CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pnb" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>بھارت وچ کسان خودکشیاں - وکیپیڈیا</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )pnbwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","جنوری","فروری","مارچ","اپریل","مئی","جون","جولائی","اگست","ستمبر","اکتوبر","نومبر","دسمبر"],"wgRequestId":"7b950620-5f8f-4b16-9077-8e11032d7582","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"بھارت_وچ_کسان_خودکشیاں","wgTitle":"بھارت وچ کسان خودکشیاں","wgCurRevisionId":644292,"wgRevisionId":644292,"wgArticleId":67080,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["ویب آرکیو سانچے مع وے بیک روابط","خطاهای یادکرد: تاریخ","مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے","یادکردهای دارای منبع به زبان English","کسانی مسئلے","واہی بیجی","وائی بیجی"],"wgPageViewLanguage":"pnb", "wgPageContentLanguage":"pnb","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"بھارت_وچ_کسان_خودکشیاں","wgRelevantArticleId":67080,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pnb","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"pnb"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q389561","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands", "architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.signit", "ext.gadget.TemplateParamWizard","ext.gadget.userScriptSandbox","ext.gadget.OrphanCheck","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.prota","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.incategory","ext.gadget.ExternalSearch","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pnb&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pnb&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pnb&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="بھارت وچ کسان خودکشیاں - وکیپیڈیا"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pnb.m.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="سودھو" href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="وکیپیڈیا (pnb)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pnb.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pnb"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="وکیپیڈیا Atom Feed" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-بھارت_وچ_کسان_خودکشیاں rootpage-بھارت_وچ_کسان_خودکشیاں skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Main menu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Main menu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Main menu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">لُکاؤ</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> پاندھ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81" title="پہلے صفحے نوں ویکھو [z]" accesskey="z"><span>پہلا صفہ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Random" title="کوئی صفحہ کھولو۔ [x]" accesskey="x"><span>رلواں صفحہ</span></a></li><li id="n-newarticlewizard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%82_%D9%85%D8%B6%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%88%DB%8C%D8%B2%D8%B1%DA%88"><span>نواں آرٹیکل لِکھو</span></a></li><li id="n-allpages-desc" class="mw-list-item"><a href=""><span>سارے صفحے</span></a></li><li id="n-quick-list-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%B9_%D9%84%D8%B3%D9%B9"><span>سریع لسٹ</span></a></li><li id="n-current-events-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Current-events-url"><span>اج کل دیاں خبراں</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction-desc" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction-desc" > <div class="vector-menu-heading"> تعامل </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="لبھن دی جگہ۔"><span>مدد</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%A8%DB%8C%D9%B9%DA%BE%DA%A9" title="پربندھ بارے ، تسیں کیہ کر سکدے او تے کنج کھوج سکدے او"><span>بیٹھک</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChanges" title="وکی تے نویاں تبدیلیاں۔ [r]" accesskey="r"><span>نویاں تبدیلیاں</span></a></li><li id="n-فائل-اپلوڈ" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard"><span>فائل اپلوڈ</span></a></li><li id="n-contact-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Contact-url"><span>رابطہ کرو</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="وکیپیڈیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-pnb.svg" style="width: 3.75em; height: 1.6875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pnb.svg" width="70" height="15" style="width: 4.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="وکیپیڈیا وچ لبھو [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>کھوج</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="وکیپیڈیا وچ کھوجو" aria-label="وکیپیڈیا وچ کھوجو" autocapitalize="sentences" title="وکیپیڈیا وچ لبھو [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="خاص:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">کھوجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="نجی سند"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pnb.wikipedia.org&uselang=pnb" class=""><span>دان کرو</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CreateAccount&returnto=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="ایہ تواڈے لئی چنگا اے جے تسیں کھاتہ کھولو تے لاگ ان ہوو؛ پر ایہ لازمی وی نئیں" class=""><span>کھاتہ بݨاؤ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UserLogin&returnto=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="ایہ بہتر اے کہ لاگ ان ہو جاؤ، فیر وی ایہ لازمی نئیں۔ [o]" accesskey="o" class=""><span>لاگ‌ ان کرو</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="More options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="نجی سند" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">نجی سند</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pnb.wikipedia.org&uselang=pnb"><span>دان کرو</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Contribute</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CreateAccount&returnto=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="ایہ تواڈے لئی چنگا اے جے تسیں کھاتہ کھولو تے لاگ ان ہوو؛ پر ایہ لازمی وی نئیں"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>کھاتہ بݨاؤ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UserLogin&returnto=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="ایہ بہتر اے کہ لاگ ان ہو جاؤ، فیر وی ایہ لازمی نئیں۔ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>لاگ‌ ان کرو</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%DB%81%D8%AA%DA%BE%D9%88%D9%86%DA%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>learn more</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:MyTalk" title="ایس آئی پی پتے دیاں تبدیلیاں تے گل بات [n]" accesskey="n"><span>گل بات</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contents" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contents</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">لُکاؤ</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Beginning</div> </a> </li> <li id="toc-دیش_دی_آبادی_وچ_کسانی_دا_حصہ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#دیش_دی_آبادی_وچ_کسانی_دا_حصہ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>دیش دی آبادی وچ کسانی دا حصہ</span> </div> </a> <ul id="toc-دیش_دی_آبادی_وچ_کسانی_دا_حصہ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اتہاس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#اتہاس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>اتہاس</span> </div> </a> <ul id="toc-اتہاس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ترقی_ماڈل_دی_پیداوار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ترقی_ماڈل_دی_پیداوار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>ترقی ماڈل دی پیداوار</span> </div> </a> <ul id="toc-ترقی_ماڈل_دی_پیداوار-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نقصدار_منڈیکرن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نقصدار_منڈیکرن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>نقصدار منڈیکرن</span> </div> </a> <ul id="toc-نقصدار_منڈیکرن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-عالمی_وپار_تنظیم_اتے_کارپوریٹ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#عالمی_وپار_تنظیم_اتے_کارپوریٹ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>عالمی وپار تنظیم اتے کارپوریٹ</span> </div> </a> <ul id="toc-عالمی_وپار_تنظیم_اتے_کارپوریٹ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ہری_انقلاب_دے_کردار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ہری_انقلاب_دے_کردار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>ہری انقلاب دے کردار</span> </div> </a> <ul id="toc-ہری_انقلاب_دے_کردار-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ودھدیاں_کھیتی_لاگتاں" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ودھدیاں_کھیتی_لاگتاں"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>ودھدیاں کھیتی لاگتاں</span> </div> </a> <ul id="toc-ودھدیاں_کھیتی_لاگتاں-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-قدرتی_آفتاں" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#قدرتی_آفتاں"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>قدرتی آفتاں</span> </div> </a> <ul id="toc-قدرتی_آفتاں-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-غیر_قدرتی_آفتاں" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#غیر_قدرتی_آفتاں"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>غیر قدرتی آفتاں</span> </div> </a> <ul id="toc-غیر_قدرتی_آفتاں-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سرکاراں_ولوں_کسانی_دی_اندیکھی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#سرکاراں_ولوں_کسانی_دی_اندیکھی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>سرکاراں ولوں کسانی دی اندیکھی</span> </div> </a> <ul id="toc-سرکاراں_ولوں_کسانی_دی_اندیکھی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-قرضیاں_دا_جال" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#قرضیاں_دا_جال"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>قرضیاں دا جال</span> </div> </a> <ul id="toc-قرضیاں_دا_جال-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پنجاب_دے_کساناں_دی_حالت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پنجاب_دے_کساناں_دی_حالت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>پنجاب دے کساناں دی حالت</span> </div> </a> <ul id="toc-پنجاب_دے_کساناں_دی_حالت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خدکشیاں_دے_ورتارے_دا_حل" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#خدکشیاں_دے_ورتارے_دا_حل"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>خدکشیاں دے ورتارے دا حل</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-خدکشیاں_دے_ورتارے_دا_حل-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle خدکشیاں دے ورتارے دا حل subsection</span> </button> <ul id="toc-خدکشیاں_دے_ورتارے_دا_حل-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-قدرت_پکھی_معاشی_ترقی_ماڈل" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قدرت_پکھی_معاشی_ترقی_ماڈل"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳.۱</span> <span>قدرت پکھی معاشی ترقی ماڈل</span> </div> </a> <ul id="toc-قدرت_پکھی_معاشی_ترقی_ماڈل-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-گھٹو_گھٹ_حمایت_ملّ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#گھٹو_گھٹ_حمایت_ملّ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳.۲</span> <span>گھٹو گھٹ حمایت ملّ</span> </div> </a> <ul id="toc-گھٹو_گھٹ_حمایت_ملّ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-کھدکشیاں_دے_ورتارے_دا_مطالعہ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#کھدکشیاں_دے_ورتارے_دا_مطالعہ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>کھدکشیاں دے ورتارے دا مطالعہ</span> </div> </a> <ul id="toc-کھدکشیاں_دے_ورتارے_دا_مطالعہ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کساناں_دے_جدوجہد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#کساناں_دے_جدوجہد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>کساناں دے جدوجہد</span> </div> </a> <ul id="toc-کساناں_دے_جدوجہد-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سرکاراں_ولوں_خدکشیاں_روکن_لئی_چکے_قدم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#سرکاراں_ولوں_خدکشیاں_روکن_لئی_چکے_قدم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶</span> <span>سرکاراں ولوں خدکشیاں روکن لئی چکے قدم</span> </div> </a> <ul id="toc-سرکاراں_ولوں_خدکشیاں_روکن_لئی_چکے_قدم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حوالے" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#حوالے"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۷</span> <span>حوالے</span> </div> </a> <ul id="toc-حوالے-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contents" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">بھارت وچ کسان خودکشیاں</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in ۹ languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-9" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۹ بولیاں</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B9%D9%8A%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%86%D8%AF" title="انتحار المزارعين في الهند – Arabic" lang="ar" hreflang="ar" data-title="انتحار المزارعين في الهند" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Farmers%27_suicides_in_India" title="Farmers' suicides in India – English" lang="en" hreflang="en" data-title="Farmers' suicides in India" data-language-autonym="English" data-language-local-name="English" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Suicides_de_paysans_en_Inde" title="Suicides de paysans en Inde – French" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Suicides de paysans en Inde" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="French" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%AA%D7%90%D7%91%D7%93%D7%95%D7%99%D7%95%D7%AA_%D7%97%D7%A7%D7%9C%D7%90%D7%99%D7%9D_%D7%91%D7%94%D7%95%D7%93%D7%95" title="התאבדויות חקלאים בהודו – Hebrew" lang="he" hreflang="he" data-title="התאבדויות חקלאים בהודו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebrew" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A4_%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A8_%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="भारत में किसान आत्महत्या – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="भारत में किसान आत्महत्या" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%A4_%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A_%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8_%E0%A8%96%E0%A8%BC%E0%A9%81%E0%A8%A6%E0%A8%95%E0%A9%81%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82" title="ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%87%E0%AE%A8%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%BE%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AF%8D_%E0%AE%89%E0%AE%B4%E0%AE%B5%E0%AE%B0%E0%AF%8D_%E0%AE%A4%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%8A%E0%AE%B2%E0%AF%88%E0%AE%95%E0%AE%B3%E0%AF%8D" title="இந்தியாவில் உழவர் தற்கொலைகள் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="இந்தியாவில் உழவர் தற்கொலைகள்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%85%DB%8C%DA%BA_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%88%DA%BA_%DA%A9%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="بھارت میں کسانوں کی خودکشیاں – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بھارت میں کسانوں کی خودکشیاں" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%B0%E5%BA%A6%E8%BE%B2%E6%B0%91%E8%87%AA%E6%AE%BA%E5%95%8F%E9%A1%8C" title="印度農民自殺問題 – Chinese" lang="zh" hreflang="zh" data-title="印度農民自殺問題" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q389561#sitelinks-wikipedia" title="بولیاں دے آپسی جوڑ لکھو" class="wbc-editpage">جوڑ سودھو</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="ناں تھاواں"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="مواد آلا صفحہ ویکھو [c]" accesskey="c"><span>صفحہ</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="اس صفحے بارے گل بات (صفحہ مَوجود نہیں اے) [t]" accesskey="t"><span>گل بات</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">پنجابی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="نظارے"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span>پڑھو</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>سودھو</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=history" title="اس صفحے دا پرانا ورژن۔ [h]" accesskey="h"><span>تریخ دیکھو</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="سند" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">سند</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">سند</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">لُکاؤ</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span>پڑھو</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>سودھو</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=history"><span>تریخ دیکھو</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عام </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:WhatLinksHere/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="اس نال جڑے سارے وکی صفحے۔ [j]" accesskey="j"><span>ایتھے کیہہ جڑدا</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChangesLinked/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" rel="nofollow" title="اس صفحے نال جڑے صفحیاں وچ نویاں تبدیلیاں [k]" accesskey="k"><span>رلدیاں ملدیاں تبدیلیاں</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=pnb" title="فائل چڑھاؤ [u]" accesskey="u"><span>فائل چڑھاؤ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:SpecialPages" title="سارے خاص صفحیاں دی اک لسٹ [q]" accesskey="q"><span>خاص صفحے</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&oldid=644292" title="اس صفحے دے اس ورژن نال پکا جوڑ"><span>پکا جوڑ</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=info" title="More information about this page"><span>صفحے بارے جاݨکاری</span></a></li><li id="n-اج-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-today.html"><span>اج دے رُجحان</span></a></li><li id="n-ہفتے-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-this-week.html"><span>ہفتے دے رُجحان</span></a></li><li id="n-مہینے-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-this-month.html"><span>مہینے دے رُجحان</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CiteThisPage&page=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&id=644292&wpFormIdentifier=titleform" title="اس صفحے دے حوالہ دے طریقہ دے بارے وچ معلومات"><span>ایس صفحے دا حوالہ دیو</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fpnb.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A8%25DA%25BE%25D8%25A7%25D8%25B1%25D8%25AA_%25D9%2588%25DA%2586_%25DA%25A9%25D8%25B3%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25AE%25D9%2588%25D8%25AF%25DA%25A9%25D8%25B4%25DB%258C%25D8%25A7%25DA%25BA"><span>Get shortened URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:QrCode&url=https%3A%2F%2Fpnb.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A8%25DA%25BE%25D8%25A7%25D8%25B1%25D8%25AA_%25D9%2588%25DA%2586_%25DA%25A9%25D8%25B3%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25AE%25D9%2588%25D8%25AF%25DA%25A9%25D8%25B4%25DB%258C%25D8%25A7%25DA%25BA"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> چھاپو یا باہر لو </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8&bookcmd=book_creator&referer=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span>کتاب بناؤ</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:DownloadAsPdf&page=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=show-download-screen"><span>PDF وجوں ڈاؤن لوڈ کرو</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&printable=yes" title="اس صفحے دا چھپن والا ورژن ویکھو [p]" accesskey="p"><span>چھاپݨ والا صفحہ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> ہور منصوبےآں وچ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q389561" title="ریپوزیٹری آئیٹم نال جوڑ [g]" accesskey="g"><span>وِکیڈیٹا تے مد</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">لُکاؤ</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="pnb" dir="rtl"><p><b>کسان خدکشیاں</b> کھیتی کھیتر دی معاشی مندحالی 'چوں اپجیا آتمگھاتی قدم اے۔ ماڑی معاشی حالت نال جدوں گزارا کرنا اسمبھو ہو جاوے جاں قرضہ حد توں ودھ جاوے تاں ڈھہندی کلا وچ آ کے کسان ولوں کیتی آتم قتل نوں <b>کسان خدکشی</b> کیہا جاندا اے۔ 2014 وچ بھارت دی نیشنل کرائم ریکارڈ بیورو نے 5,650 کسان خدکشیاں دی رپورٹ دتی<sup id="cite_ref-ncrb2012_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-ncrb2012-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2004 وچ سبھ توں ودھ کسان کھدکشیاں درج کیتیاں گئیاں جدوں 18,241 کسان خدکشی کر گئے۔<sup id="cite_ref-allindiancrb_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-allindiancrb-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2005 راہیں 10 سال دے عرصے وچ بھارت وچ کساناں دیاں کھدکشیاں دی رینج 100,000 کل آبادی متعلق 1.4 توں 1.8 دے وچکار سی۔ملک بھر وچ ساڈھے تن لکھ توں ودھ کسان قرضے دے بوجھ کارن خدکشیاں کر چکے ہن اتے ایہہ خدکشیاں رکن دا نام نہیں لے رہیاں۔<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مرکز سرکار دے ادارے نیشنل کرائم رکارڈز بیورو دے انکڑیاں مطابق 1995 توں 2016 دوران 3 لکھ توں ودھ کساناں دیاں خدکشیاں درج ہوئیاں ہن۔ ہن اس ادارے ولوں کسان خدکشیاں دے انکڑے جاری کرنے بند کیتے ہوئے ہن۔ کھیتی باڑی ترقی دے پکھ توں نمونے دے پرچارے جاندے صوبے پنجاب وچ 2000 توں 2015 تک دے 16 سالاں دوران 16000 توں ودھ کساناں تے کھیت مزدوراں نے خدکشی کیتی اے۔