CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Almohadzi – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"26d2dad4-9724-4a8a-a131-ba9b87f8b5ad","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Almohadzi","wgTitle":"Almohadzi","wgCurRevisionId":76121355,"wgRevisionId":76121355,"wgArticleId":423140,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Państwo infobox","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Dynastia Almohadów"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Almohadzi","wgRelevantArticleId":423140,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":76121355,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q10406562","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Almohads1200.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="746"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Almohads1200.png/800px-Almohads1200.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="497"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Almohads1200.png/640px-Almohads1200.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="398"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Almohadzi – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Almohadzi"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Almohadzi"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Almohadzi rootpage-Almohadzi skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Główne menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne"><span>Strony specjalne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Almohadzi" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Almohadzi" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Almohadzi" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Almohadzi" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Muhammad_ibn_Tumart_i_narodziny_ruchu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Muhammad_ibn_Tumart_i_narodziny_ruchu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Muhammad ibn Tumart i narodziny ruchu</span> </div> </a> <ul id="toc-Muhammad_ibn_Tumart_i_narodziny_ruchu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Powstanie_Kalifatu_i_podbój_Maroka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Powstanie_Kalifatu_i_podbój_Maroka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Powstanie Kalifatu i podbój Maroka</span> </div> </a> <ul id="toc-Powstanie_Kalifatu_i_podbój_Maroka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dalsze_podboje:_Andaluzja_i_Maghreb" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Dalsze_podboje:_Andaluzja_i_Maghreb"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Dalsze podboje: Andaluzja i Maghreb</span> </div> </a> <ul id="toc-Dalsze_podboje:_Andaluzja_i_Maghreb-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organizacja_kalifatu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacja_kalifatu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Organizacja kalifatu</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacja_kalifatu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Apogeum_potęgi_Almohadów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Apogeum_potęgi_Almohadów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Apogeum potęgi Almohadów</span> </div> </a> <ul id="toc-Apogeum_potęgi_Almohadów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Las_Navas_de_Tolosa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Las_Navas_de_Tolosa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Las Navas de Tolosa</span> </div> </a> <ul id="toc-Las_Navas_de_Tolosa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kryzys" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kryzys"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Kryzys</span> </div> </a> <ul id="toc-Kryzys-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Schyłek_dynastii" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Schyłek_dynastii"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Schyłek dynastii</span> </div> </a> <ul id="toc-Schyłek_dynastii-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Społeczeństwo_i_gospodarka_doby_almohadzkiej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Społeczeństwo_i_gospodarka_doby_almohadzkiej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Społeczeństwo i gospodarka doby almohadzkiej</span> </div> </a> <ul id="toc-Społeczeństwo_i_gospodarka_doby_almohadzkiej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kultura,_nauka_i_sztuka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kultura,_nauka_i_sztuka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Kultura, nauka i sztuka</span> </div> </a> <ul id="toc-Kultura,_nauka_i_sztuka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Władcy_dynastii" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Władcy_dynastii"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Władcy dynastii</span> </div> </a> <ul id="toc-Władcy_dynastii-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Spis treści" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Almohadzi</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 41 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-41" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">41 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Almohaden" title="Almohaden – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Almohaden" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86" title="الموحدون – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الموحدون" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Almuades" title="Almuades – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Almuades" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCv%C9%99hhidl%C9%99r" title="Müvəhhidlər – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Müvəhhidlər" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D0%BB%D0%BC%D3%A9%D1%85%D3%99%D0%B4%D1%82%D3%99%D1%80" title="Әлмөхәдтәр – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Әлмөхәдтәр" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B4%D1%8B" title="Альмахады – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Альмахады" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%BE%D1%85%D0%B0%D0%B4%D0%B8" title="Алмохади – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Алмохади" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Almohaded" title="Almohaded – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Almohaded" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Almohades" title="Almohades – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Almohades" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Almohadov%C3%A9" title="Almohadové – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Almohadové" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Almohadiaid" title="Almohadiaid – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Almohadiaid" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D9%86" title="لموحدين – marokański arabski" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لموحدين" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="marokański arabski" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Almohaden" title="Almohaden – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Almohaden" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Almohads" title="Almohads – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Almohads" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Almohadoj" title="Almohadoj – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Almohadoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Almohade_dinastia" title="Almohade dinastia – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Almohade dinastia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Almohades" title="Almohades – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Almohades" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%AC%B4%EC%99%80%ED%9E%88%EB%93%9C_%EC%B9%BC%EB%A6%AC%ED%8C%8C%EA%B5%AD" title="무와히드 칼리파국 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="무와히드 칼리파국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Almohadi" title="Almohadi – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Almohadi" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Muwahhidun" title="Muwahhidun – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Muwahhidun" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Almohadi" title="Almohadi – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Almohadi" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%9C-%D7%9E%D7%95%D7%95%D7%90%D7%97%D7%99%D7%93%D7%95%D7%9F" title="אל-מוואחידון – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="אל-מוואחידון" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ალმოჰადები – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ალმოჰადები" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Wamuwahidun" title="Wamuwahidun – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Wamuwahidun" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Almochadai" title="Almochadai – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Almochadai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Almohade" title="Almohade – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Almohade" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Almoh%C3%A1dok" title="Almohádok – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Almohádok" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Almohadene" title="Almohadene – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Almohadene" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Almoads" title="Almoads – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Almoads" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Muvahhidlar" title="Muvahhidlar – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Muvahhidlar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Dinastia_Almohad%C4%83" title="Dinastia Almohadă – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Dinastia Almohadă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%BE%D1%85%D0%B0%D0%B4%D1%8B" title="Альмохады – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Альмохады" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Almohadi" title="Almohadi – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Almohadi" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Almohadi" title="Almohadi – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Almohadi" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Almohadi" title="Almohadi – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Almohadi" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Almohadit" title="Almohadit – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Almohadit" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Almohader" title="Almohader – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Almohader" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Imwa%E1%B8%A5din" title="Imwaḥdin – tashelhiyt" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Imwaḥdin" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="tashelhiyt" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B2%D0%B0%D2%B3%D2%B3%D0%B8%D0%B4%D1%83%D0%BD" title="Муваҳҳидун – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Муваҳҳидун" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Muvahhidler" title="Muvahhidler – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Muvahhidler" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%BE%D1%85%D0%B0%D0%B4%D0%B8" title="Альмохади – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Альмохади" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q10406562#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Almohadzi" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Dyskusja:Almohadzi&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Dyskusja o zawartości tej strony (strona nie istnieje) [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Almohadzi"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Almohadzi"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Almohadzi" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Almohadzi" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&oldid=76121355" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Almohadzi&id=76121355&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FAlmohadzi"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FAlmohadzi"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Almohadzi"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Almohadzi&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Almohad_dynasty" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q10406562" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562627">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Kalifat Almohadów</div><div class="iboxt-2">الموَحدون<br />Al-Muwaḥḥidūn</div> </caption> <tbody><tr style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">1130–1269 </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="ibox2"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><span class="mw-no-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Flag_of_the_Almohads_(1121%E2%80%931269).jpg" class="mw-file-description"><img alt="Flaga" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Flag_of_the_Almohads_%281121%E2%80%931269%29.jpg/100px-Flag_of_the_Almohads_%281121%E2%80%931269%29.jpg" decoding="async" width="100" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Flag_of_the_Almohads_%281121%E2%80%931269%29.jpg/150px-Flag_of_the_Almohads_%281121%E2%80%931269%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Flag_of_the_Almohads_%281121%E2%80%931269%29.jpg/200px-Flag_of_the_Almohads_%281121%E2%80%931269%29.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="614" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Flaga_Maroka" title="Flaga Maroka">Flaga</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny" title="Ustrój polityczny">Ustrój polityczny</a> </th> <td> <p>monarchia </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Stolica" title="Stolica">Stolica</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Marrakesz" title="Marrakesz">Marrakesz</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Data powstania </th> <td> <p>1130 </p> </td></tr> <tr> <th>Data likwidacji </th> <td> <p>1269 </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Monarcha" title="Monarcha">Władca</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Abd_al-Mumin" title="Abd al-Mumin">Abd al-Mumin</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Powierzchnia </th> <td> <p>1 621 393 km² </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Waluta" title="Waluta">Waluta</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Dinar" title="Dinar">Dinar</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Religia" title="Religia">Religia</a> dominująca </th> <td> <p><a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> </p> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Almohads1200.png" class="mw-file-description"><img alt="Mapa opisywanego kraju" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Almohads1200.png/240px-Almohads1200.png" decoding="async" width="240" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Almohads1200.png/360px-Almohads1200.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Almohads1200.png/480px-Almohads1200.png 2x" data-file-width="846" data-file-height="526" /></a></span> </td></tr> <tr style="display:none;"> <th colspan="2">brak współrzędnych </th></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Almohad_dynasty" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/60px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Almohad_dynasty" class="extiw" title="commons:Category:Almohad dynasty">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:MoroccoMarrakech_KoutoubiaMosqueTop.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/MoroccoMarrakech_KoutoubiaMosqueTop.jpg/500px-MoroccoMarrakech_KoutoubiaMosqueTop.jpg" decoding="async" width="400" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/MoroccoMarrakech_KoutoubiaMosqueTop.jpg/960px-MoroccoMarrakech_KoutoubiaMosqueTop.jpg 1.5x" data-file-width="2304" data-file-height="1728" /></a><figcaption><a href="/wiki/Meczet_Ksi%C4%99garzy" title="Meczet Księgarzy">Kutubijja</a> (Meczet Księgarzy) w Marrakeszu, stolicy Almohadów.</figcaption></figure> <p><b>Almohadzi</b> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_arabski" title="Język arabski">arab.</a> الموحدون <i>al-Muwa<span style="font-family:Arial Unicode MS, Code2000, Code2001, Code2002, Free Serif, TITUS Cyberbit Basic, Doulos SIL, Chrysanthi Unicode, Bitstream Cyberbit, Bitstream CyberBase, Thryomanes, Gentium, GentiumAlt, Lucida Grande, Free Sans, Microsoft Sans Serif, Lucida Sans Unicode">ḥḥ</span>idūn</i>, dosłownie „<a href="/wiki/Monoteizm" title="Monoteizm">monoteiści</a>” lub „unitarianie”) – <a href="/wiki/Dynastia" title="Dynastia">dynastia</a> marokańska, pochodzenia <a href="/wiki/Berberowie" title="Berberowie">berberyjskiego</a>, panująca w <a href="/wiki/Maghreb" title="Maghreb">Maghrebie</a> i <a href="/wiki/Andaluzja" title="Andaluzja">Andaluzji</a> w <a href="/wiki/XII_wiek" title="XII wiek">XII</a> i <a href="/wiki/XIII_wiek" title="XIII wiek">XIII</a> wieku. Początkowo Almohadami nazywano jedynie zwolenników ścisłego rozumienia doktryny <a href="/wiki/Tauhid" title="Tauhid">jedności</a> Boga, szerzonej przez <a href="/wiki/Ibn_Tumart" title="Ibn Tumart">Muhammada ibn Tumarta</a> – reformatora religijnego z XII wieku. Później nazwa ta przylgnęła do dynastii Muminidów, która objęła rządy w nowo powstałym państwie Almohadów. Pierwszym władcą dynastii (<a href="/wiki/Emir" title="Emir">emirem</a> i <a href="/wiki/Kalif" title="Kalif">kalifem</a>) był <a href="/wiki/Abd_al-Mumin" title="Abd al-Mumin">Abd al-Mumin ibn Ali</a>, który od <a href="/wiki/1148" title="1148">1148</a> kontrolował całe <a href="/wiki/Maroko" title="Maroko">Maroko</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Muhammad_ibn_Tumart_i_narodziny_ruchu">Muhammad