoszeniu <a href="/wiki/%C5%9Awiatowa_Organizacja_Zdrowia" title="Światowa Organizacja Zdrowia">WHO</a> </th> <td> <p>tak </p> </td></tr> <tr style="text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">Klasyfikacje </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Klasyfikacja_Chor%C3%B3b_ICD-10" title="Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10">ICD-10</a> </th> <td> <p><a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/B03">B03</a> </p> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Smallpox" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Smallpox" class="extiw" title="commons:Category:Smallpox">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Ospa prawdziwa</b> (<a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łac.</a> <i>variola vera</i>), dawne nazwy: <i>ospa naturalna</i><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>, <i>czarna ospa</i> (łac. <i>variola nigra</i>) – wirusowa <a href="/wiki/Choroby_zaka%C5%BAne" class="mw-redirect" title="Choroby zakaźne">choroba zakaźna</a> o ostrym przebiegu wywoływana przez jedną z dwóch odmian wirusa ospy prawdziwej (<i>variola minor</i> lub <i>variola maior</i>)<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[2]</a></sup>. Okres inkubacji trwa od 7 do 17 dni, średnio 13 dni. Chorobę cechuje <a href="/wiki/%C5%9Amiertelno%C5%9B%C4%87" title="Śmiertelność">śmiertelność</a><sup id="cite_ref-KWZ_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-KWZ-3">[3]</a></sup> u osób szczepionych około 3% (dla najczęściej spotykanej odmiany), a u nieszczepionych średnio 30% (istnieją postacie choroby o śmiertelności szacowanej na 95%). </p><p>Ostatni przypadek ospy prawdziwej miał miejsce w 1978, a choroba ta została uznana za <a href="/wiki/Eradykacja" title="Eradykacja">eradykowaną</a> w 1980<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nazwa_i_postacie">Nazwa i postacie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Nazwa i postacie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazwa i postacie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ospę prawdziwą dzieli się głównie na 2 typy<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>: </p> <ul><li>ospę małą (<i>variola minor</i>, <i>alastrim</i>)</li> <li>ospę wielką (<i>variola major</i>) – najbardziej <a href="/wiki/Zara%C5%BAliwo%C5%9B%C4%87" title="Zaraźliwość">zaraźliwa</a> postać</li></ul> <p>Różnicowanie to opierało się na <a href="/wiki/%C5%9Amiertelno%C5%9B%C4%87" title="Śmiertelność">śmiertelności</a> w czasie epidemii. Obecnie w tym celu można wykorzystać metody wirusologiczne. Na świecie dominowała postać łagodna (75% przypadków zachorowań)<sup id="cite_ref-KWZ_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-KWZ-3">[3]</a></sup>. Odmiana ospy zlewającej się (łac. <i>variola confluens</i>) występuje w od 2 do 5% wszystkich przypadków; śmiertelność wynosi tu około 66% u chorych szczepionych i 95% u chorych nieszczepionych; odmiana ospy krwotocznej albo czarnej (łac. <i>variola haemorrhagica s. nigra</i>) występuje w ok. 3% wszystkich przypadków, ma przebieg jeszcze cięższy niż odmiana zlewająca się i kończy się z reguły zgonem, podobnie jak jeszcze rzadsza odmiana nazywana ospową plamicą krwotoczną (łac. <i>purpura haemorrhagica variolosa</i>), w której zgon następuje niezwykle szybko, jeszcze przed wystąpieniem wysypki<sup id="cite_ref-KWZ_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-KWZ-3">[3]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Czynnik_etiologiczny">Czynnik etiologiczny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Czynnik etiologiczny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Czynnik etiologiczny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ospę prawdziwą wywołuje duży <a href="/wiki/Wirusy" title="Wirusy">dsDNA-wirus</a> z rodziny <a href="/wiki/Pokswirusy" title="Pokswirusy">pokswirusów</a>, rodzaju <i>Orthopoxvirus</i> – <a href="/w/index.php?title=Wirus_ospy_prawdziwej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wirus ospy prawdziwej (strona nie istnieje)">wirus ospy prawdziwej</a> (<i>variola virus</i>, VARV). W obrębie rodziny występuje mała różnorodność antygenowa. Nie jest on blisko spokrewniony z wirusem <a href="/wiki/Ospa_wietrzna" title="Ospa wietrzna">ospy wietrznej</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Droga_szerzenia">Droga szerzenia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Droga szerzenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Droga szerzenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Rezerwuar_zarazk%C3%B3w" title="Rezerwuar zarazków">Rezerwuarem zarazków</a> jest człowiek. Pacjent jest <a href="/wiki/Zaka%C5%BAno%C5%9B%C4%87" title="Zakaźność">zakaźny</a> od momentu wystąpienia gorączki. Do <a href="/wiki/Zaka%C5%BCenie" title="Zakażenie">zakażenia</a> dochodzi różnymi drogami, największe znaczenie ma jednak droga powietrzna kropelkowa. Bezpośredni kontakt ze zmianami na skórze chorego, wydzieliną z pęcherzyków, bielizną pościelową i osobistą, sprzętem medycznym itp. niesie za sobą ryzyko zakażenia. Nauce nie są znane niebędące ludźmi <a href="/wiki/Wektor_(medycyna)" title="Wektor (medycyna)">wektory</a>, mogące przenosić wirusa. Największa <a href="/wiki/Zapadalno%C5%9B%C4%87" title="Zapadalność">zapadalność</a> obserwowana była zimą i wiosną z racji wrażliwości aerozolu <a href="/wiki/Wirion" title="Wirion">wirionów</a> w środowisku zewnętrznym na wyższą temperaturę i dużą wilgotność. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Patogeneza,_objawy_i_rozpoznawanie"><span id="Patogeneza.2C_objawy_i_rozpoznawanie"></span>Patogeneza, objawy i rozpoznawanie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Patogeneza, objawy i rozpoznawanie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Patogeneza, objawy i rozpoznawanie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Smallpox.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Smallpox.jpg/220px-Smallpox.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Smallpox.jpg/330px-Smallpox.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Smallpox.jpg/440px-Smallpox.jpg 2x" data-file-width="2920" data-file-height="1920" /></a><figcaption>Charakterystyczna wysypka na twarzy</figcaption></figure> <p>Po <a href="/wiki/Zaka%C5%BCenie" title="Zakażenie">zakażeniu</a> wirusy wędrują do pobliskich <a href="/wiki/W%C4%99ze%C5%82_ch%C5%82onny" title="Węzeł chłonny">węzłów limfatycznych</a>, skąd po 3–4 dniach zakażenie rozszerza się na pozostałe <a href="/wiki/W%C4%99ze%C5%82_ch%C5%82onny" title="Węzeł chłonny">węzły chłonne</a> oraz <a href="/wiki/%C5%9Aledziona" title="Śledziona">śledzionę</a> i <a href="/wiki/Szpik_kostny" title="Szpik kostny">szpik kostny</a>. Po około 9 dniach od momentu zakażenia pojawiają się początkowe <a href="/wiki/Objawy_nieswoiste" title="Objawy nieswoiste">objawy nieswoiste</a>: głównie gorączka, osłabienie i uczucie rozbicia. Wirusy zakażają komórki drobnych naczyń krwionośnych skóry i <a href="/wiki/B%C5%82ona_%C5%9Bluzowa" title="Błona śluzowa">błon śluzowych</a>. Wtedy do objawów zaliczyć należy także złe samopoczucie, dreszcze, wymioty, ból głowy i pleców. Potem, po 2 lub 3 dniach, pojawia się w jednym „rzucie” charakterystyczna <a href="/wiki/Plama_(dermatologia)" title="Plama (dermatologia)">plamkowo</a>-<a href="/wiki/Grudka" title="Grudka">grudkowa</a> wysypka, z czasem przechodząca w <a href="/wiki/P%C4%99cherzyk" title="Pęcherzyk">pęcherzykową</a> przede wszystkim na twarzy i kończynach. Poprzedzają ją zmiany o podobnym charakterze umiejscowione w błonie śluzowej początkowego fragmentu <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_pokarmowy" title="Układ pokarmowy">układu pokarmowego</a>. Po kolejnych 10 dniach pęcherzyki przeradzają się w strupy, które samoistnie odpadają, pozostawiając szpecące blizny<sup id="cite_ref-:0_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-6">[6]</a></sup>. </p><p>Powikłania w ospie prawdziwej są stosunkowo rzadkie. Zalicza się do nich <a href="/wiki/%C5%9Alepota" title="Ślepota">ślepotę</a> i <a href="/wiki/Zapalenie_m%C3%B3zgu" title="Zapalenie mózgu">zapalenie mózgu</a><sup id="cite_ref-:0_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-6">[6]</a></sup>. Do śmierci dochodzi zwykle u osób