<sup id="cite_ref-:0_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دیش_دی_آبادی_وچ_کسانی_دا_حصہ"><span id=".D8.AF.DB.8C.D8.B4_.D8.AF.DB.8C_.D8.A2.D8.A8.D8.A7.D8.AF.DB.8C_.D9.88.DA.86_.DA.A9.D8.B3.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.AF.D8.A7_.D8.AD.D8.B5.DB.81"></span>دیش دی آبادی وچ کسانی دا حصہ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=1" title="حصہ لکھو: دیش دی آبادی وچ کسانی دا حصہ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بھارت وچ کساناں دی آبادی 45 توں 50 فیصد توں اپر اے۔ <sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اتہاس"><span id=".D8.A7.D8.AA.DB.81.D8.A7.D8.B3"></span>اتہاس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=2" title="حصہ لکھو: اتہاس"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Farmer_suicide.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Farmer_suicide.png/400px-Farmer_suicide.png" decoding="async" width="400" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Farmer_suicide.png/600px-Farmer_suicide.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Farmer_suicide.png/800px-Farmer_suicide.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="930" /></a><figcaption>اینسیاربیسی، بھارت دے مطابق متعلق سال بھارت وچ کساناں دیاں کل آتم ہتیاواں<sup id="cite_ref-allindiancrb_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-allindiancrb-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-bbc.com_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-bbc.com-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-frequency_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-frequency-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>بھارت دے کساناں، خاص کرکے <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%82%D8%AF_%D9%81%D8%B5%D9%84%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="نقد فصلاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نقد فصلاں</a> اگاؤن والے کساناں وچ نراشا، بغاوتاں اتے اچّ موت در دے تعلقات وچ تریخی ریکارڈ، پچھے 19 ویں صدی دے ملدے ہن۔<sup id="cite_ref-catanach_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-catanach-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>حالانکہ، اسدے کارن کھدکشیاں بہت گھٹ سن۔<sup id="cite_ref-dara_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-dara-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>1870 دے اچے زمینی ٹیکس،جو کھیتی باڑی دے پیداوار جاں اتپادکتا تے وار وار پیندے کالاں دے پرجذبات دی پرواہ کیتے بناں، نقدی وچ ادا کرنے ہندے سی، اپروں سودخوراں اتے جاگیرداراں دے حقاں نوں بستیوادی سرکھیا نے کپاہ اتپادک اتے ہور کساناں وچ گھور غریبی اتے نراشا تے بے چینی پیدا کرن وچ حصہ پایا، جسدا نتیجہ آخرکار 1875–1877 دے دکھن دے دنگیاں وچ نکلیا۔<sup id="cite_ref-dara_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-dara-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بریٹیش سرکار نے 1879 وچ ڈیکن ایگریکلچرسٹس رلیف ایکٹ پاس کیتا، جس نے دکھن دے کپاہ اتپادک کساناں کولوں سودخوراں ولوں اگراہیاں جاندیاں ویاج دراں نوں محدود کیتا سی، پر اوہناں نے اسنوں اوہناں چونویں علاقیاں وچ ہی لاگوُ کیتا جو بریٹیش کپاہ وپار دے ہتاں دی تکمیل کردے سن۔<sup id="cite_ref-dara_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-dara-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پینڈو لوکاں وچ، خاص کرکے کھیتی باڑی بریٹیش بھارت وچ موت در، 1850 اتے 1940 دے درمیان بہت زیادہ سی۔ <sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>حالانکہ، بھکھمری نال ہوئیاں موتاں آتم ہتیاواں نالوں کتے ودھ سن، بعد وچ اوہناں نوں "injuries" دے تحت ادھکارت طور تے ورگیکرت کیتا گیا اے۔<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>1897 وچ "njuries" دے تحت شرینیبدھّ موت در بھارت دے <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکزی پرانتاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مرکزی پرانتاں</a> وچ 79 متعلق 100,000 لوک اتے <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%88%DB%8C%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="بمبئی پریزیڈینسی">بمبئی پریزیڈینسی</a> وچ 37 متعلق 100,000 لوک سی۔<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>گنپتی اتے وینکوبو راؤ نے 1966 وچ <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%86%D8%A7%DA%88%D9%88" class="mw-redirect" title="تاملناڈو">تاملناڈو</a> دے کجھ حصیاں وچ کھدکشیاں دا تجزیہ کیتا۔ اوہناں نے سفارش کیتی کہ کھیتی باڑی آرگنو-فاسفورس یوگک (کیٹناشک) ویچن تے پابندی لگائی جاوے۔<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>اسے طرحاں، نندی اتے ہورناں نے 1979 وچ پینڈو <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="مغربی بنگال">مغربی بنگال</a> وچ آتم ہتیاواں وچ عامَ ملدے <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%DB%8C%D9%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="کیٹناشک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کیڑے مار دوائیاں</a> دے کردار نوٹ کیتی اتے سجھاء دتا کہ اوہناں دا ملنا نیمبدھّ کرنا چاہیدا اے۔<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ہیگڑے نے اتری <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%B9%DA%A9" title="کرناٹک">کرناٹک</a> دے پنڈاں وچ 1962 توں 1 جون 1970 وچ پنڈاں وچ خدکشی دا مطالعہ کیتا اتے دسیا کہ آتمگھات دیاں وارداتاں دی در 5.7 متعلق 100,000 دی سی۔<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ریڈی نے 1993 وچ آندھرا پردیش وچ کساناں دیاں کھدکشیاں دی اچّ در دا اتے کھیتی دے سائز اتے اتپادکتا نال اس دے سمضموناں دا جائزا لیا۔