CINXE.COM

<!doctype html> <html class="client-nojs mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0" lang="az" dir="ltr"> <head> <base href="https://az.m.wikipedia.org/wiki/Ay"> <meta charset="UTF-8"> <title>Ay — Vikipediya</title> <script>(function(){var className="client-js mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )azwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","yanvar","fevral","mart","aprel","may","iyun","iyul","avqust","sentyabr","oktyabr","noyabr","dekabr"],"wgRequestId":"ec5a645f-e864-4a42-8067-4d31f602d477","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ay","wgTitle":"Ay","wgCurRevisionId":7833685,"wgRevisionId":7833685,"wgArticleId":8490,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view", "wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgPageViewLanguage":"az","wgPageContentLanguage":"az","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ay","wgRelevantArticleId":8490,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"az","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"az"},"wgMFMode":"stable","wgMFAmc":false,"wgMFAmcOutreachActive":false,"wgMFAmcOutreachUserEligible":false,"wgMFLazyLoadImages":true,"wgMFEditNoticesFeatureConflict":false,"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgMFIsSupportedEditRequest":true,"wgMFScriptPath":"","wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":true, "wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgSectionTranslationMissingLanguages":[{"lang":"ace","autonym":"Acèh","dir":"ltr"},{"lang":"ann","autonym":"Obolo","dir":"ltr"},{"lang":"avk","autonym":"Kotava","dir":"ltr"},{"lang":"bbc","autonym":"Batak Toba","dir":"ltr"},{"lang":"bdr","autonym":"Bajau Sama","dir":"ltr"},{"lang":"bho","autonym":"भोजपुरी","dir":"ltr"},{"lang":"bpy","autonym":"বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী","dir":"ltr"},{"lang":"ch","autonym":"Chamoru","dir":"ltr"},{"lang":"cr","autonym":"Nēhiyawēwin / ᓀᐦᐃᔭᐍᐏᐣ","dir":"ltr"},{"lang":"dag","autonym":"dagbanli","dir":"ltr"},{"lang":"diq","autonym":"Zazaki","dir":"ltr"},{"lang":"dsb","autonym":"dolnoserbski","dir":"ltr"},{"lang":"dtp","autonym":"Kadazandusun","dir":"ltr"},{"lang":"dz","autonym":"ཇོང་ཁ","dir":"ltr"},{"lang":"fat","autonym":"mfantse","dir":"ltr"},{"lang":"gag","autonym":"Gagauz","dir":"ltr"},{"lang":"gor","autonym":"Bahasa Hulontalo","dir":"ltr"},{ "lang":"gpe","autonym":"Ghanaian Pidgin","dir":"ltr"},{"lang":"gur","autonym":"farefare","dir":"ltr"},{"lang":"guw","autonym":"gungbe","dir":"ltr"},{"lang":"igl","autonym":"Igala","dir":"ltr"},{"lang":"kg","autonym":"Kongo","dir":"ltr"},{"lang":"ki","autonym":"Gĩkũyũ","dir":"ltr"},{"lang":"krc","autonym":"къарачай-малкъар","dir":"ltr"},{"lang":"kus","autonym":"Kʋsaal","dir":"ltr"},{"lang":"ltg","autonym":"latgaļu","dir":"ltr"},{"lang":"mad","autonym":"Madhurâ","dir":"ltr"},{"lang":"mai","autonym":"मैथिली","dir":"ltr"},{"lang":"mhr","autonym":"олык марий","dir":"ltr"},{"lang":"mos","autonym":"moore","dir":"ltr"},{"lang":"mrj","autonym":"кырык мары","dir":"ltr"},{"lang":"nah","autonym":"Nāhuatl","dir":"ltr"},{"lang":"nan","autonym":"閩南語 / Bân-lâm-gú","dir":"ltr"},{"lang":"nb","autonym":"norsk bokmål","dir":"ltr"},{"lang":"nia","autonym":"Li Niha","dir":"ltr"},{"lang":"nr","autonym":"isiNdebele seSewula","dir":"ltr"},{"lang": "nso","autonym":"Sesotho sa Leboa","dir":"ltr"},{"lang":"ny","autonym":"Chi-Chewa","dir":"ltr"},{"lang":"pag","autonym":"Pangasinan","dir":"ltr"},{"lang":"pcd","autonym":"Picard","dir":"ltr"},{"lang":"pcm","autonym":"Naijá","dir":"ltr"},{"lang":"pdc","autonym":"Deitsch","dir":"ltr"},{"lang":"pwn","autonym":"pinayuanan","dir":"ltr"},{"lang":"rn","autonym":"ikirundi","dir":"ltr"},{"lang":"rup","autonym":"armãneashti","dir":"ltr"},{"lang":"rw","autonym":"Ikinyarwanda","dir":"ltr"},{"lang":"sg","autonym":"Sängö","dir":"ltr"},{"lang":"sgs","autonym":"žemaitėška","dir":"ltr"},{"lang":"shn","autonym":"ၽႃႇသႃႇတႆး ","dir":"ltr"},{"lang":"skr","autonym":"سرائیکی","dir":"rtl"},{"lang":"ss","autonym":"SiSwati","dir":"ltr"},{"lang":"st","autonym":"Sesotho","dir":"ltr"},{"lang":"tdd","autonym":"ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ","dir":"ltr"},{"lang":"tet","autonym":"tetun","dir":"ltr"},{"lang":"tn","autonym":"Setswana","dir":"ltr"},{"lang":"tum","autonym":"chiTumbuka", "dir":"ltr"},{"lang":"ty","autonym":"reo tahiti","dir":"ltr"},{"lang":"ve","autonym":"Tshivenda","dir":"ltr"},{"lang":"vro","autonym":"võro","dir":"ltr"},{"lang":"wo","autonym":"Wolof","dir":"ltr"},{"lang":"xal","autonym":"хальмг","dir":"ltr"},{"lang":"xh","autonym":"isiXhosa","dir":"ltr"},{"lang":"yue","autonym":"粵語","dir":"ltr"}],"wgSectionTranslationTargetLanguages":["ace","ady","alt","am","ami","an","ang","ann","anp","ar","ary","arz","as","ast","av","avk","awa","ay","az","azb","ba","ban","bar","bbc","bcl","bdr","be","bew","bg","bho","bi","bjn","blk","bm","bn","bo","bpy","br","bs","btm","bug","ca","cdo","ce","ceb","ch","chr","ckb","co","cr","crh","cs","cu","cy","da","dag","de","dga","din","diq","dsb","dtp","dv","dz","ee","el","eml","eo","es","et","eu","fa","fat","ff","fi","fj","fo","fon","fr","frp","frr","fur","fy","gag","gan","gcr","gl","glk","gn","gom","gor","gpe","gu","guc","gur","guw","gv","ha","hak","haw","he","hi","hif","hr","hsb","ht","hu","hy","hyw","ia","iba", "ie","ig","igl","ilo","io","is","it","iu","ja","jam","jv","ka","kaa","kab","kbd","kbp","kcg","kg","kge","ki","kk","kl","km","kn","ko","koi","krc","ks","ku","kus","kv","kw","ky","lad","lb","lez","lg","li","lij","lld","lmo","ln","lo","lt","ltg","lv","mad","mai","map-bms","mdf","mg","mhr","mi","min","mk","ml","mn","mni","mnw","mos","mr","mrj","ms","mt","mwl","my","myv","mzn","nah","nan","nap","nb","nds","nds-nl","ne","new","nia","nl","nn","nqo","nr","nso","ny","oc","om","or","os","pa","pag","pam","pap","pcd","pcm","pdc","pl","pms","pnb","ps","pt","pwn","qu","rm","rn","ro","rsk","rue","rup","rw","sa","sah","sat","sc","scn","sco","sd","se","sg","sgs","sh","shi","shn","si","sk","skr","sl","sm","smn","sn","so","sq","sr","srn","ss","st","stq","su","sv","sw","szl","ta","tay","tcy","tdd","te","tet","tg","th","ti","tk","tl","tly","tn","to","tpi","tr","trv","ts","tt","tum","tw","ty","tyv","udm","ur","uz","ve","vec","vep","vi","vls","vo","vro","wa","war","wo","wuu","xal","xh","xmf","yi","yo","yue", "za","zgh","zh","zu"],"isLanguageSearcherCXEntrypointEnabled":true,"mintEntrypointLanguages":["ace","ast","azb","bcl","bjn","bh","crh","ff","fon","ig","is","ki","ks","lmo","min","sat","ss","tn","vec"],"wgWikibaseItemId":"Q405","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgMinervaPermissions":{"watchable":true,"watch":false},"wgMinervaFeatures":{"beta":false,"donate":true,"mobileOptionsLink":true,"categories":false,"pageIssues":true,"talkAtTop":false,"historyInPageActions":false,"overflowSubmenu":false,"tabsOnSpecials":true,"personalMenu":false,"mainMenuExpanded":false,"echo":true,"nightMode":false},"wgMinervaDownloadNamespaces":[0]};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.gadget.logo":"ready", "ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.minerva.styles":"ready","skins.minerva.content.styles.images":"ready","mediawiki.hlist":"ready","skins.minerva.codex.styles":"ready","skins.minerva.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","mobile.init.styles":"ready","ext.relatedArticles.styles":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","skins.minerva.scripts","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.metaBox","ext.gadget.EditToolbar","ext.gadget.EditToolbar-menu-page_elements","ext.gadget.EditToolbar_infobox_person", "ext.gadget.EditToolbar_discussion","ext.gadget.EditToolbar_references","ext.gadget.markadmins","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","mobile.init","ext.echo.centralauth","ext.relatedArticles.readMore.bootstrap","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.entrypoints.mffrequentlanguages","ext.cx.entrypoints.languagesearcher.init","mw.externalguidance.init","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.cite.styles%7Cext.relatedArticles.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.hlist%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cmobile.init.styles%7Cskins.minerva.codex.styles%7Cskins.minerva.content.styles.images%7Cskins.minerva.icons%2Cstyles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=minerva"> <script async src="/w/load.php?lang=az&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=minerva"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.gadget.common-site%2Clogo&only=styles&skin=minerva"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=site.styles&only=styles&skin=minerva"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="theme-color" content="#eaecf0"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Full_Moon_Luc_Viatour.jpg/1200px-Full_Moon_Luc_Viatour.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1211"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Full_Moon_Luc_Viatour.jpg/800px-Full_Moon_Luc_Viatour.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="807"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Full_Moon_Luc_Viatour.jpg/640px-Full_Moon_Luc_Viatour.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="646"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0, user-scalable=yes, minimum-scale=0.25, maximum-scale=5.0"> <meta property="og:title" content="Ay — Vikipediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="manifest" href="/w/api.php?action=webapp-manifest"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktə" href="/w/index.php?title=Ay&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipediya (az)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//az.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://az.wikipedia.org/wiki/Ay"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> <meta http-equiv="X-Translated-By" content="Google"> <meta http-equiv="X-Translated-To" content="en"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.WgGHrg8C9fE.O/am=DgY/d=1/rs=AN8SPfpNfjzpGCAsUUJ5X-GCaxSfec_Eng/m=corsproxy" data-sourceurl="https://az.m.wikipedia.org/wiki/Ay"></script> <link href="https://fonts.googleapis.com/css2?family=Material+Symbols+Outlined:opsz,wght,FILL,GRAD@20..48,100..700,0..1,-50..200" rel="stylesheet"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.WgGHrg8C9fE.O/am=DgY/d=1/exm=corsproxy/ed=1/rs=AN8SPfpNfjzpGCAsUUJ5X-GCaxSfec_Eng/m=phishing_protection" data-phishing-protection-enabled="false" data-forms-warning-enabled="true" data-source-url="https://az.m.wikipedia.org/wiki/Ay"></script> <meta name="robots" content="none"> </head> <body class="mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ay rootpage-Ay stable issues-group-B skin-minerva action-view skin--responsive mw-mf-amc-disabled mw-mf"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.WgGHrg8C9fE.O/am=DgY/d=1/exm=corsproxy,phishing_protection/ed=1/rs=AN8SPfpNfjzpGCAsUUJ5X-GCaxSfec_Eng/m=navigationui" data-environment="prod" data-proxy-url="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog" data-proxy-full-url="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-source-url="https://az.m.wikipedia.org/wiki/Ay" data-source-language="auto" data-target-language="en" data-display-language="en-GB" data-detected-source-language="az" data-is-source-untranslated="false" data-source-untranslated-url="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://az.m.wikipedia.org/wiki/Ay&anno=2" data-client="tr"></script> <div id="mw-mf-viewport"> <div id="mw-mf-page-center"><a class="mw-mf-page-center__mask" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#"></a> <header class="header-container header-chrome"> <div class="minerva-header"> <nav class="navigation-drawer toggle-list view-border-box"><input type="checkbox" id="main-menu-input" class="toggle-list__checkbox" role="button" aria-haspopup="true" aria-expanded="false" aria-labelledby="mw-mf-main-menu-button"> <label role="button" for="main-menu-input" id="mw-mf-main-menu-button" aria-hidden="true" data-event-name="ui.mainmenu" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet toggle-list__toggle"> </label> <div id="mw-mf-page-left" class="menu view-border-box"> <ul id="p-navigation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--home" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> Ana səhifə </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--random" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:T%C9%99sad%C3%BCfi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> Təsadüfi </a></li> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--nearby" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:Nearby?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.nearby" data-mw="interface"> Yaxınlıqdakılar </a></li> </ul> <ul id="p-personal" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--login" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=Ay&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.login" data-mw="interface"> Daxil ol </a></li> </ul> <ul id="pt-preferences" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--settings" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:MobileOptions&returnto=Ay&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.settings" data-mw="interface"> Nizamlamalar </a></li> </ul> <ul id="p-donation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--donate" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://donate.wikimedia.org/?utm_source%3Ddonate%26utm_medium%3Dsidebar%26utm_campaign%3Dspontaneous%26uselang%3Daz%26utm_key%3Dminerva" data-event-name="menu.donate" data-mw="interface"> İanə et </a></li> </ul> <ul class="hlist"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--about" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> Vikipediya haqqında </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--disclaimers" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> Məsuliyyətdən imtina </a></li> </ul> </div><label class="main-menu-mask" for="main-menu-input"></label> </nav> <div class="branding-box"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB"> <img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-az.svg" alt="Vikipediya" width="120" height="19" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> </a> </div> <form action="/w/index.php" method="get" class="minerva-search-form"> <div class="search-box"><input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> <input class="search skin-minerva-search-trigger" id="searchInput" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar" aria-label="Vikipediyada axtar" autocapitalize="sentences" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f"> </div><button id="searchIcon" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet skin-minerva-search-trigger"> Axtar </button> </form> <nav class="minerva-user-navigation" aria-label="İstifadəçi naviqasiyası"> </nav> </div> </header> <main id="content" class="mw-body"> <div class="banner-container"> <div id="siteNotice">  </div> </div> <div class="pre-content heading-holder"> <div class="page-heading"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Ay</h1> <div class="tagline"> Yerin yeganə daimi təbii peykidir </div> </div> <nav class="page-actions-menu"> <ul id="p-views" class="page-actions-menu__list"> <li id="language-selector" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#p-lang" data-mw="interface" data-event-name="menu.languages" title="Dil" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet language-selector"> Dil </a></li> <li id="page-actions-watch" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-watch" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=Ay&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.watch" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet menu__item--page-actions-watch"> İzlə </a></li> <li id="page-actions-edit" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-edit" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.edit" data-mw="interface" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet edit-page menu__item--page-actions-edit"> Redaktə </a></li> </ul> </nav> <div id="mw-content-subtitle"></div> </div> <div id="bodyContent" class="content"> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"> <script>function mfTempOpenSection(id){var block=document.getElementById("mf-section-"+id);block.className+=" open-block";block.previousSibling.className+=" open-block";}</script> <div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="az" dir="ltr"> <section class="mf-section-0" id="mf-section-0"> <div class="dablink hatnote noprint"> Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_(d%C9%99qiql%C9%99%C5%9Fdirm%C9%99)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Ay (dəqiqləşdirmə)">Ay (dəqiqləşdirmə)</a>. </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6900088">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style> Ay — <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> yeganə daimi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/T%C9%99bii_peyk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Təbii peyk">təbii peykidir</a>. Ay insanların <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> kənarda ayaq basdığı yeganə kosmik cisimdir. Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemində</a> yerləşən peyklər arasında ölçüsünə görə beşinci, ətrafında döndüyü planetin ölçülərinə nəzərən isə birincidir. Ay sıxlığına görə Günəş sistemində sıxlığı məlum olan peyklər arasında <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0o?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="İo">İodan</a> sonra ikincidir. <table class="infobox"> <caption class="infobox-title fn org"> Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Decrescent_symbol_(bold).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="☾"><img alt="☾" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Decrescent_symbol_%28bold%29.svg/24px-Decrescent_symbol_%28bold%29.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Decrescent_symbol_%2528bold%2529.svg/36px-Decrescent_symbol_%2528bold%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Decrescent_symbol_%2528bold%2529.svg/48px-Decrescent_symbol_%2528bold%2529.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16"></a> </caption> <tbody> <tr> <td colspan="2" class="infobox-image"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Full_Moon_Luc_Viatour.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Full_Moon_Luc_Viatour.jpg/260px-Full_Moon_Luc_Viatour.jpg" decoding="async" width="260" height="262" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Full_Moon_Luc_Viatour.jpg/390px-Full_Moon_Luc_Viatour.jpg 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Full_Moon_Luc_Viatour.jpg/520px-Full_Moon_Luc_Viatour.jpg 2x" data-file-width="1411" data-file-height="1424"></a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Şərəfinə adlandırılıb </div></th> <td class="infobox-data"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0%C5%9F%C4%B1q?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İşıq">İşıq</a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header">Orbital xarakteristikası</th> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Afelisi</th> <td class="infobox-data">405400 km (404000–406700 km)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Perigelisi</th> <td class="infobox-data">362600 km (356400–370400 km)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Periapsidi</th> <td class="infobox-data">363.300 km</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Apoapsidi</th> <td class="infobox-data">405.500 km</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Böyük yarımoxu </div></th> <td class="infobox-data">384399 km (0.00257 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Astronomik_Vahid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Astronomik Vahid">AV</a>)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Orbitinin ekssentrisiteti</th> <td class="infobox-data">0.0549</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Siderik fırlanma dövrü </div></th> <td class="infobox-data">27.321661 gün (27 gün 7 saat 43.19 dəqiqə 11.5 saniyə)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Sinodik fırlanma dövrü </div></th> <td class="infobox-data">29.530589 gün (29 gün 12 saat 44 dəqiqə 2.9 saniyə)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Orbital sürəti </div></th> <td class="infobox-data">1.022 km/san</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Əyilməsi</th> <td class="infobox-data">5.145° (ekliptikə)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-B-2">[2]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Peyk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Peyk">Nəyin peykidir</a></th> <td class="infobox-data"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer_(planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Yer (planet)">Yer</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-3">[3]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Özünə xas <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Orbital_ekssentrisitet&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Orbital ekssentrisitet (səhifə mövcud deyil)">ekssentrisitet</a> </div></th> <td class="infobox-data">0,0567 ± 0,0001</td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header">Fiziki xarakteristikaları</th> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Ölçüləri</th> <td class="infobox-data">3.474,13 km (0,273 Yer)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Orta radiusu </div></th> <td class="infobox-data">1737.1 km (0.273 Yer)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-5">[5]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ekvator?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ekvator">Ekvator</a> radiusu </div></th> <td class="infobox-data">1738.1 km (0.273 Yer)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Qütb radiusu </div></th> <td class="infobox-data">1736.0 km (0.273 Yer)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Qütb sıxılması</th> <td class="infobox-data">0.0012<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;">Böyük dairəsinin çevrəsi</th> <td class="infobox-data">10921 km (ekvator)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Səthinin sahəsi </div></th> <td class="infobox-data">3.793×107 km2 (0.074 Yer)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/H%C9%99cm?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Həcm">Həcmi</a></th> <td class="infobox-data">2.1958×1010 km3 (0.020 Yer)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/K%C3%BCtl%C9%99_(fiziki_k%C9%99miyy%C9%99t)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kütlə (fiziki kəmiyyət)">Kütləsi</a></th> <td class="infobox-data">7.342×1022 kq (0.012300 Yer)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Orta sıxlığı </div></th> <td class="infobox-data">3.344 g/sm3 (0.606 Yer)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/S%C9%99rb%C9%99std%C3%BC%C5%9Fm%C9%99_t%C9%99cili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sərbəstdüşmə təcili">Sərbəstdüşmə təcili</a> </div></th> <td class="infobox-data">1,622 m/s2 (0,1654 g)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> İkinci kosmik sürəti </div></th> <td class="infobox-data">2,38 km/san</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> Oxunun maililiyi </div></th> <td class="infobox-data">6.687°<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-B-2">[2]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Albedo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Albedo">Albedo</a></th> <td class="infobox-data">0.136<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-6">[6]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Temperatur?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Temperatur">Temperatur</a></th> <td class="infobox-data">min. 95 K, maks. 390 K<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-_fa0ea33d5482b14e-7">[7]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=G%C3%B6r%C3%BCn%C9%99n_ulduz_h%C9%99cmi&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Görünən ulduz həcmi (səhifə mövcud deyil)">Görünən ulduz həcmi</a> </div></th> <td class="infobox-data">−12,74<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-_fa0ea33d5482b14e-7">[7]</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="max-width:11em;"> <div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Atmosfer_t%C9%99zyiqi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Atmosfer təzyiqi">Atmosfer təzyiqi</a> </div></th> <td class="infobox-data">10−7 Pa (1 pikobar) (gündüz)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-D-8">[8]</a> 10−10 Pa (1 femtobar) (gecə)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-D-8">[8]</a></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-below"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6982878">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style> <div class="reflist"> </div></td> </tr> </tbody> </table> Ayın təqribən 4,5 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1000000000_(%C9%99d%C9%99d)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1000000000 (ədəd)">milyard</a> il bundan əvvəl formalaşdığı ehtimal olunur. Ayın formalaşması ilə bağlı bir sıra fərziyyələr olsa da, ən geniş yayılmış fərziyyəyə görə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a> təqribən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mars_(planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Mars (planet)">Mars</a> böyüklüyündə olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Teya_(n%C9%99z%C9%99ri_planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Teya (nəzəri planet)">Teya</a> adlı planetlə toqquşmuş və toqquşma nəticəsində boşluğa saçılan maddələr <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cazibə qüvvəsi">Yerin cazibə qüvvəsi</a> ətrafında hərəkət edərək tədricən Ayı formalaşdırmışdır. Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerlə</a> sinxronizə olunmuş şəkildə hərəkət edir. Bu səbəbdən də Yerdən baxan müşahidəçi Ayın həmişə eyni tərəfini görür. Ayın Yerdən görünən tərəfində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Maqma?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Maqma">maqma</a> ilə örtülmüş tutqun Ay dənizləri, qədim parlaq kristal yaylaqları və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Z%C9%99rb%C9%99_krateri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Zərbə krateri">zərbə kraterləri</a> vardır. Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəşdən</a> sonra Yerdən görünən ən parlaq ikinci kosmik cismdir. Yerdən parlaq ağ rəngdə görünməsinə baxmayaraq Ayın səthi əslində tutqundur. Ayın Günəş işıqlarını əks etdirməsi sadəcə aşınmış asfaltın göstəricisindən bir az çoxdur. Göydə qabarıq şəkildə görünməsi və fazalarının nizamlı şəkildə təkrarlanması səbəbindən Ay qədim dövrlərdən bəri mədəniyyətlərə önəmli şəkildə təsir göstərmiş, müxtəlif xalqların <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/T%C9%99qvim?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Təqvim">təqvimində</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0nc%C9%99s%C9%99n%C9%99t?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İncəsənət">incəsənətində</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mifologiya?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mifologiya">mifologiyasında</a> mühüm yer tutmuşdur. Ayın cazibə qüvvəsinin təsirindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdə</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qabarma_v%C9%99_%C3%A7%C9%99kilm%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qabarma və çəkilmə">qabarma və çəkilmə</a> hadisəsi baş verir və günün uzunluğu cüzi də olsa artır. Ay ölçülərinə görə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəşdən</a> çox kiçik olsa da, Yerlə müqayisədə hər iki cismin uzaqlıq fərqi səbəbindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_tutulmas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş tutulması">Günəş tutulması</a> adlanan Ay diskinin Günəş diskini tam örtməsi hadisəsi baş verir. Ay tədricən Yerdən uzaqlaşdığı üçün uzaq gələcəkdə Yerdən görünən ölçüsü kiçiləcək və tam Günəş tutulması baş verməyəcəkdir. Ayı öyrənmək üçün kosmosa buraxılan ilk kosmik gəmi, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a>-nin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Luna_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Luna proqramı">Luna proqramı</a> çərçivəsində 1959-cu ildə Aya göndərilən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Luna_1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Luna 1">Luna 1</a> kosmik gəmisidir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a> tərəfindən Ayı öyrənmək üçün <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a> çərçivəsində 1968-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 8">Apollon 8</a> kosmik gəmisi Aya göndərilmişdir. 1969–1972-ci illərdə Apollon proqramı çərçivəsində daha altı kosmik gəmi Aya göndərilmişdir. Aya uğurlu eniş həyata keçirən ilk insanlı kosmik gəmi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_11?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 11">Apollon 11</a> olmuşdur. Bu missiyalar nəticəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerə</a> Ay süxurlarından 380 kq nümunə gətirilmişdir. Bu nümunələr nəticəsində Ayın mənşəyi, daxili strukturunun quruluşu və geoloji inkişafı haqqında mühüm məlumatlar əldə olunmuşdur. 1972-ci ildə göndərilən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_17?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 17">Apollon 17</a> kosmik gəmisindən sonra Aya yalnız insansız kosmik gəmilər göndərilmişdir. <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"> <input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none"> <div class="toctitle" lang="az" dir="ltr"> <h2 id="mw-toc-heading">Mündəricat</h2><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label> </div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Etimologiyas%C4%B1">1 Etimologiyası</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Formala%C5%9Fmas%C4%B1">2 Formalaşması</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-3"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Fiziki_xarakteri">3 Fiziki xarakteri</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Daxili_qurulu%C5%9Fu">3.1 Daxili quruluşu</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#S%C9%99th_geologiyas%C4%B1">3.2 Səth geologiyası</a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-6"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Vulkanik_x%C3%BCsusiyy%C9%99tl%C9%99ri">3.2.1 Vulkanik xüsusiyyətləri</a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-7"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Z%C9%99rb%C9%99_kraterl%C9%99ri">3.2.2 Zərbə kraterləri</a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-8"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ay_burul%C4%9Fanlar%C4%B1">3.2.3 Ay burulğanları</a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-9"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Suyun_varl%C4%B1%C4%9F%C4%B1">3.2.4 Suyun varlığı</a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-10"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Qravitasiya_sah%C9%99si">3.3 Qravitasiya sahəsi</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-11"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Maqnit_sah%C9%99si">3.4 Maqnit sahəsi</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-12"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Atmosferi">3.5 Atmosferi</a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-13"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Toz">3.5.1 Toz</a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-14"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#F%C9%99sill%C9%99r">3.6 Fəsillər</a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-15"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Yerl%C9%99_%C9%99laq%C9%99si">4 Yerlə əlaqəsi</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-16"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Orbit">4.1 Orbit</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-17"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Nisbi_%C3%B6l%C3%A7%C3%BCs%C3%BC">4.2 Nisbi ölçüsü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-18"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Yerd%C9%99n_g%C3%B6r%C3%BCn%C3%BC%C5%9F%C3%BC">4.3 Yerdən görünüşü</a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-19"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ay_fazalar%C4%B1">4.3.1 Ay fazaları</a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-20"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Qabarma_v%C9%99_%C3%A7%C9%99kilm%C9%99_t%C9%99sirl%C9%99ri">4.4 Qabarma və çəkilmə təsirləri</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-21"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ay_v%C9%99_G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_tutulmalar%C4%B1">4.5 Ay və Günəş tutulmaları</a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-22"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ay_tutulmas%C4%B1">4.5.1 Ay tutulması</a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-23"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_tutulmas%C4%B1">4.5.2 Günəş tutulması</a> <ul> <li class="toclevel-4 tocsection-24"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Tutulman%C4%B1n_n%C3%B6vl%C9%99ri">4.5.2.1 Tutulmanın növləri</a></li> </ul></li> </ul></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-25"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#M%C3%BC%C5%9Fahid%C9%99si_v%C9%99_t%C9%99dqiqatlar">5 Müşahidəsi və tədqiqatlar</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-26"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Q%C9%99dim_d%C3%B6vrl%C9%99r_v%C9%99_Orta_%C9%99srl%C9%99r">5.1 Qədim dövrlər və Orta əsrlər</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-27"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Kosmik_g%C9%99mil%C9%99r">5.2 Kosmik gəmilər</a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-28"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#XX_%C9%99srd%C9%99">5.2.1 XX əsrdə</a> <ul> <li class="toclevel-4 tocsection-29"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#SSR%C4%B0_missiyalar%C4%B1">5.2.1.1 SSRİ missiyaları</a></li> <li class="toclevel-4 tocsection-30"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#AB%C5%9E_missiyalar%C4%B1">5.2.1.2 ABŞ missiyaları</a></li> </ul></li> <li class="toclevel-3 tocsection-31"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#1980%E2%80%932000-ci_ill%C9%99r">5.2.2 1980–2000-ci illər</a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-32"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#XXI_%C9%99srd%C9%99">5.2.3 XXI əsrdə</a></li> </ul></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-33"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#H%C3%BCquqi_statusu">6 Hüquqi statusu</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-34"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#M%C9%99d%C9%99niyy%C9%99t%C9%99_t%C9%99siri">7 Mədəniyyətə təsiri</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-35"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ay_kultu">7.1 Ay kultu</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-36"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ay_t%C9%99qvimi">7.2 Ay təqvimi</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-37"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ay_effekti">7.3 Ay effekti</a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-38"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C4%B0stinadlar">8 İstinadlar</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-39"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C6%8Fd%C9%99biyyat">9 Ədəbiyyat</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-40"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#H%C9%99m%C3%A7inin_bax">10 Həmçinin bax</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-41"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Xarici_ke%C3%A7idl%C9%99r">11 Xarici keçidlər</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-42"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Kartoqrafik_resurslar">11.1 Kartoqrafik resurslar</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-43"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#M%C3%BC%C5%9Fahid%C9%99">11.2 Müşahidə</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-44"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C6%8Fsas">11.3 Əsas</a></li> </ul></li> </ul> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(1)"> <h2 id="Etimologiyası">Etimologiyası</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Etimologiyası bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-1 collapsible-block" id="mf-section-1"> <table class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5"> <tbody> <tr> <td style="text-align: left;"> <dl> <dt> Qədim türk dili </dt> <dd> … Köl Tigin koyn yılka yiti yigirmike uçdı. Tokuzunç ay iti otuzka yoğ ertürtümüz. Barkın bedizin bitigtaşın biçin yılka yitinç ay yiti otuzka kop alkdımız. … </dd> </dl> <dl> <dt> Azərbaycan dili </dt> <dd> … Kültigin qoyun ilində (birinci ay) on yeddinci gündə öldü. Doqquzuncu ay iyirmi yeddinci gündə yas mərasimi təşkil etdik. Türbəsini, rəsmini və daş kitabəsini meymun ilində yeddinci ay iyirmi yeddinci gündə bitirdik. … </dd> </dl></td> </tr> <tr> <td style="text-align: left;">Ay sözünün Orxon abidələrində işlənilməsinə örnək.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-cccxxx-9">[9]</a></td> </tr> </tbody> </table> Ay sözünün mənşəyi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Q%C9%99dim_t%C3%BCrk_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qədim türk dili">qədim türk dilinə</a> qədər dayanır. Hal hazırda da <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/T%C3%BCrk_dill%C9%99ri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Türk dilləri">türk dillərində</a> peykin adını bildirmək üçün Ay sözü işlədilir. Bu sözə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Orxon_abid%C9%99l%C9%99ri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Orxon abidələri">Orxon abidələrində</a> də rast gəlmək mümkündür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-10">[10]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Peyk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Peyk">təbii peykini</a> bildirmək üçün <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0ngilisc%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="İngiliscə">ingiliscə</a> Moon sözündən istifadə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-11">[11]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-12">[12]</a> Bu söz 1380-ci illərdə Mone sözünün inkişaf etməsi nəticəsində Moone şəklində yazılmağa başlanmışdı. Bu sözlər qədim ingiliscədə olan mōna sözündən qaynaqlanır ki, qədim ingiliscəyə qədim germancadakı mǣnōn sözündən keçmişdir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/German_dill%C9%99ri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="German dilləri">German dillərinə</a> daxil olan ölkələrdə Ayı ifadə etmək üçün bu sözə yaxın yazılış formalarından istifadə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-13">[13]</a> Bədii ədəbiyyatda və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Elmi_fantastika?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Elmi fantastika">elmi fantastika</a> janrında Ayı ifadə etmək üçün ingiliscədə Luna sözündən də istifadə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-14">[14]</a> Bəzi dillərdə Ayın adını ifadə etmək üçün də işlənən Luna sözü <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lat%C4%B1nca?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Latınca">latın</a> mənşəlidir. Ayla bağlı bəzi terminləri ifadə etmək üçün işlədilən sözlərdən biri də Selena sözüdür. Selena sözünün işlənmə yerlərinə misal olaraq Selenoqrafiya (Ay xəritəçiliyi) və Selenafobiya (Aydan qorxu) sözlərini göstərmək olar.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-15">[15]</a> Selena sözü qədim yunanca Ay mənasında işlənən Selene (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yunan_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yunan dili">yun.</a> Σελήνη) sözündən qaynaqlanır. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Selena?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Selena">Selena</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yunan_mifologiyas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Yunan mifologiyası">yunan mifologiyasında</a> Ay ilahəsi hesab olunurdu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-16">[16]</a> <center> <ul class="gallery mw-gallery-traditional" style="max-width: 772px;"> <li class="gallerycaption">Ayın görünüşü</li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 180px;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Ayın Yerdən görünən üzü"> <noscript> <img alt="Ayın Yerdən görünən üzü" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg/150px-LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="18000" data-file-height="18000"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 150px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg/150px-LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg" data-alt="Ayın Yerdən görünən üzü" data-width="150" data-height="150" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg/225px-LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg/300px-LRO_WAC_Nearside_Mosaic.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> </div> <div class="gallerytext"> Ayın Yerdən görünən üzü </div></li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 180px;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Moon_Farside_LRO.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Ayın Yerdən görünməyən üzü"> <noscript> <img alt="Ayın Yerdən görünməyən üzü" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Moon_Farside_LRO.jpg/150px-Moon_Farside_LRO.jpg" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="18000" data-file-height="18000"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 150px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Moon_Farside_LRO.jpg/150px-Moon_Farside_LRO.jpg" data-alt="Ayın Yerdən görünməyən üzü" data-width="150" data-height="150" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Moon_Farside_LRO.jpg/225px-Moon_Farside_LRO.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Moon_Farside_LRO.jpg/300px-Moon_Farside_LRO.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> </div> <div class="gallerytext"> Ayın Yerdən görünməyən üzü </div></li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 180px;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_(PIA14024).jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Ayın şimal qütbü"> <noscript> <img alt="Ayın şimal qütbü" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg/150px-LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="18622" data-file-height="18622"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 150px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg/150px-LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg" data-alt="Ayın şimal qütbü" data-width="150" data-height="150" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg/225px-LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg/300px-LRO_WAC_North_Pole_Mosaic_%28PIA14024%29.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> </div> <div class="gallerytext"> Ayın şimal qütbü </div></li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 180px;"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Ayın cənub qütbü"> <noscript> <img alt="Ayın cənub qütbü" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg/150px-LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="6082" data-file-height="6082"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 150px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg/150px-LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg" data-alt="Ayın cənub qütbü" data-width="150" data-height="150" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg/225px-LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg/300px-LRO_WAC_South_Pole_Mosaic.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> </div> <div class="gallerytext"> Ayın cənub qütbü </div></li> </ul> </center> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(2)"> <h2 id="Formalaşması">Formalaşması</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=2&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Formalaşması bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-2 collapsible-block" id="mf-section-2"> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Evolution_of_the_Moon.ogv/350px-seek%3D44-Evolution_of_the_Moon.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="350" height="197" data-durationhint="426" data-mwtitle="Evolution_of_the_Moon.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Fayl:Evolution_of_the_Moon.ogv"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/df/Evolution_of_the_Moon.ogv/Evolution_of_the_Moon.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/df/Evolution_of_the_Moon.ogv/Evolution_of_the_Moon.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/df/Evolution_of_the_Moon.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="640" data-height="360"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/df/Evolution_of_the_Moon.ogv/Evolution_of_the_Moon.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/df/Evolution_of_the_Moon.ogv/Evolution_of_the_Moon.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AEvolution_of_the_Moon.ogv&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AEvolution_of_the_Moon.ogv&lang=eu&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="eu" label="euskara ‪(eu)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AEvolution_of_the_Moon.ogv&lang=fr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fr" label="français ‪(fr)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AEvolution_of_the_Moon.ogv&lang=pap&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pap" label="Papiamentu ‪(pap)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AEvolution_of_the_Moon.ogv&lang=ro&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ro" label="română ‪(ro)‬" data-dir="ltr"> </video> <figcaption> Ay səthinin formalaşmasını göstərən video. </figcaption> </figure> Müxtəlif yanaşmalara görə Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sisteminin</a> formalaşmasından 30–50 milyon il sonra, bundan təqribən 4,527 ± 0,010 milyard il əvvəl formalaşmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-17">[17]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Rik_Karlson&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Rik Karlson (səhifə mövcud deyil)">Rik Karlson</a> apardığı tədqiqatlar nəticəsində Ayın 4,4–4,45 milyard il aralığında nisbətən daha az yaşa sahib olduğunu qeyd etmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-18">[18]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-19">[19]</a> Ayın formalaşması ilə bağlı bir sıra fərziyyələr vardır. Bölünmə fərziyyəsinə görə Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C9%99rk%C9%99z%C9%99qa%C3%A7ma_t%C9%99cili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mərkəzəqaçma təcili">mərkəzəqaçma təcili</a> nəticəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer_qab%C4%B1%C4%9F%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer qabığı">Yer qabığından</a> qoparaq ayrılmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-20">[20]</a> Belə olduğu halda <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> başlanğıc sürətinin çox böyük göstəriciyə sahib olması lazımdır. Əgər bölünmə fərziyyəsi düzgün olarsa, Yerin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ekvator?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ekvator">ekvator</a> müstəvisi ekliptikin müstəvisinə uyğun olmalı idi, ancaq bu belə deyil.