CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Politieke partij - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"23669f82-c601-40e5-8fe9-727ac967a825","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Politieke_partij","wgTitle":"Politieke partij","wgCurRevisionId":68435483,"wgRevisionId":68435483,"wgArticleId":6833,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Gesproken Wikipedia","Politieke partij","Politicologie"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Politieke_partij","wgRelevantArticleId":6833,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true, "wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7278","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready", "ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.tmh.player.styles":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.tmh.player","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Politieke partij - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Politieke_partij"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Politieke_partij"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Politieke_partij rootpage-Politieke_partij skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/27_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Politieke+partij" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Politieke+partij" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Politieke+partij" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Politieke+partij" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Begripsgeschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Begripsgeschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Begripsgeschiedenis</span> </div> </a> <ul id="toc-Begripsgeschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Functies_van_politieke_partijen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Functies_van_politieke_partijen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Functies van politieke partijen</span> </div> </a> <ul id="toc-Functies_van_politieke_partijen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Partijorganisatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Partijorganisatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Partijorganisatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Partijorganisatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Juridische_status" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Juridische_status"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Juridische status</span> </div> </a> <ul id="toc-Juridische_status-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Programma's,_gedachtegoed_en_partijfamilies" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Programma's,_gedachtegoed_en_partijfamilies"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Programma's, gedachtegoed en partijfamilies</span> </div> </a> <ul id="toc-Programma's,_gedachtegoed_en_partijfamilies-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lijsten,_kandidaten_en_fracties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lijsten,_kandidaten_en_fracties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Lijsten, kandidaten en fracties</span> </div> </a> <ul id="toc-Lijsten,_kandidaten_en_fracties-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Classificatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Classificatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Classificatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Classificatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Partijenstelsel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Partijenstelsel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Partijenstelsel</span> </div> </a> <ul id="toc-Partijenstelsel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Financiering" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Financiering"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Financiering</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Financiering-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Financiering-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Financiering-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Nederland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nederland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Nederland</span> </div> </a> <ul id="toc-Nederland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-België" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#België"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>België</span> </div> </a> <ul id="toc-België-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Verwijzingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Verwijzingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Verwijzingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Verwijzingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Politieke partij</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 141 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-141" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">141 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Politieke_party" title="Politieke party – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Politieke party" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Partei" title="Partei – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Partei" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Partiu_politico" title="Partiu politico – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Partiu politico" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A" title="حزب سياسي – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حزب سياسي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%93%DC%92%DC%90" title="ܓܒܐ – Aramees" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܓܒܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aramees" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%89" title="حزب سياسى – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="حزب سياسى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A7%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A6%E0%A6%B2" title="ৰাজনৈতিক দল – Assamees" lang="as" hreflang="as" data-title="ৰাজনৈতিক দল" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamees" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Part%C3%ADu_pol%C3%ADticu" title="Partíu políticu – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Partíu políticu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Siyasi_partiya" title="Siyasi partiya – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Siyasi partiya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%B2%D8%A8" title="حیزب – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="حیزب" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D3%99%D0%B9%D3%99%D1%81%D0%B8_%D1%84%D0%B8%D1%80%D2%A1%D3%99" title="Сәйәси фирҡә – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Сәйәси фирҡә" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Politische_Partei" title="Politische Partei – Beiers" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Politische Partei" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Beiers" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Puolit%C4%97n%C4%97_part%C4%97j%C4%97" title="Puolitėnė partėjė – Samogitisch" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Puolitėnė partėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitisch" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F" title="Палітычная партыя – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Палітычная партыя" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F" title="Палітычная партыя – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Палітычная партыя" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Part%C3%A9_pulitik" title="Parté pulitik – Bataviaans" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Parté pulitik" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Bataviaans" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F" title="Политическа партия – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Политическа партия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A6%E0%A6%B2" title="রাজনৈতিক দল – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রাজনৈতিক দল" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Strollad_politikel" title="Strollad politikel – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Strollad politikel" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Politi%C4%8Dka_stranka" title="Politička stranka – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Politička stranka" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Partai_politik" title="Partai politik – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Partai politik" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D1%81_%D1%82%D2%AF%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D0%BD%D0%B0%D0%BC" title="Улас түрын нам – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Улас түрын нам" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Partit_pol%C3%ADtic" title="Partit polític – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Partit polític" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BD_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8" title="Политикин парти – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Политикин парти" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%B2%D8%A8" title="حیزب – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="حیزب" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Siyasiy_f%C4%B1rqa" title="Siyasiy fırqa – Krim-Tataars" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Siyasiy fırqa" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Krim-Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Politick%C3%A1_strana" title="Politická strana – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Politická strana" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Plaid_wleidyddol" title="Plaid wleidyddol – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Plaid wleidyddol" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Politisk_parti" title="Politisk parti – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Politisk parti" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Politische_Partei" title="Politische Partei – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Politische Partei" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Partiya_politike" title="Partiya politike – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Partiya politike" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CF%8C%CE%BC%CE%BC%CE%B1" title="Πολιτικό