ibn Tumart i narodziny ruchu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Muhammad ibn Tumart i narodziny ruchu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Muhammad ibn Tumart i narodziny ruchu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Twórcą ruchu Almohadów był Muhammad (Mohammed) ibn Tumart (ok. <a href="/wiki/1090" title="1090">1090</a>–<a href="/wiki/1128" title="1128">1128</a>), Berber z górskich plemion <a href="/wiki/Masmuda" title="Masmuda">Masmuda</a>, zamieszkujących południowe Maroko. Był to człowiek dobrze wykształcony, który odwiedził dwa najważniejsze ówcześnie ośrodki islamskiej myśli filozoficznej: <a href="/wiki/Kordoba" title="Kordoba">Kordobę</a> i <a href="/wiki/Damaszek" title="Damaszek">Damaszek</a>. W drodze powrotnej zaczął głosić w różnych miastach Maghrebu improwizowane kazania, w których piętnował swobodę obyczajową i nawoływał do przywrócenia surowych zasad <a href="/wiki/Koran" title="Koran">Koranu</a>. W czasie tej wędrówki poznał Abd al-Mumina, syna garncarza, który stał się jego gorącym zwolennikiem, a w przyszłości pierwszym kalifem i założycielem dynastii. </p><p>Największą potęgą ówczesnego Maghrebu było państwo <a href="/wiki/Almorawidzi" title="Almorawidzi">Almorawidów</a>, ze stolicą w <a href="/wiki/Marrakesz" title="Marrakesz">Marrakeszu</a>. Obejmowało ono swym zasięgiem oprócz dzisiejszego Maroka także część Maghrebu Środkowego aż po <a href="/wiki/Algier" title="Algier">Algier</a> oraz muzułmańską <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanię</a>, czyli <a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">Al-Andalus</a>. Imperium almorawidzkie powstało kilkadziesiąt lat wcześniej i zostało stworzone przez podobny Almohadom ruch odrodzenia religijnego, jako reakcja na upadek ortodoksji muzułmańskiej. Jednak surowy ruch Almorawidów po podboju Andaluzji i zetknięciu się tam z wyrafinowaną kulturą muzułmańskiej Kordoby, szybko porzucił swe ascetyczne i plemienne korzenie. Wywołało to niezadowolenie wśród wielu kręgów muzułmańskich Maroka. Na wieść o tym Ibn Tumart powrócił do swego rodzinnego plemienia i rozpoczął budowę nowego ruchu religijno-politycznego wśród górali Masmuda, ogłaszając się tam <a href="/wiki/Mahdi" title="Mahdi">mahdim</a>. <a href="/wiki/Su%C5%82tanat" title="Sułtanat">Sułtanat</a> Almorawidów stworzony został przez plemiona otwartych terenów, a regiony górskie pozostawały od niego w zasadzie niezależne. Jednak, gdy w ciągu trzech lat <a href="/wiki/1122" title="1122">1122</a>–<a href="/wiki/1125" title="1125">1125</a> Ibn Tumart zyskał rozgłos i zwolenników pośród plemion Masmuda w <a href="/wiki/Atlas_Wysoki" title="Atlas Wysoki">Atlasie Wysokim</a> i <a href="/wiki/Antyatlas" title="Antyatlas">Antyatlasie</a>, ówczesny emir <a href="/wiki/Ali_ibn_Jusuf" title="Ali ibn Jusuf">Ali ibn Jusuf</a> skierował przeciw niemu swe wojska. Interwencja nie odniosła sukcesu wobec silnego oporu górali. Po tym wydarzeniu mahdi przeniósł się do obronnego <a href="/wiki/Tinmel" title="Tinmel">Tinmelu</a> - osady wśród najwyższych partii Atlasu. Tam zaczął tworzyć zalążki przyszłego państwa Almohadów. Najwierniejsi mu towarzysze utworzyli Radę Dziesięciu (<i>dżemaa</i>). Szerszą grupę stanowili przedstawiciele ośmiu głównych plemion masmudzkich tworząc Radę Czterdziestu. Połączone rady tworzyły Radę Pięćdziesięciu (<i>ait chamsin</i>). Organizacja ta była w zasadzie przeniesieniem instytucji plemiennych na szczebel państwowy i przetrwała później w Kalifacie Almohadów. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Powstanie_Kalifatu_i_podbój_Maroka"><span id="Powstanie_Kalifatu_i_podb.C3.B3j_Maroka"></span>Powstanie Kalifatu i podbój Maroka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Powstanie Kalifatu i podbój Maroka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powstanie Kalifatu i podbój Maroka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Almorawidzi szybko dostrzegli zagrożenie, jakie stanowiły zjednoczone plemiona górskie. Ufortyfikowano Marrakesz i inne najważniejsze miasta i w roku <a href="/wiki/1127" title="1127">1127</a> lub <a href="/wiki/1129" title="1129">1129</a> Ali ibn Jusuf wysłał ponownie przeciw Almohadom swe wojska. Jednak gdy tylko armia ta wkroczyła w dolinę prowadzącą do Tinmelu, Almohadzi pod wodzą Abd al-Mumina zaatakowali ją i pokonali. Zwycięzcy oblegli wówczas Marrakesz, jednak po 40 dniach doszło do nagłej klęski górali podczas jednego z kontrataków z miasta. Zginął wówczas jeden z najważniejszych wodzów Almohadów, a zarazem pretendent do następstwa po mahdim – <a href="/w/index.php?title=Abdullah_al-Baszir&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abdullah al-Baszir (strona nie istnieje)">Abdullah al-Baszir</a>. Gdy więc kilka miesięcy później zmarł Ibn Tumart, w rozgorzałym sporze o następstwo zwyciężył Abd al-Mumin, który wzorem <a href="/wiki/Abbasydzi" title="Abbasydzi">Abbasydów</a> ogłosił się następcą mahdiego czyli kalifem (<a href="/wiki/1130" title="1130">1130</a>). </p><p>Ze względu na silną jazdę, jaką dysponowali Almorawidzi (także najemną, chrześcijańską), nowy kalif rozpoczął podboje od terenów górskich. W latach <a href="/wiki/1131" title="1131">1131</a>–<a href="/wiki/1143" title="1143">1143</a> Almohadzi opanowali <a href="/wiki/Atlas_%C5%9Aredni" title="Atlas Średni">Atlas Średni</a> wraz z <a href="/wiki/Rif" title="Rif">Rifem</a>, Antyatlas z <a href="/wiki/Sus_(Maroko)" title="Sus (Maroko)">Doliną Sus</a> i całe południe Maroka. Odcięli w ten sposób Almorawidów od górskich kopalń miedzi i srebra, oraz od szlaków łączących Maroko ze złotonośnym obszarem <a href="/wiki/Sudan_(region)" title="Sudan (region)">Sudanu Zachodniego</a>. Dopiero jednak śmierć emira Alego ibn Jusufa w roku <a href="/wiki/1143" title="1143">1143</a> i wywołane tym zamieszki umożliwiły ostateczne zwycięstwo nad Almorawidami. Nowy emir Marrakeszu, <a href="/w/index.php?title=Taszfin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taszfin (strona nie istnieje)">Taszfin</a> (<a href="/wiki/1143" title="1143">1143</a>–<a href="/wiki/1145" title="1145">1145</a>) zginął w walce z Almohadami w pobliżu <a href="/wiki/Oran" title="Oran">Oranu</a>. Armia almohadzka obległa wówczas <a href="/wiki/Fez" title="Fez">Fez</a>, który jednak poddał się dopiero po dziewięciu miesiącach (<a href="/wiki/1146" title="1146">1146</a>). Ostatnim punktem oporu pozostał sam Marrakesz, który poddał się z braku żywności po 10 miesiącach, <a href="/wiki/23_marca" title="23 marca">23 marca</a> <a href="/wiki/1147" title="1147">1147</a> r. Ponieważ Almohadzi prowadzili „świętą wojnę w imię Boga” (arab. <i>dżihad fi sabil Allah</i>), nie oszczędzano wrogów, mordując większość członków plemienia Lemtunów, z którego wywodzili się Almorawidzi. Zginął też ostatni emir starej dynastii, kilkunastoletni <a href="/w/index.php?title=Iszak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iszak (strona nie istnieje)">Iszak</a>. Ostatnim etapem jednoczenia Maroka był podbój północnych, heretyckich plemion <a href="/w/index.php?title=Berghwata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Berghwata (strona nie istnieje)">Berghwata</a>, spokrewnionych z Masmudami, które nie uznawały do tej pory ani Almorawidów, ani Almohadów. Abd al-Mumin dokonał tego na przełomie <a href="/wiki/1148" title="1148">1148</a>/<a href="/wiki/1149" title="1149">1149</a> stając się pierwszym władcą w pełni zjednoczonego Maroka. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dalsze_podboje:_Andaluzja_i_Maghreb">Dalsze podboje: Andaluzja i Maghreb</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Dalsze podboje: Andaluzja i Maghreb" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dalsze podboje: Andaluzja i Maghreb"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Muzułmańska Hiszpania w chwili upadku Almorawidów zrzuciła ich zwierzchnictwo (<a href="/wiki/1143" title="1143">1143</a>–<a href="/wiki/1145" title="1145">1145</a>) i ponownie rozpadła się na szereg mniejszych królestw (<a href="/wiki/Taifa_(pa%C5%84stwo)" title="Taifa (państwo)">taifa</a>). Wykorzystali to chrześcijanie by wznowić <a href="/wiki/Rekonkwista" title="Rekonkwista">rekonkwistę</a>. Słabnący emirowie andaluzyjscy już w <a href="/wiki/1146" title="1146">1146</a> roku wezwali na pomoc Almohadów i wtedy po raz pierwszy oddziały Al-Mumina pojawiły się w Iberii. Jednak trwające jeszcze walki w Maroku oraz niechęć miejscowych wielmożów bojących się ponownego afrykańskiego jarzma „wyzwolicieli” kazały kalifowi wstrzymać działania w Europie. W rękach Almohadów znalazły się wówczas m.in. <a href="/wiki/Sewilla" title="Sewilla">Sewilla</a> i <a href="/wiki/Badajoz" title="Badajoz">Badajoz</a>. Dowódcy almohadzcy napotykali zresztą opór części muzułmanów, gdyż zachowywali się często bardziej jak zdobywcy niż sprzymierzeńcy. Skomplikowana sytuacja na półwyspie (walki dawnych dowódców almorawidzkich z lokalnymi władcami oraz interwencje królów <a href="/wiki/Kastylia" title="Kastylia">Kastylii</a>) utrudniała polityczne podporządkowanie tego obszaru. Gdy jednak wzmógł się