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ABC-21">[21]</a> Ayın Yerin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cazibə qüvvəsi">cazibə qüvvəsi</a> tərəfindən sonradan tutulması fərziyyəsinə görə Ay fərqli yerdə meydana gəlmişdir və Yerin yaxınlığından keçərkən onun cazibə qüvvəsi tərəfindən tutulmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-22">[22]</a> Buna baxmayaraq aparılan tədqiqatlar nəticəsində bu fərziyyənin doğru olması üçün tələb olunan şərtlərin ödənmədiyi məlum olmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ABC-21">[21]</a> Birlikdə formalaşma fərziyyəsinə görə isə Yer və Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemi</a> formalaşarkən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Molekulyar_bulud?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Molekulyar bulud">molekulyar buluddan</a> eyni vaxtda və yerdə formalaşmışdır. Buna baxmayaraq aparılan tədqiqatlar nəticəsində Ayda <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Metal?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Metal">metal</a> maddələrinin həddən artıq az olması səbəbindən Yer və Ayın birlikdə formalaşması fərziyyəsinin doğru olması ehtimalı azdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ABC-21">[21]</a> Bu fərziyyələrin əsas çatışmazlığı Yer və Aydakı çox yüksək <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0mpuls_momenti?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İmpuls momenti">impuls momentini</a> asanlıqla izah edə bilməmələridir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-23">[23]</a> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg/250px-PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg" decoding="async" width="250" height="146" class="mw-file-element" data-file-width="1546" data-file-height="905"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 250px;height: 146px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg/250px-PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg" data-width="250" data-height="146" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg/375px-PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg/500px-PIA18821-LunarGrailMission-OceanusProcellarum-Rifts-Closeup-20141001.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ayın formalaşmasının ilkin dövrlərində mövcud olduğuna inanılan antik rift vadilərinin təmsili görünüşü. </figcaption> </figure> Hal hazırda Ayın formalaşması ilə bağlı ən geniş yayılmış fərziyyə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_toqqu%C5%9Fma_f%C9%99rziyy%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Böyük toqquşma fərziyyəsi">Böyük toqquşma fərziyyəsidir</a>. Bu fərziyyəyə görə Yer formalaşmasının ilkin dövrlərində təqribən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mars_(planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Mars (planet)">Mars</a> böyüklüyündə olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Teya_(n%C9%99z%C9%99ri_planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Teya (nəzəri planet)">Teya</a> planeti ilə toqquşmuşdur. Bu toqquşma nəticəsində Teya planeti parçalanmış, Yerin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer_qab%C4%B1%C4%9F%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer qabığı">qabıq</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Mantiya&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Mantiya (səhifə mövcud deyil)">mantiyasından</a> bir hissə qoparaq Yer ətrafı orbitə saçılmışdır. Vaxt keçdikcə Yer ətrafı orbitə saçılan maddələr Yerin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cazibə qüvvəsi">cazibə qüvvəsinin</a> təsiri ilə birləşərək Ayı meydana gətirmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-24">[24]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-25">[25]</a> Böyük toqquşma fərziyyəsi mükəmməl olmasa da, Ayın formalaşması ilə bağlı məsələləri ən yaxşı şəkildə izah edir. Böyük toqquşma nəzəriyyəsi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Bill_Hertman&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Bill Hertman (səhifə mövcud deyil)">Bill Hertman</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Rocer_Filips&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Rocer Filips (səhifə mövcud deyil)">Rocer Filips</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Cef_Teylor&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Cef Teylor (səhifə mövcud deyil)">Cef Teylor</a> tərəfindən ortaya atılmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-26">[26]</a> Ayın formalaşması fərziyyəsində olduğu kimi böyük toqquşmaların <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sisteminin</a> formalaşmasının ilkin dövrlərində digər Günəş sistemi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Planet">planetlərinə</a> də təsir etdiyi düşünülür. Bu toqquşmanın kompüterdə hazırlanmış simulyasiya modelləri həm Yer, həm də Ayın çox yüksək <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0mpuls_momenti?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İmpuls momenti">impuls momentini</a> və Ayın nüvəsinin kiçikliyini izah edə bilir. Bu simulyasiya modelləri Ayın əsasən parçalanan Teyanın qalıqlarından meydana gəldiyini göstərir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-27">[27]</a> Buna baxmayaraq aparılan son tədqiqatlar nəticəsində Ayın formalaşmasında daha çox Yerdən qopan hissələrin iştirak etməsi aşkarlanmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-28">[28]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-29">[29]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-30">[30]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-31">[31]</a> Meteoritlərin tədqiq olunması nəticəsində məlum olmuşdur ki, daxili <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sisteminin</a> digər kosmik cismlərindən olan Mars və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Vesta&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Vesta (səhifə mövcud deyil)">Vestanın</a> Yerdən fərqli <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oksigen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oksigen">Oksigen</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Volfram?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Volfram">Volfram</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0zotop?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İzotop">izotop</a> tərkibləri vardır. Buna baxmayaraq Yer və Ayın izotop tərkibləri təqribən eynidir. Mübahisəli olmasına baxmayaraq,<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-32">[32]</a> baş vermiş böyük toqquşmadan sonra Yer və Ay arasındakı buxarlanmış şəkildə olan materialların qarışması nəticəsində hər iki kosmik cismdə də oxşar <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0zotop?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İzotop">izotop</a> tərkiblərinin formalaşdığı ehtimal olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-33">[33]</a> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Mondgestein_Apollo_17_01.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Mondgestein_Apollo_17_01.jpg/200px-Mondgestein_Apollo_17_01.jpg" decoding="async" width="200" height="286" class="mw-file-element" data-file-width="566" data-file-height="809"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 286px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Mondgestein_Apollo_17_01.jpg/200px-Mondgestein_Apollo_17_01.jpg" data-width="200" data-height="286" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Mondgestein_Apollo_17_01.jpg/300px-Mondgestein_Apollo_17_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Mondgestein_Apollo_17_01.jpg/400px-Mondgestein_Apollo_17_01.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_17?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 17">Apollon 17</a> missiyası çərçivəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerə</a> gətirilən Ay daşı. </figcaption> </figure> Həm böyük toqquşma, həm də toqquşmadan sonra ayrılan maddələrin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> orbitində toplanması nəticəsində çox böyük miqdarda enerji ortaya çıxdığı üçün Ayın formalaşmasının ilkin dövrlərində ərimiş formada olduğu düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-asxcv-34">[34]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-35">[35]</a> O dövrdə mövcud olmuş olan Ayın səthinə Maqma okeanı adı verilmişdir. Ayın maqma okeanının dərinliyinin 500 kilometrdən Ayın radiusuna (1737 km) qədər ola biləcəyi təxmin edilir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-asxcv-34">[34]</a> Maqma okeanı soyuduqca qismən kristallaşdı və qatlara ayrılaraq geokimyəvi baxımdan ayrı olan Ay mantiyası və qabığını formalaşdırdı. Mantiyanın olivin, klinopiroksen və ortopiroksen minerallarının çökməsi nəticəsində meydana gəldiyi düşünülür. Maqma okeanının kristallaşmasının ¾-ü tamamlandıqdan sonra aşağı sıxlığı səbəbindən anortit mineralı çökməyərək səthə çıxmış və Ayın qabığını formalaşdırmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-36">[36]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_toqqu%C5%9Fma_f%C9%99rziyy%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Böyük toqquşma fərziyyəsi">Böyük toqquşma fərziyyəsi</a> Ayın formalaşması ilə bağlı bir sıra suallara cavab versə də, hələ də bu fərziyyə ilə izah oluna bilməyən bəzi çətinliklər vardır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-37">[37]</a> 2001-ci ildə Vaşinqton Karnegi İnstitutunda bir qrup alim Aydan gətirilmiş qayaların ən dəqiq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0zotop?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İzotop">izotop</a> ölçmələrini həyata keçirdi. Onların apardığı tədqiqatlar təəccüblə qarşılandı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-38">[38]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a> çərçivəsində Yerə gətirilən qayalardakı izotop təkribləri Yerdəki qayaların izotop tərkibləri ilə eynilik təşkil edirdi. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sisteminin</a> digər kosmik cismlərində isə bu göstəricilər Yerdəkindən fərqlidir. Bu nəticələrin təəccüblə qarşılanmasının səbəbi Ayı formalaşdıran maddələrin çoxunun Yerlə toqquşan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Teya_(n%C9%99z%C9%99ri_planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Teya (nəzəri planet)">Teyanın</a> qalıqlarından ibarət olmasının düşünülməsi idi. 2007-ci ildə tədqiqatçılar Teya və Yerin izotop tərkiblərinin eyni olması ehtimalının 1%-dən daha az olduğunu açıqladı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-39">[39]</a> 2012-ci ildə dərc olunan Aydan gətirilən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Titan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Titan">Titan</a> nümunələrindəki izotopların tədqiqinin nəticələri göstərdi ki, Ayı formalaşdıran maddələrin tərkibi Yerlə eynidir. Bu da Ayın Yerdən ayrı şəkildə formalaşması və Teyanın qalıqlarından meydana gəlməsi yanaşmaları ilə ziddiyyət yaradır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-40">[40]</a> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(3)"> <h2 id="Fiziki_xarakteri">Fiziki xarakteri</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=3&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fiziki xarakteri bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-3 collapsible-block" id="mf-section-3"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Daxili_quruluşu">Daxili quruluşu</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=4&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Daxili quruluşu bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <table class="wikitable floatright" style="margin-left: 1em; text-align: center;"> <caption> Ay səthinin kimyəvi tərkibi<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-41">[41]</a> </caption> <tbody> <tr> <th rowspan="2">Tərkibi</th> <th rowspan="2">Kimyəvi formulu</th> <th colspan="2">Miqdarı (faizlə)</th> </tr> <tr> <th style="font-size: smaller;">Ay dənizlərində</th> <th style="font-size: smaller;">Ay yaylaqlarında</th> </tr> <tr> <td style="text-align: left;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%BCssatit?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Lüssatit">Silisium-dioksid</a></td> <td>SiO2</td> <td>45.4%</td> <td>45.5%</td> </tr> <tr> <td style="text-align: left;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Al%C3%BCminium-oksid&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Alüminium-oksid (səhifə mövcud deyil)">Alüminium-oksid</a></td> <td>Al2O3</td> <td>14.9%</td> <td>24.0%</td> </tr> <tr> <td style="text-align: left;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kalsium-oksid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kalsium-oksid">Kalsium-oksid</a></td> <td>CaO</td> <td>11.8%</td> <td>15.9%</td> </tr> <tr> <td style="text-align: left;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=D%C9%99mir-oksid&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Dəmir-oksid (səhifə mövcud deyil)">Dəmir-oksid</a></td> <td>FeO</td> <td>14.1%</td> <td>5.9%</td> </tr> <tr> <td style="text-align: left;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Maqnezium-oksid&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Maqnezium-oksid (səhifə mövcud deyil)">Maqnezium-oksid</a></td> <td>MgO</td> <td>9.2%</td> <td>7.5%</td> </tr> <tr> <td style="text-align: left;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Titan-dioksid&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Titan-dioksid (səhifə mövcud deyil)">Titan-dioksid</a></td> <td>TiO2</td> <td>3.9%</td> <td>0.6%</td> </tr> <tr> <td style="text-align: left;"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Natrium-oksid&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Natrium-oksid (səhifə mövcud deyil)">Natrium-oksid</a></td> <td>Na2O</td> <td>0.6%</td> <td>0.6%</td> </tr> <tr> <th colspan="2">Cəmi</th> <th>99,9%</th> <th>100,0%</th> </tr> </tbody> </table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/6/68/Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg/250px-Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" data-file-width="3400" data-file-height="3400"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 250px;height: 250px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/6/68/Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg/250px-Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg" data-width="250" data-height="250" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/6/68/Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg/375px-Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/6/68/Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg/500px-Ay%C4%B1n_daxili_qurulu%C5%9Fu.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ayın daxili quruluşu. </figcaption> </figure> Ay geokimyəvi baxımdan bir-birindən fərqlənən qabıq, mantiya və nüvə kimi təbəqələrdən ibarətdir. Ayın mərkəzində radiusu 240 km olan dəmirlə zəngin bərk daxili nüvə vardır. Bərk dəmir nüvə radiusu 300 km olan ərimiş dəmirdən ibarət xarici nüvə ilə əhatələnmişdir. Bütünlükdə nüvə 500 km radiusa sahib olan qismən ərimiş keçid təbəqəsi ilə əhatələnmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-42">[42]</a> Bu strukturun təqribən 4,5 milyard il bundan əvvəl, Ayın formalaşmasından dərhal sonra maqma okeanının mərhələli şəkildə kristallaşması nəticəsində meydana gəldiyi düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-43">[43]</a> Maqma okeanı kristallaşarkən sıxlığı daha çox olan olivin, klinopiroksen və ortopiroksen kimi mineralların çökməsi nəticəsində Ayın mantiyası meydana gəlmişdir. Maqma okeanının kristallaşmasının ¾-ü tamamlandıqdan sonra daha aşağı sıxlığa sahib olan minerallar çökməyərək Ayın qabığını formalaşdırdılar.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-asdfg-44">[44]</a> Maqma okeanının kristallaşan son maye hissəsi Ay mantiyası ilə qabığı arasında sıxışmış istilik yayan bir-birinə zidd elementlərdən təşkil olmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a> Bu səbəbdən də Ayın geokimyəvi xəritəsində baxdıqda səthin əsasən anortit kimi maddələrdən təşkil olduğunu görmək mümkündür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-D-8">[8]</a> Ayın keçmiş lava axınları olan bölgələrindən gətirilmiş süxur nümunələri mantiyanın ərimiş maddələrinin Ay səthinə çıxdığını göstərir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a> Geofiziki metodlardan istifadə olunaraq Ay qabığının təqribən 50 km qalınlığa sahib olduğu aşkarlanmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a> Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemində</a> sıxlığına görə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0o?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="İo">İodan</a> sonra ikinci peykdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-45">[45]</a> Buna baxmayaraq Ayın nüvəsi kiçikdir və radiusunun təqribən 20%-ni əhatə edir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a> Ayın nüvəsinin az miqdarda <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/K%C3%BCk%C3%BCrd?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kükürd">Kükürd</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikel?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikel">Nikel</a> qarışıqlarından da ibarət olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C9%99mir?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dəmir">Dəmir</a> tərkibli olduğu düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-46">[46]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Səth_geologiyası">Səth geologiyası</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=5&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Səth geologiyası bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/8/89/Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg/200px-Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg" decoding="async" width="200" height="138" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="551"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 138px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/8/89/Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg/200px-Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg" data-width="200" data-height="138" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/8/89/Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg/300px-Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/8/89/Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg/400px-Ay%C4%B1n_topoqrafiyas%C4%B1.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ayın topoqrafiyası. </figcaption> </figure> Ayın topoqrafiyası lazer alimetri və stereo görünüş analizi metodlarından əldə edilən məlumatlar əsasında tədqiq olunmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-47">[47]</a> Ayın topoqrafiyasındakı ən diqqətçəkən xüsusiyyət Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> görünməyən üzündə yerləşən Cənub qütbü-Eytken hövzəsidir. Eytken hövzəsinin diametri 2240 kilometrdir və bu hövzə böyüklüyünə görə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemində</a> ən böyük ikinci <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Z%C9%99rb%C9%99_krateri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Zərbə krateri">zərbə krateridir</a>.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ijfsh-48">[48]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-49">[49]</a> Bu hövzə 13 kilometrə çatan dərinliyi ilə Ay səthində ən dərin yerdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ijfsh-48">[48]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-50">[50]</a> Ay səthindəki ən yüksək yerlər peykin şimal-şərqində yerləşir. Bu yüksək profilin Ayın cənub qütbündə yerləşən Eytken hövzəsini yaradan zərbənin səbəb olduğu əks təsir nəticəsində formalaşdığı düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-51">[51]</a> Yağış dənizi, Sükunət dənizi, Böhran dənizi, Smit dənizi və Şərq dənizi kimi zərbə hövzələri də bu kimi yüksəkliklərin yaranmasına səbəb olmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ijfsh-48">[48]</a> Ayın Yerdən görünməyən tərəfinin orta yüksəkliyi Yerdən görünən tərəfinin orta yüksəkliyindən təqribən 1,9&nbspref>Shearer, C.; et al. (2006). "Thermal and magmatic evolution of the Moon". Reviews in Mineralogy and Geochemistry 60: 365–518.;km çoxdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-A-1">[1]</a> Ay tədqiqat kosmik gəmisi tərəfindən kəşf olunan dik yamanclı uçurumların müşahidəsi göstərdi ki, son milyard il ərzində onlar daralmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-52">[52]</a> Oxşar büzülmə xüsusiyyətləri <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Merkuri_(planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Merkuri (planet)">Merkuridə</a> də müşahidə olunmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-53">[53]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Vulkanik_xüsusiyyətləri">Vulkanik xüsusiyyətləri</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=6&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vulkanik xüsusiyyətləri bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg/150px-Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg" decoding="async" width="150" height="164" class="mw-file-element" data-file-width="350" data-file-height="382"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 164px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg/150px-Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg" data-width="150" data-height="164" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg/225px-Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg/300px-Mare_Serenitatis_-_Clementine.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Sükunət dənizi. </figcaption> </figure> Aya adi gözlə baxıldığı zaman görünən tünd rəngli yerlərə Ay dənizləri deyilir. Ay dənizləri deyilməsinin səbəbi qədim <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Astronom?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Astronom">astronomların</a> bu bölgələrin su ilə dolu olduğuna inanmasıdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-54">[54]</a> Bu bölgələr qədim dövrlərdə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bazalt?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bazalt">bazalt</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lava?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lava">lavasının</a> qatılaşması nəticəsində formalaşmışdır. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdəki</a> bazalta oxşasa da, Ay bazaltının tərkibində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C9%99mir?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dəmir">dəmir</a> daha çoxdur və su ilə təmas etmir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-55">[55]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-56">[56]</a> Bu lavaların əksəriyyəti Aydakı zərbələrlə püskürmələrin təsirindən yaranmış və zərbə hövzələrinin səthini doldurmuşdur. Ay dənizlərinin yaxınlığında qalxanvari və günbəzvari vulkanlar aşkar edilmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-57">[57]</a> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Ina_(LRO).jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Ina_%28LRO%29.jpg/150px-Ina_%28LRO%29.jpg" decoding="async" width="150" height="167" class="mw-file-element" data-file-width="3140" data-file-height="3500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 167px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Ina_%28LRO%29.jpg/150px-Ina_%28LRO%29.jpg" data-width="150" data-height="167" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Ina_%28LRO%29.jpg/225px-Ina_%28LRO%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Ina_%28LRO%29.jpg/300px-Ina_%28LRO%29.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> İna krateri. </figcaption> </figure> Demək olar ki, Ay dənizlərinin əksəriyyəti Ayın Yerdən görünən üzündə yerləşir. Ayın Yerdən görünən üzünün 31%-i Ay dənizləri ilə örtülmüşdür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axbgy-58">[58]</a> Bu göstərici Ayın Yerdən görünməyən üzündə 2%-ə bərabərdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-59">[59]</a> Bunun Ayın Yerdən görünən üzündə qabığın altında olan istilik yayan elementlərin konsentrasiyası ilə bağlı olduğu düşünülür. Bu Ay tədqiqat kosmik gəmisinin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qamma_%C5%9F%C3%BCalanma?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qamma şüalanma">qamma</a> sprektrometri əsasında tərtib olunan geokimyəvi xəritədə də göründü.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-asdfg-44">[44]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-60">[60]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-61">[61]</a> Ay bazalt dənizlərinin böyük hissəsi 3–3,5 milyard il bundan əvvəl, İmbriyan dövründə meydana gəlmişdir. Buna baxmayaraq bəzi radiometrik tədqiqatlar Ay dənizlərinin yaşının 4,2 milyard il əvvələ qədər dayana biləcəyini göstərir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bmkhde-62">[62]</a> Son dövrlərdə aparılan tədqiqatlar gənc kraterlərin yaşının 1,2 milyard il olduğunu göstərdi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-svnmjg-63">[63]</a> 2006-cı ildə aparılan tədqiqatlar nəticəsində Xoşbəxtlik gölündə yerləşən tozsuz və hamar səthə sahib olan İna kraterinin 2 milyon illik olduğu məlum oldu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bfnjkn-64">[64]</a> Ay zəlzələləri və səthdən qaz ayrılması Ayda hələ də davam edən bəzi aktivliklərin olduğunu gösərir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bfnjkn-64">[64]</a> 2014-cü ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a> tərəfindən Ayda gənc vulkanizmin sübutlarının əldə olunduğu bildirildi. Belə ki, Ay tədqiqat kosmik gəmisi tərəfindən 70 nizamsız Ay dənizi kəşf olunmuşdur ki, bunların yaşı 50 milyon ildən daha azdır. Ayın Yerdən görünən üzündə qabığın altında yerləşən radioaktiv maddələrin konsentrasiyası nəticəsində buradakı mantiyada istiliyin düşünüləndən daha çox olduğu ehtimal olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-65">[65]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-66">[66]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-67">[67]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-68">[68]</a> Bunun sübutu kimi Ayın Yerdən görünən və görünməyən üzlərinin sərhəddində yerləşən Şərq dənizindəki Louel krateri içində tapılmış 2–10 milyon yaşındakı bazalt vulkanizmi göstərilir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-69">[69]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-70">[70]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-71">[71]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-72">[72]</a> Ayda açıq rənglə görünən bölgələrə terra ya da yaylaqlar deyilir, çünki bu bölgələrin çoxu Ay dənizlərindən daha yüksəkdir. Aparılan radiometrik analizlər nəticəsində onların yaşının 4,4 milyard il olduğu məlum olmuşdur. Bu dövrlər maqma okeanında sıxlığı az olan maddələrin səthə çıxaraq qabığı formalaşdırması dövrü ilə üst-üstə düşür. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> fərqli olaraq Aydakı dağların tektonik proseslər nəticəsində yaranmadığı düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bmkhde-62">[62]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-svnmjg-63">[63]</a> Ayın Yerdən görünən üzündəki Ay dənizlərini formalaşdıran konsentrasiyaların Ayın Yerdən görünməyən üzündəki dağların formalaşmasına təsir göstərdiyi düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-73">[73]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-74">[74]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Zərbə_kraterləri">Zərbə kraterləri</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=7&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Zərbə kraterləri bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Moon-craters.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Moon-craters.jpg/140px-Moon-craters.jpg" decoding="async" width="140" height="137" class="mw-file-element" data-file-width="613" data-file-height="599"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 140px;height: 137px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Moon-craters.jpg/140px-Moon-craters.jpg" data-width="140" data-height="137" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Moon-craters.jpg/210px-Moon-craters.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Moon-craters.jpg/280px-Moon-craters.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> görünməyən üzündə yerləşən Dedalus krateri. </figcaption> </figure> Ayın səthinin geoloji inkişafında iştirak edən önəmli ünsürlərdən biri də <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Z%C9%99rb%C9%99_krateri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Zərbə krateri">zərbə kraterləridir</a>.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-75">[75]</a> Zərbə kraterləri <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asteroid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asteroid">asteroid</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kometa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kometa">kometaların</a> Ay səthi ilə toqquşması nəticəsində yaranmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-76">[76]</a> Təkcə Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> görünən üzündə diametri 1 kilometrdən böyük olan 300 mindən çox kraterin olduğu təxmin edilir. Bu kraterlərdən bəzilərinə elmi işçilər, alimlər, rəssamlar və tədqiqatçıların adları verilmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-77">[77]</a> Ayın geoloji inkişaf dövründə Ay dənizləri ilə yanaşı zərbə kraterlərinin də xüsusi yeri vardır. Bu strukturlar çoxhalqalı üzükvari relyef formaları ilə xarakterizə olunur və onların diametri yüzlərlə kilometrdən minlərlə kilometrə çatır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axcbnh-78">[78]</a> Ay atmosferinin çox cüzi olması səbəbindən burada hava şəraiti dəyişmir. Bu səbəbdən də kraterlərin ilkin forması çox yaxşı qorunmuşdur. Yalnız bir neçə çoxhalqalı hövzələrin dəqiq yaşının təyin olunmasına baxmayaraq, bunlar nisbi yaşı müəyyən etmək üçün çox faydalıdır. Çünki zərbə kraterləri sabit nisbətdə toplaşır və hər əraziyə düşən kraterlərin sayını hesablamaq səthin yaşını təxmin etməkdə istifadə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axcbnh-78">[78]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a> çərçivəsində Aydan gətirilmiş zərbə nəticəsində ərimiş süxur nümunələrinin radiometrik analizləri onların yaşının 3,8–4,1 milyard il aralığında dəyişdiyini göstərmişdir. Bu analizlər nəticəsində əldə olunan məlumatlar <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Son_d%C3%B6vr_a%C4%9F%C4%B1r_toqqu%C5%9Fmalar%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Son dövr ağır toqquşmaları (səhifə mövcud deyil)">Son dövr ağır toqquşmaları</a> dövrünün ortaya atılmasında istifadə olunmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-79">[79]</a> Ayın səthi zərbə prosesləri nəticəsində yaranmış yüksək səviyyədə narın olan reqolit qatı ilə örtülmüşdür. Quruluşu qara bənzəyən incə reqolit qatı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Silisium_dioksid&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Silisium dioksid (səhifə mövcud deyil)">Silisium dioksid</a> tərkiblidir və yanmış <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bar%C4%B1t?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Barıt">barıtın</a> qoxusuna bənzər qoxuya sahibdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-80">[80]</a> Reqolit qatı qədim səth bölgələrində cavan səth bölgələrinə nəzərən daha qalındır (dağlıq ərazilərdə 10–20 km, Ay dənizlərində 3–5 km).<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-81">[81]</a> Narın reqolit qatının altında daha iri hissəcikləri olan reqolit qatı vardır və bu qat iri çatları olan kilometrlərlə qalınlığa sahib əsas qayanın üzərindədir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-82">[82]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Ay_burulğanları">Ay burulğanları</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=8&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay burulğanları bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Reiner-gamma-clem1.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Reiner-gamma-clem1.jpg/200px-Reiner-gamma-clem1.jpg" decoding="async" width="200" height="148" class="mw-file-element" data-file-width="1044" data-file-height="775"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 148px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Reiner-gamma-clem1.jpg/200px-Reiner-gamma-clem1.jpg" data-width="200" data-height="148" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Reiner-gamma-clem1.jpg/300px-Reiner-gamma-clem1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Reiner-gamma-clem1.jpg/400px-Reiner-gamma-clem1.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ay tədqiqat kosmik gəmisi tərəfindən çəkilmiş Ay burulğanı. </figcaption> </figure> Ayın səthində qeyri-adi xüsusiyyətlərə sahib olan burulğanlar müşahidə olunmuşdur. Burulğanlar nisbətən gənc reqolit qatı üzərində görünür və əsasən qıvrım formaya sahibdir. Onlar adətən aşağı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Albedo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Albedo">albedolu</a> bölgələrdə parlaq burulğanlar olaraq diqqəti cəlb edir. Ay burulğanları həm Ay dənizləri, həm də yaylaqlarda müşahidə olunmuşdur. Ay dənizlərində müşahidə olunan burulğanlar yüksək albedo göstəricisi, qıvrım və qarışıq quruluşu ilə xarakterizə olunur. Ay yaylaqlarında görülən burulğanlar isə daha sadə quruluşu ilə diqqət çəkir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-83">[83]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-84">[84]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Suyun_varlığı">Suyun varlığı</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=9&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Suyun varlığı bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <video id="mwe_player_1" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv/330px-seek%3D38.8-LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="330" height="186" data-durationhint="40" data-mwtitle="LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Fayl:LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv" type="video/ogg; codecs="theora"" data-width="1280" data-height="720"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/c8/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv/LRO_Peers_into_Permanent_Shadows.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360"> </video> <figcaption> Ayın cənub qütbündə, daima kölgə olan bölgələrdə suyun buz şəklində qalması üçün uyğun ərazilər. video. </figcaption> </figure> Ay səthində maye şəkildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Su?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Su">suyun</a> olması mümkün deyildir. Su <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_radiasiyas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş radiasiyası">Günəş radiasiyasına</a> məruz qalaraq fotoliz edir və ayrılan su molekulları kosmik boşluğa yayılır. Buna baxmayaraq 1960-cı illərdən bu yana alimlər Ayda buz şəklində su ola biləcəyini iddia etməyə başladılar. Onlar düşünürdü ki, suyun mənbəyi Ayla toqquşan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kometa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kometa">kometalar</a> ya da Ay süxurlarındakı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oksigen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oksigen">Oksigenin</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_k%C3%BCl%C9%99yi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş küləyi">Günəş küləyi</a> vasitəsi ilə gələn <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hidrogen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hidrogen">Hidrogenlə</a> reaksiyaya girməsi ola bilər. Bu yolla formalaşan su Ayın qütblərindəki <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Z%C9%99rb%C9%99_krateri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Zərbə krateri">zərbə kraterlərinin</a> Günəş işığı düşməyən kölgəlik bölgələrində daimi olaraq buz şəklində qala bilərdi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-85">[85]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-86">[86]</a> Kompüter simulyasiyalarına görə Aydakı həmişə kölgə olan 14000 km2 sahəsi olan bölgədə su buzu mövcud ola bilər.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bjdgsc-87">[87]</a> Ayda istifadə oluna biləcək miqdarda su tapılması Ayı koloniyalaşdırmaq üçün önəmli faktordur, çünki <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> su daşımaq bahalı prosesdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-88">[88]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:LCROSS_Centaur_Sep.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/LCROSS_Centaur_Sep.jpg/220px-LCROSS_Centaur_Sep.jpg" decoding="async" width="220" height="214" class="mw-file-element" data-file-width="745" data-file-height="726"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 214px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/LCROSS_Centaur_Sep.jpg/220px-LCROSS_Centaur_Sep.jpg" data-width="220" data-height="214" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/LCROSS_Centaur_Sep.jpg/330px-LCROSS_Centaur_Sep.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/LCROSS_Centaur_Sep.jpg/440px-LCROSS_Centaur_Sep.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ayda suyun varlığı ilə bağlı tədqiqatlar aparan LCROSS kosmik gəmisinin təmsili şəkli. </figcaption> </figure> Alimlər tərəfindən Ay səthində su olması iddialarının ortaya atılmasından bu yana suyun mövcudluğuna dair izlər əldə edilmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-89">[89]</a> 1994-cü ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Klementayn&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Klementayn (səhifə mövcud deyil)">Klementayn</a> kosmik gəmisinin (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0ngilis_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İngilis dili">ing.</a> Clementine) apardığı bistatik radar təcrübəsi nəticəsində Ay səthinə yaxın donmuş şəkildə kiçik su mənbələri ola biləcəyi ortaya atıldı. Buna baxmayaraq Aresibo radio teleskopu tərəfindən aparılan müşahidələr nəticəsində bu tapıntının gənc kraterlərdəki ecekta olması ehtimalının daha çox olduğu bildirildi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-90">[90]</a> 1998-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay_k%C9%99%C5%9Ffiyyat%C3%A7%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Ay kəşfiyyatçısı (səhifə mövcud deyil)">Ay kəşfiyyatçısı</a> kosmik gəmisində (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0ngilis_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İngilis dili">ing.</a> Lunar Prospector) olan neytron spektrometri ilə aparılan tədqiqatlar nəticəsində Ayın qütblərindəki reqolit qatının bir metr dərinliyinə qədər yüksək <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hidrogen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hidrogen">Hidrogen</a> konsentrasiyalarının olduğu aşkarlandı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-91">[91]</a> 2008-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_15?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 15">Apollon 15</a> missiyası çərçivəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerə</a> gətirilən vulkanik Ay süxurlarının tərkibində az miqdarda su aşkarlandı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-92">[92]</a> 2008-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87andrayan_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çandrayan 1 (səhifə mövcud deyil)">Çandrayan 1</a> kosmik gəmisi tərəfindən Ayın səthində buz şəklində su olduğu təsdiqləndi. Spektrometr tərəfindən Hidroksilin udulma xətləri müşahidə olundu ki, bu bölgələrdə Günəş işığı əks olunurdu. Bu da suyun ola biləcəyini təsdiq etdi. Kosmik gəminin apardığı tədqiqatlar bu bölgədə konsentrasiyaların 1000 ppm kimi yüksək göstərici ola biləcəyini göstərdi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-93">[93]</a> 2009-cu ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=LCROOS&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="LCROOS (səhifə mövcud deyil)">LCROOS</a> kosmik gəmisi (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0ngilis_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İngilis dili">ing.</a> Lunar Crater Observation and Sensing Satellite) tərəfindən Ayın daima kölgə olan yerlərində ecekta ilə örtülmüş səthin altında 100 kq su buzu tapıldı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-94">[94]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-95">[95]</a> LCROOS tərəfindən aparılan başqa bir tədqiqat nəticəsində suyun miqdarının 155 ± 12 kq ola biləcəyi məlum oldu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-96">[96]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Qravitasiya_sahəsi">Qravitasiya sahəsi</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=10&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qravitasiya sahəsi bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg/250px-GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" data-file-width="1440" data-file-height="1080"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 250px;height: 188px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg/250px-GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg" data-width="250" data-height="188" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg/375px-GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg/500px-GRAIL%27s_gravity_map_of_the_moon.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ayın qravitasiya sahəsinin xəritəsi. </figcaption> </figure> Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cazibə qüvvəsi">qravitasiya sahəsi</a> peykin orbitindəki <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kosmik_g%C9%99mi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kosmik gəmi">kosmik gəmilərin</a> yaydığı radio dalğaların müşahidə olunması nəticəsində öyrənilmişdir. Bu zaman istifadə olunan prinsip <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dopler_effekti?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dopler effekti">Dopler effekti</a> ilə bağlıdır. Kosmik gəminin baxış bucağı istiqamətindəki təcili radio dalğaların istiqamətini az-az dəyişdirərək və kosmik gəmidən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdəki</a> sabit nöqtəyə olan uzaqlıqdan istifadə olunaraq müəyyən olunur. Buna baxmayaraq Ayın Yerlə sinxronizə olunmuş şəkildə dönməsi səbəbindən kosmik gəmi Ayın Yerdən görünməyən üzündə müşahidə oluna bilmədiyi üçün bu tərəfin qravitasiya sahəsi yaxşı öyrənilə bilməmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-97">[97]</a> Ayın qraviyasiya sahəsinin ən diqqətəlayiq xüsusiyyətlərindən biri böyük zərbə hövzələri ilə bağlı olan pozitiv qravitasiya anomaliyalarının varlığıdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-98">[98]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-99">[99]</a> Bu anomaliyalar kosmik gəmilərin orbitlərinə ciddi şəkildə təsir göstərir. Bu səbəbdən də insanlı və insansız uçuşların planlanmasında Ayın düzgün qravitasiya modeli lazımdır. Qravitasiya anomaliyaları Ay dənizlərini dolduran <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bazalt?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bazalt">bazalt</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lava?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lava">lavası</a> axışları ilə bağlıdır. Buna baxmayaraq bazalt lavası axışları qravitasiya anomaliyaları hadisəsinin tək səbəbi kimi çıxış edə bilməz. Ay qabığı ilə mantiyası arasında baş verən qarşılıqlı reaksiyaların da buna təsiri ola biləcəyi düşünülür. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay_k%C9%99%C5%9Ffiyyat%C3%A7%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Ay kəşfiyyatçısı (səhifə mövcud deyil)">Ay kəşfiyyatçısı</a> kosmik gəmisinin apardığı müşahidələr nəticəsində bəzi yerlərdə səbəbi bazalt lavaları olmayan qravitasiya anomaliyaları aşkarlanmışdır. Ayın Fırtınalar okeanı olaraq adlandırılan yerində nəhəng vulkanların səbəb olduğu bazalt aşkar olunsa da, qravitasiya anomaliyası müşahidə olunmamışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-100">[100]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Maqnit_sahəsi">Maqnit sahəsi</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=11&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Maqnit sahəsi bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Ayin_maqnit_sahesi.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/b/b7/Ayin_maqnit_sahesi.jpg/200px-Ayin_maqnit_sahesi.jpg" decoding="async" width="200" height="145" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="578"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 145px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/b/b7/Ayin_maqnit_sahesi.jpg/200px-Ayin_maqnit_sahesi.jpg" data-width="200" data-height="145" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/b/b7/Ayin_maqnit_sahesi.jpg/300px-Ayin_maqnit_sahesi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/b/b7/Ayin_maqnit_sahesi.jpg/400px-Ayin_maqnit_sahesi.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ay kəşfiyyatçısı kosmik gəmisi tərəfindən ölçülmüş Ayın maqnit sahəsi. </figcaption> </figure> Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Maqnit_sah%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Maqnit sahəsi">maqnit sahəsinin</a> gücü 1–100 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tesla_(%C3%B6l%C3%A7%C3%BC_vahidi)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tesla (ölçü vahidi)">nT</a> arasında dəyişir. Bu da gücü 30–60 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tesla_(%C3%B6l%C3%A7%C3%BC_vahidi)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tesla (ölçü vahidi)">mT</a> arasında dəyişən Yerin maqnit sahəsindən yüz dəfə daha zəif göstəricidir. Ayın maqnit sahəsinin digər fərqlərindən biri də nüvəsindəki geodinamo təsiri nəticəsində meydana çıxan dipolar maqnit sahəsi yoxdur və Ayın maqnit sahəsinin mənbəsi Ay qabığıdır. Bir nəzəriyyəyə görə Ay qabığının maqnitləşməsinin səbəbi Ayın formalaşmasının ilkin dövrlərindəki nüvəsindən qaynaqlanan geodinamodur. Buna baxmayaraq Ayın nüvəsinin kiçik olması bu nəzəriyyənin doğru olması ehtimalını azaldır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-101">[101]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-102">[102]</a> Başqa yanaşmaya görə Ay kimi havası olmayan kosmik cismlərdə daimi olmayan maqnit sahələri böyük cismlərlə toqquşmalar nəticəsində meydana gəlir. Bu yanaşmanı dəstəkləyən faktorlardan biri böyük toqquşma hövzələrinin əks tərəfində Ay qabığının güclü maqnitləşmə sahələrinin olmasıdır. Buna toqquşma nəticəsində yaranan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Plazma?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Plazma">plazma</a> buludunun mühitdə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Maqnit_sah%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Maqnit sahəsi">maqnit sahəsi</a> mövcud olarkən sərbəst olaraq yayılmasının səbəb ola biləcəyi düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-103">[103]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Atmosferi">Atmosferi</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=12&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Atmosferi bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg/220px-Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg" decoding="async" width="220" height="303" class="mw-file-element" data-file-width="450" data-file-height="620"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 303px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg/220px-Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg" data-width="220" data-height="303" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg/330px-Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg/440px-Apollo_17_twilight_ray_sketch.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_17?