κόμμα – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Πολιτικό κόμμα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Political_party" title="Political party – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Political party" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Partio_(politiko)" title="Partio (politiko) – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Partio (politiko)" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Partido_pol%C3%ADtico" title="Partido político – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Partido político" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Erakond" title="Erakond – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Erakond" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Alderdi_politiko" title="Alderdi politiko – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Alderdi politiko" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8" title="حزب – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="حزب" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Puolue" title="Puolue – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Puolue" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Parti_politique" title="Parti politique – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Parti politique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Politike_partij" title="Politike partij – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Politike partij" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1irt%C3%AD_polait%C3%ADochta" title="Páirtí polaitíochta – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Páirtí polaitíochta" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Pati_politik" title="Pati politik – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Pati politik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Partaidh_poileatagach" title="Partaidh poileatagach – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Partaidh poileatagach" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Partido_pol%C3%ADtico" title="Partido político – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Partido político" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Jokuaikuaa_aty" title="Jokuaikuaa aty – Guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Jokuaikuaa aty" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A4%D7%9C%D7%92%D7%94" title="מפלגה – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="מפלגה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%A6%E0%A4%B2" title="राजनीतिक दल – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="राजनीतिक दल" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Rajnetic_dal" title="Rajnetic dal – Fijisch Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Rajnetic dal" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fijisch Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Politi%C4%8Dka_stranka" title="Politička stranka – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Politička stranka" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Pati_politik" title="Pati politik – Haïtiaans Creools" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Pati politik" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haïtiaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1rt" title="Párt – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Párt" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կուսակցություն – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կուսակցություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Կուսակցութիւն – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Կուսակցութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Partai_politik" title="Partai politik – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Partai politik" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Political_partise" title="Political partise – Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Political partise" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Partido_politiko" title="Partido politiko – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Partido politiko" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Stj%C3%B3rnm%C3%A1laflokkur" title="Stjórnmálaflokkur – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Stjórnmálaflokkur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Partito_politico" title="Partito politico – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Partito politico" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%94%BF%E5%85%9A" title="政党 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="政党" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Partai_pulitik" title="Partai pulitik – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Partai pulitik" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90" title="პოლიტიკური პარტია – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="პოლიტიკური პარტია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B8_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F" title="Саяси партия – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Саяси партия" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%9C%E0%B2%95%E0%B3%80%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7" title="ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A0%95%EB%8B%B9" title="정당 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="정당" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F" title="Политика партия – Karatsjaj-Balkarisch" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Политика партия" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="Karatsjaj-Balkarisch" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Parti" title="Parti – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Parti" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B8%D0%B9_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F" title="Саясий партия – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Саясий партия" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Factio_politica" title="Factio politica – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Factio politica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Politesch_Partei" title="Politesch Partei – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Politesch Partei" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Politische_partie" title="Politische partie – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Politische partie" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Partit" title="Partit – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Partit" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Partii_politegh" title="Partii politegh – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Partii politegh" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Ling%C3%B3mb%C3%A1_lya_polit%C3%ADki" title="Lingómbá lya politíki – Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Lingómbá lya politíki" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%9E%E0%BA%B1%E0%BA%84%E0%BA%81%E0%BA%B2%E0%BA%A3%E0%BB%80%E0%BA%A1%E0%BA%B7%E0%BA%AD%E0%BA%87" title="ພັຄກາຣເມືອງ – Laotiaans" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ພັຄກາຣເມືອງ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Laotiaans" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Politin%C4%97_partija" title="Politinė partija – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Politinė partija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Politisk%C4%81_partija" title="Politiskā partija – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Politiskā partija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8C" title="Политикань партиясь – Moksja" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Политикань партиясь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="Moksja" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Antoko_p%C3%B4litika" title="Antoko pôlitika – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Antoko pôlitika" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Политичка партија – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Политичка партија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%B7%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B5%80%E0%B4%AF_%E0%B4%AA%E0%B4%BE%E0%B5%BC%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B4%BF" title="രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടി – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BB%D1%81_%D1%82%D3%A9%D1%80%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%BD%D0%B0%D0%BC" title="Улс төрийн нам – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Улс төрийн нам" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%95%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7" title="राजकीय पक्ष – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="राजकीय पक्ष" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Parti_politik" title="Parti politik – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Parti politik" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%90%E1%80%AE" title="နိုင်ငံရေးပါတီ – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="နိုင်ငံရေးပါတီ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Politsche_Partei" title="Politsche Partei – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Politsche Partei" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%A6%E0%A4%B2" title="राजनीतिक दल – Nepalees" lang="ne" hreflang="ne" data-title="राजनीतिक दल" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalees" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A4%B2" title="दल – Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="दल" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Politisk_parti" title="Politisk parti – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Politisk parti" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Politisk_parti" title="Politisk parti – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Politisk parti" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Partit_politic" title="Partit politic – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Partit politic" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%B8%E0%A9%80_%E0%A8%A6%E0%A8%B2" title="ਸਿਆਸੀ ਦਲ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਿਆਸੀ ਦਲ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Partido_pol%C3%ADtiko" title="Partido polítiko – Papiaments" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Partido polítiko" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiaments" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/Politische_Partei" title="Politische Partei – Paltsisch" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Politische