<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بھارت وچ کساناں دیاں کھدکشیاں بارے عامَ پریس وچ رپورٹاں چھپن دا سلسلہ 1990 دے دہاکے وچ شروع ہویا سی، خاص طور تے <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%84%D8%A7%DA%AF%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%AA%DA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="پلاگمی سائیناتھ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پلاگمی سائیناتھ</a> نے پہل قدمی کیتیا۔ <sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2000 ویاں وچ، اس مدعے تے قومانتری دھیان گیا اتے بھارت دیاں کئی سرکاراں نے پہلکدمیاں لین دی کوشش کیتی۔<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شروع وچ ایہہ رپورٹاں مہاراشٹر توں آئیاں۔ جلدی ہی آندھرا پردیش ولوں وی کھدکشیاں دیاں خبراں آؤن لگیاں۔ شرُ وچ لگدا سی کہ ساریاں کھدکشیاں مہاراشٹر دے ودربھ کھیتر دے کپاہ اتپادک کساناں نے کیتیاں ہن۔ لیکن مہاراشٹر دے راج اپرادھ لیکھا دفتر توں حاصل انکڑیاں نوں دیکھن توں واضع ہو گیا کہ پورے مہاراشٹر وچ کپاہ سمیت ہور نغدی فصلاں دے کساناں دیاں آتمہتیاواں دی در بہت زیادہ رہی اے۔ آتم قتل کرن والے صرف گھٹ زمین والے کسان نہیں سن سگوں مدھ-ورگی اتے ودھ زمین والے کسان وی سن۔ راج سرکار نے اس مسئلہ اتے وچار کرن لئی کئی جانچ کمیٹیاں بنائیاں۔ بھارت دے پردھانوزیر من موہن سنگھ نے راج سرکار نوں ودربھ دے کساناں اتے خرچ کرن لئی 110 عرب روپئے دے سہاتا دین دا اعلان کیتا۔ بعد دے سالاں وچ کھیتی باڑی سنکٹ کارن مہاراشٹر، کرناٹک، کیرل، آندھرا پردیش، پنجاب، مدھ-پردیش اتے چھتیسگڑ وچ وی کساناں نے آتم-ہتیاواں کیتیاں </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ترقی_ماڈل_دی_پیداوار"><span id=".D8.AA.D8.B1.D9.82.DB.8C_.D9.85.D8.A7.DA.88.D9.84_.D8.AF.DB.8C_.D9.BE.DB.8C.D8.AF.D8.A7.D9.88.D8.A7.D8.B1"></span>ترقی ماڈل دی پیداوار</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=3" title="حصہ لکھو: ترقی ماڈل دی پیداوار"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>کسان کھدکشیاں دا سبھ توں وڈا کارن سرکار دا آزاد بھارت وچ اپنایا ترقی ماڈل اے، نویں بھارت دے نویں ترقی ماڈل اندر سارا زور کارپوریٹ جگت نوں سہولتاں دین تے لگیا ہویا اے اتے ملک دا ڈھڈّ بھرن والیاں دی سار نہیں لئی جا رہی۔<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نقصدار_منڈیکرن"><span id=".D9.86.D9.82.D8.B5.D8.AF.D8.A7.D8.B1_.D9.85.D9.86.DA.88.DB.8C.DA.A9.D8.B1.D9.86"></span>نقصدار منڈیکرن</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=4" title="حصہ لکھو: نقصدار منڈیکرن"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ملک دے بہتے کسان گھٹو-گھٹو حمایت ملّ دے موجودہ پروگرام دی محدود پہنچ کرکے اتے اجیاے کھیتی منڈیکرن سسٹم دی موجودگی کرکے (جس وچ اتپادک نوں جنس دی کھپتکار ولوں ادا کیتی گئی قیمت دا صرف چھوٹا جیہا حصہ ہی ملدا اے) فصلاں لئی لااے وند ملّ حاصل کرن توں ااہل ہن|<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>پیداوار دے لحاظ اتے سرکاری ایجنسیاں ولوں کیتی جاندی خرید دے لحاظ توں کنک ہی ہاڑھی دیاں فصلاں وچوں سبھ توں اہم اے۔ ہورناں فصلاں دی ایمئیسپی بھاویں اعلان دتی جاندی اے پر ایہناں دیاں قیمتاں منڈی دیاں طاقتاں طے کردیاں ہن تے سرکاری خرید نانماتر کیتی جاندی اے۔کسان دی سبھ توں وڈی وڈمبنا اے کہ اوہ خود نی اپنی پیدا کیتی جنس دا ملّ نردھارن نہیں کردا ۔ اکلا کسان ہی اجیہا اتپادک اے ۔ اجے تک ہور وستاں دے اتپادک تاں لاگت توں کئی گنا منافع کماؤندے ہن ۔ پر کسان لئی لاگت کڈھنا ہی اوکھا ہو جاندا اے ۔ فصل تیار ہون تے بہت ساری دینداریاں لئی اپنی اپج ترنت ویچنا اسدی مجبوری رہندی اے ۔ سارے کساناں ولوں اکٹھے بازار وچ ویچن دی لاچاری دے کارن ملّ گر جاندا اے ۔<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="عالمی_وپار_تنظیم_اتے_کارپوریٹ"><span id=".D8.B9.D8.A7.D9.84.D9.85.DB.8C_.D9.88.D9.BE.D8.A7.D8.B1_.D8.AA.D9.86.D8.B8.DB.8C.D9.85_.D8.A7.D8.AA.DB.92_.DA.A9.D8.A7.D8.B1.D9.BE.D9.88.D8.B1.DB.8C.D9.B9"></span>عالمی وپار تنظیم اتے کارپوریٹ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=5" title="حصہ لکھو: عالمی وپار تنظیم اتے کارپوریٹ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اصل وچ عالمی ویاپی پدھر اتے ودھ توں ودھ منافع کماؤن دے لاگوُ <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%B9_%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D9%85%D8%A7%DA%88%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کارپوریٹ ترقی ماڈل (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کارپوریٹ ترقی ماڈل</a> نے ماحولیاتی اتے غریب-امیر دے معاشی پاڑے دا وڈا سنکٹ کھڑھا کر دتا اے۔ بھارت وچ 2017 دوران ہی کل آمدن دا 73 فیصدی حصہ اک فیصدی گھرانیاں کول چلا گیا اے۔ کھیتی کھیتر اتے انحصار لوک اس توں وی بری حالت وچ ہن۔ سمچے ترقی دے ماڈل دی اصلیت جان کے اس دا وکلپ سوچے بناں اکلی کھیتی نوں عام دا طریقہ اپنے-اپنے وچ کامیاب ہونا ممکن نہیں اے۔<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>। بھارت کئی سالاں توں کھیتی باڑی لئی دتی جاندی مدد (سبسڈی) گھٹاؤن جاں اس نوں محدود کرن دا دباء جھلّ رہا اے۔ ایہہ سیماواں ‘کل مدد ماپ’ (ایگریگیٹ میر آف سپورٹ – ایئیمئیسّ) تحت بنھیاں گئیاں ہن۔ کساناں دیاں فصلاں دا گھٹو-گھٹو حمایت ملّ (ایمئیسپی) گھٹاؤن لئی بھارت اتے تاں لوہڑے دا دباء پایا جا رہا اے؛ دوجے بنے امریکہ، کینیڈا اتے یوروپیئن یونین دے ملک جہڑے قومانتری وپار وچ وڈے پدھر تے وچردے ہن، لگاتار اس دباء توں مکت ہن اتے نیماں-اصولاں توں الٹ جا کے وی آپو-اپنے کساناں نوں ہر ممکن مدد مہیا کروا راے ہن۔<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ترقی دا کارپوریٹ ماڈل امیر گھرانیاں دے منافعے لئی ساری دنیا نوں داء اتے لگاؤن لئی تیار اے۔