nieszczepionych, w drugim tygodniu od momentu zainfekowania. </p><p>Postacie mała i wielka przebiegają w 90% w sposób typowy, co w okresie przed <a href="/wiki/Eradykacja" title="Eradykacja">eradykacją</a> ułatwiało ich poprawne rozpoznanie. Do potwierdzenia rozpoznania wykonywało się hodowle na zarodkach kurzych, obserwację mikroskopową płynu surowiczego z krost (pozwala to określić, czy czynnik etiologiczny ma typowy dla rodziny <i>Poxviridae</i> kształt cegły; tę metodę zastosowano podczas <a href="/wiki/Epidemia_ospy_we_Wroc%C5%82awiu" class="mw-redirect" title="Epidemia ospy we Wrocławiu">epidemii wrocławskiej</a>). Obecnie rozpoznanie może być trudne. Potencjalnie wykorzystać można hodowle na żywych komórkach lub oznaczanie <a href="/wiki/Przeciwcia%C5%82o" title="Przeciwciało">przeciwciał</a>. Z racji dużej zakaźności tego typu zadania wykonują tylko laboratoria o wysokiej <a href="/w/index.php?title=Klasy_bezpiecze%C5%84stwa_laboratori%C3%B3w_mikrobiologicznych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klasy bezpieczeństwa laboratoriów mikrobiologicznych (strona nie istnieje)">klasie bezpieczeństwa</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leczenie">Leczenie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Leczenie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Leczenie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Brak swoistej terapii. Szczepienie jest skuteczne także po zakażeniu (do wystąpienia gorączki). Stosowane <a href="/w/index.php?title=Leczenie_objawowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leczenie objawowe (strona nie istnieje)">leczenie objawowe</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Profilaktyka">Profilaktyka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Profilaktyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Profilaktyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Smallpox_vaccine.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Smallpox_vaccine.jpg/220px-Smallpox_vaccine.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Smallpox_vaccine.jpg/330px-Smallpox_vaccine.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Smallpox_vaccine.jpg/440px-Smallpox_vaccine.jpg 2x" data-file-width="3032" data-file-height="2008" /></a><figcaption>Zestaw do szczepienia przeciw ospie prawdziwej: rozcieńczacz (na samej górze), szczepionka Dryvax®, <a href="/wiki/Skaryfikacja_(medycyna)" title="Skaryfikacja (medycyna)">skaryfikator</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Szczepionka" title="Szczepionka">Szczepionka</a> została odkryta w 1796 (pierwsza szczepionka) przez brytyjskiego lekarza <a href="/wiki/Edward_Jenner" title="Edward Jenner">Edwarda Jennera</a>. Była to jedyna szczepionka, w której podawano żywe, w pełni <a href="/wiki/Wirulencja" title="Wirulencja">wirulentne</a> wirusy. Nie były to jednak wirusy ospy prawdziwej, lecz wirusy <a href="/wiki/Krowianka" title="Krowianka">krowianki</a> (<a href="/w/index.php?title=CPXV&action=edit&redlink=1" class="new" title="CPXV (strona nie istnieje)">CPXV</a>), która u ludzi wywołuje niewielkie objawy. Szczepionka była podawana metodą <a href="/wiki/Skaryfikacja_(medycyna)" title="Skaryfikacja (medycyna)">skaryfikacji</a>: piętnastokrotnie, szybko nakłuwając skórę skaryfikatorem lub igłą uprzednio zanurzonymi w szczepionce. Rankę poszczepienną zaklejało się gazikiem, aby nie dopuścić do zakażenia pozostałych części ciała. Między 4. a 14. dniem po szczepieniu w jego miejscu pojawiały się zmiany w postaci grudek, pęcherzyków i białawych, wklęsłych krost (w tej kolejności). Zazwyczaj okres ten przebiegał z gorączką, rzadko osiągającą 39 °C i więcej oraz powiększeniem regionalnych <a href="/wiki/W%C4%99ze%C5%82_ch%C5%82onny" title="Węzeł chłonny">węzłów chłonnych</a>. Z czasem linia wirusów używana do szczepień zaczęła się wskutek izolacji nieco różnić od dzikiego szczepu CPXV i zaczęto ją oznaczać jako <a href="/w/index.php?title=VACV&action=edit&redlink=1" class="new" title="VACV (strona nie istnieje)">VACV</a>. </p><p>Szczepienia przeciw ospie prawdziwej nie znajdują się w kalendarzu szczepień obowiązkowych od 1980. W Szwajcarii znajdują się zapasy szczepionek, lecz ich skuteczność po tak długim czasie jest wątpliwa. Odporność po szczepieniu pozostaje na całe życie<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>. </p><p>W Stanach Zjednoczonych po zamachach bronią biologiczną w 2001 opracowano na drodze <a href="/wiki/In%C5%BCynieria_genetyczna" title="Inżynieria genetyczna">inżynierii genetycznej</a> nowy typ szczepionek przeciw ospie. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Powikłania"><span id="Powik.C5.82ania"></span>Powikłania</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Powikłania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powikłania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Szczepienia przeciw ospie obarczone są pewnym ryzykiem powikłań. W wyniku badań nad kolejnymi szczepami „szczepionkowego” wirusa krowianki stają się one coraz mniejsze. W wyniku powikłań wystąpić może wtórne ropne zapalenie skóry i zmiany w narządach wywołane zakażeniem bakteryjnym, a w ciężkich przypadkach krowianka posocznicowa, zapalenie jąder i mózgu oraz zaburzenia krążenia. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ospa_prawdziwa_jako_broń_biologiczna"><span id="Ospa_prawdziwa_jako_bro.C5.84_biologiczna"></span>Ospa prawdziwa jako broń biologiczna</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Ospa prawdziwa jako broń biologiczna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ospa prawdziwa jako broń biologiczna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po raz pierwszy wirus ospy prawdziwej zastosowali jako broń biologiczną biali kolonizatorzy Ameryki Północnej w 1763 przeciw Indianom atakującym ich w okolicach <a href="/w/index.php?title=Fort_Pitt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fort Pitt (strona nie istnieje)">Fort Pitt</a>; wykorzystali podstęp podrzucając „zagubione” albo „zapomniane” koce i chustki, wcześniej używane przez chorych na tę chorobę. Indianie nie spodziewając się w tym podstępu znalezione koce zanieśli do swoich obozowisk i tam stały się one źródłem dalszych zakażeń<sup id="cite_ref-KWZ_3-3" class="reference"><a href="#cite_note-KWZ-3">[3]</a></sup>. </p><p>Ospa prawdziwa należy do grupy chorób mających największe znaczenie jako <a href="/wiki/Bro%C5%84_biologiczna" title="Broń biologiczna">broń biologiczna</a> z racji: </p> <ul><li>śmiertelności (szacuje się<sup id="cite_ref-KWZ_3-4" class="reference"><a href="#cite_note-KWZ-3">[3]</a></sup> ją do kilkudziesięciu procent)</li> <li><a href="/wiki/Zara%C5%BAliwo%C5%9B%C4%87" title="Zaraźliwość">zaraźliwości</a> (przenosi się z człowieka na człowieka poprzez powietrze, a także pośredni i bezpośredni kontakt)</li> <li>braku odporności populacji (nie są prowadzone szczepienia)</li> <li>trudności w rozpoznaniu na wczesnym etapie ataku (wpływa na to <a href="/wiki/Eradykacja" title="Eradykacja">eradykacja</a>)</li> <li>możliwości dezorganizacji służby zdrowia.</li></ul> <p>Wiadomo, że ospa prawdziwa znajdowała się w arsenale broni biologicznych ZSRR. Według Kena Alibeka, byłego wicedyrektora Biopreparatu (instytucji zajmującej się w ZSRR badaniami nad taką bronią), wojskowe zapasy wirusa ospy w latach 70. i 80. wynosiły około 20 ton i były składowane w wojskowym kompleksie w <a href="/wiki/Siergijew_Posad" title="Siergijew Posad">Zagorsku</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Europa_i_Azja">Europa i Azja</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Europa i Azja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Europa i Azja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dokładna data dotarcia ospy do Indii nie jest znana, ale już w 400 roku n.e. indyjska medyczna książka opisuje chorobę przebiegającą z wysypką: <i>krosty są czerwone, żółte i białe, towarzyszy im uczucie pieczenia</i> [...] <i>skóra z jakby nawbijanymi ziarnkami ryżu</i>. Kompletny przebieg ataku ospy prawdziwej na Indie nie jest znany historykom, wiadomo jednak, że był wystarczająco odczuwalny, aby uznać ten stan rzeczy za karę boską. W hinduizmie czczona jest bogini Sitala, będąca zarówno przyczyną wysokiej gorączki, wysypki, uderzeń ciepła (głównych objawów ospy), jak i lekarstwem na nie. </p><p>Ospa dotarła do Europy w roku 581. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ameryka">Ameryka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Ameryka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ameryka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Historia powszechna mówi, że hiszpańscy <a href="/wiki/Konkwista" title="Konkwista">konkwistadorzy</a> zwyciężali, gdyż mieli lepszą broń (armaty i muszkiety). Jednak choroba, którą nieświadomie przynieśli hiszpańscy żołnierze, zabiła prawdopodobnie tylko w latach 1520–1522 od 3 do 3,5 miliona rdzennych mieszkańców<sup id="cite_ref-KWZ_3-5" class="reference"><a href="#cite_note-KWZ-3">[3]</a></sup>. </p><p>W 1519 <a href="/wiki/Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s" title="Hernán Cortés">Hernán Cortés</a> dobił do brzegu ówczesnego <a href="/wiki/Aztekowie" title="Aztekowie">imperium Azteków</a>. W 1520 kolejna grupa Hiszpanów przybyła od strony <a href="/wiki/Kuba_(wyspa)" title="Kuba (wyspa)">Kuby</a>, dobijając do brzegu w dzisiejszym Meksyku. Wśród nich był afrykański sługa zakażony VARV (wirusem ospy prawdziwej). Gdy Cortés dowiedział się o tej grupie, wyruszył i ich pokonał. W czasie walki jeden z ludzi Cortésa się zakaził. Kiedy Cortés powrócił do <a href="/wiki/Tenochtitl%C3%A1n" title="Tenochtitlán">Tenochtitlán</a>, przyniósł z sobą chorobę. </p><p>W niedługim czasie Aztekowie zdali sobie sprawę, że Cortés nie jest bogiem, i wzniecili rebelię. Hiszpanie ze względu na dużą przewagę liczebną Azteków zmuszeni byli uciekać. W czasie walki chory na ospę Hiszpan zmarł. Po bitwie Aztekowie przeszukali ciała najeźdźców w poszukiwaniu kosztowności i zostali zainfekowani. Cortés nie powrócił do sierpnia 1521. Tymczasem ospa wyniszczała populację Azteków. Zabiła większość azteckich wojowników, władcę <a href="/wiki/Cuitl%C3%A1huac" title="Cuitláhuac">Cuitláhuaca</a> i ponad 75% ludności Meksyku. Hiszpański ksiądz opisał to: <i>Jako że Indianie nie znali lekarstwa na chorobę, umierali gromadnie, umierali jak pluskwy. Nierzadko zdarzyło się, że każdy z domu umarł i że niemożliwe było zakopać martwe ciała; zawalano ich domy, żeby stały się ich grobowcami</i>. Żołnierze, którzy jeszcze żyli, byli nadal słabi. Wtedy łatwo pokonano Azteków i dotarto do Tenochtitlán, gdzie Cortés stwierdził, że ospa zabiła więcej Azteków niż armaty. Aztekowie twierdzili, że nie można było przekroczyć ulicy bez stąpania po ciałach ofiar ospy. </p><p>Efekt ospy w <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_Ink%C3%B3w" title="Państwo Inków">imperium Inków</a> był bardziej wyniszczający. Ospa prawdziwa szybko roznosiła się od wsi do wsi. W ciągu miesięcy choroba zabiła imperatora, jego następcę i większość pozostałych przywódców. Dwaj utrzymujący się przy życiu synowie walczyli o władzę. Po krwawej i kosztownej wojnie <a href="/wiki/Atahualpa" title="Atahualpa">Atahualpa</a> został nowym imperatorem. Równocześnie imperium najechał <a href="/wiki/Francisco_Pizarro" title="Francisco Pizarro">Francisco Pizarro</a>. Inkowie, choć walczyli dzielnie, nie mieli realnych szans w walce. Z nadejściem Hiszpanów nadeszła także nowa epidemia, która w końcu zabiła około 95% populacji Inków. </p><p>Podczas gdy oba potężne imperia Ameryki były podbite przez wirusa, choroba kontynuowała pochód śmierci. Kolejnym celem była Ameryka Północna. W 1633 w <a href="/wiki/Plymouth_(Massachusetts)" title="Plymouth (Massachusetts)">Plymouth</a> w stanie <a href="/wiki/Massachusetts" title="Massachusetts">Massachusetts</a> Indianie zostali zaatakowani przez wirusa, który kompletnie zniszczył kolejną populację Indian. W 1636 zaraza dotarła do jeziora <a href="/wiki/Ontario_(jezioro)" title="Ontario (jezioro)">Ontario</a> i ziemi <a href="/wiki/Irokezi" title="Irokezi">Irokezów</a>, zbierając milionowe żniwo śmierci. Najstraszniejsza epidemia ospy prawdziwej miała miejsce w <a href="/wiki/Boston" title="Boston">Bostonie</a>. Od 1636 do 1698 Boston dotknęło sześć epidemii. W 1721 nastąpiło najmocniejsze uderzenie epidemii. Cała populacja uciekła z miasta, przynosząc tym samym wirusa do pozostałych trzynastu kolonii. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Szczepienie">Szczepienie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Szczepienie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szczepienie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Do tego czasu pojawiła się metoda profilaktyki ospy. Proces zwany szczepieniem, czy – mówiąc dokładniej – <a href="/wiki/Wariolizacja" title="Wariolizacja">wariolizacją</a>, właściwie nie był już wtedy (w skali światowej) odkryciem nowym. Chińczycy wdmuchiwali do nosa osoby zdrowej starte w pył strupy z ciała chorego na ospę prawdziwą. U pacjenta rozwijała się wtedy łagodna postać choroby, dzięki której nabywał <a href="/wiki/Odporno%C5%9B%C4%87_immunologiczna" title="Odporność immunologiczna">odporność czynną</a> (choć zdarzyły się również przypadki śmiertelne). Sposób ten przeniknął do <a href="/wiki/Imperium_Osma%C5%84skie" title="Imperium Osmańskie">Imperium Osmańskiego</a>. <a href="/wiki/Mary_Wortley_Montagu" title="Mary Wortley Montagu">Mary Wortley Montagu</a> (żona angielskiego ambasadora w Turcji) nauczyła się wykorzystywać tę metodę. Rozpoczęła próby zainteresowania szczepieniami szerszej grupy osób. Ponieważ nikt jej nie słuchał, spróbowała wariolizacji na synu i córce, w wieku 5 i 4 lat (zabiegi miała wykonać Cyganka). Oboje szybko wyzdrowieli, a sama procedura została uznana za skuteczną. Pewien amerykański lekarz poinformował o takiej praktyce angielskie <a href="/wiki/Royal_Society" title="Royal Society">Royal Society</a>. </p><p>W 1721 kolejna epidemia zaatakowała Londyn, czego przestraszyła się rodzina królewska. Kiedy jej członkowie przeczytali o sukcesie lady Wortley Montagu, zażyczyli sobie szczepienia. Lekarze powiedzieli im jednak, że jest to dość niebezpieczna procedura, więc członkowie rodziny królewskiej postanowili przetestować ją wpierw na kilku innych ludziach. Eksperymentowi poddano cierpiących na ospę: sześciu skazanych więźniów i jedenastkę sierot z domu dziecka. Wszyscy z nich wyzdrowieli w ciągu kilku tygodni. Rodzina królewska, upewniwszy się, poddała się szczepieniu i uspokoiła Anglików, że metoda nie jest niebezpieczna. </p><p>Idea szczepień miała jednak zagorzałych krytyków, wśród których wybijali się przedstawiciele duchowieństwa. Wielu pastorów twierdziło, że ospa to boska droga karania ludzi, a szczepienie to narzędzie szatana. Wszystko to zachęcało jeszcze bardziej Montagu i innych, by pracować wytrwalej. Do 1723 szczepienia stały się niezmiernie popularne w Anglii. </p><p>Gdy ospa nawiedziła w 1721 Boston, zawleczona ze statku, który przypłynął z <a href="/wiki/Barbados" title="Barbados">Barbadosu</a>, bostoński pastor <a href="/wiki/Cotton_Mather" title="Cotton Mather">Cotton Mather</a> miał niewolnika imieniem Onesimus. Gdy pastor zapytał swego sługę, czy kiedykolwiek chorował na ospę prawdziwą, Onesimus odpowiedział <i>tak i nie</i>, wyjaśniając następnie technikę szczepienia w swej ojczyźnie w Afryce, prawdopodobnie <a href="/wiki/Sudan" title="Sudan">Sudanie</a>. Wyjaśnił, że płyn surowiczy od chorego był celowo wcierany w zadrapanie lub nacięcie na skórze osoby niezainfekowanej, co – jeśli się powiodło – dawało szczepionemu odporność. Ta uzyskana od niewolnika metoda stała się prekursorem szczepień. Cotton Mather był synem byłego dziekana <a href="/wiki/Uniwersytet_Harvarda" title="Uniwersytet Harvarda">Uniwersytetu Harvarda</a>, który na własną rękę przedsięwziął kampanię promowania tej metody, ponieważ ze względów religijnych opór przeciw szczepieniom był bardzo silny. Pewnego razu Cotton Mather prawie stracił życie, bowiem rozjuszony tłum chciał go powiesić. Kiedy wskutek stosowania metody zmarło 6 pacjentów, został okrzyknięty mordercą. W 1722 epidemia ospy wygasła. Gdy ludność powróciła do Bostonu, natychmiast uznano go za bohatera. Okazało się bowiem, że wskutek choroby zmarło 7% bostończyków, natomiast w grupie 300 osób, które zdecydowały się zaszczepić, liczba zmarłych wyniosła 2%. Już w 1774 unikanie szczepienia zostało uznane za dziwactwo. Onesimus został z czasem przez Mathera wyzwolony, jednak nie w nagrodę za wiedzę i pomoc w zwalczaniu ospy, ale ponieważ Mather uznał, że jest nieposłuszny. </p><p>Choć szczepienie było świetną metodą kontrolowania ospy, było jeszcze dalekie od doskonałości. Powodowało chorobę o łagodnym przebiegu, która była jednak w 2% przypadków śmiertelna. Metoda była też trudna do kontrolowania – pacjenci musieli przebywać w odosobnieniu, aby nie zakazić nikogo innego. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Edward_Jenner.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Edward_Jenner.jpg/220px-Edward_Jenner.jpg" decoding="async" width="220" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Edward_Jenner.jpg/330px-Edward_Jenner.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Edward_Jenner.jpg/440px-Edward_Jenner.jpg 2x" data-file-width="2739" data-file-height="3465" /></a><figcaption><a href="/wiki/Edward_Jenner" title="Edward Jenner">Edward Jenner</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Szczepionka">Szczepionka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Szczepionka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szczepionka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Trzynastoletni Jenner rozpoczął praktykę u lekarza. W tym czasie zauważył, że ludzie pracujący przy krowach nigdy nie chorują na ospę. Okazało się, że zapadają z kolei na lżejszą odmianę ospy – krowiankę. Wysnuł stąd teorię, że to właśnie może ich chronić przed ospą. Kiedy jednak podzielił się swą opinią z doktorem Ludlowem, ten uznał ją za niedorzeczną. Po powrocie Jennera z uczelni medycznej w Londynie, w jego rodzinnym mieście Berkeley w hrabstwie Gloucestershire zapanowała epidemia. Doradził on wszystkim pracującym przy krowach szczepienie. Farmerzy powiedzieli mu wtedy, że krowianka zapobiega ospie. Potwierdziło to wcześniejsze podejrzenia Jennera i skłoniło go do szerszych badań nad ospą. </p><p>W 1796 Jenner mógł wreszcie sprawdzić swoją teorię. Miejscowa dojarka, <a href="/w/index.php?title=Sarah_Nelmes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarah Nelmes (strona nie istnieje)">Sarah Nelmes</a>, zachorowała na krowiankę i zgłosiła się do Jennera na leczenie. Jenner nie stracił okazji: znalazł 8-letniego chłopca, <a href="/w/index.php?title=James_Phipps&action=edit&redlink=1" class="new" title="James Phipps (strona nie istnieje)">Jamesa Phippsa</a>, syna ogrodnika. Jenner wszczepił chłopcu krowiankę. Po nadzwyczaj łagodnym przebiegu choroby James wyzdrowiał. Wówczas Jenner próbował zarazić go ospą. Nie udało się – był już na nią uodporniony. </p><p>Uszczęśliwiony swoim sukcesem Jenner powiadomił <a href="/wiki/Royal_Society" title="Royal Society">Royal Society</a> o uzyskanym wyniku. Jednak nie dano mu nawet możliwości publicznego wystąpienia, gdyż uznano wyniki badań za mało przekonujące. Uważano również całe zjawisko za zbyt dziwne. Niezniechęcony Jenner powtórzył doświadczenie na następnych pięciorgu dzieciach. We wszystkich przypadkach wynik był ten sam. Tym razem Jennera potraktowano poważnie – do 1800 jego pracę opublikowano we wszystkich ważniejszych językach europejskich. Doświadczenie powtarzano w całej Europie i w Stanach Zjednoczonych. Wskaźnik <a href="/wiki/Umieralno%C5%9B%C4%87" title="Umieralność">umieralności</a> był bliski zera. Postępowanie to znane jest dziś jako <a href="/wiki/Szczepienie_ochronne" title="Szczepienie ochronne">szczepienie ochronne</a>. </p><p>Pierwszą osobą, która zaszczepiła siebie i swoją rodzinę przeciwko ospie na wiele lat przed Jennerem, był farmer z Yetminster w Dorset, <a href="/w/index.php?title=Benjamin_Jesty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Benjamin Jesty (strona nie istnieje)">Benjamin Jesty</a> (przeniósł się później i jest pochowany w <a href="/wiki/Worth_Matravers" title="Worth Matravers">Worth Matravers</a>). Nie zostało to jednak dotąd wystarczająco zweryfikowane. </p><p>Także <a href="/w/index.php?title=Louis_T._Wright&action=edit&redlink=1" class="new" title="Louis T. Wright (strona nie istnieje)">Louis T. Wright</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>, czarny absolwent medycyny na <a href="/wiki/Uniwersytet_Harvarda" title="Uniwersytet Harvarda">Uniwersytecie Harvarda</a> z 1915, wprowadził szczepienia wewnątrzskórne przeciwko ospie u żołnierzy podczas I wojny światowej<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. </p><p>W Polsce powszechny obowiązek szczepień przeciwko ospie czarnej wprowadzono w 1951 roku<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>, a zniesiono w 1980<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wyeliminowanie_choroby">Wyeliminowanie choroby</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Wyeliminowanie choroby" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wyeliminowanie choroby"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Poster_for_vaccination_against_smallpox.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Poster_for_vaccination_against_smallpox.jpg/220px-Poster_for_vaccination_against_smallpox.jpg" decoding="async" width="220" height="345" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Poster_for_vaccination_against_smallpox.jpg/330px-Poster_for_vaccination_against_smallpox.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Poster_for_vaccination_against_smallpox.jpg/440px-Poster_for_vaccination_against_smallpox.jpg 2x" data-file-width="634" data-file-height="995" /></a><figcaption>Plakat zachęcający do szczepień</figcaption></figure> <p>Jenner powiedział: <i>Końcowym efektem szczepień będzie całkowite wyplenienie ospy – straszliwej plagi rasy ludzkiej.</i> Jego marzenie zostało zrealizowane. Na całym świecie czyniono starania, aby wyeliminować ospę. Na przykład w Anglii zakazano wszczepiania choroby w 1842 i zastąpiono ową metodę nowoczesnymi szczepieniami. W Stanach Zjednoczonych w latach 1843–1855 poszczególne stany wprowadziły wymóg szczepienia każdego ucznia, jednak nie każdy to zarządzenie aprobował. Wielu twierdziło, że rząd przekracza pewną granicę, narzucając obowiązek szczepienia. Mimo narzekań wojna z ospą trwała i w bogatych krajach choroba szybko zanikała. </p><p>Jednakże w krajach uboższych, takich jak Somalia czy Indie, o szczepieniach nigdy nie słyszano lub były one zbyt kosztowne. Końcowym wysiłkiem w dotarciu do szlachetnego celu wytyczonego przez Jennera półtora wieku wcześniej stało się wezwanie do całkowitego wyeliminowania ospy na świecie, rzucone przez <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a> w 1958. W owym czasie choroba co roku zbierała śmiertelne żniwo w liczbie 2 milionów osób. W 1967 powstał międzynarodowy zespół lekarzy do walki z ospą pod przewodnictwem Amerykanina Donalda Hendersona. </p><p>Aby plan zespołu mógł się powieść, należało wykryć moment pojawienia się choroby, aby szybko zaszczepić całą okoliczną ludność. Metoda ta określana jest jako szczepienie pierścieniowe i była lepsza od szczepienia wszystkich mieszkańców planety, co wymagałoby o wiele większych środków niż dostępne. Grupa od razu napotkała problemy: okazało się, że 95% przypadków ospy nie jest zgłaszanych władzom. </p><p>Zamiast spieszyć do miejsc, gdzie ospa się pojawiła, lekarze rozmieścili na całym świecie siatkę ekspertów. Gdy choroba wystąpiła, miejscowy rząd był mobilizowany do szczepienia całej narażonej populacji. </p><p>Ospa jednak nie poddawała się łatwo. W Indiach i Bangladeszu dużymi przeszkodami okazały się względy religijne i ciągłe wojny domowe. W obawie przed gniewem bogów kojarzonych z chorobą, Hindusi odmawiali przyjęcia szczepionki. Niezniechęceni tym lekarze szczepili ich wbrew ich woli. Bratobójcze konflikty okazały się poważniejszym problemem. Naturą wojny jest częste przemieszczanie się wojsk z miejsca na miejsce, kwaterowanie ich w zatłoczonych namiotach i barakach, co stanowi idealne warunki do rozprzestrzeniania się chorób. Żołnierze następnie zarażają miejscową ludność, a ta zaraża się między sobą. </p><p>Odpowiedzią zespołu na wojnę domową było szczepienie wszystkich wojsk, za zezwoleniem dowódców lub bez niego. Było to śmiertelnie niebezpieczne i <a href="/wiki/%C5%9Awiatowa_Organizacja_Zdrowia" title="Światowa Organizacja Zdrowia">Światowa Organizacja Zdrowia</a> (WHO) wydała nawet polecenie zaprzestania tych praktyk. Okazało się jednak, że żaden lekarz nie ucierpiał podczas wykonywania zadania. </p><p>Na przeszkodzie