Partei" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="Paltsisch" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Partia_polityczna" title="Partia polityczna – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Partia polityczna" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Part%C3%AC_pol%C3%ACtich" title="Partì polìtich – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Partì polìtich" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA" title="سیاسی جماعت – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سیاسی جماعت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D8%AF" title="گوند – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="گوند" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Partido_pol%C3%ADtico" title="Partido político – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Partido político" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Kawpay_rak%27isqa" title="Kawpay rak'isqa – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Kawpay rak'isqa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Partid_politic" title="Partid politic – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Partid politic" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F" title="Политическая партия – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Политическая партия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%96%D1%8F" title="Політічна партія – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Політічна партія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A5%88%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%A6%E0%A4%B2%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="राजनैतिकदलम् – Sanskriet" lang="sa" hreflang="sa" data-title="राजनैतिकदलम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Sanskriet" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%8D%D0%BB%D0%B8%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D1%8D_%D0%B1%D0%B0%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%B9%D0%B0%D1%82%D0%B0" title="Бэлиитикэ баартыйата – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Бэлиитикэ баартыйата" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Partitu_pul%C3%ACticu" title="Partitu pulìticu – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Partitu pulìticu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Poleetical_pairty" title="Poleetical pairty – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Poleetical pairty" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Bellodat" title="Bellodat – Noord-Samisch" lang="se" hreflang="se" data-title="Bellodat" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Noord-Samisch" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Politi%C4%8Dka_stranka" title="Politička stranka – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Politička stranka" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AF%E0%B7%9A%E0%B7%81%E0%B6%B4%E0%B7%8F%E0%B6%BD%E0%B6%B1_%E0%B6%B4%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B7%82" title="දේශපාලන පක්ෂ – Singalees" lang="si" hreflang="si" data-title="දේශපාලන පක්ෂ" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Singalees" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Political_party" title="Political party – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Political party" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Politick%C3%A1_strana" title="Politická strana – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Politická strana" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Politi%C4%8Dna_stranka" title="Politična stranka – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Politična stranka" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Xisbi_siyaasad" title="Xisbi siyaasad – Somalisch" lang="so" hreflang="so" data-title="Xisbi siyaasad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalisch" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Partit%C3%AB_politike" title="Partitë politike – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Partitë politike" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Политичка странка – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Политичка странка" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Politiskt_parti" title="Politiskt parti – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Politiskt parti" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Chama_cha_kisiasa" title="Chama cha kisiasa – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Chama cha kisiasa" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Polityczn%C5%8F_partyj%C5%8F" title="Politycznŏ partyjŏ – Silezisch" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Politycznŏ partyjŏ" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silezisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%85%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B2%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%BF" title="அரசியல் கட்சி – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="அரசியல் கட்சி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B0%95%E0%B1%80%E0%B0%AF_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%80" title="రాజకీయ పార్టీ – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="రాజకీయ పార్టీ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B1%D0%B8_%D1%81%D0%B8%D1%91%D1%81%D3%A3" title="Ҳизби сиёсӣ – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҳизби сиёсӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87" title="พรรคการเมือง – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="พรรคการเมือง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Partidong_pampolitika" title="Partidong pampolitika – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Partidong pampolitika" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Siyasi_parti" title="Siyasi parti – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Siyasi parti" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D3%99%D1%8F%D1%81%D0%B8_%D1%84%D0%B8%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Сәяси фиркаләр – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Сәяси фиркаләр" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Amany%C9%94_kuo" title="Amanyɔ kuo – Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Amanyɔ kuo" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%89%D9%8A%DB%95" title="پارتىيە – Oeigoers" lang="ug" hreflang="ug" data-title="پارتىيە" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Oeigoers" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%96%D1%8F" title="Політична партія – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Політична партія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA" title="سیاسی جماعت – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سیاسی جماعت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Siyosiy_partiyalar" title="Siyosiy partiyalar – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Siyosiy partiyalar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Partio_pu%C5%82%C3%ACtego" title="Partio pułìtego – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Partio pułìtego" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A3ng_ph%C3%A1i_ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B" title="Đảng phái chính trị – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đảng phái chính trị" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Partido_politikal" title="Partido politikal – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Partido politikal" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%94%BF%E5%85%9A" title="政党 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="政党" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90" title="პოლიტიკური პარტია – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="პოლიტიკური პარტია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%90%D7%9C%D7%99%D7%98%D7%99%D7%A9%D7%A2_%D7%A4%D7%90%D7%A8%D7%98%D7%99%D7%99" title="פאליטישע פארטיי – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="פאליטישע פארטיי" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%E1%BA%B8gb%E1%BA%B9%CC%81_ol%C3%B3%E1%B9%A3%C3%A8l%C3%BA" title="Ẹgbẹ́ olóṣèlú – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ẹgbẹ́ olóṣèlú" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%94%BF%E5%85%9A" title="政党 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="政党" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A8ng-t%C3%B3ng" title="Chèng-tóng – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chèng-tóng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%94%BF%E9%BB%A8" title="政黨 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="政黨" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7278#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Politieke_partij" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Overleg:Politieke_partij&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Overleg over deze pagina (de pagina bestaat niet) [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Politieke_partij"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Politieke_partij"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Politieke_partij" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Politieke_partij" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&oldid=68435483" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Politieke_partij&id=68435483&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPolitieke_partij"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPolitieke_partij"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Politieke+partij"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Politieke_partij&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Political_parties" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://nl.wikinews.org/wiki/Categorie:Politieke_partij" hreflang="nl"><span>Wikinieuws</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7278" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-gesproken_wiki" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><div style="font-size:87%;" title="Klik op de startbutton om de geluidsopname van het artikel te starten"><span style="cursor:help; border-bottom: 1px dotted #555555;" title="Door op de afspeelknop te klikken kunt u dit artikel beluisteren. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is.">Beluister</span> <span class="gesproken_wiki_player" style="display:inline-block; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="80" style="width:80px;" data-durationhint="695" data-mwtitle="NL-politieke_partij-article.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/NL-politieke_partij-article.