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 17">Apollon 17</a> kosmonavtlarının Ay atmosferi ilə bağlı çəkdikləri eskiz. </figcaption> </figure> Ayın atmosferi həddən artıq nazikdir. Atmosferin ümumi kütləsi 104 kiloqramdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-104">[104]</a> Ay atmosferinin mənbələrindən biri qabıqda və mantiyada olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Radioaktivlik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Radioaktivlik">radioaktivlik</a> səbəbindən meydana çıxan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Radon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Radon">Radon</a> qazıdır. Digər önəmli mənbələrə isə mikro meteoritlər, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_k%C3%BCl%C9%99yi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş küləyi">Günəş küləyi</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0on?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İon">ionları</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Elektron?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Elektron">elektronlar</a> və Günəş işığının təsirindən yaranan püskürmələrdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-D-8">[8]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-105">[105]</a> Səthdən püskürmə yolu ilə ayrılan qazlar ya yenidən reqolit qatı tərəfindən udulur ya da Günəşin radiasiya təzyiqi və ionlaşma səbəbindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_k%C3%BCl%C9%99yi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş küləyi">Günəş küləyinin</a> maqnit sahəsinin təsiri ilə kosmik boşluğa yayılırlar.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-dghgdmj-106">[106]</a> Yerdən aparılan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Spektr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spektr">spektr</a> müşahidələri nəticəsində Ay atmosferində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Natrium?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Natrium">Natrium</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kalium?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kalium">Kalium</a> elementləri aşkar edilmişdir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Radon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Radon">Radon</a>-222 (222Rn) və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Polonium?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Polonium">Polonium</a>-210 (210Po) elementrləri Ay kəşfiyyatçısı kosmik gəmisinin apardığı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Spektr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spektr">spektr</a> müşahidələri nəticəsində aşkarlanmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-dghgdmj-106">[106]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-107">[107]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arqon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arqon">Arqon</a>-40 (40Ar), <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Helium?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Helium">Helium</a>-4 (4He), <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oksigen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oksigen">Oksigen</a> (O2), <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Metan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Metan">Metan</a> (CH4), <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Azot?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Azot">Azot</a> (N2), <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Karbon_monoksid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Karbon monoksid">Karbon monoksid</a> (CO) və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Karbon_dioksid&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Karbon dioksid (səhifə mövcud deyil)">Karbon dioksid</a> (CO2) kimi maddələr <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a> çərçivəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kosmonavt?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kosmonavt">kosmonavtlar</a> tərəfindən Ayda yerləşdirilən cihazlarla müəyyən olunmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-dghgdmj-106">[106]</a> Çandrayan 1 kosmik gəmisi tərəfindən Ay səthinin 60–70° enliklərinə qədər olan yerlərində su buxarı aşkarlanmışdır. Bunun reqolit qatındakı buzun Günəş radiasiyasının təsirindən buxarlanması səbəbindən ola biləcəyi düşünülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-108">[108]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Toz">Toz</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=13&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Toz bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> Ay atmosferində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kometa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kometa">kometaların</a> kiçik hissəciklərindən qaynaqlanan asimmetrik toz buludu vardır. Ehtimal olunur ki, gün ərzində 5 ton kiçik kometa hissəcikləri Ay səthi ilə toqquşur. Ay səthi ilə toqquşan bu hissəciklər atmosferə toz qaldırır. Toz təxminən 10 dəqiqə atmosferdə qalır (5 dəqiqəyə yüksəlir və 5 dəqiqəyə səthə çökür). Orta hesabla Ayda səthdən 100 kilometrlərlə yüksələn 120 kiloqram tozun olduğu ehtimal olunur. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=LADEE&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="LADEE (səhifə mövcud deyil)">LADEE</a> kosmik gəmisi tərəfindən altı ay aparılan müşahidələr nəticəsində Ay səthindən 20–100 km yüksəklikdə toz miqdarı ölçülmüşdür. LADEE tərəfindən bir dəqiqə ərzində orta hesabla 0,3 mikrometr toz müşahidə olunmuşdur. Müşahidə zaman tozların miqdar göstəricisi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a> və Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kometa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kometa">kometaların</a> qalıqlarından keçərkən ən yüksək həddinə çatdı. Ay atmosferindəki toz buludu asimmetrik olaraq yayılmışdır və peykin qaranlıq və aydınlıq üzlərinin sərhəddinə yaxın ərazilərdə daha sıxdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-109">[109]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-110">[110]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Fəsillər">Fəsillər</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=14&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fəsillər bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Hermite_(LOLA).png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Hermite_%28LOLA%29.png/150px-Hermite_%28LOLA%29.png" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="1000"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 150px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Hermite_%28LOLA%29.png/150px-Hermite_%28LOLA%29.png" data-width="150" data-height="150" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Hermite_%28LOLA%29.png/225px-Hermite_%28LOLA%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Hermite_%28LOLA%29.png/300px-Hermite_%28LOLA%29.png 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Hermayt krateri. </figcaption> </figure> Ay ekliptiklə sadəcə 1,5424° bucaq əmələ gətirir ki,<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-111">[111]</a> bu da Yerin ekliptiklə əmələ gətirdiyi bucaqdan 23,44° dərəcə azdır. Bu səbəbdən də Ayın fəsillər ərzində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəş</a> tərəfindən aydınlanma göstəricisi çox az fərqlənir. Ayın topoqrafik xüsusiyyətləri Ay iqliminə fəsil dəyişikliklərindən daha çox təsir edir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-vnjfds-112">[112]</a> 1994-cü ildə Klementayn kosmik gəmisi tərəfindən çəkilən şəkillər nəticəsində Ayın şimal qütbündə yerləşən Peri kraterinin ətrafındakı dörd dağlıq bölgənin zirvələrinin işıq sərhəddini keçdiyindən daimi olaraq aydınlandığı və bu bölgədə həmişə gündüz olduğu məlum oldu. Belə bölgələr Ayın cənub qütbündə də vardır. Ayın daimi kölgə olan dərin qütb kraterlərinin istiliyi çox aşağı göstəriciyə sahibdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bjdgsc-87">[87]</a> Ay tədqiqat kosmik gəmisi tərəfindən aparılan müşahidələr nəticəsində Ayın şimal qütbündə yerləşən Hermayt kraterində yay fəslinin ən aşağı istilik göstəricisi olan −238 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Selsi_%C5%9Fkalas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Selsi şkalası">°C</a> qeydə alınmışdır ki, bu göstərici qışda −247 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Selsi_%C5%9Fkalas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Selsi şkalası">°C</a>-yə qədər aşağı düşür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-113">[113]</a> Bu göstərici kosmik gəmi tərəfindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemində</a> qeydə alınan ən soyuq göstəricidir. Hətta <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pluton?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pluton">Plutonun</a> səthindən belə daha soyuqdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-vnjfds-112">[112]</a> Ayda gündüz orta istilik 107 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Selsi_%C5%9Fkalas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Selsi şkalası">°C</a>, gecə isə −153 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Selsi_%C5%9Fkalas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Selsi şkalası">°C</a>-yə bərabər olur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-114">[114]</a> Ayın səth xüsusiyyətlərindən asılı olaraq istilik göstəriciləri arasında kəskin fərqlər ola bilər.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-115">[115]</a> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(4)"> <h2 id="Yerlə_əlaqəsi">Yerlə əlaqəsi</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=15&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yerlə əlaqəsi bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-4 collapsible-block" id="mf-section-4"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Orbit">Orbit</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=16&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Orbit bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> Ay sabit <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ulduz?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ulduz">ulduzlara</a> nəzərən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> ətrafında 27,3 günə (siderik dövr) dövr edir. Yer eyni zamanda <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəş</a> ətrafında hərəkət edir və bu səbəbdən də Ayın Yerdən görünən sinodik dövr müddəti 29,5 günə bərabərdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axbgy-58">[58]</a> Digər <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Planet">planetlərin</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Peyk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Peyk">peyklərindən</a> fərqli olaraq Ay Yerin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ekvator?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ekvator">ekvator</a> müstəvisinə yox, ekliptikin müstəvisinə uyğun olan orbitdə dövr edir. Ay həm öz oxu ətrafında, həm Yerin ətrafında, həm də Yerlə birlikdə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəşin</a> ətrafında hərəkət edir. Ay Yerdən orta hesabla 384399 km (0,00257 <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Astronomik_Vahid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Astronomik Vahid">AV</a>) məsafədə yerləşir. Ayın Yerdən ən uzaq məsafəsi 405400 km, Yerdən ən yaxın məsafəsi isə 362600 km-ə bərabərdir. Ayın Yer ətrafındakı orbital sürəti 1022 km/saniyəyə bərabərdir.)<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a> Ayın orbitində ekliptiklə şərti kəsişmə nöqtələri vardır. Bu nöqtələr Ay düyünləri adlanır və Ayın bu düyünlər ətrafında dövr etməsi 27 gün 5 saat 5 dəqiqəyə başa gəlir. Düyünlər arasında şərti xətt çəkilsə, Ayın tədricən hərəkət istiqamətinə tərəf dönməsi müşahidə oluna bilər. 18,6 il ərzində Ay düyünləri tam dövr edir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-116">[116]</a> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif/600px-Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif" decoding="async" width="600" height="54" class="mw-file-element" data-file-width="1024" data-file-height="92"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 600px;height: 54px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif/600px-Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif" data-width="600" data-height="54" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif/900px-Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Speed_of_light_from_Earth_to_Moon.gif 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> İşıq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a> və Ay arasında olan orta məsafəni 1,255 saniyəyə qət edir. İşıq bu məsafəni Yerlə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəş</a> arasında 8,28 dəqiqəyə qət edir. </figcaption> </figure> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Nisbi_ölçüsü">Nisbi ölçüsü</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=17&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nisbi ölçüsü bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Dscovrepicmoontransitfull.gif?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Dscovrepicmoontransitfull.gif/300px-Dscovrepicmoontransitfull.gif" decoding="async" width="300" height="300" class="mw-file-element" data-file-width="1080" data-file-height="1080"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 300px;height: 300px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Dscovrepicmoontransitfull.gif/300px-Dscovrepicmoontransitfull.gif" data-width="300" data-height="300" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Dscovrepicmoontransitfull.gif/450px-Dscovrepicmoontransitfull.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Dscovrepicmoontransitfull.gif/600px-Dscovrepicmoontransitfull.gif 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> DSCOVR kosmik gəmisi tərəfindən müşahidə olunan Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> önündən keçməsi. </figcaption> </figure> Yer və Ay sistemi arasındakı əlaqə bəzi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Astronom?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Astronom">astronomlar</a> tərəfindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Planet">planet</a>-<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Peyk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Peyk">peyk</a> olaraq yox, ikili planet sistemi şəklində qiymətləndirilir. Bunun səbəbi Ayın ətrafında ətrafında döndüyü planetin ölçülərinə nəzərən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemində</a> ən böyük peyk olmasıdır. Ayın diametri Yerin diametrinin 1/4-i, kütləsi isə Yerin kütləsinin 1/81-i qədərdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axbgy-58">[58]</a> Ayın səthinin sahəsi Yerin ümumi səthinin sahəsinin təqribən 1/10-u, quru səthinin sahəsinin isə təqribən 1/4-ü qədərdir. Buna baxmayaraq sistemin orta kütlə mərkəzi 1700 kilometrdən, yəni Yerin radiusunun 1/4-dən daha az göstəriciyə sahib olduğu üçün bu yanaşma bəzi astronomlar tərəfindən təndiq olunmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-117">[117]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Yerdən_görünüşü">Yerdən görünüşü</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=18&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yerdən görünüşü bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Lunar_Corona.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Lunar_Corona.jpg/250px-Lunar_Corona.jpg" decoding="async" width="250" height="166" class="mw-file-element" data-file-width="2048" data-file-height="1360"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 250px;height: 166px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Lunar_Corona.jpg/250px-Lunar_Corona.jpg" data-width="250" data-height="166" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Lunar_Corona.jpg/375px-Lunar_Corona.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Lunar_Corona.jpg/500px-Lunar_Corona.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Buludlu səmada Ayın görünüşü. </figcaption> </figure> Ay sinxronizə olunmuş şəkildə hərəkət edir, yəni öz oxu ətrafında dönmə müddəti ilə Yer ətrafında dönmə müddəti bir-birinə bərabərdir. Bu səbəbdən də Yerdən baxan müşahidəçi Ayın həmişə eyni üzünü görür. Ay formalaşmasının ilkin dövrlərində daha sürətlə hərəkət edirdi. Zamanla bu sürət yavaşladı və Yerlə sinxronizə olacaq nisbətdə sabitləşdi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-118">[118]</a> Bu sinxronizə olunmuş hərəkət səbəbindən Ayın Yerdən görünən üzü və Yerdən görünməyən üzü anlayışları formalaşmışdır. Ayın Yerdən görünməyən üzü adətən qaranlıq üz olaraq da adlandırılır. Buna baxmayaraq Ayın Yerdən görünməyən üzü də <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəş</a> tərəfindən işıqlandırılır. Yeni Ay fazasında olarkən Ayın Yerdən görünən üzü tamamilə qaranlıq olur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-119">[119]</a> 2016-cı ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Astronom?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Astronom">astronomlar</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay_k%C9%99%C5%9Ffiyyat%C3%A7%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Ay kəşfiyyatçısı (səhifə mövcud deyil)">Ay kəşfiyyatçısı</a> kosmik gəmisinin daha əvvəllər apardığı tədqiqatlarda topladığı məlumatlar əsasında Ayın Yerdən görünməyən üzündə iki <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hidrogen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hidrogen">Hidrogenlə</a> zəngin bölgə aşkarladı. Bunun su buzu nəticəsində formalaşdığı düşünülür. Ehtimal olunur ki, bu yerlər qütblərdə milyardla il əvvəl, Ay hələ sinxronizə olunmamışdan əvvəl formalaşmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-120">[120]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Ayin_gorunushu.jpeg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/f/f2/Ayin_gorunushu.jpeg/250px-Ayin_gorunushu.jpeg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" data-file-width="896" data-file-height="672"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 250px;height: 188px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/f/f2/Ayin_gorunushu.jpeg/250px-Ayin_gorunushu.jpeg" data-width="250" data-height="188" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/f/f2/Ayin_gorunushu.jpeg/375px-Ayin_gorunushu.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/f/f2/Ayin_gorunushu.jpeg/500px-Ayin_gorunushu.jpeg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Gündüz səmasında görünən Ay. </figcaption> </figure> Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Albedo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Albedo">albedo</a> göstəricisi zəifdir. Belə ki, Ay üzərinə düşən Günəş işığını sadəcə aşınmış asfaltdan bir az çox göstərici ilə əks etdirir. Buna baxmayaraq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a> səmasında parlaqlığına görə Günəşdən sonra ikincidir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axbgy-58">[58]</a> Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%B6r%C3%BCnm%C9%99_b%C3%B6y%C3%BCkl%C3%BCy%C3%BC?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Görünmə böyüklüyü">görünmə böyüklüyünün</a> göstəricisi −12.74-yə bərabərdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-C-4">[4]</a> Ayın digər fazalarındakı parlaqlığı bədirlənmiş fazasının 1/10-u qədərdir. Bunun səbəbi Ayın mükəmməl Lambert əks etdiricisi olmamasıdır. Bədirlənmiş fazada olarkən Ay işığı əks etdirməsi səbəbindən parlaq görünür. Digər fazalarda isə Ay səthinə düşən kölgələr səbəbindən əks etdirmə göstəricisi azalır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-121">[121]</a> Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Albedo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Albedo">albedosunun</a> az olmasına baxmayaraq gecə səmasında ən parlaq cism kimi görünməsinin bir səbəbi də görmə sisteminin xüsusiyyəti ilə bağlıdır. Belə ki, görmə sistemi tərəfindən bir cismin parlaqlığı onun ətrafındakı fonun rəng xüsusiyyəti ilə də bağlıdır. Gecə səmasında Ayın ətrafı qaranlıq olduğu üçün Ay ən parlaq cism olaraq müşahidə olunur. Ayın üfüq xəttinə yaxın olarkən daha böyük görünməsi optik illuziyadır. Bunun optik illuziyadan qaynaqlanan psixoloji təsir olması ilk dəfə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._VII_%C9%99sr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. VII əsr">e.ə. VII əsrdə</a> kəşf olunmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-122">[122]</a> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:46_degree_Lunar_Halo.JPG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/46_degree_Lunar_Halo.JPG/150px-46_degree_Lunar_Halo.JPG" decoding="async" width="150" height="100" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="533"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 100px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/46_degree_Lunar_Halo.JPG/150px-46_degree_Lunar_Halo.JPG" data-width="150" data-height="100" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/46_degree_Lunar_Halo.JPG/225px-46_degree_Lunar_Halo.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/46_degree_Lunar_Halo.JPG/300px-46_degree_Lunar_Halo.JPG 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a> səmasında müşahidə olunan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qalo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Qalo">qalo</a>. </figcaption> </figure> Ayın üfüqdan ən yüksəkdə olduğu nöqtə Yerdəki fəsil və Ayın fazalarına görə fərqlənir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Q%C4%B1%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qış">Qışda</a> bədirlənmiş fazada olan Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a> səmasında ən yüksək nöqtəsində görününür. Bundan başqa 18,6 il davam edən Ay düyünlərinin də görünmə yüksəkliyinə təsiri vardır. Ay orbitinin yüksələn düyün nöqtəsi yaz nöqtəsindədirsə Ay 28°-yə qədər yüksələ bilər. Bunun nəticəsində 28° enliklərə qədər Ay ən yüksək nöqtədə görünər. Təqribən 9 il sonra yüksəlmə sadəcə 18° şimal və cənub enliklərinə qədər çatır. Ayparanın istiqaməti də Ayın müşahidə olunduğu enliklə bağlıdır. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ekvator?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ekvator">Ekvatora</a> yaxın enliklərdən aypara U formasında müşahidə oluna bilər.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-123">[123]</a> Ay hər 27,3 gündən bir Yerin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C5%9Eimal_q%C3%BCtb%C3%BC?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Şimal qütbü">şimal</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/C%C9%99nub_q%C3%BCtb%C3%BC?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cənub qütbü">cənub</a> qütblərindən görülə bilir. Qütb bölgələrində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəş</a> aylarla görünmədiyindən Ay işığı zooplanktonlar tərəfindən istifadə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-124">[124]</a> Ayın Yerdən müşahidə olunması zamanı bəzən Yer atmosferinin təsirindən fərqliliklər müşahidə oluna bilir. Yer atmosferinin yuxarı qatlarında kiçik buz kristalları vardır və Ay işığı bu kristallardan keçərkən sınaraq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qalo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Qalo">qalo</a> adlanan optik halqa meydana gətirir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-125">[125]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Ay_fazaları">Ay fazaları</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=19&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay fazaları bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> Ay da Yer kimi işıq mənbəyi deyildir, ancaq üzərinə düşən Günəş işığını əks etdirir. Ayın Yer və Günəşə nəzərən mövqeyinə görə periodik olaraq bəzi hissələri qaranlıq, bəzi hissələri də aydınlıq olaraq görülür. Ayın Yeni Ay, Aypara, İlk rüb, Dolan Ay, Bədirlənmiş Ay, Azalan Ay və Son rüb kimi fazaları vardır. Yeni Ay zamanı Ayın aydınlıq olmayan tərəfi Yerə dönük olur və adi gözlə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_tutulmas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş tutulması">Günəş tutulması</a> istisna olmaqla müşahidə olunmur. Ay iki dəfə dolarkən və azalərkən Aypara fazasında görünür. Yeni Ay fazasından bir həftə sonra Ay İlk rüb fazasında olur. Bu fazada Ay D formasında görünür. İlk rüb və Bədirlənmiş Ay fazaları arasında qalan faza Dolan Ay fazasıdır. Ayın ən parlaq və bütün olaraq görüldüyü faza Bədirlənmiş Ay fazasıdır. Bədirlənmiş Ay fazası ilə Son rüb fazası arasında Azalan Ay fazası vardır. Son rüb fazasında Ay tərs D formasında görülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-126">[126]</a> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Mond_Phasen.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Mond_Phasen.svg/600px-Mond_Phasen.svg.png" decoding="async" width="600" height="101" class="mw-file-element" data-file-width="1306" data-file-height="220"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 600px;height: 101px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Mond_Phasen.svg/600px-Mond_Phasen.svg.png" data-width="600" data-height="101" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Mond_Phasen.svg/900px-Mond_Phasen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Mond_Phasen.svg/1200px-Mond_Phasen.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ayın fazaları: 1.Yeni Ay; 2.Aypara; 3.İlk rüb; 4.Dolan Ay; 5.Bədirlənmiş Ay; 6.Azalan Ay; 7.Son rüb; 8.Aypara. </figcaption> </figure> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Qabarma_və_çəkilmə_təsirləri">Qabarma və çəkilmə təsirləri</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=20&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qabarma və çəkilmə təsirləri bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:NB_Fundy1_tango7174.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/NB_Fundy1_tango7174.jpg/150px-NB_Fundy1_tango7174.jpg" decoding="async" width="150" height="113" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 113px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/NB_Fundy1_tango7174.jpg/150px-NB_Fundy1_tango7174.jpg" data-width="150" data-height="113" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/NB_Fundy1_tango7174.jpg/225px-NB_Fundy1_tango7174.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/NB_Fundy1_tango7174.jpg/300px-NB_Fundy1_tango7174.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ən yüksək <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qabarma_v%C9%99_%C3%A7%C9%99kilm%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qabarma və çəkilmə">qabarma və çəkilmənin</a> müşahidə olunduğu <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fandi_k%C3%B6rf%C9%99zi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fandi körfəzi">Fandi körfəzi</a>. </figcaption> </figure> Yerdə müşahidə olunan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qabarma_v%C9%99_%C3%A7%C9%99kilm%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qabarma və çəkilmə">qabarma və çəkilmə</a> hadisələri Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cazibə qüvvəsi">cazibə qüvvəsinin</a> təsirindən baş verir. Ayın cazibə qüvvəsinin təsirindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Okean?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Okean">okeanlar</a> ellips şəklində dartılır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bbmkgf-127">[127]</a> Bu səbəbdən də Yerin Aya doğru baxan üzü və bunun əks tərəfində dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi müşahidə olunur. Yer öz oxu ətrafında hərəkət etdiyi üçün qabarma nöqtələri də yerini dəyişir. Bunun nəticəsində okean suları periodik olaraq qabarma və çəkilmələrə məruz qalır. Qabarma nöqtələri, onlara doğru gedən böyük okean axıntılarının təsiri, Yerin öz oxu ətrafında hərəkəti nəticəsində okeanın diblərində baş verən suyun sürtünmə təsiri, suyun hərəkətsizliyi, quruya yaxınlaşdıqca dərinliyin azalması və fərqli okean səthləri arasındakı su kütləsi dəyişmələri səbəbindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qabarma_v%C9%99_%C3%A7%C9%99kilm%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qabarma və çəkilmə">qabarma və çəkilmə</a> hadisəsi daha da qüvvətlənir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-128">[128]</a> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Lunar_libration_with_phase2.gif?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Lunar_libration_with_phase2.gif/200px-Lunar_libration_with_phase2.gif" decoding="async" width="200" height="188" class="mw-file-element" data-file-width="356" data-file-height="334"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 188px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Lunar_libration_with_phase2.gif/200px-Lunar_libration_with_phase2.gif" data-width="200" data-height="188" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Lunar_libration_with_phase2.gif/300px-Lunar_libration_with_phase2.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Lunar_libration_with_phase2.gif 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ay librasiyası. </figcaption> </figure> Ayla <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Okean?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Okean">okeanlar</a> arasındakı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cazibə qüvvəsi">cazibə qüvvəsi</a> əlaqəsi Ayın orbitinə təsir göstərir. Aydan baxıldığı zaman qabarma nöqtələri <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> dönüşü ilə irəliyə doğru daşındığından birbaşa Ayın qarşısında deyildir. Cazibə qüvvəsi uyğunlaşması Yerin dönüşündən kinetik enerji və bucaq momentini udur. Bunun əksinə olaraq Ayın orbitinə bucaq momenti əlavə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bbmkgf-127">[127]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-xvdxvb-129">[129]</a> Bu səbəbdən də Ay daha uzun periodlu və daha yüksək orbitə sahib olur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-xvdxvb-129">[129]</a> Ay və Yer arasındakı bu əlaqə səbəbindən aralarındakı məsafə hər il 3,8 sm artır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-130">[130]</a> Qabarma və çəkilmə hadisəsi önəmsiz səviyyəyə çatana qədər Ayın Yerdən uzaqlaşması prosesi davam edəcəkdir və sonda orbit sabitləşəcəkdir. Bundan başqa <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Atom_saat%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Atom saatı">atom saatı</a> müşahidə olunaraq, Yerin hər il öz oxu ətrafında hərəkətinin 15 mikrosaniya artdığı məlum olmuşdur. Bu artma <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%9Cmumd%C3%BCnya_vaxt%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ümumdünya vaxtı">Ümumdünya vaxtına</a> da əlavə olunaraq zaman periodu nizamlanır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-131">[131]</a> Ay orbit xüsusiyyətləri səbəbindən Yer ətrafında hərəkət edərkən librasiyaya məruz qalır. Librasiya hadisəsi Yerin öz oxu ətrafında hərəkət etməsi, Ayın Yer ətrafında kənarmərkəzli orbitdə hərəkəti və Ayın öz oxu ətrafındakı dönmə bucağının Yer ətrafındakı orbit müstəvisinə nəzərən bir az meyilli olması səbəbləri nəticəsində baş verir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-xvdxvb-129">[129]</a> Ayın Yerdən ancaq bir üzünün görünməsinə baxmayaraq, librasiya nəticəsində Yerdən Ay səthinin 59%-i müşahidə oluna bilir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axbgy-58">[58]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qabarma_v%C9%99_%C3%A7%C9%99kilm%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qabarma və çəkilmə">Qabarma və çəkilmə</a> prosesləri zamanı yığılan gərginlik səbəbindən Ay zəlzələləri baş verir. Ay zəlzələləri Yerdə baş verən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Z%C9%99lz%C9%99l%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Zəlzələ">zəlzələlərə</a> nisbətən daha az baş verir və daha zəifdir. Buna baxmayaraq Ay zəlzələləri Yerdə baş verən zəlzələlərə nisbətən daha uzun müddət davam edir. Buna Ayda maye halda suyun olmaması səbəb olur. Ay zəlzələləri gözlənilməz şəkildə 1969–1972-ci illərdə aralığında, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a> çərçivəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kosmonavt?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kosmonavt">kosmonavtların</a> Ay səthində yerləşdirdikləri <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seysmoqraf?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seysmoqraf">seysmoqraflar</a> tərəfindən aşkarlandı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-132">[132]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Ay_və_Günəş_tutulmaları">Ay və Günəş tutulmaları</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=21&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay və Günəş tutulmaları bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Ay_tutulması">Ay tutulması</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=22&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay tutulması bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <dl> <dd> <div class="noprint"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="border=none"> <noscript> <img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="64" data-file-height="64"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 15px;height: 15px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" data-alt="border=none" data-width="15" data-height="15" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </a> Əsas məqalə: <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_tutulmas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay tutulması">Ay tutulması</a> </div> </dd> </dl> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG/100px-Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG" decoding="async" width="100" height="99" class="mw-file-element" data-file-width="3025" data-file-height="2989"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 100px;height: 99px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG/100px-Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG" data-width="100" data-height="99" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG/150px-Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG/200px-Lunar_eclipse_October_8_2014_California_Alfredo_Garcia_Jr_mideclipse.JPG 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ay tutulması. 8 oktyabr 2014. </figcaption> </figure> Ay orbitində hərəkət edərkən bəzən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> kölgəsindən keçir. Bu proses Ay tutulması adlanır. Ay tutulması Bədirlənmiş Ay fazasında ya da Ay düyün nöqtələrinə yaxın olduğu vaxt baş verir. Ay Yerin kölgəsinə daxil olarkən, üzərinə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəş</a> tərəfindən birbaşa olaraq işığın düşməsinin qarşısı alınır. Ay tutulmasının vaxtı təqribən 40 dəqiqə ilə 1 saat arasında dəyişir. Tutulma Ayın üfüq xəttindən yüksəkdə olduğu nöqtələrdən müşahidə oluna bilir. Ayın Yerin kölgəsinə daxil olmasına baxmayaraq, Günəş işığı Yerin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Atmosfer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Atmosfer">atmosferində</a> qırılaraq Ayın səthinə düşür və Ay bu səbəbdən Yerdən görülə bilir. İşıq Yer atmosferində qırıldığı üçün göy işıq udulur və Ayın səthinə qırmızı işıq çatır. Bu səbəbdən də Ay tutulma zamanı Yerdən üzərinə qırmızı kölgə düşmüş kimi görülür. Müşahidə yerindən asılı olaraq tutulma tam və ya qismən müşahidə oluna bilir. Əsasən ildə iki dəfə Ay tutulması müşahidə oluna bilir. Buna baxmayaraq Ay tutulmasının müşahidə olunmadığı ya da ildə üç dəfə müşahidə olunduğu dövrlər də ola bilər.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-133">[133]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-134">[134]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-135">[135]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Günəş_tutulması">Günəş tutulması</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=23&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş tutulması bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Solar_eclipse_1999_4.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Solar_eclipse_1999_4.jpg/100px-Solar_eclipse_1999_4.jpg" decoding="async" width="100" height="98" class="mw-file-element" data-file-width="3543" data-file-height="3489"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 100px;height: 98px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Solar_eclipse_1999_4.jpg/100px-Solar_eclipse_1999_4.jpg" data-width="100" data-height="98" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Solar_eclipse_1999_4.jpg/150px-Solar_eclipse_1999_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Solar_eclipse_1999_4.jpg/200px-Solar_eclipse_1999_4.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Günəşin tam tutulması. Fransa. 1999. </figcaption> </figure> Günəş tutulması Ayın Yerlə Günəşin arasına girməsi səbəbindən baş verir. Tutulmanın baş verməsi üçün Ayın bədirlənmiş fazada olması lazımdır. Bir il ərzində Ayın Yer ətrafında 12 dəfə dönməsinə baxmayaraq, Ayın orbit müstəvisi ilə Yerin orbit müstəvisi arasında 5°Fərq olması səbəbindən Ay hər dəfə Günəşin önündən tam keçmir və kəsişmə seyrək şəkildə meydana gəlir. Bu səbəbdən də ildə 2–5 dəfə Günəş tutulması müşahidə olunur. Bunlardan ən çox ikisi tam tutulma ola bilər. Günəş tutulması Yer üzərində hər dəfə çox məhdud yerlərdən görünür və hansısa bölgədə tam Günəş tutulmasının görünməsi nadir hadisədir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-136">[136]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-137">[137]</a> <div class="mw-heading mw-heading5"> <h5 id="Tutulmanın_növləri">Tutulmanın növləri</h5> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=24&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tutulmanın növləri bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate,_Nevada_on_May_20,_2012.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg/100px-Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" data-file-width="1801" data-file-height="1801"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 100px;height: 100px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg/100px-Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg" data-width="100" data-height="100" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg/150px-Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg/200px-Annular_Eclipse._Taken_from_Middlegate%2C_Nevada_on_May_20%2C_2012.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Halqalı tutulma. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nevada?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nevada">Nevada</a>. 20 may 2012. </figcaption> </figure> <ul> <li>Tam Günəş tutulması: Ayın Günəşin Yerdən müşahidə olunan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fotosfer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fotosfer">Fotosferini</a> tam şəkildə örtməsi hadisəsidir. Günəşin çox parlaq olan Fotosferi Ayın qaranlıq kölgəsi tərəfindən örtülür və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_tac%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş tacı">Günəş tacı</a> adi gözlə görünə bilir. Bu zaman hava parlaq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ulduz?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ulduz">ulduzlar</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Planet">planetlərin</a> görülə biləcəyi şəkildə qaralır. Tam tutulma Yerdən məhdud yerlərdə müşahidə oluna bilir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-qasd-138">[138]</a></li> <li>Halqalı Günəş tutulması: Ay Günəş önündən keçərkən onu tam örtə bilmədiyi zaman müşahidə olunur. Ayın diametri, Günəşin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fotosfer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fotosfer">Fotosferinin</a> diametrinin təqribən 400-də 1-i qədərdir. Buna baxmayaraq Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> uzaqlığı, Günəşin uzaqlığının 400-də 1-i qədərdir. Bu səbəbdən də Ayın Yerdən müşahidə olunan böyüklüyü ilə Günəşin böyüklüyü təqribən eynidir. Buna baxmayaraq Yerin Günəş ətrafındakı orbiti və Ayın Yer ətrafındakı orbiti tam dairə formasında olmadığından Ay hər tam qovuşmalı keçişdə Günəşi tam şəkildə örtə bilmir. Bu zaman Günəş diskinin Ay tərəfindən örtülə bilməyən hissəsi Yerdən halqa şəklində görülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-qasd-138">[138]</a></li> <li>Hibrid Günəş tutulması: Bu zaman tutulma <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> bəzi yerlərindən tam, bəzi yerlərindənsə halqalı olaraq görülür. Bu tutulma növü olduqca nadir hallarda baş verir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-qasd-138">[138]</a></li> <li>Hissəli Günəş tutulması: Ayın Günəşi qismən örtməsi nəticəsində baş verir. Həm tam, həm də halqalı tutulma hissəli tutulma kimi başlayır və başa çatan zaman da yenidən hissəli tutulma formasında görünür. Tam tutulma zamanı tutulmanın tam müşahidə olunduğu məhdud məkan istisna olmaqla hadisənin görülə bildiyi digər yerlərdən tutulma hissəli şəkildə görülür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-qasd-138">[138]</a></li> </ul> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(5)"> <h2 id="Müşahidəsi_və_tədqiqatlar">Müşahidəsi və tədqiqatlar</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=25&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Müşahidəsi və tədqiqatlar bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-5 collapsible-block" id="mf-section-5"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Qədim_dövrlər_və_Orta_əsrlər">Qədim dövrlər və Orta əsrlər</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=26&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qədim dövrlər və Orta əsrlər bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG/220px-Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG" decoding="async" width="220" height="198" class="mw-file-element" data-file-width="806" data-file-height="724"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 198px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG/220px-Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG" data-width="220" data-height="198" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG/330px-Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG/440px-Moon_by_Johannes_hevelius_1645.PNG 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C4%B0ohann_Hevel&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="İohann Hevel (səhifə mövcud deyil)">İohann Hevelin</a> Selenoqrafiya əsərində (1647) təsvir olunmuş Ay xəritəsi. Bu xəritədə ilk dəfə librasiya bölgələri əlavə olunmuşdur. </figcaption> </figure> Ayın hərəkəti <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Astronom?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Astronom">astronomlar</a> tərəfindən qədim dövrlərdən müşahidə olunmuşdur. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Babil?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Babil">Babil</a> astronomları tərəfindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._V_%C9%99sr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. V əsr">e.ə. V əsrdə</a> Ay tutulmalarının 18 illik Saros dövrələri ilə bağlı qeydlər aparılmışdı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-139">[139]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hindli?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Hindli">Hindli</a> astronomlar tərəfindən Ayın aylıq uzanma xüsusiyyətləri xarakterizə olunmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-140">[140]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%87inlil%C9%99r?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Çinlilər">Çinli</a> astronom olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C5%9Ei_%C5%9Een&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Şi Şen (səhifə mövcud deyil)">Şi Şen</a> tərəfindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._IV_%C9%99sr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. IV əsr">e.ə. IV əsrdə</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_tutulmas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş tutulması">Günəş</a> və Ay tutulmalarını qabaqcadan təxmin etmək üçün cədvəl hazırlanmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-vbczx-141">[141]</a> Daha sonra Ayın fiziki quruluşu və işığının səbəbi məlum olmuşdur. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Q%C9%99dim_Yunan%C4%B1stan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qədim Yunanıstan">Qədim yunan</a> filosofu <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anaksaqor?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anaksaqor">Anaksaqor</a> tərəfindən Günəş və Ayın nəhəng kürəvi qayalar olduğu və Ayın Günəşin işığı ilə aydınlandığı düşüncəsi ortaya atılmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-vbczx-141">[141]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-142">[142]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/II_%C9%99sr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="II əsr">II əsrdə</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Samosatal%C4%B1_Lusi&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Samosatalı Lusi (səhifə mövcud deyil)">Samosatalı Lusi</a> tərəfindən qəhrəmanların Aya səyahətindən bəhs edən roman yazıldı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-143">[143]</a> 499-cü ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hindli?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Hindli">hindli</a> astronom <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ariabhata?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ariabhata">Ariabhata</a> öz əsərində Ay işığının Ay səthi üzərinə düşən Günəş işığının əks olunması səbəbindən yarandığını yazmışdı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-144">[144]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Astronom?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Astronom">Astronom</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fizik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fizik">fizik</a> olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0bn_%C9%99l-Hayt%C9%99m?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="İbn əl-Haytəm">İbn əl-Haytəm</a> (965–1039) Ayın Günəş işığını güzgü kimi əks etdirmədiyini və əks etdirmənin aydınlıq tərəfindən bütün istiqamətlərə doğru yönəldiyini kəşf etdi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-145">[145]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sun_imperiyas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sun imperiyası">Sun imperiyası</a> dövründə yaşamış olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C5%9Een_Ko?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Şen Ko">Şen Ko</a> (1031–1095) bal mumundan Ayın gümüş əks etdirici ilə örtülmüş modelini hazırlamışdır. Bu modelin üzərinə ağ toz səpib yandan baxıldığı zaman, model aypara formasında görünürdü.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-vbczx-141">[141]</a> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png/200px-Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png" decoding="async" width="200" height="277" class="mw-file-element" data-file-width="2200" data-file-height="3050"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 277px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png/200px-Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png" data-width="200" data-height="277" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png/300px-Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png/400px-Galileo%27s_sketches_of_the_moon.png 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qalileo_Qaliley?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qalileo Qaliley">Qalileo Qalileyin</a> Ulduz xəbərləri (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lat%C4%B1n_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Latın dili">lat.</a> Sidereus Nuncius) kitabında təsvir olunmuş Ay fazaları. </figcaption> </figure> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aristotel?