nacisk chrześcijan, a muzułmanie przestali akceptować <a href="/wiki/Alfons_VII_Imperator" title="Alfons VII Imperator">Alfonsa VII Kastylijskiego</a> jako arbitra władców Al-Andalus, Almohadzi zdobyli Kordobę (<a href="/wiki/1148" title="1148">1148</a>). Wkrótce więc w ich rękach znalazły się niemal wszystkie terytoria muzułmańskiej Hiszpanii z wyjątkiem części wschodniej, gdzie niezależne pozostały emiraty <a href="/wiki/Walencja" title="Walencja">Walencji</a> i <a href="/wiki/Murcja" title="Murcja">Murcji</a>, wchodzące nieraz w sojusze z władcami chrześcijańskimi. Almohadzi opanowali je dopiero po <a href="/wiki/1172" title="1172">1172</a>. </p><p>Po uregulowaniu spraw po drugiej stronie <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltaru</a>, Abd al-Mumin zwrócił się teraz na wschód, w kierunku państwa <a href="/wiki/Hammadydzi" title="Hammadydzi">Hammadydów</a>. Władztwo to przeżywało wówczas kryzys, w związku z przejęciem przez Maroko znacznej część handlu saharyjskiego, oraz pojawieniem się arabskich <a href="/wiki/Beduini" title="Beduini">Beduinów</a>, którzy zburzyli zastany ład społeczno-gospodarczy podporządkowując sobie część osiadłych Berberów i zamieniając pola uprawne w pastwiska. Propagandowo wyprawa ta była traktowana, jako walka z niewiernymi. Słabnące bowiem państwa Maghrebu nie mogły się oprzeć ekspansji <a href="/wiki/Normanowie" title="Normanowie">Normanów</a> sycylijskich, którzy pod wodzą króla <a href="/wiki/Roger_II" title="Roger II">Rogera II</a> zajęli w latach <a href="/wiki/1145" title="1145">1145</a>–<a href="/wiki/1148" title="1148">48</a> szereg miast w <a href="/wiki/Ifrikijja" title="Ifrikijja">Ifrikiji</a> (<a href="/wiki/Tunezja" title="Tunezja">Tunezji</a>). Wyprawa ruszyła w <a href="/wiki/1151" title="1151">1151</a>. Bez walki zajęto <a href="/wiki/Algier" title="Algier">Algier</a> i <a href="/wiki/Bid%C5%BCaja" title="Bidżaja">Bidżaję</a>, gdzie na sam widok almohadzkiej armii wrogie oddziały poszły w rozsypkę. Gdy wszystkie ziemie aż po <a href="/wiki/Konstantyna_(miasto)" class="mw-redirect" title="Konstantyna (miasto)">Konstantynę</a> uznały władzę kalifa, Abd al-Mumin zarządził powrót do Maroka. Jednak gdy syn władcy, który zdobył <a href="/w/index.php?title=Al-Kala&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Kala (strona nie istnieje)">Al-Kalę</a>, rozkazał tam ściąć jednego z arabskich <a href="/wiki/Szejk" title="Szejk">szejków</a> posiłkujących Hammadydów, wszystkie plemiona arabskie z <a href="/wiki/Algieria" title="Algieria">Algierii</a> i Tunezji – w obawie przed rosnącą potęgą Almohadów – postanowiły wystąpić przeciw kalifowi. Na wieść o koncentracji wojsk arabskich Abd al-Mumin wysłał silny korpus almohadzki, który w czterodniowej bitwie pod <a href="/wiki/Satif" title="Satif">Satifem</a> rozbił wojska beduińskie. W ręce Marokańczyków wpadł cały obóz koczowników wraz z kobietami i dziećmi. Kalif kazał przewieźć jeńców do Marrakeszu i oświadczył Arabom, że mogą tam się udać po ich odbiór. Oczywiście za cenę hołdu. Część Beduinów na stałe została jednak w Maroku stając się pierwszymi nieberberskimi mieszkańcami Maroka i rozpoczynając powolny proces arabizacji tego kraju. W przyszłości miało to negatywne konsekwencje dla spoistości państwa. </p><p>Ponowna wyprawa na wschód ruszyła w <a href="/wiki/1159" title="1159">1159</a> roku. Tym razem celem były bezpośrednio normandzkie posiadłości, które rozrosły się w międzyczasie i zaczęły zagrażać pozycji Almohadów w tym regionie. Tym razem plemiona arabskie nie stawiały już oporu. Dzięki temu już <a href="/wiki/20_stycznia" title="20 stycznia">20 stycznia</a> <a href="/wiki/1160" title="1160">1160</a> roku Al-Mumin wkroczył do <a href="/wiki/Al-Mahdijja" title="Al-Mahdijja">Al-Mahdijji</a>, dawnej stolicy <a href="/wiki/Fatymidzi" title="Fatymidzi">Fatymidów</a>. Jednak dalsze podboje uniemożliwiły wieści docierające z Andaluzji, gdzie <a href="/w/index.php?title=Ibn_Mardanisz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ibn Mardanisz (strona nie istnieje)">Ibn Mardanisz</a>, emir Walencji, pobił pod Kordobą Marokańczyków i zajął szereg miast almohadzkich. Kalif postanowił wtedy skłonić Arabów do wyprawy na Andaluzję. Ci jednak odmówili i pamiętając ostatnią klęskę uciekli na pustynię. Dzięki fortelowi (pozorowany odwrót) Abd al-Mumin zdołał wciągnąć koczowników w pułapkę i wymusić kontyngenty na wojnę w Hiszpanii. Dzięki temu udało mu się umocnić swoją władzę od Tunezji po Hiszpanię. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Almohads.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Almohads.jpg/400px-Almohads.jpg" decoding="async" width="400" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Almohads.jpg/600px-Almohads.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/62/Almohads.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="543" /></a><figcaption>Maksymalny zasięg imperium Almohadów na początku XIII wieku .</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Organizacja_kalifatu">Organizacja kalifatu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Organizacja kalifatu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Organizacja kalifatu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Abd al-Mumin w ciągu 30 lat ciągłych podbojów wyrósł z lokalnego przywódcy religijnego ruchu na najsilniejszego władcę w północnej Afryce. Wykorzystując swoją pozycję wśród Almohadów oraz opierając się na sile wojskowej sprowadzonych do kraju niezależnych od nich Arabów, ogłosił w <a href="/wiki/1154" title="1154">1154</a> roku dziedziczność godności kalifa we własnym rodzie. W ten sposób obalił zasadę Ibn Tumarta, zgodnie z którą kalifem zostawał najgodniejszy z Almohadów. Przeciwko tej decyzji zbuntowali się tylko dwaj bracia zmarłego mahdiego, ale zostali pokonani i ścięci. Inną zmianą było ogłoszenie się przez Al-Mumina Władcą Wiernych, a więc kalifem (następcą) nie tyle samego mahdiego, ale i Proroka <a href="/wiki/Mahomet" title="Mahomet">Mahometa</a>. Było to ważne posunięcie, gdyż podnosiło prestiż władcy wśród <a href="/wiki/Sunnizm" title="Sunnizm">sunnitów</a> – przeważającego nurtu islamu. Ibn Tumart bowiem nawiązując do <a href="/wiki/Szyizm" title="Szyizm">szyickiej</a> tradycji i obwołując się mahdim chciał pozyskać sobie słabo wówczas zislamizowane plemiona górskie. Jednak w powstałym przez podboje wielkim imperium Abd al-Mumin musiał uzyskać wśród innych władców muzułmańskich poparcie i autorytet niezbędny do rządzenia. Centralizację władzy uwieńczyła wielka reforma podatkowa, jakiej dokonano po spisie katastralnym z <a href="/wiki/1159" title="1159">1159</a> roku, pierwszym na tych ziemiach od czasów rzymskich. Kalif zachował wprawdzie dawne instytucje Rady Dziesięciu i Czterdziestu, ale miały one tylko fasadowy charakter. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Apogeum_potęgi_Almohadów"><span id="Apogeum_pot.C4.99gi_Almohad.C3.B3w"></span>Apogeum potęgi Almohadów</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Apogeum potęgi Almohadów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Apogeum potęgi Almohadów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Właściwy twórca potęgi Almohadów, Abd al-Mumin zmarł w maju <a href="/wiki/1163" title="1163">1163</a> roku na swego następcę wyznaczając (z pominięciem syna pierworodnego) <a href="/wiki/Abu_Jusuf_I" title="Abu Jusuf I">Abu Jakuba Jusufa</a> (<a href="/wiki/1163" title="1163">1163</a>–<a href="/wiki/1184" title="1184">1184</a>). Nowy władca musiał jednak walczyć nie tylko ze starszym bratem i odśrodkowymi dążeniami podbitych plemion berberskich, ale także z częścią elity almohadzkiej, która nie pogodziła się do końca z dziedzicznością kalifatu. Rozległe terytoria podlegające jego władzy i trudności terenowe utrudniały szybką pacyfikację. Dopiero w <a href="/wiki/1168" title="1168">1168</a> roku władca zdołał z pomocą sprowadzonych z Tunezji Arabów stłumić opozycję i ogłosić się kalifem. Wkrótce po tym przerzucił oddziały arabskie do Hiszpanii, gdzie w końcu pokonano emira Ibn Mardanisza, w wyniku czego Almohadzi uzyskali pełnię władzy nad całą muzułmańską Iberią (<a href="/wiki/1172" title="1172">1172</a>). Zaangażowanie kalifa w Hiszpanii wykorzystali Arabowie z Ifrikiji, którzy z pomocą przybyłych tam plemion tureckich zdobyli <a href="/wiki/Trypolis" title="Trypolis">Trypolis</a> i <a href="/wiki/Kafsa" title="Kafsa">Kafsę</a>. Ożywiło to nadzieje potomków lokalnych władców berberskich na powrót do władzy. Abu Jakub Jusuf zawarł więc rozejm z ówczesnym wodzem rekonkwisty, <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Le%C3%B3nu" title="Królestwo Leónu">królem Leónu</a>, <a href="/wiki/Alfons_IX" title="Alfons IX">Alfonsem IX</a> i ruszył na wschód, gdzie w 1180 roku pokonał Arabów zdobywając Kafsę. Wzorem ojca przesiedlił karnie część plemion do Maroka. Ludność tę wykorzystał później do walki z chrześcijanami, kiedy Kastylijczycy zerwali rozejm. Właśnie w czasie tych walk kalif zmarł nagle <a href="/wiki/22_lipca" title="22 lipca">22 lipca</a> <a href="/wiki/1184" title="1184">1184</a> roku pod