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8b/NL-politieke_partij-article.ogg/NL-politieke_partij-article.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /></audio></span></span></span> (<a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:NL-politieke_partij-article.ogg" class="extiw" title="commons:File:NL-politieke partij-article.ogg">info</a>)</div> </div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><p><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67045932">.mw-parser-output .gesproken_wiki_player .vjs-subs-caps-button{display:none}</style>Een <b>politieke partij</b> is een organisatie die erop gericht is door deelname aan <a href="/wiki/Verkiezing" title="Verkiezing">verkiezingen</a> invloed te verkrijgen op <a href="/wiki/Overheid" title="Overheid">overheidsbeleid</a> in een bepaald <a href="/wiki/Geografie" class="mw-redirect" title="Geografie">geografisch</a> gebied.<sup id="cite_ref-Ware_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ware-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Vaak gaat het hier om verkiezingen van het nationale parlement,<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> maar er kunnen ook partijen zijn die alleen lokaal, regionaal of Europees deelnemen aan verkiezingen. </p><p>Een politieke partij wordt gevormd door mensen die het eens zijn over een aantal politieke beginselen,<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> alhoewel er maar weinig partijen zijn waar alle leden het over alle beginselen eens zijn.<sup id="cite_ref-Ware_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ware-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hoewel het tegenwoordig vaak wel het geval is, zijn politieke partijen geen voorwaarde voor het functioneren van een <a href="/wiki/Parlementair_systeem" title="Parlementair systeem">parlementaire stelsel</a>. Waar de <a href="/wiki/Parlementslid" title="Parlementslid">parlementsleden</a> eerder onafhankelijk werkten en zich verenigden in informele allianties en <a href="/w/index.php?title=Kiesvereniging&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kiesvereniging (de pagina bestaat niet)">kiesverenigingen</a>, ontstonden pas daarna meerdere grote politieke partijen. </p><p>In veel democratische landen, zo ook in <a href="/wiki/Belgi%C3%AB_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="België (hoofdbetekenis)">België</a> en <a href="/wiki/Nederland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Nederland (hoofdbetekenis)">Nederland</a>, is het gebruikelijk dat personen die <a href="/wiki/Politiek" title="Politiek">politieke</a> functies vervullen, lid zijn van een politieke partij.<sup id="cite_ref-DW_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Maar dit is niet altijd het geval. </p><p>In <a href="/wiki/Dictatuur" title="Dictatuur">dictaturen</a> en <a href="/wiki/Eenpartijstelsel" title="Eenpartijstelsel">eenpartijstaten</a> heeft de leidende politieke partij een andere functie dan in een <a href="/wiki/Democratie" title="Democratie">democratie</a>, In die gevallen is er slechts een partij die veel invloed heeft terwijl een politieke <a href="/wiki/Oppositie_(politiek)" title="Oppositie (politiek)">oppositie</a> meestal ontbreekt of ondergronds opereert. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Begripsgeschiedenis">Begripsgeschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Begripsgeschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Begripsgeschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Henry_St_John,_1st_Viscount_Bolingbroke_(1678-1751).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Henry_St_John%2C_1st_Viscount_Bolingbroke_%281678-1751%29.jpg/260px-Henry_St_John%2C_1st_Viscount_Bolingbroke_%281678-1751%29.jpg" decoding="async" width="260" height="321" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Henry_St_John%2C_1st_Viscount_Bolingbroke_%281678-1751%29.jpg/390px-Henry_St_John%2C_1st_Viscount_Bolingbroke_%281678-1751%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Henry_St_John%2C_1st_Viscount_Bolingbroke_%281678-1751%29.jpg/520px-Henry_St_John%2C_1st_Viscount_Bolingbroke_%281678-1751%29.jpg 2x" data-file-width="3517" data-file-height="4348" /></a><figcaption>Henry St. John, 1e Viscount Bolingbroke (1678-1751)</figcaption></figure> <p>Hoewel historici soms spreken over de "partijen" in de <a href="/wiki/Klassieke_oudheid" title="Klassieke oudheid">klassieke oudheid</a>, <a href="/wiki/Middeleeuwen" title="Middeleeuwen">middeleeuwen</a> of <a href="/wiki/Vroegmoderne_Tijd" class="mw-redirect" title="Vroegmoderne Tijd">vroegmoderne tijd</a>, waren dit naar hedendaagse begrippen geen partijen maar <i>facties</i>. Het onderscheid tussen deze twee typen groeperingen werd gemaakt door de Engelse parlementariër <a href="/w/index.php?title=Henry_St._John,_1e_Viscount_Bolingbroke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Henry St. John, 1e Viscount Bolingbroke (de pagina bestaat niet)">Bolingbroke</a> (vroege 18e eeuw), voor wie een factie een bepaald deelbelang, maar een partij het <i>nationaal</i> belang diende. </p><p>Bolingbroke vond nog dat partijen tijdelijke groeperingen moesten zijn, bedoeld om wanbestuur door koning of regering recht te zetten. Het idee van een permanente politieke partij gaat terug op <a href="/wiki/Edmund_Burke" title="Edmund Burke">Edmund Burke</a> (tweede helft 18e eeuw), die verder het criterium van het dienen van een nationaal belang (c.q. een visie daarop) overnam van Bolingbroke. </p><p>De <a href="/wiki/Conservatisme" title="Conservatisme">conservatief</a> Burke stond vrijwel alleen in zijn positieve opvatting over partijen en partijvorming. Volgelingen van de andere twee grote stromingen van zijn tijd, de <a href="/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme">liberalen</a> en de <a href="/w/index.php?title=Radicaaldemocraten&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radicaaldemocraten (de pagina bestaat niet)">radicaaldemocraten</a>, wantrouwden politieke organisatie. De liberalen waren bang voor partijen omdat deze weleens de stem van de (arme) meerderheid zouden gaan vertolken, tegen de belangen van de (vermogende) minderheid in. De liberale staatsgeleerden ontwierpen daarom constituties met speciale regelingen (zoals de Amerikaanse <i><a href="/wiki/Checks_and_balances" class="mw-redirect" title="Checks and balances">checks and balances</a></i>) om partij- en meerderheidsvorming zo moeilijk mogelijk te maken.<sup id="cite_ref-:0_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Voor de radicaaldemocraten gold het omgekeerde bezwaar: zij waren juist bang dat partijen de eenheid van het volk in de weg zouden zitten en de "<a href="/wiki/Algemene_wil" title="Algemene wil">volkswil</a>" zouden versplinteren. </p><p>Het duurde nog tot midden 19e eeuw voordat partijen ontstonden die aan de betekenis van Burke voldeden. De eerste kwamen op in het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk_van_Groot-Brittanni%C3%AB_en_Ierland" title="Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland">Verenigd Koninkrijk</a>, waar de <a href="/wiki/Tory_Party" title="Tory Party">Tories</a> en <a href="/wiki/Whig_Party_(Verenigd_Koninkrijk)" title="Whig Party (Verenigd Koninkrijk)">Whigs</a> rond die tijd tot partijvorming overgingen. Beide waren op dat moment al lang bestaande stromingen. In Nederland duurde het tot 1879 tot de eerste partij werd opgericht, de <a href="/wiki/Anti-Revolutionaire_Partij" title="Anti-Revolutionaire Partij">ARP</a> (aldus Tromp, die de <a href="/wiki/Sociaal-Democratische_Bond" title="Sociaal-Democratische Bond">SDB</a> niet meetelt omdat deze niet van plan was aan verkiezingen mee te doen).<sup id="cite_ref-:0_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Functies_van_politieke_partijen">Functies van politieke partijen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Functies van politieke partijen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Functies van politieke partijen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Volgens veel <a href="/wiki/Politicologie" title="Politicologie">politicologen</a> vervullen politieke partijen een zeer belangrijke rol in moderne <a href="/wiki/Representatieve_democratie" title="Representatieve democratie">representatieve democratieën</a>.<sup id="cite_ref-DW_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-MRG_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-MRG-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Politieke partijen hebben een belangrijke functie bij <a href="/wiki/Verkiezingen" class="mw-redirect" title="Verkiezingen">verkiezingen</a> en in het formuleren en implementeren van overheidsbeleid.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tijdens verkiezingen mobiliseren politieke partijen burgers om deel te nemen aan het democratische proces.<sup id="cite_ref-DW_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ze mobiliseren <a href="/wiki/Kiezer" class="mw-redirect" title="Kiezer">kiezers</a> om op te komen bij de verkiezingen en leden en sympathisanten om deel te nemen aan de <a href="/wiki/Verkiezingscampagne" title="Verkiezingscampagne">verkiezingscampagne</a>. Door in verschillende campagnes heldere en consistente posities in te nemen, kunnen politieke partijen het makkelijker maken voor kiezers om standpunten in te nemen over politieke vraagstukken en een keuze te maken bij verkiezingen: ze kunnen de partij volgen die het altijd voor hun belang opneemt.<sup id="cite_ref-DW_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daarnaast voorzien politieke partijen kiezers van informatie over politieke vraagstukken. Ze brengen bepaalde vraagstukken onder de aandacht van de kiezers en proberen ze over te halen bepaalde standpunten in te nemen.<sup id="cite_ref-DW_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Voor verkiezingen stellen politieke partijen de <a href="/wiki/Verkiezingskandidaat" title="Verkiezingskandidaat">kandidaten</a> en het <a href="/wiki/Verkiezingsprogramma" title="Verkiezingsprogramma">verkiezingsprogramma</a> vast. Zo hebben zij een zeer belangrijke rol in het bepalen van het politieke leiderschap van een gebied. In bijna alle hedendaagse democratieën zijn de belangrijke politici lid van een politieke partij.<sup id="cite_ref-DW_4-5" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Naast het selecteren van politieke leiders hebben partijen een belangrijke rol in het <a href="/wiki/Socialisatie_(sociale_wetenschappen)" title="Socialisatie (sociale wetenschappen)">socialiseren</a> en opleiden van politieke leiders. Veel politici hebben een achtergrond in de interne partijorganisatie van een partij, zoals in een <a href="/wiki/Politieke_jongerenorganisatie" title="Politieke jongerenorganisatie">politieke jongerenorganisatie</a>.