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aristotel">Aristotel</a> (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._384?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. 384">e.ə. 384</a>-<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._322?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. 322">322</a>) tərəfindən səhv də olsa, uzun müddət təsirli olan Ayın dörd əsas element hesab olunan torpaq, hava, od və suyun sərhəd bölgəsində yerləşdiyi düşüncəsi ortaya atılmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-146">[146]</a> Buna baxmayaraq sonralar <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Selevikli_Selevik&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Selevikli Selevik (səhifə mövcud deyil)">Selevikli Selevik</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aristarxus_Samoslu?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aristarxus Samoslu">Samoslu Aristarxus</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ptolomey?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Ptolomey">Ptolomey</a> tərəfindən aparılan hesablamalar nəticəsində Aristotelin düşüncəsinin səhv olduğu məlum oldu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-147">[147]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-148">[148]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arximed?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arximed">Arximed</a> (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._287?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. 287">e.ə. 287</a>–<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._212?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. 212">212</a>) <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemindəki</a> Ay və digər kosmik cismlərin hərəkətlərini hesablamaq üçün istifadə olunacaq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C9%99s%C9%99dxana?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rəsədxana">rəsədxananın</a> layihəsini hazırlamışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-149">[149]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Orta_%C9%99srl%C9%99r?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Orta əsrlər">Orta əsrlərdə</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Teleskop?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Teleskop">teleskop</a> kəşf edilənə qədər Ay səthinin mükəmməl şəkildə hamar olduğuna inanılırdı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-150">[150]</a> 1609-cu ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qalileo_Qaliley?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qalileo Qaliley">Qalileo Qaliley</a> Ulduz xəbərləri kitabında (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lat%C4%B1n_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Latın dili">lat.</a> Sidereus Nuncius) Ayın teleskopla görülmüş ilk təsvirini çəkdi. O, Ayın səthinin hamar olmadığını, orada dağlar və kraterlərin olduğunu qeyd etmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-151">[151]</a> Daha sonra <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/XVII_%C9%99sr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="XVII əsr">XVII əsrdə</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Covanni_Batista_Ri%C3%A7oli&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Covanni Batista Riçoli (səhifə mövcud deyil)">Covanni Batista Riçoli</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Fransisko_Mariya_Qrimaldi&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Fransisko Mariya Qrimaldi (səhifə mövcud deyil)">Fransisko Mariya Qrimaldi</a> tərəfindən teleskopdan istifadə olunaraq Ayın xəritəsinin hazırlanmasına başlandı. Ay səthindəki yerlərin adlandırılmasının əsası da onlar tərəfindən qoyulmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-152">[152]</a> 1834–1836-cı illərdə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Vilhelm_Biya&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Vilhelm Biya (səhifə mövcud deyil)">Vilhelm Biya</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C4%B0ohann_Henrix_Midler&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="İohann Henrix Midler (səhifə mövcud deyil)">İohann Henrix Midler</a> tərəfindən daha dəqiq olan Ay xəritələri (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lat%C4%B1n_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Latın dili">lat.</a> Mappa Selenographica) kitabı hazırlandı. Daha sonra onların işləri 1837-ci ildə Ay əsərində (<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alman_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alman dili">alm.</a> Der Mond‎) toplandı. Bu əsərdə ilk dəfə Ayın dəqiq triqonometrik xüsusiyyətləri qeyd olunmuş, mindən çox dağın yüksəkliyi dəqiqliklə hesablanmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-153">[153]</a> Ayda <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Krater?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Krater">kraterlərin</a> varlığı ilk dəfə Qalileo Qaliley tərəfindən aşkarlanmışdır. 1870-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ri%C3%A7ard_Praktr&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Riçard Praktr (səhifə mövcud deyil)">Riçard Praktr</a> tərəfindən kraterlərin zərbə nəticəsində yarandığı düşüncəsi ortaya atılana qədər, onların vulkanik mənşəli olduğu düşünülürdü.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axbgy-58">[58]</a> Bu yanaşma 1892-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Qrov_Karl_Gilbert&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Qrov Karl Gilbert (səhifə mövcud deyil)">Qrov Karl Gilbert</a> tərəfindən aparılan təcrübələr nəticəsində öz təsdiqini tapdı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-154">[154]</a> Müqayisəli tədqiqatlar 1920–1940-cı illərə qədər davam etdi. Ay stratiqrafiyası inkişaf edərək 1950-ci illərdə astrogeologiya elminin yeni və böyüyən sahəsinə çevrildi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-axbgy-58">[58]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Kosmik_gəmilər">Kosmik gəmilər</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=27&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kosmik gəmilər bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="XX_əsrdə">XX əsrdə</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=28&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="XX əsrdə bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <div class="mw-heading mw-heading5"> <h5 id="SSRİ_missiyaları">SSRİ missiyaları</h5> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=29&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ missiyaları bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Soviet_moonrover.JPG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Soviet_moonrover.JPG/200px-Soviet_moonrover.JPG" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="3648" data-file-height="2736"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 150px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Soviet_moonrover.JPG/200px-Soviet_moonrover.JPG" data-width="200" data-height="150" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Soviet_moonrover.JPG/300px-Soviet_moonrover.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Soviet_moonrover.JPG/400px-Soviet_moonrover.JPG 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Lunaxod_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Lunaxod 1 (səhifə mövcud deyil)">Lunaxod 1</a> roveri. </figcaption> </figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg/180px-RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg" decoding="async" width="180" height="228" class="mw-file-element" data-file-width="808" data-file-height="1024"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 228px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg/180px-RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg" data-width="180" data-height="228" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg/270px-RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg/360px-RIAN_archive_510848_Interplanetary_station_Luna_1_-_blacked.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Luna_1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Luna 1">Luna 1</a> kosmik gəmisi. </figcaption> </figure> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a> arasında <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soyuq_m%C3%BCharib%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soyuq müharibə">Soyuq müharibənin</a> təsirindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kosmik_yar%C4%B1%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kosmik yarış">kosmik yarış</a> şiddətləndi və bu da Ay tədqiqatlarının intensivləşməsinə səbəb oldu. Bu dövrlərdə hər iki dövlətin kosmik missiyaları həyata keçirəcək potensialı vardı və onlar tərəfindən kosmosa ilk olaraq insansız kosmik gəmilər göndərilmişdir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a>-nin <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Luna_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Luna proqramı">Luna proqramı</a> bu baxımdan birincidir. 1958-ci ildə üç adsız və uğursuz cəhddən sonra,<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-scbngff-155">[155]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Luna_1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Luna 1">Luna 1</a> insan istehsalı ilk kosmik gəmi olaraq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerin</a> cazibəsindən çıxaraq Ayın yaxınlığından keçdi. 1959-cu ilin sentyabrında kosmosa buraxılan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_2&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 2 (səhifə mövcud deyil)">Luna 2</a> kosmik gəmisi Ay səthi ilə toqquşdu və Ayla təmas edən insan istehsalı ilk kosmik gəmi oldu. Ayın Yerdən görünməyən üzünün ilk şəkilləri 1959-cu ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_3&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 3 (səhifə mövcud deyil)">Luna 3</a> kosmik gəmisi tərəfindən çəkilmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-scbngff-155">[155]</a> Ay səthinə işlək şəkildə enməyi bacarmış ilk <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kosmik_g%C9%99mi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kosmik gəmi">kosmik gəmi</a> 1966-cı ildə Aya enmiş <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_9&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 9 (səhifə mövcud deyil)">Luna 9</a> kosmik gəmisi olmuşdur. Həmin ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a> istehsalı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_10&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 10 (səhifə mövcud deyil)">Luna 10</a> kosmik gəmisi ilk dəfə Ayın orbitinə daxil olmağı bacardı. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a> istehsalı olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_16&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 16 (səhifə mövcud deyil)">Luna 16</a> (1970), <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_20&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 20 (səhifə mövcud deyil)">Luna 20</a> (1972) və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_24&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 24 (səhifə mövcud deyil)">Luna 24</a> (1976) kosmik gəmiləri Ay səthindən ümumilikdə 0,3 kq süxur nümunələri götürərək Yerə qayıtmağı bacarmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-scbngff-155">[155]</a> 1970 və 1973-cü illərdə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Lunaxod_proqram%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Lunaxod proqramı (səhifə mövcud deyil)">Lunaxod proqramı</a> çərçivəsində Aya göndərilmiş <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Lunaxod_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Lunaxod 1 (səhifə mövcud deyil)">Lunaxod 1</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Lunaxod_2&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Lunaxod 2 (səhifə mövcud deyil)">Lunaxod 2</a> roverləri Ay səthində hərəkət edən Yerdən idarə olunan ilk kosmik gəmilərdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-156">[156]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-157">[157]</a> <div class="mw-heading mw-heading5"> <h5 id="ABŞ_missiyaları">ABŞ missiyaları</h5> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=30&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ missiyaları bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg/210px-NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg" decoding="async" width="210" height="210" class="mw-file-element" data-file-width="2400" data-file-height="2400"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 210px;height: 210px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg/210px-NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg" data-width="210" data-height="210" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg/315px-NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg/420px-NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 8">Apollon 8</a> kosmik gəmisindən çəkilmiş <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a>. </figcaption> </figure> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a> tərəfindən Aya insanlı uçuşa hazırlıq məqsədi ilə ilk olaraq insansız missiyalar təşkil olunmuşdur. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Reyncer_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Reyncer proqramı">Reyncer proqramı</a> çərçivəsində ilk dəfə Ayın yaxından çəkilmiş şəkilləri əldə olundu. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay_orbiti_proqram%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Ay orbiti proqramı (səhifə mövcud deyil)">Ay orbiti proqramı</a> çərçivəsində Ayın bütünlüklə xəritəsi hazırlandı. 1966–1968-ci illəri əhatə edən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Serveyer_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Serveyer proqramı">Serveyer proqramı</a> proqramı çərçivəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a> istehsalı olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Luna_9&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Luna 9 (səhifə mövcud deyil)">Luna 9</a> kosmik gəmisinin Aya işlək şəkildə enməsindən dörd ay sonra, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Serveyer_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Serveyer 1 (səhifə mövcud deyil)">Serveyer 1</a> kosmik gəmisi Aya işlək şəkildə eniş etməyi bacardı. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a> insansız missiyalara pararel olaraq insanlı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramını</a> həyata keçirdi. Apollon kosmik gəmiləri <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a> ətrafındakı orbitdə insanlı və insansız sınaqlar həyata keçirdikdən sonra, 1968-ci ildə ilk dəfə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 8">Apollon 8</a> kosmik gəmisi ilə Ayın ətrafındakı orbitdə insanlı uçuş həyata keçirdi. 1969-cu ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a> tərəfindən Aya ilk dəfə insanlı kosmik gəminin endirilməsi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kosmik_yar%C4%B1%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kosmik yarış">kosmik yarışda</a> dönüş nöqtəsi oldu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-158">[158]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon,_AS11-40-5877_(21472308758).jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg/150px-Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg" decoding="async" width="150" height="151" class="mw-file-element" data-file-width="3924" data-file-height="3949"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 150px;height: 151px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg/150px-Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg" data-width="150" data-height="151" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg/225px-Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg/300px-Buzz_Aldrin%27s_bootprint_on_the_Moon%2C_AS11-40-5877_%2821472308758%29.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ay səthində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Edvin_Oldrin&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Edvin Oldrin (səhifə mövcud deyil)">Edvin Oldrinin</a> ayaq izi. </figcaption> </figure> 21 iyul 1969-cu ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_11?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 11">Apollon 11</a> kosmik gəmisinin kapitanı olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Neyl_Armstronq?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Neyl Armstronq">Neyl Armstronq</a> Aya ayaq basdı və Ayda yeriyən ilk insan oldu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-159">[159]</a> Bu an Yerdə canlı olaraq təxminən 500 milyon insan tərəfindən izlənmişdi və o dövr üçün bu ən böyük göstəricidir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-160">[160]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-161">[161]</a> Apollon 11 missiyasından <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_17?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 17">Apollon 17</a> missiyasına qədər həyata keçirilmiş (uğursuz <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_13?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 13">Apollon 13</a> istisna olmaqla) insanlı Ay missiyaları nəticəsində Yerə ümumilikdə 380,05 kq olmaqla 2196 ayrı süxur nümunəsi gətirilmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-162">[162]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a> tərəfindən Aya həyata keçirilən bu insanlı missiyalar 1960-cı illərin texnologiyası üçün böyük uğurdu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-163">[163]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-164">[164]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a> çərçivəsində Ay səthinə elmi tədqiqatlar aparmaq üçün cihazlar yerləşdirilmişdir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_12?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 12">Apollon 12</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_14?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 14">Apollon 14</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_15?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 15">Apollon 15</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_16?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 16">Apollon 16</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_17?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 17">Apollon 17</a> missiyaları çərçivəsində Ayda istilik gedişatını ölçən cizah, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seysmoqraf?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seysmoqraf">seysmoqraf</a> və maqnitometr kimi cizahları olan uzunömürlü tədqiqat stansiyaları qurulmuşdur. Büdcə yetərsizliyi səbəbindən bu cihazlardan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerə</a> məlumat göndərilməsi 1977-ci ildə dayandırılmışdır. Buna baxmayaraq Ayda məsafələri lazerlə ölçən cizah hələ də istifadə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-165">[165]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-166">[166]</a> 14 dekabr 1972-ci ildə Apollon 17 missiyası çərçivəsində Ayda yeriyən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Yucin_Sernan&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Yucin Sernan (səhifə mövcud deyil)">Yucin Sernan</a> Ayda yerimiş son insandır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-167">[167]</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7666803">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7699645">.mw-parser-output .listen .side-box-text{line-height:1.1em}.mw-parser-output .listen-plain{border:none;background:transparent}.mw-parser-output .listen-embedded{width:100%;margin:0;border-width:1px 0 0 0;background:transparent}.mw-parser-output .listen-header{padding:2px}.mw-parser-output .listen-embedded .listen-header{padding:2px 0}.mw-parser-output .listen-file-header{padding:4px 0}.mw-parser-output .listen .description{padding-top:2px}.mw-parser-output .listen .mw-tmh-player{max-width:100%}@media(max-width:719px){.mw-parser-output .listen{clear:both}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .listen:not(.listen-noimage){width:320px}.mw-parser-output .listen-left{overflow:visible;float:left}.mw-parser-output .listen-center{float:none;margin-left:auto;margin-right:auto}}</style> <div class="side-box side-box-right listen noprint"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6900090">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Gnome-mime-sound-openclipart.svg/50px-Gnome-mime-sound-openclipart.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" data-file-width="160" data-file-height="160"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 50px;height: 50px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Gnome-mime-sound-openclipart.svg/50px-Gnome-mime-sound-openclipart.svg.png" data-alt="" data-width="50" data-height="50" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Gnome-mime-sound-openclipart.svg/75px-Gnome-mime-sound-openclipart.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Gnome-mime-sound-openclipart.svg/100px-Gnome-mime-sound-openclipart.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">  <figcaption></figcaption> </figure> </div> <div class="side-box-text plainlist"> <div class="haudio"> <div class="listen-file-header"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Phrase_de_Neil_Armstrong.oga?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fayl:Phrase de Neil Armstrong.oga">Neyl Armstronq tərəfindən deyilmiş məşhur "Mənim üçün kiçik, insanlıq üçün böyük addım" ifadəsi.</a> </div> <div> <audio id="mwe_player_2" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="232" style="width:232px;" data-durationhint="8" data-mwtitle="Phrase_de_Neil_Armstrong.oga" data-mwprovider="wikimediacommons"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e0/Phrase_de_Neil_Armstrong.oga/Phrase_de_Neil_Armstrong.oga.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Phrase_de_Neil_Armstrong.oga" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=apc&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="apc" label="شامي ‪(apc)‬" data-dir="rtl"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية ‪(ar)‬" data-dir="rtl"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=bg&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="bg" label="български ‪(bg)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=cs&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="cs" label="čeština ‪(cs)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=de&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="de" label="Deutsch ‪(de)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=eo&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="eo" label="Esperanto ‪(eo)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español ‪(es)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=eu&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="eu" label="euskara ‪(eu)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=fa&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fa" label="فارسی ‪(fa)‬" data-dir="rtl"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=fr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fr" label="français ‪(fr)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=fy&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fy" label="Frysk ‪(fy)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=he&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="he" label="עברית ‪(he)‬" data-dir="rtl"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=io&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="io" label="Ido ‪(io)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=it&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="it" label="italiano ‪(it)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=nl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="nl" label="Nederlands ‪(nl)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=pl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pl" label="polski ‪(pl)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=pt-br&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt-BR" label="português do Brasil ‪(pt-br)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=pt&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt" label="português ‪(pt)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=ru&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ru" label="русский ‪(ru)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=si&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="si" label="සිංහල ‪(si)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=sq&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="sq" label="shqip ‪(sq)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=ta&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ta" label="தமிழ் ‪(ta)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=tl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="tl" label="Tagalog ‪(tl)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=tok&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="tok" label="toki pona ‪(tok)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=tr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="tr" label="Türkçe ‪(tr)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=zh-cn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hans-CN" label="中文（中国大陆） ‪(zh-cn)‬" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3APhrase_de_Neil_Armstrong.oga&lang=zh-hans&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hans" label="中文（简体） ‪(zh-hans)‬" data-dir="ltr"> </audio> </div> <div class="description"></div> </div> </div> </div> <div class="side-box-abovebelow"> <hr><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vikipediya:Media_k%C3%B6m%C9%99k?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vikipediya:Media kömək">Media kömək</a> </div> </div> Bəziləri tərəfindən Aya təşkil olunan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon missiyalarının</a> saxta olduğu ilə bağlı iddialar edilmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-168">[168]</a> 2000-ci illərin sonlarından başlayaraq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=LROC&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="LROC (səhifə mövcud deyil)">LROC</a> kosmik gəmisinin çəkmiş olduğu yüksək dəqiqlikli şəkillərdə Aya eniş etmiş kosmik gəmilər və onların izləri görülmüşdür.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-169">[169]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-170">[170]</a> 2012-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a> çərçivəsində Aya sancılmış <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E_bayra%C4%9F%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ bayrağı">ABŞ bayraqlarının</a> şəkilləri paylaşılmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-171">[171]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="1980–2000-ci_illər">1980–2000-ci illər</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=31&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1980–2000-ci illər bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Tycho_crater_on_the_Moon.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Tycho_crater_on_the_Moon.jpg/190px-Tycho_crater_on_the_Moon.jpg" decoding="async" width="190" height="231" class="mw-file-element" data-file-width="493" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 190px;height: 231px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Tycho_crater_on_the_Moon.jpg/190px-Tycho_crater_on_the_Moon.jpg" data-width="190" data-height="231" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Tycho_crater_on_the_Moon.jpg/285px-Tycho_crater_on_the_Moon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Tycho_crater_on_the_Moon.jpg/380px-Tycho_crater_on_the_Moon.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Tixo krateri. </figcaption> </figure> İlk Ay yarışından sonra bir müddət Aya təşkil olunan kosmik missiyaların intensivliyi azaldı və 1990-cı illərdə intensivlik yenidən artdı. Bu dövrdə bir neçə ölkə tərəfindən Aya tədqiqat cihazları göndərilmişdir. 1990-cı ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yaponiya?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yaponiya">Yaponiyanın</a> Aya göndərdiyi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Hiten&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Hiten (səhifə mövcud deyil)">Hiten</a> kosmik gəmisi Ay orbitinə girməyi bacardı və Yaponiya bunu bacarmış üçüncü ölkə oldu. Hiten kosmik gəmisi tərəfindən elmi məlumatlar toplaması üçün Ayın orbitinə Haqaromo zondu göndərilsə də, zondun ötürücüsü xarab olduğundan istənilən nəticə əldə oluna bilmədi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-172">[172]</a> 1994-cü ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a> Müdafiə Departamenti və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a> tərəfindən ortaq şəkildə həyata keçirilmiş <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Klementayn&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Klementayn (səhifə mövcud deyil)">Klementayn</a> kosmik gəmisi Ayın orbitinə girdi. Klementayn kosmik gəmisi tərəfindən Ayın yaxından çəkilmiş ilk kürəvi xəritəsi və multispektral şəkilləri Yerə göndərildi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-173">[173]</a> 1998-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay_k%C9%99%C5%9Ffiyyat%C3%A7%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Ay kəşfiyyatçısı (səhifə mövcud deyil)">Ay kəşfiyyatçısı</a> kosmik gəmisi Ayın qütb bölgələrindəki dərin kölgəli kraterlərdə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hidrogen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hidrogen">Hidrogen</a> konsentrasiyalarının izinə rast gəldi ki, bu da Ayda həmin bölgələrdəki reqolit qatının altında su buzu ola biləcəyinə işarə idi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-174">[174]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yaponiya?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yaponiya">Yaponiya</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%87in?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Çin">Çin</a>, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hindistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hindistan">Hindistan</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Avropa_Kosmik_Agentliyi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Avropa Kosmik Agentliyi">Avropa Kosmik Agentliyinin</a> göndərdiyi kosmik gəmilər, xüsusən də <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87andrayan_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çandrayan 1 (səhifə mövcud deyil)">Çandrayan 1</a> kosmik gəmisinin Ayın qütb bölgələrindəki kölgəli kraterlərlə bağlı apardığı müşahidələr burada su buzunun varlığını təsdiqləmişdir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramının</a> başa çatmasından sonra Aya iki rover missiyası həyata keçirilmişdir. Bunlara <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a> tərəfindən 1973-cü ildə həyata keçirilmiş <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Lunaxod_2&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Lunaxod 2 (səhifə mövcud deyil)">Lunaxod 2</a> və Çin tərəfindən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87anq_3&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çanq 3 (səhifə mövcud deyil)">Çanq 3</a> missiyası çərçivəsində 2013-cü ildə Aya endirilmiş Yutu roveri daxildir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-175">[175]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="XXI_əsrdə">XXI əsrdə</h4> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=32&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="XXI əsrdə bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Copernicus_(LRO)_2.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Copernicus_%28LRO%29_2.png/200px-Copernicus_%28LRO%29_2.png" decoding="async" width="200" height="200" class="mw-file-element" data-file-width="1264" data-file-height="1264"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 200px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Copernicus_%28LRO%29_2.png/200px-Copernicus_%28LRO%29_2.png" data-width="200" data-height="200" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Copernicus_%28LRO%29_2.png/300px-Copernicus_%28LRO%29_2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Copernicus_%28LRO%29_2.png/400px-Copernicus_%28LRO%29_2.png 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Kopernik krateri. </figcaption> </figure> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Avropa_Kosmik_Agentliyi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Avropa Kosmik Agentliyi">Avropa Kosmik Agentliyinin</a> Aya göndərmiş olduğu <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=SMART_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="SMART 1 (səhifə mövcud deyil)">SMART 1</a> kosmik gəmisi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0on?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İon">ion</a> mühərrikinə sahib olan ikinci kosmik gəmi idi. Bu kosmik gəmi 15 noyabr 2004-cü ildə Ayın orbitinə daxil oldu və 3 sentyabr 2006-cı ildə Ayla toqquşduruldu. Bu kosmik missiya çərçivəsində Ay səthindəki kimyəvi tərkiblərin ilk ətraflı tədqiqatı aparıldı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-176">[176]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%87inin_Aya_ekspedisiya_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Çinin Aya ekspedisiya proqramı">Çinin Aya ekspedisiya proqramı</a> çərçivəsində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87anq_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çanq 1 (səhifə mövcud deyil)">Çanq 1</a> kosmik gəmisi 5 noyabr 2007-ci ildə Ayın orbitinə girdi və 1 mart 2009-cu ildə planlı şəkildə Ay səthinə çırpıldı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-177">[177]</a> Çanq 1 missiyası çərçivəsində Ayın bütünlükdə xəritəsi əldə olunmuşdur. Daha sonra <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%87in?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Çin">Çin</a> tərəfindən daha dəqiq cihazlarla təchiz olunmuş <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87anq_2&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çanq 2 (səhifə mövcud deyil)">Çanq 2</a> kosmik gəmisi Aya göndərildi. Daha sonra bu kosmik gəmi kosmosun dərinliyinə getməzdən əvvəl bir müddət <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerlə</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəşin</a> L2 Laqranj nöqtəsində qaldı. 13 dekabr 2012-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=4179_Tutatis&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="4179 Tutatis (səhifə mövcud deyil)">4179 Tutatis</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asteroid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asteroid">asteroidinin</a> yaxınlığından keçərək kosmosun dərinliklərinə doğru uçdu. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87anq_3&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çanq 3 (səhifə mövcud deyil)">Çanq 3</a> missiyası çərçivəsində Aya Yutu roveri endirilmişdir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%87in?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Çin">Çin</a> 2020-ci ildən əvvəl ikinci rover missiyası olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87anq_4&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çanq 4 (səhifə mövcud deyil)">Çanq 4</a> kosmik gəmisi, ondan qısa müddət sonra isə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerə</a> nümunə gətirməli olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87anq_5&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çanq 5 (səhifə mövcud deyil)">Çanq 5</a> kosmik gəmisini Aya göndərmək istəyir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-178">[178]</a> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:LADEE_w_flare_-_cropped.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/LADEE_w_flare_-_cropped.jpg/200px-LADEE_w_flare_-_cropped.jpg" decoding="async" width="200" height="159" class="mw-file-element" data-file-width="1354" data-file-height="1079"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 159px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/LADEE_w_flare_-_cropped.jpg/200px-LADEE_w_flare_-_cropped.jpg" data-width="200" data-height="159" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/LADEE_w_flare_-_cropped.jpg/300px-LADEE_w_flare_-_cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/LADEE_w_flare_-_cropped.jpg/400px-LADEE_w_flare_-_cropped.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> LADEE kosmik zondunun təmsili görünüşü. </figcaption> </figure> 4 oktyabr 2007-ci il və 10 iyun 2009-cu il aralığında fəaliyyət göstərmiş <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Kaquya&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Kaquya (səhifə mövcud deyil)">Kaquya</a> kosmik gəmisi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/JAXA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="JAXA">Yaponiya Kosmos Araşdırma Agentliyi</a> tərəfindən Aya göndərilmişdir. Bu kosmik gəmi bir yüksək dəqiqlikli video kamera və iki kiçik radio ötürücü ilə təchiz olunmuşdu və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> kənarda yüksək dəqiqlikli video çəkən ilk kosmik gəmi oldu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-179">[179]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-180">[180]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hindistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hindistan">Hindistanın</a> ilk Ay missiyası olan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87andrayan_1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çandrayan 1 (səhifə mövcud deyil)">Çandrayan 1</a> kosmik gəmisi 8 noyabr 2008-ci ildə Ay orbitinə daxil oldu və 27 avqust 2009-cu ildə onunla əlaqə itənə qədər Ayın səthi, kimyəvi və mineraloji xüsusiyyətləri haqqında məlumatlar göndərdi. Çandrayan 1 kosmik gəmisi tərəfindən Ayın qütblərində su buzu olduğu təsdiqləndi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-181">[181]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Hindistan_Kosmos_Ara%C5%9Fd%C4%B1rma_Agentliyi&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Hindistan Kosmos Araşdırma Agentliyi (səhifə mövcud deyil)">Hindistan Kosmos Araşdırma Agentliyi</a> 2018-ci ildə Aya <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%87andrayan_2&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Çandrayan 2 (səhifə mövcud deyil)">Çandrayan 2</a> kosmik gəmisini göndərməyi planlaşdırır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-182">[182]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a> tərəfindən Aya göndərilən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay_t%C9%99dqiqat_kosmik_g%C9%99misi&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Ay tədqiqat kosmik gəmisi (səhifə mövcud deyil)">Ay tədqiqat kosmik gəmisi</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=LCROSS&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="LCROSS (səhifə mövcud deyil)">LCROSS</a> kosmik gəmisi Ayda müşahidələr həyata keçirdi. 9 oktyabr 2009-cu ildə LCROSS kosmik gəmisi öz missiyasını tamamladıqdan sonra planlı şəkildə Kebis kraterinə çırpıldı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-183">[183]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a> tərəfindən iki <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=GRA%C4%B0L&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="GRAİL (səhifə mövcud deyil)">GRAİL</a> kosmik gəmisi 1 yanvar 2012-ci ildə Ayın daxili quruluşu ilə bağlı məlumatlar toplamaq üçün Aya göndərildi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-184">[184]</a> NASA tərəfindən Ayın ekzosferini tədqiq etmək üçün göndərilən <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=LADEE&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="LADEE (səhifə mövcud deyil)">LADEE</a> zondu 6 oktyabr 2013-cü ildə Ay orbitinə daxil oldu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-185">[185]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Rusiya?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rusiya">Rusiya</a> dondurulmuş Luna-Qlob layihəsini yenidən aktivləşdirməyi və Aya yeni missiyalar təşkil etməyi planlaşdırır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-186">[186]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-187">[187]</a> 13 sentyabr 2007-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Google?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Google">Google</a> şirkəti tərəfindən Aya özəl şirkətlər tərəfindən təşkil olunacaq missiyaları təşviq etmək üçün <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Google_Lunar_X_m%C3%BCkafat%C4%B1&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Google Lunar X mükafatı (səhifə mövcud deyil)">Google Lunar X mükafatı</a> təsis olundu. Mükafatın şərtlərinə görə Aya rover göndərməyi bacaran və digər xüsusi tələbləri qarşılayan özəl şirkətlərə 20 milyon dollar vəd olunurdu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-188">[188]</a> NASA 14 yanvar 2004-cü ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AB%C5%9E?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ABŞ">ABŞ</a> prezidenti <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corc_Bu%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Corc Buş">Corc Buşun</a> istəyindən sonra 2019-cu ildə Aya insanlı missiya həyata keçirməyin və 2024-cü ildə Ayda baza tikməyin hazırlıqlarına başladı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-189">[189]</a> Konsteleyşn proqramı çərçivəsində Aya insanlı missiya təşkil etməyin sınaqlarına və Ayda tikilməsi düşünülən bazanın layihələndirilməsinə investisiya ayrılmışdı.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-190">[190]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-191">[191]</a> Buna baxmayaraq <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a> tərəfindən 2025-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asteroid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asteroid">asteroidə</a> və 2035-ci ildə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mars_(planet)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Mars (planet)">Marsın</a> orbitinə təşkil olunması düşünülən insanlı missiyalar səbəbindən bu layihə dayandırılmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-192">[192]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hindistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hindistan">Hindistan</a> 2030-cu ilə qədər Aya insanlı missiya təşkil etmək istəyini bildirmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-193">[193]</a> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(6)"> <h2 id="Hüquqi_statusu">Hüquqi statusu</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=33&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hüquqi statusu bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-6 collapsible-block" id="mf-section-6"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soyuq_m%C3%BCharib%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soyuq müharibə">Soyuq müharibə</a> müddətində ABŞ tərəfindən 1950-ci illərdə Horizon layihəsi başladıldı. Bu layihəyə görə Ayda ABŞ-nin rəqiblərinə yönəlmiş roketlər olan hərbi baza tikilməli idi. Bu bazada Ayda nüvə sınaqları keçirmək də nəzərdə tutulmuşdu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-194">[194]</a> ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən də bu layihəyə bənzər Lunex layihəsi düşünülmüşdü.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-195">[195]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-vvvcc-196">[196]</a> Buna baxmayaraq hər iki layihə də həyata keçirilmədi və Ayda hərbi layihələr yerinə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a> tərəfindən dinc layihələr həyata keçirildi.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-vvvcc-196">[196]</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SSR%C4%B0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SSRİ">SSRİ</a> və ABŞ tərəfindən təşkil olunmuş missiyalarda Ay səthinə simvolik olaraq bu dövlətlərə aid müxtəlif simvol və bayraqlar qoyulsa da, Ay heç bir dövlətin deyildir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ccxxvv-197">[197]</a> ABŞ və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Rusiya?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rusiya">Rusiya</a> 1967-ci ildə imzalanan və kosmosu beynəlxalq sularla eyni hüquqi statusda qəbul edən Xarici kosmos müqaviləsinin tərəfləridir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-ccxxvv-197">[197]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-198">[198]</a> Bu müqavilədə eyni zamanda Ayın dinc məqsədlərlə istifadə olunması və hər cür hərbi istifadənin qadağan olunması razılaşdırılmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-199">[199]</a> 1979-cu ildə Aydakı resurslardan heç bir dövlətin təkbaşına istifadə edə bilməyəcəyini özündə əks etdirən Ay razılaşması imzalansa da, Aya missiyalar həyata keçirməyi bacaran dövlətlərdən heç biri bu müqavilənin tərəfləri deyildir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-200">[200]</a> Bəzi dövlətlər və insanlar tərəfindən Aya bütövlükdə və ya qismən haqq iddia edilsə də, bunlar nəzərə alınmamışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-201">[201]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-202">[202]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-203">[203]</a> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(7)"> <h2 id="Mədəniyyətə_təsiri">Mədəniyyətə təsiri</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=34&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mədəniyyətə təsiri bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-7 collapsible-block" id="mf-section-7"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Ay_kultu">Ay kultu</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=35&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay kultu bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fayl:Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png/200px-Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png" decoding="async" width="200" height="189" class="mw-file-element" data-file-width="342" data-file-height="323"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 189px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png/200px-Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png" data-width="200" data-height="189" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png/300px-Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/Nuremberg_chronicles_f_76r_3.png 2x" data-class="mw-file-element"> </a> <figcaption> Ay və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəşin</a> üzlərə sahib şəkildə göstərildiyi ənənəvi təsvir. </figcaption> </figure> Ay inancı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Din?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Din">din</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mifologiya?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mifologiya">mifologiyalarda</a> öz əksini tapmışdır. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0rlandiya?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İrlandiya">İrlandiyanın</a> Nout bölgəsində tapılmış 5000 il bundan əvvələ aid olan qaya yazılarında Ayın ilk təsvirləri verilmişdir.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-204">[204]</a> Ay dənizlərinin tünd görünməsi və dağlıq ərazilərindən seçilməsi səbəbindən fərqli mədəniyyətlər Ayın səthində insan, dovşan, bufallo kimi bənzətmələr görmüşlər. Bir çox qədim mədəniyyətlərin inancında Ay tanrı və ya fövqəl qüvvə kimi əks olunmuşdur. Qədim <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mesopotamiya_dini?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mesopotamiya dini">Mesopotamiya inanclarında</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Sin_(mifologiya)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Sin (mifologiya) (səhifə mövcud deyil)">Sin</a> adlı Ay tanrısına inanılırdı. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yunan_mifologiyas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Yunan mifologiyası">Yunan mifologiyasında</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Selena?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Selena">Selena</a> adlı Ay ilahəsinə inanılırdı. Aypara forması Ayı simvolizə etmək üçün qədim dövrlərdən istifadə olunur. Yunan mifologiyasında Selena başında aypara formalı simvol olan qadın kimi təsvir olunurdu. Yunan mifologiyasında Heketa adlanan Ay ilahəsi də vardı ki, bu ilahə <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bizantion?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Bizantion">Bizantion</a> şəhərinin hamisi hesab olunurdu. Ay inancı <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/T%C3%BCrk_mifologiyas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Türk mifologiyası">türk mifologiyasında</a> da öz əksini tapmışdır. Altay türkləri <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_Ata?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay Ata">Ay Ata</a> ya da Ay Dədə olaraq adlandırılan tanrının olduğuna inanırlar. Onların inancına görə Ay Ata göyün altıncı qatında oturur. Bundan başqa <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/O%C4%9Fuz_xan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oğuz xan">Oğuz xanın</a> oğullarından birinin adı da <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_xan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay xan">Ay xandır</a>. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/O%C4%9Fuzlar?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Oğuzlar">Oğuzların</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Boz_oxlar&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Boz oxlar (səhifə mövcud deyil)">Boz oxlar</a> qoluna aid olan Ay xanın Yazar, Tornaçı, Doburka və Yaparlu adında dörd oğlunun olduğuna inanılır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-205">[205]</a> Aypara və ulduz, Aypara və Günəşin birgə təsvirlərinin tarixi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tunc_d%C3%B6vr%C3%BC?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tunc dövrü">Tunc dövrünə</a> qədər gedib çatır. Aypara və ulduz bir çox dövlətin bayrağında da öz əksini tapmışdır. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Orta_%C9%99srl%C9%99r?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Orta əsrlər">Orta əsrlərdə</a> Ay və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş">Günəşin</a> üzlərə sahib olan şəkildə təsviri ilə bağlı ənənə vardı. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_pey%C4%9F%C9%99mb%C9%99r?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Məhəmməd peyğəmbər">Məhəmməd peyğəmbər</a> tərəfindən həyata keçirildiyinə inanılan <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay%C4%B1n_par%C3%A7alanmas%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ayın parçalanması">Ayın parçalanması</a> möcuzəsi <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Müsəlman">müsəlmanların</a> inancında öz əksini tapmışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-206">[206]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Ay_təqvimi">Ay təqvimi</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=36&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay təqvimi bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> Ay <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yerdən</a> nizamlı şəkildə fazalarda görüldüyündən qədim təqvimlərdə öz əksini tapmışdır. Üzərində vaxtı göstərmək üçün cızıqlar olan və bundan 20–30 min il əvvələ aid olduğu düşünülən tapılmış sümüklər <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_t%C9%99qvimi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay təqvimi">Ay təqviminə</a> ilk nümunələr hesab oluna bilər.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-207">[207]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brooks,_A._S_1987-208">[208]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brooks,_A._S_1987-208">[208]</a> Mesopotamiyada <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/E.%C9%99._III_minillik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="E.ə. III minillik">e.ə. III minillikdə</a> Ay təqvimindən istifadə olunurdu. Ay təqribən 30 gün davam edən bir perioda sahibdir. Ay sözü indi olduğu kimi, <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Q%C9%99dim_t%C3%BCrk_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qədim türk dili">qədim türk dilində</a> də vaxt periodunu bildirmək üçün istifadə olunurdu.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-cccxxx-9">[9]</a> Bəzi müsəlman ölkələrində <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hicri-q%C9%99m%C9%99ri_t%C9%99qvim?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Hicri-qəməri təqvim">Hicri-qəməri təqvim</a> adlanan Ay təqvimindən istifadə olunur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-209">[209]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Ay_effekti">Ay effekti</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=37&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay effekti bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> Ay uzun müddət dəlilik və məntiqsizliklə əlaqələndirilmişdir. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C4%B0ngilis_dili?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İngilis dili">İngilis dilində</a> çılğınlıq və dəli mənasında işlənən lunacy və lunatic sözləri Ayla bağlıdır. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aristotel?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aristotel">Aristotel</a> və <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_Plini?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Böyük Plini">Böyük Plini</a> kimi filosoflar beynin çox hissəsinin sudan ibarət olması səbəbindən Ayın insanlara da <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Qabarma_v%C9%99_%C3%A7%C9%99kilm%C9%99?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Qabarma və çəkilmə">qabarma və çəkilmə</a> təsirləri göstərdiyinə inanırdılar. Xüsusən də, onların düşüncəsinə görə bədirlənmiş Ay insanlarda dəliliyə səbəb ola bilərdi. Buna baxmayaraq sonradan Ayın <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cazibə qüvvəsi">cazibə qüvvəsinin</a> insana təsir edə biləcək qədər güclü olmadığı məlum olmuşdur.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-quyert-210">[210]</a> Hal hazırda da Ay bədirlənmiş fazada olarkən cinayətlərin, intihar hallarının və qəzaların artması kimi halların baş verməsinə inananlar olsa da, bu elmi təsdiqini tapmamışdır.<a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-quyert-210">[210]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-211">[211]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-212">[212]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-213">[213]</a><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-214">[214]</a> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(8)"> <h2 id="İstinadlar">İstinadlar</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=38&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="İstinadlar bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-8 collapsible-block" id="mf-section-8"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6982878"> <div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-3"> <ol class="references"> <li id="cite_note-A-1">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-2">3</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-3">4</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-4">5</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-5">6</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-6">7</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-7">8</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-8">9</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-A_1-9">10</a> Wieczorek, M.; et al. (2006). "The constitution and structure of the lunar interior". Reviews in Mineralogy and Geochemistry. 60 (1): 221–364. doi:10.2138/rmg.2006.60.3.</li> <li id="cite_note-B-2">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-B_2-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-B_2-1">2</a> Lang, Kenneth R. (2011), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.az/books?id%3DS4xDhVCxAQIC%26pg%3DPA184%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse">The Cambridge Guide to the Solar System</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220325034010/https://books.google.az/books?id%3DS4xDhVCxAQIC%26pg%3DPA184%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, 2nd ed., Cambridge University Press.</li> <li id="cite_note-3"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-3">↑</a> Morais, M.H.M.; Morbidelli, A. (2002). "The Population of Near-Earth Asteroids in Coorbital Motion with the Earth". Icarus. 160 (1): 1–9. Bibcode:2002Icar..160....1M. doi:10.1006/icar.2002.6937.</li> <li id="cite_note-C-4">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-2">3</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-3">4</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-4">5</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-5">6</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-6">7</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-7">8</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-8">9</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-C_4-9">10</a> Williams, Dr. David R. (2 February 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/moonfact.html">"Moon Fact Sheet"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20200613083816/https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/moonfact.html">Arxivləşdirilib</a> 2020-06-13 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA (National Space Science Data Center)</li> <li id="cite_note-5"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-5">↑</a> Smith, David E.; Zuber, Maria T.; Neumann, Gregory A.; Lemoine, Frank G. (1 January 1997). "Topography of the Moon from the Clementine lidar". Journal of Geophysical Research. 102 (E1): 1601. Bibcode:1997JGR...102.1591S. doi:10.1029/96JE02940.</li> <li id="cite_note-6"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-6">↑</a> Matthews, Grant (2008). "Celestial body irradiance determination from an underfilled satellite radiometer: application to albedo and thermal emission measurements of the Moon using CERES". Applied Optics. 47 (27): 4981–93. Bibcode:2008ApOpt..47.4981M. doi:10.1364/AO.47.004981. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18806861?dopt%3DAbstract">PMID 18806861</a>.</li> <li id="cite_note-_fa0ea33d5482b14e-7">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-_fa0ea33d5482b14e_7-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-_fa0ea33d5482b14e_7-1">2</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/moonfact.html">NASA FACTS</a> (ing.). <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NASA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NASA">NASA</a>.</li> <li id="cite_note-D-8">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-D_8-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-D_8-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-D_8-2">3</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-D_8-3">4</a> Lucey, P.; Korotev, Randy L.; et al. (2006). "Understanding the lunar surface and space-Moon interactions". Reviews in Mineralogy and Geochemistry. 60 (1): 83–219. doi:10.2138/rmg.2006.60.2.</li> <li id="cite_note-cccxxx-9">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-cccxxx_9-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-cccxxx_9-1">2</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%2520TURK%2520DILI/nergis_biray_oniki_hayvanli_turk_takvimi.pdf">"12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ"</a> (PDF). 2010-02-15 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100215181023/http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%2520TURK%2520DILI/nergis_biray_oniki_hayvanli_turk_takvimi.pdf">arxivləşdirilib</a> (PDF). İstifadə tarixi: 2016-09-07.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=12+HAYVANLI+T%C3%9CRK+TAKV%C4%B0M%C4%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fturkoloji.cu.edu.tr%2FESKI%2520TURK%2520DILI%2Fnergis_biray_oniki_hayvanli_turk_takvimi.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4913744">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></li> <li id="cite_note-10"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-10">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160724030606/http://www.etimolojiturkce.com/kelime/ay-">"Ay Kelime Kökeni"</a>. 2016-07-24 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.etimolojiturkce.com/kelime/ay-">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-07.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ay+Kelime+K%C3%B6keni&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.etimolojiturkce.com%2Fkelime%2Fay-&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-11"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-11">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.iau.org/public/themes/naming/%23spelling">"Naming Astronomical Objects: Spelling of Names"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210725053113/https://www.iau.org/public/themes/naming/%23spelling">Arxivləşdirilib</a> 2021-07-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. International Astronomical Union.</li> <li id="cite_note-12"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-12">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/FAQ">"Gazetteer of Planetary Nomenclature: Planetary Nomenclature FAQ"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220405171426/https://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/FAQ">Arxivləşdirilib</a> 2022-04-05 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. USGS Astrogeology Research Program.</li> <li id="cite_note-13"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-13">↑</a> Barnhart, Robert K. (1995). The Barnhart Concise Dictionary of Etymology. USA: Harper Collins. p. 487. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780062700841?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-06-270084-1</a>.</li> <li id="cite_note-14"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-14">↑</a> Oxford English Dictionary, 2nd ed. "luna", Oxford University Press (Oxford), 2009.</li> <li id="cite_note-15"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-15">↑</a> "Oxford English Dictionary: lunar, a. and n.". Oxford English Dictionary: Second Edition 1989. Oxford University Press.</li> <li id="cite_note-16"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-16">↑</a> Imke Pannen (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.az/books?id%3D37CPbHwqPjwC%26pg%3DPA96%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse">When the Bad Bleeds: Mantic Elements in English Renaissance Revenge Tragedy</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220325034011/https://books.google.az/books?id%3D37CPbHwqPjwC%26pg%3DPA96%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. V&R unipress GmbH. pp. 96–. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9783899716405?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-89971-640-5</a>.</li> <li id="cite_note-17"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-17">↑</a> Kleine, T.; Palme, H.; Mezger, K.; Halliday, A.N. (2005). "Hf–W Chronometry of Lunar Metals and the Age and Early Differentiation of the Moon". Science. 310 (5754): 1671–1674. Bibcode:2005Sci…310.1671K. doi:10.1126/science.1118842. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16308422?dopt%3DAbstract">PMID 16308422</a>.</li> <li id="cite_note-18"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-18">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.space.com/22894-moon-age-100-million-years-younger.html">""Carnegie Institution for Science research""</a>. 2021-10-23 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20211023084532/https://www.space.com/22894-moon-age-100-million-years-younger.html">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-07.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Carnegie+Institution+for+Science+research%22.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.space.com%2F22894-moon-age-100-million-years-younger.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-19"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-19">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://phys.org/news/2013-09-moon-younger-thought.html">""Phys.org's account of Carlson's presentation to the Royal Society""</a>. 2021-10-01 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20211001070428/https://phys.org/news/2013-09-moon-younger-thought.html">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-07.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Phys.org%27s+account+of+Carlson%27s+presentation+to+the+Royal+Society%22.&rft_id=http%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2013-09-moon-younger-thought.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-20"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-20">↑</a> Binder, A.B. (1974). "On the origin of the Moon by rotational fission". The Moon. 11 (2): 53–76. Bibcode:1974Moon…11…53B. doi:10.1007/BF01877794.</li> <li id="cite_note-ABC-21">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ABC_21-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ABC_21-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ABC_21-2">3</a> Stroud, Rick (2009). The Book of the Moon. Walken and Company. pp. 24–27. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780802717344?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-8027-1734-4</a>.</li> <li id="cite_note-22"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-22">↑</a> Mitler, H.E. (1975). "Formation of an iron-poor moon by partial capture, or: Yet another exotic theory of lunar origin". Icarus. 24 (2): 256–268. Bibcode:1975Icar…24..256M. doi:10.1016/0019–1035(75)90102–5.</li> <li id="cite_note-23"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-23">↑</a> Stevenson, D.J. (1987). "Origin of the moon–The collision hypothesis". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 15 (1): 271–315. Bibcode:1987AREPS..15..271S. doi:10.1146/annurev.ea.15.050187.001415.</li> <li id="cite_note-24"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-24">↑</a> Taylor, G. Jeffrey (31 December 1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.psrd.hawaii.edu/Dec98/OriginEarthMoon.html">"Origin of the Earth and Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100610011142/http://www.psrd.hawaii.edu/Dec98/OriginEarthMoon.html">Arxivləşdirilib</a> 2010-06-10 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Planetary Science Research Discoveries.</li> <li id="cite_note-25"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-25">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://news.nationalgeographic.com/2015/04/150416-asteroids-scars-moon-formation-space/">"news.nationalgeographic.com 2015–04-16 Asteroids Bear Scars of Moon's Violent Formation"</a>. 2016-10-08 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20161008160812/http://news.nationalgeographic.com/2015/04/150416-asteroids-scars-moon-formation-space/">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-07.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=news.nationalgeographic.com+2015%E2%80%9304-16+Asteroids+Bear+Scars+of+Moon%E2%80%99s+Violent+Formation&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.nationalgeographic.com%2F2015%2F04%2F150416-asteroids-scars-moon-formation-space%2F&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-26"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-26">↑</a> Dana Mackenzie (2003–07-21). The Big Splat, or How Our Moon Came to Be. John Wiley & Sons. pp. 166–168. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780471480730?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-471-48073-0</a>.</li> <li id="cite_note-27"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-27">↑</a> Canup, R.; Asphaug, E. (2001). "Origin of the Moon in a giant impact near the end of Earth's formation". Nature. 412 (6848): 708–712. Bibcode:2001Natur.412..708C. doi:10.1038/35089010. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11507633?dopt%3DAbstract">PMID 11507633</a>.</li> <li id="cite_note-28"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-28">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://news.nationalgeographic.com/news/2007/12/071219-moon-collision.html">"Earth-Asteroid Collision Formed Moon Later Than Thought"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20090418171528/http://news.nationalgeographic.com/news/2007/12/071219-moon-collision.html">Arxivləşdirilib</a> 2009-04-18 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. News.nationalgeographic.com. 28 October 2010.</li> <li id="cite_note-29"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-29">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20180727164701/http://digitalcommons.arizona.edu/objectviewer?o%3Duadc%253A%252F%252Fazu_maps%252FVolume43%252FNumberSupplement%252FTouboul.pdf">"2008 Pellas-Ryder Award for Mathieu Touboul"</a> (PDF). 2018-07-27 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://digitalcommons.arizona.edu/objectviewer?o%3Duadc%253A%252F%252Fazu_maps%252FVolume43%252FNumberSupplement%252FTouboul.pdf">orijinalından</a> (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-17.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=2008+Pellas-Ryder+Award+for+Mathieu+Touboul&rft_id=http%3A%2F%2Fdigitalcommons.arizona.edu%2Fobjectviewer%3Fo%3Duadc%253A%252F%252Fazu_maps%252FVolume43%252FNumberSupplement%252FTouboul.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-30"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-30">↑</a> Touboul, M.; Kleine, T.; Bourdon, B.; Palme, H.; Wieler, R. (2007). "Late formation and prolonged differentiation of the Moon inferred from W isotopes in lunar metals". Nature. 450 (7173): 1206–9. Bibcode:2007Natur.450.1206T. doi:10.1038/nature06428. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18097403?dopt%3DAbstract">PMID 18097403</a>.</li> <li id="cite_note-31"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-31">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://news.nationalgeographic.com/2015/04/150408-moon-form-giant-impact-earth/">"Flying Oceans of Magma Help Demystify the Moon's Creation"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190610072749/https://news.nationalgeographic.com/2015/04/150408-moon-form-giant-impact-earth/">Arxivləşdirilib</a> 2019-06-10 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. News.nationalgeographic.com.</li> <li id="cite_note-32"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-32">↑</a> Nield, Ted (2009). "Moonwalk (summary of meeting at Meteoritical Society's 72nd Annual Meeting, Nancy, France)". Geoscientist. 19: 8.</li> <li id="cite_note-33"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-33">↑</a> Pahlevan, Kaveh; Stevenson, David J. (2007). "Equilibration in the aftermath of the lunar-forming giant impact". Earth and Planetary Science Letters. 262 (3–4): 438–449. arXiv:1012.5323free to read. Bibcode:2007E&PSL.262..438P. doi:10.1016/j.epsl.2007.07.055.</li> <li id="cite_note-asxcv-34">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-asxcv_34-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-asxcv_34-1">2</a> Warren, P. H. (1985). "The magma ocean concept and lunar evolution". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 13 (1): 201–240. Bibcode:1985AREPS..13..201W. doi:10.1146/annurev.ea.13.050185.001221.</li> <li id="cite_note-35"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-35">↑</a> Tonks, W. Brian; Melosh, H. Jay (1993). "Magma ocean formation due to giant impacts". Journal of Geophysical Research. 98 (E3): 5319–5333. Bibcode:1993JGR….98.5319T. doi:10.1029/92JE02726.</li> <li id="cite_note-36"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-36">↑</a> Shearer, C.; et al. (2006). "Thermal and magmatic evolution of the Moon". Reviews in Mineralogy and Geochemistry 60: 365–518.</li> <li id="cite_note-37"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-37">↑</a> Daniel Clery (11 October 2013). "Impact Theory Gets Whacked". Science. 342 (6155): 183–185. Bibcode:2013Sci…342..183C. doi:10.1126/science.342.6155.183.</li> <li id="cite_note-38"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-38">↑</a> Wiechert, U.; et al. (October 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://science.sciencemag.org/content/294/5541/345.abstract">"Oxygen Isotopes and the Moon-Forming Giant Impact"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210815012522/https://science.sciencemag.org/content/294/5541/345.abstract">Arxivləşdirilib</a> 2021-08-15 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Science. Science (journal). 294 (12): 345–348. Bibcode:2001Sci…294..345W. doi:10.1126/science.1063037. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11598294?dopt%3DAbstract">PMID 11598294</a>.</li> <li id="cite_note-39"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-39">↑</a> Pahlevan, Kaveh; Stevenson, David (October 2007). "Equilibration in the Aftermath of the Lunar-forming Giant Impact". EPSL. 262 (3–4): 438–449. arXiv:1012.5323free to read. Bibcode:2007E&PSL.262..438P. doi:10.1016/j.epsl.2007.07.055.</li> <li id="cite_note-40"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-40">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.astrobio.net/topic/exploration/moon-to-mars/titanium-paternity-test-says-earth-is-the-moons-only-parent/">"Titanium Paternity Test Says Earth is the Moon's Only Parent (University of Chicago)"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160131052306/http://www.astrobio.net/topic/exploration/moon-to-mars/titanium-paternity-test-says-earth-is-the-moons-only-parent/">Arxivləşdirilib</a> 2016-01-31 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Astrobio.net.</li> <li id="cite_note-41"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-41">↑</a> <cite class="citation book">Taylor, Stuart Ross. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1975lspa.book.....T/0000064.000.html">Lunar science: A post-Apollo view</a>. New York, Pergamon Press, Inc. 1975. səh. 64. 2021-02-17 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210217153346/http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1975lspa.book.....T/0000064.000.html">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-08.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lunar+science%3A+A+post-Apollo+view&rft.pages=64&rft.pub=New+York%2C+Pergamon+Press%2C+Inc.&rft.date=1975&rft.au=Taylor%2C+Stuart+Ross&rft_id=http%3A%2F%2Farticles.adsabs.harvard.edu%2F%2Ffull%2F1975lspa.book.....T%2F0000064.000.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-42"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-42">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/topics/moonmars/features/lunar_core.html">"NASA Research Team Reveals Moon Has Earth-Like Core"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20120111112210/http://www.nasa.gov/topics/moonmars/features/lunar_core.html">Arxivləşdirilib</a> 2012-01-11 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA.</li> <li id="cite_note-43"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-43">↑</a> Nemchin, A.; Timms, N.; Pidgeon, R.; Geisler, T.; Reddy, S.; Meyer, C. (2009). "Timing of crystallization of the lunar magma ocean constrained by the oldest zircon". Nature Geoscience. 2 (2): 133–136. Bibcode:2009NatGe…2..133N. doi:10.1038/ngeo417.</li> <li id="cite_note-asdfg-44">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-asdfg_44-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-asdfg_44-1">2</a> Shearer, C.; et al. (2006). "Thermal and magmatic evolution of the Moon". Reviews in Mineralogy and Geochemistry. 60 (1): 365–518. doi:10.2138/rmg.2006.60.4.</li> <li id="cite_note-45"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-45">↑</a> Schubert, J. (2004). "Interior composition, structure, and dynamics of the Galilean satellites.". In F. Bagenal; et al. Jupiter: The Planet, Satellites, and Magnetosphere. Cambridge University Press. pp. 281–306. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780521818087?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-81808-7</a>.</li> <li id="cite_note-46"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-46">↑</a> Williams, J. G.; Turyshev, S. G.; Boggs, D. H.; Ratcliff, J. T. (2006). "Lunar laser ranging science: Gravitational physics and lunar interior and geodesy". Advances in Space Research. 37 (1): 67–71. arXiv:gr-qc/0412049free to read. Bibcode:2006AdSpR..37…67W. doi:10.1016/j.asr.2005.05.013.</li> <li id="cite_note-47"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-47">↑</a> Spudis, Paul D.; Cook, A.; Robinson, M.; Bussey, B.; Fessler, B.; Cook; Robinson; Bussey; Fessler (January 1998). "Topography of the South Polar Region from Clementine Stereo Imaging". Workshop on New Views of the Moon: Integrated Remotely Sensed, Geophysical, and Sample Datasets: 69. Bibcode:1998nvmi.conf…69S.</li> <li id="cite_note-ijfsh-48">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ijfsh_48-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ijfsh_48-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ijfsh_48-2">3</a> Spudis, Paul D.; Reisse, Robert A.; Gillis, Jeffrey J. (1994). "Ancient Multiring Basins on the Moon Revealed by Clementine Laser Altimetry". Science. 266 (5192): 1848–1851. Bibcode:1994Sci…266.1848S. doi:10.1126/science.266.5192.1848. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17737079?dopt%3DAbstract">PMID 17737079</a>.</li> <li id="cite_note-49"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-49">↑</a> Pieters, C.M.; Tompkins, S.; Head, J.W.; Hess, P.C. (1997). "Mineralogy of the Mafic Anomaly in the South Pole‐Aitken Basin: Implications for excavation of the lunar mantle". Geophysical Research Letters. 24 (15): 1903–1906. Bibcode:1997GeoRL..24.1903P. doi:10.1029/97GL01718.</li> <li id="cite_note-50"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-50">↑</a> Taylor, G.J. (17 July 1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.psrd.hawaii.edu/July98/spa.html">"The Biggest Hole in the Solar System"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20070820042129/http://www.psrd.hawaii.edu/July98/spa.html">Arxivləşdirilib</a> 2007-08-20 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Planetary Science Research Discoveries, Hawai'i Institute of Geophysics and Planetology.</li> <li id="cite_note-51"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-51">↑</a> Schultz, P. H. (March 1997). "Forming the south-pole Aitken basin – The extreme games". Conference Paper, 28th Annual Lunar and Planetary Science Conference. 28: 1259. Bibcode:1997LPI….28.1259S.</li> <li id="cite_note-52"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-52">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/mission_pages/LRO/news/shrinking-moon.html">"NASA's LRO Reveals 'Incredible Shrinking Moon'"</a>. 2010-08-21 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100821124252/http://www.nasa.gov/mission_pages/LRO/news/shrinking-moon.html">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-09.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=NASA%27s+LRO+Reveals+%27Incredible+Shrinking+Moon%27&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nasa.gov%2Fmission_pages%2FLRO%2Fnews%2Fshrinking-moon.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-53"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-53">↑</a> Dzurisin, D. (October 10, 1978). "The tectonic and volcanic history of Mercury as inferred from studies of scarps, ridges, troughs, and other lineaments". Journal of Geophysical Research. 83 (B10): 4883–4906. Bibcode:1978JGR….83.4883D. doi:10.1029/JB083iB10p04883.</li> <li id="cite_note-54"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-54">↑</a> Wlasuk, Peter (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.az/books?id%3DTWtLIOlPwS4C%26redir_esc%3Dy%26hl%3Den">Observing the Moon</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220325034051/https://books.google.az/books?id%3DTWtLIOlPwS4C%26redir_esc%3Dy%26hl%3Den">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Springer. p. 19. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9781852331931?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-85233-193-1</a>.</li> <li id="cite_note-55"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-55">↑</a> Norman, M. (21 April 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.psrd.hawaii.edu/April04/lunarAnorthosites.html">"The Oldest Moon Rocks"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20070418152325/http://www.psrd.hawaii.edu/April04/lunarAnorthosites.html">Arxivləşdirilib</a> 2007-04-18 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Planetary Science Research Discoveries.</li> <li id="cite_note-56"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-56">↑</a> Varricchio, L. (2006). Inconstant Moon. Xlibris Books. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9781599263939?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-59926-393-9</a>.</li> <li id="cite_note-57"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-57">↑</a> Head, L.W.J.W. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://sites.agu.org/">"Lunar Gruithuisen and Mairan domes: Rheology and mode of emplacement"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190725075713/http://sites.agu.org/">Arxivləşdirilib</a> 2019-07-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Journal of Geophysical Research. 108 (E2): 5012. Bibcode:2003JGRE..108.5012W. doi:10.1029/2002JE001909.</li> <li id="cite_note-axbgy-58">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axbgy_58-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axbgy_58-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axbgy_58-2">3</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axbgy_58-3">4</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axbgy_58-4">5</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axbgy_58-5">6</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axbgy_58-6">7</a> Spudis, P.D. (2004). "Moon". World Book Online Reference Center, NASA.</li> <li id="cite_note-59"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-59">↑</a> Gillis, J.J.; Spudis, P.D. (1996). "The Composition and Geologic Setting of Lunar Far Side Maria". Lunar and Planetary Science. 27: 413–404. Bibcode:1996LPI….27..413G.</li> <li id="cite_note-60"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-60">↑</a> Lawrence, D. J., et al. (11 August 1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://science.sciencemag.org/content/281/5382/1484.full">"Global Elemental Maps of the Moon: The Lunar Prospector Gamma-Ray Spectrometer"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210815010608/https://science.sciencemag.org/content/281/5382/1484.full">Arxivləşdirilib</a> 2021-08-15 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Science. 281 (5382): 1484–1489. Bibcode:1998Sci…281.1484L. doi:10.1126/science.281.5382.1484. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9727970?dopt%3DAbstract">PMID 9727970</a>.</li> <li id="cite_note-61"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-61">↑</a> Taylor, G.J. (31 August 2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.psrd.hawaii.edu/Aug00/newMoon.html">"A New Moon for the Twenty-First Century"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190301185316/http://www.psrd.hawaii.edu/Aug00/newMoon.html">Arxivləşdirilib</a> 2019-03-01 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Planetary Science Research Discoveries, Hawai'i Institute of Geophysics and Planetology.</li> <li id="cite_note-bmkhde-62">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bmkhde_62-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bmkhde_62-1">2</a> Papike, J.; Ryder, G.; Shearer, C. (1998). "Lunar Samples". Reviews in Mineralogy and Geochemistry. 36: 5.1–5.234.</li> <li id="cite_note-svnmjg-63">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-svnmjg_63-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-svnmjg_63-1">2</a> Hiesinger, H.; Head, J.W.; Wolf, U.; Jaumanm, R.; Neukum, G. (2003). "Ages and stratigraphy of mare basalts in Oceanus Procellarum, Mare Numbium, Mare Cognitum, and Mare Insularum". J. Geophys. Res. 108 (E7): 1029. Bibcode:2003JGRE..108.5065H. doi:10.1029/2002JE001985.</li> <li id="cite_note-bfnjkn-64">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bfnjkn_64-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bfnjkn_64-1">2</a> Phil Berardelli (9 November 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.sciencemag.org/news/2006/11/long-live-moon">"Long Live the Moon!"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210820150536/https://www.sciencemag.org/news/2006/11/long-live-moon">Arxivləşdirilib</a> 2021-08-20 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Science/AAAS News.</li> <li id="cite_note-65"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-65">↑</a> Jason Major (14 October 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.seeker.com/volcanoes-erupted-recently-on-the-moon-1769184627.html">"Volcanoes Erupted 'Recently' on the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220310033030/https://www.seeker.com/volcanoes-erupted-recently-on-the-moon-1769184627.html">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-10 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Discovery News.</li> <li id="cite_note-66"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-66">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/press/2014/october/nasa-mission-finds-widespread-evidence-of-young-lunar-volcanism/%23.V9RW4Pl97Dd">"NASA Mission Finds Widespread Evidence of Young Lunar Volcanism"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20150103095208/http://www.nasa.gov/press/2014/october/nasa-mission-finds-widespread-evidence-of-young-lunar-volcanism/%23.V9RW4Pl97Dd">Arxivləşdirilib</a> 2015-01-03 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA.</li> <li id="cite_note-67"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-67">↑</a> Eric Hand (12 October 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://news.sciencemag.org/space/2014/10/recent-volcanic-eruptions-moon">"Recent volcanic eruptions on the moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20141014092239/http://news.sciencemag.org/space/2014/10/recent-volcanic-eruptions-moon">Arxivləşdirilib</a> 2014-10-14 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Science/AAAS News.</li> <li id="cite_note-68"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-68">↑</a> S. E. Braden, J. D. Stopar1, M. S. Robinson1, S. J. Lawrence, C. H. van der Bogert, H. Hiesinger. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.nature.com/ngeo/journal/v7/n11/full/ngeo2252.html">"Evidence for basaltic volcanism on the Moon within the past 100 million years"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230628145549/https://www.nature.com/articles/ngeo2252">Arxivləşdirilib</a> 2023-06-28 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Nature Geoscience. 7: 787–791. Bibcode:2014NatGe…7..787B. doi:10.1038/ngeo2252.</li> <li id="cite_note-69"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-69">↑</a> Srivastava, N.; Gupta, R.P. (2013). "Young viscous flows in the Lowell crater of Orientale basin, Moon: Impact melts or volcanic eruptions?". Planetary and Space Science. 87: 37–45. Bibcode:2013P&SS…87…37S. doi:10.1016/j.pss.2013.09.001.</li> <li id="cite_note-70"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-70">↑</a> Gupta, R.P.; Srivastava, N.; Tiwari, R.K. (2014). "Evidences of relatively new volcanic flows on the Moon". Curr. Sci. 107 (3): 454–460.</li> <li id="cite_note-71"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-71">↑</a> Whitten, J.; et al. (2011). "Lunar mare deposits associated with the Orientale impact basin: New insights into mineralogy, history, mode of emplacement, and relation to Orientale Basin evolution from Moon Mineralogy Mapper (M3) data from Chandrayaan-1". Journal of Geophysical Research. 116: E00G09. Bibcode:2011JGRE..116.0G09W. doi:10.1029/2010JE003736.</li> <li id="cite_note-72"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-72">↑</a> Cho, Y.; et al. (2012). "Young mare volcanism in the Orientale region contemporary with the Procellarum KREEP Terrane (PKT) volcanism peak period 2 b. y. ago". Geophysical Research. Letters. 39: L11203.</li> <li id="cite_note-73"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-73">↑</a> Richard Lovett. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.nature.com/news/2011/110803/full/news.2011.456.html%23B1">"Early Earth may have had two moons : Nature News"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20121103145236/http://www.nature.com/news/2011/110803/full/news.2011.456.html%23B1">Arxivləşdirilib</a> 2012-11-03 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Nature.com.</li> <li id="cite_note-74"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-74">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://theconversation.com/was-our-two-faced-moon-in-a-small-collision-2659">"Was our two-faced moon in a small collision?"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220428061119/https://theconversation.com/was-our-two-faced-moon-in-a-small-collision-2659">Arxivləşdirilib</a> 2022-04-28 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Theconversation.edu.au.</li> <li id="cite_note-75"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-75">↑</a> Melosh, H. J. (1989). Impact cratering: A geologic process. Oxford Univ. Press. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780195042849?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-19-504284-9</a>.</li> <li id="cite_note-76"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-76">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://sci.esa.int/smart-1/31412-moon/">"Moon Facts"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190616125514/http://sci.esa.int/smart-1/31412-moon/">Arxivləşdirilib</a> 2019-06-16 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. SMART-1. European Space Agency. 2010.</li> <li id="cite_note-77"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-77">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/Categories%23Moon">"Gazetteer of Planetary Nomenclature: Categories for Naming Features on Planets and Satellites"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20140708063522/http://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/Categories%23Moon">Arxivləşdirilib</a> 2014-07-08 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. U.S. Geological Survey.</li> <li id="cite_note-axcbnh-78">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axcbnh_78-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-axcbnh_78-1">2</a> Wilhelms, Don (1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://ser.sese.asu.edu/GHM/ghm_07txt.pdf">"Relative Ages"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100611054723/http://ser.sese.asu.edu/GHM/ghm_07txt.pdf">Arxivləşdirilib</a> 2010-06-11 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Geologic History of the Moon (PDF). U.S. Geological Survey.</li> <li id="cite_note-79"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-79">↑</a> Hartmann, William K.; Quantin, Cathy; Mangold, Nicolas (2007). "Possible long-term decline in impact rates: 2. Lunar impact-melt data regarding impact history". Icarus. 186 (1): 11–23. Bibcode:2007Icar..186…11H. doi:10.1016/j.icarus.2006.09.009.</li> <li id="cite_note-80"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-80">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2006/30jan_smellofmoondust/">"The Smell of Moondust"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220714070617/https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2006/30jan_smellofmoondust">Arxivləşdirilib</a> 2022-07-14 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA.</li> <li id="cite_note-81"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-81">↑</a> Heiken, G. (1991). Vaniman, D.; French, B., eds. Lunar Sourcebook, a user's guide to the Moon. New York: Cambridge University Press. p. 736. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780521334440?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-33444-0</a>.</li> <li id="cite_note-82"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-82">↑</a> Rasmussen, K.L.; Warren, P.H. (1985). "Megaregolith thickness, heat flow, and the bulk composition of the Moon". Nature. 313 (5998): 121–124. Bibcode:1985Natur.313..121R. doi:10.1038/313121a0.</li> <li id="cite_note-83"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-83">↑</a> L. L. Hood; P. J. Coleman & D. E. Wilhelms (1979). "The Moon: Sources of the crustal magnetic anomalies". Science. 204: 53–57. Bibcode:1979Sci…204…53H. doi:10.1126/science.204.4388.53.</li> <li id="cite_note-84"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-84">↑</a> L. L. Hood & D. E. Williams (1989). "The lunar swirls — Distribution and possible origins". Proceedings of the Lunar and Planetary Science Conference. 19: 99–113.</li> <li id="cite_note-85"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-85">↑</a> Margot, J. L.; Campbell, D. B.; Jurgens, R. F.; Slade, M. A. (4 June 1999). "Topography of the Lunar Poles from Radar Interferometry: A Survey of Cold Trap Locations". Science. 284 (5420): 1658–1660. Bibcode:1999Sci…284.1658M. doi:10.1126/science.284.5420.1658. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10356393?dopt%3DAbstract">PMID 10356393</a>.</li> <li id="cite_note-86"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-86">↑</a> Ward, William R. (1 August 1975). "Past Orientation of the Lunar Spin Axis". Science. 189 (4200): 377–379. Bibcode:1975Sci…189..377W. doi:10.1126/science.189.4200.377. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17840827?dopt%3DAbstract">PMID 17840827</a>.</li> <li id="cite_note-bjdgsc-87">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bjdgsc_87-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bjdgsc_87-1">2</a> Martel, L. M. V. (4 June 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.psrd.hawaii.edu/June03/lunarShadows.html">"The Moon's Dark, Icy Poles"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20120306060312/http://www.psrd.hawaii.edu/June03/lunarShadows.html">Arxivləşdirilib</a> 2012-03-06 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Planetary Science Research Discoveries, Hawai'i Institute of Geophysics and Planetology.</li> <li id="cite_note-88"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-88">↑</a> Seedhouse, Erik (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.az/books?id%3DZJm_i3GS4r4C%26pg%3DPA136%26redir_esc%3Dy%26hl%3Den%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse">Lunar Outpost: The Challenges of Establishing a Human Settlement on the Moon</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220325034103/https://books.google.az/books?id%3DZJm_i3GS4r4C%26pg%3DPA136%26redir_esc%3Dy%26hl%3Den%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Springer-Praxis Books in Space Exploration. Germany: Springer Praxis. p. 136. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780387097466?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-387-09746-6</a>.</li> <li id="cite_note-89"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-89">↑</a> Coulter, Dauna (18 March 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2010/18mar_moonwater/">"The Multiplying Mystery of Moonwater"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220704054436/https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2010/18mar_moonwater">Arxivləşdirilib</a> 2022-07-04 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Science@NASA.