murami miasta <a href="/wiki/Santar%C3%A9m_(Portugalia)" title="Santarém (Portugalia)">Santarém</a> w <a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalii</a>. </p><p>Nowym kalifem ogłoszony został syn zmarłego, energiczny <a href="/wiki/Jakub_al-Mansur" title="Jakub al-Mansur">Abu Jusuf Jakub</a> (<a href="/wiki/1184" title="1184">1184</a>–<a href="/wiki/1199" title="1199">1199</a>). Musiał on jednak walczyć z opozycją we własnej rodzinie, a to ze względu na sprzeczne w świecie muzułmańskim zasady dziedziczenia. Starym zwyczajem arabskim było ogłaszanie władcą najstarszego członka z rodu. Kolidowało to z tendencją przechodzenia władzy w linii prostej – z ojca na syna. Walki wśród Almohadów wykorzystali ich odwieczni wrogowie – Almorawidzi, których ostatnim bastionem pozostawały <a href="/wiki/Baleary" title="Baleary">Baleary</a>. Dokonali stamtąd inwazji na Maghreb i wykorzystując zdradę plemion arabskich pokonali garnizony Almohadów. W ciągu dwóch lat opanowali Tunezję i <a href="/w/index.php?title=Maghreb_%C5%9Arodkowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maghreb Środkowy (strona nie istnieje)">Maghreb Środkowy</a> aż po Algier. Dopiero w roku <a href="/wiki/1187" title="1187">1187</a> Abu Jusuf Jakub pokonał Almorawidów oraz ich arabskich i tureckich sprzymierzeńców na równinie <a href="/wiki/Al-Hama" title="Al-Hama">Al-Hama</a>. Później musiał jednak wracać do Andaluzji, gdzie wojska chrześcijan odnosiły coraz większe sukcesy. Spowodowało to szybką utratę pozycji na wschodzie, gdzie znowu rozgorzały walki. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Tour_Hassan-Rabat.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Tour_Hassan-Rabat.jpg/300px-Tour_Hassan-Rabat.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Tour_Hassan-Rabat.jpg/450px-Tour_Hassan-Rabat.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Tour_Hassan-Rabat.jpg/600px-Tour_Hassan-Rabat.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1365" /></a><figcaption>Ruiny „<a href="/wiki/Wie%C5%BCa_Hasana" title="Wieża Hasana">Meczetu Hassana</a>”, największego w zachodnim świecie islamu. Fundatorem tej niedokończonej budowli był kalif <a href="/wiki/Jakub_al-Mansur" title="Jakub al-Mansur">Jakub Jusuf al-Mansur</a>.</figcaption></figure> <p>W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XII wieku rekonkwista nabrała rozmachu. Jednak tarcia w łonie koalicji chrześcijańskiej pozwoliły wkrótce Almohadom odzyskać część utraconych pozycji. W 1191 roku odzyskano ufortyfikowane miasto <a href="/wiki/Silves" title="Silves">Silves</a> w Portugalii. Osamotniony król Kastylii <a href="/wiki/Alfons_VIII_Szlachetny" title="Alfons VIII Szlachetny">Alfons VIII</a> poniósł ostateczną klęskę z rąk kalifa w wielkiej bitwie pod <a href="/w/index.php?title=Alarcos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alarcos (strona nie istnieje)">Alarcos</a> <a href="/wiki/18_lipca" title="18 lipca">18 lipca</a> <a href="/wiki/1195" title="1195">1195</a> roku. Jakub Jusuf przybrał wtedy prestiżowy przydomek al-Mansur (Zwycięski). Było to ostatnie tak znaczące zwycięstwo Marokańczyków w Europie. Rekonkwista raz jeszcze, choć tylko na lat kilkanaście, została wstrzymana. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Las_Navas_de_Tolosa">Las Navas de Tolosa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Las Navas de Tolosa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Las Navas de Tolosa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Information_icon.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/15px-Information_icon.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/23px-Information_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/30px-Information_icon.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></a></span> <i>Zobacz więcej w osobnym artykule: <a href="/wiki/Bitwa_pod_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bitwa pod Las Navas de Tolosa">Bitwa pod Las Navas de Tolosa</a>.</i> </p><p>Jakub Jusuf al-Mansur zmarł już 4 lata po swoim największym triumfie. Władzę przejął jego syn <a href="/wiki/Muhammad_an-Nasir" title="Muhammad an-Nasir">Muhammad an-Nasir</a> (<a href="/wiki/1199" title="1199">1199</a>–<a href="/wiki/1213" title="1213">1213</a>). Zwycięstwo nad chrześcijanami wydawało się ugruntowane, nowy kalif postanowił więc ostatecznie rozprawić się z Almorawidami, którzy ponownie usadowili się w Tunezji. Flota almohadzka zajęła w <a href="/wiki/1203" title="1203">1203</a> roku almorawidzkie dotąd Baleary, a następnie kolejno zdobyto <a href="/wiki/Tunis" title="Tunis">Tunis</a>, Al-Mahdijję i cały kraj (<a href="/wiki/1204" title="1204">1204</a>–<a href="/wiki/1205" title="1205">1205</a>). Aby zaś skutecznie utrzymać tę odległą prowincję, An-Nasir powierzył zarząd nad Ifrikiją <a href="/w/index.php?title=Abu_Muhammad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abu Muhammad (strona nie istnieje)">Abu Muhammadowi</a>, który później założył w Tunezji drugą almohadzką dynastię rządzącą tym krajem aż do połowy XVI wieku. Zabezpieczenie wschodnich granic imperium było o tyle ważne, że chrześcijanie w Hiszpanii, będąc pod wrażeniem ostatniej klęski, postanowili się znów zjednoczyć przeciw muzułmanom. Ogłoszenie przez <a href="/wiki/Innocenty_III" title="Innocenty III">Innocentego III</a> nowej <a href="/wiki/Krucjata" title="Krucjata">krucjaty</a>, napływ krzyżowców z Europy i powszechna zgoda królów hiszpańskich zaalarmowały Marokańczyków. Mając jednak zabezpieczone pozostałe granice kalif mógł teraz przeciwstawić się chrześcijanom całą swoją potęgą. Przez 56 dni armia marokańska przeprawiała się przez <a href="/wiki/Cie%C5%9Bnina_Gibraltarska" title="Cieśnina Gibraltarska">Cieśninę Gibraltarską</a>, by ostatecznie stanąć w Andaluzji <a href="/wiki/11_kwietnia" title="11 kwietnia">11 kwietnia</a> <a href="/wiki/1211" title="1211">1211</a> r. Po przeprawieniu się przez <a href="/wiki/Gwadalkiwir" title="Gwadalkiwir">Gwadalkiwir</a> wojska almohadzkie obległy zamek <a href="/wiki/Salvatierra" title="Salvatierra">Salvatierra</a> opanowany od <a href="/wiki/1198" title="1198">1198</a> przez zakon rycerski <a href="/wiki/Order_Kalatrawy" title="Order Kalatrawy">Calatrava</a>. Był to ważny punkt zamykający drogę ku <a href="/wiki/Toledo_(Hiszpania)" title="Toledo (Hiszpania)">Toledo</a> we wnętrzu <a href="/wiki/Kastylia" title="Kastylia">Kastylii</a>. Twierdza broniła się przez osiem miesięcy, a zima i głód negatywnie odbijały się na morale armii. Zanim zamek wreszcie poddał się <a href="/wiki/6_maja" title="6 maja">6 maja</a> <a href="/wiki/1212" title="1212">1212</a> roku, chrześcijanie zdążyli zdobyć leżący dalej na północ muzułmański bastion <a href="/w/index.php?title=Kalaat_Raaba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kalaat Raaba (strona nie istnieje)">Kalaat Raaba</a>. W ten sposób zablokowano drogę do wnętrza Kastylii. Kalif cofnął swoją armię do <a href="/wiki/Sierra_Morena" title="Sierra Morena">Sierra Morena</a>, gdzie <a href="/wiki/16_lipca" title="16 lipca">16 lipca</a> <a href="/wiki/1212" title="1212">1212</a> doszło do wielkiej <a href="/wiki/Bitwa_pod_Las_Navas_de_Tolosa" title="Bitwa pod Las Navas de Tolosa">bitwy pod Las Navas de Tolosa</a>. Po stronie chrześcijańskiej oprócz krzyżowców przybyłych z Europy walczyły połączone siły królów Kastylii, <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Nawarry" title="Królestwo Nawarry">Nawarry</a> i <a href="/wiki/Aragonia" title="Aragonia">Aragonii</a>, pod wspólnym dowództwem Alfonsa VIII Kastylijskiego. Mimo zaciekłego oporu pieszych wojsk berberskich i oskrzydlającego ataku muzułmańskiej jazdy, w końcu ciężkozbrojna jazda chrześcijańska przełamała szyki muzułmańskie. Muhammad an-Nasir ratował się ucieczką. Alfons, chcąc zmazać hańbę klęski pod Alarcos, rozkazał zabijać wszystkich i nie brać jeńców. Znaczna część marokańskiej armii została fizycznie unicestwiona. Kalif powrócił do Maroka i w rok później abdykował na rzecz 16-letniego syna, zwanego <a href="/wiki/Abu_Jusuf_II" title="Abu Jusuf II">Al-Mustansirem</a> (<a href="/wiki/1213" title="1213">1213</a>–<a href="/wiki/1224" title="1224">1224</a>). Sam zmarł wkrótce w niewyjaśnionych okolicznościach. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kryzys">Kryzys</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Kryzys" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kryzys"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Skutki klęski pod Las Navas de Tolosa już wkrótce dały o sobie znać w całym państwie. O ile zarządzana przez Abu Muhammada Ifrikija pozostawała spokojna, o tyle zbuntowały się plemiona ze Środkowego Maghrebu (dzisiejsza Algieria). Młody władca, który przybrał imię <a href="/wiki/Abu_Jusuf_II" title="Abu Jusuf II">Abu Jakub Jusuf II</a>, bardziej niż sprawami państwa interesował się <a href="/wiki/Korrida" title="Korrida">korridą</a>. Przypłacił to zresztą życiem, zabity przez rozjuszonego byka w <a href="/wiki/1224" title="1224">1224</a> roku. Tymczasem dowódcy almohadzcy usiłowali ratować sytuację w Hiszpanii, co jednak nie było możliwe ze względu na niskie morale armii – nad rzeką <a href="/wiki/Sado_(rzeka)" title="Sado (rzeka)">Sado</a> w <a href="/wiki/1217" title="1217">1217</a> roku marokańskie wojska uciekły na sam widok nieprzyjaciela. Po śmierci Abu Muhammada w <a href="/wiki/1222" title="1222">1222</a> roku, kryzys wkradł się i do Tunezji. Dodatkowym przeciwnikiem były klęski głodu, które z powodu suszy kilkukrotnie nawiedziły ziemie Maroka w latach dwudziestych XIII wieku. </p><p>Po nagłej śmierci Jusufa II, sułtanem obrano najstarszego z Muminidów, jedynego żyjącego syna Al-Mansura <a href="/wiki/Abd_al-Wahid_I" title="Abd al-Wahid I">Abd al-Wahida I</a> (<a href="/wiki/8_stycznia" title="8 stycznia">8 stycznia</a> <a href="/wiki/1224" title="1224">1224</a>). Nie utrzymał się on jednak długo na tronie, gdyż po władzę równocześnie sięgnął stryj zmarłego kalifa, przebywający wówczas w Sewilli <a href="/wiki/Abdullah_al-Adil" title="Abdullah al-Adil">Abdullah al-Adil</a>. Wahid abdykował już w sierpniu, a później został powieszony. Był to pierwszy zamordowany władca almohadzki. Już jednak we wrześniu <a href="/wiki/1227" title="1227">1227</a> roku dowodzący wojskami w Andaluzji brat kalifa <a href="/wiki/Idris_I_(Almohadzi)" title="Idris I (Almohadzi)">Abu al-Ula Idris al-Mamun</a> zbuntował się i wezwał marrakeszańskich możnych almohadzkich do obalenia prawowitego kalifa. <a href="/wiki/5_pa%C5%BAdziernika" title="5 października">5 października</a> Al-Adil został utopiony w basenie. Jednak możni, obawiając się energicznego Al-Mamuna, obrali sułtanem jego bratanka, młodego <a href="/wiki/Jahja_al-Mutasim" title="Jahja al-Mutasim">Jahję ibn Nasira</a>. Rozwścieczony Idris oddał kilka przygranicznych zamków królowi Kastylii <a href="/wiki/Ferdynand_III_%C5%9Awi%C4%99ty" title="Ferdynand III Święty">Ferdynandowi III</a> za cenę posiłków, z którymi wylądował w Maroku. Stało się to przyczyną buntu Andaluzyjczyków, a w konsekwencji obalenia władzy Almohadów, którzy nie bronili już muzułmanów przed ofensywą chrześcijan. W tym samym czasie secesję ogłosiła Tunezja, powoli też oddzielał się od Maroka nowy sułtanat w <a href="/wiki/Tilimsan" title="Tilimsan">Tilimsanie</a>. Idris, dzięki sojuszowi z plemionami arabskimi i zdradzie wezyra pokonał Jahję, który uciekł do Tinmelu, kolebki Almohadów. Nowy kalif, jako Idris I, rozpoczął walkę z almohadzkimi przesądami i kultem mahdiego Tumarta, nakazując powrót do czystego sunnizmu. Jednocześnie jego straż chrześcijańska rozpoczęła w Marrakeszu budowę kościoła – był to jeden z warunków pomocy króla Kastylii. Nie przysporzyło mu to zwolenników. Wkrótce kalif zaatakował swego kuzyna w Tinmelu. I choć Jahja zdołał uciec, wielu notabli almohadzkich poniosło śmierć, a kalif „narodowej” berberskiej dynastii oparł swoją władzę na Arabach i najemnikach chrześcijańskich. </p><p> Idris zmarł w <a href="/wiki/1232" title="1232">1232</a> roku, a kalifem obwołano jego syna <a href="/wiki/Abd_al-Wahid_II" title="Abd al-Wahid II">Abd al-Wahida ar-Raszida</a>. Inne szczepy arabskie poparły jednak Jahję, który na krótko opanował nawet stołeczny Marrakesz, wkrótce jednak musiał uciekać na <a href="/wiki/Sahara" title="Sahara">Saharę</a>. Zwycięski Al-Wahid II nie chciał jednak być tylko narzędziem koczowników arabskich, rozkazał więc zgładzić ich 25 najznaczniejszych wodzów. Wybuchł otwarty bunt, a Arabowie wezwali Jahję, którego popierali też możni almohadzcy. Kalif musiał ratować się ucieczką, a Jahja już po raz trzeci wkroczył do Marrakeszu. Al-Wahid zdobył jednak poparcie i pieniądze od mieszczan <a href="/wiki/Fez" title="Fez">Fezu</a>, dzięki czemu przekupił część Arabów. W <a href="/wiki/1236" title="1236">1236</a> roku Al-Wahid ponownie ruszył na południe, rozgromił pozostałych przeciwników i wkroczył do Marrakeszu. Zginął tam także opuszczony przez wszystkich zaledwie dwudziestoletni wówczas Jahja. </p><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Almohads_after_1212.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Almohads_after_1212.jpg/400px-Almohads_after_1212.jpg" decoding="async" width="400" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Almohads_after_1212.jpg/600px-Almohads_after_1212.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5b/Almohads_after_1212.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="543" /></a><figcaption>Rozpad państwa Almohadów po 1212 roku. Kolorem jasnozielonym oznaczone zostały obszary opanowane do połowy XIII wieku przez chrześcijan.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Schyłek_dynastii"><span id="Schy.C5.82ek_dynastii"></span>Schyłek dynastii</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Schyłek dynastii" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Schyłek dynastii"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po pokonaniu przeciwników Abd al-Wahid II w <a href="/wiki/1238" title="1238">1238</a> roku odzyskał zwierzchnictwo nad <a href="/wiki/Sewilla" title="Sewilla">Sewillą</a> i <a href="/wiki/Grenada" title="Grenada">Grenadą</a>. Przez kilka następnych lat panował pokój, jednak pod władzą Almohadów pozostał tylko skrawek dawnej Andaluzji i Maroko, choć też niecałe, bo na północy część koczowniczych plemion pod wodzą <a href="/wiki/Marynidzi" title="Marynidzi">Marynidów</a> nie uznawało już zwierzchności kalifa. W latach <a href="/wiki/1237" title="1237">1237</a>–<a href="/wiki/1238" title="1238">38</a> nawiedził te kraje głód i epidemia <a href="/wiki/D%C5%BCuma" title="Dżuma">dżumy</a>. </p><p>Po śmierci Al-Wahida (<a href="/wiki/1242" title="1242">1242</a>) nowym kalifem został jego brat, <a href="/wiki/Ali_as-Said" title="Ali as-Said">Ali as-Said</a> (<a href="/wiki/1242" title="1242">1242</a>–<a href="/wiki/1248" title="1248">48</a>). Korzystając z okresu spokoju i wzmocnienia państwa postanowił on usunąć z kraju uciążliwych koczowników marynidzkich. W <a href="/wiki/1244" title="1244">1244</a> zdołał pokonać ich koło Fezu i wyrzucić z granic Maroka. Marynidzi powrócili jednak już w następnym roku i po zawarciu sojuszu z emirem Tilimsanu uznali formalnie zwierzchnictwo almohadzkiej dynastii z Tunezji i zajęli <a href="/wiki/Meknes" title="Meknes">Meknes</a>. As-Said podjął wówczas próbę ostatecznego pokonania koczowników i umocnienia władzy Almohadów w całym Maghrebie. W <a href="/wiki/1248" title="1248">1248</a> roku zebrał wielką armię i ruszył na wschód. Marynidzi wycofali się z Meknesu poza granice Maroka. Gdy jednak almohadzki kalif wkroczył na terytoria Tilimsanu, wpadł w zasadzkę i został zamordowany. Pozbawiona dowództwa armia rozpoczęła odwrót. Chaos i zdrada straży tureckiej oraz wojsk najemnych stały się przyczyną ciężkiej klęski Almohadów w walce z Marynidami pod <a href="/w/index.php?title=Karsif&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karsif (strona nie istnieje)">Karsifem</a>. <a href="/wiki/20_sierpnia" title="20 sierpnia">20 sierpnia</a> <a href="/wiki/1248" title="1248">1248</a> r. emir marynidzki <a href="/wiki/Abu_Jahja_Abu_Bakr" title="Abu Jahja Abu Bakr">Abu Jahja Abu Bakr</a> wkroczył do Fezu, wkrótce zaś opanował całe północne Maroko, ogłaszając się <a href="/wiki/Su%C5%82tan" title="Sułtan">sułtanem</a>. </p><p>W tym czasie w Marrakeszu ogłoszono kalifem <a href="/w/index.php?title=Umar_al-Murtada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Umar al-Murtada (strona nie istnieje)">Umara al-Murtadę</a> (<a href="/wiki/1248" title="1248">1248</a>–<a href="/wiki/1266" title="1266">1266</a>), który w <a href="/wiki/1255" title="1255">1255</a> roku bezskutecznie próbował odzyskać Fez. Od kiedy zaś Marynidzi oblegli w <a href="/wiki/1262" title="1262">1262</a> Marrakesz, musiał płacić im trybut. Słabnącą pozycję almohadzkiego władcy dodatkowo podkreślił fakt ogłoszenia kalifatu w Tunezji (<a href="/wiki/1253" title="1253">1253</a>), który wobec zdobycia i zniszczenia <a href="/wiki/Bagdad" title="Bagdad">Bagdadu</a> przez <a href="/wiki/Mongo%C5%82owie" title="Mongołowie">Mongołów</a> w <a href="/wiki/1258" title="1258">1258</a> roku został uznany przez wiele krajów muzułmańskich, w tym Andaluzję. Mimo krytycznej sytuacji nie zanikły walki o władzę w obrębie samej dynastii. Przeciw kalifowi wystąpił jego kuzyn <a href="/w/index.php?title=Idris_II_(Almohadzi)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Idris II (Almohadzi) (strona nie istnieje)">Idris II</a>, zwany Abu Debbus (człowiek z buzdyganem). Z pomocą Marynidów w <a href="/wiki/1266" title="1266">1266</a> roku obalił on kalifa, po czym kazał go stracić i wbrew obietnicom złożonym Marynidom sam ogłosił się jego następcą. Sułtan Fezu ruszył wówczas na południe i w <a href="/wiki/1269" title="1269">1269</a> roku zajął Marrakesz, kładąc kres dynastii Almohadów. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Społeczeństwo_i_gospodarka_doby_almohadzkiej"><span id="Spo.C5.82ecze.C5.84stwo_i_gospodarka_doby_almohadzkiej"></span>Społeczeństwo i gospodarka doby almohadzkiej</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Społeczeństwo i gospodarka doby almohadzkiej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Społeczeństwo i gospodarka doby almohadzkiej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Chociaż muzułmański podbój Maghrebu nastąpił już kilka wieków wcześniej, pełnej islamizacji regionu dokonali dopiero Almohadzi. Włączyli oni do swojego państwa dotychczas luźno tylko z nim związane plemiona górskie, które wprawdzie nominalnie wyznawały Proroka, w zasadzie jednak kultywowały stare wierzenia. Mimo podboju arabskiego w <a href="/wiki/VIII_wiek" title="VIII wiek">VIII</a> wieku ludność Maghrebu była wciąż niemal całkowicie berberska. Podobnie berberskiego pochodzenia byli w znakomitej większości zdobywcy Al-Andalus. Jednak to właśnie na czasy rodzimej dynastii Almohadów datuje się pojawienie się w tym regionie pierwszych plemion arabskich. <a href="/wiki/Beduini" title="Beduini">Beduini</a> wkroczyli wówczas do Tunezji (Ifrikiji) i wschodniej Algierii, a po interwencjach Almohadów część z nich przesiedlona została do Maroka i na stałe wpisała się w krajobraz etniczny tego kraju. Europejską część imperium zamieszkiwali także chrześcijanie, potomkowie dawnych <a href="/wiki/Wizygoci" title="Wizygoci">Wizygotów</a> i <a href="/w/index.php?title=Iberorzymianie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iberorzymianie (strona nie istnieje)">Iberorzymian</a>. Wraz jednak z postępem rekonkwisty i kurczeniem się terytoriów muzułmańskich ludność ta emigrowała na północ, podczas gdy muzułmanie wycofywali się na południe, co powoli powodowało rozejście się tych dwóch społeczności. Chrześcijanie byli też obecni w samym Maroku, jednak nie jako autochtoni, a <a href="/wiki/Wojsko_najemne" title="Wojsko najemne">najemni żołnierze</a>, którymi chętnie posługiwali się już Almorawidzi, a później i słabnący kalifowie Almohadów. Najemnicy na tyle trwale wpisali się w krajobraz Maroka, że <a href="/wiki/Papie%C5%BC" title="Papież">papież</a> <a href="/wiki/Honoriusz_III" title="Honoriusz III">Honoriusz III</a> w <a href="/wiki/1226" title="1226">1226</a> roku ustanowił dla nich biskupstwo w Marrakeszu. Kalifowie posługiwali się chrześcijanami nie tylko ze względu na ich wartość bojową (Berberowie nie wystawiali ciężkiej jazdy), ale przede wszystkim z uwagi na ich niezależność od plemiennych i religijnych zaburzeń, jakie wstrząsały imperium w jego schyłkowej fazie. Pewien procent ludności miejskiej stanowili także Żydzi, obecni na tych ziemiach od czasów <a href="/wiki/Fenicja" title="Fenicja">punickich</a> i <a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Rzym" title="Starożytny Rzym">rzymskich</a>. Wiadomo też, że w bitwie pod Las Navas de Tolosa kalif posiadał murzyńską gwardię, a więc obecni byli w Maroku także niewolnicy z <a href="/wiki/Afryka_Subsaharyjska" title="Afryka Subsaharyjska">Czarnej Afryki</a>. </p><p>Podstawą gospodarki, podobnie jak w wiekach poprzednich i późniejszych pozostawało <a href="/wiki/Rolnictwo" title="Rolnictwo">rolnictwo</a> i <a href="/wiki/Hodowla" title="Hodowla">hodowla</a>. Ziemie uprawne rozwijały się głównie wokół miast i na nizinach nadatlantyckich. Tereny górzyste i podgórskie zajmowały <a href="/wiki/Pastwisko" title="Pastwisko">pastwiska</a>. Pojawienie się arabskich koczowników spowodowało zwiększenie areału pastwisk kosztem upraw, ale w czasach almohadzkich zjawisko to nie miało jeszcze masowego i niszczycielskiego charakteru. Uprawa roli znacznie lepiej rozwinięta była w europejskiej części imperium, gdzie ze względu na mniejszy niż w Maroku areał, ale też i lepsze warunki klimatyczne rozwijała się <a href="/w/index.php?title=Uprawa_intensywna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uprawa intensywna (strona nie istnieje)">uprawa intensywna</a> i <a href="/wiki/Sadownictwo" title="Sadownictwo">sadownictwo</a>. Później jednak gospodarka tych ziem mocno ucierpiała w wyniku postępujących najazdów chrześcijan i tylko osłonięta przez <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Betyckie" title="Góry Betyckie">Góry Betyckie</a> Grenada zachowała swoją kwitnącą gospodarkę. Ziemie Maghrebu zaś, po latach rozwoju w <a href="/wiki/XII_wiek" title="XII wiek">XII wieku</a>, mocno ucierpiały w pierwszej połowie następnego stulecia w wyniku cyklicznie powtarzających się <a href="/wiki/Susza" title="Susza">susz</a>. Proces pustynnienia wywołany zmianami klimatu i wycinaniem lasów nie następował jeszcze jednak tak gwałtownie, jak od początku <a href="/wiki/XVIII_wiek" title="XVIII wiek">XVIII wieku</a>. Od czasów zaś podboju muzułmańskiego rozpoczął się rozwój <a href="/wiki/G%C3%B3rnictwo" title="Górnictwo">górnictwa</a> w górach <a href="/wiki/Antyatlas" title="Antyatlas">Antyatlasu</a> i <a href="/wiki/Atlas_%C5%9Aredni" title="Atlas Średni">Atlasu Średniego</a>. Pierwszy okres rozkwitu tego rzemiosła przypadł właśnie na <a href="/wiki/XII_wiek" title="XII wiek">XII</a> i <a href="/wiki/XIII_wiek" title="XIII wiek">XIII</a> wiek. Wydobywano <a href="/wiki/Mied%C5%BA" title="Miedź">miedź</a>, <a href="/wiki/O%C5%82%C3%B3w" title="Ołów">ołów</a>, <a href="/wiki/Srebro" title="Srebro">srebro</a>, a w mniejszym stopniu także <a href="/wiki/%C5%BBelazo" title="Żelazo">żelazo</a>. Oprócz miast górniczych rozwijających się wokół kopalń, tylko dwa miasta Maroka były wówczas liczącymi się ośrodkami rzemieślniczymi: stołeczny <a href="/wiki/Marrakesz" title="Marrakesz">Marrakesz</a> i największe miasto tego kraju, liczący prawdopodobnie ok. 50 tys. mieszkańców <a href="/wiki/Fez" title="Fez">Fez</a>. Inaczej wyglądała sytuacja w podbitej Andaluzji, gdzie było wiele kwitnących ośrodków miejskich z <a href="/wiki/Kordoba" title="Kordoba">Kordobą</a>, <a href="/wiki/Sewilla" title="Sewilla">Sewillą</a>, <a href="/wiki/Grenada" title="Grenada">Grenadą</a> i <a href="/wiki/Walencja" title="Walencja">Walencją</a> na czele. Almohadzi posiadali też silną flotę, która musiała łączyć odległe części imperium. Maroko było wówczas liczącym się w świecie partnerem handlowym, pośredniczącym w handlu <a href="/wiki/Sudan_(region)" title="Sudan (region)">sudańskim</a> złotem. W dobie wypraw krzyżowych Almohadzi nie wstrzymali kontaktów handlowych z chrześcijańską Europą i zawierali liczne traktaty handlowe z miastami włoskimi: <a href="/wiki/Genua" title="Genua">Genuą</a>, <a href="/wiki/Piza" title="Piza">Pizą</a> czy <a href="/wiki/Wenecja" title="Wenecja">Wenecją</a>. Głównym portem handlowym była śródziemnomorska <a href="/wiki/Ceuta" title="Ceuta">Ceuta</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kultura,_nauka_i_sztuka"><span id="Kultura.2C_nauka_i_sztuka"></span>Kultura, nauka i sztuka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Kultura, nauka i sztuka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kultura, nauka i sztuka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Epoka Almohadów była obok okresu wielkiej ekspansji terytorialnej również „złotym wiekiem” dla rozwoju marokańskiej kultury. Wprawdzie surowe nauki Ibn Tumarta potępiały takie „ekstrawagancje” jak <a href="/wiki/Muzyka" title="Muzyka">muzyka</a>, ale w odróżnieniu od czasów Almorawidów tekst <a href="/wiki/Koran" title="Koran">Koranu</a> traktowano wówczas bardziej metaforycznie, co pozwoliło na rozwój <a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">teologii</a> i <a href="/wiki/Filozofia" title="Filozofia">filozofii</a>, zwalczanych przez poprzedników. Kalifowie chętnie otaczali się ludźmi nauki, sami też nieraz prowadzili dysputy teologiczne. Z dworem almohadzkim związanych było kilka głośnych nazwisk z dziedziny filozofii i medycyny. Co charakterystyczne, wszyscy oni pochodzili z Al-Andalus, uważanego za region zepsuty moralnie. <a href="/w/index.php?title=Abu_Marwan_Abd_al-Malik_ibn_Zuhr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abu Marwan Abd al-Malik ibn Zuhr (strona nie istnieje)">Abu Marwan Abd al-Malik ibn Zuhr</a> (<a href="/wiki/1091" title="1091">1091</a>–<a href="/wiki/1162" title="1162">1162</a>, w Europie znany pod łacińskim imieniem <a href="/w/index.php?title=Avenzoar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avenzoar (strona nie istnieje)">Avenzoar</a>) był specjalistą od diety i <a href="/wiki/%C5%9Awierzb" title="Świerzb">świerzbu</a>, autorem kilku prac naukowych. Został nadwornym medykiem i zarazem <a href="/wiki/Wezyr" title="Wezyr">wezyrem</a> kalifa Abd al-Mumina. Podobne funkcje na dworze jego następcy sprawował filozof <a href="/w/index.php?title=Abu_Bakr_Muhammad_ibn_Tufajl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abu Bakr Muhammad ibn Tufajl (strona nie istnieje)">Abu Bakr Muhammad ibn Tufajl</a> (<a href="/wiki/1110" title="1110">1110</a>–<a href="/wiki/1185" title="1185">1185</a>, łac. <a href="/wiki/Ibn_Tufajl" title="Ibn Tufajl">Abubacer</a>), który podkreślał istotę poznania racjonalnego, stawiając je ponad prawdę objawioną, co było na owe czasy rewolucyjne. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AverroesColor.