<sup id="cite_ref-DW_4-6" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Politieke partijen geven een stem aan de politieke belangen van de groepen die ze vertegenwoordigen.<sup id="cite_ref-DW_4-7" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Politieke partijen verschillen van <a href="/wiki/Belangengroep" class="mw-redirect" title="Belangengroep">belangengroepen</a>, die ook een stem geven aan bepaalde belangen in dat zij in hun <a href="/wiki/Verkiezingsprogramma" title="Verkiezingsprogramma">verkiezingsprogramma</a> verschillende belangen samen.<sup id="cite_ref-DW_4-8" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-MRG_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-MRG-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/One-issuepartij" title="One-issuepartij">One-issuepartijen</a> richtten zich juist op een belang en verschillen zo sterk van andere partijen. </p><p>Na de verkiezingen proberen politieke partijen hun <a href="/wiki/Verkiezingsprogramma" title="Verkiezingsprogramma">verkiezingsprogramma</a>'s te vertalen in beleid. Zo hebben zij een belangrijke rol in het vaststellen van de beleidsdoelen van de overheid.<sup id="cite_ref-DW_4-9" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-MRG_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-MRG-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit doen ze door een <a href="/wiki/Regering" title="Regering">regering</a> te vormen, die bij haar voorstellen kan rekenen op een meerderheid van het parlement. Als een partij eenmaal een meerderheid heeft in het parlement, dan kan zij een <a href="/w/index.php?title=Eenpartijregering&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eenpartijregering (de pagina bestaat niet)">eenpartijregering</a> vormen. Zijn er meerdere partijen nodig voor een politieke meerderheid, dan kan er een <a href="/wiki/Coalitie" title="Coalitie">coalitie</a> gevormd worden of een <a href="/wiki/Minderheidskabinet" class="mw-redirect" title="Minderheidskabinet">minderheidskabinet</a>.<sup id="cite_ref-DW_4-10" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Naast de partijen die deelnemen aan het kabinet, zijn er bijna altijd partijen die de <a href="/wiki/Oppositie_(politiek)" title="Oppositie (politiek)">oppositie</a> vormen. Zij kunnen zo alternatieven bieden voor en kritiek geven op de beleidsvoornemens van het kabinet.<sup id="cite_ref-DW_4-11" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Door in <a href="/wiki/Fractie_(politiek)" title="Fractie (politiek)">fractieverband</a>, met <a href="/wiki/Fractiediscipline" title="Fractiediscipline">fractiediscipline</a> en fractiespecialisten, samen te werken kunnen parlementariërs het wetgevende proces efficiënter maken.<sup id="cite_ref-DW_4-12" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Omdat ministers bijna altijd partijpolitici zijn, kunnen partijen controle uitoefenen op de manier waarop overheidsbeleid geïmplementeerd wordt.<sup id="cite_ref-DW_4-13" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Politieke partijen worden zo <a href="/wiki/Ministeri%C3%ABle_verantwoordelijkheid" title="Ministeriële verantwoordelijkheid">politiek verantwoordelijk</a> voor het gevoerde beleid. Dan kunnen vervolgens bij de volgende verkiezingen die partijen die de regering hebben gevormd, door de kiezers afgerekend of beloond worden op het gevoerde beleid.<sup id="cite_ref-DW_4-14" class="reference"><a href="#cite_note-DW-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Deze functies zijn allemaal <a href="/wiki/Ideaaltype" title="Ideaaltype">ideaaltypisch</a> en partijen zijn in verschillende mate in staat om deze functies daadwerkelijk uit te voeren. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Partijorganisatie">Partijorganisatie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Partijorganisatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Partijorganisatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een politieke partij valt uiteen in verschillende delen: de buitenparlementaire organisatie en de vertegenwoordigers in raden en besturen. Op verschillende niveaus kan deze structuur weer terugkeren. </p><p>De buitenparlementaire organisatie van partij bestaat uit de leden van een partij en de organisatiestructuur die is ingesteld om aan besluitvorming vorm te geven. Vaak wordt een partij bestuurd door een <a href="/wiki/Partijbestuur" title="Partijbestuur">partijbestuur</a>, voorgezeten in door een <a href="/wiki/Partijvoorzitter" title="Partijvoorzitter">partijvoorzitter</a>. In veel politieke partijen is het <a href="/wiki/Partijcongres" title="Partijcongres">partijcongres</a> het belangrijkste besluitvormend orgaan dat bijvoorbeeld <a href="/wiki/Verkiezingsprogramma" title="Verkiezingsprogramma">verkiezingsprogramma</a>'s vaststelt. Soms heeft een partij een <a href="/wiki/Partijraad" title="Partijraad">partijraad</a> die de leden van de partij tussen partijcongressen door vertegenwoordigt. Tot de buitenparlementaire organisatie van een partij hoort ook de <a href="/wiki/Politieke_jongerenorganisatie" title="Politieke jongerenorganisatie">politieke jongerenorganisatie</a> van een partij, waarin de jongeren van een partij gevormd worden en het <a href="/wiki/Wetenschappelijk_bureau" title="Wetenschappelijk bureau">wetenschappelijk bureau</a> of <a href="/wiki/Studiedienst" title="Studiedienst">studiedienst</a>, die beleidsvoornemens van een partij wetenschappelijk onderbouwt. </p><p>Als een politieke partij in een vertegenwoordigend orgaan zetels heeft, vormt zij een <a href="/wiki/Fractie_(politiek)" title="Fractie (politiek)">fractie</a>.<sup id="cite_ref-TKR_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-TKR-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Deze fractie wordt geleid door de <a href="/wiki/Fractievoorzitter" title="Fractievoorzitter">fractievoorzitter</a>. Een partij kan daarnaast ook leden hebben in het besturende orgaan, bv. het <a href="/wiki/Kabinet_(politiek)" title="Kabinet (politiek)">kabinet</a>. Samen vormen de fractie en het smaldeel in het bestuur de politieke top van een partij. </p><p>Deze structuur kan terugkeren op verschillende <a href="/wiki/Bestuurslaag" class="mw-redirect" title="Bestuurslaag">bestuurslagen</a>: zo hebben veel partijen <a href="/w/index.php?title=Partijafdeling&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partijafdeling (de pagina bestaat niet)">partijafdelingen</a> op regionaal en lokaal niveau en hebben zij daar weer lokale fracties, een afdelingsbestuur en een besluitvormend orgaan, vaak <a href="/wiki/Algemene_ledenvergadering" title="Algemene ledenvergadering">algemene ledenvergadering</a> geheten. Op Europees niveau zijn veel partijen georganiseerd in een <a href="/wiki/Europese_politieke_partij" class="mw-redirect" title="Europese politieke partij">Europese politieke partij</a>, met een gerelateerde Europese fractie. </p><p>Het <a href="/wiki/Politiek_leider" title="Politiek leider">politiek leiderschap</a> van een partij kan verschillende zwaartepunten hebben: in sommige politieke partijen valt dit samen met de <a href="/wiki/Regeringsleider" title="Regeringsleider">leider van de regering</a>, in andere met een andere <a href="/wiki/Minister" title="Minister">ministers</a>, in weer anderen is de fractievoorzitter in het nationale parlement de politiek leider maar soms valt deze functie juist bij de <a href="/wiki/Partijvoorzitter" title="Partijvoorzitter">partijvoorzitter</a>. </p><p><a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">Communistische</a> partijen zijn op <a href="/wiki/Democratisch_centralisme" title="Democratisch centralisme">democratisch centralistische</a> wijze georganiseerd. Dit houdt in dat de belangrijkste besluiten op het hoogste niveau genomen worden: in het <a href="/wiki/Politbureau" title="Politbureau">politbureau</a>. Het politbureau werd benoemd uit het <a href="/wiki/Centraal_Comit%C3%A9" title="Centraal Comité">Centraal Comité</a>, dat op zijn beurt verkozen was uit het <a href="/wiki/Partijcongres" title="Partijcongres">partijcongres</a>. </p><p>In het geval van <a href="/wiki/One-issuepartij" title="One-issuepartij">one-issuepartijen</a> hebben buitenparlementaire organisaties en activiteiten vaak veel invloed op de ontwikkelingen binnen de partij. Deze <a href="/wiki/Politiek_activisme" title="Politiek activisme">politiek activistische partijen</a> en bewegingen zijn vaak nauw verweven met maatschappelijke organisaties zoals <a href="/wiki/Belangenorganisatie" title="Belangenorganisatie">belangenorganisaties</a> en <a href="/w/index.php?title=Actiegroep_(term)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Actiegroep (term) (de pagina bestaat niet)">actiegroepen</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Juridische_status">Juridische status</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Juridische status" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Juridische status"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De juridische status van partijen verschilt van land tot land. In Nederland wordt de term "politieke partij" niet gebruikt in de <a href="/wiki/Grondwet" title="Grondwet">grondwet</a> of de <a href="/wiki/Kieswet_(Nederland)" title="Kieswet (Nederland)">Kieswet</a>. In juridische zin kan elke <a href="/wiki/Vereniging_met_volledige_rechtsbevoegdheid" class="mw-redirect" title="Vereniging met volledige rechtsbevoegdheid">vereniging met volledige rechtsbevoegdheid</a> als politieke partij fungeren. Meestal zijn politieke partijen <a href="/wiki/Vereniging_(rechtspersoon)" class="mw-redirect" title="Vereniging (rechtspersoon)">verenigingen</a> waarin de besluitvorming en het beleid op een democratische manier vormgegeven wordt, maar in de praktijk kan een politieke partij ook een <a href="/wiki/Beweging_(sociologie)" title="Beweging (sociologie)">beweging</a> zijn waarin een <a href="/wiki/Politiek_leider" title="Politiek leider">leider of leidster</a> de politieke koers en het partijbeleid op een <a href="/wiki/Autocratie" title="Autocratie">autocratische wijze</a> bepaalt. </p><p>De Kieswet schrijft voor dat politieke partijen een <a href="/wiki/Kandidatenlijst" title="Kandidatenlijst">kandidatenlijst</a> moeten indienen om mee te kunnen doen bij een verkiezing. Politieke partijen zijn rechtspersonen naar <a href="/wiki/Privaatrecht" title="Privaatrecht">privaatrecht</a>. De interne organisatie is privaatrechtelijk van aard. De activiteiten openbaren zich evenwel in het <a href="/wiki/Publiekrecht" title="Publiekrecht">publiekrechtelijke</a> domein. De <a href="/w/index.php?title=Wet_financiering_politieke_partijen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wet financiering politieke partijen (de pagina bestaat niet)">wet financiering politieke partijen</a> spreekt wel over politieke partijen.