</li> <li id="cite_note-90"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-90">↑</a> Spudis, P. (6 November 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.thespacereview.com/article/740/1">"Ice on the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20070222083000/http://www.thespacereview.com/article/740/1">Arxivləşdirilib</a> 2007-02-22 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. The Space Review.</li> <li id="cite_note-91"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-91">↑</a> Feldman, W. C.; S. Maurice; A. B. Binder; B. L. Barraclough; R. C. Elphic; D. J. Lawrence (1998). "Fluxes of Fast and Epithermal Neutrons from Lunar Prospector: Evidence for Water Ice at the Lunar Poles". Science. 281 (5382): 1496–1500. Bibcode:1998Sci…281.1496F. doi:10.1126/science.281.5382.1496. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9727973?dopt%3DAbstract">PMID 9727973</a>.</li> <li id="cite_note-92"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-92">↑</a> Saal, Alberto E.; Hauri, Erik H.; Cascio, Mauro L.; van Orman, James A.; Rutherford, Malcolm C.; Cooper, Reid F. (2008). "Volatile content of lunar volcanic glasses and the presence of water in the Moon's interior". Nature. 454 (7201): 192–195. Bibcode:2008Natur.454..192S. doi:10.1038/nature07047. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18615079?dopt%3DAbstract">PMID 18615079</a>.</li> <li id="cite_note-93"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-93">↑</a> Pieters, C. M.; Goswami, J. N.; Clark, R. N.; Annadurai, M.; Boardman, J.; Buratti, B.; Combe, J.-P.; Dyar, M. D.; Green, R.; Head, J. W.; Hibbitts, C.; Hicks, M.; Isaacson, P.; Klima, R.; Kramer, G.; Kumar, S.; Livo, E.; Lundeen, S.; Malaret, E.; McCord, T.; Mustard, J.; Nettles, J.; Petro, N.; Runyon, C.; Staid, M.; Sunshine, J.; Taylor, L. A.; Tompkins, S.; Varanasi, P. (2009). "Character and Spatial Distribution of OH/H2O on the Surface of the Moon Seen by M3 on Chandrayaan-1". Science. 326 (5952): 568–72. Bibcode:2009Sci…326..568P. doi:10.1126/science.1178658. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19779151?dopt%3DAbstract">PMID 19779151</a>.</li> <li id="cite_note-94"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-94">↑</a> Lakdawalla, Emily (13 November 2009). "LCROSS Lunar Impactor Mission: "Yes, We Found Water!"". The Planetary Society.</li> <li id="cite_note-95"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-95">↑</a> "Water and More: An Overview of LCROSS Impact Results". 41st Lunar and Planetary Science Conference. 41 (1533): 2335. 1–5 March 2010. Bibcode:2010LPI….41.2335C.</li> <li id="cite_note-96"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-96">↑</a> Colaprete, A.; Schultz, P.; Heldmann, J.; Wooden, D.; Shirley, M.; Ennico, K.; Hermalyn, B.; Marshall, W; Ricco, A.; Elphic, R. C.; Goldstein, D.; Summy, D.; Bart, G. D.; Asphaug, E.; Korycansky, D.; Landis, D.; Sollitt, L. (22 October 2010). "Detection of Water in the LCROSS Ejecta Plume". Science. 330 (6003): 463–468. Bibcode:2010Sci…330..463C. doi:10.1126/science.1186986. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20966242?dopt%3DAbstract">PMID 20966242</a>.</li> <li id="cite_note-97"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-97">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lunar.arc.nasa.gov/results//dopres.htm">"Doppler Gravity Experiment Results"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20130402131137/http://lunar.arc.nasa.gov/results/dopres.htm">Arxivləşdirilib</a> 2013-04-02 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Lunar Prospector (NASA). 2001–08-31.</li> <li id="cite_note-98"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-98">↑</a> Muller, P.; Sjogren, W. (1968). "Mascons: lunar mass concentrations". Science. 161 (3842): 680–684. Bibcode:1968Sci…161..680M. doi:10.1126/science.161.3842.680. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17801458?dopt%3DAbstract">PMID 17801458</a>.</li> <li id="cite_note-99"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-99">↑</a> Richard A. Kerr (12 April 2013). "The Mystery of Our Moon's Gravitational Bumps Solved?". Science. 340: 138–139. doi:10.1126/science.340.6129.138-a.</li> <li id="cite_note-100"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-100">↑</a> Konopliv, A.; Asmar, S.; Carranza, E.; Sjogren, W.; Yuan, D. (2001). "Recent gravity models as a result of the Lunar Prospector mission". Icarus. 50 (1): 1–18. Bibcode:2001Icar..150….1K. doi:10.1006/icar.2000.6573.</li> <li id="cite_note-101"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-101">↑</a> Garrick-Bethell, Ian; Weiss, iBenjamin P.; Shuster, David L.; Buz, Jennifer (2009). "Early Lunar Magnetism". Science. 323 (5912): 356–359. Bibcode:2009Sci…323..356G. doi:10.1126/science.1166804. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19150839?dopt%3DAbstract">PMID 19150839</a>.</li> <li id="cite_note-102"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-102">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lunar.arc.nasa.gov/results/magelres.htm">"Magnetometer / Electron Reflectometer Results"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100527121330/http://lunar.arc.nasa.gov/results/magelres.htm">Arxivləşdirilib</a> 2010-05-27 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Lunar Prospector (NASA).</li> <li id="cite_note-103"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-103">↑</a> Hood, L.L.; Huang, Z. (1991). "Formation of magnetic anomalies antipodal to lunar impact basins: Two-dimensional model calculations". J. Geophys. Res. 96 (B6): 9837–9846. Bibcode:1991JGR….96.9837H. doi:10.1029/91JB00308. Jump up ^</li> <li id="cite_note-104"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-104">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100531205037/http://settlement.arc.nasa.gov/75SummerStudy/5appendJ.html">"IMPACT UPON LUNAR ATMOSPHERE"</a>. 2010-05-31 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://settlement.arc.nasa.gov/75SummerStudy/5appendJ.html">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=IMPACT+UPON+LUNAR+ATMOSPHERE&rft_id=http%3A%2F%2Fsettlement.arc.nasa.gov%2F75SummerStudy%2F5appendJ.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-105"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-105">↑</a> Crotts, Arlin P.S. (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://user.astro.columbia.edu/~arlin/TLP/paper1.pdf">"Lunar Outgassing, Transient Phenomena and The Return to The Moon, I: Existing Data"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20211221215326/http://user.astro.columbia.edu/~arlin/TLP/paper1.pdf">Arxivləşdirilib</a> 2021-12-21 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (PDF). The Astrophysical Journal. Department of Astronomy, Columbia University. 687: 692–705. arXiv:0706.3949free to read. Bibcode:2008ApJ…687..692C. doi:10.1086/591634.</li> <li id="cite_note-dghgdmj-106">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-dghgdmj_106-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-dghgdmj_106-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-dghgdmj_106-2">3</a> Stern, S.A. (1999). "The Lunar atmosphere: History, status, current problems, and context". Rev. Geophys. 37 (4): 453–491. Bibcode:1999RvGeo..37..453S. doi:10.1029/1999RG900005.</li> <li id="cite_note-107"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-107">↑</a> Lawson, S.; Feldman, W.; Lawrence, D.; Moore, K.; Elphic, R.; Belian, R. (2005). "Recent outgassing from the lunar surface: the Lunar Prospector alpha particle spectrometer". J. Geophys. Res. 110 (E9): 1029. Bibcode:2005JGRE..11009009L. doi:10.1029/2005JE002433.</li> <li id="cite_note-108"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-108">↑</a> R. Sridharan; S. M. Ahmed; Tirtha Pratim Dasa; P. Sreelathaa; P. Pradeepkumara; Neha Naika; and Gogulapati Supriya (2010). "'Direct' evidence for water (H2O) in the sunlit lunar ambience from CHACE on MIP of Chandrayaan I". Planetary and Space Science. 58 (6): 947–950. Bibcode:2010P&SS…58..947S. doi:10.1016/j.pss.2010.02.013.</li> <li id="cite_note-109"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-109">↑</a> Drake, Nadia; 17, National Geographic PUBLISHED June. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://news.nationalgeographic.com/2015/06/150617-moon-dust-cloud-comet-space/">"Lopsided Cloud of Dust Discovered Around the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190721133530/https://news.nationalgeographic.com/2015/06/150617-moon-dust-cloud-comet-space/">Arxivləşdirilib</a> 2019-07-21 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. National Geographic News.</li> <li id="cite_note-110"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-110">↑</a> Horányi, M.; Szalay, J. R.; Kempf, S.; Schmidt, J.; Grün, E.; Srama, R.; Sternovsky, Z. (June 18, 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.nature.com/nature/journal/v522/n7556/full/nature14479.html">"A permanent, asymmetric dust cloud around the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230628145539/https://www.nature.com/articles/nature14479">Arxivləşdirilib</a> 2023-06-28 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Nature. 522 (7556): 324–326. Bibcode:2015Natur.522..324H. doi:10.1038/nature14479.</li> <li id="cite_note-111"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-111">↑</a> Hamilton, Calvin J.; Hamilton, Rosanna L., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://solarviews.com/eng/moon.htm">The Moon, Views of the Solar System</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220708142845/https://solarviews.com/eng/moon.htm">Arxivləşdirilib</a> 2022-07-08 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, 1995–2011.</li> <li id="cite_note-vnjfds-112">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-vnjfds_112-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-vnjfds_112-1">2</a> Amos, Jonathan (16 December 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8416749.stm">"'Coldest place' found on the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20170811182717/http://news.bbc.co.uk/1/hi/8416749.stm">Arxivləşdirilib</a> 2017-08-11 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. BBC News.</li> <li id="cite_note-113"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-113">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.diviner.ucla.edu/?p%3D123">"Diviner News"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230628150046/https://www.diviner.ucla.edu/?p%3D123">Arxivləşdirilib</a> 2023-06-28 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. UCLA. 17 September 2009.</li> <li id="cite_note-114"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-114">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20140729085725/http://www.asi.org/adb/m/03/05/average-temperatures.html">"Lunar Surface Temperatures"</a>. 2014-07-29 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.asi.org/adb/m/03/05/average-temperatures.html">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Lunar+Surface+Temperatures&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.asi.org%2Fadb%2Fm%2F03%2F05%2Faverage-temperatures.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-115"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-115">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://planetfacts.org/temperature-on-the-moon/">"Temperature on the Moon"</a>. 2015-05-27 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20150527194737/http://planetfacts.org/temperature-on-the-moon/">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Temperature+on+the+Moon&rft_id=http%3A%2F%2Fplanetfacts.org%2Ftemperature-on-the-moon%2F&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-116"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-116">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://astrologyclub.org/birth-chart-interpretations/north-node-in-signs/">"North Node In Signs"</a>. 2022-03-08 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220308053425/http://astrologyclub.org/birth-chart-interpretations/north-node-in-signs/">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=North+Node+In+Signs&rft_id=http%3A%2F%2Fastrologyclub.org%2Fbirth-chart-interpretations%2Fnorth-node-in-signs%2F&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-117"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-117">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.iau.org/static/archives/releases/doc/iau0601_q_answers.doc">"Planet Definition Questions & Answers Sheet"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20140429052436/http://www.iau.org/static/archives/releases/doc/iau0601_q_answers.doc">Arxivləşdirilib</a> 2014-04-29 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (DOC). International Astronomical Union. 2006.</li> <li id="cite_note-118"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-118">↑</a> Alexander, M. E. (1973). "The Weak Friction Approximation and Tidal Evolution in Close Binary Systems". Astrophysics and Space Science. 23 (2): 459–508. Bibcode:1973Ap&SS..23..459A. doi:10.1007/BF00645172.</li> <li id="cite_note-119"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-119">↑</a> Phil Plait. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.badastronomy.com/bad/misc/dark_side.html">"Dark Side of the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100412192834/http://www.badastronomy.com/bad/misc/dark_side.html">Arxivləşdirilib</a> 2010-04-12 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Bad Astronomy:Misconceptions</li> <li id="cite_note-120"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-120">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.bbc.com/news/science-environment-35883576">"Moon used to spin 'on different axis'"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160323203442/http://www.bbc.com/news/science-environment-35883576">Arxivləşdirilib</a> 2016-03-23 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. BBC.</li> <li id="cite_note-121"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-121">↑</a> Luciuk, Mike. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.asterism.org/tutorials/tut26-1.htm">"How Bright is the Moon?"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100312092655/http://www.asterism.org/tutorials/tut26-1.htm">Arxivləşdirilib</a> 2010-03-12 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Amateur Astronomers, Inc.</li> <li id="cite_note-122"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-122">↑</a> Hershenson, Maurice (1989). The Moon illusion. Routledge. p. 5. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780805801217?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-8058-0121-7</a>.</li> <li id="cite_note-123"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-123">↑</a> Spekkens, K. (18 October 2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://curious.astro.cornell.edu/our-solar-system/46-our-solar-system/the-moon/observing-the-moon/124-is-the-moon-seen-as-a-crescent-and-not-a-boat-all-over-the-world-is-the-same-phase-of-the-moon-visible-from-the-northern-and-southern-hemispheres-advanced">"Is the Moon seen as a crescent (and not a "boat") all over the world?"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20151016011356/http://curious.astro.cornell.edu/our-solar-system/46-our-solar-system/the-moon/observing-the-moon/124-is-the-moon-seen-as-a-crescent-and-not-a-boat-all-over-the-world-is-the-same-phase-of-the-moon-visible-from-the-northern-and-southern-hemispheres-advanced">Arxivləşdirilib</a> 2015-10-16 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Curious About Astronomy.</li> <li id="cite_note-124"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-124">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.newscientist.com/article/mg22930562-500-moonlight-helps-plankton-escape-predators-during-arctic-winters/">"Moonlight helps plankton escape predators during Arctic winters"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160130112225/https://www.newscientist.com/article/mg22930562-500-moonlight-helps-plankton-escape-predators-during-arctic-winters/">Arxivləşdirilib</a> 2016-01-30 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. New Scientist. Jan 16, 2016.</li> <li id="cite_note-125"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-125">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.atoptics.co.uk/halo/circ2.htm">"Disk with a hole"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230628150043/https://atoptics.co.uk/halo/circ2.htm">Arxivləşdirilib</a> 2023-06-28 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> in the sky</li> <li id="cite_note-126"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-126">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://stardate.org/nightsky/moon">"Moon Phase Calculator"</a>. 2018-06-20 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20180620215258/https://stardate.org/nightsky/moon">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Moon+Phase+Calculator&rft_id=https%3A%2F%2Fstardate.org%2Fnightsky%2Fmoon&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-bbmkgf-127">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bbmkgf_127-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bbmkgf_127-1">2</a> Lambeck, K. (1977). "Tidal Dissipation in the Oceans: Astronomical, Geophysical and Oceanographic Consequences". Philosophical Transactions of the Royal Society A. 287 (1347): 545–594. Bibcode:1977RSPTA.287..545L. doi:10.1098/rsta.1977.0159.</li> <li id="cite_note-128"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-128">↑</a> Le Provost, C.; Bennett, A. F.; Cartwright, D. E. (1995). "Ocean Tides for and from TOPEX/POSEIDON". Science. 267 (5198): 639–42. Bibcode:1995Sci…267..639L. doi:10.1126/science.267.5198.639. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17745840?dopt%3DAbstract">PMID 17745840</a>.</li> <li id="cite_note-xvdxvb-129">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-xvdxvb_129-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-xvdxvb_129-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-xvdxvb_129-2">3</a> Touma, Jihad; Wisdom, Jack (1994). "Evolution of the Earth-Moon system". The Astronomical Journal. 108 (5): 1943–1961. Bibcode:1994AJ….108.1943T. doi:10.1086/117209.</li> <li id="cite_note-130"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-130">↑</a> Chapront, J.; Chapront-Touzé, M.; Francou, G. (2002). "A new determination of lunar orbital parameters, precession constant and tidal acceleration from LLR measurements". Astronomy and Astrophysics. 387 (2): 700–709. Bibcode:2002A&A…387..700C. doi:10.1051/0004–6361:20020420.</li> <li id="cite_note-131"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-131">↑</a> Ray, R. (15 May 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bowie.gsfc.nasa.gov/ggfc/tides/intro.html">"Ocean Tides and the Earth's Rotation"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20151105135911/http://bowie.gsfc.nasa.gov/ggfc/tides/intro.html">Arxivləşdirilib</a> 2015-11-05 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. IERS Special Bureau for Tides</li> <li id="cite_note-132"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-132">↑</a> Latham, Gary; Ewing, Maurice; Dorman, James; Lammlein, David; Press, Frank; Toksőz, Naft; Sutton, George; Duennebier, Fred; Nakamura, Yosio (1972). "Moonquakes and lunar tectonism". Earth, Moon, and Planets. 4 (3–4): 373–382. Bibcode:1972Moon….4..373L. doi:10.1007/BF00562004.</li> <li id="cite_note-133"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-133">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.inconstantmoon.com/cyc_ecl1.htm">"On the nature of eclipses"</a>. 2017-06-14 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20170614173957/http://www.inconstantmoon.com/cyc_ecl1.htm">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=On+the+nature+of+eclipses&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.inconstantmoon.com%2Fcyc_ecl1.htm&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-134"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-134">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.dnaindia.com/india/report-what-lunar-eclipse-means-in-different-parts-of-world-1555136">"Observing and Photographing Lunar Eclipses"</a>. 2021-07-11 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210711143935/https://www.dnaindia.com/india/report-what-lunar-eclipse-means-in-different-parts-of-world-1555136">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Observing+and+Photographing+Lunar+Eclipses&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dnaindia.com%2Findia%2Freport-what-lunar-eclipse-means-in-different-parts-of-world-1555136&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-135"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-135">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.youtube.com/watch?v%3DwuhNZejHeBg">"NASA | Lunar Eclipse Essentials"</a>. 2022-04-03 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220403215541/https://www.youtube.com/watch?v%3DwuhNZejHeBg">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=NASA+%7C+Lunar+Eclipse+Essentials&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DwuhNZejHeBg&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-136"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-136">↑</a> Littmann, Mark; Espenak, Fred; Willcox, Ken (2008). Totality: Eclipses of the Sun. Oxford University Press. pp. 18–19. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0199532095?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-953209-5</a>.</li> <li id="cite_note-137"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-137">↑</a> Five solar eclipses occurred in 1935.NASA (September 6, 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEcat5/SE1901-2000.html">"Five Millennium Catalog of Solar Eclipses"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20080829151131/http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEcat5/SE1901-2000.html">Arxivləşdirilib</a> 2008-08-29 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA Eclipse Web Site. Fred Espenak, Project and Website Manager.</li> <li id="cite_note-qasd-138">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-qasd_138-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-qasd_138-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-qasd_138-2">3</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-qasd_138-3">4</a> Harrington, Philip S. (1997). Eclipse! The What, Where, When, Why and How Guide to Watching Solar and Lunar Eclipses. New York: John Wiley and Sons. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0471127957?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-471-12795-7</a>.</li> <li id="cite_note-139"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-139">↑</a> Aaboe, A.; Britton, J. P.; Henderson,, J. A.; Neugebauer, Otto; Sachs, A. J. (1991). "Saros Cycle Dates and Related Babylonian Astronomical Texts". Transactions of the American Philosophical Society. American Philosophical Society. 81 (6): 1–75. doi:10.2307/1006543. JSTOR 1006543. One comprises what we have called "Saros Cycle Texts", which give the months of eclipse possibilities arranged in consistent cycles of 223 months (or 18 years).</li> <li id="cite_note-140"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-140">↑</a> Sarma, K. V. (2008). "Astronomy in India". In Helaine Selin. Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures (2 ed.). Springer. pp. 317–321. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9781402045592?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-4020-4559-2</a>.</li> <li id="cite_note-vbczx-141">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-vbczx_141-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-vbczx_141-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-vbczx_141-2">3</a> Needham, Joseph (1986). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.az/books?id%3DjfQ9E0u4pLAC%26redir_esc%3Dy%26hl%3Den">Science and Civilization in China, Volume III: Mathematics and the Sciences of the Heavens and Earth.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220325035131/https://books.google.az/books?id%3DjfQ9E0u4pLAC%26redir_esc%3Dy%26hl%3Den">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> Taipei: Caves Books. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780521058018?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-05801-8</a>.</li> <li id="cite_note-142"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-142">↑</a> O'Connor, J.J.; Robertson, E.F. (February 1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Anaxagoras.html">"Anaxagoras of Clazomenae"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20120112072236/http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Anaxagoras.html">Arxivləşdirilib</a> 2012-01-12 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. University of St Andrews.</li> <li id="cite_note-143"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-143">↑</a> Fowler, H. W. & F. G. (trans.), The Works of Lucian of Samosata. Complete with exceptions specified in the preface (Oxford: Clarendon Press, 1905). Four volumes.</li> <li id="cite_note-144"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-144">↑</a> Robertson, E. F. (November 2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Aryabhata_I.html">"Aryabhata the Elder"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20150711055702/http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Aryabhata_I.html">Arxivləşdirilib</a> 2015-07-11 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Scotland: School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews.</li> <li id="cite_note-145"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-145">↑</a> A. I. Sabra (2008). "Ibn Al-Haytham, Abū ʿAlī Al-Ḥasan Ibn Al-Ḥasan". Dictionary of Scientific Biography. Detroit: Charles Scribner's Sons. pp. 189–210, at 195.</li> <li id="cite_note-146"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-146">↑</a> Lewis, C. S. (1964). The Discarded Image. Cambridge: Cambridge University Press. p. 108. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780521477352?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-47735-2</a>.</li> <li id="cite_note-147"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-147">↑</a> van der Waerden, Bartel Leendert (1987). "The Heliocentric System in Greek, Persian and Hindu Astronomy". Annals of the New York Academy of Sciences. 500: 1–569. Bibcode:1987NYASA.500….1A. doi:10.1111/j.1749–6632.1987.tb37193.x. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3296915?dopt%3DAbstract">PMID 3296915</a>.</li> <li id="cite_note-148"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-148">↑</a> Evans, James (1998). The History and Practice of Ancient Astronomy. Oxford & New York: Oxford University Press. pp. 71, 386. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780195095395?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-19-509539-5</a>.</li> <li id="cite_note-149"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-149">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.nytimes.com/2008/07/31/science/31computer.html?hp%26_r%3D0">"Discovering How Greeks Computed in 100 B.C."</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220310112047/https://www.nytimes.com/2008/07/31/science/31computer.html?hp%26_r%3D0">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-10 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. The New York Times.</li> <li id="cite_note-150"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-150">↑</a> Van Helden, A. (1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20040623085326/http://galileo.rice.edu/sci/observations/Moon.html">"The Moon"</a>. Galileo Project.</li> <li id="cite_note-151"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-151">↑</a> Raphael, Renée. Sidereus nuncius; or, A Sidereal Message, by Galileo Galilei. Isis, Vol. 101, No. 3 (September 2010), pp. 644–645. Published by: The University of Chicago Press on behalf of The History of Science Society.</li> <li id="cite_note-152"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-152">↑</a> Bolt, Marvin (ed.) 2007, Mapping the Universe (Chicago: Adler Planetarium & Astronomy Museum)</li> <li id="cite_note-153"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-153">↑</a> Consolmagno, Guy J. (1996). "Astronomy, Science Fiction and Popular Culture: 1277 to 2001 (And beyond)". Leonardo. The MIT Press. 29 (2): 128. doi:10.2307/1576348. JSTOR 1576348.</li> <li id="cite_note-154"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-154">↑</a> Hall, R. Cargill (1977). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://history.nasa.gov/SP-4210/pages/App_A.htm">"Appendix A: LUNAR THEORY BEFORE 1964"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100410085526/http://history.nasa.gov/SP-4210/pages/App_A.htm">Arxivləşdirilib</a> 2010-04-10 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA History Series. LUNAR IMPACT: A History of Project Ranger. Washington, D.C.: Scientific and Technical Information Office, NATIONAL AERONAUTICS AND SPACE ADMINISTRATION.</li> <li id="cite_note-scbngff-155">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-scbngff_155-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-scbngff_155-1">2</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-scbngff_155-2">3</a> Zak, Anatoly (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.russianspaceweb.com/spacecraft_planetary_lunar.html">"Russia's unmanned missions toward the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20180714110055/http://www.russianspaceweb.com/spacecraft_planetary_lunar.html">Arxivləşdirilib</a> 2018-07-14 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</li> <li id="cite_note-156"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-156">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.zarya.info/Diaries/Luna/Luna17.php">"Luna — Exploring the Moon"</a>. 2011-05-15 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20110515204919/http://www.zarya.info/Diaries/Luna/Luna17.php">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-13.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Luna+%E2%80%94+Exploring+the+Moon&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.zarya.info%2FDiaries%2FLuna%2FLuna17.php&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-157"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-157">↑</a> Mulholland, J. D.; Shelus, P. J.; Silverburg, E. C. (January 1, 1975). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ntrs.nasa.gov/search.jsp?R%3D19750020915">"Laser observations of the moon: Normal points for 1973"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220325035138/https://ntrs.nasa.gov/search.jsp?R%3D19750020915">Arxivləşdirilib</a> 2022-03-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA. NTRS.</li> <li id="cite_note-158"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-158">↑</a> Coren, M. (26 July 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://edition.cnn.com/2004/TECH/space/07/16/moon.landing/index.html">"'Giant leap' opens world of possibility"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20120120133640/http://edition.cnn.com/2004/TECH/space/07/16/moon.landing/index.html">Arxivləşdirilib</a> 2012-01-20 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. CNN.</li> <li id="cite_note-159"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-159">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://history.nasa.gov/ap11ann/ap11events.html">"Record of Lunar Events, 24 July 1969"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100408213454/http://history.nasa.gov/ap11ann/ap11events.html">Arxivləşdirilib</a> 8 aprel 2010 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Apollo 11 30th anniversary. NASA.</li> <li id="cite_note-160"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-160">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.spaceline.org/flightchron/apollo11.html">"Manned Space Chronology: Apollo_11"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20080214213826/http://www.spaceline.org/flightchron/apollo11.html">Arxivləşdirilib</a> 2008-02-14 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. spaceline.org.</li> <li id="cite_note-161"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-161">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://news.nationalgeographic.com/news/2004/07/0714_040714_moonlanding.html">"Apollo Anniversary: Moon Landing "Inspired World""</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20080209140059/http://news.nationalgeographic.com/news/2004/07/0714_040714_moonlanding.html">Arxivləşdirilib</a> 2008-02-09 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. National Geographic.</li> <li id="cite_note-162"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-162">↑</a> Orloff, Richard W. (September 2004) [First published 2000]. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://history.nasa.gov/SP-4029/Apollo_18-30_Extravehicular_Activity.htm">"Extravehicular Activity"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20041118103553/http://history.nasa.gov/SP-4029/Apollo_18-30_Extravehicular_Activity.htm">Arxivləşdirilib</a> 2004-11-18 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Apollo by the Numbers: A Statistical Reference. NASA History Division, Office of Policy and Plans. The NASA History Series. Washington, D.C.: NASA. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/016050631X?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-16-050631-X</a>. LCCN 00061677. NASA SP-2000–4029.</li> <li id="cite_note-163"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-163">↑</a> Launius, Roger D. (July 1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://history.nasa.gov/ap11ann/legacy.htm">"The Legacy of Project Apollo"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100408213555/http://history.nasa.gov/ap11ann/legacy.htm">Arxivləşdirilib</a> 2010-04-08 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA History Office.</li> <li id="cite_note-164"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-164">↑</a> SP-287 What Made Apollo a Success? A series of eight articles reprinted by permission from the March 1970 issue of Astronautics & Aeronautics, a publication of the American Institute of Aeronautics and Astronautics. Washington, D.C.: Scientific and Technical Information Office, National Aeronautics and Space Administration. 1971.</li> <li id="cite_note-165"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-165">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/centers/johnson/pdf/83129main_1977.pdf">"NASA news release 77–47 page 242"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20110629121829/http://www.nasa.gov/centers/johnson/pdf/83129main_1977.pdf">Arxivləşdirilib</a> 2011-06-29 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (PDF) (Press release). 1 September 1977.</li> <li id="cite_note-166"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-166">↑</a> Appleton, James; Radley, Charles; Deans, John; Harvey, Simon; Burt, Paul; Haxell, Michael; Adams, Roy; Spooner N.; Brieske, Wayne (1977). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20071210143103/http://www.ast.cam.ac.uk/~ipswich/Miscellaneous/Archived_spaceflight_news.htm">"OASI Newsletters Archive"</a>. NASA Turns A Deaf Ear To The Moon.</li> <li id="cite_note-167"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-167">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.astronautix.com/c/cernan.html">"Cernan, Eugene Andrew"</a>. 2022-03-02 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220302121932/http://www.astronautix.com/c/cernan.html">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-13.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Cernan%2C+Eugene+Andrew&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.astronautix.com%2Fc%2Fcernan.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-168"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-168">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.ufos-aliens.co.uk/cosmicapollo.html">"Evidence Of NASA Airbrushing Out Moon Anomalies"</a>. 2020-03-22 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20200322093748/http://www.ufos-aliens.co.uk/cosmicapollo.html">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2016-09-13.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Evidence+Of+NASA+Airbrushing+Out+Moon+Anomalies&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ufos-aliens.co.uk%2Fcosmicapollo.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-169"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-169">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://web.archive.org/mission_pages/LRO/news/apollo-sites.html">"NASA Spacecraft Images Offer Sharper Views of Apollo Landing Sites"</a>. NASA.</li> <li id="cite_note-170"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-170">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20140318041834/http://lroc.sese.asu.edu/news/index.php?%252Fcategories%252F2-Featured-Image">"The illuminated side of the still standing American flag to be captured at the Apollo 17 landing site."</a>. Lunar Reconnaissance Orbiter Camera News Center</li> <li id="cite_note-171"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-171">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20150725152127/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-19050795">"Apollo Moon flags still standing, images show"</a>. BBC News.</li> <li id="cite_note-172"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-172">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://solarsystem.nasa.gov/missions/hiten/indepth">"Hiten-Hagomoro"</a>[<a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Link_rot" class="extiw" title="en:Wikipedia:Link rot">ölü keçid</a>]. NASA.</li> <li id="cite_note-173"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-173">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/cleminfo.html">"Clementine information".</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100925095846/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/cleminfo.html">Arxivləşdirilib</a> 2010-09-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> NASA. 1994.</li> <li id="cite_note-174"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-174">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lunar.arc.nasa.gov/results/neutron.htm">"Lunar Prospector: Neutron Spectrometer"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100527105801/http://lunar.arc.nasa.gov/results/neutron.htm">Arxivləşdirilib</a> 2010-05-27 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA. 2001.</li> <li id="cite_note-175"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-175">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://english.cri.cn/6909/2012/03/13/53s686639.htm">"China Starts Manufacturing Third Lunar Probe"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20161207162301/http://english.cri.cn/6909/2012/03/13/53s686639.htm">Arxivləşdirilib</a> 2016-12-07 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. English.cri.cn.</li> <li id="cite_note-176"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-176">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/SMART-1/SMART-1_factsheet">"SMART-1 factsheet"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190925232602/http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/SMART-1/SMART-1_factsheet">Arxivləşdirilib</a> 2019-09-25 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. European Space Agency. 26 February 2007.</li> <li id="cite_note-177"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-177">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.chinadaily.com.cn/china/2009-03/01/content_7523687.htm">"China's first lunar probe ends mission"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20090304124614/http://www.chinadaily.com.cn/china/2009-03/01/content_7523687.htm">Arxivləşdirilib</a> 2009-03-04 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Xinhua. 1 March 2009.</li> <li id="cite_note-178"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-178">↑</a> Leonard David (17 March 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.space.com/28809-china-rocket-family-moon-plans.html">"China Outlines New Rockets, Space Station and Moon Plans"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160701055507/http://www.space.com/28809-china-rocket-family-moon-plans.html">Arxivləşdirilib</a> 2016-07-01 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Space dot com.</li> <li id="cite_note-179"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-179">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.selene.jaxa.jp/en/profile/index.htm">"KAGUYA Mission Profile"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20100328223338/http://www.selene.jaxa.jp/en/profile/index.htm">Arxivləşdirilib</a> 2010-03-28 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. JAXA.</li> <li id="cite_note-180"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-180">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://global.jaxa.jp/press/2007/11/20071107_kaguya_e.html">"KAGUYA (SELENE) World's First Image Taking of the Moon by HDTV"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20140406213021/http://www.jaxa.jp/press/2007/11/20071107_kaguya_e.html">Arxivləşdirilib</a> 2014-04-06 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Japan Aerospace Exploration Agency (JAXA) and NHK (Japan Broadcasting Corporation). 7 November 2007.</li> <li id="cite_note-181"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-181">↑</a> "Mission Sequence". Indian Space Research Organisation. 17 November 2008.</li> <li id="cite_note-182"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-182">↑</a> "Indian Space Research Organisation: Future Program". Indian Space Research Organisation.</li> <li id="cite_note-183"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-183">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lcross.arc.nasa.gov/observation.htm">"Lunar CRater Observation and Sensing Satellite (LCROSS): Strategy & Astronomer Observation Campaign"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20120504042620/http://lcross.arc.nasa.gov/observation.htm">Arxivləşdirilib</a> 2012-05-04 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA. October 2009.</li> <li id="cite_note-184"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-184">↑</a> Chang, Alicia (26 December 2011). "Twin probes to circle moon to study gravity field". The Sun News. Associated Press.</li> <li id="cite_note-185"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-185">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/mission_pages/ladee/mission-overview">"LADEE Mission Overview"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220817002726/https://www.nasa.gov/mission_pages/ladee/mission-overview/">Arxivləşdirilib</a> 2022-08-17 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA.gov. September 6, 2013.</li> <li id="cite_note-186"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-186">↑</a> Covault, C. (4 June 2006). "Russia Plans Ambitious Robotic Lunar Mission". Aviation Week.</li> <li id="cite_note-187"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-187">↑</a> "Russia to send mission to Mars this year, Moon in three years". "TV-Novosti". 25 February 2009.</li> <li id="cite_note-188"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-188">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://lunar.xprize.org/">"About the Google Lunar X Prize"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20180213110602/https://lunar.xprize.org/">Arxivləşdirilib</a> 2018-02-13 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. X-Prize Foundation. 2010.</li> <li id="cite_note-189"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-189">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/missions/solarsystem/bush_vision.html">"President Bush Offers New Vision For NASA"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20070510062228/http://www.nasa.gov/missions/solarsystem/bush_vision.html">Arxivləşdirilib</a> 2007-05-10 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (Press release). NASA. 14 December 2004</li> <li id="cite_note-190"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-190">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/topics/journeytomars/index.html">"Constellation"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210718143624/https://www.nasa.gov/topics/journeytomars/index.html">Arxivləşdirilib</a> 2021-07-18 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. NASA.</li> <li id="cite_note-191"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-191">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nasa.gov/home/hqnews/2006/dec/HQ_06361_ESMD_Lunar_Architecture.html">"NASA Unveils Global Exploration Strategy and Lunar Architecture"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20070823131906/http://www.nasa.gov/home/hqnews/2006/dec/HQ_06361_ESMD_Lunar_Architecture.html">Arxivləşdirilib</a> 2007-08-23 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (Press release). NASA.</li> <li id="cite_note-192"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-192">↑</a> NASAtelevision (15 April 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.youtube.com/watch?v%3D3rNn_cUrlmE">"President Obama Pledges Total Commitment to NASA"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20120428205122/http://www.youtube.com/watch?v%3D3rNn_cUrlmE">Arxivləşdirilib</a> 2012-04-28 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. YouTube.</li> <li id="cite_note-193"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-193">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.hindu.com/thehindu/holnus/008200609212240.htm">"Kalam visualises establishing space industry"</a>. 2008-06-11 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20080611132255/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/008200609212240.htm">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2008-06-11.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kalam+visualises+establishing+space+industry&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hindu.com%2Fthehindu%2Fholnus%2F008200609212240.htm&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-194"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-194">↑</a> Brumfield, Ben (25 July 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://edition.cnn.com/2014/07/24/us/1960s-moon-military-base/">"U.S. reveals secret plans for '60s moon base"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220830142320/https://edition.cnn.com/2014/07/24/us/1960s-moon-military-base">Arxivləşdirilib</a> 2022-08-30 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. CNN.</li> <li id="cite_note-195"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-195">↑</a> Teitel, Amy (11 November 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.popsci.com/blog-network/vintage-space/lunex-another-way-moon">"LUNEX: Another way to the Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20151016011356/http://www.popsci.com/blog-network/vintage-space/lunex-another-way-moon">Arxivləşdirilib</a> 2015-10-16 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Popular Science.</li> <li id="cite_note-vvvcc-196">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-vvvcc_196-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-vvvcc_196-1">2</a> Logsdon, John (2010). John F. Kennedy and the Race to the Moon. Palgrave Macmillan. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9780230110106?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-230-11010-6</a>.</li> <li id="cite_note-ccxxvv-197">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ccxxvv_197-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-ccxxvv_197-1">2</a> "Can any State claim a part of outer space as its own?". United Nations Office for Outer Space Affairs</li> <li id="cite_note-198"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-198">↑</a> "How many States have signed and ratified the five international treaties governing outer space?". United Nations Office for Outer Space Affairs. 