CINXE.COM

Égypte romaine et byzantine — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Égypte romaine et byzantine — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"62f6e902-b8fb-4557-8618-7d1597a11bfe","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Égypte_romaine_et_byzantine","wgTitle":"Égypte romaine et byzantine","wgCurRevisionId":221282873,"wgRevisionId":221282873,"wgArticleId":480912,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un appel à traduction en anglais","Article utilisant une Infobox","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant un modèle Bases inactif","Page utilisant P8313","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Égypte antique/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés", "Portail:Monde antique/Articles liés","Portail:Afrique/Articles liés","Portail:Rome antique/Articles liés","Portail:Empire romain/Articles liés","Portail:Italie/Articles liés","Portail:Haut Moyen Âge/Articles liés","Portail:Moyen Âge/Articles liés","Bon article en polonais","Index égyptologique","Province romaine","Période historique romaine","Histoire de l'Égypte antique","Histoire de l'Empire byzantin","Égypte copte","Période, étude, concept de l'historiographie du haut Moyen Âge"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Égypte_romaine_et_byzantine","wgRelevantArticleId":480912,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir": "ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q202311","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons" :"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg/1200px-Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="997"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg/800px-Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="665"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg/640px-Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="532"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Égypte romaine et byzantine — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Égypte_romaine_et_byzantine rootpage-Égypte_romaine_et_byzantine skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=%C3%89gypte+romaine+et+byzantine" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=%C3%89gypte+romaine+et+byzantine" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=%C3%89gypte+romaine+et+byzantine" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=%C3%89gypte+romaine+et+byzantine" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Histoire-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Histoire</span> </button> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Période_romaine_(30_av._J.-C._/_330)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Période_romaine_(30_av._J.-C._/_330)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Période romaine (30 av. J.-C. / 330)</span> </div> </a> <ul id="toc-Période_romaine_(30_av._J.-C._/_330)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Période_byzantine_(330_-_619)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Période_byzantine_(330_-_619)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Période byzantine (330 - 619)</span> </div> </a> <ul id="toc-Période_byzantine_(330_-_619)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Période_sassanide_et_arabe_(619_–_646)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Période_sassanide_et_arabe_(619_–_646)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Période sassanide et arabe (619 – 646)</span> </div> </a> <ul id="toc-Période_sassanide_et_arabe_(619_–_646)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gouvernement_romain_de_l’Égypte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gouvernement_romain_de_l’Égypte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Gouvernement romain de l’Égypte</span> </div> </a> <ul id="toc-Gouvernement_romain_de_l’Égypte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L’armée" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#L’armée"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>L’armée</span> </div> </a> <ul id="toc-L’armée-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Économie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Économie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Économie</span> </div> </a> <ul id="toc-Économie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Société" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Société"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Société</span> </div> </a> <ul id="toc-Société-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religion" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Religion"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Religion</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Religion-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Religion</span> </button> <ul id="toc-Religion-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Culte_de_Sérapis_et_d’Isis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Culte_de_Sérapis_et_d’Isis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Culte de Sérapis et d’Isis</span> </div> </a> <ul id="toc-Culte_de_Sérapis_et_d’Isis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Culte_impérial" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Culte_impérial"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Culte impérial</span> </div> </a> <ul id="toc-Culte_impérial-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Christianisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Christianisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Christianisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Christianisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Architecture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Architecture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Architecture</span> </div> </a> <ul id="toc-Architecture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Annexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Annexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Annexes</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Annexes-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Annexes</span> </button> <ul id="toc-Annexes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sources_primaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sources_primaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1.1</span> <span>Sources primaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Sources_primaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sources_secondaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sources_secondaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1.2</span> <span>Sources secondaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Sources_secondaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Égypte romaine et byzantine</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 55 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-55" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">55 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Aegyptus_(Romeinse_provinsie)" title="Aegyptus (Romeinse provinsie) – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Aegyptus (Romeinse provinsie)" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_(%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B9%D8%A9_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9)" title="مصر (مقاطعة رومانية) – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مصر (مقاطعة رومانية)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%87" title="مصر الرومانيه – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="مصر الرومانيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%95%D0%B3%D1%96%D0%BF%D0%B5%D1%82" title="Рымскі Егіпет – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Рымскі Егіпет" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82_(%D1%80%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F)" title="Египет (римска провинция) – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Египет (римска провинция)" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Egipte_(prov%C3%ADncia_romana)" title="Egipte (província romana) – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Egipte (província romana)" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/%C3%86gyptus" title="Ægyptus – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Ægyptus" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE_%CE%91%CE%AF%CE%B3%CF%85%CF%80%CF%84%CE%BF%CF%82" title="Ρωμαϊκή Αίγυπτος – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρωμαϊκή Αίγυπτος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Egypt" title="Roman Egypt – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Roman Egypt" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Egipto_(provincia_romana)" title="Egipto (provincia romana) – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Egipto (provincia romana)" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Egiptus_(Rooma_provints)" title="Egiptus (Rooma provints) – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Egiptus (Rooma provints)" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Egipto_(erromatar_probintzia)" title="Egipto (erromatar probintzia) – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Egipto (erromatar probintzia)" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_(%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C)" title="مصر (استان رومی) – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مصر (استان رومی)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Aegyptus_(provinssi)" title="Aegyptus (provinssi) – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Aegyptus (provinssi)" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Exipto_(provincia_romana)" title="Exipto (provincia romana) – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Exipto (provincia romana)" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%A8%D7%95%D7%91%D7%99%D7%A0%D7%A7%D7%99%D7%94_%D7%9E%D7%A6%D7%A8%D7%99%D7%9D" title="פרובינקיה מצרים – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="פרובינקיה מצרים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D5%A3%D5%AB%D5%BA%D5%BF%D5%B8%D5%BD_(%D5%B0%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3)" title="Եգիպտոս (հռոմեական նահանգ) – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Եգիպտոս (հռոմեական նահանգ)" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Aegyptus_(provinsi_Romawi)" title="Aegyptus (provinsi Romawi) – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Aegyptus (provinsi Romawi)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Egitto_(provincia_romana)" title="Egitto (provincia romana) – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Egitto (provincia romana)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%82%A8%E3%82%AE%E3%83%A5%E3%83%97%E3%83%88%E3%82%A5%E3%82%B9" title="アエギュプトゥス – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アエギュプトゥス" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%A2%E1%83%94_(%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90)" title="ეგვიპტე (რომის პროვინცია) – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ეგვიპტე (რომის პროვინცია)" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%EC%9D%B4%EA%B9%81%ED%88%AC%EC%8A%A4" title="아이깁투스 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아이깁투스" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Aegyptus_(provincia_Romana)" title="Aegyptus (provincia Romana) – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Aegyptus (provincia Romana)" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Egiptas_(Romos_provincija)" title="Egiptas (Romos provincija) – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Egiptas (Romos provincija)" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Vanimpotoana_r%C3%B4mana_tany_Ejipta" title="Vanimpotoana rômana tany Ejipta – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Vanimpotoana rômana tany Ejipta" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82_(%D1%80%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0)" title="Египет (римска провинција) – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Египет (римска провинција)" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%A4_(%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A4)" title="इजिप्त (रोमन प्रांत) – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="इजिप्त (रोमन प्रांत)" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Romeins_en_Byzantijns_Egypte" title="Romeins en Byzantijns Egypte – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Romeins en Byzantijns Egypte" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Peri%C3%B2de_roman_d%27Egipte" title="Periòde roman d&#039;Egipte – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Periòde roman d&#039;Egipte" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Egipt_rzymski" title="Egipt rzymski – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Egipt rzymski" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%AA%D8%B1_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8D_%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%90_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="د روم تر واکمنۍ لاندې مصر – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د روم تر واکمنۍ لاندې مصر" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Egito_romano" title="Egito romano – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Egito romano" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Egipt_(provincie_roman%C4%83)" title="Egipt (provincie romană) – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Egipt (provincie romană)" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82_(%D1%80%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F)" title="Египет (римская провинция) – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Египет (римская провинция)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Egyp_(Roman_province)" title="Egyp (Roman province) – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Egyp (Roman province)" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Egipat_(rimska_provincija)" title="Egipat (rimska provincija) – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Egipat (rimska provincija)" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Egipt_(rimska_provinca)" title="Egipt (rimska provinca) – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Egipt (rimska provinca)" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D1%82_(%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0)" title="Египат (провинција) – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Египат (провинција)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%8E%E0%AE%95%E0%AE%BF%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AF%81_(%E0%AE%B0%E0%AF%8B%E0%AE%AE%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AE%BF%E0%AE%AF_%E0%AE%AE%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AE%AE%E0%AF%8D)" title="எகிப்து (ரோமானிய மாகாணம்) – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="எகிப்து (ரோமானிய மாகாணம்)" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%B4%E0%B8%9B%E0%B8%95%E0%B9%8C%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%99" title="อียิปต์สมัยโรมัน – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="อียิปต์สมัยโรมัน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%84%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82_(%D1%80%D0%B8%D0%BC%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%8F)" title="Єгипет (римська провінція) – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Єгипет (римська провінція)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_(%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%A8%DB%81)" title="مصر (رومی صوبہ) – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مصر (رومی صوبہ)" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ai_C%E1%BA%ADp_thu%E1%BB%99c_La_M%C3%A3" title="Ai Cập thuộc La Mã – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Ai Cập thuộc La Mã" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%83%E5%8F%8A_(%E7%BE%85%E9%A6%AC%E8%A1%8C%E7%9C%81)" title="埃及 (羅馬行省) – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="埃及 (羅馬行省)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Aegyptus" title="Aegyptus – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Aegyptus" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q202311#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:%C3%89gypte_romaine_et_byzantine" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;oldid=221282873" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;id=221282873&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C3%2589gypte_romaine_et_byzantine"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C3%2589gypte_romaine_et_byzantine"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Roman_Egypt" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q202311" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive"> <div class="entete" style="background-color: #EBEBEB; color: #000;"> <div>Province romaine d'Égypte<br /><small><small><i>Provincia Aegypti</i> (<a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a>)<div class="clear" style="clear:both;"></div>Eπαρχία Αἰγύπτου<br />Eparchía Aigýptou (<a href="/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">Grec ancien</a>)</small></small> <br /><small><i><a href="/wiki/Province_romaine" class="mw-redirect" title="Province romaine">Province</a> de l'<a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">Empire romain</a></i></small></div> </div><p class="center">30 avant notre ère&#160;–&#160;641</p><table style="width:100%"> </table><table><caption class="hidden" style=""> </caption></table><div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/w/index.php?title=Fichier:Roman_Empire_-_Aegyptus_(125_AD).svg&amp;lang=fr" class="mw-file-description"><img alt="Description de cette image, également commentée ci-après" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg/langfr-220px-Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg/langfr-330px-Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg/langfr-440px-Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg.png 2x" data-file-width="2186" data-file-height="1817" /></a></span> </div> <div class="legend">Province de l'Égypte en l'an 125.</div><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Informations générales</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a></th> <td> <a href="/wiki/Alexandrie" title="Alexandrie">Alexandrie</a></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:10em;">Ère historique</th> <td> <a href="/wiki/Antiquit%C3%A9_classique" title="Antiquité classique">Antiquité classique</a></td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Histoire et événements</caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;">30 avant notre ère</th> <td> Conquête du <a href="/wiki/Royaume_lagide" title="Royaume lagide">Royaume ptolémaïque</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">390</th> <td> Formation du <a href="/wiki/Dioc%C3%A8se_d%27%C3%89gypte" title="Diocèse d&#39;Égypte">Diocèse</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">641</th> <td> <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_de_l%27%C3%89gypte" title="Conquête musulmane de l&#39;Égypte">Conquête musulmane</a></td> </tr> </tbody></table><p class="mw-empty-elt"> </p><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Praefectus Augustalis</caption> </table><div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div><div style="float:left;width:45%;"> <p>Entités précédentes&#160;:</p> <ul style="text-align:left"> <li><a href="/wiki/Royaume_lagide" title="Royaume lagide">Royaume lagide</a></li></ul></div><div style="float:right;width:45%;"> <p>Entités suivantes&#160;:</p> <ul style="text-align:left"> <li><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_sassanide&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Égypte sassanide (page inexistante)">Égypte sassanide</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sasanian_Egypt" class="extiw" title="en:Sasanian Egypt"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Sasanian Egypt&#160;»">(en)</span></a></li><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Black_flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Black_flag.svg/20px-Black_flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Black_flag.svg/30px-Black_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Black_flag.svg/40px-Black_flag.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="450" /></a></span> <a href="/wiki/Califes_bien_guid%C3%A9s" title="Califes bien guidés">Califat des Rachidoune</a></li></ul></div><div class="clear" style="clear:both;"></div><div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div> Aujourd'hui, une partie de l’<a href="/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a><div class="clear" style="clear:both;"></div> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#EBEBEB;"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=0">modifier</a> - <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=0">modifier le code</a> - <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:ItemByTitle/frwiki/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine" class="extiw" title="d:Special:ItemByTitle/frwiki/Égypte romaine et byzantine">voir Wikidata</a> <a href="/wiki/Aide:Infobox_Wikidata" title="Aide:Infobox Wikidata">(aide)</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Ancienne_entit%C3%A9_territoriale" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></p></div> <p>La période de l’<b>Égypte romaine et byzantine</b> ( en <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a>&#160;: <span class="lang-la" lang="la"><i>Aegyptus</i></span>&#160;; en grec ancien&#160;: <i><a href="/wiki/Koin%C3%A8_(grec)" title="Koinè (grec)">koinè</a></i> <span class="lang-grc" lang="grc"><i>Αἴγυπτος</i></span>&#160;/ <span class="lang-grc-latn" lang="grc-latn"><i>Aígyptos</i></span> ) s’étend de l’annexion par <a href="/wiki/Rome_antique" title="Rome antique">Rome</a> de l’ancien <a href="/wiki/Royaume_lagide" title="Royaume lagide">royaume lagide</a> en 30 av. J.-C. jusqu’à sa <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_de_l%27%C3%89gypte" title="Conquête musulmane de l&#39;Égypte">conquête par les Arabes</a> en 641. La province romaine comprenait alors la plus grande partie de l’<a href="/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a> moderne moins le <a href="/wiki/Sina%C3%AF" title="Sinaï">Sinaï</a> et était voisine des provinces de <a href="/wiki/Cr%C3%A8te_et_Cyr%C3%A9na%C3%AFque" title="Crète et Cyrénaïque">Crète et Cyrénaïque</a> à l’ouest, de la <a href="/wiki/Jud%C3%A9e_(province_romaine)" title="Judée (province romaine)">Judée</a> et de l’<a href="/wiki/Arabie_(province_romaine)" title="Arabie (province romaine)">Arabie pétrée</a> à l’est. L’Égypte était de loin la plus riche des provinces romaines hors de l’Italie, avait une économie monétaire très développée et une population que l’on estime entre quatre et huit millions d’habitants<sup id="cite_ref-Janzen2017_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Janzen2017-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Grenier_(r%C3%A9gion)" title="Grenier (région)">Grenier à blé</a> de Rome à l’origine, de <a href="/wiki/Constantinople" title="Constantinople">Constantinople</a> par la suite, elle possédait un port important à <a href="/wiki/Alexandrie" title="Alexandrie">Alexandrie</a>, deuxième ville en importance de l‘<a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">Empire romain</a>. </p><p>Le <a href="/wiki/Royaume_lagide" title="Royaume lagide">royaume lagide</a> (305 à 30 av. J.-C.), qui avait régné sur l’Égypte depuis les guerres d’<a href="/wiki/Alexandre_le_Grand" title="Alexandre le Grand">Alexandre le Grand</a>, fut annexé à Rome après la défaite de <a href="/wiki/Marc_Antoine" title="Marc Antoine">Marc Antoine</a> et de <a href="/wiki/Cl%C3%A9op%C3%A2tre_VII" title="Cléopâtre VII"><span class="nowrap">Cléopâtre&#160;<abbr class="abbr" title="7"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VII</span></abbr></span></a> aux mains d’<a href="/wiki/Auguste" title="Auguste">Octave (Auguste)</a>, qui devient le premier <a href="/wiki/Empereur_romain" title="Empereur romain">empereur romain</a> et gouverne l’Égypte comme le successeur des <a href="/wiki/Pharaon" title="Pharaon">pharaons</a><sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Bien que diverses institutions bureaucratiques lagides soient maintenues, l’ensemble du gouvernement est aligné sur la structure administrative romaine. Le système juridique helléno-égyptien de la période hellénique est maintenu, mais dans le cadre du droit romain<sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <a href="/wiki/Drachme_(Gr%C3%A8ce_antique)" title="Drachme (Grèce antique)">tétradrachme</a> frappée à <a href="/wiki/Alexandrie" title="Alexandrie">Alexandrie</a> continue à être utilisée dans une économie de plus en plus monétarisée mais sa valeur est progressivement alignée sur celle du <a href="/wiki/Denier_(monnaie)" title="Denier (monnaie)">denarius</a> romain. Le sacerdoce desservant les anciennes religions égyptiennes ainsi que les déités importées de <a href="/wiki/Gr%C3%A8ce_antique" title="Grèce antique">Grèce</a> conservent à la fois temples et privilèges, mais en contrepartie doivent également desservir le culte impérial romain déifiant les empereurs et leur famille à leur décès<sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Avec l’arrivée du <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">christianisme</a>, l’Égypte continue sa tradition de centre intellectuel important, notamment grâce à Alexandrie. Foyer intellectuel grec et juif, notamment après la destruction de <a href="/wiki/J%C3%A9rusalem" title="Jérusalem">Jérusalem</a>, elle devient après l’adoption du christianisme le foyer des premières hérésies chrétiennes, lesquelles bouleversent l’<a href="/wiki/Empire_byzantin" title="Empire byzantin">Empire byzantin</a> non seulement sur le plan religieux, mais également sur le plan politique éloignant progressivement ses parties occidentale et orientale. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Période_romaine_(30_av._J.-C._/_330)"><span id="P.C3.A9riode_romaine_.2830_av._J.-C._.2F_330.29"></span>Période romaine (30 av. J.-C. / 330)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Période romaine (30 av. J.-C. / 330)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Période romaine (30 av. J.-C. / 330)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Ancient_Egypt_map-la.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Ancient_Egypt_map-la.svg/220px-Ancient_Egypt_map-la.svg.png" decoding="async" width="220" height="449" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Ancient_Egypt_map-la.svg/330px-Ancient_Egypt_map-la.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Ancient_Egypt_map-la.svg/440px-Ancient_Egypt_map-la.svg.png 2x" data-file-width="1577" data-file-height="3219" /></a><figcaption>Égypte romaine, d'Auguste aux Sévères.</figcaption></figure> <p>L’Égypte tombe sous la domination de Rome en 30 av. J.-C. lorsqu’Octave (le futur empereur <a href="/wiki/Auguste" title="Auguste">Auguste</a>) défait son rival, <a href="/wiki/Marc_Antoine" title="Marc Antoine">Marc Antoine</a>, dépose <a href="/wiki/Cl%C3%A9op%C3%A2tre_VII" title="Cléopâtre VII">Cléopâtre</a>, alors pharaonne, et annexe le royaume ptolémaïque<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>N 1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> à la République romaine<sup id="cite_ref-Cosme2005120_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cosme2005120-4"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ne voulant pas que les sénateurs puissent contrôler l’Égypte, région importante tant sur le plan de l’approvisionnement en grain que comme réservoir de soldats, Auguste gouverne l’Égypte comme sa propriété personnelle et nomme l’un de ses amis, <a href="/wiki/Caius_Cornelius_Gallus" title="Caius Cornelius Gallus">Caius Cornelius Gallus</a>, premier <a href="/wiki/Pr%C3%A9fet_d%E2%80%99%C3%89gypte" class="mw-redirect" title="Préfet d’Égypte">préfet d’Égypte</a>. Fait sans précédent dans l’administration des provinces, ce dignitaire était non pas un sénateur mais un chevalier romain muni de l&#39;<i><span class="lang-la" lang="la">imperium</span></i> (pouvoir de commandement suprême) et du statut proconsulaire. Trois légions sont initialement stationnées en Égypte qui sont par la suite réduites à deux, sous le règne de <a href="/wiki/Tib%C3%A8re" title="Tibère">Tibère</a><sup id="cite_ref-VirlouvetTranFaure2018109&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;2&lt;/span&gt;_(«_De_la_république_aristocratique_au_principat_d&#39;Auguste_»)_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-VirlouvetTranFaure2018109&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;2&lt;/span&gt;_(«_De_la_république_aristocratique_au_principat_d&#39;Auguste_»)-5"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Gallus doit réprimer une rébellion en <a href="/wiki/Th%C3%A9ba%C3%AFde_(%C3%89gypte)" title="Thébaïde (Égypte)">Thébaïde</a>, à la suite de quoi il s’aventure plus au sud et réussit à défaire le roi d’<a href="/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a><sup id="cite_ref-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_53_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_53-6"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Rappelé à Rome entre 29 et 27 av. J.