<sup id="cite_ref-WetFinanciering_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-WetFinanciering-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In België hoeven politieke partijen géén rechtspersoonlijkheid te hebben. Kieslijsten worden formeel ingediend door groeperingen van burgers. In de praktijk zal een politieke partij wel een <a href="/wiki/Vereniging_zonder_winstoogmerk" title="Vereniging zonder winstoogmerk">vereniging zonder winstoogmerk</a> oprichten om een bepaald onderdeel van haar werking te organiseren. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Programma's,_gedachtegoed_en_partijfamilies"><span id="Programma.27s.2C_gedachtegoed_en_partijfamilies"></span>Programma's, gedachtegoed en partijfamilies</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Programma's, gedachtegoed en partijfamilies" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Programma's, gedachtegoed en partijfamilies"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Voor veel politieke partijen is het gedachtegoed van een partij belangrijk. Dit valt vaak uiteen in de politieke principes, vastgelegd in een <a href="/wiki/Beginselprogramma" title="Beginselprogramma">beginselprogramma</a>, en de concrete beleidsvoorstellen, vastgelegd in <a href="/wiki/Verkiezingsprogramma" title="Verkiezingsprogramma">verkiezingsprogramma</a>'s. Bij de <a href="#Functies_van_politieke_partijen">functies</a> van een politieke partij om belangen een stem te geven, belangen te verenigen, het bieden van keuzes aan burgers en het sturen van overheidsbeleid is dit gedachtegoed zeer belangrijk.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-KVB_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-KVB-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De mate waarin partijen de nadruk leggen op hun beginselen, dan wel op hun beleidsvoornemens onderscheid <a href="/wiki/Beginselpartij" class="mw-redirect" title="Beginselpartij">beginselpartijen</a> en programpartijen. Beginselpartijen leggen de nadruk op het getuigen van hun principes en programpartijen op het realiseren van hun verkiezingsprogramma. </p><p>Partijen uit verschillende landen met hetzelfde gedachtegoed worden vaak ingedeeld in "familles spirituelles" of <a href="/w/index.php?title=Partijfamilies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partijfamilies (de pagina bestaat niet)">partijfamilies</a>.<sup id="cite_ref-Ware_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Ware-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De voornaamste partijfamilies zijn:<sup id="cite_ref-KVB_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-KVB-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ol><li><a href="/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme">Liberale partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Conservatisme" title="Conservatisme">Conservatieve partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">Socialistische</a> en <a href="/wiki/Sociaaldemocratie" title="Sociaaldemocratie">sociaaldemocratische partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Lijst_van_christendemocratische_partijen" title="Lijst van christendemocratische partijen">Christendemocratische partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">Communistische partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Agrarisme" title="Agrarisme">Boerenpartijen</a></li> <li><a href="/wiki/Regionalisme_(politiek)" title="Regionalisme (politiek)">Regionalistische</a> of <a href="/wiki/Separatisme" title="Separatisme">separatistische partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Extreemrechts" title="Extreemrechts">Radicaal-rechtse partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Ecologisme" title="Ecologisme">Groene partijen</a></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lijsten,_kandidaten_en_fracties"><span id="Lijsten.2C_kandidaten_en_fracties"></span>Lijsten, kandidaten en fracties</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Lijsten, kandidaten en fracties" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Lijsten, kandidaten en fracties"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De manier waarop politieke partijen kandidaten stellen voor verkiezingen verschilt van land tot land en is afhankelijk van het <a href="/wiki/Kiesstelsel" class="mw-redirect" title="Kiesstelsel">kiesstelsel</a>. </p><p>In landen met <a href="/wiki/Evenredige_vertegenwoordiging" title="Evenredige vertegenwoordiging">evenredige vertegenwoordiging</a>, zoals Nederland en België stellen partijen (verschillende) <a href="/wiki/Kandidatenlijst" title="Kandidatenlijst">kandidatenlijsten</a> vast. Deze worden vastgesteld op het <a href="/wiki/Partijcongres" title="Partijcongres">partijcongres</a> of juist op regionale algemene ledenvergaderingen. Hierop staan de kandidaten voor het nationale parlement, maar ook vaak op onverkiesbare plaatsen prominente <a href="/wiki/Lijstduwer" title="Lijstduwer">lijstduwers</a>. Aan het hoofd van de lijst, staat de <a href="/wiki/Lijsttrekker" title="Lijsttrekker">lijsttrekker</a>, in Nederland, vaak de <a href="/wiki/Politiek_leider" title="Politiek leider">politiek leider</a>. Om hun kansen te vergroten zetels in het parlement te krijgen is het mogelijk, in sommige <a href="/wiki/Kiesstelsel" class="mw-redirect" title="Kiesstelsel">kiesstelsels</a> om <a href="/wiki/Lijstverbinding" title="Lijstverbinding">lijstverbindingen</a> aan te gaan of <a href="/wiki/Kartellijst" title="Kartellijst">kartellijsten</a> te vormen. </p><p>In landen met een <a href="/wiki/Districtenstelsel" title="Districtenstelsel">districtenstelsel</a>, zoals het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk" title="Verenigd Koninkrijk">Verenigd Koninkrijk</a> en de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Verenigde Staten</a> stelt vaak de lokale afdeling vast wie er kandidaat is. In het Verenigd Koninkrijk ligt deze functie bij het lokale partijbestuur, in de Verenigde Staten kunnen kiezers vaak in <a href="/wiki/Voorverkiezing" title="Voorverkiezing">voorverkiezingen</a> of <a href="/wiki/Caucus_(politiek)" title="Caucus (politiek)">open vergaderingen</a> bepalen wie er kandidaat zal zijn. </p><p>Na de verkiezingen vormen de gekozenen van een lijst (vaak) een <a href="/wiki/Fractie_(politiek)" title="Fractie (politiek)">fractie</a>.<sup id="cite_ref-TKR_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-TKR-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Soms maken parlementariërs zich <a href="/wiki/Lijst_van_Nederlandse_parlementaire_afsplitsingen" title="Lijst van Nederlandse parlementaire afsplitsingen">los van hun eigen fractie om een eigen fractie te vormen</a> of sluiten ze zich aan bij de fractie van een andere partij. Tussendoor kunnen parlementariërs het parlement verlaten om bv. minister te worden. In landen met een evenredig kiesstelsel worden ze opgevolgd door de volgende van de lijst. In landen met een districtenstelsel is er vaak een speciale verkiezing nodig om de opvolging te bepalen of wordt er iemand tijdelijk benoemd. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Classificatie">Classificatie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Classificatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Classificatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een veel gebruikte <a href="/wiki/Typologie" title="Typologie">typologie</a> van politieke partijen in parlementaire stelsels gaat terug op het werk van <a href="/w/index.php?title=Maurice_Duverger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maurice Duverger (de pagina bestaat niet)">Duverger</a> en onderscheidt drie typen met de volgende kenmerken.<sup id="cite_ref-:1_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:2_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>Een elite- of <a href="/w/index.php?title=Kaderpartij&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaderpartij (de pagina bestaat niet)">kaderpartij</a> is een partij van en voor de elite, georganiseerd langs persoonlijke lijnen. Voornaamste doel is het verdelen van privileges onder de aanhang.</li> <li>Een <a href="/w/index.php?title=Massapartij&action=edit&redlink=1" class="new" title="Massapartij (de pagina bestaat niet)">massapartij</a> is een ideologisch geïnspireerde partij die zich richt op het vestigen of gebruiken van algemeen kiesrecht om de belangen van de massa (de <a href="/wiki/Werkende_klasse" title="Werkende klasse">arbeidersklasse</a>, de '<a href="/wiki/Kleyne_luyden" title="Kleyne luyden">kleyne luyden</a>') te behartigen. De partijleiding legt verantwoording af aan de achterban.</li> <li>Een volkspartij of <a href="/wiki/Big_tent" title="Big tent">catch-all<i>-partij</i></a> is het dominante type in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, waar <a href="/wiki/Tweepartijensysteem" class="mw-redirect" title="Tweepartijensysteem">tweepartijenstelsels</a> bestaan. De volkspartij is een verwant verschijnsel in continentaal Europa. Partij die het 'algemeen belang' dient en daarmee een minder duidelijk ideologisch profiel heeft dan de massapartij. De aanhang dient ter promotie van de partij en haar leiding; verantwoording is sterk verminderd. Bij gebrek aan een natuurlijke achterban concurreren volkspartijen om de gunst van de kiezer.</li></ul> <p>De drie partijtypen worden gezien als een historische opeenvolging langs <a href="/wiki/Dialectiek" title="Dialectiek">dialectische</a> lijnen: ieder type partij bevat inherente beperkingen die de organisatie van het volgende type noodzakelijk maakt. De liberale elitepartijen waren dominant in het negentiende-eeuwse stelsel van <a href="/wiki/Censuskiesrecht" title="Censuskiesrecht">censuskiesrecht</a> maar verloren hun gepriviligieerde positie door de uitbreiding van het kiesrecht die ze zelf mede mogelijk maakten. Deze uitbreiding riep vanaf het einde van de eeuw de (vooral <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialistische</a>) massapartijen in het leven. De volkspartij begon, midden twintigste eeuw, als een imitatie van de massapartij door de oude elitepartijen, waarna de massapartijen zelf zich genoodzaakt zagen dit effectieve organisatiemodel over te nemen (hoewel het verlies van 'ideologische bagage' electoraal succes ook in de weg kan staan).