1 January 2006.</li> <li id="cite_note-199"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-199">↑</a> "Do the five international treaties regulate military activities in outer space?". United Nations Office for Outer Space Affairs.</li> <li id="cite_note-200"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-200">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/treaties/intromoon-agreement.html">"Agreement Governing the Activities of States on the Moon and Other Celestial Bodies"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220907133325/https://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/treaties/intromoon-agreement.html">Arxivləşdirilib</a> 2022-09-07 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. United Nations Office for Outer Space Affairs.</li> <li id="cite_note-201"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-201">↑</a> "The treaties control space-related activities of States. What about non-governmental entities active in outer space, like companies and even individuals?". United Nations Office for Outer Space Affairs.</li> <li id="cite_note-202"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-202">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.iislweb.org/docs/IISL_Outer_Space_Treaty_Statement.pdf">"Statement by the Board of Directors of the IISL On Claims to Property Rights Regarding The Moon and Other Celestial Bodies (2004)"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20091222021426/http://www.iislweb.org/docs/IISL_Outer_Space_Treaty_Statement.pdf">Arxivləşdirilib</a> 2009-12-22 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (PDF). International Institute of Space Law. 2004</li> <li id="cite_note-203"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-203">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.iislweb.org/docs/Statement%2520BoD.pdf">"Further Statement by the Board of Directors of the IISL On Claims to Lunar Property Rights (2009)"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20091222022107/http://www.iislweb.org/docs/Statement%2520BoD.pdf">Arxivləşdirilib</a> 2009-12-22 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (PDF). International Institute of Space Law. 22 March 2009.</li> <li id="cite_note-204"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-204">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.spacetoday.org/SolSys/Earth/OldStarCharts.html">"Carved and Drawn Prehistoric Maps of the Cosmos"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20120305162253/http://www.spacetoday.org/SolSys/Earth/OldStarCharts.html">Arxivləşdirilib</a> 2012-03-05 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Space Today Online.</li> <li id="cite_note-205"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-205">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160514095426/http://www.turkmensitesi.com/466.html">"TÜRK MİTOLOJİSİ"</a>. 2016-05-14 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.turkmensitesi.com/466.html">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-13.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=T%C3%9CRK+M%C4%B0TOLOJ%C4%B0S%C4%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.turkmensitesi.com%2F466.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AAy" class="Z3988"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li id="cite_note-206"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-206">↑</a> "Muhammad." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online, p.13</li> <li id="cite_note-207"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-207">↑</a> Marshack, Alexander (1991), The Roots of Civilization, Colonial Hill, Mount Kisco, NY.</li> <li id="cite_note-Brooks,_A._S_1987-208">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brooks,_A._S_1987_208-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brooks,_A._S_1987_208-1">2</a> Brooks, A. S. and Smith, C. C. (1987): "Ishango revisited: new age determinations and cultural interpretations", The African Archaeological Review, 5 : 65–78.</li> <li id="cite_note-209"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-209">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/islam_tabcal_hilal.htm">"Islamic Calendars based on the Calculated First Visibility of the Lunar Crescent"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20140111112349/http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/islam_tabcal_hilal.htm">Arxivləşdirilib</a> 2014-01-11 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. University of Utrecht</li> <li id="cite_note-quyert-210">↑ <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-quyert_210-0">1</a> <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-quyert_210-1">2</a> Lilienfeld, Scott O.; Arkowitz, Hal (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id%3Dlunacy-and-the-full-moon">"Lunacy and the Full Moon"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20091016163312/http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id%3Dlunacy-and-the-full-moon">Arxivləşdirilib</a> 2009-10-16 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Scientific American.</li> <li id="cite_note-211"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-211">↑</a> Rotton, James; Kelly, I. W. (1985). "Much ado about the full moon: A meta-analysis of lunar-lunacy research.". Psychological Bulletin. 97 (2): 286–306. doi:10.1037/0033–2909.97.2.286.</li> <li id="cite_note-212"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-212">↑</a> Martens, R.; Kelly, I. W.; Saklofske, D. H. (1988). "Lunar Phase and Birthrate: A 50-year Critical Review". Psychological Reports. 63 (3): 923–934. doi:10.2466/pr0.1988.63.3.923.</li> <li id="cite_note-213"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-213">↑</a> Kelly, Ivan; Rotton, James; Culver, Roger (1986), "The Moon Was Full and Nothing Happened: A Review of Studies on the Moon and Human Behavior", Skeptical Inquirer, 10 (2): 129–43. Reprinted in The Hundredth Monkey — and other paradigms of the paranormal, edited by Kendrick Frazier, Prometheus Books. Revised and updated in The Outer Edge: Classic Investigations of the Paranormal, edited by Joe Nickell, Barry Karr, and Tom Genoni, 1996, CSICOP.</li> <li id="cite_note-214"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-214">↑</a> Foster, Russell G.; Roenneberg, Till (2008). "Human Responses to the Geophysical Daily, Annual and Lunar Cycles". Current Biology. 18 (17): R784–R794. doi:10.1016/j.cub.2008.07.003. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18786384?dopt%3DAbstract">PMID 18786384</a>.</li> </ol> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6982878"> <div class="reflist"> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(9)"> <h2 id="Ədəbiyyat">Ədəbiyyat</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=39&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ədəbiyyat bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-9 collapsible-block" id="mf-section-9"> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.nytimes.com/2014/09/09/science/revisiting-the-moon.html">"Revisiting the Moon"</a>. New York Times.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/948_discovery_2008/page4.shtml">The Moon</a>. Discovery 2008. BBC World Service.</li> <li>Bussey, B.; Spudis, P.D. (2004). The Clementine Atlas of the Moon. Cambridge University Press. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0521815282?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-521-81528-2</a>.</li> <li>Cain, Fraser. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.astronomycast.com/2007/01/episode-17-where-does-the-moon-come-from/">"Where does the Moon Come From?"</a>. Universe Today. Retrieved 1 April 2008. (podcast and transcript)</li> <li>Jolliff, B. (2006). Wieczorek, M.; Shearer, C.; Neal, C., eds. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.minsocam.org/msa/RIM/Rim60.html">New views of the Moon</a>. Rev. Mineral. Geochem. 60. Chantilly, Virginia: Min. Soc. Amer. p. 721. doi:10.2138/rmg.2006.60.0. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0939950723?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-939950-72-3</a>.</li> <li>Jones, E.M. (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.hq.nasa.gov/office/pao/History/alsj/">"Apollo Lunar Surface Journal"</a>. NASA.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.lpi.usra.edu/lunar/missions/">"Exploring the Moon"</a>. Lunar and Planetary Institute.</li> <li>Mackenzie, Dana (2003). The Big Splat, or How Our Moon Came to Be. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0471150576?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-471-15057-6</a>.</li> <li>Moore, P. (2001). On the Moon. Tucson, Arizona: Sterling Publishing Co. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0304354694?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-304-35469-4</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.psrd.hawaii.edu/Archive/Archive-Moon.html">"Moon Articles"</a>. Planetary Science Research Discoveries.</li> <li>Spudis, P. D. (1996). The Once and Future Moon. Smithsonian Institution Press. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/1560986344?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-56098-634-4</a>.</li> <li>Taylor, S.R. (1992). Solar system evolution. Cambridge Univ. Press. p. 307. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0521372127?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-521-37212-7</a>.</li> <li>Teague, K. (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.apolloarchive.com/apollo_archive.html">"The Project Apollo Archive"</a>.</li> <li>Wilhelms, D.E. (1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://ser.sese.asu.edu/GHM/">"Geologic History of the Moon"</a>. U.S. Geological Survey Professional paper. 1348.</li> <li>Wilhelms, D.E. (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.lpi.usra.edu/publications/books/rockyMoon/">To a Rocky Moon: A Geologist's History of Lunar Exploration</a>. Tucson, Arizona: University of Arizona Press. <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0816510652?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8165-1065-2</a>.</li> </ul> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(10)"> <h2 id="Həmçinin_bax">Həmçinin bax</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=40&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Həmçinin bax bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-10 collapsible-block" id="mf-section-10"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7806189">.mw-parser-output .ts-col-begin{background-color:transparent;border-collapse:collapse;text-align:left;width:100%}.mw-parser-output .ts-col-begin>tr,.mw-parser-output .ts-col-begin>tbody>tr{vertical-align:top}.mw-parser-output .ts-col-begin>tr>td:not(:last-child),.mw-parser-output .ts-col-begin>tbody>tr>td:not(:last-child){padding-right:0.5em}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .ts-col-begin{width:100%!important}.mw-parser-output .ts-col-begin>tr>td,.mw-parser-output .ts-col-begin>tbody>tr>td{display:block!important;width:auto!important}}</style> <table role="presentation" class="ts-col-begin" style=""> <tbody> <tr> <td style="text-align: left; vertical-align: top;"> <ul> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%BCn%C9%99%C5%9F_sistemi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Günəş sistemi">Günəş sistemi</a></li> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yer">Yer</a></li> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Peyk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Peyk">Peyk</a></li> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_t%C9%99qvimi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay təqvimi">Ay təqvimi</a></li> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_turizmi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay turizmi">Ay turizmi</a></li> </ul> </td> <td style="text-align: left; vertical-align: top;"> <ul> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_proqram%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon proqramı">Apollon proqramı</a></li> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apollon_11?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apollon 11">Apollon 11</a></li> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_f%C4%B1r%C4%B1lda%C4%9F%C4%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay fırıldağı">Ay fırıldağı</a></li> <li><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ay_xan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ay xan">Ay xan</a></li> </ul> </td> </tr> </tbody> </table> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(11)"> <h2 id="Xarici_keçidlər">Xarici keçidlər</h2> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=41&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Xarici keçidlər bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <section class="mf-section-11 collapsible-block" id="mf-section-11"> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.youtube.com/watch?v%3DUlSXlbCo9iw">Ay tutulması nədir?</a>  (az.)</li> </ul> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7806189"> <table role="presentation" class="ts-col-begin" style=""> <tbody> <tr> <td style="text-align: left; vertical-align: top;"> <dl> <dt> İngiliscə </dt> </dl> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://apod.nasa.gov/apod/ap130129.html">APOD — Video of lunar drive</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.google.com/maps/space/moon/@6.1467095,139.2754359,23010541m/data%3D!3m1!1e3">The Moon on Google Maps</a>, a 3-D rendition of the moon akin to Google Earth</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Kartoqrafik_resurslar">Kartoqrafik resurslar</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=42&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kartoqrafik resurslar bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.lpi.usra.edu/resources/cla/">"Consolidated Lunar Atlas"</a>. Lunar and Planetary Institute.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://planetarynames.wr.usgs.gov/?system%3DEarth%26body%3DMoon%26systemID%3D3%26bodyID%3D11">Gazetteer of Planetary Nomenclature (USGS)</a> List of feature names.</li> <li>3D zoomable globes: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://moon.google.com/">"Google Moon"</a>. Google. 2007.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.worldwindcentral.com/wiki/Moon">"Moon"</a>. World Wind Central. NASA. 2007.</li> </ul></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://home.bt.com/techgadgets/technews/explore-the-lunar-north-pole-11363885909226?s_intcid%3Dcon_RL_LunarNorthPole">Large image of the Moon's north pole area</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160823192057/http://home.bt.com/techgadgets/technews/explore-the-lunar-north-pole-11363885909226?s_intcid%3Dcon_RL_LunarNorthPole">Arxivləşdirilib</a> 2016-08-23 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Müşahidə">Müşahidə</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=43&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Müşahidə bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.timeanddate.com/moon/">"Find moonrise, moonset and moonphase for a location"</a>. 2008.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://astro.ukho.gov.uk/moonwatch/nextnewmoon.htm">"HMNAO's Moon Watch"</a>. 2005. Retrieved 24 May 2009. See when the next new crescent moon is visible for any location.</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Əsas">Əsas</h3> <a role="button" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=edit&section=44&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Əsas bölməsini redaktə et" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> redaktə </a> </div> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.esa.int/var/esa/storage/images/esa_multimedia/images/2013/01/lunar_base_made_with_3d_printing/12501019-1-eng-GB/Lunar_base_made_with_3D_printing.jpg">Lunar shelter</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.esa.int/Our_Activities/Technology/Building_a_lunar_base_with_3D_printing">building a lunar base with 3D printing</a>)</li> </ul> </td> <td style="text-align: left; vertical-align: top;"> <dl> <dt> Rusca </dt> </dl> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://selfire.com/2008/09/1535/">Теории и версии происхождения Луны</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.moonphaseinfo.com/lunarus.php">Фазы Луны</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://astrotourist.info/fazy-luny-v-2011-godu">Фазы Луны, перигеи и апогеи, покрытия звезд и затмения</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://selena.sai.msu.ru/Home/SolarSystem/moon/moon.htm">Данные о Луне</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20111119131731/http://selena.sai.msu.ru/Home/SolarSystem/moon/moon.htm">Arxivləşdirilib</a> 2011-11-19 at the <a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (ГАИШ)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.vokrugsveta.ru/vs/article/549/">Популярная статья о полётах на Луну</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://planetarium-kharkov.org/?q%3Dcolor-moon">Цветная фотография Луны</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.shvedun.ru/fotomoon.htm">Фотографии Луны, сделанные с наземных телескопов</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.youtube.com/watch?v%3DmvwI1KyulGg">"Вода сухой Луны"</a> Шевченко В. В., лекция в Московском планетарии, 20.03.2013 (видео)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://tvroscosmos.ru/frm/planeta/2010/luna1.php">Битва за Луну</a> документальный фильм, 2010, (Телестудия Роскосмоса)</li> </ul> </td> </tr> </tbody> </table>   </section> </div> <noscript> <img src="https://login.m.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&mobile=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"> </noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet=""> Mənbə — "<a dir="ltr" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://az.wikipedia.org/w/index.php?title%3DAy%26oldid%3D7833685">https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ay&oldid=7833685</a>" </div> </div> </div> <div class="post-content" id="page-secondary-actions"> </div> </main> <footer class="mw-footer minerva-footer" role="contentinfo"><a class="last-modified-bar" href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Ay&action=history&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB"> <div class="post-content last-modified-bar__content"> Sonuncu redaktə 23:21, 3 noyabr 2024 tarixində redaktə edilib </div></a> <div class="post-content footer-content"> <div id="mw-data-after-content"> <div class="read-more-container"></div> </div> <div id="p-lang"> <h4>Dillər</h4> <section> <ul id="p-variants" class="minerva-languages"></ul> <ul class="minerva-languages"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ab.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D0%25BC%25D0%25B7%25D0%25B0" title="Амза – abxaz" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Амза" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abxaz" class="interlanguage-link-target">Аԥсшәа</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ady.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25B0%25D0%25B7%25D1%258D" title="Мазэ – adıgey" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Мазэ" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="adıgey" class="interlanguage-link-target">Адыгабзэ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://af.wikipedia.org/wiki/Maan" title="Maan – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Maan" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://als.wikipedia.org/wiki/Mond" title="Mond – İsveçrə almancası" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Mond" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="İsveçrə almancası" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-alt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://alt.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D0%25B9_(%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D1%2582%25D0%25BD%25D0%25B8%25D0%25BA)" title="Ай (спутник) – cənubi altay" lang="alt" hreflang="alt" data-title="Ай (спутник)" data-language-autonym="Алтай тил" data-language-local-name="cənubi altay" class="interlanguage-link-target">Алтай тил</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://am.wikipedia.org/wiki/%25E1%258C%25A8%25E1%2588%25A8%25E1%2589%2583" title="ጨረቃ – amhar" lang="am" hreflang="am" data-title="ጨረቃ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amhar" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ami mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ami.wikipedia.org/wiki/Fulad" title="Fulad – Amis" lang="ami" hreflang="ami" data-title="Fulad" data-language-autonym="Pangcah" data-language-local-name="Amis" class="interlanguage-link-target">Pangcah</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://an.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – araqon" lang="an" hreflang="an" data-title="Luna" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="araqon" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ang.wikipedia.org/wiki/M%25C5%258Dna" title="Mōna – qədim ingilis" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Mōna" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="qədim ingilis" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://anp.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BE" title="चंद्रमा – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="चंद्रमा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target">अंगिका</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ar.wikipedia.org/wiki/%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2582%25D9%2585%25D8%25B1" title="القمر – ərəb" lang="ar" hreflang="ar" data-title="القمر" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="ərəb" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://arc.wikipedia.org/wiki/%25DC%25A3%25DC%2597%25DC%25AA%25DC%2590" title="ܣܗܪܐ – aramik" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܣܗܪܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="aramik" class="interlanguage-link-target">ܐܪܡܝܐ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ary.wikipedia.org/wiki/%25D9%2584%25D9%2582%25D8%25A7%25D9%2585%25D8%25A7%25D8%25B1" title="لقامار – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لقامار" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target">الدارجة</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://arz.wikipedia.org/wiki/%25D9%2582%25D9%2585%25D8%25B1" title="قمر – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="قمر" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://as.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%259A%25E0%25A6%25A8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A6%25E0%25A7%258D%25E0%25A7%25B0" title="চন্দ্ৰ – assam" lang="as" hreflang="as" data-title="চন্দ্ৰ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assam" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ast.wikipedia.org/wiki/Lluna" title="Lluna – asturiya" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Lluna" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiya" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://av.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25BE%25D1%2586%25D3%2580_(%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%2582%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25BC%25D0%25B8%25D1%258F)" title="МоцӀ (астрономия) – avar" lang="av" hreflang="av" data-title="МоцӀ (астрономия)" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avar" class="interlanguage-link-target">Авар</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://awa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BE" title="चंद्रमा – avadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="चंद्रमा" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="avadhi" class="interlanguage-link-target">अवधी</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ay.wikipedia.org/wiki/Phaxsi_(alaxpacha_y%25C3%25A4nakata)" title="Phaxsi (alaxpacha yänakata) – aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Phaxsi (alaxpacha yänakata)" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aymara" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-azb badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://azb.wikipedia.org/wiki/%25D8%25A2%25DB%258C" title="آی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="آی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ba.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D0%25B9_(%25D1%258E%25D0%25BB%25D0%25B4%25D0%25B0%25D1%2588)" title="Ай (юлдаш) – başqırd" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ай (юлдаш)" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="başqırd" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ban.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – bali" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Bulan" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="bali" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bar.wikipedia.org/wiki/Mond" title="Mond – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Mond" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Mienolis" title="Mienolis – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Mienolis" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bcl.wikipedia.org/wiki/Bulan_(astronomiya)" title="Bulan (astronomiya) – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Bulan (astronomiya)" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://be.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2581%25D1%258F%25D1%2586_(%25D1%2581%25D0%25BF%25D0%25B0%25D0%25B4%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25B6%25D0%25BD%25D1%2596%25D0%25BA_%25D0%2597%25D1%258F%25D0%25BC%25D0%25BB%25D1%2596)" title="Месяц (спадарожнік Зямлі) – belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Месяц (спадарожнік Зямлі)" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belarus" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2581%25D1%258F%25D1%2586_(%25D1%2581%25D0%25BF%25D0%25B0%25D0%25B4%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25B6%25D0%25BD%25D1%2596%25D0%25BA)" title="Месяц (спадарожнік) – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Месяц (спадарожнік)" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bew.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Bulan" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target">Betawi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bg badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bg.wikipedia.org/wiki/%25D0%259B%25D1%2583%25D0%25BD%25D0%25B0" title="Луна – bolqar" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Луна" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bolqar" class="interlanguage-link-target">Български</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bh.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BE" title="चंद्रमा – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="चंद्रमा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bi.wikipedia.org/wiki/Mun" title="Mun – bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Mun" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bislama" class="interlanguage-link-target">Bislama</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bjn.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Bulan" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target">Banjar</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://blk.wikipedia.org/wiki/%25E1%2580%259C%25E1%2580%25AC" title="လာ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="လာ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target">ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bm.wikipedia.org/wiki/Kalo" title="Kalo – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Kalo" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target">Bamanankan</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%259A%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%2581%25E0%25A6%25A6" title="চাঁদ – benqal" lang="bn" hreflang="bn" data-title="চাঁদ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="benqal" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bo.wikipedia.org/wiki/%25E0%25BD%259F%25E0%25BE%25B3%25E0%25BC%258B%25E0%25BD%2596%25E0%25BC%258D" title="ཟླ་བ། – tibet" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཟླ་བ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibet" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://br.wikipedia.org/wiki/Loar" title="Loar – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Loar" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bs.wikipedia.org/wiki/Mjesec_(satelit)" title="Mjesec (satelit) – bosniya" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Mjesec (satelit)" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniya" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://btm.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Bulan" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bug.wikipedia.org/wiki/%25E1%25A8%2595%25E1%25A8%2598%25E1%25A8%2592%25E1%25A8%2599%25E1%25A8%258A%25E1%25A8%2581" title="ᨕᨘᨒᨙᨊᨁ – bugin" lang="bug" hreflang="bug" data-title="ᨕᨘᨒᨙᨊᨁ" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="bugin" class="interlanguage-link-target">Basa Ugi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bxr.wikipedia.org/wiki/%25D2%25BA%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B0" title="Һара – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Һара" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ca.wikipedia.org/wiki/Lluna" title="Lluna – katalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Lluna" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalan" class="interlanguage-link-target">Català</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Luna" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target">Chavacano de Zamboanga</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cdo.wikipedia.org/wiki/Ngu%25C5%258Fk-gi%25C3%25B9" title="Nguŏk-giù – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Nguŏk-giù" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ce.wikipedia.org/wiki/%25D0%2591%25D1%2583%25D1%2582%25D1%2582_(%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B0%25D0%25BD%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25B0)" title="Бутт (планета) – çeçen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Бутт (планета)" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="çeçen" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ceb.wikipedia.org/wiki/Bulan_(astronomiya)" title="Bulan (astronomiya) – sebuan" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Bulan (astronomiya)" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="sebuan" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://chr.wikipedia.org/wiki/%25E1%258F%2585%25E1%258F%2593_%25E1%258F%2592%25E1%258F%2583%25E1%258F%25B1_%25E1%258E%25A1%25E1%258E%25AF" title="ᏅᏓ ᏒᏃᏱ ᎡᎯ – çeroki" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏅᏓ ᏒᏃᏱ ᎡᎯ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="çeroki" class="interlanguage-link-target">ᏣᎳᎩ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://chy.wikipedia.org/wiki/Taa%2527%25C3%25A9-e%25C5%25A1e%2527he" title="Taa'é-eše'he – çeyen" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Taa'é-eše'he" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="çeyen" class="interlanguage-link-target">Tsetsêhestâhese</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ckb.wikipedia.org/wiki/%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2586%25DA%25AF" title="مانگ – Mərkəzi kürdcə" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مانگ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Mərkəzi kürdcə" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://co.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – korsika" lang="co" hreflang="co" data-title="Luna" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="korsika" class="interlanguage-link-target">Corsu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://crh.wikipedia.org/wiki/Ay_(k%25C3%25B6k_cismi)" title="Ay (kök cismi) – krım türkcəsi" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Ay (kök cismi)" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krım türkcəsi" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cs.wikipedia.org/wiki/M%25C4%259Bs%25C3%25ADc" title="Měsíc – çex" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Měsíc" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="çex" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://csb.wikipedia.org/wiki/Mies%25C4%2585dz" title="Miesądz – kaşubyan" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Miesądz" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kaşubyan" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cu.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D1%25A3%25D1%2581%25D1%25A7%25D1%2586%25D1%258C" title="Мѣсѧць – slavyan" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Мѣсѧць" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="slavyan" class="interlanguage-link-target">Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A3%25D0%25B9%25C4%2583%25D1%2585_(%25C3%2587%25C4%2595%25D1%2580_%25C3%25A7%25D1%2583%25D0%25BB%25D1%2582%25D0%25B0%25D1%2588%25C4%2595)" title="Уйăх (Çĕр çулташĕ) – çuvaş" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Уйăх (Çĕр çулташĕ)" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="çuvaş" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cy.wikipedia.org/wiki/Lleuad" title="Lleuad – uels" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Lleuad" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="uels" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://da.wikipedia.org/wiki/M%25C3%25A5nen" title="Månen – danimarka" lang="da" hreflang="da" data-title="Månen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danimarka" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://de.wikipedia.org/wiki/Mond" title="Mond – alman" lang="de" hreflang="de" data-title="Mond" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alman" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dga mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dga.wikipedia.org/wiki/%25C5%258Amaraa" title="Ŋmaraa – Dagaare" lang="dga" hreflang="dga" data-title="Ŋmaraa" data-language-autonym="Dagaare" data-language-local-name="Dagaare" class="interlanguage-link-target">Dagaare</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://din.wikipedia.org/wiki/P%25C9%259B%25C9%259Bi" title="Pɛɛi – dinka" lang="din" hreflang="din" data-title="Pɛɛi" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="dinka" class="interlanguage-link-target">Thuɔŋjäŋ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dty.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BE" title="चन्द्रमा – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="चन्द्रमा" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target">डोटेली</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dv.wikipedia.org/wiki/%25DE%2580%25DE%25A6%25DE%2582%25DE%258B%25DE%25AA" title="ހަނދު – maldiv" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ހަނދު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="maldiv" class="interlanguage-link-target">ދިވެހިބަސް</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ee.wikipedia.org/wiki/%25C6%2594leti" title="Ɣleti – eve" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Ɣleti" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="eve" class="interlanguage-link-target">Eʋegbe</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://el.wikipedia.org/wiki/%25CE%25A3%25CE%25B5%25CE%25BB%25CE%25AE%25CE%25BD%25CE%25B7" title="Σελήνη – yunan" lang="el" hreflang="el" data-title="Σελήνη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="yunan" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eml.wikipedia.org/wiki/L%25C3%25B3%25E1%25B9%2585na" title="Lóṅna – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Lóṅna" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target">Emiliàn e rumagnòl</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Moon" title="Moon – ingilis" lang="en" hreflang="en" data-title="Moon" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingilis" class="interlanguage-link-target">English</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eo.wikipedia.org/wiki/Luno" title="Luno – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Luno" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://es.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – ispan" lang="es" hreflang="es" data-title="Luna" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="ispan" class="interlanguage-link-target">Español</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://et.wikipedia.org/wiki/Kuu" title="Kuu – eston" lang="et" hreflang="et" data-title="Kuu" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="eston" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eu.wikipedia.org/wiki/Ilargia" title="Ilargia – bask" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ilargia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="bask" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ext.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Luna" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fa.wikipedia.org/wiki/%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2587" title="ماه – fars" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ماه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="fars" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ff.wikipedia.org/wiki/Lewru" title="Lewru – fula" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Lewru" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="fula" class="interlanguage-link-target">Fulfulde</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="recommended article"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fi.wikipedia.org/wiki/Kuu" title="Kuu – fin" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kuu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fin" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Kuu" title="Kuu – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Kuu" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fj.wikipedia.org/wiki/Vula_(setilaiti)" title="Vula (setilaiti) – fici" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Vula (setilaiti)" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fici" class="interlanguage-link-target">Na Vosa Vakaviti</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fo.wikipedia.org/wiki/M%25C3%25A1nin" title="Mánin – farer" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Mánin" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farer" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fon mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fon.wikipedia.org/wiki/S%25C3%25B9n" title="Sùn – fon" lang="fon" hreflang="fon" data-title="Sùn" data-language-autonym="Fɔ̀ngbè" data-language-local-name="fon" class="interlanguage-link-target">Fɔ̀ngbè</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikipedia.org/wiki/Lune" title="Lune – fransız" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Lune" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="fransız" class="interlanguage-link-target">Français</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://frp.wikipedia.org/wiki/Lena" title="Lena – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Lena" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target">Arpetan</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://frr.wikipedia.org/wiki/Moune" title="Moune – şimali fris" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Moune" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="şimali fris" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fur.wikipedia.org/wiki/Lune" title="Lune – friul" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Lune" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friul" class="interlanguage-link-target">Furlan</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fy.wikipedia.org/wiki/Moanne_(natuerlike_satellyt_fan_de_Ierde)" title="Moanne (natuerlike satellyt fan de Ierde) – qərbi friz" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Moanne (natuerlike satellyt fan de Ierde)" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="qərbi friz" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ghealach" title="An Ghealach – irland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Ghealach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irland" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gan.wikipedia.org/wiki/%25E6%259C%2588%25E5%2585%2589" title="月光 – qan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="月光" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="qan" class="interlanguage-link-target">贛語</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gcr.wikipedia.org/wiki/Lalin" title="Lalin – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Lalin" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gd.wikipedia.org/wiki/Gealach" title="Gealach – Şotlandiya keltcəsi" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Gealach" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Şotlandiya keltcəsi" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gl.wikipedia.org/wiki/L%25C3%25BAa" title="Lúa – qalisiya" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lúa" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="qalisiya" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://glk.wikipedia.org/wiki/%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2586%25DA%25AF" title="مانگ – Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="مانگ" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target">گیلکی</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gn.wikipedia.org/wiki/Jasy" title="Jasy – quarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Jasy" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="quarani" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gom.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%2580%25E0%25A4%25AE" title="चंद्रीम – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="चंद्रीम" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gu.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AA%259A%25E0%25AA%2582%25E0%25AA%25A6%25E0%25AB%258D%25E0%25AA%25B0" title="ચંદ્ર – qucarat" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ચંદ્ર" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="qucarat" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://guc.wikipedia.org/wiki/Kashi" title="Kashi – Wayuu" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Kashi" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="Wayuu" class="interlanguage-link-target">Wayuunaiki</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Eayst" title="Yn Eayst – manks" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Eayst" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manks" class="interlanguage-link-target">Gaelg</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ha.wikipedia.org/wiki/Wata" title="Wata – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Wata" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hak.wikipedia.org/wiki/Ngie%25CC%258Dt-khi%25C3%25B9" title="Ngie̍t-khiù – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Ngie̍t-khiù" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://haw.wikipedia.org/wiki/Mahina" title="Mahina – havay" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Mahina" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="havay" class="interlanguage-link-target">Hawaiʻi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://he.wikipedia.org/wiki/%25D7%2594%25D7%2599%25D7%25A8%25D7%2597" title="הירח – ivrit" lang="he" hreflang="he" data-title="הירח" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ivrit" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hi.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BE" title="चन्द्रमा – hind" lang="hi" hreflang="hi" data-title="चन्द्रमा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hind" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hif.wikipedia.org/wiki/Chandarma" title="Chandarma – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Chandarma" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hr.wikipedia.org/wiki/Mjesec" title="Mjesec – xorvat" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mjesec" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="xorvat" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hsb.wikipedia.org/wiki/M%25C4%259Bsa%25C4%258Dk" title="Měsačk – yuxarı sorb" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Měsačk" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="yuxarı sorb" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ht.wikipedia.org/wiki/Lalin" title="Lalin – haiti kreol" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Lalin" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="haiti kreol" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hu.wikipedia.org/wiki/Hold" title="Hold – macar" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Hold" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="macar" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hy badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hy.wikipedia.org/wiki/%25D4%25BC%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25BD%25D5%25AB%25D5%25B6" title="Լուսին – erməni" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Լուսին" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="erməni" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hyw.wikipedia.org/wiki/%25D4%25BC%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25BD%25D5%25AB%25D5%25B6" title="Լուսին – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Լուսին" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ia.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – interlinqua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Luna" data-language-autonym="İnterlingua" data-language-local-name="interlinqua" class="interlanguage-link-target">İnterlingua</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://iba.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Bulan" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target">Jaku Iban</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://id.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – indoneziya" lang="id" hreflang="id" data-title="Bulan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indoneziya" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ie.wikipedia.org/wiki/Lune" title="Lune – interlinqve" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Lune" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlinqve" class="interlanguage-link-target">Interlingue</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ig.wikipedia.org/wiki/%25E1%25BB%258Cnwa" title="Ọnwa – iqbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Ọnwa" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="iqbo" class="interlanguage-link-target">Igbo</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ii mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ii.wikipedia.org/wiki/%25EA%2586%25AA" title="ꆪ – siçuan yi" lang="ii" hreflang="ii" data-title="ꆪ" data-language-autonym="ꆇꉙ" data-language-local-name="siçuan yi" class="interlanguage-link-target">ꆇꉙ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ik.wikipedia.org/wiki/Tatqiq" title="Tatqiq – inupiaq" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Tatqiq" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="inupiaq" class="interlanguage-link-target">Iñupiatun</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ilo.