-C., Cornelius Gallus a comme successeur <a href="/wiki/Caius_Aelius_Gallus" class="mw-redirect" title="Caius Aelius Gallus">Caius Aelius Gallus</a> qui dirige une expédition vers l'<a href="/wiki/Arabie_Heureuse" class="mw-redirect" title="Arabie Heureuse">Arabie Heureuse</a> (<i>Arabia felix</i>, le <a href="/wiki/Y%C3%A9men" title="Yémen">Yémen</a> actuel), région riche en épices et dotée d’une position stratégique sur la <a href="/wiki/Mer_Rouge" title="Mer Rouge">mer Rouge</a>. Les Romains savent alors peu de choses sur les peuples situés au sud-est de l’Égypte&#160;: <a href="/wiki/Blemmyes" title="Blemmyes">Blemmyes</a>, <a href="/wiki/Nubiens" title="Nubiens">Nubiens</a>, <a href="/wiki/%C3%89thiopiens_(mythologie_grecque)" title="Éthiopiens (mythologie grecque)">Éthiopiens</a> et <a href="/wiki/Royaume_d%27Aksoum" title="Royaume d&#39;Aksoum">Axoumites</a>. Ils comptent sur l'aide des <a href="/wiki/Nabat%C3%A9ens" title="Nabatéens">Nabatéens</a>, leurs alliés, pour les guider en espérant une victoire facile. L’expédition de Gallus tourna toutefois au désastre&#160;: son armée erre dans le désert, dévastée par le climat et la maladie<sup id="cite_ref-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;16&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;4&lt;/span&gt;,_19_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;16&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;4&lt;/span&gt;,_19-7"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Dion_Cassius&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;53&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;LIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Dion_Cassius&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;53&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;LIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;-8"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Pline&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;6&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_32_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pline&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;6&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_32-9"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Gallus ne reste que deux ans en Égypte et est remplacé par <a href="/wiki/Publius_Petronius" title="Publius Petronius">Gaius Petronius</a> qui mène une campagne contre le <a href="/wiki/Royaume_de_Koush" title="Royaume de Koush">royaume de Koush</a> au sud (Soudan actuel) dont la capitale est <a href="/wiki/M%C3%A9ro%C3%A9" title="Méroé">Méroé</a> et dont la reine<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>N 2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/Amanirenas" title="Amanirenas">Amanirenas</a>, avait attaqué l’Égypte romaine. Bien que faisant face à un adversaire supérieur en nombre, Petronius parvient à conquérir la capitale <a href="/wiki/Napata" title="Napata">Napata</a>, mais doit par la suite repousser de nouvelles attaques&#160;; finalement, la reine envoie des émissaires auprès de l’empereur et un accord est conclu aux termes duquel le royaume devenait de fait un «&#160;<a href="/wiki/Client%C3%A9lisme_(Rome)" title="Clientélisme (Rome)">client</a>&#160;» de Rome<sup id="cite_ref-Alston199866_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alston199866-11"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Blemmyes_map.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Blemmyes_map.jpg/220px-Blemmyes_map.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Blemmyes_map.jpg/330px-Blemmyes_map.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Blemmyes_map.jpg/440px-Blemmyes_map.jpg 2x" data-file-width="605" data-file-height="605" /></a><figcaption>Peuples entourant la province d’Égypte.</figcaption></figure> <p>Ces expéditions devaient marquer la fin de l’extension de l’Empire romain dans la région. Par la suite l’Égypte connait une période de tranquillité sous les règnes de Tibère, <a href="/wiki/Caligula" title="Caligula">Caligula</a>, <a href="/wiki/Claude_(empereur_romain)" title="Claude (empereur romain)">Claude</a>, interrompue seulement par quelques raids de pillards sur les frontières ainsi que des conflits internes entre les communautés grecque et juive d’<a href="/wiki/Alexandrie" title="Alexandrie">Alexandrie</a><sup id="cite_ref-Alston199866_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Alston199866-11"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Alexandrie" title="Alexandrie">Alexandrie</a> est alors le port le plus important d’Égypte d’où partent les chargements de grain venant de l’intérieur vers le reste de l’empire et sert ainsi de centre de communications entre l’Égypte et la Méditerranée. Fondée par <a href="/wiki/Alexandre_le_Grand" title="Alexandre le Grand">Alexandre le Grand</a> pour remplacer <a href="/wiki/Memphis_(%C3%89gypte)" title="Memphis (Égypte)">Memphis</a>, jusque-là <a href="/wiki/Capitales_de_l%27%C3%89gypte_antique" title="Capitales de l&#39;Égypte antique">capitale</a> de la <a href="/wiki/Basse-%C3%89gypte" title="Basse-Égypte">Basse-Égypte</a>, la cité est le centre culturel du monde hellénistique<sup id="cite_ref-Alston199870_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alston199870-12"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La communauté juive y forme près de 35&#160;% de la population et joue un rôle important dans la vie de la cité<sup id="cite_ref-Donaldson20002&#39;&#39;Chapter_12:_The_Conflict_over_Isopoliteia:_An_Alexandian_Perspective&#39;&#39;_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Donaldson20002&#39;&#39;Chapter_12:_The_Conflict_over_Isopoliteia:_An_Alexandian_Perspective&#39;&#39;-13"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De nombreux écrivains et personnalités juives étudient ou vivent à Alexandrie et c’est là qu’est établie la traduction grecque de la <a href="/wiki/Torah" title="Torah">Torah</a> hébraïque appelée la <a href="/wiki/Septante" title="Septante">Septante</a>. Les conflits entre les communautés culturelles y sont fréquents. Des émeutes éclatent dans cette ville en 40, les Juifs étant accusés de ne pas rendre à l’empereur les honneurs qui lui étaient dus<sup id="cite_ref-Niremberg_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Niremberg-14"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En réponse, Caligula ordonne l’érection d’une statue de lui-même dans le <a href="/wiki/Temple_de_J%C3%A9rusalem" title="Temple de Jérusalem">Temple de Jérusalem</a>. Par la suite, les Juifs envoient une délégation conduite par <a href="/wiki/Philon_d%27Alexandrie" title="Philon d&#39;Alexandrie">Philon d'Alexandrie</a> pour réclamer que leur soit donnée ou redonnée la permission légale de résider dans cette ville<sup id="cite_ref-Flavius_Josèphe&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;18&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.8.1._;_Philo_of_Alexandria,_&#39;&#39;On_the_Embassy_to_Gaius&#39;&#39;,_&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;30&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XXX&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.201-203_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Flavius_Josèphe&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;18&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.8.1._;_Philo_of_Alexandria,_&#39;&#39;On_the_Embassy_to_Gaius&#39;&#39;,_&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;30&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XXX&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.201-203-15"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L’empereur Claude, qui doit à nouveau tenter de calmer les tensions entre Grecs et Juifs, refuse par la suite la demande renouvelée de la population d’Alexandrie pour une plus grande autonomie et la création de son propre Sénat<sup id="cite_ref-Ritner199812_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199812-16"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Sous <a href="/wiki/N%C3%A9ron" title="Néron">Néron</a>, une expédition visant Méroé est planifiée mais doit être abandonnée en raison d’une nouvelle révolte en <a href="/wiki/Jud%C3%A9e_(province_romaine)" title="Judée (province romaine)">Judée</a> qui marque le début de la <a href="/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_jud%C3%A9o-romaine" title="Première guerre judéo-romaine">Première guerre judéo-romaine</a><sup id="cite_ref-Ritner199813_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199813-17"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Alston199867-68_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alston199867-68-18"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>À partir du règne de <a href="/wiki/N%C3%A9ron" title="Néron">Néron</a> (r. 54 – 68), l’Égypte connait une période de prospérité économique qui dure plus d’un siècle et qui n'est troublée que par les conflits religieux entre Grecs et Juifs. Après la destruction du Temple de Jérusalem<sup id="cite_ref-Schäfer2003129-130_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schäfer2003129-130-19"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> en 70, Alexandrie devient le centre culturel et religieux de la nation juive. </p><p>Le premier <i>praefectus Aegypti</i> originaire du pays est <a href="/wiki/Tiberius_Julius_Alexander" title="Tiberius Julius Alexander">Tiberius Julius Alexander</a> (66-69). Hellénisé mais issu d’une riche famille juive d’Alexandrie<sup id="cite_ref-Tacite&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;1&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;I&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_11_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tacite&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;1&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;I&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_11-20"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il est préfet pendant l’<a href="/wiki/Ann%C3%A9e_des_quatre_empereurs" title="Année des quatre empereurs">année des quatre empereurs</a> et il lui revient de proclamer empereur le général <a href="/wiki/Vespasien" title="Vespasien">Vespasien</a> (r. 69 – 79) qui avait remporté la guerre judéo-romaine en 69. C’est du reste grâce à la <i>claustra anonae</i> (litt&#160;: clé de l’approvisionnement en grain) d’Égypte que Vespasien doit établir son contrôle sur l’ensemble de l’empire<sup id="cite_ref-Ritner199813_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199813-17"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cet empereur est aussi le premier depuis Auguste à se rendre en Égypte où il est reçu avec le cérémonial traditionnel des anciens pharaons. Le rite de bienvenue déjà utilisé pour Alexandre le Grand est repris en son honneur et il est proclamé fils de la divinité créatrice <a href="/wiki/Amon-R%C3%AA" title="Amon-Rê">Amon-Rê</a>, identifiée avec le dieu grec <i>Zeus</i><sup id="cite_ref-Ritner199813-14_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199813-14-21"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Trajan_on_the_Roman_Mammisi_at_Dendera,_Egypt.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trajan_on_the_Roman_Mammisi_at_Dendera%2C_Egypt.jpg/220px-Trajan_on_the_Roman_Mammisi_at_Dendera%2C_Egypt.jpg" decoding="async" width="220" height="443" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trajan_on_the_Roman_Mammisi_at_Dendera%2C_Egypt.jpg/330px-Trajan_on_the_Roman_Mammisi_at_Dendera%2C_Egypt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trajan_on_the_Roman_Mammisi_at_Dendera%2C_Egypt.jpg/440px-Trajan_on_the_Roman_Mammisi_at_Dendera%2C_Egypt.jpg 2x" data-file-width="910" data-file-height="1834" /></a><figcaption>L’empereur Trajan, vêtu à l’égyptienne faisant des offrandes aux dieux (Temple de <a href="/wiki/Dend%C3%A9rah" title="Dendérah">Dendérah</a>).</figcaption></figure> <p>La communauté juive est à nouveau secouée en 114 sous le règne de <a href="/wiki/Trajan" title="Trajan">Trajan</a> (r. 98 – 117) alors qu’un nouveau Messie apparait à <a href="/wiki/Cyr%C3%A8ne" title="Cyrène">Cyrène</a><sup id="cite_ref-Alston199870_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Alston199870-12"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les désordres sont écrasés presqu’aussitôt, mais entre 115 et 117 la révolte se perpétue dans la campagne environnante d’où les légions avaient été retirées pour participer à la <a href="/wiki/Guerre_parthique_de_Trajan" title="Guerre parthique de Trajan">guerre parthique de Trajan</a>. Cette «&#160;<a href="/wiki/Guerre_de_Kitos" title="Guerre de Kitos">guerre de Kitos</a> ou révolte des exilés&#160;», qui avait pris naissance dans l’<a href="/wiki/Empire_parthe" title="Empire parthe">Empire parthe</a>, s’étend rapidement à toutes les grandes cités du pourtour méditerranéen où résident d’importantes colonies juives. Paysans grecs et égyptiens prennent alors les armes contre les Juifs dont la communauté d’Alexandrie est presque complètement anéantie, ne retrouvant vie qu’au <abbr class="abbr" title="3ᵉ siècle"><span class="romain">III</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle<sup id="cite_ref-Ritner199814-15_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199814-15-22"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Niremberg_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-Niremberg-14"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Beaucoup plus au sud cependant, dans la ville d’<a href="/wiki/Oxyrhynque" title="Oxyrhynque">Oxyrhynque</a>, on célèbre cette rébellion et la survivance de la communauté juive pendant au moins quatre-vingts ans<sup id="cite_ref-Ritner199815_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199815-23"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le successeur de Trajan, <a href="/wiki/Hadrien" title="Hadrien">Hadrien</a> (r. 117 – 138), doit à son tour faire face à une révolte promptement supprimée en 122<sup id="cite_ref-Lambert199741–42_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lambert199741–42-24"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Peu désireux d’étendre les frontières, Hadrien s'attache à les consolider pour pacifier et organiser l'empire, parcourant celui-ci en tous sens pendant des années et favorisant l’intégration des provinces en donnant le statut de <i>municipe</i> aux grandes villes dont les habitants peuvent ainsi accéder à la citoyenneté romaine<sup id="cite_ref-Vassal200828_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Vassal200828-25"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 119, il fait reconstruire les édifices publics de Cyrène détruits pendant la révolte des Juifs<sup id="cite_ref-Smallwood2001410_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Smallwood2001410-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il séjourne en Égypte avec sa cour pendant une dizaine de mois en 130 – 131 et fonde la ville d’<a href="/wiki/Antinoupolis" title="Antinoupolis">Antinoupolis</a> en souvenir de son jeune protégé <a href="/wiki/Antino%C3%BCs" title="Antinoüs">Antinoüs</a> qui se noya dans le <a href="/wiki/Nil" title="Nil">Nil</a> dans des conditions mystérieuses<sup id="cite_ref-Vassal200828_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-Vassal200828-25"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;; il relie cette ville au port de <a href="/wiki/B%C3%A9r%C3%A9nice_(port)" title="Bérénice (port)">Bérénice</a> Troglodytica sur la <a href="/wiki/Mer_Rouge" title="Mer Rouge">mer Rouge</a> par une nouvelle route, la <a href="/wiki/Via_nova_Hadriana" title="Via nova Hadriana">via nova Hadriana</a><sup id="cite_ref-Ritner199815_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199815-23"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>À son tour, <a href="/wiki/Antonin_le_Pieux" title="Antonin le Pieux">Antonin le Pieux</a> (r. 138 – 161) visite Alexandrie pour laquelle il fait construire de nouvelles portes et un nouvel hippodrome, mais en 153 une rébellion conduit au meurtre du <i>praefectus Aegypti</i><sup id="cite_ref-Ritner199816_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199816-27"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pendant que la <a href="/wiki/Peste_antonine" title="Peste antonine">peste antonine</a> ravage le pays (165 à 180), une révolte de la population égyptienne qui avait débuté en 171 n'est écrasée qu’en 175 par le gouverneur de la <a href="/wiki/Syrie_(province_romaine)" title="Syrie (province romaine)">Syrie romaine</a> voisine, <a href="/wiki/Avidius_Cassius" title="Avidius Cassius">Avidius Cassius</a>, lui-même fils d’un ancien préfet d’Égypte, lequel se hâte de se faire proclamer empereur par ses troupes alors que se répand la rumeur de la mort de l’empereur <a href="/wiki/Marc_Aur%C3%A8le" title="Marc Aurèle">Marc Aurèle</a> (r. 161 – 180). Déclaré «&#160;ennemi public&#160;» par le <a href="/wiki/S%C3%A9nat_de_Rome" class="mw-redirect" title="Sénat de Rome">Sénat de Rome</a>, Avidius Cassius s’apprête à faire face aux forces rassemblés par l’empereur lorsqu’il est tué par l’un de ses propres soldats<sup id="cite_ref-VirlouvetTranFaure2018347-348_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-VirlouvetTranFaure2018347-348-28"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Ritner199817_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199817-29"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Colossi_of_Memnon_May_2015_2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Colossi_of_Memnon_May_2015_2.JPG/220px-Colossi_of_Memnon_May_2015_2.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Colossi_of_Memnon_May_2015_2.JPG/330px-Colossi_of_Memnon_May_2015_2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Colossi_of_Memnon_May_2015_2.JPG/440px-Colossi_of_Memnon_May_2015_2.JPG 2x" data-file-width="6000" data-file-height="4000" /></a><figcaption>Les Colosses de Memnon en 2015.</figcaption></figure> <p>Sur les traces d’Hadrien, <a href="/wiki/Septime_S%C3%A9v%C3%A8re" title="Septime Sévère">Septime Sévère</a> visite l’Égypte en 199 – 200, rend visite aux <a href="/wiki/Colosses_de_Memnon" title="Colosses de Memnon">Colosses de Memnon</a>, deux sculptures de pierre monumentales situées sur la rive occidentale de <a href="/wiki/Th%C3%A8bes_(%C3%89gypte)" title="Thèbes (Égypte)">Thèbes</a> et derniers vestiges du gigantesque <a href="/wiki/Temple_des_millions_d%27ann%C3%A9es_d%27Amenhotep_III" title="Temple des millions d&#39;années d&#39;Amenhotep III">temple des millions d'années</a> d'<a href="/wiki/Amenhotep_III" title="Amenhotep III"><span class="nowrap">Amenhotep&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span></a>, lesquels d’après une légende locale se mettaient à chanter au lever du soleil<sup id="cite_ref-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_46_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_46-30"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les statues ayant été fissurées par un tremblement de terre, Septime ordonne qu’on les répare, à la suite de quoi elles cessent de «&#160;chanter&#160;»<sup id="cite_ref-Ritner199818_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199818-31"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Après lui, <a href="/wiki/Caracalla" title="Caracalla">Caracalla</a> (r. 211 – 217) doit accorder la citoyenneté romaine (<i><a href="/wiki/Constitutio_Antoniniana" class="mw-redirect" title="Constitutio Antoniniana">Constitutio Antoniniana</a></i> de 212) aux habitants des provinces, dont les Égyptiens. Mais si nombre d’entre eux adoptent en reconnaissance le <i>nomen gentilicum</i> d’ «&#160;Aurelius&#160;» en l’honneur de son prédécesseur, la plupart des gens ne manifestent qu’indifférence à l’endroit de ce qui avait été autrefois un privilège doté d’avantages mais qui était maintenant assorti d’une taxe. Les Alexandrins se servent de cette imposition pour se moquer des vices de l’empereur alors que celui-ci approche de leur ville en 215, provoquant ainsi son courroux. L’empereur se venge en faisant exécuter les membres du comité d’accueil et permet à son armée de faire le sac de la ville, après quoi les Égyptiens se voient interdire d’y pénétrer sauf lors de festivités commerciales et religieuses<sup id="cite_ref-Ritner199819_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199819-32"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Avec l’assassinat de Caracalla, c'est un Berbère venant de <a href="/wiki/Maur%C3%A9tanie_c%C3%A9sarienne" title="Maurétanie césarienne">Maurétanie césarienne</a> (aujourd’hui l’Algérie), <a href="/wiki/Macrin" title="Macrin">Macrin</a> (r. 217 - 218), qui monte sur le trône. Premier empereur à être issu de la classe équestre, il rompt avec la tradition, et probablement pour se concilier le Sénat, nomme à la fois un nouveau <i>praefectus Aegypti</i> ainsi qu’un sénateur pour gouverner l’Égypte. Sitôt Macrin et son fils Diadumenien renversés, la population d’Alexandrie se révolte, tue le sénateur et évince le préfet<sup id="cite_ref-Ritner199830_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199830-33"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Funeral_portrait_of_a_woman_-_Google_Art_Project.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Funeral_portrait_of_a_woman_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Funeral_portrait_of_a_woman_-_Google_Art_Project.jpg" decoding="async" width="220" height="346" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Funeral_portrait_of_a_woman_-_Google_Art_Project.jpg/330px-Funeral_portrait_of_a_woman_-_Google_Art_Project.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Funeral_portrait_of_a_woman_-_Google_Art_Project.jpg/440px-Funeral_portrait_of_a_woman_-_Google_Art_Project.jpg 2x" data-file-width="1628" data-file-height="2557" /></a><figcaption>Portrait funéraire d'une femme avec une <a href="/wiki/%C3%82nkh" title="Ânkh">ânkh</a>, <i><abbr class="abbr" title="circa (environ / aux environs de)" lang="la">c.</abbr></i><span class="nowrap">&#8201;200</span>&#160;– <i><abbr class="abbr" title="circa" lang="la">c.</abbr></i><span class="nowrap">&#8201;230</span>. (<a href="/wiki/Mus%C3%A9e_Benaki" title="Musée Benaki">Musée Benaki</a>)</figcaption></figure> <p>Pendant la «&#160;<a href="/wiki/Crise_du_troisi%C3%A8me_si%C3%A8cle" title="Crise du troisième siècle">Crise du troisième siècle</a>&#160;», seize empereurs et une quarantaine d’usurpateurs se succèdent entre 235 et 268. L’empire doit alors faire face sur le plan intérieur à une série de crises politiques, économiques, sociales, religieuses et morales alors que sur le plan extérieur, de nombreuses tribus germaniques menacent les provinces d’Europe, que le nouvel empire perse des <a href="/wiki/Sassanides" title="Sassanides">Sassanides</a> cherche à s’étendre en Asie mineure et qu’en Afrique certains territoires comme l’<a href="/wiki/Empire_palmyr%C3%A9nien" title="Empire palmyrénien">Empire de Palmyre</a> font sécession. </p><p>Après la capture de <a href="/wiki/Val%C3%A9rien" title="Valérien">Valérien</a> (r. 253-260) lors de la <a href="/wiki/Bataille_d%27%C3%89desse" title="Bataille d&#39;Édesse">bataille d'Édesse</a> en 260, l’armée d’Orient réclame un nouvel empereur. Macrien père s’étant récusé, ses deux fils Macrien fils et Quiétus (260-261) sont reconnus <i>Augusti</i> en Égypte<sup id="cite_ref-Canduci201085-86_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci201085-86-34"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Ritner199822-23_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199822-23-35"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Lorsqu’ils sont renversés, les Alexandrins reconnaissent le <i>praefectus Aegypti</i> Lucius Mussius Aemilianus (r. 261-262) comme empereur pendant que <a href="/wiki/Gallien" title="Gallien">Gallien</a>, fils de Valérien et coempereur, affermit son pouvoir à Rome (coempereur 253-260)<sup id="cite_ref-Canduci201087_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci201087-36"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Ritner199823_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199823-37"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Gallien envoie contre lui le général Aurelius Theodotus. En <time class="nowrap" datetime="0262-08" data-sort-value="0262-08">août 262</time>, Alexandrie est la proie de combats entre les partisans d’Aemilianus et de Gallien, combats qui voient la disparition des deux-tiers de la population de la ville<sup id="cite_ref-Ritner199823_37-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199823-37"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Canduci2010«_Mussius_Aemilianus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;page&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;87,_«_Gallienus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;pages&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;80-83&lt;/span&gt;_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci2010«_Mussius_Aemilianus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;page&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;87,_«_Gallienus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;pages&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;80-83&lt;/span&gt;-38"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>S’il ne pouvait accepter que l’on tente de lui ravir la fonction impériale, Gallien, incapable de lutter contre tous les ennemis à la fois, prend la décision stratégique d’accepter qu’un certain nombre de généraux en Orient se dotent d’une certaine autonomie pourvu qu’ils tiennent les provinces sous l’autorité de Rome face aux <a href="/wiki/Persans" title="Persans">Perses</a><sup id="cite_ref-Canduci201081_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci201081-39"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Parmi ceux-ci se trouvent <a href="/wiki/Od%C3%A9nat" title="Odénat">Odénat</a>, membre d’une noble famille arabe de Palmyre ayant acquis la citoyenneté romaine&#160;; il est nommé vice-roi d’Orient et, avec son épouse <a href="/wiki/Z%C3%A9nobie_de_Palmyre" class="mw-redirect" title="Zénobie de Palmyre">Zénobie</a>, fonde le royaume de Palmyre<sup id="cite_ref-Watson200431-32_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-Watson200431-32-40"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Palmyrene_Empire.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Palmyrene_Empire.png/220px-Palmyrene_Empire.png" decoding="async" width="220" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Palmyrene_Empire.png/330px-Palmyrene_Empire.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Palmyrene_Empire.png/440px-Palmyrene_Empire.png 2x" data-file-width="1661" data-file-height="1414" /></a><figcaption>L’Empire de Palmyre en 271.</figcaption></figure> <p>Après son assassinat vers 267, Zénobie fait transférer à son fils <a href="/wiki/Wahballat" title="Wahballat">Wahballat</a> les titres de son père, notamment celui de «&#160;roi des rois&#160;». Devant l'incapacité des empereurs à défendre la Syrie, elle parvient à réunir sous son autorité les provinces de Syrie, d'Arabie et d'Égypte, et commence la conquête des provinces d'Asie mineure<sup id="cite_ref-SartreSartre-Fauriat2014104-108_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-SartreSartre-Fauriat2014104-108-41"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Elle proclame Wahballat empereur de Rome et prend le titre d'<i>Augusta</i> comme «&#160;mère&#160;» de cet empereur. Mais <a href="/wiki/Aur%C3%A9lien_(empereur_romain)" title="Aurélien (empereur romain)">Aurélien</a>, empereur depuis l'automne 270, entreprend à la fin de 271 de mettre un terme aux tentatives sécessionnistes. Après des victoires près d'<a href="/wiki/Antioche" title="Antioche">Antioche</a> puis près d'<a href="/wiki/Homs" title="Homs">Émèse</a>, il s'empare de Zénobie qui est amenée à Rome, mettant fin à l’existence du royaume<sup id="cite_ref-Canduci201095_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci201095-42"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:PikiWiki_Israel_44432_Zipori.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/PikiWiki_Israel_44432_Zipori.jpg/220px-PikiWiki_Israel_44432_Zipori.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/PikiWiki_Israel_44432_Zipori.jpg/330px-PikiWiki_Israel_44432_Zipori.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/PikiWiki_Israel_44432_Zipori.jpg/440px-PikiWiki_Israel_44432_Zipori.jpg 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption>La «&#160;Colonne de Pompée&#160;», monument en fait érigé par Dioclétien et placé dans le <a href="/wiki/S%C3%A9rap%C3%A9um_d%27Alexandrie" title="Sérapéum d&#39;Alexandrie">Sérapéum d'Alexandrie</a>, tel que représenté dans une mosaïque de Sepphoris en Palestine romaine.