<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ہری_انقلاب_دے_کردار"><span id=".DB.81.D8.B1.DB.8C_.D8.A7.D9.86.D9.82.D9.84.D8.A7.D8.A8_.D8.AF.DB.92_.DA.A9.D8.B1.D8.AF.D8.A7.D8.B1"></span>ہری انقلاب دے کردار</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=6" title="حصہ لکھو: ہری انقلاب دے کردار"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>پنجاب دے کھیتی دے سرمایہ داری ماڈل اتے صفتی طور اُتے <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سنساریکرن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بین القوامیت</a> دیاں پالیسیاں کرکے کھیتی کھیتر نوں دتیاں جان والیاں رعایتاں دا وی خاتمہ ہو گیا اے اتے قومانتری منڈی دے اثر کرکے فصلاں دے واجب بھاء وی ملنے بند ہو گئے جس نال کساناں دے خالص منافعے گھٹ گئے تے اوہ قرضے دے جال وچ پھس گئے۔ <sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>موجودہ ویلے کھیتی باڑی یونیورسٹیاں دی گنتی سینکڑے دے نیڑے ہو گئی اے۔<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فصلی ونّ-سونتا والے معاملے وچ بہت پچھڑ راے ہاں۔ اس دا کارن ایہہ اے کہ سمچا کھیتی مطلب چارا وڈیرے چوکھٹے دا اک حصہ ماتر اے جس وچ کساناں دا بہت گھٹ کنٹرول اے۔<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>کیٹ ناشک زہراں دے بھرے ٹرکاں دے ٹرکّ دھرتی وچ جذب ہو راے ہن۔ اوہ وی اک وار نہیں، سال وچ دو دو وار۔ ایہناں زہراں دا اثر وقتی نہیں ہندا بلکہ بڑا لما سماں رہندا اے۔ کئی سالاں توں وڈی پدھر تے ہو رہی کیڑے مار دوائیاں دی ورتوں نال فصلاں دیاں بیماریاں گھٹن دی بجائے ہور ودھیاں ہن۔ پچھلے ویلے دوران ایہہ ویکھن وچ آیا اے کہ کیڑے مار دوائیاں اتے کیمیائی کھاداں دی ودھ مقدار وچ ورتوں نال فصلاں دے جھاڑ ودھن دی بجائے گھٹ راے ہن۔ سپرپھاسفٹ اتے ڈیئیپی ورگیاں رسانک کھاداں نال یورینیئم جاے تتّ ساڈی مٹی وچ رل راے ہن۔ ایہناں دے ماڑے اثر منکھاں اتے ہور جیواں وچ وی آ راے ہن۔ فصلاں تے حملہ کرن والیاں سنڈیاں کیڑے مکوڑے ٹنڈیاں دیاں فوجاں کئیاں نسلاں تیز توں تیز زہراں ساہویں عاقی ہو رہیاں ہن۔ ایہناں نوں ختم کرن دی ضد وچ ودھیا متر پنچھی اتے ہور مٹی نوں سرکھئت رکھن والے کیڑے پتنگے وی ختم ہو راے ہن<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ودھدیاں_کھیتی_لاگتاں"><span id=".D9.88.D8.AF.DA.BE.D8.AF.DB.8C.D8.A7.DA.BA_.DA.A9.DA.BE.DB.8C.D8.AA.DB.8C_.D9.84.D8.A7.DA.AF.D8.AA.D8.A7.DA.BA"></span>ودھدیاں کھیتی لاگتاں</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=7" title="حصہ لکھو: ودھدیاں کھیتی لاگتاں"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>132 کروڑ دی آبادی والے دیش بھارت وچ کھیتی پیداوار وچ ٹھہرائ آ گیا اے۔ شہریکرن، پون-پانی دے بدلاء اتے پلیت ہو راے ماحول کارن کھیتی پیداوار وچ رکاوٹ آ رہی اے۔ ہوا، پانی، زمین زہریلی اتے پرآلودہ ہو گئی اے۔ کل گھریلو پیداوار وچ کھیتی دی حصیداری گھٹ کے 14 فیصدی رہِ گئی اے۔ اک پاسے کسان فصلاں دی اپج وچ وادھے بارے چنعنصر اے، دوجے پاسے کھیتی پیداوار دی لاگت وچ وادھا ہو رہا اے۔ ڈیزل دے ملّ وچ ہو راے وادھے نے کھیتی لاگت ہور وی مہنگی کر دتی اے۔<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سال 2018 وچ ڈالر دے مقابلے روپئے دی قیمت لگاتار گھٹدے جان دا اثر کسان اتے وی پے رہا اے۔ جھونے توں بعد ترنت بعد ہاڑھی دیاں فصلاں دی بجائی لئی ورتوں وچ آؤن والی ڈیئیپی کھاد دی قیمت وچ 140 روپئے تھیلا مہنگا ہو گیا اے اتے پنجاب دے کساناں سر تقریباً 224 کروڑ روپئے دا ہور بوجھ پین دا خدشہ اے۔ ڈیزل دی قیمت وچ ہو راے بے روک وادھے نے کسان دی پیداوار لاگت وچ وڈا وادھا کیتا اے۔ کھیتی کھیتر وچ سالانہ تقریباً 11 لکھ کلولیٹر ڈیزل دی خپت ہندی اے۔ اس توں علاوہ پچھلے دو سالاں دوران ہی ٹیکس توں مکت کھیتی انپٹس اتے جیئیسٹی لگن نال کیٹنشاک، ندیناشک اتے کھاداں دے بھاء ودھ گئے ہن۔ پیداوار لاگت ودھن اتے آمدن گھٹن کرکے قرضے دے جال وچ پھسدا جا رہا کسان اتے کھیتی اتے انحصار مزدور لگاتار خدکشیاں دے راہ پئے ہوئے ہن۔ مرکز تے راج سرکار دے نیتیگت فیصلے کسان تے کھیت مزدور دے مستقبل نوں عام والے دکھائی نہیں دندے۔ اجیاے موقعے کسان لئی چھوٹا جھٹکا برداشت کرنا وی مشکل نظر آؤندا اے۔<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="قدرتی_آفتاں"><span id=".D9.82.D8.AF.D8.B1.D8.AA.DB.8C_.D8.A2.D9.81.D8.AA.D8.A7.DA.BA"></span>قدرتی آفتاں</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=8" title="حصہ لکھو: قدرتی آفتاں"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>موسمی بدلاء کھیتی نوں بری طرحاں متاثر کردے ہن۔ انت بیجاں، کیمیائی خاداں، کیڑے مار دوائیاں، سنجائی دے نویں پربندھاں تے ترقی یافتہ نوینیاں تکنیکاں تے مشیناں دی ورتوں دے باو جود ساڈے دیس دا انداتا کہاؤن والا کسان اج وی معاشی سنکٹ دے دور وچوں لنگھ رہا اے۔ کئی دہاکے پہلاں ساڈے حکمراناں نے کساناں نوں سوکے، ہڑھاں تے دوجیاں قدرتی آفتاں دی مار توں بچاؤن لئی کھیتی سیکٹر وچ بیمہ سکیم لاگوُ کرن دا اعلان کیتا سی۔ کئی دہاکے بیت جان مگروں وی ایہہ اقرار کاغذاں دا شنگار ہی بنیا ہویا اے۔<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>بے موسمی بارش اتے گڑیاں نال کھلے آسمان ہیٹھ کھڑی فصل نوں بہت نقصان ہندا اے <sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>کساناں دی معاشی سمت بہت خراب ہو جاندی اے۔اوہ اپنے پروار نوں پالن لئی ہر چاراجوئی کردے ہن <sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="غیر_قدرتی_آفتاں"><span id=".D8.BA.DB.8C.D8.B1_.D9.82.D8.AF.D8.B1.D8.AA.DB.8C_.D8.A2.D9.81.D8.AA.D8.A7.DA.BA"></span>غیر قدرتی آفتاں</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=9" title="حصہ لکھو: غیر قدرتی آفتاں"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AC%D9%84%DB%8C" title="بجلی">بجلی</a> دیاں ڈھلیاں تاراں دا آپس وچ ٹکرا کے فصل نوں اگّ لا دینا غیر-قدرتی آفت اے۔ ہر سال ہزاراں ایکڑ کنک اجیہی اگّ دی مار ہیٹھ آؤندی اے ۔<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="سرکاراں_ولوں_کسانی_دی_اندیکھی"><span id=".D8.B3.D8.B1.DA.A9.D8.A7.D8.B1.D8.A7.DA.BA_.D9.88.D9.84.D9.88.DA.BA_.DA.A9.D8.B3.