stanęły jednak siły natury. Prawie w momencie osiągnięcia pełnego sukcesu nadeszły <a href="/wiki/Monsun" title="Monsun">deszcze monsunowe</a>, przerywając tamy i groble. Woda deszczowa zatapiała okolicę, zmuszając mieszkańców do ucieczki, co po raz kolejny przyczyniło się do rozprzestrzenienia ospy. Zespół przymusowo przerwał swe prace na cały rok. Gdy ta epidemia minęła, choroba nigdy potem już ludziom nie zagroziła. </p><p>W 1971 ośrodek Aralsk-7 na <a href="/wiki/Wyspa_Odrodzenia" title="Wyspa Odrodzenia">Wyspie Odrodzenia</a> w ZSRR testował śmiercionośnego wirusa czarnej ospy (ospy prawdziwej)<sup id="cite_ref-:02_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-:02-13">[13]</a></sup>. W lipcu 1971 roku statek badawczy <i>Lew Berg</i> w mgle podpłynął na około 15 km w okolice wyspy<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup>. W sierpniu, już po opuszczeniu statku zachorowała młoda kobieta, która pełniła funkcję asystentki laboratoryjnej i pobierała próbki planktonu. W Aralsku wybuchła <a href="/wiki/Epidemia_ospy_w_Aralsku" title="Epidemia ospy w Aralsku">epidemia ospy</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>. </p><p>W Polsce ostatni raz ospa pojawiła się <a href="/wiki/Epidemia_ospy_we_Wroc%C5%82awiu" class="mw-redirect" title="Epidemia ospy we Wrocławiu">w 1963 we Wrocławiu</a>. Nie była to jednak epidemia rodzima. Pierwszym chorym był <a href="/wiki/Bonifacy_Jedynak" title="Bonifacy Jedynak">Bonifacy Jedynak</a> (oficer <a href="/wiki/S%C5%82u%C5%BCba_Bezpiecze%C5%84stwa_(PRL)" title="Służba Bezpieczeństwa (PRL)">SB</a>), który przywiózł tę chorobę z Indii. Zachorowało 99 osób, z czego 7 zmarło (śmiertelność ok. 7%). Wprowadzono przymusowe szczepienia wszystkich mieszkańców miasta, które od reszty kraju odgrodzono <a href="/wiki/Kordon_sanitarny_(epidemiologia)" title="Kordon sanitarny (epidemiologia)">kordonem sanitarnym</a>, oraz odizolowano ponad dwa tysiące osób, które mogły mieć kontakt z chorymi<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup>. Dzięki tym działaniom epidemia została opanowana w ciągu dwóch miesięcy. </p><p>Ostatnim dużym zarzewiem ospy w Europie była epidemia w <a href="/wiki/Jugos%C5%82awia" title="Jugosławia">Jugosławii</a> w 1972. Ogniskiem zakażenia okazał się pielgrzym, który powrócił z Bliskiego Wschodu, gdzie zakaził się wirusem. Epidemia objęła 175 osób, z których 35 zmarło (śmiertelność 20%). Władze ogłosiły stan wyjątkowy, wprowadziły kwarantannę oraz masowe ponowne szczepienia obywateli, korzystając z pomocy WHO i Donalda Hendersona. W ciągu 2 miesięcy epidemia została powstrzymana. </p><p>Ostatni naturalny przypadek <i>variola minor</i> został zdiagnozowany 26 października 1977, a ostatni przypadek groźniejszej <i>variola major</i> dwa lata wcześniej, w listopadzie 1975. Kompletne wyeliminowanie ospy kosztowało 300 milionów dolarów amerykańskich. </p><p>Jest to jedyna choroba ludzi uznana przez Światową Organizację Zdrowia, w 1980, za całkowicie <a href="/wiki/Eradykacja" title="Eradykacja">eradykowaną</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Po_eradykacji">Po eradykacji</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Po eradykacji" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Po eradykacji"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zakończenie historii ospy prawdziwej nadeszło w 1978, kiedy to wirus wydostał się z laboratorium naukowego w <a href="/wiki/Birmingham" title="Birmingham">Birmingham</a>, w Wielkiej Brytanii. Bezpośrednio w wyniku choroby zmarła <a href="/wiki/Janet_Parker" title="Janet Parker">Janet Parker</a>, pełniąca funkcję fotografa medycznego, natomiast profesor Henry Bedson, naukowiec odpowiedzialny za badania ospy na uniwersytecie, popełnił samobójstwo<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[17]</a></sup>. Ze względu na ten wypadek wszystkie znane próbki ospy prawdziwej zostały zniszczone, oprócz pilnie strzeżonych próbek w Państwowym Centrum Badań Wirusologicznych i Biotechnologicznych „Wektor” w rosyjskim Kołcowie oraz <a href="/wiki/Centers_for_Disease_Control_and_Prevention" title="Centers for Disease Control and Prevention">Centrach Kontroli i Prewencji Chorób</a> w amerykańskiej Atlancie. Jednak mimo zarządzeń o zniszczeniu próbek w latach 1993, 1994, 1995 i 1996, nadal są one przechowywane. Ciągle bowiem są naukowcy, którzy postulują utrzymanie wirusa do celów naukowych<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. </p><p>Wirus ospy prawdziwej został w 2003 znaleziony w kopercie w książce medycznej w <a href="/wiki/Santa_Fe_(Nowy_Meksyk)" title="Santa Fe (Nowy Meksyk)">Santa Fe</a> w <a href="/wiki/Nowy_Meksyk" title="Nowy Meksyk">Nowym Meksyku</a><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>. </p><p>W lipcu 2014 przypadkowo odkryto próbki wirusa ospy prawdziwej pochodzące z lat 50. XX wieku. Odkrycia dokonano w pomieszczeniu gospodarczym laboratorium <a href="/wiki/Narodowe_Instytuty_Zdrowia" title="Narodowe Instytuty Zdrowia">Narodowych Instytutów Zdrowia</a> w Bethesda (stan Maryland), które w 1972 przejęła <a href="/wiki/Agencja_%C5%BBywno%C5%9Bci_i_Lek%C3%B3w" title="Agencja Żywności i Leków">Agencja Żywności i Leków</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>. </p><p>W listopadzie 2021 fiolki oznaczone jako zawierające wirusa ospy zostały przypadkowo znalezione przez pracownika porządkującego lodówkę w ośrodku badań nad szczepionkami w Pensylwanii<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Synteza_w_laboratorium_i_nowe_zagrożenia"><span id="Synteza_w_laboratorium_i_nowe_zagro.C5.BCenia"></span>Synteza w laboratorium i nowe zagrożenia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Synteza w laboratorium i nowe zagrożenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Synteza w laboratorium i nowe zagrożenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W 2017 r. zespół kanadyjskich naukowców pod kierownictwem wirusologa Davida Evansa z <a href="/wiki/Uniwersytet_Alberty" title="Uniwersytet Alberty">Uniwersytetu Alberty w Edmonton</a> syntezował bliskiego krewnego ospy prawdziwej. Dokonali tego posiadając budżet ok. 100 000 USD oraz materiał DNA dostarczony pocztą z publicznie dostępnych źródeł. Dostarczyła go niemiecka firma Geneart, która specjalizuje się w syntezach DNA na zamówienie<sup id="cite_ref-kai_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-kai-22">[22]</a></sup>. </p><p>Sukces eksperymentu może mieć podwójne konsekwencje – szczep wyprodukowany „horsepox” może zostać wykorzystany w produkcji szczepionek przeciw ospie prawdziwej, które będą bezpieczniejsze niż obecnie dostępne. Drugą konsekwencją jest udowodnienie, że synteza ospy prawdziwej jest w ogóle możliwa i może zostać wykorzystana jako broń w rękach terrorystów. Zmiana w procedurze, której efektem będzie wirus ospy prawdziwej, jest niewielka i osiągalna. Wirusolog Gerd Sutter z <a href="/wiki/Uniwersytet_Ludwika_i_Maksymiliana_w_Monachium" title="Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium">Uniwersytetu Ludwiga Maximiliana</a> z Monachium wprost stwierdza – „Bez żadnych wątpliwości, jeśli jest to możliwe z tą odmianą, jest to możliwe także z ospą prawdziwą”<sup id="cite_ref-kai_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-kai-22">[22]</a></sup>. </p><p>Eksperyment, poza samą techniką, ma jeszcze jeden wymiar. Cały eksperyment przeszedł zupełnie niezauważony pomimo wielu regulacji prawnych zarówno sektora syntezującego materiał DNA, jak i regulacji i świadomości władz sprawujących pieczę nad laboratoriami. Władze federalne, z którymi kontaktował się Evans, nie wszczęły obowiązkowego postępowania i nie zablokowały działań zespołu<sup id="cite_ref-kai_22-2" class="reference"><a href="#cite_note-kai-22">[22]</a></sup>. </p><p>Eksperyment zmienia także sposób postrzegania wirusa i zagrożenia, które niesie. Do tej pory był uważany za powstrzymany i zabezpieczony w laboratoriach o najwyższych stopniach bezpieczeństwa. W tym momencie należy uważać, że jest on publicznie dostępny, a synteza możliwa dla każdego, kto dysponuje odpowiednimi umiejętnościami i zasobami<sup id="cite_ref-kai_22-3" class="reference"><a href="#cite_note-kai-22">[22]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Barbara Różańska-Gambal. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2008-t15-n1_2/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2008-t15-n1_2-s31-59/Medycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2008-t15-n1_2-s31-59.pdf"><em>Występowanie epidemii ospy prawdziwej na świecie od czasów starożytnych po współczesne</em></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bazhum.muzhp.pl/czasopismo/121/?idno=2832">„Medycyna Nowożytna: studia nad historią medycyny”</a>. Tom 15 Numer 1-2, s. 31–59, 2008. Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1231-1960">1231-1960</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Wyst%C4%99powanie+epidemii+ospy+prawdziwej+na+%C5%9Bwiecie+od+czas%C3%B3w+staro%C5%BCytnych+po+wsp%C3%B3%C5%82czesne&rft.jtitle=Medycyna+Nowo%C5%BCytna%3A+studia+nad+histori%C4%85+medycyny&rft.date=2008&rft.volume=Tom+15+Numer+1-2&rft.aulast=R%C3%B3%C5%BCa%C5%84ska-Gambal&rft.aufirst=Barbara&rft.pages=31%E2%80%9359&rft.issn=1231-1960&rft_id=http%3A%2F%2Fbazhum.muzhp.pl%2Fmedia%2F%2Ffiles%2FMedycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny%2FMedycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2008-t15-n1_2%2FMedycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2008-t15-n1_2-s31-59%2FMedycyna_Nowozytna_studia_nad_historia_medycyny-r2008-t15-n1_2-s31-59.pdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Kenneth J. Ryan, C.L. Ray, John C. Sherris: <i>Sherris medical microbiology: an introduction to infectious diseases</i>. New York: McGraw-Hill, 2004, s. 525–528. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0838585299" title="Specjalna:Książki/0838585299">ISBN <span class="isbn">0-8385-8529-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sherris+medical+microbiology%3A+an+introduction+to+infectious+diseases&rft.aulast=Ryan&rft.aufirst=Kenneth+J.&rft.date=2004&rft.pub=McGraw-Hill&rft.place=New+York&rft.pages=525%E2%80%93528&rft.isbn=0-8385-8529-9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-KWZ-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-KWZ_3-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KWZ_3-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KWZ_3-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KWZ_3-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KWZ_3-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KWZ_3-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Krzysztof_Zieli%C5%84ski_(lekarz)" title="Krzysztof Zieliński (lekarz)">K.W. Zieliński</a>, <i>Patologia obrażeń i schorzeń wywołanych współczesną bronią w działaniach wojennych i terrorystycznych</i>, wydawnictwo MON, Warszawa, 2010, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788392710349" title="Specjalna:Książki/9788392710349">ISBN <span class="isbn">978-83-927103-4-9</span></a>, rozdz. 12, <i>Patologia ospy prawdziwej</i>, s. 295–314.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Edmund Jan Osmańczyk: <i>Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych</i>. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 371. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321400922" title="Specjalna:Książki/8321400922">ISBN <span class="isbn">83-214-0092-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyklopedia+ONZ+i+stosunk%C3%B3w+mi%C4%99dzynarodowych&rft.aulast=Osma%C5%84czyk&rft.aufirst=Edmund+Jan&rft.pub=Wiedza+Powszechna&rft.place=Warszawa&rft.pages=371&rft.isbn=83-214-0092-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal open-access doi pmid pmc nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Erika</span><span class="cite-name-initials" title="Erika" style="display:none">E.</span> </span><span class="cite-lastname">Hammarlund</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Erika</span><span class="cite-name-initials" title="Erika">E.</span></span><span class="cite-at-al" title="Erika Hammarlund, Matthew W. Lewis, Jon M. Hanifin, Motomi Mori, Caroline W. Koudelka"> i inni</span>, <i>Antiviral Immunity following Smallpox Virus Infection: a Case-Control Study</i>, „Journal of Virology”, 84 (24), <span title="grudzień 2010">2010</span>, s. 12754–12760, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1128%2FJVI.01763-10">10.1128/JVI.01763-10</a><span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0022-538X">0022-538X</a></span>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20926574">20926574</a>, <a href="/wiki/PMCID" title="PMCID">PMCID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3004327/">PMC3004327</a><span class="accessdate"> [dostęp 2017-09-17]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft.atitle=Antiviral+Immunity+following+Smallpox+Virus+Infection%3A+a+Case-Control+Study&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2010-12&rft.issn=0022-538X&rft.jtitle=Journal+of+Virology&rft.volume=84&rft.edition=24&rft_id=info%3Apmid%2F20926574&rft_id=info%3Apmc%2F3004327&rft_id=info%3Adoi%2F10.1128%2FJVI.01763-10" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:0-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_6-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_6-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal open-access doi pmid pmc nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Douglas W</span><span class="cite-name-initials" title="Douglas W" style="display:none">D.W.</span> </span><span class="cite-lastname">Grosenbach</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Douglas W</span><span class="cite-name-initials" title="Douglas W">D.W.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Robert</span><span class="cite-name-initials" title="Robert" style="display:none">R.</span> </span><span class="cite-lastname">Jordan</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Robert</span><span class="cite-name-initials" title="Robert">R.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Dennis E</span><span class="cite-name-initials" title="Dennis E" style="display:none">D.E.</span> </span><span class="cite-lastname">Hruby</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Dennis E</span><span class="cite-name-initials" title="Dennis E">D.E.</span></span>, <i>Development of the small-molecule antiviral ST-246® as a smallpox therapeutic</i>, „Future virology”, 6 (5), <span title="maj 2011">2011</span>, s. 653–671, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.2217%2Ffvl.11.27">10.2217/fvl.11.27</a><span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1746-0794">1746-0794</a></span>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21837250">21837250</a>, <a href="/wiki/PMCID" title="PMCID">PMCID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3151656/">PMC3151656</a><span class="accessdate"> [dostęp 2017-09-22]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft.atitle=Development+of+the+small-molecule+antiviral+ST-246%C2%AE+as+a+smallpox+therapeutic&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2011-05&rft.issn=1746-0794&rft.jtitle=Future+virology&rft.volume=6&rft.edition=5&rft_id=info%3Apmid%2F21837250&rft_id=info%3Apmc%2F3151656&rft_id=info%3Adoi%2F10.2217%2Ffvl.11.27" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal open-access doi pmid pmc nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Dennis D.</span><span class="cite-name-initials" title="Dennis D." style="display:none">D.D.</span> </span><span class="cite-lastname">Taub</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Dennis D.</span><span class="cite-name-initials" title="Dennis D.">D.D.</span></span><span class="cite-at-al" title="Dennis D. Taub, William B. Ershler, Mark Janowski, Andrew Artz, Michael L. Key, Julie McKelvey, Denis Muller, Bernard Moss, Luigi Ferrucci, Patricia L. Duffey, Dan L. Longo"> i inni</span>, <i>Immunity from smallpox vaccine persists for decades: a longitudinal study</i>, „The American Journal of Medicine”, 121 (12), <span title="grudzień 2008">2008</span>, s. 1058–1064, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.amjmed.2008.08.019">10.1016/j.amjmed.2008.08.019</a>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19028201">19028201</a>, <a href="/wiki/PMCID" title="PMCID">PMCID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2610468/">PMC2610468</a><span class="accessdate"> [dostęp 2023-04-10]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2008-12&rft.atitle=Immunity+from+smallpox+vaccine+persists+for+decades%3A+a+longitudinal+study&rft.jtitle=The+American+Journal+of+Medicine&rft.volume=121&rft.edition=12&rft_id=info%3Apmid%2F19028201&rft_id=info%3Apmc%2F2610468&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.amjmed.2008.08.019" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">K.Alibek, S. Handelman, <i>Biohazard</i>, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000, s. 95–103.