</figcaption></figure> <p>En 296, une invasion perse conduit le préfet d’Égypte, <a href="/wiki/Domitius_Domitianus" title="Domitius Domitianus">Domitius Domitianus</a>, à croire que la chute de <a href="/wiki/Diocl%C3%A9tien" title="Dioclétien">Dioclétien</a> était proche&#160;; il en profite pour se proclamer empereur l’année suivante&#160;; toutefois le César <a href="/wiki/Gal%C3%A8re_(empereur_romain)" title="Galère (empereur romain)">Galère</a> réussit à arrêter l’avance perse pendant que Dioclétien lui-même s’apprête à marcher contre l’usurpateur. Domitianus meurt à ce moment et son adjoint, <a href="/wiki/Achilleus_(usurpateur_romain)" title="Achilleus (usurpateur romain)">Achilleus</a> prend la relève. Dioclétien capture Alexandrie après un siège de huit mois et fait ériger en l’honneur de cette occasion la «&#160;Colonne de Pompée&#160;»<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>N 3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui est placée dans le <a href="/wiki/S%C3%A9rap%C3%A9um_d%27Alexandrie" title="Sérapéum d&#39;Alexandrie">Sérapéum d'Alexandrie</a><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>N 4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dioclétien en profite pour céder le <a href="/wiki/Dod%C3%A9casch%C3%A8ne" title="Dodécaschène">Dodécaschène</a>, partie de la Nubie qui s'étend immédiatement au sud de <a href="/wiki/Phil%C3%A6" title="Philæ">Philæ</a>, aux Noba<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite_crochet">[</span>N 5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> avec comme mission de défendre la frontière située à <a href="/wiki/Assouan" title="Assouan">Assouan</a> des attaques des <a href="/wiki/Blemmyes" title="Blemmyes">Blemmyes</a><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>N 6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les grandes réformes administratives de <a href="/wiki/Diocl%C3%A9tien" title="Dioclétien">Dioclétien</a> (r. 284-305) doivent voir l’Égypte divisée en deux, la Thébaïde devenant une province à part entière<sup id="cite_ref-Canduci2010110_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci2010110-47"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 297, des réformes en matière de taxes et de finances voient la monnaie égyptienne alignée sur celle de l’ensemble de l’empire<sup id="cite_ref-Ritner199823-24_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199823-24-48"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La fonction de <i>praefectus Aegypti</i> est scindée entre un <i>pareses</i> pour les affaires civiles et un <i>dux</i> pour les affaires militaires, les légions <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr> Maximiana Thebanorum et <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr> Flavia Constantia assurant la protection du pays<sup id="cite_ref-Ritner199824_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199824-49"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Dioclétien visite une seconde fois l’Égypte en 302 apportant du ravitaillement à la population d’Alexandrie et s’en prenant aux partisans du <a href="/wiki/Manich%C3%A9isme_(religion)" title="Manichéisme (religion)">manichéisme</a>. L’année suivante Dioclétien lance une persécution contre les chrétiens<sup id="cite_ref-Ritner199824_49-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199824-49"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette persécution est particulièrement intense en Égypte où les préfets Satrius Arrianus (304-307) et <a href="/wiki/Sossianos_Hi%C3%A9rocl%C3%A8s" title="Sossianos Hiéroclès">Sossianos Hiéroclès</a> (310) se montrent impitoyables<sup id="cite_ref-Ritner199824_49-2" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199824-49"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L’<a href="/wiki/%C3%89dit_de_Sardique" class="mw-redirect" title="Édit de Sardique">édit de Sardique</a>, dernier geste politique de l’empereur Galère met fin à cette persécution<sup id="cite_ref-Canduci2010120_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci2010120-50"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Période_byzantine_(330_-_619)"><span id="P.C3.A9riode_byzantine_.28330_-_619.29"></span>Période byzantine (330 - 619)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Période byzantine (330 - 619)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Période byzantine (330 - 619)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Dioecesis_Aegypti_400_AD.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Dioecesis_Aegypti_400_AD.png/220px-Dioecesis_Aegypti_400_AD.png" decoding="async" width="220" height="126" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Dioecesis_Aegypti_400_AD.png/330px-Dioecesis_Aegypti_400_AD.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Dioecesis_Aegypti_400_AD.png/440px-Dioecesis_Aegypti_400_AD.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="600" /></a><figcaption>Carte du «&#160;<a href="/wiki/Pr%C3%A9fecture_du_pr%C3%A9toire" title="Préfecture du prétoire">Diocèse</a> d’Égypte&#160;» vers 400.</figcaption></figure> <p>Le règne de <a href="/wiki/Constantin_Ier_(empereur_romain)" title="Constantin Ier (empereur romain)">Constantin le Grand</a> (r. 310-337) voit la fondation de <a href="/wiki/Constantinople" title="Constantinople">Constantinople</a> et l’Égypte continue à approvisionner en blé la nouvelle capitale, Constantinople. Il doit également voir la reconnaissance officielle du christianisme au même titre que les autres religions romaines par l’<a href="/wiki/%C3%89dit_de_Milan" title="Édit de Milan">Édit de Milan</a> en 313. </p><p>Les nombreux conflits religieux qui avaient marqué la période romaine se poursuivent à l’époque byzantine, impliquant dorénavant divers schismes au sein de la chrétienté elle-même. Il semble que Constantin ait eu comme projet de visiter l’Égypte, car des préparatifs pour une réception impériale avaient été entrepris à <a href="/wiki/Oxyrhynque" title="Oxyrhynque">Oxyrhynque</a>. Ceux-ci sont cependant abandonnés en raison de la convocation du <a href="/wiki/Premier_concile_de_Nic%C3%A9e" title="Premier concile de Nicée">concile de Nicée</a> en 325, provoqué par l’apparition de l’<a href="/wiki/Arianisme" title="Arianisme">arianisme</a>, attribué à l’évêque d’Alexandrie <a href="/wiki/Arius_(pr%C3%AAtre)" title="Arius (prêtre)">Arius</a> (vers 250 – 336), lequel enseignait que le Fils de Dieu n'avait pas toujours existé mais avait été engendré dans le temps par Dieu le Père, et les chrétiens trinitaires défendus par un autre théologien d’Alexandrie, <a href="/wiki/Athanase_d%27Alexandrie" title="Athanase d&#39;Alexandrie">Athanase</a> (296/298 – 373). La controverse est résolue au profit des chrétiens trinitaires, mais se poursuivit pendant plusieurs décennies<sup id="cite_ref-Daniélou1963295_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-Daniélou1963295-51"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En 391 toutefois, les tensions se ravivent entre chrétiens et païens cette fois lorsque le <time class="nowrap" datetime="02-24" data-sort-value="02-24">24 février</time>, l’empereur <a href="/wiki/Th%C3%A9odose_Ier" title="Théodose Ier">Théodose le Grand</a> (r. 379-395) en son nom et au nom de son coempereur et beau-frère <a href="/wiki/Valentinien_II" title="Valentinien II"><span class="nowrap">Valentinien&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span></a> (r. 379-392) interdit non seulement les sacrifices païens mais aussi la fréquentation des temples, interdiction qu’il renouvelle spécifiquement pour l’Égypte et pour Alexandrie<sup id="cite_ref-Ritner199829_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199829-52"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La révolte éclate lorsque l’évêque <a href="/wiki/Th%C3%A9ophile_d%27Alexandrie" title="Théophile d&#39;Alexandrie">Théophile d'Alexandrie</a>, connu pour ses méthodes violentes, tente de transformer un temple païen en église et organise une procession pour exposer des reliques chrétiennes<sup id="cite_ref-Ritner199829_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199829-52"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Devant la vindicte des chrétiens, les païens ayant à leur tête le philosophe Olympe doivent se réfugier dans le Sérapéum qui est ultimement transformé en église dédiée à Jean le Baptiste. Le <a href="/wiki/S%C3%A9rap%C3%A9um_de_Canope" title="Sérapéum de Canope">Sérapéum de Canope</a> (Abu Qir) est également pillé et transformé en monastère dont l’église est consacrée aux saints Cyrus et Jean, deux martyrs du <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle particulièrement vénérés par l’Église copte<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">[Laquelle&#160;?]</a></sup><sup id="cite_ref-Ritner199830_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199830-33"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La controverse religieuse se perpétue sous <a href="/wiki/Th%C3%A9odose_II" title="Théodose II"><span class="nowrap">Théodose&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span></a> (r. 402-450) entre chrétiens cette fois concernant le titre de <i>Theotokos</i> (litt. «&#160;qui a enfanté Dieu&#160;», improprement traduit par «&#160;mère de Dieu&#160;») donné à Marie. Neveu et successeur de Théophile, le patriarche <a href="/wiki/Cyrille_d%27Alexandrie" title="Cyrille d&#39;Alexandrie">Cyrille d'Alexandrie</a> s’attache à éradiquer aussi bien le paganisme que le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> et le <a href="/wiki/Nestorianisme" title="Nestorianisme">nestorianisme</a>, doctrine mise de l’avant par le patriarche de Constantinople, <a href="/wiki/Nestorius" title="Nestorius">Nestorius</a>. La faction conduite par Cyrille l’emporte et Nestorius est condamné au <a href="/wiki/Concile_d%27%C3%89ph%C3%A8se" title="Concile d&#39;Éphèse">concile d'Éphèse</a> et envoyé en exil<sup id="cite_ref-Marrou1963384-385_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-Marrou1963384-385-53"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La réputation de l’évêque et par conséquent d’Alexandrie elle-même parvient au zénith lorsqu’en 449, le successeur de Cyrille, le patriarche <span><a href="/wiki/Dioscore_Ier_d%27Alexandrie" title="Dioscore Ier d&#39;Alexandrie"><span class="nowrap">Dioscore <abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></span> d’Alexandrie</a></span> défend les doctrines d’<a href="/wiki/Eutych%C3%A8s" title="Eutychès">Eutychès</a>, archimandrite d'un monastère près de Constantinople, lors du <a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_concile_d%27%C3%89ph%C3%A8se" title="Deuxième concile d&#39;Éphèse">deuxième concile d'Éphèse</a> contre l’avis du pape <a href="/wiki/L%C3%A9on_Ier_(pape)" title="Léon Ier (pape)">Léon&#160;<abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></a> qui ne reconnut pas le concile, en excommunie les participants et tente sans succès de faire pression sur l’empereur Théodose pour qu’il convoque un nouveau concile<sup id="cite_ref-Ritner199830_33-2" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199830-33"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Entretemps les <a href="/wiki/Blemmyes" title="Blemmyes">Blemmyes</a> continuent leurs attaques contre l’Égypte maintenant byzantine, soutenus cette fois par les païens résistant aux chrétiens. Mais en 451, l’année du <a href="/wiki/Concile_de_Chalc%C3%A9doine" title="Concile de Chalcédoine">Concile de Chalcédoine</a>, l’empereur <a href="/wiki/Marcien" title="Marcien">Marcien</a> (r. 450-457) parvient à une entente avec eux qui leur permettait l’utilisation du <a href="/wiki/Temple_d%27Isis_(Phil%C3%A6)" title="Temple d&#39;Isis (Philæ)">temple de Philæ</a> et leur rendait les statues du temple à des fins divinatoires<sup id="cite_ref-Ritner199831_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199831-54"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le Concile de Chalcédoine (451) doit de son côté renverser les décisions du Second Concile d’Éphèse et condamner Eutychès et Dioscore. Il en résulte un schisme permanent entre les <a href="/wiki/%C3%89glise_copte_orthodoxe" title="Église copte orthodoxe">Églises copte</a> et orthodoxe grecque, alors que l’élévation du patriarcat de Constantinople à un rang qui ne le cédait à Rome que de façon honorifique doit envenimer les relations entre Constantinople et Rome<sup id="cite_ref-Nicholson20181016_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nicholson20181016-55"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Canduci2010161_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci2010161-56"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le successeur de Marcien est <span><a href="/wiki/L%C3%A9on_Ier_(empereur_byzantin)" title="Léon Ier (empereur byzantin)"><span class="nowrap">Léon <abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></span></a></span> (r. 454 – 474) qui s’avère un fervent défenseur des décisions de Chalcédoine et le premier empereur à être couronné par le patriarche de Constantinople<sup id="cite_ref-Canduci2010164_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci2010164-57"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais Léon, pour se débarrasser de l’influence germanique, se rapproche des <a href="/wiki/Isaurie" title="Isaurie">Isauriens</a> dont le chef, <a href="/wiki/Z%C3%A9non_(empereur_byzantin)" title="Zénon (empereur byzantin)">Zénon</a>, lui succède (coempereur 474-475&#160;; empereur 476-491)<sup id="cite_ref-Canduci2010172_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci2010172-58"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Rapidement les Isauriens deviennent aussi impopulaires que les Germains l’avaient été et Zénon est remplacé par le monophysite <a href="/wiki/Basiliscus" title="Basiliscus">Basiliscus</a> favorisant un dégel des relations avec Alexandrie. Mais le retour de Zénon au pouvoir quelques mois plus tard ravive les hostilités<sup id="cite_ref-Ritner199832_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199832-59"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Instruit par l’expérience, Zénon tente de réconcilier le <a href="/wiki/Monophysisme" title="Monophysisme">monophysisme</a>, qui ralliait les régions orientales de l'Empire, et le chalcédonisme en faveur dans la partie occidentale. Il propose en 482 un compromis en accord avec le patriarche de Constantinople Acace, l'<a href="/wiki/H%C3%A9notique" title="Hénotique">Hénotique</a>, édit d'union religieuse qui résulte en un schisme avec Rome qui dure jusqu’à l’arrivée au pouvoir de <a href="/wiki/Justin_Ier" title="Justin Ier"><span class="nowrap">Justin&#160;<abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></span></a> (r. 518-527)<sup id="cite_ref-Ducellier200667_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ducellier200667-60"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Période_sassanide_et_arabe_(619_–_646)"><span id="P.C3.A9riode_sassanide_et_arabe_.28619_.E2.80.93_646.29"></span>Période sassanide et arabe (619 – 646)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Période sassanide et arabe (619 – 646)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Période sassanide et arabe (619 – 646)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Guerre_perso-byzantine_de_602-628" title="Guerre perso-byzantine de 602-628">Guerre perso-byzantine de 602-628</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Sassanid_Empire_620.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Sassanid_Empire_620.png/220px-Sassanid_Empire_620.png" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9b/Sassanid_Empire_620.png 1.5x" data-file-width="250" data-file-height="165" /></a><figcaption>Expansion de l'Empire sassanide de 602 à 629 (plus pâles&#160;: territoires vassaux&#160;; plus foncés&#160;: conquis en 620 sur l'Empire byzantin).</figcaption></figure> <p>Déjà au cours du règne d’<span><a href="/wiki/Anastase_Ier_(empereur_byzantin)" title="Anastase Ier (empereur byzantin)"><span class="nowrap">Anastase <abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></span></a></span> (r. 491-518), l’Empire sassanide avait envahi le <a href="/wiki/Delta_du_Nil" title="Delta du Nil">Delta du Nil</a>, mais avait dû se retirer après avoir échoué à conquérir Alexandrie. Au début du <abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, sous le règne de <a href="/wiki/Justin_Ier" title="Justin Ier"><span class="nowrap">Justin&#160;<abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></span></a> ce sont les Blemmyes qui multiplient les attaques sur la <a href="/wiki/Haute-%C3%89gypte" title="Haute-Égypte">Haute-Égypte</a><sup id="cite_ref-Ritner199838_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199838-61"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son successeur, <a href="/wiki/Justinien_Ier" title="Justinien Ier"><span class="nowrap">Justinien&#160;<abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></span></a> (r. 527-565) et son épouse <a href="/wiki/Th%C3%A9odora_(imp%C3%A9ratrice,_femme_de_Justinien)" class="mw-redirect" title="Théodora (impératrice, femme de Justinien)">Théodora</a> tentent tous deux de convertir les Noba, mais pendant que Justinien espérait les voir adopter l’orthodoxie, son épouse les persuade plutôt d’adopter le monophysisme et les rallie à l’Église copte<sup id="cite_ref-Ritner199838_61-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199838-61"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une fois convertis, ils viennent en aide aux Romains dans la conquête des Blemmyes&#160;; le général <a href="/wiki/Nars%C3%A8s" title="Narsès">Narsès</a> est envoyé en 543 pour confisquer les statues de Philæ et fermer le temple qui est converti en église chrétienne<sup id="cite_ref-Ritner199838_61-2" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199838-61"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les Blemmyes n’en reviennent pas moins à la charge sous le successeur de Justinien, <a href="/wiki/Justin_II" title="Justin II"><span class="nowrap">Justin&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span></a> (r. 565-574) et le début du règne de <span><a href="/wiki/Tib%C3%A8re_II_Constantin" title="Tibère II Constantin"><span class="nowrap">Tibère <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span></a></span> (r. 574-582)<sup id="cite_ref-Ritner199833_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ritner199833-62"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le long conflit qui avait opposé les Empires byzantin et sassanide se termine en 591 lorsque l’empereur <a href="/wiki/Maurice_(empereur_romain_d%27Orient)" class="mw-redirect" title="Maurice (empereur romain d&#39;Orient)">Maurice</a> (r. 582 – 602) aide le roi <a href="/wiki/Khosro_II" title="Khosro II"><span class="nowrap">Khosro&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span></a> (r. 590-628) à regagner son trône. En 602, Maurice est assassiné par son rival, <a href="/wiki/Phocas" title="Phocas">Phocas</a>. Prétendant venger Maurice, Khosro déclare la guerre à l’Empire byzantin, guerre qui enflamme l’Égypte, le Levant et la <a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie" title="Mésopotamie">Mésopotamie</a>, culminant avec la conquête de Jérusalem en 614 et d’Alexandrie en 619. Ces succès initiaux sont de courte durée et l’arrivée au pouvoir de l’empereur <a href="/wiki/H%C3%A9raclius" title="Héraclius">Héraclius</a> (r. 610 – 641) renverse la situation, Khosro lui-même est renversé en 628<sup id="cite_ref-Ostrogorsky1983115-116_;_121-143_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ostrogorsky1983115-116_;_121-143-63"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son fils, <a href="/wiki/Kavadh_II" title="Kavadh II"><span class="nowrap">Kavadh&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span></a>, qui ne régna que quelques mois en 628, a tout de même le temps de conclure un accord avec l’Empire byzantin qui retournait à celui-ci les territoires conquis par son père. </p><p>La courte conquête sassanide a toutefois pour conséquence de permettre au monophysisme de refaire surface en Égypte et consolider le mur de haine qui existait entre Égyptiens et Byzantins. La restauration du pouvoir de Constantinople en 629 aboutit à la persécution des monophysites par l’empereur Héraclius et consolide les aspirations séparatistes de la population qui ne fait rien pour se défendre lorsqu’arrivent de nouveaux envahisseurs&#160;: les Arabes<sup id="cite_ref-Ostrogorsky1983140_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ostrogorsky1983140-64"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La couteuse guerre de l’empereur Héraclius fait de la lutte contre les Perses et du retour de la Vraie Croix dans Jérusalem reconquise (630) le principal but de sa politique<sup id="cite_ref-Ostrogorsky1983132_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ostrogorsky1983132-65"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> en fait affaibli les forces des deux empires qui se trouvent démunis face à ce nouvel ennemi. </p><p>Non seulement le calife Omar (r. 634-644), compagnon de <a href="/wiki/Mahomet" title="Mahomet">Mahomet</a> et successeur d’<a href="/wiki/Abou_Bakr_As-Siddiq" title="Abou Bakr As-Siddiq">Abu Bakr</a>, réussit à soumettre l’<a href="/wiki/Empire_perse" title="Empire perse">Empire perse</a>, mais après s’être emparé de l’<a href="/wiki/Arm%C3%A9nie" title="Arménie">Arménie</a>, son armée de quelque 4&#160;000&#160;Arabes sous le commandement d’<a href="/wiki/Amr_ibn_al-As" title="Amr ibn al-As">Amr ibn al-As</a> se dirige vers Jérusalem (637/638) avant de pénétrer en Égypte en 639, avançant rapidement vers le delta du Nil<sup id="cite_ref-Ostrogorsky1983141_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ostrogorsky1983141-66"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Kaegi199267_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kaegi199267-67"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les garnisons byzantines se replient alors dans les villes fortifiées où elles tiennent pendant plus d’une année<sup id="cite_ref-Christides1993153_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-Christides1993153-68"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les Arabes demandent alors des renforts et en avril 641 assiègent et prennent Alexandrie. Les Byzantins assemblent une flotte dont le but était de reprendre l’Égypte et Alexandrie en 645<sup id="cite_ref-Bruning201840_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bruning201840-69"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ayant reçu leurs renforts, les Arabes reconquièrent la ville l’année suivante. La plupart des Byzantins, y compris le commandant de la flotte impériale, sont tués, de même que bon nombre des habitants de la ville qui est rasée<sup id="cite_ref-Kennedy2007162_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kennedy2007162-70"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ainsi se terminent quelque 675&#160;années de souveraineté romano-byzantine sur l’Égypte. À la mort d’Omar en 644, l’Empire arabe s’étend déjà de ce qui est la Libye aujourd’hui à l’ouest jusqu’à l’Indus à l’est et à l’Oxus au nord. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gouvernement_romain_de_l’Égypte"><span id="Gouvernement_romain_de_l.E2.80.99.C3.89gypte"></span>Gouvernement romain de l’Égypte</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Gouvernement romain de l’Égypte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Gouvernement romain de l’Égypte"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Emperador_romano_como_fara%C3%B3n_(26519131170).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Emperador_romano_como_fara%C3%B3n_%2826519131170%29.jpg/220px-Emperador_romano_como_fara%C3%B3n_%2826519131170%29.jpg" decoding="async" width="220" height="294" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Emperador_romano_como_fara%C3%B3n_%2826519131170%29.jpg/330px-Emperador_romano_como_fara%C3%B3n_%2826519131170%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Emperador_romano_como_fara%C3%B3n_%2826519131170%29.jpg/440px-Emperador_romano_como_fara%C3%B3n_%2826519131170%29.jpg 2x" data-file-width="2618" data-file-height="3500" /></a><figcaption>Tête d’un empereur romain du <abbr class="abbr" title="1ᵉʳ siècle"><span class="romain">I</span><sup style="font-size:72%">er</sup></abbr>&#160;siècle portant le <i>némès</i><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite_crochet">[</span>N 7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> avec un <i><a href="/wiki/Ur%C3%A6us" title="Uræus">Uræus</a></i><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite_crochet">[</span>N 8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> représenté comme pharaon (<a href="/wiki/Mus%C3%A9e_du_Louvre" title="Musée du Louvre">Musée du Louvre</a>).</figcaption></figure> <p>Les principales réformes apportées par les Romains au système ptolémaïque ont pour but d’accroitre l’efficacité de l’administration et partant d’assurer de meilleurs revenus. Certaines fonctions sont conservées, d’autres disparaissent et certaines conservent leur nom, mais voient leurs tâches modifiées. </p><p>Les provinces de l’ancien royaume sont conservées, du moins jusqu’aux réformes de Dioclétien, ces dernières touchant non seulement l’Égypte, mais l’ensemble de l’empire<sup id="cite_ref-Canduci2010110_47-1" class="reference"><a href="#cite_note-Canduci2010110-47"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pendant les trois premiers siècles de la domination romaine, l’ensemble du pays est confié à un gouverneur unique appelé <i>praefectus Alexandrae et Aegypti</i> (litt&#160;: préfet d’Alexandrie et de l’Égypte), titre reflétant le fait qu’Alexandrie, située hors du <a href="/wiki/Delta_du_Nil" title="Delta du Nil">delta du Nil</a>, n’était pas incluse dans les frontières géographiques traditionnelles de l’Égypte<sup id="cite_ref-JördensRiggs201257_73-0" class="reference"><a href="#cite_note-JördensRiggs201257-73"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Non seulement celui-ci et ses principaux collaborateurs appartiennent à la classe équestre, mais le premier dispose à la fois de pouvoirs civils et militaires puisque, par la loi, il dispose d’un pouvoir d'«&#160;imperium&#160;»<sup id="cite_ref-JördensRiggs201257_73-1" class="reference"><a href="#cite_note-JördensRiggs201257-73"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De plus, et contrairement aux autres provinces sénatoriales, il est responsable de la collecte de certaines taxes et de l’organisation des envois de grains, y compris l’<i>anona</i>, venant d’Égypte<sup id="cite_ref-JördensRiggs201258_74-0" class="reference"><a href="#cite_note-JördensRiggs201258-74"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Aussi, la fonction de <a href="/wiki/Pr%C3%A9fet_d%27%C3%89gypte" title="Préfet d&#39;Égypte">préfet d'Égypte</a> est considérée comme la seconde en importance pour un membre de l’ordre équestre après celle de préfet du prétoire et est l’une des mieux payées avec un salaire annuel de 200&#160;000&#160;<abbr class="abbr" title="sesterces"><a href="/wiki/Sesterce" title="Sesterce">sesterces</a></abbr>. Ses pouvoirs dépassent également ceux en vigueur dans les autres provinces sénatoriales puisque non seulement le gouverneur peut émettre des décrets (<i>ius edicendi</i>) mais aussi, à titre d’ultime instance judiciaire, ordonner des exécutions capitales (<i>ius gladii</i>). Chaque année en <a href="/wiki/Basse-%C3%89gypte" title="Basse-Égypte">Basse-Égypte</a> et à tous les deux ans en <a href="/wiki/Haute-%C3%89gypte" title="Haute-Égypte">Haute-Égypte</a>, le préfet tient un <i>conventus</i> au cours duquel se tiennent les procès judiciaires et où sont examinées les pratiques administratives des fonctionnaires<sup id="cite_ref-JördensRiggs201258_74-1" class="reference"><a href="#cite_note-JördensRiggs201258-74"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le préfet est assisté dans ses tâches par divers procurateurs dont deux sont nommés par l’empereur&#160;: l’administrateur du <i>Idios Logos</i>, responsable de certains revenus spéciaux et le <i>Juridicus</i> ou officier chargé du domaine judiciaire. On dénombre également des procurateurs pour les monopoles d’État, pour les fermes de l’État, pour l’administration des entrepôts d’Alexandrie, etc<sup id="cite_ref-JördensRiggs201258_74-2" class="reference"><a href="#cite_note-JördensRiggs201258-74"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Ancient_Egypt_map-hiero.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Ancient_Egypt_map-hiero.svg/220px-Ancient_Egypt_map-hiero.svg.png" decoding="async" width="220" height="449" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Ancient_Egypt_map-hiero.svg/330px-Ancient_Egypt_map-hiero.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Ancient_Egypt_map-hiero.svg/440px-Ancient_Egypt_map-hiero.svg.png 2x" data-file-width="1580" data-file-height="3224" /></a><figcaption>Les nomes et grandes villes d’Égypte avec leur nom en <a href="/wiki/%C3%89criture_hi%C3%A9roglyphique_%C3%A9gyptienne" title="Écriture hiéroglyphique égyptienne">caractères hiéroglyphiques</a>.</figcaption></figure> <p>Au début de la conquête, l’Égypte est divisée en deux «&#160;épistratégies&#160;», celle de <a href="/wiki/Haute-%C3%89gypte" title="Haute-Égypte">Haute-Égypte</a> et celle de <a href="/wiki/Basse-%C3%89gypte" title="Basse-Égypte">Basse-Égypte</a> auxquelles s’ajoute peu après une troisième comprenant la région située au sud de <a href="/wiki/Memphis_(%C3%89gypte)" title="Memphis (Égypte)">Memphis</a> et le <a href="/wiki/Gouvernorat_du_Fayoum" title="Gouvernorat du Fayoum">Fayoum</a> portant le nom de «&#160;nome de Meptanomia et Arsinoite&#160;». Les gouvernements locaux de l’arrière-pays demeurent ceux des divisions administratives traditionnelles ou nomes. Dans chaque nome, le préfet nomme un <i>strategos</i>, administrateur civil sans fonction militaire, qui sert d’agent intermédiaire entre le préfet et les villages avec l’aide d’un «&#160;<a href="/wiki/Scribe_dans_l%27%C3%89gypte_antique" title="Scribe dans l&#39;Égypte antique">scribe royal</a>&#160;» chargé des affaires financières. Tout en servant d’adjoint au <i>strategos</i>, celui-ci rapporte directement à Alexandrie pour l’administration des comptes publics<sup id="cite_ref-JördensRiggs201258_74-3" class="reference"><a href="#cite_note-JördensRiggs201258-74"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Comme ailleurs dans l’empire, le statut des grandes villes est rehaussé. Dans chaque <i>nome</i>, les principales villes reçoivent le titre de <i>metropoleis</i>. Celles-ci sont dirigées par des magistrats choisis selon le système des «&#160;liturgies&#160;»<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite_crochet">[</span>N 9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui sont aussi responsables de la construction des édifices publics. En 200/201, <a href="/wiki/Septime_S%C3%A9v%C3%A8re" title="Septime Sévère">Septime Sévère</a> (r. 193-211) accorde à chaque métropole et à Alexandrie le droit à une assemblée, la <i>boulè</i><sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au sein des nomes, chaque village ou <i>kome</i> possède un scribe ou secrétaire de village dont le terme d’office, quelquefois payé, est de trois ans. Pour éviter les conflits d’intérêts, ces scribes ne peuvent venir du village où ils servent puisqu’une de leurs tâches est d’informer les stratégoi et epistrategoi du nom des personnes pouvant exercer des charges publiques non rétribuées<sup id="cite_ref-JördensRiggs201259_76-0" class="reference"><a href="#cite_note-JördensRiggs201259-76"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les réformes de Dioclétien résultent dans la subdivision de l’Égypte, avec comme principales divisions Iovia, Herculea et la Thébaïde. Au <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle cette division administrative reflète la division militaire entre le <i>dux</i> Thebaidos en Haute-Égypte et le <i>Comes limitis Aegypti</i> en Basse-Égypte<sup id="cite_ref-Alston1998140_77-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alston1998140-77"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L’empereur Justinien doit pour sa part abolir le Diocèse d’Égypte en 538 et regrouper pouvoirs civil et militaire entre les mains d’un <i>dux</i> (militaire) aidé d’un <i>praeses</i> (civil), pouvoir étatique devant faire contrepoids après une période de bouleversements politiques à celui de l’Église. Toute autonomie locale est alors disparue. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="L’armée"><span id="L.E2.80.99arm.C3.A9e"></span>L’armée</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : L’armée" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : L’armée"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Vu que le préfet d’Égypte appartient à l’ordre équestre et qu’il est impensable qu’un chevalier puisse commander un sénateur, les commandants des légions appartiennent au même ordre et sont des militaires de carrière, anciens centurions ayant le grade senior de <i>primus pilus</i>. Ils portent le titre de <i>praefectus stratopedarches</i> (du grec «&#160;stratopedarque&#160;» signifiant commandant de camp). Collectivement, ces forces forment l’<i>exercitus Aegyptiacus</i> ou «&#160;armée d’Égypte&#160;»<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201275-76_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201275-76-78"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Alexandrie étant une ville turbulente, la garnison est concentrée à Nicopolis, faubourg de la ville, plutôt que dans le centre stratégique du pays, Memphis, l’ancienne <a href="/wiki/Capitales_de_l%27%C3%89gypte_antique" title="Capitales de l&#39;Égypte antique">capitale</a> des pharaons<sup id="cite_ref-Alston199837_79-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alston199837-79"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au moins une légion y est stationnée en permanence à laquelle s’ajoute un important détachement de cavalerie formé d’«&#160;auxilia&#160;»<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite_crochet">[</span>N 10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ces troupes ont comme mission d’assurer la protection du <i>praefectus Aegypti</i> en cas d’insurrection et peuvent être déployées là où le besoin s’en fait sentir. Se trouve également à Alexandrie la <i>Classis Alexandrina</i>, flotte provinciale d’Égypte. Au total, au cours des <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="3ᵉ siècle"><span class="romain">III</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles quelque 8&#160;000&#160;soldats sont stationnés à Alexandrie<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201271-72_81-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201271-72-81"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De plus, au moins trois détachements d’<i>auxilia</i> sont stationnés à la frontière sud, près de Philæ et de Syène (<a href="/wiki/Assouan" title="Assouan">Assouan</a>) à la <a href="/wiki/Cataractes_du_Nil" title="Cataractes du Nil">première cataracte</a>, protégeant l’Égypte contre les ennemis du sud et empêchant toute rébellion en Thébaïde<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201272_82-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201272-82"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Deux des trois légions stationnées en permanence en Égypte nous sont connues&#160;: la <a href="/wiki/Legio_III_Cyrenaica" title="Legio III Cyrenaica">Legio III Cyrenaica</a> et la <a href="/wiki/Legio_XXII_Deiotariana" title="Legio XXII Deiotariana">Legio XXII Deiotariana</a>. La <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr> Cyrenaica quitte l’Égypte après <time class="nowrap" datetime="0119-08" data-sort-value="0119-08">août 119</time> et la <abbr class="abbr" title="22"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XXII</span></abbr> Deiotariana est transférée quelque peu après, la <a href="/wiki/Legio_II_Traiana_Fortis" title="Legio II Traiana Fortis">Legio <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr> Traiana</a> arrive avant 127/128 pour la remplacer et devenir la principale composante de l’Armée d’Égypte pendant les deux siècles suivants<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201270_83-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201270-83"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>À côté des légions se trouvent entre sept et dix cohortes d’<i>auxilia</i> d’infanterie, chaque cohorte comprenant environ 500&#160;hommes et trois ou quatre «&#160;ala&#160;» de cavalerie composées chacune de quelque 500&#160;hommes à cheval. Trois de ces détachements sont stationnés à la frontière sud, les autres demeurant à Alexandrie<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201271_84-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201271-84"><span class="cite_crochet">[</span>74<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les militaires appartenant à ces unités, sont pour beaucoup d’origine égyptienne, mais s’y ajoutent d’autres soldats venant des provinces d’Afrique, de Syrie, voire des Balkans et d’Asie mineure<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201274_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201274-85"><span class="cite_crochet">[</span>75<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une chose est certaine toutefois&#160;: l’armée d’Égypte est la plus hellénisée des armées de province<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201275_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201275-86"><span class="cite_crochet">[</span>76<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après quelque 25–26&#160;ans de service militaire, ces soldats reçoivent la citoyenneté romaine et le droit de <i>connubium</i> (mariage). Sous la dynastie flavienne, une portion de plus en plus importante de l’armée est constituée de soldats locaux dont les enfants élevés dans les camps près des bases (<i>canabae</i>) deviennent eux-mêmes soldats (<i>castrenses</i>&#160;; litt&#160;: «&#160;enfants des camps&#160;»). Les Égyptiens reçoivent des noms à consonance latine à leur enrôlement et, à l’encontre de ce qui se passait dans d’autres provinces, on ne trouve à peu près aucun nom d’origine locale parmi les auxiliaires de l’armée d’Égypte<sup id="cite_ref-HaenschRiggs201273-74_87-0" class="reference"><a href="#cite_note-HaenschRiggs201273-74-87"><span class="cite_crochet">[</span>77<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L’armée romaine joue trois rôles principaux en Égypte. Elle doit d’abord assurer la protection du territoire contre les ennemis extérieurs comme on l’a vu précédemment. De plus, comme Alexandrie et Antioche contrôlent l’Est méditerranéen, on fait régulièrement appel à des unités cantonnées en Égypte pour prendre part à des expéditions dans la région. À cela s’ajoute un rôle plus politique de police dans la répression des nombreux soulèvements qui agitent la province, principalement lors des révoltes juives. Enfin, elle a un rôle économique en surveillant les chargements de blé qui, venant de l’intérieur du pays, se dirigent vers Alexandrie avant d’être envoyés en Europe, ainsi qu’en assurant la surveillance des travaux de construction et d’entretien des canaux permettant l’irrigation des terres<sup id="cite_ref-Alston199864-96&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;5&lt;/span&gt;,_«_The_Army_in_action_»_88-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alston199864-96&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;5&lt;/span&gt;,_«_The_Army_in_action_»-88"><span class="cite_crochet">[</span>78<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Économie"><span id=".C3.89conomie"></span>Économie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : Économie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : Économie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:New_Wing,_Vatican_Museums_(25497052238)_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/New_Wing%2C_Vatican_Museums_%2825497052238%29_%28cropped%29.jpg/220px-New_Wing%2C_Vatican_Museums_%2825497052238%29_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/New_Wing%2C_Vatican_Museums_%2825497052238%29_%28cropped%29.jpg/330px-New_Wing%2C_Vatican_Museums_%2825497052238%29_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/New_Wing%2C_Vatican_Museums_%2825497052238%29_%28cropped%29.jpg/440px-New_Wing%2C_Vatican_Museums_%2825497052238%29_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="2247" data-file-height="1388" /></a><figcaption>Le Nil, rivière et dieu de l’Égypte, représenté avec la corne d’abondance, des gerbes de blé, un sphinx et un crocodile. Sculpture provenant du temple d’Isis et Sérapis à Rome.</figcaption></figure> <p>L’Égypte est de loin la plus riche province romaine en dehors de l’Italie<sup id="cite_ref-Maddison200755table_1.14_89-0" class="reference"><a href="#cite_note-Maddison200755table_1.14-89"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Grâce au port d’Alexandrie, elle permet d’alimenter en grain, Rome au début, Constantinople par la suite. On ignore le chiffre exact de sa population et on l’a longtemps estimée à huit et dix millions, mais ces chiffres ont été ramenés à environ cinq millions<sup id="cite_ref-Alston1998108_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alston1998108-90"><span class="cite_crochet">[</span>80<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Janzen2017_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Janzen2017-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son économie, hautement monétarisée pour l’époque y compris dans les campagnes, repose sur la tetradrachme qui est alignée sur le denarius romain jusqu’à l’introduction par Constantin du solidus d’or<sup id="cite_ref-KeananNicholson2021_91-0" class="reference"><a href="#cite_note-KeananNicholson2021-91"><span class="cite_crochet">[</span>81<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Non seulement les autorités romaines continuent le régime de taxation de l’époque ptolémaïque basé sur la terre, mais encore y ajoutent un grand nombre de taxes diverses qui conduisent à de nombreuses protestations d’exaction de la part de la population. Le système développé sous les pharaons était complexe et comportait une grande variété de tenure dont le statut était déterminé à la fois par les trois catégories du système ptolémaïque&#160;: propriétés sacrées appartenant aux temples, terres royales appartenant au pharaon et «&#160;terres données&#160;» basées sur le système des «&#160;clérouquies&#160;» de l’époque lagide<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite_crochet">[</span>N 11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ainsi qu’en fonction de divers critères locaux tels le régime hydrologique, le statut juridique ou la fonction de la propriété<sup id="cite_ref-Blouin201223-24_93-0" class="reference"><a href="#cite_note-Blouin201223-24-93"><span class="cite_crochet">[</span>82<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le gouvernement romain encourage la privatisation des terres et l’accroissement de l’entreprise privée dans la production et les échanges, les taxes frappant moins lourdement propriétaires privés et entrepreneurs. Le volume du commerce intérieur et extérieur se développe pour atteindre un sommet au <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, mais une série de problèmes se posent au <abbr class="abbr" title="3ᵉ siècle"><span class="romain">III</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle causés en grande partie par une série de dépréciations monétaires qui diminuent la confiance dans la monnaie et causent une inflation galopante<sup id="cite_ref-Christiansen2004_94-0" class="reference"><a href="#cite_note-Christiansen2004-94"><span class="cite_crochet">[</span>83<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La tendance à la privatisation de la terre s’accélère au <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle et culmina au <abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle alors que, comme ailleurs dans l’empire se constituent d’immenses domaines latifundaires dont un certain nombre appartiennent à l’Église chrétienne<sup id="cite_ref-KeananNicholson2021_91-1" class="reference"><a href="#cite_note-KeananNicholson2021-91"><span class="cite_crochet">[</span>81<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Ostrogorsky1983353_95-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ostrogorsky1983353-95"><span class="cite_crochet">[</span>84<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Société"><span id="Soci.C3.A9t.C3.A9"></span>Société</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : Société" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : Société"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Plan_Alexandrie_(Ptol%C3%A9m%C3%A9es).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Plan_Alexandrie_%28Ptol%C3%A9m%C3%A9es%29.svg/220px-Plan_Alexandrie_%28Ptol%C3%A9m%C3%A9es%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Plan_Alexandrie_%28Ptol%C3%A9m%C3%A9es%29.svg/330px-Plan_Alexandrie_%28Ptol%C3%A9m%C3%A9es%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Plan_Alexandrie_%28Ptol%C3%A9m%C3%A9es%29.svg/440px-Plan_Alexandrie_%28Ptol%C3%A9m%C3%A9es%29.svg.png 2x" data-file-width="1702" data-file-height="1065" /></a><figcaption>Plan d’Alexandrie à l’époque hellénistique.</figcaption></figure> <p>La structure sociale de l’Égypte romaine et byzantine est complexe et se base à la fois sur l’ethnicité et le lieu de résidence. </p><p>Les Romains héritent de la structure sociale en vigueur dans l’Égypte ptolémaïque fondée en -305 par <a href="/wiki/Ptol%C3%A9m%C3%A9e_Ier" title="Ptolémée Ier">Ptolémée Soter</a>, compagnon d’Alexandre le Grand, laquelle faisait une nette distinction entre l’élite grecque et la population égyptienne. Alexandrie était alors devenue non seulement la capitale politique du pays, mais aussi centre de rayonnement de la culture grecque<sup id="cite_ref-Hölbl200122_96-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hölbl200122-96"><span class="cite_crochet">[</span>85<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les Romains, ne faisant guère de distinction entre les deux peuples, considèrent les uns et les autres comme «&#160;Égyptiens&#160;». De plus, les Juifs qui formaient des communautés autonomes sont également largement hellénisés<sup id="cite_ref-Turner19753_97-0" class="reference"><a href="#cite_note-Turner19753-97"><span class="cite_crochet">[</span>86<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Outre le critère ethnique, joue aussi le lieu de résidence. Les citoyens romains et les citoyens d’Alexandrie payent un «&#160;impôt par tête&#160;»<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite_crochet">[</span>N 12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> moindre que les «&#160;Égyptiens&#160;». Par ailleurs les Égyptiens habitant juridiquement les métropoles des <i>nomoi</i> payent un impôt par tête moins élevé et ont plus de privilèges que les autres. De même au sein des métropoles, l’élite hellénisée, propriétaire d’immenses domaines, paye moins d’impôts que les simples paysans, la plupart étant des fermiers-locataires travaillant des terres appartenant soit à des temples, soit aux successeurs de l’ancienne monarchie<sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-5" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette distinction entre la vie rurale des villages où on parlait égyptien et les métropoles où se parlait la <a href="/wiki/Koin%C3%A8_(grec)" title="Koinè (grec)">koinè</a> grecque et où l’élite fréquentait les <i>gymnasia</i> grecs est probablement la plus importante distinction sociale de l’Égypte romaine. Outre les établissements d’enseignement, les métropoles possèdent d’autres institutions à caractère grec comme le conseil des anciens (<i>gerousia</i>) et c’est parmi ces élites que les Romains choisissent les édiles municipaux et les grands administrateurs<sup id="cite_ref-Turner195284_99-0" class="reference"><a href="#cite_note-Turner195284-99"><span class="cite_crochet">[</span>87<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Et même si la <i>Constitutio Antoniniana</i> de 212 fait de tous les Égyptiens libres des citoyens romains, elle n’abolit pas ces distinctions sociales basées sur la tradition<sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-6" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L’ascension sociale est possible mais difficile<sup id="cite_ref-Lewis1995145_100-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lewis1995145-100"><span class="cite_crochet">[</span>88<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une façon d’y parvenir est de s’enrôler dans l’armée, du moins jusqu’à la concession du statut de citoyens à tous les peuples de l’empire par <a href="/wiki/Caracalla" title="Caracalla">Caracalla</a>. Bien qu’en théorie l’enrôlement soit encore réservé aux seuls citoyens romains, nombre de Grecs trouvent le moyen de rejoindre la légion. Les Égyptiens pour leur part peuvent se joindre aux forces auxiliaires et obtenir la citoyenneté lors de leur démobilisation<sup id="cite_ref-Bell1922148_101-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bell1922148-101"><span class="cite_crochet">[</span>89<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Religion">Religion</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Religion" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Religion"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Serapis_en_su_trono_(26865464995).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Serapis_en_su_trono_%2826865464995%29.jpg/220px-Serapis_en_su_trono_%2826865464995%29.jpg" decoding="async" width="220" height="381" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Serapis_en_su_trono_%2826865464995%29.jpg/330px-Serapis_en_su_trono_%2826865464995%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Serapis_en_su_trono_%2826865464995%29.jpg/440px-Serapis_en_su_trono_%2826865464995%29.jpg 2x" data-file-width="3468" data-file-height="6000" /></a><figcaption>Le dieu Sérapis accompagné du Cerbère (Musée archéologique national, Naples).</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Culte_de_Sérapis_et_d’Isis"><span id="Culte_de_S.C3.A9rapis_et_d.E2.80.99Isis"></span>Culte de Sérapis et d’Isis</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : Culte de Sérapis et d’Isis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : Culte de Sérapis et d’Isis"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au début de la période ptolémaïque, Ptolémée Soter avait introduit le culte de <a href="/wiki/S%C3%A9rapis" class="mw-redirect" title="Sérapis">Sérapis</a>, dieu syncrétique aux caractéristiques helléniques et égyptiennes, possiblement relié au culte d’Osiris-Apis. Sérapis reprend dans le panthéon égyptien le rôle d’<a href="/wiki/Osiris" title="Osiris">Osiris</a>, dieu de la vie future et de la régénération, époux d’<a href="/wiki/Isis" title="Isis">Isis</a>, déesse de la fertilité, et père d’<a href="/wiki/Horus" title="Horus">Horus</a> connu dans le monde hellénique comme <a href="/wiki/Harpocrate" title="Harpocrate">Harpocrate</a>. Les empereurs sont quelquefois représentés sous les traits de Sérapis avec ses attributs caractéristiques, celui-ci comme Osiris, et contrairement aux autres dieux égyptiens n’étant jamais représenté avec des parties animales. Ses traits caractéristiques sont ses vêtements à la mode grecque, ses longs cheveux et sa barbe de même que sa couronne à dessus plat appelée <i>calathus</i><sup id="cite_ref-Naether2019439_102-0" class="reference"><a href="#cite_note-Naether2019439-102"><span class="cite_crochet">[</span>90<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le culte à mystères d’Isis, qui se développe quelque part dans l’Empire romain et est par la suite importé en Égypte, devient populaire, Isis étant la déité féminine par excellence, déesse-créatrice du panthéon égyptien et mère de l’enfant <a href="/wiki/Harpocrate" title="Harpocrate">Harpocrate</a>&#160;; en tant que «&#160;myrionymos&#160;», elle est la déesse de la magie et des mystères<sup id="cite_ref-Naether2019439_102-1" class="reference"><a href="#cite_note-Naether2019439-102"><span class="cite_crochet">[</span>90<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Culte_impérial"><span id="Culte_imp.C3.A9rial"></span>Culte impérial</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : Culte impérial" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : Culte impérial"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le culte des souverains égyptiens se termina avec la chute de la dynastie ptolémaïque, laquelle avec Alexandre le Grand avait fait l’objet d’un culte des héros à la fois égyptien et hellénique<sup id="cite_ref-PfeifferRiggs201298_103-0" class="reference"><a href="#cite_note-PfeifferRiggs201298-103"><span class="cite_crochet">[</span>91<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Auguste devait instituer un nouveau culte impérial pour l’Égypte. En théorie, c’est le «&#160;peuple romain&#160;» (<i>populus romanus</i>) qui gouverne collectivement l’Égypte. Les empereurs ne sont jamais couronnés pharaons et il n’existe pas d’exemple qui montre qu’un empereur vivant soit incorporé dans les panthéons traditionnels vénérés par le sacerdoce égyptien<sup id="cite_ref-Pfeiffer2019435_104-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pfeiffer2019435-104"><span class="cite_crochet">[</span>92<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les images de l’empereur sont identifiées à Zeus Éleutherios (litt&#160;: le libérateur) et modelées sur l’<a href="/wiki/Alexandre_le_Grand_dans_l%27art" title="Alexandre le Grand dans l&#39;art">exemple d’Alexandre le Grand</a>, censé avoir «&#160;libéré&#160;» l’Égypte de la tyrannie des pharaons<sup id="cite_ref-Pfeiffer2019435_104-1" class="reference"><a href="#cite_note-Pfeiffer2019435-104"><span class="cite_crochet">[</span>92<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Toutefois, on sait qu’à Memphis se trouvait en -27 un <a href="/wiki/Grand_pr%C3%AAtre_de_Ptah" title="Grand prêtre de Ptah">grand prêtre</a> de <a href="/wiki/Ptah" title="Ptah">Ptah</a>, nommé sous l’autorité d’Auguste comme célébrant en chef du culte du souverain d’Égypte auquel on se référait comme «&#160;prêtre de César&#160;». Il est aussi démontré que Néron est adoré de son vivant de même qu’Hadrien<sup id="cite_ref-Pfeiffer2019437_105-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pfeiffer2019437-105"><span class="cite_crochet">[</span>93<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le culte officiel est dirigé par un «&#160;<i><a href="/wiki/Archiereus" class="mw-redirect" title="Archiereus">archiereus</a></i> pour Alexandrie et toute l’Égypte&#160;», lequel est responsable de tous les temples d’Égypte et du culte des déités impériales et de Sérapis dans tout le pays<sup id="cite_ref-PfeifferRiggs201295,_98_106-0" class="reference"><a href="#cite_note-PfeifferRiggs201295,_98-106"><span class="cite_crochet">[</span>94<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Tout comme le préfet, le grand-prêtre doit être citoyen romain, appartient probablement à l’ordre équestre et est nommé par l’empereur<sup id="cite_ref-PfeifferRiggs201295_107-0" class="reference"><a href="#cite_note-PfeifferRiggs201295-107"><span class="cite_crochet">[</span>95<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le culte en Égypte diffère de celui des autres provinces romaines en ceci que la déesse «&#160;Roma&#160;» que l’on associait généralement au Sénat de Rome ne fait pas partie du culte dans cette province impériale, hors du contrôle du Sénat<sup id="cite_ref-PfeifferRiggs201298_103-1" class="reference"><a href="#cite_note-PfeifferRiggs201298-103"><span class="cite_crochet">[</span>91<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Il existe également un <i>archiereus</i> dans chaque nome&#160;; choisis dans l’élite locale à partir du système des liturgies, ces grands prêtres sont responsables de l’entretien des temples et du culte impérial dans leurs Métropolis, les cultes des divinités traditionnelles ayant leur propre sacerdoce<sup id="cite_ref-PfeifferRiggs201292-93_108-0" class="reference"><a href="#cite_note-PfeifferRiggs201292-93-108"><span class="cite_crochet">[</span>96<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Christianisme">Christianisme</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Christianisme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Christianisme"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Cyril_of_Alexandria.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9b/Cyril_of_Alexandria.jpg" decoding="async" width="168" height="436" class="mw-file-element" data-file-width="168" data-file-height="436" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cyrille_d%27Alexandrie" title="Cyrille d&#39;Alexandrie">Cyrille</a>, évêque d’Alexandrie à partir de 412 et considéré comme saint par les catholiques et les orthodoxes.</figcaption></figure> <p>Ce culte impérial se perpétue jusqu’au règne de Constantin le Grand<sup id="cite_ref-Pfeiffer2019437_105-1" class="reference"><a href="#cite_note-Pfeiffer2019437-105"><span class="cite_crochet">[</span>93<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais dès l’an 200, il est évident qu’Alexandrie est devenu un grand centre du christianisme&#160;: <a href="/wiki/Cl%C3%A9ment_d%27Alexandrie" title="Clément d&#39;Alexandrie">Clément d'Alexandrie</a> et <a href="/wiki/Orig%C3%A8ne" title="Origène">Origène</a> y vivent, y enseignent et y écrivent. L’Édit de Milan de 313 met fin à la persécution des chrétiens qui adoptent comme langue littéraire et liturgique le copte, ancienne langue égyptienne écrite avec des caractères grecs auxquels s’ajoutent des caractères permettant de rendre des sons existant en égyptien mais non en grec<sup id="cite_ref-Rathbone2012_2-7" class="reference"><a href="#cite_note-Rathbone2012-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Gamil2017_109-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gamil2017-109"><span class="cite_crochet">[</span>97<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Si le paganisme est supprimé au <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, il se perpétue pendant plusieurs décennies comme le montrent des graffiti trouvés à Philæ en Haute-Égypte prouvant que le culte d’Isis et ses temples y existent jusqu’au <abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. </p><p>L’Égypte a une longue tradition de spéculation religieuse conduisant à la multiplication des controverses théologiques. Le christianisme n’échappe pas à cette tradition. Alexandrie devient le centre du premier grand déchirement du monde chrétien entre les Ariens, ainsi nommés d’après leur fondateur, le prêtre Arius, et leurs opposants, représentés par <a href="/wiki/Athanase_d%27Alexandrie" title="Athanase d&#39;Alexandrie">Athanase</a>, archevêque d’Alexandrie qui parvient en 326 à faire rejeter les thèses d’Arius au <a href="/wiki/Premier_concile_de_Nic%C3%A9e" title="Premier concile de Nicée">Premier concile de Nicée</a><sup id="cite_ref-Meslin2021_110-0" class="reference"><a href="#cite_note-Meslin2021-110"><span class="cite_crochet">[</span>98<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Même après sa condamnation, la controverse que suscite l’arianisme se prolonge pendant des décennies provoquant révoltes et rébellions et conduisant à la destruction du grand temple de Sérapis, un des hauts lieux du paganisme. Outre l’arianisme, on voit fleurir différentes hérésies soit originaires d’Égypte, soit importées, comme le <a href="/wiki/Gnosticisme" title="Gnosticisme">gnosticisme</a><sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite_crochet">[</span>N 13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et le <a href="/wiki/Manich%C3%A9isme_(religion)" title="Manichéisme (religion)">manichéisme</a><sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite_crochet">[</span>N 14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Un autre mouvement religieux, au sein de l’Église celui-là, est le développement du monachisme des <a href="/wiki/P%C3%A8res_du_d%C3%A9sert" title="Pères du désert">Pères du désert</a> comme Athanase d'Alexandrie, Théophile d'Alexandrie, Cyrille d'Alexandrie, Épiphane de Salamine, Grégoire de Nazianze. Ce mouvement connaît un tel succès que l’empereur <a href="/wiki/Valens" title="Valens">Valens</a> (r. 364-378), favorable aux Ariens, restreint le nombre d’hommes qui, quittant le monde voulaient se retirer pour vivre une vie de pauvreté au service de l’Église<sup id="cite_ref-DayHakolaKahlosTervahauta201628f_113-0" class="reference"><a href="#cite_note-DayHakolaKahlosTervahauta201628f-113"><span class="cite_crochet">[</span>99<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Au début du <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, le patriarche Cyrille d’Alexandrie (vers 375 – 444) s’en prend non seulement aux païens, mais aussi aux Juifs et aux chrétiens hérétiques avec une brutalité qui l’oppose au gouverneur Oreste, lui-même chrétien, et qui aboutit à des pogroms et autres scènes sanglantes, au cours desquelles périt en 415 la philosophe néoplatonicienne <a href="/wiki/Hypatie" title="Hypatie">Hypatie</a>, victime d'un lynchage par des moines chrétiens<sup id="cite_ref-Socrate_le_Scolastique&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;7&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_15_114-0" class="reference"><a href="#cite_note-Socrate_le_Scolastique&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;7&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_15-114"><span class="cite_crochet">[</span>100<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La chute de l’Empire romain d’Occident en 476 isole les Romains venus de l’Empire d’Occident établis en Égypte et, avec la montée du christianisme, conduit à l’abandon des traditions pharaoniques. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Archangel_Michael%27s_Coptic_Orthodox_Cathedral,_built_in_the_Coptic_style_2006-10-EGYPT-ASWAN.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Archangel_Michael%27s_Coptic_Orthodox_Cathedral%2C_built_in_the_Coptic_style_2006-10-EGYPT-ASWAN.jpg/220px-Archangel_Michael%27s_Coptic_Orthodox_Cathedral%2C_built_in_the_Coptic_style_2006-10-EGYPT-ASWAN.