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Bulan" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="iloko" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://inh.wikipedia.org/wiki/%25D0%2591%25D1%2583%25D1%2582%25D1%2582_(%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25BA%25D1%258A%25D0%25B0%25D1%2580)" title="Бутт (новкъар) – inquş" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Бутт (новкъар)" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inquş" class="interlanguage-link-target">ГӀалгӀай</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://io.wikipedia.org/wiki/Luno" title="Luno – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Luno" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://is.wikipedia.org/wiki/Tungli%25C3%25B0" title="Tunglið – island" lang="is" hreflang="is" data-title="Tunglið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="island" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://it.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – italyan" lang="it" hreflang="it" data-title="Luna" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="italyan" class="interlanguage-link-target">İtaliano</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-iu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://iu.wikipedia.org/wiki/%25E1%2591%2595%25E1%2596%2585%25E1%2591%25AD%25E1%2596%2585" title="ᑕᖅᑭᖅ – inuktitut" lang="iu" hreflang="iu" data-title="ᑕᖅᑭᖅ" data-language-autonym="ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut" data-language-local-name="inuktitut" class="interlanguage-link-target">ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ja.wikipedia.org/wiki/%25E6%259C%2588" title="月 – yapon" lang="ja" hreflang="ja" data-title="月" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="yapon" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jam.wikipedia.org/wiki/Muun" title="Muun – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Muun" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jbo.wikipedia.org/wiki/lunra" title="lunra – loğban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="lunra" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="loğban" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jv.wikipedia.org/wiki/Rembulan" title="Rembulan – yava" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Rembulan" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="yava" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ka.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%259B%25E1%2583%2597%25E1%2583%2595%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2594" title="მთვარე – gürcü" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მთვარე" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gürcü" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kaa.wikipedia.org/wiki/Ay" title="Ay – qaraqalpaq" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Ay" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="qaraqalpaq" class="interlanguage-link-target">Qaraqalpaqsha</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kab.wikipedia.org/wiki/Ayyur_(amtiweg)" title="Ayyur (amtiweg) – kabile" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ayyur (amtiweg)" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabile" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kbd.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25B0%25D0%25B7%25D1%258D" title="Мазэ – kabarda-çərkəz" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Мазэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="kabarda-çərkəz" class="interlanguage-link-target">Адыгэбзэ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kbp.wikipedia.org/wiki/Fena%25C9%25A3" title="Fenaɣ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Fenaɣ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kcg.wikipedia.org/wiki/Zwat" title="Zwat – tiyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Zwat" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tiyap" class="interlanguage-link-target">Tyap</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kge.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Bulan" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target">Kumoring</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kk.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D0%25B9_(%25D1%2581%25D0%25B5%25D1%2580%25D1%2596%25D0%25BA)" title="Ай (серік) – qazax" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ай (серік)" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="qazax" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kl.wikipedia.org/wiki/Qaammat" title="Qaammat – kalaallisut" lang="kl" hreflang="kl" data-title="Qaammat" data-language-autonym="Kalaallisut" data-language-local-name="kalaallisut" class="interlanguage-link-target">Kalaallisut</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://km.wikipedia.org/wiki/%25E1%259E%2596%25E1%259F%2592%25E1%259E%259A%25E1%259F%2587%25E1%259E%2585%25E1%259F%2590%25E1%259E%2593%25E1%259F%2592%25E1%259E%2591" title="ព្រះច័ន្ទ – kxmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ព្រះច័ន្ទ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="kxmer" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B2%259A%25E0%25B2%2582%25E0%25B2%25A6%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%25B0" title="ಚಂದ್ರ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಚಂದ್ರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ko.wikipedia.org/wiki/%25EB%258B%25AC" title="달 – koreya" lang="ko" hreflang="ko" data-title="달" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreya" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://koi.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A2%25D3%25A7%25D0%25BB%25D1%2596%25D1%2581%25D1%258C" title="Тӧлісь – komi-permyak" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Тӧлісь" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="komi-permyak" class="interlanguage-link-target">Перем коми</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ks.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B2%25D9%2588%25D9%2597%25D9%2586" title="زوٗن – kəşmir" lang="ks" hreflang="ks" data-title="زوٗن" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="kəşmir" class="interlanguage-link-target">कॉशुर / کٲشُر</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ksh.wikipedia.org/wiki/Moond_(%25C3%2584%25C3%25A4d)" title="Moond (Ääd) – köln" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Moond (Ääd)" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="köln" class="interlanguage-link-target">Ripoarisch</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ku.wikipedia.org/wiki/Heyv" title="Heyv – kürd" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Heyv" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kürd" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A2%25D3%25A7%25D0%25BB%25D1%258B%25D1%2581%25D1%258C" title="Тӧлысь – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Тӧлысь" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target">Коми</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kw.wikipedia.org/wiki/Loor" title="Loor – korn" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Loor" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="korn" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ky.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D0%25B9" title="Ай – qırğız" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Ай" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="qırğız" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://la.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – latın" lang="la" hreflang="la" data-title="Luna" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latın" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lad.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – sefard" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Luna" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="sefard" class="interlanguage-link-target">Ladino</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lb.wikipedia.org/wiki/%25C3%2584erdmound" title="Äerdmound – lüksemburq" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Äerdmound" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="lüksemburq" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lez.wikipedia.org/wiki/%25D0%2592%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B7" title="Варз – ləzgi" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Варз" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="ləzgi" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lfn.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Luna" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lg.wikipedia.org/wiki/Omwezi" title="Omwezi – qanda" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Omwezi" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="qanda" class="interlanguage-link-target">Luganda</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://li.wikipedia.org/wiki/Maon" title="Maon – limburq" lang="li" hreflang="li" data-title="Maon" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburq" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lij.wikipedia.org/wiki/Lunn-a" title="Lunn-a – Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Lunn-a" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lld.wikipedia.org/wiki/L%25C3%25B6na" title="Löna – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Löna" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lmo.wikipedia.org/wiki/L%25C3%25BCna" title="Lüna – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Lüna" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ln.wikipedia.org/wiki/S%25C3%25A1nz%25C3%25A1_(monz%25C9%2594%25CC%2581t%25C9%2594)" title="Sánzá (monzɔ́tɔ) – linqala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Sánzá (monzɔ́tɔ)" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="linqala" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lo.wikipedia.org/wiki/%25E0%25BA%2594%25E0%25BA%25A7%25E0%25BA%2587%25E0%25BA%2588%25E0%25BA%25B1%25E0%25BA%2599" title="ດວງຈັນ – laos" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ດວງຈັນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laos" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lt.wikipedia.org/wiki/M%25C4%2597nulis" title="Mėnulis – litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Mėnulis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litva" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lv.wikipedia.org/wiki/M%25C4%2593ness" title="Mēness – latış" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Mēness" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="latış" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Wulan_(satelit)" title="Wulan (satelit) – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Wulan (satelit)" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target">Basa Banyumasan</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mdf.wikipedia.org/wiki/%25D0%259A%25D0%25BE%25D0%25B2" title="Ков – mokşa" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Ков" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="mokşa" class="interlanguage-link-target">Мокшень</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mg.wikipedia.org/wiki/Volana" title="Volana – malaqas" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Volana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malaqas" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mi.wikipedia.org/wiki/Te_Marama" title="Te Marama – māori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Te Marama" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="māori" class="interlanguage-link-target">Māori</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://min.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – minanqkaban" lang="min" hreflang="min" data-title="Bulan" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minanqkaban" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mk.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25B5%25D1%2587%25D0%25B8%25D0%25BD%25D0%25B0" title="Месечина – makedon" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Месечина" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="makedon" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ml.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B4%259A%25E0%25B4%25A8%25E0%25B5%258D%25E0%25B4%25A6%25E0%25B5%258D%25E0%25B4%25B0%25E0%25B5%25BB" title="ചന്ദ്രൻ – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ചന്ദ്രൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mn badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mn.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25B0%25D1%2580" title="Сар – monqol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Сар" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="monqol" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mni.wikipedia.org/wiki/%25EA%25AF%258A%25EA%25AF%25A5_(%25EA%25AF%258A%25EA%25AF%2584%25EA%25AF%25A4)" title="ꯊꯥ (ꯊꯄꯤ) – manipüri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯊꯥ (ꯊꯄꯤ)" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipüri" class="interlanguage-link-target">ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mnw.wikipedia.org/wiki/%25E1%2580%2582%25E1%2580%25AD%25E1%2580%2590%25E1%2580%25AF" title="ဂိတု – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="ဂိတု" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target">ဘာသာမန်</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mr.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0" title="चंद्र – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="चंद्र" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ms.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – malay" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bulan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malay" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mt.wikipedia.org/wiki/Qamar" title="Qamar – malta" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Qamar" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="malta" class="interlanguage-link-target">Malti</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mwl.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – mirand" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Luna" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirand" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://my.wikipedia.org/wiki/%25E1%2580%259C_(%25E1%2580%2580%25E1%2580%2599%25E1%2580%25B9%25E1%2580%2598%25E1%2580%25AC%25E1%2580%259B%25E1%2580%25B6%25E1%2580%2582%25E1%2580%25BC%25E1%2580%25AD%25E1%2580%25AF%25E1%2580%259F%25E1%2580%25BA)" title="လ (ကမ္ဘာရံဂြိုဟ်) – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="လ (ကမ္ဘာရံဂြိုဟ်)" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://myv.wikipedia.org/wiki/%25D0%259A%25D0%25BE%25D0%25B2_(%25D0%259C%25D0%25BE%25D0%25B4%25D0%25B0%25D0%25BD%25D1%2582%25D1%258C_%25D0%25BA%25D0%25B8_%25D0%25BB%25D0%25B0%25D0%25BD%25D0%25B3%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%258C_%25D1%258F%25D0%25BB%25D0%25B3%25D0%25B0)" title="Ков (Моданть ки лангонь ялга) – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Ков (Моданть ки лангонь ялга)" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target">Эрзянь</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mzn.wikipedia.org/wiki/%25D9%2585%25D9%2588%25D9%2586%25DA%25A9" title="مونک – mazandaran" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="مونک" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandaran" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nap.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – neapolitan" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Luna" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="neapolitan" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nds.wikipedia.org/wiki/Maand_(Eer)" title="Maand (Eer) – aşağı alman" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Maand (Eer)" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="aşağı alman" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Maone_(eerde)" title="Maone (eerde) – aşağı sakson" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Maone (eerde)" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="aşağı sakson" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ne.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BE" title="चन्द्रमा – nepal" lang="ne" hreflang="ne" data-title="चन्द्रमा" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepal" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://new.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BE" title="मिला – nevari" lang="new" hreflang="new" data-title="मिला" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevari" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nl.wikipedia.org/wiki/Maan" title="Maan – holland" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Maan" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holland" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nn.wikipedia.org/wiki/M%25C3%25A5nen" title="Månen – nünorsk norveç" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Månen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="nünorsk norveç" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://no.wikipedia.org/wiki/M%25C3%25A5nen" title="Månen – bokmal norveç" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Månen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="bokmal norveç" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nov.wikipedia.org/wiki/Lune" title="Lune – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Lune" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target">Novial</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nqo.wikipedia.org/wiki/%25DF%259E%25DF%258A%25DF%2599%25DF%258F" title="ߞߊߙߏ – nko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߞߊߙߏ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="nko" class="interlanguage-link-target">ߒߞߏ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nrm.wikipedia.org/wiki/Leune" title="Leune – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Leune" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nv.wikipedia.org/wiki/Oolj%25C3%25A9%25C3%25A9%25CA%25BC" title="Ooljééʼ – navayo" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Ooljééʼ" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="navayo" class="interlanguage-link-target">Diné bizaad</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-oc badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://oc.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – oksitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Luna" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksitan" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://olo.wikipedia.org/wiki/Kuudam" title="Kuudam – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Kuudam" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target">Livvinkarjala</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://om.wikipedia.org/wiki/Addeessa" title="Addeessa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Addeessa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target">Oromoo</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://or.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AC%259C%25E0%25AC%25B9%25E0%25AD%258D%25E0%25AC%25A8" title="ଜହ୍ନ – odiya" lang="or" hreflang="or" data-title="ଜହ୍ନ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odiya" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://os.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25C3%25A6%25D0%25B9_(%25D0%2597%25C3%25A6%25D1%2585%25D1%2585%25D1%258B_%25C3%25A6%25D0%25BC%25D0%25B1%25C3%25A6%25D0%25BB%25D1%2586%25D1%2586%25D0%25BE%25D0%25BD)" title="Мæй (Зæххы æмбæлццон) – osetin" lang="os" hreflang="os" data-title="Мæй (Зæххы æмбæлццон)" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetin" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A8%259A%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25BE" title="ਚੰਦਰਮਾ – pəncab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਚੰਦਰਮਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pəncab" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pam.wikipedia.org/wiki/Bulan" title="Bulan – pampanqa" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Bulan" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampanqa" class="interlanguage-link-target">Kapampangan</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pap.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – papyamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Luna" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papyamento" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pl badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%25C4%2599%25C5%25BCyc" title="Księżyc – polyak" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Księżyc" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polyak" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pms.wikipedia.org/wiki/Lun-a" title="Lun-a – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lun-a" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pnb.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D9%2586%25D8%25AF" title="چند – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="چند" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pnt.wikipedia.org/wiki/%25CE%25A6%25CE%25AD%25CE%25B3%25CE%25B3%25CE%25BF%25CF%2582" title="Φέγγος – Pontic" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Φέγγος" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="Pontic" class="interlanguage-link-target">Ποντιακά</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ps.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B3%25D9%25BE%25D9%2588%25DA%2596%25D9%2585%25DB%258D" title="سپوږمۍ – puştu" lang="ps" hreflang="ps" data-title="سپوږمۍ" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="puştu" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pt.wikipedia.org/wiki/Lua" title="Lua – portuqal" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Lua" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portuqal" class="interlanguage-link-target">Português</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://qu.wikipedia.org/wiki/Killa" title="Killa – keçua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Killa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keçua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rm.wikipedia.org/wiki/Glina" title="Glina – romanş" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Glina" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="romanş" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rmy.wikipedia.org/wiki/Chhon_(chereski)" title="Chhon (chereski) – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Chhon (chereski)" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target">Romani čhib</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ro.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – rumın" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Luna" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumın" class="interlanguage-link-target">Română</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Lun%25C3%25A2" title="Lunâ – aroman" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Lunâ" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="aroman" class="interlanguage-link-target">Armãneashti</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Lune" title="Lune – Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Lune" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target">Tarandíne</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rsk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rsk.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2588%25D0%25B0%25D1%2586" title="Мешац – Pannonian Rusyn" lang="rsk" hreflang="rsk" data-title="Мешац" data-language-autonym="Руски" data-language-local-name="Pannonian Rusyn" class="interlanguage-link-target">Руски</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ru.wikipedia.org/wiki/%25D0%259B%25D1%2583%25D0%25BD%25D0%25B0" title="Луна – rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Луна" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rue.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D1%2596%25D1%2581%25D1%258F%25D1%2586%25D1%258C_(%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2582%25D0%25B5%25D0%25BB%25D1%2596%25D1%2582)" title="Місяць (сателіт) – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Місяць (сателіт)" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%2583" title="चन्द्रः – sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="चन्द्रः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskrit" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sah.wikipedia.org/wiki/%25D0%25AB%25D0%25B9" title="Ый – saxa" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Ый" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="saxa" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sat.wikipedia.org/wiki/%25E1%25B1%25AA%25E1%25B1%259F%25E1%25B1%25B8%25E1%25B1%25AB%25E1%25B1%259A" title="ᱪᱟᱸᱫᱚ – santal" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱪᱟᱸᱫᱚ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santal" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sc.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – sardin" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Luna" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardin" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://scn.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – siciliya" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Luna" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siciliya" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sco badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sco.wikipedia.org/wiki/Muin" title="Muin – skots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Muin" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="skots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sd.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D9%2586%25DA%258A" title="چنڊ – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="چنڊ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://se.wikipedia.org/wiki/M%25C3%25A1nnu" title="Mánnu – şimali sami" lang="se" hreflang="se" data-title="Mánnu" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="şimali sami" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sh.wikipedia.org/wiki/Mjesec" title="Mjesec – serb-xorvat" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Mjesec" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serb-xorvat" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://shi.wikipedia.org/wiki/Ayyur_(amtiwg)" title="Ayyur (amtiwg) – taçelit" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Ayyur (amtiwg)" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="taçelit" class="interlanguage-link-target">Taclḥit</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://si.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B6%25A0%25E0%25B6%25B1%25E0%25B7%258A%25E0%25B6%25AF%25E0%25B7%258A%25E2%2580%258D%25E0%25B6%25BB%25E0%25B6%25BA%25E0%25B7%258F" title="චන්ද්‍රයා – sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="චන්ද්‍රයා" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="sinhala" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://simple.wikipedia.org/wiki/Moon" title="Moon – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Moon" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sk.wikipedia.org/wiki/Mesiac" title="Mesiac – slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mesiac" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovak" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sl.wikipedia.org/wiki/Luna" title="Luna – sloven" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Luna" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="sloven" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sm.wikipedia.org/wiki/Masina" title="Masina – samoa" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Masina" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoa" class="interlanguage-link-target">Gagana Samoa</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://smn.wikipedia.org/wiki/M%25C3%25A1nud%25C3%25A2%25C5%25A1" title="Mánudâš – inari sami" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Mánudâš" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="inari sami" class="interlanguage-link-target">Anarâškielâ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sn.wikipedia.org/wiki/Mwedzi_muChadenga" title="Mwedzi muChadenga – şona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Mwedzi muChadenga" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="şona" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-so badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://so.wikipedia.org/wiki/Bil" title="Bil – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Bil" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sq.wikipedia.org/wiki/H%25C3%25ABna" title="Hëna – alban" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Hëna" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="alban" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sr.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25B5%25D1%2586" title="Месец – serb" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Месец" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serb" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-srn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://srn.wikipedia.org/wiki/Mun_(son)" title="Mun (son) – sranan tonqo" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Mun (son)" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="sranan tonqo" class="interlanguage-link-target">Sranantongo</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://stq.wikipedia.org/wiki/Moune" title="Moune – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Moune" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://su.wikipedia.org/wiki/Bulan_(satelit)" title="Bulan (satelit) – sundan" lang="su" hreflang="su" data-title="Bulan (satelit)" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundan" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sv.wikipedia.org/wiki/M%25C3%25A5nen" title="Månen – isveç" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Månen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="isveç" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sw.wikipedia.org/wiki/Mwezi" title="Mwezi – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mwezi" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://szl.wikipedia.org/wiki/Mje%25C5%259B%25C5%25AFnczek" title="Mjeśůnczek – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Mjeśůnczek" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://szy.wikipedia.org/wiki/bulad" title="bulad – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="bulad" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target">Sakizaya</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ta.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AE%25A8%25E0%25AE%25BF%25E0%25AE%25B2%25E0%25AE%25BE" title="நிலா – tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நிலா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamil" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tay.wikipedia.org/wiki/byacing" title="byacing – Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="byacing" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target">Tayal</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tcy.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B2%259A%25E0%25B2%2582%25E0%25B2%25A6%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%25B0%25E0%25B3%2586" title="ಚಂದ್ರೆ – Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಚಂದ್ರೆ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target">ತುಳು</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://te.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B0%259A%25E0%25B0%2582%25E0%25B0%25A6%25E0%25B1%258D%25E0%25B0%25B0%25E0%25B1%2581%25E0%25B0%25A1%25E0%25B1%2581" title="చంద్రుడు – teluqu" lang="te" hreflang="te" data-title="చంద్రుడు" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="teluqu" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tg.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D0%25BE%25D2%25B3" title="Моҳ – tacik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Моҳ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tacik" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://th.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B8%2594%25E0%25B8%25A7%25E0%25B8%2587%25E0%25B8%2588%25E0%25B8%25B1%25E0%25B8%2599%25E0%25B8%2597%25E0%25B8%25A3%25E0%25B9%258C" title="ดวงจันทร์ – tay" lang="th" hreflang="th" data-title="ดวงจันทร์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tay" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ti.wikipedia.org/wiki/%25E1%258B%2588%25E1%2588%25AD%25E1%2588%2592" title="ወርሒ – tiqrin" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ወርሒ" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="tiqrin" class="interlanguage-link-target">ትግርኛ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tk.wikipedia.org/wiki/A%25C3%25BD_(hemra)" title="Aý (hemra) – türkmən" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Aý (hemra)" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="türkmən" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tl.wikipedia.org/wiki/Buwan_(astronomiya)" title="Buwan (astronomiya) – taqaloq" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Buwan (astronomiya)" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="taqaloq" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tly.wikipedia.org/wiki/Ov%25C5%25A1um" title="Ovšum – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Ovšum" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target">Tolışi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://to.wikipedia.org/wiki/M%25C4%2581hina" title="Māhina – tonqa" lang="to" hreflang="to" data-title="Māhina" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="tonqa" class="interlanguage-link-target">Lea faka-Tonga</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tpi.wikipedia.org/wiki/Mun_(i_stap_long_heven)" title="Mun (i stap long heven) – tok pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Mun (i stap long heven)" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="tok pisin" class="interlanguage-link-target">Tok Pisin</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tr.wikipedia.org/wiki/Ay" title="Ay – türk" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ay" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="türk" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://trv.wikipedia.org/wiki/Idass" title="Idass – taroko" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Idass" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="taroko" class="interlanguage-link-target">Seediq</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ts.wikipedia.org/wiki/N%2527weti" title="N'weti – sonqa" lang="ts" hreflang="ts" data-title="N'weti" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="sonqa" class="interlanguage-link-target">Xitsonga</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tt.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D0%25B9_(%25D0%25B8%25D1%258F%25D1%2580%25D1%2587%25D0%25B5%25D0%25BD)" title="Ай (иярчен) – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Ай (иярчен)" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tw.wikipedia.org/wiki/%25C6%2586bosome" title="Ɔbosome – tvi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Ɔbosome" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="tvi" class="interlanguage-link-target">Twi</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tyv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tyv.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D0%25B9" title="Ай – tuvinyan" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Ай" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="tuvinyan" class="interlanguage-link-target">Тыва дыл</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://udm.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A2%25D0%25BE%25D0%25BB%25D1%258D%25D0%25B7%25D1%258C_(%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%2582%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25BC%25D0%25B8%25D1%258F)" title="Толэзь (астрономия) – udmurt" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Толэзь (астрономия)" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurt" class="interlanguage-link-target">Удмурт</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ug.wikipedia.org/wiki/%25D8%25A6%25D8%25A7%25D9%258A" title="ئاي – uyğur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئاي" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uyğur" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://uk.wikipedia.org/wiki/%25D0%259C%25D1%2596%25D1%2581%25D1%258F%25D1%2586%25D1%258C_(%25D1%2581%25D1%2583%25D0%25BF%25D1%2583%25D1%2582%25D0%25BD%25D0%25B8%25D0%25BA)" title="Місяць (супутник) – ukrayna" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Місяць (супутник)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrayna" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ur.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25AF" title="چاند – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="چاند" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://uz.wikipedia.org/wiki/Oy" title="Oy – özbək" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Oy" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="özbək" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vec.wikipedia.org/wiki/%25C5%2581una" title="Łuna – Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Łuna" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vep.wikipedia.org/wiki/Kudmaine" title="Kudmaine – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Kudmaine" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vi.wikipedia.org/wiki/M%25E1%25BA%25B7t_Tr%25C4%2583ng" title="Mặt Trăng – vyetnam" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Mặt Trăng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vyetnam" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vls.wikipedia.org/wiki/Moane" title="Moane – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Moane" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target">West-Vlams</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vo.wikipedia.org/wiki/Mun" title="Mun – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Mun" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://wa.wikipedia.org/wiki/Lune" title="Lune – valun" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Lune" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="valun" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://war.wikipedia.org/wiki/Bulan_(astronomiya)" title="Bulan (astronomiya) – varay" lang="war" hreflang="war" data-title="Bulan (astronomiya)" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="varay" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://wuu.wikipedia.org/wiki/%25E6%259C%2588%25E7%2590%2583" title="月球 – vu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="月球" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="vu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://xmf.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%2597%25E1%2583%25A3%25E1%2583%2597%25E1%2583%2590_(%25E1%2583%2590%25E1%2583%259A%25E1%2583%259B%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A8%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2594)" title="თუთა (ალმაშარე) – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="თუთა (ალმაშარე)" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://yi.wikipedia.org/wiki/%25D7%259C%25D7%2591%25D7%25A0%25D7%2594" title="לבנה – idiş" lang="yi" hreflang="yi" data-title="לבנה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="idiş" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://yo.wikipedia.org/wiki/%25C3%2592%25E1%25B9%25A3%25C3%25B9p%25C3%25A1" title="Òṣùpá – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Òṣùpá" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://za.wikipedia.org/wiki/Ronghndwen" title="Ronghndwen – çjuan" lang="za" hreflang="za" data-title="Ronghndwen" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="çjuan" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zea.wikipedia.org/wiki/Maen_(Aerde)" title="Maen (Aerde) – Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Maen (Aerde)" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target">Zeêuws</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zgh.wikipedia.org/wiki/%25E2%25B5%259C%25E2%25B4%25B0%25E2%25B5%25A2%25E2%25B5%25A2%25E2%25B5%2593%25E2%25B5%2594%25E2%25B5%259C" title="ⵜⴰⵢⵢⵓⵔⵜ – tamazi" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵜⴰⵢⵢⵓⵔⵜ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="tamazi" class="interlanguage-link-target">ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh.wikipedia.org/wiki/%25E6%259C%2588%25E7%2590%2583" title="月球 – çin" lang="zh" hreflang="zh" data-title="月球" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="çin" class="interlanguage-link-target">中文</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%25E6%259C%2588" title="月 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="月" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target">文言</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Goe%25CC%258Dh-ni%25C3%25BB" title="Goe̍h-niû – Min Nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Goe̍h-niû" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%25E6%259C%2588%25E4%25BA%25AE" title="月亮 – kanton" lang="yue" hreflang="yue" data-title="月亮" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kanton" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zu.wikipedia.org/wiki/INyanga" title="INyanga – zulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="INyanga" data-language-autonym="İsiZulu" data-language-local-name="zulu" class="interlanguage-link-target">İsiZulu</a></li> </ul> </section> </div> <div class="minerva-footer-logo"> <img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-az.svg" alt="Vikipediya" width="120" height="19" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> </div> <ul id="footer-info" class="footer-info hlist hlist-separated"> <li id="footer-info-lastmod">Bu səhifə sonuncu dəfə 23:21, 3 noyabr 2024 tarixində redaktə edilib.</li> <li id="footer-info-copyright">Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun <a class="external" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az">CC BY-SA 4.0</a> çərçivəsində yayımlanır.</li> </ul> <ul id="footer-places" class="footer-places hlist hlist-separated"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik siyasəti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB">Vikipediya haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="https://az-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB">Məsuliyyətdən imtina</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://developer.wikimedia.org">Tərtibatçılar</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://stats.wikimedia.org/%23/az.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kuki məlumatı</a></li> <li id="footer-places-terms-use"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.m.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">İstifadə Şərtləri</a></li> <li id="footer-places-desktop-toggle"><a id="mw-mf-display-toggle" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://az.wikipedia.org/w/index.php?title%3DAy%26mobileaction%3Dtoggle_view_desktop" data-event-name="switch_to_desktop">İş masası</a></li> </ul> </div> </footer> </div> </div> <div class="mw-notification-area" data-mw="interface"></div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-j7v4x","wgBackendResponseTime":345,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.125","walltime":"1.435","ppvisitednodes":{"value":6757,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":113603,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":5232,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":35,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":212381,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":34,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1170.495 1 -total"," 49.39% 578.131 1 Şablon:Planet"," 48.95% 572.932 1 Şablon:Infobox"," 40.82% 477.771 33 Şablon:Wikidata"," 27.42% 321.006 2 Şablon:İstinad_siyahısı"," 10.34% 121.049 20 Şablon:Cite_web"," 7.09% 82.983 88 Şablon:Vebarxiv"," 4.29% 50.182 1 Şablon:Dinlə"," 4.15% 48.521 1 Şablon:Günəş_sistemi"," 3.92% 45.911 1 Şablon:Naviqasiya_cədvəli"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.571","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":10297595,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype quantity of P2213 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P61 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P65 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype time of P575 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1046 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P138 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2244 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2243 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2233 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P4341 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2052 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2325 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2045 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2212 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2213 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2248 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P397 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P1096 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P518 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P518 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P518 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P1102 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2234 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2067 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2054 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P7015 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2147 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P6258 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P4501 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2076 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot title of Q23548 from short name claim: \"NASA\"\nLoaded datatype quantity of P1215 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot title of Q23548 from short name claim: \"NASA\"\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-7jr4n","timestamp":"20241122205520","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ay","url":"https:\/\/az.wikipedia.org\/wiki\/Ay","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q405","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q405","author":{"@type":"Organization","name":"Vikimedia layih\u0259l\u0259rin\u0259 t\u00f6hf\u0259 ver\u0259nl\u0259r"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-07-27T01:15:35Z","dateModified":"2024-11-03T23:21:31Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/dd\/Full_Moon_Luc_Viatour.jpg","headline":"Yerin yegan\u0259 daimi t\u0259bii peykidir"}</script> <script>(window.NORLQ=window.NORLQ||[]).push(function(){var ns,i,p,img;ns=document.getElementsByTagName('noscript');for(i=0;i<ns.length;i++){p=ns[i].nextSibling;if(p&&p.className&&p.className.indexOf('lazy-image-placeholder')>-1){img=document.createElement('img');img.setAttribute('src',p.getAttribute('data-src'));img.setAttribute('width',p.getAttribute('data-width'));img.setAttribute('height',p.getAttribute('data-height'));img.setAttribute('alt',p.getAttribute('data-alt'));p.parentNode.replaceChild(img,p);}}});</script> <script>function gtElInit() {var lib = new google.translate.TranslateService();lib.translatePage('az', 'en', function () {});}</script> <script src="https://translate.google.com/translate_a/element.js?cb=gtElInit&hl=en-GB&client=wt" type="text/javascript"></script> </body> </html>