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://northbysouth.kenyon.edu/1998/health/wright.htm"><i>A Brief Biography of Dr. Louis T. Wright</i></a> [online], northbysouth.kenyon.edu<span class="accessdate"> [dostęp 2017-11-25]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=A+Brief+Biography+of+Dr.+Louis+T.+Wright&rft_id=http%3A%2F%2Fnorthbysouth.kenyon.edu%2F1998%2Fhealth%2Fwright.htm" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060907060826/http://www.cs.georgetown.edu/~blakeb/mm/BHM/Spotlight%20on%20Black%20Inventors,%20Scientists,%20and%20Engineers.htm">Spotlight on Black Inventors, Scientists, and Engineers</a>. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cs.georgetown.edu/~blakeb/mm/BHM/Spotlight%20on%20Black%20Inventors,%20Scientists,%20and%20Engineers.htm">tego adresu</a>].</cite></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 1951 r. w sprawie przymusowych szczepień ochronnych przeciw ospie naturalnej (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19510350275">Dz.U. z 1951 r. nr 35, poz. 275</a></span>) (uchylone).</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 31 stycznia 1980 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19800050012">Dz.U. z 1980 r. nr 5, poz. 12</a></span>) (uchylone).</span> </li> <li id="cite_note-:02-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:02_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Michał</span><span class="cite-name-initials" title="Michał" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Banach</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Michał</span><span class="cite-name-initials" title="Michał">M.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.smartage.pl/aralsk-7-opuszczone-laboratorium-na-wyspie-odrodzenia/"><i>Aralsk-7 - opuszczone laboratorium na Wyspie Odrodzenia</i></a> [online], SmartAge.pl, 3 maja 2020<span class="accessdate"> [dostęp 2023-04-10]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Micha%C5%82&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Aralsk-7+-+opuszczone+laboratorium+na+Wyspie+Odrodzenia&rft.date=2020-05-03&rft.aulast=Banach&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.smartage.pl%2Faralsk-7-opuszczone-laboratorium-na-wyspie-odrodzenia%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/ukrainian/vert-fut-russian-43500335"><i>Остров Возрождение: как Советский Союз испытывал биологическое оружие</i></a>, „BBC News Україна”<span class="accessdate"> [dostęp 2023-04-10]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft.atitle=%D0%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2+%D0%92%D0%BE%D0%B7%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%3A+%D0%BA%D0%B0%D0%BA+%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%A1%D0%BE%D1%8E%D0%B7+%D0%B8%D1%81%D0%BF%D1%8B%D1%82%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%BB+%D0%B1%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B5&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=BBC+News+%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D0%B0&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fukrainian%2Fvert-fut-russian-43500335" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku rosyjskim (русский)">ros.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://novaya.media/articles/2022/09/12/ostrov-zarazheniia"><i>Остров заражения</i></a> [online], Свободное пространство, 19 stycznia 2064<span class="accessdate"> [dostęp 2023-04-10]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2064-01-19&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%D0%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2+%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F&rft_id=https%3A%2F%2Fnovaya.media%2Farticles%2F2022%2F09%2F12%2Fostrov-zarazheniia" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku rosyjskim (русский)">ros.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Julia</span><span class="cite-name-initials" title="Julia" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Kamionowska</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Julia</span><span class="cite-name-initials" title="Julia">J.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://histmag.org/Ostatnia-wizyta-Czarnej-Pani.-Pol-wieku-od-poczatku-epidemii-ospy-prawdziwej-we-Wroclawiu-8162"><i>Ostatnia wizyta Czarnej Pani. Pół wieku od początku epidemii ospy prawdziwej we Wrocławiu</i></a> [online], histmag.org, 15 lipca 2013<span class="accessdate"> [dostęp 2016-03-28]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Julia&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Ostatnia+wizyta+Czarnej+Pani.+P%C3%B3%C5%82+wieku+od+pocz%C4%85tku+epidemii+ospy+prawdziwej+we+Wroc%C5%82awiu&rft.date=2013-07-15&rft.aulast=Kamionowska&rft_id=http%3A%2F%2Fhistmag.org%2FOstatnia-wizyta-Czarnej-Pani.-Pol-wieku-od-poczatku-epidemii-ospy-prawdziwej-we-Wroclawiu-8162" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Nicolau Barquet, Pere Domingo. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://annals.org/aim/article/710873/smallpox-triumph-over-most-terrible-ministers-death"><em>Smallpox: The Triumph over the Most Terrible of the Ministers of Death</em></a>. „Annals of Internal Medicine”. 127, s. 635–642, 1997 październik. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.7326/0003-4819-127-8_Part_1-199710150-00010">10.7326/0003-4819-127-8_Part_1-199710150-00010</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9341063">9341063</a>. [dostęp 2017-07-16]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Smallpox%3A+The+Triumph+over+the+Most+Terrible+of+the+Ministers+of+Death&rft.jtitle=Annals+of+Internal+Medicine&rft.date=1997+pa%C5%BAdziernik&rft.volume=127&rft.aulast=Barquet&rft.aufirst=Nicolau&rft.pages=635%E2%80%93642&rft_id=info:pmid/9341063&rft_id=info:doi/10.7326%2F0003-4819-127-8_Part_1-199710150-00010&rft_id=http%3A%2F%2Fannals.org%2Faim%2Farticle%2F710873%2Fsmallpox-triumph-over-most-terrible-ministers-death"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Steve</span><span class="cite-name-initials" title="Steve" style="display:none">S.</span> </span><span class="cite-lastname">Connor</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Steve</span><span class="cite-name-initials" title="Steve">S.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111028234537/http://www.independent.co.uk/news/science/how-terrorism-prevented-smallpox-being-wiped-off-the-face-of-the-planet-for-ever-672121.html"><i>How terrorism prevented smallpox being wiped off the face of the planet for ever</i></a> [online], independent.co.uk<span class="accessdate"> [dostęp 2017-08-06]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.independent.co.uk/news/science/how-terrorism-prevented-smallpox-being-wiped-off-the-face-of-the-planet-for-ever-672121.html">adresu</a> 2011-10-28]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Steve&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=How+terrorism+prevented+smallpox+being+wiped+off+the+face+of+the+planet+for+ever&rft.aulast=Connor&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.independent.co.uk%2Fnews%2Fscience%2Fhow-terrorism-prevented-smallpox-being-wiped-off-the-face-of-the-planet-for-ever-672121.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usatoday.com/news/health/2003-12-26-smallpox-in-envelope_x.htm">USAToday: Century-old smallpox scabs in N.M. envelope</a>. grudzień 12, 2003. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">CDC Media Statement on Newly Discovered Smallpox Specimens (ang.). Lipiec 8, 2014. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.cdc.gov/media/releases/2014/s0708-NIH.html">http://www.cdc.gov/media/releases/2014/s0708-NIH.html</a>.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Maggie Fox</span><span class="cite-name-initials" title="Maggie Fox" style="display:none">M.F.