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/AverroesColor.jpg/330px-AverroesColor.jpg" decoding="async" width="300" height="235" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/AverroesColor.jpg 1.5x" data-file-width="352" data-file-height="276" /></a><figcaption>To właśnie Awerroes „przywrócił” Europie dziedzictwo Arystotelesa. Jego <a href="/wiki/Komentarz_(gatunek_literacki)" title="Komentarz (gatunek literacki)">komentarze</a> do dzieł sławnego filozofa powstały na zlecenie ówczesnego następcy tronu Abu Jakuba Jusufa.</figcaption></figure> <p>Najsłynniejszym zaś gościem dworu marrakeszańskiego był pochodzący z Kordoby <a href="/wiki/Awerroes" title="Awerroes">Muhammad ibn Ahmad ibn Ruszd</a> (<a href="/wiki/1126" title="1126">1126</a>–<a href="/wiki/1198" title="1198">1198</a>, łac. Averroes), który podkreślał materialną istotę świata. Jego rewolucyjne nauki zostały jednak źle odebrane przez ortodoksyjnych muzułmanów i mimo poparcia kalifa skazano go za herezję na czasowe zesłanie. Jego dzieła filozoficzne zostały natomiast spalone. Wiek później, gdy jego dzieła przetłumaczono na <a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łacinę</a>, także <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">Kościół katolicki</a> uznał <a href="/wiki/Awerroizm" title="Awerroizm">awerroizm</a> za herezję. </p><p>W architekturze owego czasu nastała era monumentalnych, choć dość surowych budowli, przypominająca swym rozmachem europejski <a href="/wiki/Gotyk" title="Gotyk">gotyk</a>. Ruch budowlany wzmógł się wtedy znacznie, zwłaszcza, że Almohadzi zwalczając doktrynę almorawidzką burzyli też ich <a href="/wiki/Meczet" title="Meczet">meczety</a> jako niezgodne z ich własną koncepcją islamu. Meczety Almohadów należą do największych, jakie wznoszono kiedykolwiek w zachodnim świecie muzułmańskim, były też naśladowane w późniejszych epokach. Meczet <a href="/wiki/Meczet_Ksi%C4%99garzy" title="Meczet Księgarzy">Dżami al-Kutubijjin</a> w Marrakeszu ma 92 na 66 m., zaś tzw. „<a href="/wiki/Wie%C5%BCa_Hasana" title="Wieża Hasana">Meczet Hassana</a>” w <a href="/wiki/Rabat_(Maroko)" title="Rabat (Maroko)">Rabacie</a> miał mieć wymiary 184 na 140 m. (pow. 2,5 ha), jednak nigdy nie został ukończony – jego budowę przerwała śmierć fundatora, kalifa Al-Mansura w <a href="/wiki/1199" title="1199">1199</a> roku. Charakterystyczne dla tych świątyń były potężne <a href="/wiki/Minaret" title="Minaret">minarety</a> na planie kwadratu, których szerokość miała 1/5 wysokości. Największy rozkwit budownictwo almohadzkie przeżywało za panowania trzeciego z kolei kalifa, Jakuba Jusufa al-Mansura, który oprócz wspomnianego meczetu w Rabacie postanowił zbudować w tym mieście nową stolicę. Jego zamierzenia nie zostały jednak zrealizowane. Oprócz budowli sakralnych powstało wówczas wiele fortyfikacji, pałaców i ogrodów (zwałaszcza w Marrakeszu). Ornamentyka początkowo bardzo uboga, ze względu na programowe potępienie zbytku przez doktrynę almohadzką, stała się pod wpływem sztuki andaluzyjskiej bardziej ozdobna, choć zachowała umiar. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Władcy_dynastii"><span id="W.C5.82adcy_dynastii"></span>Władcy dynastii</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Władcy dynastii" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Władcy dynastii"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Abd_al-Mumin" title="Abd al-Mumin">Abd al-Mumin ibn Ali</a> (1145–1163)</li> <li><a href="/wiki/Abu_Jusuf_I" title="Abu Jusuf I">Abu Jakub Jusuf I</a> (1163–1184)</li> <li><a href="/wiki/Jakub_al-Mansur" title="Jakub al-Mansur">Abu Jusuf Jakub al-Mansur</a> (1184–1199)</li> <li><a href="/wiki/Muhammad_an-Nasir" title="Muhammad an-Nasir">Muhammad an-Nasir</a> (1199–1213)</li> <li><a href="/wiki/Abu_Jusuf_II" title="Abu Jusuf II">Abu Jakub Jusuf II</a> (1213–1224)</li> <li><a href="/wiki/Abd_al-Wahid_I" title="Abd al-Wahid I">Abd al-Wahid I</a> (1224)</li> <li><a href="/wiki/Abdullah_al-Adil" title="Abdullah al-Adil">Abdullah al-Adil</a> (1224–1227)</li> <li><a href="/wiki/Jahja_al-Mutasim" title="Jahja al-Mutasim">Jahja al-Mutasim</a> (1227–1229)</li> <li><a href="/wiki/Idris_I_(Almohadzi)" title="Idris I (Almohadzi)">Idris I</a> (1227–1232) – <i>do <a href="/wiki/1229" title="1229">1229</a> tylko w <a href="/wiki/Andaluzja" title="Andaluzja">Andaluzji</a></i></li> <li><a href="/wiki/Abd_al-Wahid_II" title="Abd al-Wahid II">Abd al-Wahid II</a> (1232–1242)</li> <li><a href="/wiki/Ali_as-Said" title="Ali as-Said">Ali as-Said</a> (1242–1248) – <i>od <a href="/wiki/1245" title="1245">1245</a> roku tylko w części Maroka</i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Umar_al-Murtada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Umar al-Murtada (strona nie istnieje)">Umar al-Murtada</a> (1248–1266) – <i>tylko w południowym Maroku</i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Idris_II_(Almohadzi)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Idris II (Almohadzi) (strona nie istnieje)">Idris II</a> (1266–1269) – <i>tylko w południowym Maroku</i></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Almohadzi&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book">Andrzej Dziubiński: <b>Historia Maroka</b>. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8304013045" title="Specjalna:Książki/8304013045">ISBN <span class="isbn">83-04-01304-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%27Historia+Maroka%27&rft.aulast=Dziubi%C5%84ski&rft.aufirst=Andrzej&rft.pub=Zak%C5%82ad+Narodowy+im.+Ossoli%C5%84skich&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.isbn=83-04-01304-5"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562624">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Dynastia" title="Dynastia">dynastia</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/5732041">5732041</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85003772">sh85003772</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/119029391">119029391</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/jo20211119336">jo20211119336</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007294761505171">987007294761505171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3868103.html">3868103</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Almohads">topic/Almohads</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/almohadi">almohadi</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/almohades/">almohades</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Almohadzi&oldid=76121355">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Almohadzi&oldid=76121355</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Dynastia_Almohad%C3%B3w" title="Kategoria:Dynastia Almohadów">Dynastia Almohadów</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablony_lokalizacyjne_%E2%80%93_brak_wsp%C3%B3%C5%82rz%C4%99dnych_%E2%80%93_Pa%C5%84stwo_infobox" title="Kategoria:Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Państwo infobox">Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Państwo infobox</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 26 lut 2025, 21:35.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Almohadzi&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Almohadzi</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>41 języków</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Dodaj temat</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7b4fff7949-6mnxw","wgBackendResponseTime":168,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.238","walltime":"0.467","ppvisitednodes":{"value":2235,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":14803,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3200,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":20,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":1055,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 279.570 1 -total"," 62.52% 174.774 1 Szablon:Państwo_infobox"," 28.70% 80.237 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 16.94% 47.363 1 Szablon:Infobox_dwie_grafiki"," 16.16% 45.180 1 Szablon:Infobox_2x2_dodaj"," 12.40% 34.680 1 Szablon:Infobox_tytuł"," 11.20% 31.309 5 Szablon:Infobox_projekt"," 10.01% 27.975 3 Szablon:Pierwszy_niepusty"," 7.94% 22.197 1 Szablon:Infobox_mapa_lokalizacyjna"," 7.72% 21.595 1 Szablon:Cytuj_książkę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.101","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3248129,"limit":52428800},"limitreport-logs":"\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\nJednostka nie zawiera poszukiwanej właściwości 'P94'\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Państwo infobox\",\n [\"precision\"] = \"min\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\nbrak punktów na mapę nawet w Wikidanych\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-667f57665-49949","timestamp":"20250320170123","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Almohadzi","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Almohadzi","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q10406562","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q10406562","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-02-05T11:01:01Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/aa\/Almohads1200.png"}</script> </body> </html>