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Archangel_Michael%27s_Coptic_Orthodox_Cathedral%2C_built_in_the_Coptic_style_2006-10-EGYPT-ASWAN.jpg/330px-Archangel_Michael%27s_Coptic_Orthodox_Cathedral%2C_built_in_the_Coptic_style_2006-10-EGYPT-ASWAN.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Archangel_Michael%27s_Coptic_Orthodox_Cathedral%2C_built_in_the_Coptic_style_2006-10-EGYPT-ASWAN.jpg/440px-Archangel_Michael%27s_Coptic_Orthodox_Cathedral%2C_built_in_the_Coptic_style_2006-10-EGYPT-ASWAN.jpg 2x" data-file-width="2496" data-file-height="1664" /></a><figcaption>Cathédrale copte orthodoxe de l’archange Michel, Assouan.</figcaption></figure> <p>Alexandrie revient à l’avant-scène des querelles christologiques du <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle lorsque le <a href="/wiki/Monophysisme" title="Monophysisme">monophysisme</a><sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115"><span class="cite_crochet">[</span>N 15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> d’<a href="/wiki/Eutych%C3%A8s" title="Eutychès">Eutychès</a>, <a href="/wiki/Archimandrite" title="Archimandrite">archimandrite</a> d’un monastère près de Constantinople, est développé par <a href="/wiki/Dioscore_Ier_d%27Alexandrie" title="Dioscore Ier d&#39;Alexandrie">Dioscore</a>, patriarche d'Alexandrie de 444 à 451 ou 454, puis par Sévère, patriarche d'Antioche de 512 à 518, à partir de la formule mise de l’avant par Cyrille d'Alexandrie<sup id="cite_ref-Maraval1997355_116-0" class="reference"><a href="#cite_note-Maraval1997355-116"><span class="cite_crochet">[</span>101<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Condamnée au <a href="/wiki/Concile_de_Chalc%C3%A9doine" title="Concile de Chalcédoine">Concile de Chalcédoine</a> en 451, elle conduit les miaphysistes à séparer l’<a href="/wiki/%C3%89glise_copte_orthodoxe" title="Église copte orthodoxe">Église copte orthodoxe</a> d’Alexandrie des Églises catholique et orthodoxe<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117"><span class="cite_crochet">[</span>N 16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Architecture">Architecture</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : Architecture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : Architecture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Red_Monastery_Sohag_Egypt_Sanctuary_North_apse.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Red_Monastery_Sohag_Egypt_Sanctuary_North_apse.jpg/220px-Red_Monastery_Sohag_Egypt_Sanctuary_North_apse.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Red_Monastery_Sohag_Egypt_Sanctuary_North_apse.jpg/330px-Red_Monastery_Sohag_Egypt_Sanctuary_North_apse.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Red_Monastery_Sohag_Egypt_Sanctuary_North_apse.jpg/440px-Red_Monastery_Sohag_Egypt_Sanctuary_North_apse.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="3888" /></a><figcaption>Abside nord du monastère rouge de Sohag.</figcaption></figure> <p>Peu de monuments civils de l’époque romaine ont survécu&#160;; on en trouve dans les <i>métropoleis</i> d’<a href="/wiki/H%C3%A9racl%C3%A9opolis_Magna" title="Héracléopolis Magna">Héracléopolis Magna</a>, d’<a href="/wiki/Oxyrhynque" title="Oxyrhynque">Oxyrhynchos</a> et d’<a href="/wiki/Hermopolis_Magna" title="Hermopolis Magna">Hermopolis Magna</a> ainsi que d’<a href="/wiki/Antinoupolis" title="Antinoupolis">Antinoupolis</a>. Ils sont connus en particulier par les recherches archéologiques conduites lors de la <a href="/wiki/Campagne_d%27%C3%89gypte" title="Campagne d&#39;Égypte">campagne d'Égypte</a> de <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Ier" title="Napoléon Ier">Bonaparte</a> et publiées dans la <i><a href="/wiki/Description_de_l%27%C3%89gypte" title="Description de l&#39;Égypte">Description de l'Égypte</a></i>. Depuis, nombre de ces ruines ont elles-mêmes disparu. Il reste toutefois deux théâtres romains à <a href="/wiki/P%C3%A9luse" title="Péluse">Pelusium</a>, un temple dédié à Sérapis et un tétrastyle à Diospolis Magna (<a href="/wiki/Th%C3%A8bes_(%C3%89gypte)" title="Thèbes (Égypte)">Thèbes</a>) ainsi qu’un arc triomphal et des temples consacrés à l’empereur Auguste et à la déesse Roma à Philæ<sup id="cite_ref-Bailey2012189_118-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bailey2012189-118"><span class="cite_crochet">[</span>102<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La plupart de ces <i>metropoleis</i> étaient probablement construites selon le <a href="/wiki/Plan_hippodamien" title="Plan hippodamien">plan hippodamien</a> utilisé dans les villes hellénistiques comme Alexandrie et incluaient les deux voies principales romaines du Cardo (direction nord-sud) et Decumanus Maximus (direction est-ouest) se croisant en leur milieu comme on les trouve à Athribis et Antinoupolis<sup id="cite_ref-Bailey2012189_118-1" class="reference"><a href="#cite_note-Bailey2012189-118"><span class="cite_crochet">[</span>102<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Description_de_l%C2%B4Egypte_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Description_de_l%C2%B4Egypte_1.jpg/220px-Description_de_l%C2%B4Egypte_1.jpg" decoding="async" width="220" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Description_de_l%C2%B4Egypte_1.jpg/330px-Description_de_l%C2%B4Egypte_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Description_de_l%C2%B4Egypte_1.jpg/440px-Description_de_l%C2%B4Egypte_1.jpg 2x" data-file-width="758" data-file-height="1055" /></a><figcaption>Page titre de l’édition de 1809.</figcaption></figure> <p>Le plus ancien exemple d’église chrétienne en Égypte se trouve dans le village romain de Kellis (Haute-Égypte, près de l’actuelle oasis de Dakhleh). Sur le modèle des «&#160;maisons-églises&#160;» du début du <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, il s’agit d’une église à trois vaisseaux sur plan basilical avec pastaphoria<sup id="cite_ref-119" class="reference"><a href="#cite_note-119"><span class="cite_crochet">[</span>N 17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et datant de la période de Constantin<sup id="cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-0" class="reference"><a href="#cite_note-BrookesDarlene2019671-120"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Toutes ces églises sont bâties sur un axe est-ouest, les éléments liturgiques importants étant situés à l’est. Elles durent être construites peu après la victoire de Constantin sur Lucinius et, au cours du <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, même de petites villes comme ‘Ain el-Gedida dans l’oasis Dakhleh possédaient leur propre église<sup id="cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-1" class="reference"><a href="#cite_note-BrookesDarlene2019671-120"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La première église de grandes dimensions dont les restes sont parvenus jusqu’à nous est celle d’Antinoupolis. Il s’agit d’une église comportant cinq vaisseaux axée vers l’est mesurant soixante mètres en longueur et vingt mètres en largeur&#160;; elle est entourée d’un cimetière<sup id="cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-2" class="reference"><a href="#cite_note-BrookesDarlene2019671-120"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Vers la fin du <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle les églises des monastères commencèrent à se distinguer des autres par la construction de sanctuaires rectangulaires et non plus semi-circulaires du côté est où se trouvait l’autel. Au lieu de l’<a href="/wiki/Abside" title="Abside">abside</a> traditionnelle on trouvait une niche ou petite construction ornée d’un arc avec colonnes<sup id="cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-3" class="reference"><a href="#cite_note-BrookesDarlene2019671-120"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle émergent des variations régionales dans les églises-basiliques importantes. Alors que sur la côte méditerranéenne et dans le nord du pays on trouve des plans comportant quatre ou cinq vaisseaux, dans la Moyenne-Égypte et en Basse-Égypte les basiliques sont souvent dotées d’une colonnade qui entoure l’ensemble de la structure formant un <a href="/wiki/D%C3%A9ambulatoire" title="Déambulatoire">déambulatoire</a> continu par l’addition d’un vaisseau transversal situé à l’ouest des trois autres<sup id="cite_ref-BrookesDarlene2019671-672_121-0" class="reference"><a href="#cite_note-BrookesDarlene2019671-672-121"><span class="cite_crochet">[</span>104<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les plans avec transepts<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite_crochet">[</span>N 18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ne sont adoptés que dans des environnements urbains comme à Abu Men et Marea dans l’ouest du delta<sup id="cite_ref-BrookesDarlene2019673_123-0" class="reference"><a href="#cite_note-BrookesDarlene2019673-123"><span class="cite_crochet">[</span>105<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Cet article est partiellement ou en totalité issu de l’article de Wikipédia en anglais intitulé <span class="plainlinks">«&#160;<a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Egypt?oldid=1049312060">Roman Egypt</a>&#160;» <small>(<a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Egypt?action=history">voir la liste des auteurs</a>)</small></span>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=15" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text">Le royaume ptolémaïque ou royaume lagide est le nom porté par l’Égypte après sa conquête par Alexandre le Grand en 331 av. J.-C. et la nomination de l’un des stratèges d’Alexandre, Ptolémée, comme satrape d’Égypte.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Titre qui se traduisait par «&#160;<a href="/wiki/Candace" title="Candace">Candace</a>&#160;» dans la langue locale lequel est pris improprement comme un nom propre.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text">Nom qui lui fut attribué à tort par les croisés qui croyaient qu’elle avait été construite à l'endroit où César aurait enterré le général romain Pompée.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"> Dans le monde gréco-romain, sanctuaire dédié à des divinités gréco-égyptiennes, en particulier à <a href="/wiki/Sarapis" title="Sarapis">Sarapis</a>. Dans le cadre strict de l’Égypte, un <i>sérapéum</i> est aussi une nécropole souterraine où étaient ensevelis les taureaux sacrés du culte d'Apis. Le monde méditerranéen comportait plusieurs de ces sanctuaires.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text">Terme incertain qui regroupe probablement deux peuples différents, les Nubiens, peuple du sud-est de la Nubie et les Nobatae, groupe d’origine inconnue qui envahirent la Nubie durant le déclin de Méroë.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text">Peuple nubien qui envahit le sud de l’Égypte à de nombreuses reprises.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text">Coiffe emblématique des pharaons qui la porteront de l'<a href="/wiki/Ancien_Empire" title="Ancien Empire">Ancien Empire</a> jusqu'à la période ptolémaïque</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text">Cobra femelle qui a pour fonction de protéger le pharaon contre ses ennemis.</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a> </span><span class="reference-text">Service public mis en place dans la Grèce antique par la cité et que les plus riches (citoyens ou métèques), avec plus ou moins de bonne volonté, finançaient et géraient avec leur fortune personnelle.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text">Unités de l'armée romaine à l'origine composées de soldats qui ne sont pas des citoyens romains. Leur but principal est de soutenir les légions romaines, composées exclusivement, du moins en principe, de citoyens romains.</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a> </span><span class="reference-text">Assignation par tirage au sort de lots de terre civique (<i>kleros</i>) à des soldats-citoyens, les «&#160;clérouques&#160;», et par extension ce type de colonie militaire elle-même. On trouve des clérouques à Athènes au <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle avant Jésus-Christ"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et au <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr> av. J.-C., et dans le royaume lagide en Égypte à partir de la fin du <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr> av. J.-C.</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a> </span><span class="reference-text">Impôt dont le montant est identique pour toutes les personnes sans égard aux biens et revenus.</span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a> </span><span class="reference-text">Mouvement de pensée centré autour de la notion de «&#160;connaissance&#160;» en fonction duquel les êtres humains sont des âmes divines emprisonnées dans un monde matériel créé par un dieu inférieur mauvais ou imparfait, le Démiurge ou Yahvé à l'opposé duquel existe un autre être, transcendant et parfait, plus éloigné, un dieu supérieur lié à l'homme par la connaissance qu'il lui a donnée.</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a> </span><span class="reference-text">Doctrine qui postule la coexistence de deux principes éternels et inengendrés à l'origine de la création du bien (l'âme, le monde spirituel) et du mal (le corps, le monde matériel).</span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a> </span><span class="reference-text">Doctrine christologique apparue au <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle dans l'Empire romain d'Orient en réaction au nestorianisme, affirmant que le Fils n'a qu'une seule nature, qui est divine, et qui a absorbé sa nature humaine.</span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a> </span><span class="reference-text">Il existe encore une <a href="/wiki/%C3%89glise_catholique_copte" title="Église catholique copte">Église catholique copte</a> faisant partie des Églises catholiques orientales et une Église copte orthodoxe, autocéphale, faisant partie de l'ensemble des Églises des trois conciles.</span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a> </span><span class="reference-text">Terme utilisé pour décrire les deux annexes liturgiques qu'on trouve en général dans une basilique paléochrétienne de part et d'autre de l'abside</span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a> </span><span class="reference-text">Nef transversale qui coupe à angle droit la nef principale d’une église et qui lui donne ainsi la forme symbolique d’une croix latine.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=16" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=16" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style="column-width:24em;"><ol class="references"> <li id="cite_note-Janzen2017-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Janzen2017_1-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Janzen2017_1-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Janzen2017">Janzen 2017</a>. </span> </li> <li id="cite_note-Rathbone2012-2"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-1">b</a> <a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-2">c</a> <a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-3">d</a> <a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-4">e</a> <a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-5">f</a> <a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-6">g</a> et <a href="#cite_ref-Rathbone2012_2-7">h</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Rathbone2012">Rathbone 2012</a>. </span> </li> <li id="cite_note-Cosme2005120-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Cosme2005120_4-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Cosme2005">Cosme 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;120. </span> </li> <li id="cite_note-VirlouvetTranFaure2018109&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;2&lt;/span&gt;_(«_De_la_république_aristocratique_au_principat_d&#39;Auguste_»)-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-VirlouvetTranFaure2018109&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;2&lt;/span&gt;_(«_De_la_république_aristocratique_au_principat_d&#39;Auguste_»)_5-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#VirlouvetTranFaure2018">Virlouvet, Tran et Faure 2018</a>, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr>&#160;2</span> («&#160;De la république aristocratique au principat d'Auguste&#160;»), <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;109. </span> </li> <li id="cite_note-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_53-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_53_6-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Strabon">Strabon</a>, <span class="nowrap">Livre <abbr class="abbr" title="17"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVII</span></abbr></span>, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="paragraphe(s)">§</abbr>&#160;1</span>, 53. </span> </li> <li id="cite_note-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;16&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;4&lt;/span&gt;,_19-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;16&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;4&lt;/span&gt;,_19_7-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Strabon">Strabon</a>, <span class="nowrap">Livre <abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr></span>, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="paragraphe(s)">§</abbr>&#160;4</span>, 19. </span> </li> <li id="cite_note-Dion_Cassius&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;53&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;LIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Dion_Cassius&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;53&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;LIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;_8-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Dion_Cassius">Dion Cassius</a>, <abbr class="abbr" title="53"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">LIII</span></abbr>. </span> </li> <li id="cite_note-Pline&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;6&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_32-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pline&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;6&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VI&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_32_9-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Pline">Pline</a>, <span class="nowrap">Livre <abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr></span>, 32. </span> </li> <li id="cite_note-Alston199866-11"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Alston199866_11-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Alston199866_11-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Alston1998">Alston 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;66. </span> </li> <li id="cite_note-Alston199870-12"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Alston199870_12-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Alston199870_12-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Alston1998">Alston 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;70. </span> </li> <li id="cite_note-Donaldson20002&#39;&#39;Chapter_12:_The_Conflict_over_Isopoliteia:_An_Alexandian_Perspective&#39;&#39;-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Donaldson20002&#39;&#39;Chapter_12:_The_Conflict_over_Isopoliteia:_An_Alexandian_Perspective&#39;&#39;_13-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Donaldson2000">Donaldson 2000</a>, <i>Chapter 12: The Conflict over Isopoliteia: An Alexandian Perspective</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;2. </span> </li> <li id="cite_note-Niremberg-14"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Niremberg_14-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Niremberg_14-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/David_Nirenberg" title="David Nirenberg">David Nirenberg</a>, <i>Antijudaïsme&#160;: Un pilier de la pensée occidentale</i>, chap. 1, 2023, Éd. <a href="/wiki/Labor_et_Fides" title="Labor et Fides">Labor et Fides</a>, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2830917994" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2830917994"><span class="nowrap">978-2830917994</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-Flavius_Josèphe&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;18&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.8.1._;_Philo_of_Alexandria,_&#39;&#39;On_the_Embassy_to_Gaius&#39;&#39;,_&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;30&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XXX&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.201-203-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Flavius_Josèphe&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;18&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVIII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.8.1._;_Philo_of_Alexandria,_&#39;&#39;On_the_Embassy_to_Gaius&#39;&#39;,_&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;30&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XXX&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;.201-203_15-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Flavius_Josèphe">Flavius Josèphe</a>, <abbr class="abbr" title="18"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVIII</span></abbr>.8.1.&#160;; Philo of Alexandria, <i>On the Embassy to Gaius</i>, <abbr class="abbr" title="30"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XXX</span></abbr>.201-203. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199812-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199812_16-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;12. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199813-17"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ritner199813_17-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Ritner199813_17-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;13. </span> </li> <li id="cite_note-Alston199867-68-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Alston199867-68_18-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Alston1998">Alston 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;67-68. </span> </li> <li id="cite_note-Schäfer2003129-130-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Schäfer2003129-130_19-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Schäfer2003">Schäfer 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;129-130. </span> </li> <li id="cite_note-Tacite&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;1&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;I&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_11-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Tacite&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;1&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;I&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_11_20-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Tacite">Tacite</a>, <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>, 11. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199813-14-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199813-14_21-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;13-14. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199814-15-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199814-15_22-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;14-15. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199815-23"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ritner199815_23-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Ritner199815_23-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;15. </span> </li> <li id="cite_note-Lambert199741–42-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lambert199741–42_24-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Lambert1997">Lambert 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;41–42. </span> </li> <li id="cite_note-Vassal200828-25"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Vassal200828_25-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Vassal200828_25-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Vassal2008">Vassal 2008</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;28. </span> </li> <li id="cite_note-Smallwood2001410-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Smallwood2001410_26-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Smallwood2001">Smallwood 2001</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;410. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199816-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199816_27-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;16. </span> </li> <li id="cite_note-VirlouvetTranFaure2018347-348-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-VirlouvetTranFaure2018347-348_28-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#VirlouvetTranFaure2018">Virlouvet, Tran et Faure 2018</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;347-348. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199817-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199817_29-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;17. </span> </li> <li id="cite_note-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_46-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Strabon&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;Livre_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;17&quot;&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;XVII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;&lt;/span&gt;,_&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;paragraphe(s)&quot;_&gt;§&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;1&lt;/span&gt;,_46_30-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Strabon">Strabon</a>, <span class="nowrap">Livre <abbr class="abbr" title="17"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVII</span></abbr></span>, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="paragraphe(s)">§</abbr>&#160;1</span>, 46. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199818-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199818_31-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;18. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199819-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199819_32-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;19. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199830-33"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ritner199830_33-0">a</a> <a href="#cite_ref-Ritner199830_33-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Ritner199830_33-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;30. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci201085-86-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci201085-86_34-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;85-86. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199822-23-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199822-23_35-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;22-23. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci201087-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci201087_36-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;87. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199823-37"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ritner199823_37-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Ritner199823_37-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;23. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci2010«_Mussius_Aemilianus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;page&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;87,_«_Gallienus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;pages&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;80-83&lt;/span&gt;-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci2010«_Mussius_Aemilianus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;page&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;87,_«_Gallienus_»_&lt;abbr_class=&quot;abbr&quot;_title=&quot;pages&quot;&gt;p.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;80-83&lt;/span&gt;_38-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, «&#160;Mussius Aemilianus&#160;» <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;87, «&#160;Gallienus&#160;» <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">80-83</span>. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci201081-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci201081_39-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;81. </span> </li> <li id="cite_note-Watson200431-32-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Watson200431-32_40-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Watson2004">Watson 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;31-32. </span> </li> <li id="cite_note-SartreSartre-Fauriat2014104-108-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-SartreSartre-Fauriat2014104-108_41-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#SartreSartre-Fauriat2014">Sartre et Sartre-Fauriat 2014</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;104-108. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci201095-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci201095_42-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;95. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci2010110-47"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Canduci2010110_47-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Canduci2010110_47-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;110. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199823-24-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199823-24_48-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;23-24. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199824-49"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ritner199824_49-0">a</a> <a href="#cite_ref-Ritner199824_49-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Ritner199824_49-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;24. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci2010120-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci2010120_50-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;120. </span> </li> <li id="cite_note-Daniélou1963295-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Daniélou1963295_51-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Daniélou1963">Daniélou 1963</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;295. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199829-52"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ritner199829_52-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Ritner199829_52-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;29. </span> </li> <li id="cite_note-Marrou1963384-385-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Marrou1963384-385_53-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Marrou1963">Marrou 1963</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;384-385. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199831-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199831_54-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;31. </span> </li> <li id="cite_note-Nicholson20181016-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Nicholson20181016_55-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Nicholson2018">Nicholson 2018</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;1016. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci2010161-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci2010161_56-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;161. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci2010164-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci2010164_57-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;164. </span> </li> <li id="cite_note-Canduci2010172-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Canduci2010172_58-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Canduci2010">Canduci 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;172. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199832-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199832_59-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;32. </span> </li> <li id="cite_note-Ducellier200667-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ducellier200667_60-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ducellier2006">Ducellier 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;67. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199838-61"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ritner199838_61-0">a</a> <a href="#cite_ref-Ritner199838_61-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Ritner199838_61-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;38. </span> </li> <li id="cite_note-Ritner199833-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ritner199833_62-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ritner1998">Ritner 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;33. </span> </li> <li id="cite_note-Ostrogorsky1983115-116_;_121-143-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ostrogorsky1983115-116_;_121-143_63-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ostrogorsky1983">Ostrogorsky 1983</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;115-116&#160;; 121-143. </span> </li> <li id="cite_note-Ostrogorsky1983140-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ostrogorsky1983140_64-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ostrogorsky1983">Ostrogorsky 1983</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;140. </span> </li> <li id="cite_note-Ostrogorsky1983132-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ostrogorsky1983132_65-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ostrogorsky1983">Ostrogorsky 1983</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;132. </span> </li> <li id="cite_note-Ostrogorsky1983141-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ostrogorsky1983141_66-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ostrogorsky1983">Ostrogorsky 1983</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;141. </span> </li> <li id="cite_note-Kaegi199267-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kaegi199267_67-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Kaegi1992">Kaegi 1992</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;67. </span> </li> <li id="cite_note-Christides1993153-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Christides1993153_68-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Christides1993">Christides 1993</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;153. </span> </li> <li id="cite_note-Bruning201840-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Bruning201840_69-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Bruning2018">Bruning 2018</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;40. </span> </li> <li id="cite_note-Kennedy2007162-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kennedy2007162_70-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Kennedy2007">Kennedy 2007</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;162. </span> </li> <li id="cite_note-JördensRiggs201257-73"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-JördensRiggs201257_73-0">a</a> et <a href="#cite_ref-JördensRiggs201257_73-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#JördensRiggs2012">Jördens et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;57. </span> </li> <li id="cite_note-JördensRiggs201258-74"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-JördensRiggs201258_74-0">a</a> <a href="#cite_ref-JördensRiggs201258_74-1">b</a> <a href="#cite_ref-JördensRiggs201258_74-2">c</a> et <a href="#cite_ref-JördensRiggs201258_74-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#JördensRiggs2012">Jördens et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;58. </span> </li> <li id="cite_note-JördensRiggs201259-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-JördensRiggs201259_76-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#JördensRiggs2012">Jördens et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;59. </span> </li> <li id="cite_note-Alston1998140-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Alston1998140_77-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Alston1998">Alston 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;140. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201275-76-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201275-76_78-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;75-76. </span> </li> <li id="cite_note-Alston199837-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Alston199837_79-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Alston1998">Alston 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;37. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201271-72-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201271-72_81-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;71-72. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201272-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201272_82-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;72. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201270-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201270_83-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;70. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201271-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201271_84-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;71. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201274-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201274_85-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;74. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201275-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201275_86-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;75. </span> </li> <li id="cite_note-HaenschRiggs201273-74-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HaenschRiggs201273-74_87-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#HaenschRiggs2012">Haensch et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;73-74. </span> </li> <li id="cite_note-Alston199864-96&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;5&lt;/span&gt;,_«_The_Army_in_action_»-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Alston199864-96&lt;span_class=&quot;nowrap&quot;&gt;&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;chapitre(s)&quot;_&gt;chap.&lt;/abbr&gt;&amp;nbsp;5&lt;/span&gt;,_«_The_Army_in_action_»_88-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Alston1998">Alston 1998</a>, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr>&#160;5</span>, «&#160;The Army in action&#160;», <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;64-96. </span> </li> <li id="cite_note-Maddison200755table_1.14-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Maddison200755table_1.14_89-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Maddison2007">Maddison 2007</a>, table 1.14, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;55. </span> </li> <li id="cite_note-Alston1998108-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Alston1998108_90-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Alston1998">Alston 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;108. </span> </li> <li id="cite_note-KeananNicholson2021-91"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-KeananNicholson2021_91-0">a</a> et <a href="#cite_ref-KeananNicholson2021_91-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#KeananNicholson2021">Keanan et Nicholson 2021</a>. </span> </li> <li id="cite_note-Blouin201223-24-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Blouin201223-24_93-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Blouin2012">Blouin 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;23-24. </span> </li> <li id="cite_note-Christiansen2004-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Christiansen2004_94-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Christiansen2004">Christiansen 2004</a>. </span> </li> <li id="cite_note-Ostrogorsky1983353-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ostrogorsky1983353_95-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Ostrogorsky1983">Ostrogorsky 1983</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;353. </span> </li> <li id="cite_note-Hölbl200122-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hölbl200122_96-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Hölbl2001">Hölbl 2001</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;22. </span> </li> <li id="cite_note-Turner19753-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Turner19753_97-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Turner1975">Turner 1975</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;3. </span> </li> <li id="cite_note-Turner195284-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Turner195284_99-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Turner1952">Turner 1952</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;84. </span> </li> <li id="cite_note-Lewis1995145-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lewis1995145_100-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Lewis1995">Lewis 1995</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;145. </span> </li> <li id="cite_note-Bell1922148-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Bell1922148_101-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Bell1922">Bell 1922</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;148. </span> </li> <li id="cite_note-Naether2019439-102"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Naether2019439_102-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Naether2019439_102-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Naether2019">Naether 2019</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;439. </span> </li> <li id="cite_note-PfeifferRiggs201298-103"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-PfeifferRiggs201298_103-0">a</a> et <a href="#cite_ref-PfeifferRiggs201298_103-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#PfeifferRiggs2012">Pfeiffer et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;98. </span> </li> <li id="cite_note-Pfeiffer2019435-104"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Pfeiffer2019435_104-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Pfeiffer2019435_104-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Pfeiffer2019">Pfeiffer 2019</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;435. </span> </li> <li id="cite_note-Pfeiffer2019437-105"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Pfeiffer2019437_105-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Pfeiffer2019437_105-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Pfeiffer2019">Pfeiffer 2019</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;437. </span> </li> <li id="cite_note-PfeifferRiggs201295,_98-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PfeifferRiggs201295,_98_106-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#PfeifferRiggs2012">Pfeiffer et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;95, 98. </span> </li> <li id="cite_note-PfeifferRiggs201295-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PfeifferRiggs201295_107-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#PfeifferRiggs2012">Pfeiffer et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;95. </span> </li> <li id="cite_note-PfeifferRiggs201292-93-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PfeifferRiggs201292-93_108-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#PfeifferRiggs2012">Pfeiffer et Riggs 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;92-93. </span> </li> <li id="cite_note-Gamil2017-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gamil2017_109-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Gamil2017">Gamil 2017</a>. </span> </li> <li id="cite_note-Meslin2021-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Meslin2021_110-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Meslin2021">Meslin 2021</a>. </span> </li> <li id="cite_note-DayHakolaKahlosTervahauta201628f-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-DayHakolaKahlosTervahauta201628f_113-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#DayHakolaKahlosTervahauta2016">Day <i><abbr class="abbr" title="et alii (« et d’autres »)" lang="la">et al.</abbr></i> 2016</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;28f. </span> </li> <li id="cite_note-Socrate_le_Scolastique&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;7&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_15-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Socrate_le_Scolastique&lt;abbr_class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;7&quot;_&gt;&lt;span_class=&quot;romain&quot;_style=&quot;text-transform:uppercase&quot;&gt;VII&lt;/span&gt;&lt;/abbr&gt;,_15_114-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Socrate_le_Scolastique">Socrate le Scolastique</a>, <abbr class="abbr" title="7"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VII</span></abbr>, 15. </span> </li> <li id="cite_note-Maraval1997355-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Maraval1997355_116-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Maraval1997">Maraval 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;355. </span> </li> <li id="cite_note-Bailey2012189-118"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Bailey2012189_118-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Bailey2012189_118-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Bailey2012">Bailey 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;189. </span> </li> <li id="cite_note-BrookesDarlene2019671-120"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-0">a</a> <a href="#cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-1">b</a> <a href="#cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-2">c</a> et <a href="#cite_ref-BrookesDarlene2019671_120-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#BrookesDarlene2019">Brookes et Darlene 2019</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;671. </span> </li> <li id="cite_note-BrookesDarlene2019671-672-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BrookesDarlene2019671-672_121-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#BrookesDarlene2019">Brookes et Darlene 2019</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;671-672. </span> </li> <li id="cite_note-BrookesDarlene2019673-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BrookesDarlene2019673_123-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#BrookesDarlene2019">Brookes et Darlene 2019</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;673. </span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Annexes">Annexes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=17" title="Modifier la section : Annexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=17" title="Modifier le code source de la section : Annexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&#160;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Roman_Egypt?uselang=fr">Égypte romaine et byzantine</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=18" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=18" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sources_primaires">Sources primaires</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=19" title="Modifier la section : Sources primaires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=19" title="Modifier le code source de la section : Sources primaires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="ouvrage" id="Cassius"><span class="ouvrage" id="Dion_Cassius">Dion Cassius, <cite class="italique"><a href="/wiki/Histoire_romaine_(Dion_Cassius)" title="Histoire romaine (Dion Cassius)">Histoire romaine</a></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+romaine&amp;rft.aulast=Cassius&amp;rft.aufirst=Dion&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><i>Histoire Auguste</i>, (trad. du latin par André Chastagnol, préf. André Chastagnol), Paris, Robert Laffont, coll. «&#160;Bouquins&#160;», 1994, <span class="nowrap">1&#160;245&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr></span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-221-05734-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-221-05734-1"><span class="nowrap">2-221-05734-1</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Josèphe"><span class="ouvrage" id="Flavius_Josèphe">Flavius Josèphe, <cite class="italique"><a href="/wiki/Antiquit%C3%A9s_juda%C3%AFques" title="Antiquités judaïques">Antiquités judaïques</a></cite> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr.wikisource.org/wiki/en:The_Antiquities_of_the_Jews/Book_XVIII#Chapter_8." class="extiw" title="s:en:The Antiquities of the Jews/Book XVIII">lire sur Wikisource</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Antiquit%C3%A9s+juda%C3%AFques&amp;rft.aulast=Jos%C3%A8phe&amp;rft.aufirst=Flavius&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li>Philo of Alexandria, <i>Flaccus</i>, <a class="external text" href="https://en.wikisource.org/wiki/Flaccus#XXI">en ligne</a>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Pline">Pline, <cite class="italique"><a href="/wiki/Histoire_naturelle_(Pline_l%27Ancien)" title="Histoire naturelle (Pline l&#39;Ancien)">Histoire naturelle</a></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+naturelle&amp;rft.au=Pline&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="le_Scolastique"><span class="ouvrage" id="Socrate_le_Scolastique">Socrate le Scolastique, <cite class="italique">Histoire ecclésiastique</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+eccl%C3%A9siastique&amp;rft.au=Socrate+le+Scolastique&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Strabon">Strabon, <cite class="italique"><a href="/wiki/G%C3%A9ographie_(Strabon)" title="Géographie (Strabon)">Géographie</a></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=G%C3%A9ographie&amp;rft.au=Strabon&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Tacite">Tacite, <cite class="italique"><a href="/wiki/Histoires_(Tacite)" title="Histoires (Tacite)">Histoires</a></cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoires&amp;rft.au=Tacite&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sources_secondaires">Sources secondaires</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=20" title="Modifier la section : Sources secondaires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=20" title="Modifier le code source de la section : Sources secondaires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r173029584">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{list-style-type:none;margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>dl>dd{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em;list-style:none}.mw-parser-output .refbegin-100{font-size:100%}</style><div class="refbegin reflist refbegin-hanging-indents columns references-column-width" style="column-width:30em;"> <ul><li><span class="ouvrage" id="Alston1998"><span class="ouvrage" id="Richard_Alston1998"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/w/index.php?title=Richard_Alston_(historien)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Richard Alston (historien) (page inexistante)">Richard Alston</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Alston_(classicist)" class="extiw" title="en:Richard Alston (classicist)"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Richard Alston (classicist)&#160;»">(en)</span></a>, <cite class="italique" lang="en">Soldier and Society in Roman Egypt: A Social History</cite>, London, Routledge, <time>1998</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-415-18606-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-415-18606-3"><span class="nowrap">978-0-415-18606-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Soldier+and+Society+in+Roman+Egypt%3A+A+Social+History&amp;rft.place=London&amp;rft.pub=Routledge&amp;rft.aulast=Alston&amp;rft.aufirst=Richard&amp;rft.date=1998&amp;rft.isbn=978-0-415-18606-3&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Bailey2012"><span class="ouvrage" id="Donald_M._Bailey2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Donald M. Bailey, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Classical Architecture&#160;»</cite>, dans Christina Riggs, <cite class="italique" lang="en">The Oxford Handbook of Roman Egypt</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0199571451" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0199571451"><span class="nowrap">978-0199571451</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Roman+Egypt&amp;rft.atitle=Classical+Architecture&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Bailey&amp;rft.aufirst=Donald+M.&amp;rft.date=2012&amp;rft.isbn=978-0199571451&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Bell1922"><span class="ouvrage" id="Idris_H._Bell1922"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Idris H. Bell, <cite class="italique" lang="en">Journal of Egyptian Archaeology</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;8 (3/4), <time>1922</time><span class="lang-en" lang="en">, «&#160;Hellenic Culture in Egypt&#160;»</span>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">139-155</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Journal+of+Egyptian+Archaeology&amp;rft.atitle=Hellenic+Culture+in+Egypt&amp;rft.aulast=Bell&amp;rft.aufirst=Idris+H.&amp;rft.date=1922&amp;rft.volume=8+%283%2F4%29&amp;rft.pages=139-155&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Blouin2012"><span class="ouvrage" id="Katherine_Blouin2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Katherine Blouin, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Between Water and Sand: Agriculture and Husbandry&#160;»</cite>, dans Christina Riggs, <cite class="italique" lang="en">The Oxford Handbook of Roman Egypt</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0199571451" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0199571451"><span class="nowrap">978-0199571451</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Roman+Egypt&amp;rft.atitle=Between+Water+and+Sand%3A+Agriculture+and+Husbandry&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Blouin&amp;rft.aufirst=Katherine&amp;rft.date=2012&amp;rft.isbn=978-0199571451&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="BrookesDarlene2019"><span class="ouvrage" id="Hedstrom_BrookesL._Darlene2019"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Hedstrom <span class="nom_auteur">Brookes</span> et L. <span class="nom_auteur">Darlene</span>, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Archaeology of Early Christianity in Egypt&#160;»</cite>, dans Willam R. Caraher, W. Davis Thomas, David K. Pettigrew, <cite class="italique" lang="en">The Oxford Handbook of Early Christian Archaeology</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>2019</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-199-36904-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-199-36904-1"><span class="nowrap">978-0-199-36904-1</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">664-684</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Early+Christian+Archaeology&amp;rft.atitle=Archaeology+of+Early+Christianity+in+Egypt&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Brookes&amp;rft.aufirst=Hedstrom&amp;rft.au=Darlene%2C+L.&amp;rft.date=2019&amp;rft.pages=664-684&amp;rft.isbn=978-0-199-36904-1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Bruning2018"><span class="ouvrage" id="Jelle_Bruning2018"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jelle Bruning, <cite class="italique" lang="en">The Rise of a Capital: Al-Fusṭāṭ and Its Hinterland, 18-132/639-750</cite>, Leiden et Boston, Brill, <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-90-04-36635-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-90-04-36635-0"><span class="nowrap">978-90-04-36635-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Rise+of+a+Capital%3A+Al-Fus%E1%B9%AD%C4%81%E1%B9%AD+and+Its+Hinterland%2C+18-132%2F639-750&amp;rft.place=Leiden+et+Boston&amp;rft.pub=Brill&amp;rft.aulast=Bruning&amp;rft.aufirst=Jelle&amp;rft.date=2018&amp;rft.isbn=978-90-04-36635-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Canduci2010"><span class="ouvrage" id="Alexander_Canduci2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Alexander Canduci, <cite class="italique" lang="en">Triumph and Tragedy, The Rise and Fall of Rome’s Immortal Emperors</cite>, Miller Point, Pier 9, <time>2010</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-741-96598-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-741-96598-8"><span class="nowrap">978-1-741-96598-8</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Triumph+and+Tragedy%2C+The+Rise+and+Fall+of+Rome%E2%80%99s+Immortal+Emperors&amp;rft.place=Miller+Point&amp;rft.pub=Pier+9&amp;rft.aulast=Canduci&amp;rft.aufirst=Alexander&amp;rft.date=2010&amp;rft.isbn=978-1-741-96598-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Christiansen2004"><span class="ouvrage" id="Erik_Christiansen2004"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Erik Christiansen, <cite class="italique" lang="en">Coinage in Ancien Egypt: the Hoard Evidence</cite>, Aarhus University Press, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-8-772-88964-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-8-772-88964-1"><span class="nowrap">978-8-772-88964-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Coinage+in+Ancien+Egypt%3A+the+Hoard+Evidence&amp;rft.pub=Aarhus+University+Press&amp;rft.aulast=Christiansen&amp;rft.aufirst=Erik&amp;rft.date=2004&amp;rft.isbn=978-8-772-88964-1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Christides1993"><span class="ouvrage" id="V._Christides1993"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> V. <span class="nom_auteur">Christides</span>, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Miṣr — 1. The Byzantine background, the Arab conquest and the Umayyad period, 602–750&#160;»</cite>, dans C. E. Bosworth, E. van Donzel et Ch. Pellat, <cite class="italique" lang="en">The Encyclopaedia of Islam, New Edition</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;VII: Mif–Naz, Leiden, E. J. Brill, <time>1993</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/90-04-08112-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/90-04-08112-7"><span class="nowrap">90-04-08112-7</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">212–213</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=The+Encyclopaedia+of+Islam%2C+New+Edition&amp;rft.atitle=Mi%E1%B9%A3r+%E2%80%94+1.+The+Byzantine+background%2C+the+Arab+conquest+and+the+Umayyad+period%2C+602%E2%80%93750&amp;rft.place=Leiden&amp;rft.pub=E.+J.+Brill&amp;rft.aulast=Christides&amp;rft.aufirst=V.&amp;rft.date=1993&amp;rft.volume=VII%3A+Mif%E2%80%93Naz&amp;rft.pages=212%E2%80%93213&amp;rft.isbn=90-04-08112-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Cosme2005"><span class="ouvrage" id="Pierre_Cosme2005">Pierre Cosme, <cite class="italique">Auguste</cite>, Paris, Perrin, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Tempus&#160;», <time>2005</time>, 345&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-262-03020-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-262-03020-9"><span class="nowrap">978-2-262-03020-9</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Auguste&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Perrin&amp;rft.aulast=Cosme&amp;rft.aufirst=Pierre&amp;rft.date=2005&amp;rft.tpages=345&amp;rft.isbn=978-2-262-03020-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Ahmad Hasan Dani, &amp; Janos Harmatta, <i>History of Civilizations of Central Asia</i>, Motilal Banarsidass Publ., 1999. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-8-120-81540-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-8-120-81540-7"><span class="nowrap">978-8-120-81540-7</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Daniélou1963"><span class="ouvrage" id="Jean_Daniélou1963">Jean Daniélou, <cite class="italique">Nouvelle histoire de l'Église</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;I, Paris, Seuil, <time>1963</time>, «&#160;Les péripéties de la crise arienne&#160;»<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Nouvelle+histoire+de+l%27%C3%89glise&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Seuil&amp;rft.aulast=Dani%C3%A9lou&amp;rft.aufirst=Jean&amp;rft.date=1963&amp;rft.volume=I&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="DayHakolaKahlosTervahauta2016"><span class="ouvrage" id="J._DayR._HakolaM._KahlosU._Tervahauta2016"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> J. Day, R. Hakola, M. Kahlos et U. Tervahauta, <cite class="italique" lang="en">Spaces in Late Antiquity: Cultural, Theological and Archaeological Perspectives</cite>, Taylor &amp; Francis, <time>2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-317-05179-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-317-05179-4"><span class="nowrap">978-1-317-05179-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Spaces+in+Late+Antiquity%3A+Cultural%2C+Theological+and+Archaeological+Perspectives&amp;rft.pub=Taylor+%26+Francis&amp;rft.aulast=Day&amp;rft.aufirst=J.&amp;rft.au=R.+Hakola&amp;rft.au=M.+Kahlos&amp;rft.au=U.+Tervahauta&amp;rft.date=2016&amp;rft.isbn=978-1-317-05179-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Donaldson2000"><span class="ouvrage" id="Terence_L._Donaldson2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Terence L. Donaldson, <cite class="italique" lang="en">Religious Rivalries and the Struggle for Success in Caesarea Maritima</cite>, Ottawa, Wilfrid Laurier Univ. Press, <time>2000</time>, 345&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-55458-670-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-55458-670-7"><span class="nowrap">978-1-55458-670-7</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Religious+Rivalries+and+the+Struggle+for+Success+in+Caesarea+Maritima&amp;rft.place=Ottawa&amp;rft.pub=Wilfrid+Laurier+Univ.+Press&amp;rft.aulast=Donaldson&amp;rft.aufirst=Terence+L.&amp;rft.date=2000&amp;rft.tpages=345&amp;rft.isbn=978-1-55458-670-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Ducellier2006"><span class="ouvrage" id="Alain_Ducellier2006">Alain Ducellier, <cite class="italique">Byzance et le monde orthodoxe</cite>, Paris, Armand Colin, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;U&#160;», <time>2006</time>, <abbr class="abbr" title="troisième">3<sup>e</sup></abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>, 503&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-200-34699-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-200-34699-7"><span class="nowrap">978-2-200-34699-7</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Byzance+et+le+monde+orthodoxe&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Armand+Colin&amp;rft.edition=3&amp;rft.aulast=Ducellier&amp;rft.aufirst=Alain&amp;rft.date=2006&amp;rft.tpages=503&amp;rft.isbn=978-2-200-34699-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Gamil2017"><span class="ouvrage" id="Marina_Gamil2017">Marina Gamil, «&#160;<cite style="font-style:normal">Coptic: Ancient language still spoken today</cite>&#160;», <i>Egypt today</i>,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2017-08-08" data-sort-value="2017-08-08">8 août 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.egypttoday.com/Article/4/16207/Coptic-Ancient-language-still-spoken-today">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Coptic%3A+Ancient+language+still+spoken+today&amp;rft.jtitle=Egypt+today&amp;rft.aulast=Gamil&amp;rft.aufirst=Marina&amp;rft.date=2017-08-08&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="HaenschRiggs2012"><span class="ouvrage" id="Rudolf_HaenschChristina_Riggs2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Rudolf Haensch et Christina Riggs, <cite class="italique" lang="en">The Roman Army in Egypt. The Oxford Handbook of Roman Egypt</cite>, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780199571451" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780199571451"><span class="nowrap">9780199571451</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Roman+Army+in+Egypt.+The+Oxford+Handbook+of+Roman+Egypt&amp;rft.aulast=Haensch&amp;rft.aufirst=Rudolf&amp;rft.au=Christina+Riggs&amp;rft.date=2012&amp;rft.isbn=9780199571451&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Hölbl2001"><span class="ouvrage" id="Günther_Hölbl2001"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Günther Hölbl, <cite class="italique" lang="en">A History of the Ptolemaic Empire</cite>, Routledge, <time>2001</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-415-23489-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-415-23489-4"><span class="nowrap">978-0-415-23489-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=A+History+of+the+Ptolemaic+Empire&amp;rft.pub=Routledge&amp;rft.aulast=H%C3%B6lbl&amp;rft.aufirst=G%C3%BCnther&amp;rft.date=2001&amp;rft.isbn=978-0-415-23489-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Janzen2017"><span class="ouvrage" id="Mark_Janzen2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Mark Janzen, <cite class="italique" lang="en">Ancient Egypt Population Estimates: Slaves and Citizens</cite>, TheTorah.com, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thetorah.com/article/ancient-egypt-population-estimates-slaves-and-citizens">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Ancient+Egypt+Population+Estimates%3A+Slaves+and+Citizens&amp;rft.pub=TheTorah.com&amp;rft.aulast=Janzen&amp;rft.aufirst=Mark&amp;rft.date=2017&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="JördensRiggs2012"><span class="ouvrage" id="Andrea_JördensChristina_Riggs2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Andrea Jördens et Christina Riggs, <cite class="italique" lang="en">Government, Taxation, and Law. The Oxford Handbook of Roman Egypt</cite>, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780199571451" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780199571451"><span class="nowrap">9780199571451</span></a>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199571451.001.0001.">10.1093/oxfordhb/9780199571451.001.0001.</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Government%2C+Taxation%2C+and+Law.+The+Oxford+Handbook+of+Roman+Egypt&amp;rft.aulast=J%C3%B6rdens&amp;rft.aufirst=Andrea&amp;rft.au=Christina+Riggs&amp;rft.date=2012&amp;rft.isbn=9780199571451&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Foxfordhb%2F9780199571451.001.0001.&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Jouguet1911"><span class="ouvrage" id="Pierre_Jouguet1911"><a href="/wiki/Pierre_Jouguet" title="Pierre Jouguet">Pierre Jouguet</a>, <cite class="italique">La vie municipale dans l'Égypte romaine</cite>, Paris, Fontemoing et Cie éditeurs, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Bibliothèque des Écoles françaises d'Athènes et de Rome <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;104&#160;», <time>1911</time>, XLII &amp; 494 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/bibliothquedes104ecoluoft/page/n7/mode/2up">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+vie+municipale+dans+l%27%C3%89gypte+romaine&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Fontemoing+et+Cie+%C3%A9diteurs&amp;rft.aulast=Jouguet&amp;rft.aufirst=Pierre&amp;rft.date=1911&amp;rft.tpages=XLII+%26+494&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Kaegi1992"><span class="ouvrage" id="Walter_E._Kaegi1992">Walter E. Kaegi, <cite class="italique">Byzantium and the Early Islamic Conquests</cite>, Cambridge, Cambridge University Press, <time>1992</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017/CBO9780511470615">10.1017/CBO9780511470615</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Byzantium+and+the+Early+Islamic+Conquests&amp;rft.place=Cambridge&amp;rft.pub=Cambridge+University+Press&amp;rft.aulast=Kaegi&amp;rft.aufirst=Walter+E.&amp;rft.date=1992&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2FCBO9780511470615&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="KeananNicholson2021"><span class="ouvrage" id="James_KeananOliver_Nicholson2021"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> James Keanan et Oliver Nicholson, <cite class="italique" lang="en">The Oxford Dictionary of Late Antiquity</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>2021</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780198662778.001.0001/acref-9780198662778-e-1628">lire en ligne</a>)</small><span class="lang-en" lang="en">, «&#160;Egypt&#160;»</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Oxford+Dictionary+of+Late+Antiquity&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Keanan&amp;rft.aufirst=James&amp;rft.au=Oliver+Nicholson&amp;rft.date=2021&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Kennedy2007"><span class="ouvrage" id="Hugh_Kennedy2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Hugh Kennedy, <cite class="italique" lang="en">The Great Arab Conquests: How the Spread of Islam Changed the World We Live In</cite>, Philadelphie, Da Capo Press, <time>2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-306-81585-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-306-81585-0"><span class="nowrap">978-0-306-81585-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Great+Arab+Conquests%3A+How+the+Spread+of+Islam+Changed+the+World+We+Live+In&amp;rft.place=Philadelphie&amp;rft.pub=Da+Capo+Press&amp;rft.aulast=Kennedy&amp;rft.aufirst=Hugh&amp;rft.date=2007&amp;rft.isbn=978-0-306-81585-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Lambert1997"><span class="ouvrage" id="Royston_Lambert1997"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Royston Lambert, <cite class="italique" lang="en">Beloved and God: the story of Hadrian and Antinous</cite>, Londres, Phoenix Giants, <time>1997</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-85799-944-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-85799-944-0"><span class="nowrap">978-1-85799-944-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Beloved+and+God%3A+the+story+of+Hadrian+and+Antinous&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Phoenix+Giants&amp;rft.aulast=Lambert&amp;rft.aufirst=Royston&amp;rft.date=1997&amp;rft.isbn=978-1-85799-944-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Lewis1995"><span class="ouvrage" id="Naphtali_Lewis1995"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Naphtali Lewis, <cite class="italique" lang="en">On Governement and Law in Roman Egypt</cite>, Amer Society of Papyrologists, <time>1995</time><span class="lang-en" lang="en">, «&#160;Greco-Roman Egypt: Fact or Fiction?&#160;»</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=On+Governement+and+Law+in+Roman+Egypt&amp;rft.atitle=Greco-Roman+Egypt%3A+Fact+or+Fiction%3F&amp;rft.pub=Amer+Society+of+Papyrologists&amp;rft.aulast=Lewis&amp;rft.aufirst=Naphtali&amp;rft.date=1995&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Maddison2007"><span class="ouvrage" id="Angus_Maddison2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Angus Maddison, <cite class="italique" lang="en">Contours of the World Economy, 1–2030 AD: Essays in Macro-Economic History</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-922721-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-922721-1"><span class="nowrap">978-0-19-922721-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Contours+of+the+World+Economy%2C+1%E2%80%932030+AD%3A+Essays+in+Macro-Economic+History&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Maddison&amp;rft.aufirst=Angus&amp;rft.date=2007&amp;rft.isbn=978-0-19-922721-1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Maraval1997"><span class="ouvrage" id="Pierre_Maraval1997">Pierre Maraval, <cite class="italique">Le christianisme de Constantin à la conquête arabe</cite>, Oxford, PUF, <time>1997</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-130-54883-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-130-54883-6"><span class="nowrap">978-2-130-54883-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Le+christianisme+de+Constantin+%C3%A0+la+conqu%C3%AAte+arabe&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=PUF&amp;rft.aulast=Maraval&amp;rft.aufirst=Pierre&amp;rft.date=1997&amp;rft.isbn=978-2-130-54883-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Marrou1963"><span class="ouvrage" id="Henri_Marrou1963">Henri Marrou, <cite class="italique">Nouvelle histoire de l'Église</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;I, Paris, Seuil, <time>1963</time>, «&#160;Seconde partie. Du concile d'Ephèse au concile de Chalcédoine&#160;»<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Nouvelle+histoire+de+l%27%C3%89glise&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Seuil&amp;rft.aulast=Marrou&amp;rft.aufirst=Henri&amp;rft.date=1963&amp;rft.volume=I&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Meslin2021"><span class="ouvrage" id="Michel_Meslin2021">Michel Meslin, «&#160;<cite style="font-style:normal">Arianisme</cite>&#160;», <i>Encyclopedia Universalis</i>,&#8206; <time>2021</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/arianisme/">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Arianisme&amp;rft.jtitle=Encyclopedia+Universalis&amp;rft.aulast=Meslin&amp;rft.aufirst=Michel&amp;rft.date=2021&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Naether2019"><span class="ouvrage" id="Fraziska_Naether2019"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Fraziska Naether, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;New Deities and New Habits&#160;»</cite>, dans Katelijn Vandorpe, <cite class="italique" lang="en">A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt</cite>, Willey, <time>2019</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-118-42847-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-118-42847-4"><span class="nowrap">978-1-118-42847-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=A+Companion+to+Greco-Roman+and+Late+Antique+Egypt&amp;rft.atitle=New+Deities+and+New+Habits&amp;rft.pub=Willey&amp;rft.aulast=Naether&amp;rft.aufirst=Fraziska&amp;rft.date=2019&amp;rft.isbn=978-1-118-42847-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Phillip Naylor, <i>North Africa: A History from Antiquity to the Present</i>, University of Texas Press, 2015, <span class="nowrap">412&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr></span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-292-76190-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-292-76190-2"><span class="nowrap">978-0-292-76190-2</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Nicholson2018"><span class="ouvrage" id="Oliver_Nicholson2018"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Oliver Nicholson, <cite class="italique" lang="en">The Oxford Dictionary of Late Antiquity</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-256246-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-256246-3"><span class="nowrap">978-0-19-256246-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Oxford+Dictionary+of+Late+Antiquity&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Nicholson&amp;rft.aufirst=Oliver&amp;rft.date=2018&amp;rft.isbn=978-0-19-256246-3&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Ostrogorsky1983"><span class="ouvrage" id="Georges_Ostrogorsky1983">Georges Ostrogorsky, <cite class="italique">Histoire de l’État byzantin</cite>, Paris, Payot, <time>1983</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 1956) <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-228-07061-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-228-07061-0"><span class="nowrap">2-228-07061-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+de+l%E2%80%99%C3%89tat+byzantin&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Payot&amp;rft.aulast=Ostrogorsky&amp;rft.aufirst=Georges&amp;rft.date=1983&amp;rft.isbn=2-228-07061-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Pfeiffer2019"><span class="ouvrage" id="Stefan_Pfeiffer2019"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Stefan Pfeiffer, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;A Successful Ruler and Imperial Cult&#160;»</cite>, dans Katelijn Vandorpe, <cite class="italique" lang="en">A Companion to Greco-Roman and Late Antique Egypt</cite>, Willey, <time>2019</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-118-42847-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-118-42847-4"><span class="nowrap">978-1-118-42847-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=A+Companion+to+Greco-Roman+and+Late+Antique+Egypt&amp;rft.atitle=A+Successful+Ruler+and+Imperial+Cult&amp;rft.pub=Willey&amp;rft.aulast=Pfeiffer&amp;rft.aufirst=Stefan&amp;rft.date=2019&amp;rft.isbn=978-1-118-42847-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="PfeifferRiggs2012"><span class="ouvrage" id="Stefan_PfeifferChristina_Riggs2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Stefan Pfeiffer et Christina Riggs, <cite class="italique" lang="en">The Imperial Cult in Egypt. The Oxford Handbook of Roman Egypt</cite>, Oxford University Press, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780199571451" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780199571451"><span class="nowrap">9780199571451</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199571451.001.0001/oxfordhb-9780199571451-e-7.">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Imperial+Cult+in+Egypt.+The+Oxford+Handbook+of+Roman+Egypt&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Pfeiffer&amp;rft.aufirst=Stefan&amp;rft.au=Christina+Riggs&amp;rft.date=2012&amp;rft.isbn=9780199571451&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Rathbone2012"><span class="ouvrage" id="Dominic_Rathbone2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Dominic Rathbone, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Egypt: Roman&#160;»</cite>, dans Simon Hornblower, Antony Spawforth, Esther Eidinow, <cite class="italique" lang="en">The Oxford Classical Dictionary</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>2012</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-954556-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-954556-8"><span class="nowrap">978-0-19-954556-8</span></a>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199571451.001.0001.">10.1093/oxfordhb/9780199571451.001.0001.</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=The+Oxford+Classical+Dictionary&amp;rft.atitle=Egypt%3A+Roman&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.edition=4&amp;rft.aulast=Rathbone&amp;rft.aufirst=Dominic&amp;rft.date=2012&amp;rft.isbn=978-0-19-954556-8&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Foxfordhb%2F9780199571451.001.0001.&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Ritner1998"><span class="ouvrage" id="Robert_K._Ritner1998"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Robert_K._Ritner" title="Robert K. Ritner">Robert K. Ritner</a>, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Egypt under Roman Rule: the Legacy of Ancient Egypt&#160;»</cite>, dans Carl F. Petry, <cite class="italique" lang="en">Islamic Egypt: 640-1517, The Cambridge History of Egypt</cite>, Cambridge, Cambridge University Press, <time>1998</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-139-05337-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-139-05337-2"><span class="nowrap">978-1-139-05337-2</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">1-33</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=Islamic+Egypt%3A+640-1517%2C+The+Cambridge+History+of+Egypt&amp;rft.atitle=Egypt+under+Roman+Rule%3A+the+Legacy+of+Ancient+Egypt&amp;rft.place=Cambridge&amp;rft.pub=Cambridge+University+Press&amp;rft.aulast=Ritner&amp;rft.aufirst=Robert+K.&amp;rft.date=1998&amp;rft.pages=1-33&amp;rft.isbn=978-1-139-05337-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> Maurice Sartre, <i>L’Orient romain. Provinces et sociétés provinciales en Méditerranée orientale d’Auguste aux Sévères (31 av. J.-C. – 235 apr. J.-C.)</i>, Paris, Seuil, 1991, <span class="nowrap">631&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr></span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-02-012705-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-02-012705-9"><span class="nowrap">2-02-012705-9</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="SartreSartre-Fauriat2014"><span class="ouvrage" id="Maurice_SartreAnnie_Sartre-Fauriat2014">Maurice Sartre et Annie Sartre-Fauriat, <cite class="italique">Zénobie&#160;: de Palmyre à Rome</cite>, Paris, Perrin, <time>2014</time>, 348&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-262-04097-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-262-04097-0"><span class="nowrap">978-2-262-04097-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Z%C3%A9nobie+%3A+de+Palmyre+%C3%A0+Rome&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Perrin&amp;rft.aulast=Sartre&amp;rft.aufirst=Maurice&amp;rft.au=Annie+Sartre-Fauriat&amp;rft.date=2014&amp;rft.tpages=348&amp;rft.isbn=978-2-262-04097-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Schäfer2003"><span class="ouvrage" id="Peter_Schäfer2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Peter Schäfer, <cite class="italique" lang="en">The History of the Jews in the Greco-Roman World: The Jews of Palestine from Alexander the Great to the Arab</cite>, Conquest Routledge, <time>2003</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-134-40317-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-134-40317-2"><span class="nowrap">978-1-134-40317-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+History+of+the+Jews+in+the+Greco-Roman+World%3A+The+Jews+of+Palestine+from+Alexander+the+Great+to+the+Arab&amp;rft.pub=Conquest+Routledge&amp;rft.aulast=Sch%C3%A4fer&amp;rft.aufirst=Peter&amp;rft.date=2003&amp;rft.isbn=978-1-134-40317-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Smallwood2001"><span class="ouvrage" id="E._Mary_Smallwood2001"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> E. Mary Smallwood, <cite class="italique" lang="en">The Jews Under Roman Rule from Pompey to Diocletian: a Study in Political Relations</cite>, Leiden, Brill, <time>2001</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-391-04155-X" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-391-04155-X"><span class="nowrap">0-391-04155-X</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Jews+Under+Roman+Rule+from+Pompey+to+Diocletian%3A+a+Study+in+Political+Relations&amp;rft.place=Leiden&amp;rft.pub=Brill&amp;rft.aulast=Smallwood&amp;rft.date=2001&amp;rft.isbn=0-391-04155-X&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Turner1975"><span class="ouvrage" id="E.G._Turner1975"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> E.G. Turner, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Oxyrhynchus and Rome&#160;»</cite>, dans <cite class="italique" lang="en">Harvard Studies in Classical Philology</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;79, <time>1975</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=Harvard+Studies+in+Classical+Philology&amp;rft.atitle=Oxyrhynchus+and+Rome&amp;rft.aulast=Turner&amp;rft.aufirst=E.G.&amp;rft.date=1975&amp;rft.volume=79&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Turner1952"><span class="ouvrage" id="E.G._Turner1952"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> E.G. Turner, <cite style="font-style:normal" lang="en">«&#160;Roman Oxyrhynchus&#160;»</cite>, dans <cite class="italique" lang="en">Journal of Egyptian Archeology</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;38, <time>1952</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.btitle=Journal+of+Egyptian+Archeology&amp;rft.atitle=Roman+Oxyrhynchus&amp;rft.aulast=Turner&amp;rft.aufirst=E.G.&amp;rft.date=1952&amp;rft.volume=38&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Vassal2008"><span class="ouvrage" id="Véronique_Vassal2008">Véronique Vassal, «&#160;<cite style="font-style:normal">Le nouvel Hadrien</cite>&#160;», <i>L'Histoire</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;335,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2008-10" data-sort-value="2008-10">octobre 2008</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Le+nouvel+Hadrien&amp;rft.jtitle=L%27Histoire&amp;rft.issue=335&amp;rft.aulast=Vassal&amp;rft.aufirst=V%C3%A9ronique&amp;rft.date=2008-10&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="VirlouvetTranFaure2018"><span class="ouvrage" id="Catherine_VirlouvetNicolas_TranPatrice_Faure2018">Catherine Virlouvet (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>), Nicolas Tran et Patrice Faure, <cite class="italique">Rome, cité universelle&#160;: De César à Caracalla 70 av J.-C.-212 apr. J.-C.</cite>, Éditions Belin, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Mondes anciens&#160;», <time>2018</time>, 880&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7011-6496-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7011-6496-0"><span class="nowrap">978-2-7011-6496-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Rome%2C+cit%C3%A9+universelle+%3A+De+C%C3%A9sar+%C3%A0+Caracalla+70+av+J.-C.-212+apr.+J.-C.&amp;rft.pub=%C3%89ditions+Belin&amp;rft.aulast=Virlouvet&amp;rft.aufirst=Catherine&amp;rft.au=Nicolas+Tran&amp;rft.au=Patrice+Faure&amp;rft.date=2018&amp;rft.tpages=880&amp;rft.isbn=978-2-7011-6496-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Watson2004"><span class="ouvrage" id="Alaric_Watson2004"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Alaric Watson, <cite class="italique" lang="en">Aurelian and the Third Century</cite>, Routledge, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0415301879" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0415301879"><span class="nowrap">978-0415301879</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Aurelian+and+the+Third+Century&amp;rft.pub=Routledge&amp;rft.aulast=Watson&amp;rft.aufirst=Alaric&amp;rft.date=2004&amp;rft.isbn=978-0415301879&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89gypte+romaine+et+byzantine"></span></span></span></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=21" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=21" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_de_l%27%C3%89gypte" title="Histoire de l&#39;Égypte">Histoire de l'Égypte</a></li> <li><a href="/wiki/Religion_de_l%27%C3%89gypte_antique" title="Religion de l&#39;Égypte antique">Religion de l'Égypte antique</a></li> <li><a href="/wiki/Legio_III_Cyrenaica" title="Legio III Cyrenaica">Legio III Cyrenaica</a></li> <li><a href="/wiki/Legio_XXII_Deiotariana" title="Legio XXII Deiotariana">Legio XXII Deiotariana</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Coptes" title="Coptes">Coptes</a>, <a href="/wiki/Art_copte" title="Art copte">Art copte</a>, <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_copte_du_Caire" title="Musée copte du Caire">Musée copte du Caire</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A8res_du_d%C3%A9sert" title="Mères du désert">Mères du désert</a>, <a href="/wiki/P%C3%A8res_du_d%C3%A9sert" title="Pères du désert">Pères du désert</a></li> <li><a href="/wiki/Ouadi_Natroun" title="Ouadi Natroun">Ouadi Natroun</a> ou <i>désert de Scété</i></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_de_l%27%C3%89gypte_hell%C3%A9nistique_et_romaine" title="Histoire des Juifs de l&#39;Égypte hellénistique et romaine">Histoire des Juifs de l'Égypte hellénistique et romaine</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89meutes_antijuives_d%27Alexandrie" title="Émeutes antijuives d&#39;Alexandrie">Émeutes antijuives d'Alexandrie</a> (38)</li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_jud%C3%A9o-romaine" title="Première guerre judéo-romaine">Première guerre judéo-romaine</a> (66-73)</li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_provinces_romaines" title="Liste des provinces romaines">Liste des provinces romaines</a></li> <li><a href="/wiki/Itin%C3%A9raire_d%27Antonin" title="Itinéraire d&#39;Antonin">Itinéraire d'Antonin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Liste_des_anciennes_cit%C3%A9s_d%27%C3%89gypte&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Liste des anciennes cités d&#39;Égypte (page inexistante)">Liste des anciennes cités d'Égypte</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ancient_Egyptian_towns_and_cities" class="extiw" title="en:List of ancient Egyptian towns and cities"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;List of ancient Egyptian towns and cities&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_noms_latins_des_villes_d%27Afrique" title="Liste des noms latins des villes d&#39;Afrique">Liste des noms latins des villes d'Afrique</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Ob%C3%A9lisques_de_Rome" title="Obélisques de Rome">Obélisques de Rome</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cole_n%C3%A9oplatonicienne_d%27Alexandrie" title="École néoplatonicienne d&#39;Alexandrie">École néoplatonicienne d'Alexandrie</a>, <a href="/wiki/Hypatie" title="Hypatie">Hypatie</a></li> <li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_d%27Alexandrie" title="Bibliothèque d&#39;Alexandrie">Bibliothèque d'Alexandrie</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;veaction=edit&amp;section=22" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;action=edit&amp;section=22" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notice dans un dictionnaire ou une encyclopédie généraliste<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q202311?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//Aegyptus/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l&#39;information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q202311?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85041290">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9811781933105606">Pologne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007533496205171">Israël</a></span></li> </ul></div></li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Kings and Generals. «&#160;Why Was Egypt Crucial for the Roman Empire?