<sup id="cite_ref-:2_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Aan de drie types voegden <a href="/w/index.php?title=Richard_S._Katz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Richard S. Katz (de pagina bestaat niet)">Katz</a> en <a href="/w/index.php?title=Peter_Mair&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Mair (de pagina bestaat niet)">Mair</a> een vierde toe, de <i>kartelpartij</i> (niet te verwarren met het Belgisch begrip <a href="/wiki/Kartel_(politiek)" title="Kartel (politiek)">kartel</a>), waarvan zij de opkomst in de jaren 70 plaatsten.<sup id="cite_ref-:1_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit partijtype is gekenmerkt door de vorming van een samenzwering tussen partijen, gericht op het voortbestaan van het politieke bestel en de <a href="/w/index.php?title=Staatsraison&action=edit&redlink=1" class="new" title="Staatsraison (de pagina bestaat niet)">staatsraison</a> in plaats van het dienen van het electoraat of het verwezenlijken van <a href="/wiki/Ideologie" title="Ideologie">ideologische</a> principes. Andere kenmerken zijn financiering door overheidssubsidies in plaats van betalende leden en een professionele, bestuurlijke houding ten aanzien van de politiek. Katz en Mair formuleerden hun stelling over de opkomst van de kartelpartij in de jaren 90, reagerend op de toen gangbare stelling dat politieke partijen aan invloed verloren. Het begrip kartelpartij is echter controversiëler gebleken dan de andere types; voornaamste criticus was <a href="/wiki/Ruud_Koole" title="Ruud Koole">Koole</a>, die het begrip niet helder afgebakend vond en de empirische onderbouwing van Katz en Mair niet overtuigend achtte.<sup id="cite_ref-:2_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-:2-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Partijenstelsel">Partijenstelsel</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Partijenstelsel" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Partijenstelsel"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Politicologie" title="Politicologie">Politicologen</a> hebben de verschillende stelsel van politieke partijen in verschillende landen vergeleken en zijn gekomen tot verschillende classificaties van het partijenstelsel.<sup id="cite_ref-Mair_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mair-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De meest simpele classificatie kijkt naar het aantal partijen en maakt een onderscheid tussen:<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><a href="/wiki/Eenpartijstelsel" title="Eenpartijstelsel">Een-partijenstelsels</a>, waar er maar één partij in het nationale parlement vertegenwoordigd is, zoals de meeste communistische staten en dictaturen.</li> <li>Twee-partijenstelsels, waar er twee partijen in het nationale parlement vertegenwoordigd zijn, zoals in de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Verenigde Staten</a>.</li> <li><a href="/wiki/Meerpartijenstelsel" title="Meerpartijenstelsel">Meerpartijenstelsels</a>, waar er meer dan twee partijen in het nationale parlement vertegenwoordigd zijn, zoals in veel West-Europese landen, bv. in <a href="/wiki/Belgi%C3%AB_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="België (hoofdbetekenis)">België</a> en <a href="/wiki/Nederland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Nederland (hoofdbetekenis)">Nederland</a>.</li></ul> <p>Sommige auteurs leggen de nadruk op de relatieve grootte van partijen en kunnen zo een onderscheid maken tussen dominante partijenstelsels, waarin een partij veel groter is dan alle andere partijen, zoals in <a href="/wiki/Zweden" title="Zweden">Zweden</a>, en bv. twee-en-een-halve partijenstelsels, waarin er twee grotere partijen zijn en een veel kleinere zoals jarenlang in het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk" title="Verenigd Koninkrijk">Verenigd Koninkrijk</a> en de <a href="/wiki/Bondsrepubliek_Duitsland" class="mw-redirect" title="Bondsrepubliek Duitsland">Bondsrepubliek Duitsland</a>. </p><p>Andere politicologen leggen de nadruk op de manier waarop politieke partijen met elkaar omgaan als een belangrijk kenmerk van het partijenstelsel:<sup id="cite_ref-Mair_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-Mair-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Sartori_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Sartori-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>Zijn partijen geneigd om met elkaar samen te werken of juist conflict op te zoeken?<sup id="cite_ref-Sartori_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-Sartori-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Is er een beperkt aantal partijen dat altijd met elkaar regeringen vormt en de andere partijen uitsluit?<sup id="cite_ref-Mair_20-2" class="reference"><a href="#cite_note-Mair-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Richten partijen zich bij verkiezingen op hun eigen betrouwbare basis van kiezers of streven ze er juist naar om nieuwe kiezers te overtuigen?<sup id="cite_ref-Mair_20-3" class="reference"><a href="#cite_note-Mair-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Sartori_23-2" class="reference"><a href="#cite_note-Sartori-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>Op basis hiervan ontwikkelden zij vele ideaaltypen, zoals, bijvoorbeeld gesegmenteerd pluralisme: een partijenstelsel waar wel veel partijen zijn maar deze zijn allemaal georiënteerd naar hun eigen maatschappelijke groepering en zijn sterk georiënteerd op onderlinge samenwerking. Deze dragen zo bij aan een stabiel politiek stelsel, zoals in <a href="/wiki/Nederland" title="Nederland">Nederland</a> en <a href="/wiki/Belgi%C3%AB_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="België (hoofdbetekenis)">België</a>, tijdens de <a href="/wiki/Verzuiling" title="Verzuiling">verzuiling</a>. En gepolariseerd pluralisme: een partijenstelsel waar er veel partijen zijn die scherp tegenover elkaar staan en steeds extremere posities in nemen. Deze dragen zo bij aan politieke instabiliteit zoals in de <a href="/wiki/Weimarrepubliek" title="Weimarrepubliek">Weimarrepubliek</a> en Italië na de Tweede Wereldoorlog. </p><p>Grote veranderingen in de grootte van bepaalde partijen, maar ook in de manier waarop partijen met elkaar om gaan, wordt partijsysteemverandering genoemd.<sup id="cite_ref-Mair_20-4" class="reference"><a href="#cite_note-Mair-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De opkomst van de <a href="/wiki/Lijst_Pim_Fortuyn" title="Lijst Pim Fortuyn">Lijst Pim Fortuyn</a>, bijvoorbeeld, bij de <a href="/wiki/Tweede_Kamerverkiezingen_2002" title="Tweede Kamerverkiezingen 2002">Tweede Kamerverkiezingen van 2002</a> was zo ingrijpend voor de politieke verhoudingen dat dit een partijsysteemverandering genoemd wordt.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Financiering">Financiering</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Financiering" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Financiering"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nederland">Nederland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Nederland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Nederland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De <i>Wet van 7 maart 2013, houdende regels inzake de subsidiëring en het toezicht op de financiën van politieke partijen (<a href="/w/index.php?title=Wet_financiering_politieke_partijen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wet financiering politieke partijen (de pagina bestaat niet)">Wet financiering politieke partijen</a>)</i> regelt de subsidiëring en het toezicht op de financiën van politieke partijen.<sup id="cite_ref-WetFinanciering_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-WetFinanciering-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Deze bepaalt dat een bijdrage aan de partij van meer dan € 1000 moet worden geregistreerd en aan de overheid gerapporteerd. Deze maakt bijdragen vanaf € 4500 openbaar' </p><p>Verder regelt deze wet subsidiëring door de Rijksoverheid. (De <i>Wet subsidiëring politieke partijen</i> is ingetrokken.) Voorwaarde is dat de politieke partij minstens 1000 leden heeft (de <a href="/wiki/Partij_voor_de_Vrijheid" title="Partij voor de Vrijheid">Partij voor de Vrijheid</a> voldoet hier niet aan). Een politieke partij kan één <a href="/wiki/Politieke_jongerenorganisatie" title="Politieke jongerenorganisatie">politieke jongerenorganisatie</a> aanduiden en met deze jongerenorganisatie een schriftelijke overeenkomst tot subsidieverlening sluiten. Een politieke jongerenorganisatie kan slechts door één politieke partij worden aangeduid. Een politieke partij kan één <a href="/wiki/Wetenschappelijk_bureau" title="Wetenschappelijk bureau">politiek-wetenschappelijk instituut</a> aanduiden en met dit instituut een schriftelijke overeenkomst tot subsidieverlening sluiten. Een politiek-wetenschappelijk instituut kan slechts door één politieke partij worden aangeduid. </p><p>De wet bepaalt dat een politieke partij die wegens discriminatie wordt veroordeeld tijdelijk geen subsidie krijgt. Ook op grond van andere wetten kan de subsidie geweigerd of gestopt worden, zie ook <a href="/wiki/Vrouwenstandpunt_van_de_Staatkundig_Gereformeerde_Partij" title="Vrouwenstandpunt van de Staatkundig Gereformeerde Partij">Vrouwenstandpunt van de Staatkundig Gereformeerde Partij</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="België"><span id="Belgi.C3.AB"></span>België</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: België" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: België"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>België is een van de landen met de hoogste partijsubsidiëring van overheidswege: de politieke partijen worden voor ongeveer 75% gefinancierd door de overheid. Deze dotaties werden in 1989 ingevoerd in de nasleep van het <a href="/wiki/Agustaschandaal" title="Agustaschandaal">Agustaschandaal</a> met de wet-<a href="/wiki/Luc_Dhoore" title="Luc Dhoore">Dhoore</a>, of voluit de <i>wet van 4 juli 1989 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezingen van de Kamer van volksvertegenwoordigers, de financiering en de open boekhouding van de politieke partijen</i>.