</span> </span><span class="cite-lastname">CNN</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Maggie Fox</span><span class="cite-name-initials" title="Maggie Fox">M.F.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cnn.com/2021/11/16/health/smallpox-vials-found/index.html"><i>Vials labeled 'smallpox' found at vaccine research facility in Pennsylvania, CDC says</i></a> [online], CNN<span class="accessdate"> [dostęp 2021-11-19]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Maggie+Fox&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Vials+labeled+%27smallpox%27+found+at+vaccine+research+facility+in+Pennsylvania%2C+CDC+says&rft.aulast=CNN&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cnn.com%2F2021%2F11%2F16%2Fhealth%2Fsmallpox-vials-found%2Findex.html" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-kai-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-kai_22-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-kai_22-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-kai_22-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-kai_22-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-lastname">Kai KupferschmidtJul. 6</span>, <span class="cite-lastname">2017</span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">5:00</span><span class="cite-name-initials" title="5:00" style="display:none">5. :0.</span> </span><span class="cite-lastname">Pm</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">5:00</span><span class="cite-name-initials" title="5:00">5. :0.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sciencemag.org/news/2017/07/how-canadian-researchers-reconstituted-extinct-poxvirus-100000-using-mail-order-dna"><i>How Canadian researchers reconstituted an extinct poxvirus for $100,000 using mail-order DNA</i></a> [online], Science | AAAS, 6 lipca 2017<span class="accessdate"> [dostęp 2019-09-18]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=How+Canadian+researchers+reconstituted+an+extinct+poxvirus+for+%24100%2C000+using+mail-order+DNA&rft.date=2017-07-06&rft.aulast=Kai+KupferschmidtJul.+6&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sciencemag.org%2Fnews%2F2017%2F07%2Fhow-canadian-researchers-reconstituted-extinct-poxvirus-100000-using-mail-order-dna" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Ken_Alibek" title="Ken Alibek">Alibek Ken</a>, Hadelman Stephen: <i>Biohazard</i>, Warszawa, Prószyński i S-ka, 2000</li> <li><cite class="citation book">Krzysztof Chomiczewski, Janusz Kocik, Marek Tomasz Szkoda: <i>Bioterroryzm. Zasady postępowania lekarskiego</i>. Warszawa: Wyd. Lekarskie PZWL, 2002, s. 179–189. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8320026849" title="Specjalna:Książki/8320026849">ISBN <span class="isbn">83-200-2684-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bioterroryzm.+Zasady+post%C4%99powania+lekarskiego&rft.aulast=Chomiczewski&rft.aufirst=Krzysztof&rft.date=2002&rft.pub=Wyd.+Lekarskie+PZWL&rft.place=Warszawa&rft.pages=179%E2%80%93189&rft.isbn=83-200-2684-9"></span></cite></li> <li><i>Ospa prawdziwa jako broń biologiczna – rozpoznanie, leczenie i aspekty zdrowia publicznego</i>, [w:] „<a href="/wiki/Medycyna_Praktyczna" title="Medycyna Praktyczna">Medycyna Praktyczna</a> – Pediatria”, 6/2001</li></ul> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/ospa_prawdziwa" class="extiw" title="wikt:ospa prawdziwa"><strong>Zobacz hasło</strong> <em>ospa prawdziwa</em> w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> <p><br style="clear:both;" /> </p> <div style="border-top: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); color:inherit; background:var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); margin-top: 10px; padding: 7px 10px 4px 15px; text-align:left; font-size:95%; clear:both;" class="zastrzezenia"> <p><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg/20px-Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg/30px-Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg/40px-Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg.png 2x" data-file-width="198" data-file-height="192" /></span></span> <a href="/wiki/Wikipedia:Zastrze%C5%BCenia_dotycz%C4%85ce_poj%C4%99%C4%87_medycznych" title="Wikipedia:Zastrzeżenia dotyczące pojęć medycznych">Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii</a>. </p> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Choroba_zaka%C5%BAna" class="mw-redirect" title="Choroba zakaźna">choroba zakaźna</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85123612">sh85123612</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4135714-0">4135714-0</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00573369">00573369</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11962556k">11962556k</a></span></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=43162">43162</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph387196">ph387196</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007548512305171">987007548512305171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/smallpox">science/smallpox</a></span></li> <li><a href="/wiki/The_Canadian_Encyclopedia" title="The Canadian Encyclopedia">The Canadian Encyclopedia</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/smallpox/">smallpox</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/variole/">variole</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/2681402">2681402</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=kopper">kopper</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=kopper">kopper</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&oldid=74909939">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&oldid=74909939</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Choroby_wirusowe" title="Kategoria:Choroby wirusowe">Choroby wirusowe</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Bro%C5%84_biologiczna" title="Kategoria:Broń biologiczna">Broń biologiczna</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryta kategoria: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:By%C5%82e_Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Kategoria:Byłe Artykuły na Medal">Byłe Artykuły na Medal</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 6 paź 2024, 22:14.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ospa_prawdziwa&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b8d669998-qtwqb","wgBackendResponseTime":171,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.520","walltime":"0.705","ppvisitednodes":{"value":6930,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":68868,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":13513,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":20,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":31456,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":7,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 620.230 1 -total"," 37.02% 229.622 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 35.49% 220.114 1 Szablon:Przypisy"," 17.89% 110.941 1 Szablon:Choroba_infobox"," 16.55% 102.629 11 Szablon:Cytuj"," 7.16% 44.421 1 Szablon:Infobox_tytuł"," 6.97% 43.257 3 Szablon:Cytuj_książkę"," 4.48% 27.810 2 Szablon:Cytuj_pismo"," 3.12% 19.369 1 Szablon:Wikisłownik"," 2.96% 18.340 2 Szablon:Cytuj_stronę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.262","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4106906,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Journal of Virology\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Future virology\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"The American Journal of Medicine\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"BBC News Україна\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-d6fb68d67-5ztpm","timestamp":"20241107143019","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ospa prawdziwa","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Ospa_prawdziwa","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q12214","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q12214","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-09-11T14:59:59Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/66\/Child_with_Smallpox_Bangladesh.jpg","headline":"choroba wirusowa"}</script> </body> </html>