&#160;», <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=BaCaFpAtm48">en ligne</a> You Tube</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Prof- Versluys. «&#160;LIVE lecture: Egypt In the Roman World&#160;», <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=wD7TBAYxTBken">ligne</a> You Tube</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> AVP123. «&#160;History of Roman Egypt, North Africa&#160;», <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=pVf9G1MAMMw">en ligne</a> You Tube</li></ul> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/l_egypte_des_romains_de_l_exploitation_a_la_provincialisation.asp">L'Égypte des Romains, de l'exploitation à la provincialisation</a></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style="background-color:#FAB1B1;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Provinces_romaines" title="Modèle:Palette Provinces romaines"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Provinces_romaines&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Provinces_romaines" title="Provinces romaines">Provinces</a> de l’<a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">Empire romain</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Hispanie" title="Hispanie">Hispanie</a></th> <td class="navbox-list" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/B%C3%A9tique" title="Bétique">Bétique</a></li> <li><a href="/wiki/Lusitanie" title="Lusitanie">Lusitanie</a></li> <li><a href="/wiki/Tarraconaise" title="Tarraconaise">Tarraconaise</a> <ul><li><a href="/wiki/Hispanie_cit%C3%A9rieure" title="Hispanie citérieure">Hispanie citérieure</a></li> <li><a href="/wiki/Hispanie_ult%C3%A9rieure" title="Hispanie ultérieure">Hispanie ultérieure</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Gallaecia" title="Gallaecia">Gallaecia</a></li> <li><a href="/wiki/Carthaginoise" title="Carthaginoise">Carthaginoise</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Gaule_romaine" title="Gaule romaine">Gaule</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Gaule_aquitaine" title="Gaule aquitaine">Aquitaine</a></li> <li><a href="/wiki/Gaule_belgique" title="Gaule belgique">Belgique</a></li> <li><a href="/wiki/Gaule_lyonnaise" title="Gaule lyonnaise">Lyonnaise</a></li> <li><a href="/wiki/Gaule_narbonnaise" title="Gaule narbonnaise">Narbonnaise</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">Germanie</a></th> <td class="navbox-list" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Germanie_(province_romaine)" title="Germanie (province romaine)">Germanie</a> <small>(de -7 à 9)</small></li> <li><a href="/wiki/Germanie_inf%C3%A9rieure" title="Germanie inférieure">Germanie inférieure</a></li> <li><a href="/wiki/Germanie_sup%C3%A9rieure" title="Germanie supérieure">Germanie supérieure</a></li> <li><a href="/wiki/Germanie_premi%C3%A8re" title="Germanie première">Germanie première</a></li> <li><a href="/wiki/Maxima_Sequanorum" title="Maxima Sequanorum">Séquanaise</a></li> <li><a href="/wiki/Norique" title="Norique">Norique</a></li> <li><a href="/wiki/Rh%C3%A9tie" title="Rhétie">Rhétie</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Grande-Bretagne" title="Grande-Bretagne">Grande-Bretagne</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background-color:white;"><a href="/wiki/Bretagne_(province_romaine)" title="Bretagne (province romaine)">Bretagne</a> (jusqu'en 210), puis <a href="/wiki/Bretagne_inf%C3%A9rieure" title="Bretagne inférieure">Bretagne inférieure</a> (divisée en 293 en <a href="/wiki/Flavie_c%C3%A9sarienne" title="Flavie césarienne">Flavie césarienne</a> et <a href="/wiki/Bretagne_seconde" title="Bretagne seconde">Bretagne seconde</a>) et <a href="/wiki/Bretagne_sup%C3%A9rieure" title="Bretagne supérieure">Bretagne supérieure</a> (divisée en 293 en <a href="/wiki/Maxime_C%C3%A9sarienne" title="Maxime Césarienne">Maxime Césarienne</a> et <a href="/wiki/Britannia_Prima" title="Britannia Prima">Bretagne première</a>)</td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Alpes" title="Alpes">Alpes</a>, <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a> et abords</th> <td class="navbox-list" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Italie_(%C3%A9poque_romaine)" title="Italie (époque romaine)">Italie</a> (statut spécial, <i>XI regiones</i>)</li> <li><a href="/wiki/Alpes_cottiennes" title="Alpes cottiennes">Alpes cottiennes</a></li> <li><a href="/wiki/Alpes_gr%C3%A9es" title="Alpes grées">Alpes grées</a></li> <li><a href="/wiki/Alpes_maritimes_(province_romaine)" title="Alpes maritimes (province romaine)">Alpes maritimes</a></li> <li><a href="/wiki/Alpes_pennines" title="Alpes pennines">Alpes pennines</a></li> <li><a href="/wiki/Corse-Sardaigne" title="Corse-Sardaigne">Corse-Sardaigne</a></li> <li><a href="/wiki/Sicile_(province_romaine)" title="Sicile (province romaine)">Sicile</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Illyrie" title="Illyrie">Illyrie</a> et <a href="/wiki/Balkans" title="Balkans">Balkans</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Acha%C3%AFe_(province_romaine)" title="Achaïe (province romaine)">Achaïe</a></li> <li><a href="/wiki/Dalmatie" title="Dalmatie">Dalmatie</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89pire" title="Épire">Épire</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%8Eles_(province_romaine)" title="Îles (province romaine)">Îles</a></li> <li><a href="/wiki/Mac%C3%A9doine_(province_romaine)" title="Macédoine (province romaine)">Macédoine</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9sie#La_Mésie_romaine" title="Mésie">Mésie inférieure</a> (<a href="/wiki/Dacie_aur%C3%A9lienne" title="Dacie aurélienne">Dacie aurélienne</a> détachée vers 270)</li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9sie#La_Mésie_romaine" title="Mésie">Mésie supérieure</a></li> <li><a href="/wiki/Pannonie" title="Pannonie">Pannonie</a> (divisée en 105 en <a href="/wiki/Pannonie_inf%C3%A9rieure" title="Pannonie inférieure">Pannonie inférieure</a> et <a href="/wiki/Pannonie_sup%C3%A9rieure" title="Pannonie supérieure">Pannonie supérieure</a>)</li> <li><a href="/wiki/Thrace_(province_romaine)" title="Thrace (province romaine)">Thrace</a> <ul><li><a href="/wiki/H%C3%A9mimont" title="Hémimont">Hémimont</a>, <a href="/wiki/Rhodopes#Chronologie" title="Rhodopes">province de Rhodopes</a>, <a href="/wiki/Europe_(province_romaine)" title="Europe (province romaine)">Europe (province romaine)</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Dacie" title="Dacie">Dacie</a> et abords</th> <td class="navbox-list" style="background-color:white;"><a href="/wiki/Dacie_trajane" title="Dacie trajane">Dacie</a> (jusqu'en 129, puis Dacies <a href="/w/index.php?title=Dacie_inf%C3%A9rieure&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Dacie inférieure (page inexistante)">inférieure</a>, <a href="/w/index.php?title=Dacie_sup%C3%A9rieure&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Dacie supérieure (page inexistante)">supérieure</a> et <a href="/w/index.php?title=Dacie_Porolissensis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Dacie Porolissensis (page inexistante)">Porolissensis</a> jusqu'à <a href="/wiki/Marc_Aur%C3%A8le" title="Marc Aurèle">Marc Aurèle</a>, puis <a href="/wiki/Dacie_trajane" title="Dacie trajane">Trois Dacies</a> jusque vers 270)</td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Anatolie" title="Anatolie">Anatolie</a> et <a href="/wiki/Caucase" title="Caucase">Caucase</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Asie_(province_romaine)" title="Asie (province romaine)">Asie proconsulaire</a></li> <li><a href="/wiki/Bithynie" title="Bithynie">Bithynie</a>-<a href="/wiki/Royaume_du_Pont" title="Royaume du Pont">Pont</a></li> <li><a href="/wiki/Cappadoce" title="Cappadoce">Cappadoce</a></li> <li><a href="/wiki/Cilicie" title="Cilicie">Cilicie</a></li> <li><a href="/wiki/Chypre_(province_romaine)" title="Chypre (province romaine)">Chypre</a></li> <li><a href="/wiki/Galatie" title="Galatie">Galatie</a></li> <li><a href="/wiki/Lycie" title="Lycie">Lycie</a>-<a href="/wiki/Pamphylie" title="Pamphylie">Pamphylie</a></li> <li><a href="/wiki/Osro%C3%A8ne" title="Osroène">Osroène</a> (à partir de 195)</li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie_(province_romaine)" title="Mésopotamie (province romaine)">Mésopotamie</a> (à partir de 198)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Proche-Orient" title="Proche-Orient">Proche-Orient</a></th> <td class="navbox-list" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Arabie_(province_romaine)" title="Arabie (province romaine)">Arabie</a></li> <li><a href="/wiki/Jud%C3%A9e_(province_romaine)" title="Judée (province romaine)">Judée</a> (jusqu'à <a href="/wiki/Hadrien" title="Hadrien">Hadrien</a> puis <a href="/wiki/Syrie-Palestine" title="Syrie-Palestine">Syrie-Palestine</a>)</li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Syrie_(province_romaine)" title="Syrie (province romaine)">Syrie</a> (jusqu'en 194, puis <a href="/wiki/C%C5%93l%C3%A9-Syrie_(province_romaine)" title="Cœlé-Syrie (province romaine)">Cœlé-Syrie</a> et <a href="/wiki/Syrie-Ph%C3%A9nicie_(province_romaine)" title="Syrie-Phénicie (province romaine)">Syrie-Phénicie</a>)</span></li> <li><a href="/wiki/Royaume_d%27Arm%C3%A9nie#Une_éphémère_province_romaine" title="Royaume d&#39;Arménie">Arménie</a> (115 - 117)</li> <li><a href="/wiki/Assyrie_(province_romaine)" title="Assyrie (province romaine)">Assyrie</a> (115 - 117)</li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie_(province_romaine)" title="Mésopotamie (province romaine)">Mésopotamie</a> (115 - 117)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background-color:#ffdddd;width:150px"><a href="/wiki/Afrique_romaine" title="Afrique romaine">Afrique</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="background-color:white;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Province_d%27Afrique" title="Province d&#39;Afrique">Afrique proconsulaire</a> (<a href="/wiki/Numidie_(province_romaine)" title="Numidie (province romaine)">Numidie</a> détachée à partir de 193)</li> <li><a href="/wiki/Cr%C3%A8te_et_Cyr%C3%A9na%C3%AFque" title="Crète et Cyrénaïque">Crète et Cyrénaïque</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Égypte</a></li> <li><a href="/wiki/Maur%C3%A9tanie_c%C3%A9sarienne" title="Maurétanie césarienne">Maurétanie césarienne</a></li> <li><a href="/wiki/Maur%C3%A9tanie_tingitane" title="Maurétanie tingitane">Maurétanie tingitane</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="background-color:#ffdddd" colspan="2"><small>Des conquêtes de <a href="/wiki/Trajan" title="Trajan">Trajan</a> jusqu'aux réformes de <a href="/wiki/Diocl%C3%A9tien" title="Dioclétien">Dioclétien</a>, ordonnées par régions géographiques d'ouest en est</small> — <b><a href="/wiki/Portail:Rome_antique" title="Portail:Rome antique">Portail de la Rome antique</a></b></td></tr></tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style="background:#EFEFDD;"> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style="background:#CCCCAA;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Dynasties_de_l%27%C3%89gypte_antique" title="Modèle:Palette Dynasties de l&#39;Égypte antique"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Dynasties_de_l%27%C3%89gypte_antique&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Histoire_de_l%27%C3%89gypte_antique" title="Histoire de l&#39;Égypte antique">Histoire de l’Égypte antique</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/P%C3%A9riode_pr%C3%A9dynastique_%C3%A9gyptienne" title="Période prédynastique égyptienne">Période prédynastique</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Dynastie_%C3%A9gyptienne_z%C3%A9ro" title="Dynastie égyptienne zéro">Dynastie 0</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/P%C3%A9riode_thinite" title="Période thinite">Période thinite</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ire_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="Ire dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="première">I<sup>re</sup></abbr>&#160;dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/IIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="IIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Deuxième">II<sup>e</sup></abbr>&#160;dynastie</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/Ancien_Empire" title="Ancien Empire">Ancien Empire</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/IIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="IIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Troisième">III<sup>e</sup></abbr>&#160;dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/IVe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="IVe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Quatrième">IV<sup>e</sup></abbr>&#160;dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/Ve_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="Ve dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Cinquième">V<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/VIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="VIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Sixième">VI<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_P%C3%A9riode_interm%C3%A9diaire" title="Première Période intermédiaire">Première Période intermédiaire</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/VIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="VIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Septième">VII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/VIIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="VIIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Huitième">VIII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/IXe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="IXe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Neuvième">IX<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/H%C3%A9racl%C3%A9opolis_Magna" title="Héracléopolis Magna">héracléopolitaine</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Xe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="Xe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Dixième">X<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/H%C3%A9racl%C3%A9opolis_Magna" title="Héracléopolis Magna">héracléopolitaine</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Onzième">XI<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/Th%C3%A8bes_(%C3%89gypte)" title="Thèbes (Égypte)">thébaine</a> uniquement)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/Moyen_Empire" title="Moyen Empire">Moyen Empire</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/XIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Onzième">XI<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(Égypte entière)</small></li> <li><a href="/wiki/XIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Douzième">XII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_P%C3%A9riode_interm%C3%A9diaire" title="Deuxième Période intermédiaire">Deuxième Période intermédiaire</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/XIIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XIIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Treizième">XIII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a> entière puis <a href="/wiki/Th%C3%A8bes_(%C3%89gypte)" title="Thèbes (Égypte)">thébaine</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XIVe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XIVe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Quatorzième">XIV<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(du <a href="/wiki/Delta_du_Nil" title="Delta du Nil">Delta du Nil</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XVe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XVe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Quinzième">XV<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/Hyks%C3%B4s" title="Hyksôs">Hyksôs</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XVIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XVIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Seizième">XVI<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/Th%C3%A8bes_(%C3%89gypte)" title="Thèbes (Égypte)">thébaine</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Dynastie_d%27Abydos" title="Dynastie d&#39;Abydos">Dynastie d'Abydos</a></li> <li><a href="/wiki/XVIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XVIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Dix-septième">XVII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/Th%C3%A8bes_(%C3%89gypte)" title="Thèbes (Égypte)">thébaine</a>)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/Nouvel_Empire" title="Nouvel Empire">Nouvel Empire</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/XVIIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XVIIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Dix-huitième">XVIII<sup>e</sup></abbr>&#160;dynastie</a> <small>(dont la <a href="/wiki/P%C3%A9riode_amarnienne" title="Période amarnienne">période amarnienne</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XIXe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XIXe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Dix-neuvième">XIX<sup>e</sup></abbr></a> et <a href="/wiki/XXe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXe dynastie égyptienne"><span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="Vingtième">XX<sup>e</sup></abbr> dynastie</span>s</a> <small>(<a href="/wiki/%C3%89poque_ramesside" title="Époque ramesside">époque ramesside</a>)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_P%C3%A9riode_interm%C3%A9diaire" title="Troisième Période intermédiaire">Troisième Période intermédiaire</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/XXIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXIe dynastie égyptienne"><span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="Vingt-et-unième">XXI<sup>e</sup></abbr> dynastie</span></a> <small>(de <a href="/wiki/Tanis" title="Tanis">Tanis</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XXIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-deuxième">XXII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(de <a href="/wiki/Tell_Basta" title="Tell Basta">Bubastis</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XXIIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXIIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-troisième">XXIII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(de <a href="/wiki/L%C3%A9ontopolis" title="Léontopolis">Léontopolis</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XXIVe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXIVe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-quatrième">XXIV<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(de <a href="/wiki/Sa%C3%AFs" title="Saïs">Saïs</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XXVe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXVe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-cinquième">XXV<sup>e</sup></abbr>&#160;dynastie</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume_de_Koush" title="Royaume de Koush">koushite</a>)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;"><a href="/wiki/Basse_%C3%89poque" title="Basse Époque">Basse Époque</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/XXVIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXVIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-sixième">XXVI<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(de <a href="/wiki/Sa%C3%AFs" title="Saïs">Saïs</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XXVIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXVIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-septième">XXVII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<abbr class="abbr" title="Première">1<sup>re</sup></abbr> <a href="/wiki/P%C3%A9riodes_perses_dans_l%27%C3%89gypte_antique" title="Périodes perses dans l&#39;Égypte antique">dynastie achéménide</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/XXVIIIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXVIIIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-huitième">XXVIII<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/XXIXe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXIXe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Vingt-neuvième">XXIX<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/XXXe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXXe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Trentième">XXX<sup>e</sup></abbr> dynastie</a></li> <li><a href="/wiki/XXXIe_dynastie_%C3%A9gyptienne" title="XXXIe dynastie égyptienne"><abbr class="abbr" title="Trente-et-unième">XXXI<sup>e</sup></abbr> dynastie</a> <small>(<abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> <a href="/wiki/P%C3%A9riodes_perses_dans_l%27%C3%89gypte_antique" title="Périodes perses dans l&#39;Égypte antique">dynastie achéménide</a>)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#CCCCAA;">Égypte gréco-romaine</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;; background:#EFEFDD;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/P%C3%A9riode_mac%C3%A9donienne_de_l%27%C3%89gypte_antique" title="Période macédonienne de l&#39;Égypte antique">Période macédonienne</a> <small>(d’<a href="/wiki/Alexandre_le_Grand" title="Alexandre le Grand">Alexandre le Grand</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Dynastie_lagide" title="Dynastie lagide">Dynastie des Ptolémées</a> <small>(<a href="/wiki/Royaume_lagide" title="Royaume lagide">Période lagide</a>)</small></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Période romaine et byzantine</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="background:#CCCCAA;" colspan="2">Voir <a href="/wiki/Chronologies_compar%C3%A9es_des_dynasties_%C3%A9gyptiennes" title="Chronologies comparées des dynasties égyptiennes">chronologies comparées des dynasties égyptiennes</a> pour les dates des dynasties</td></tr></tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:%C3%89gypte_antique" title="Portail de l’Égypte antique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Louvre_faucon%2C_E_25380_B.png/36px-Louvre_faucon%2C_E_25380_B.png" decoding="async" width="36" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Louvre_faucon%2C_E_25380_B.png/54px-Louvre_faucon%2C_E_25380_B.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Louvre_faucon%2C_E_25380_B.png/72px-Louvre_faucon%2C_E_25380_B.png 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2000" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:%C3%89gypte_antique" title="Portail:Égypte antique">Portail de l’Égypte antique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Rome_antique" title="Portail de la Rome antique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/17px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png" decoding="async" width="17" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/26px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/34px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 2x" data-file-width="245" data-file-height="343" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Rome_antique" title="Portail:Rome antique">Portail de la Rome antique</a></span> • <span class="bandeau-sous-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Rome_antique/Empire_romain" title="Portail:Rome antique/Empire romain">section <b>Empire romain</b></a></span></span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Haut_Moyen_%C3%82ge" title="Portail du haut Moyen Âge"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Charlemagne_autograph.svg/28px-Charlemagne_autograph.svg.png" decoding="async" width="28" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Charlemagne_autograph.svg/42px-Charlemagne_autograph.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Charlemagne_autograph.svg/55px-Charlemagne_autograph.svg.png 2x" data-file-width="586" data-file-height="509" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Haut_Moyen_%C3%82ge" title="Portail:Haut Moyen Âge">Portail du haut Moyen Âge</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐6699446899‐z5jjg Cached time: 20250225225115 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.065 seconds Real time usage: 1.267 seconds Preprocessor visited node count: 30304/1000000 Post‐expand include size: 320296/2097152 bytes Template argument size: 58777/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 4/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 90442/5000000 bytes Lua time usage: 0.250/10.000 seconds Lua memory usage: 8377246/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1034.361 1 -total 21.89% 226.473 139 Modèle:Sfn 15.49% 160.239 2 Modèle:Références 11.06% 114.446 1 Modèle:Infobox_Ancienne_entité_territoriale 10.91% 112.872 1 Modèle:Palette 10.07% 104.111 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation 9.16% 94.797 1 Modèle:Palette_Dynasties_de_l'Égypte_antique 8.92% 92.285 1 Modèle:Liens 8.81% 91.101 104 Modèle:Référence_Harvard_sans_parenthèses 8.68% 89.750 18 Modèle:Liste_horizontale --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:480912:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250225225115 and revision id 221282873. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Égypte_romaine_et_byzantine&amp;oldid=221282873">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Égypte_romaine_et_byzantine&amp;oldid=221282873</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Province_romaine" title="Catégorie:Province romaine">Province romaine</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:P%C3%A9riode_historique_romaine" title="Catégorie:Période historique romaine">Période historique romaine</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_l%27%C3%89gypte_antique" title="Catégorie:Histoire de l&#039;Égypte antique">Histoire de l'Égypte antique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_l%27Empire_byzantin" title="Catégorie:Histoire de l&#039;Empire byzantin">Histoire de l'Empire byzantin</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89gypte_copte" title="Catégorie:Égypte copte">Égypte copte</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:P%C3%A9riode,_%C3%A9tude,_concept_de_l%27historiographie_du_haut_Moyen_%C3%82ge" title="Catégorie:Période, étude, concept de l&#039;historiographie du haut Moyen Âge">Période, étude, concept de l'historiographie du haut Moyen Âge</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_un_mod%C3%A8le_Bases_inactif" title="Catégorie:Page utilisant un modèle Bases inactif">Page utilisant un modèle Bases inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89gypte_antique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Égypte antique/Articles liés">Portail:Égypte antique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Monde_antique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Monde antique/Articles liés">Portail:Monde antique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Afrique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Afrique/Articles liés">Portail:Afrique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Rome_antique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Rome antique/Articles liés">Portail:Rome antique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Empire_romain/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Empire romain/Articles liés">Portail:Empire romain/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Italie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Italie/Articles liés">Portail:Italie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Haut_Moyen_%C3%82ge/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Haut Moyen Âge/Articles liés">Portail:Haut Moyen Âge/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Moyen_%C3%82ge/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Moyen Âge/Articles liés">Portail:Moyen Âge/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_polonais" title="Catégorie:Bon article en polonais">Bon article en polonais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Index_%C3%A9gyptologique" title="Catégorie:Index égyptologique">Index égyptologique</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 19 décembre 2024 à 13:58.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine" title="Spécial:Citer/Égypte romaine et byzantine">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%89gypte_romaine_et_byzantine&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Égypte romaine et byzantine</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>55 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6455b7c8bf-wpp9n","wgBackendResponseTime":201,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.065","walltime":"1.267","ppvisitednodes":{"value":30304,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":320296,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":58777,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":90442,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1034.361 1 -total"," 21.89% 226.473 139 Modèle:Sfn"," 15.49% 160.239 2 Modèle:Références"," 11.06% 114.446 1 Modèle:Infobox_Ancienne_entité_territoriale"," 10.91% 112.872 1 Modèle:Palette"," 10.07% 104.111 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation"," 9.16% 94.797 1 Modèle:Palette_Dynasties_de_l'Égypte_antique"," 8.92% 92.285 1 Modèle:Liens"," 8.81% 91.101 104 Modèle:Référence_Harvard_sans_parenthèses"," 8.68% 89.750 18 Modèle:Liste_horizontale"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.250","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8377246,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6699446899-z5jjg","timestamp":"20250225225115","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u00c9gypte romaine et byzantine","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/%C3%89gypte_romaine_et_byzantine","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q202311","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q202311","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-11-16T09:13:06Z","dateModified":"2024-12-19T12:58:26Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/52\/Roman_Empire_-_Aegyptus_%28125_AD%29.svg","headline":"province romaine"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10