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Nog voor deze wet waren er reeds fractietoelagen, die de kosten van de politieke fracties in het parlement moesten dekken. De facto worden deze echter ook behandeld als partijsubsidiëring. De meeste verkozen raden, van Senaat tot provincieraad en zelfs gemeenteraden, voorzien fractietoelagen. Wat dotaties betreft hebben, in aanvulling van de federale dotaties, het Waals Parlement en vervolgens het Vlaams Parlement (in 2001) ook dotaties in hun reglement ingevoerd. </p><p>Fractietoelagen worden verdeeld op basis van het aantal leden in de fractie; meestal is er echter een minimumaantal leden nodig om een fractie te kunnen vormen (vijf in de Kamer, drie in het Vlaams Parlement). De kleinste partijen vallen hier dus meestal buiten. Dotaties daarentegen worden bepaald op basis van het stemmenaantal in de verkiezingen: de federale dotaties zijn echter enkel voor de partijen met minstens één lid in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, de Vlaamse dotaties zijn beperkt tot fracties van minstens vijf leden. </p><p>Ten gevolge van de opkomst van het <a href="/wiki/Vlaams_Blok" title="Vlaams Blok">Vlaams Blok</a> in de jaren 1990 werd jarenlang de discussie gevoerd of de dotatie van deze partij al dan niet moest worden ingehouden. De wet-Dhoore werd zelfs aangepast zodat elke partij de <a href="/wiki/Universele_Verklaring_van_de_Rechten_van_de_Mens" title="Universele Verklaring van de Rechten van de Mens">Universele Verklaring van de Rechten van de Mens</a> moest onderschrijven en werd een gerechtelijke procedure ingevoerd om partijdotaties te kunnen afnemen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Lijst_van_Belgische_politieke_partijen" title="Lijst van Belgische politieke partijen">Lijst van Belgische politieke partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Lijst_van_Vlaamse_politieke_partijen" class="mw-redirect" title="Lijst van Vlaamse politieke partijen">Lijst van Vlaamse politieke partijen</a></li> <li><a href="/wiki/Politieke_partijen_in_Nederland" class="mw-redirect" title="Politieke partijen in Nederland">Lijst van politieke partijen in Nederland</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Verwijzingen">Verwijzingen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Verwijzingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Politieke_partij&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Verwijzingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Ware-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Ware_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ware_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ware_1-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Ware, A. (1996) <i>Political Parties and Party Systems</i></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Sjöblom, G. (1968) <i>Party strategies in a multiparty systems</i></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Burke, E. (1770) <i>Thoughts on the Cause of the Present Discontent</i></span> </li> <li id="cite_note-DW-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-DW_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-11"><sup><i><b>l</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-12"><sup><i><b>m</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-13"><sup><i><b>n</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DW_4-14"><sup><i><b>o</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Dalton en Wattenberg 2000 <i>Parties without Partisans. Political Change in Advanced Industrial Democracies</i></span> </li> <li id="cite_note-:0-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:0_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREF1993"><span style="font-variant:small-caps;"><a href="/wiki/Bart_Tromp" title="Bart Tromp"> Bart Tromp</a></span> (1993). <cite><i>De wetenschap der politiek: verkenningen</i></cite>. DSWO Press.</span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Schattschneider, E.E. (1942) <i>Party Government</i></span> </li> <li id="cite_note-MRG-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-MRG_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-MRG_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-MRG_7-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Klingemann, H.D. R.I. Hofferbert, and I. Budge (1994) <i>Parties, Policies and Democracy</i></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">V.O Key (1964) <i>Politics, Parties, and Pressure Groups</i></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Rosenstone en Hansen (1993) <i>Mobilization, participation, and American democracy</i></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Dahl, R. "Political oppositions in Western democracies"</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Budge, I and H. Keman (1990) <i>Party and Democracy: Testing a Theory of Formation, Functioning, and Termination of Governments in 20 Democracies</i></span> </li> <li id="cite_note-TKR-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-TKR_12-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-TKR_12-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Zolang zij voldoen aan de regels van dit orgaan wat betreft bv. grootte.</span> </li> <li id="cite_note-WetFinanciering-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-WetFinanciering_13-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-WetFinanciering_13-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://wetten.overheid.nl/BWBR0033004">Wet financiering politieke partijen</a> - wettekst op <a href="/wiki/Overheid.nl" class="mw-redirect" title="Overheid.nl">overheid.nl</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2013-93.html">Wet financiering politieke partijen</a> - publicatie in het <a href="/wiki/Staatsblad_van_het_Koninkrijk_der_Nederlanden" title="Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden">Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/32752_wet_financiering_politieke">Wet financiering politieke partijen</a> - behandeling in de <a href="/wiki/Eerste_Kamer_der_Staten-Generaal" title="Eerste Kamer der Staten-Generaal">Eerste Kamer der Staten-Generaal</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Ruud_Koole" title="Ruud Koole">Koole, R.</a> (1996) "Het belang van beginselpartijen" in <i>Het Jaarboek voor Democratisch Socialisme</i></span> </li> <li id="cite_note-KVB-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-KVB_17-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-KVB_17-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Von Beyme, K. 1984 <i>Parteien in Westlichen Demokratieen</i></span> </li> <li id="cite_note-:1-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:1_18-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:1_18-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">R. S. Katz en P. Mair (1995). Changing models of party organization and party democracy: The emergence of the cartel party. <i>Party Politics</i> 1(1), pp. 5-28.</span> </li> <li id="cite_note-:2-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:2_19-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:2_19-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:2_19-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">W. Maas (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yorku.ca/maas/Maas2001b.pdf">Catch-all parties</a>. <i>Reader's Guide to the Social Sciences</i>, Fitzroy Dearborn, pp. 167-168.</span> </li> <li id="cite_note-Mair-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Mair_20-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Mair_20-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Mair_20-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Mair_20-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Mair_20-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Mair, P. (1997) <i>Party system change: approaches and interpretations</i></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Duverger, M. (1954) <i>Political parties: their organization and activity in the modern state</i></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Blondel, J. (1968) "Types of Party System" in Mair, P. (1990) <i>The West European party system</i></span> </li> <li id="cite_note-Sartori-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Sartori_23-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sartori_23-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sartori_23-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Sartori, G. (1976) "A Typology of Party Systems" in Mair, P. (1990) <i>The West European party system</i></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Daalder, H. (1983) <i>Western European party systems: continuity & change</i></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Pellikaan, H., S.L. de Lange and T. van der Meer (2007) “Fortuyn’s Legacy: Party System Change in the Netherlands” in <i>Comparative European Politics</i> 5</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1989070434&table_name=wet">Wet van 4 juli 1989 betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven voor de verkiezingen van de Kamer van volksvertegenwoordigers, de financiering en de open boekhouding van de politieke partijen</a></span> </li> </ol></div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Politieke_partij&oldid=68435483">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Politieke_partij&oldid=68435483</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Politieke_partij" title="Categorie:Politieke partij">Politieke partij</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Politicologie" title="Categorie:Politicologie">Politicologie</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorie: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Gesproken_Wikipedia" title="Categorie:Wikipedia:Gesproken Wikipedia">Wikipedia:Gesproken Wikipedia</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 26 nov 2024 om 13:46.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Politieke_partij&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-jxh6w","wgBackendResponseTime":177,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.108","walltime":"0.137","ppvisitednodes":{"value":1197,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":980,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":259,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":18319,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 88.731 1 -total"," 44.27% 39.279 1 Sjabloon:References"," 25.31% 22.454 1 Sjabloon:Gesproken_Wikipedia_klein"," 18.98% 16.837 1 Sjabloon:Citeer_boek"," 3.22% 2.856 1 Sjabloon:Sfnref"," 2.52% 2.234 1 Sjabloon:Aut"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.003","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":625213,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7649cfcddd-sdfzz","timestamp":"20241127120621","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Politieke partij","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Politieke_partij","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7278","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7278","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-01-02T08:45:43Z","dateModified":"2024-11-26T12:46:00Z","headline":"organisatie die erop gericht is door deelname aan verkiezingen invloed te verkrijgen op overheidsbeleid"}</script> </body> </html>