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.AF.DB.8C_.D8.A7.D9.86.D8.AF.DB.8C.DA.A9.DA.BE.DB.8C"></span>سرکاراں ولوں کسانی دی اندیکھی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=10" title="حصہ لکھو: سرکاراں ولوں کسانی دی اندیکھی"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>زمین گرہن بل اتے بے موسمی برسات دے کارن کنک دے جھاڑ وچ کمی کرکے دیش وچ کساناں سر ودھ رہا قرضے دا بوجھ اتے کسان خدکشیاں دا مدعا راشٹر پدھری وچار چرچہ دا موضوع بن چکیا اے۔<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>کسان اپنیاں جنساں ویچن لئی منڈیاںوچ رل راے ہن۔<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>معاشی مندحالی دا شکار ہویا کسان جدوں کتے خدکشی کردا اے تاں ملک دیاں سیاسی پارٹیاں اس نوں مدعا بنا کے اپنیاں روٹیاں سیکن دی کوشش کردیاں ہن اتے نال ہی ایہہ وی کیہا جاندا اے کہ کرسانی دے مدعے اُتے سیاست نہیں ہونی چاہیدی۔ پچھلے کجھ سالاں وچ لکھاں کساناں دیاں کھدکشیاں آزاد بھارت دے متھے اُتے کلنک وانگ ہن | اینے وڈے پیمانے اُتے ہوئیاں کساناں دیاں کھدکشیاں حقیقت وچ اس انتظام ولوں کیتے گئے قتل ہن جو انتظام بڑی تیزی نال دھناڈھ نوں ہور دھناڈھ اتے غریب نوں ہور غریب بنا رہی اے | کھیتی باڑی متعلق غلط سرکاری پالیسیاں کرکے پچھلے کجھ عرصے توں لکھاں دی گنتی وچ چھوٹے کسان اپنی زمین گوا بیٹھے ہن۔ بڑی تیزی نال ایہہ عمل جاری اے۔ بھاجپا اتے کانگرس سمیت اوہ پارٹیاں جو اپنے-اپنے نوں کسان مہربان کہاؤندیاں ہن، 'گلاں دے کڑاہ' بنا-بنا کے کساناں اگے پیش کردیاں رہیاں ہن۔ پر قرضیاں دی مار دے جھمبھے کساناں نوں مندحالی چوں کڈھن لئی کوئی ٹھوس یوجناواں نہیں بنائیاں گئیاں۔ لنگھیاں لوک سبھا چوناں وچ کساناں دی حمایت لین لئی سوامیناتھن رپورٹ لاگوُ کرن دا بھاجپا حمایت کردی رہی، پر چوناں جتن بعد اس نوں وسار دتا گیا۔ سگوں مودی سرکار کسان ورتکنیک زمین حصول ورگے بلّ لیاؤن لئی اڈی-چوٹی دا زور لا رہی اے <sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سیاستداناں دا کم کساناں دیاں سمسیاواں نوں حل کرن دی بجائے اوہناں نوں دوجے دے گل پاؤنا ہو گیا اے۔ <sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرکار کارپوریٹ گھرانیاں دے برے قرضے نوں معاف کرن لئی تاں تیار رہندی اے پر کساناں دی سنکٹ موقعے بانہہ پھڑن لئی تیار نہیں اے۔<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="قرضیاں_دا_جال"><span id=".D9.82.D8.B1.D8.B6.DB.8C.D8.A7.DA.BA_.D8.AF.D8.A7_.D8.AC.D8.A7.D9.84"></span>قرضیاں دا جال</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=11" title="حصہ لکھو: قرضیاں دا جال"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>کساناں نوں معاشی لوڑاں پوریاں کرن لئی قرضے دی لوڑ پیندی اے ۔ ایہہ قرضہ اوہناں نوں سنستھاگت اتے غیر سنستھاگت سروتاں توں ملدا اے۔ غیر سنستھاگت سروتاں توں کساناں نوں دتے قرضے تے بھاری ویاج وصولیا جاندا اے۔<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>کھیتی ہیٹھ رقبہ گھٹ ہو جان اتے قرضیاں دا بوجھ ودھن کرکے کساناں دی حالت نازک ہو گئی اے۔<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>اس وچ کوئی شکّ نہیں کہ نہ صرف پنجاب بلکہ سارے بھارت دی کھیتی اتے کسان گمبھیر سنکٹ وچ پھسے ہوئے ہن اتے تراسدی ایہہ اے کہ ایہہ سنکٹ گھٹن دی بجائے ودھ رہا اے۔ پچھلے تقریباً دو دہاکیاں دوران دیش بھر وچ لکھاں کسان اتے کھیت مزدور آتم ہتیاواں کر چکے ہن اتے ایہہ رجھان رکن دا ناں ہی نہیں لے رہا۔ <sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>اس توں علاوہ لکھاں کسان کھیتی ’چوں باہر جا چکے ہن اتے ہور لکھاں باہر جان دی تاک وچ ہن۔ وڈی گنتی وچ کسان اپنے بچیاں نوں کھیتی وچ نہیں رکھنا چاہندے<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>کئی وار معاون دھندے وی معاشی مندحالی وچوں نکلن دا سہارا نہیں بندے<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پنجاب_دے_کساناں_دی_حالت"><span id=".D9.BE.D9.86.D8.AC.D8.A7.D8.A8_.D8.AF.DB.92_.DA.A9.D8.B3.D8.A7.D9.86.D8.A7.DA.BA_.D8.AF.DB.8C_.D8.AD.D8.A7.D9.84.D8.AA"></span>پنجاب دے کساناں دی حالت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=12" title="حصہ لکھو: پنجاب دے کساناں دی حالت"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خدکشیاں دا ایہہ ورتارا پنجاب دے پینڈو مطلب چارے دی مندی حالت دی بھیانک تصویر اے ۔<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>اج ملک وچ کھیتی گھٹ ترقی در اتے گھٹ آمدن دے چکرویو وچ پھسی ہوئی اے اتے گھاٹے والا دھندا بن رہی اے۔ گھٹ رہا فارم سائیز کساناں دی نگھر رہی معاشی حالت دا مکھ کارن اے۔ ہر پنج سال بعد کیتی جاندی کھیتی باڑی گننا مطابق 2000-01 توں 2010-11 دوران ملک وچ کھیتی جوتاں دی گنتی تقریباً 12 کروڑ توں ودھ کے 14 کروڑ ہو گئی اے جنہاں وچوں 67 فیصدی جوتاں دا اوسطاً سائیز تقریباً اک ایکڑ اے۔ نیشنل سینپل سروے ڈائریکٹوریٹ ولوں اکتر انکڑیاں مطابق، سال 2012–13 دوران کھیتی باڑی تے انحصار پروار دی کل اوسط ماسک آمدن 6426 روپئے اے جس وچوں 3076 روپئے (48 فیصدی) غیر کھیتی زریعاں توں اے اتے جے پنجاب بارے انکڑے دیکھے جان تاں ایہہ آمدن 18059 روپئے اے جس وچوں صرف 1710 روپئے (9.5 فیصدی) غیر کھیتی زریعاں توں اے، مطلب پنجاب وچ پینڈو علاقیاں وچ غیر کھیتی آمدن دے زریعہ بہت زیادہ گھٹ ہن۔<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="خدکشیاں_دے_ورتارے_دا_حل"><span id=".D8.AE.D8.AF.DA.A9.D8.B4.DB.8C.D8.A7.DA.BA_.D8.AF.DB.92_.D9.88.D8.B1.D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.92_.D8.AF.D8.A7_.D8.AD.D9.84"></span>خدکشیاں دے ورتارے دا حل</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=13" title="حصہ لکھو: خدکشیاں دے ورتارے دا حل"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اج جتھے دیش دی کرسانی نوں بچاؤن لئی کھیتی باڑی پالیسیاں وچ وڈے بدلاء کرن دی لوڑ اے، اتھے دیش دے کسان نوں بے بس تے نراش ہو کے آتم-قتل نہ کرن بلکہ کھیتی باڑی متعلق غلط سرکاری پالیسیاں خلاف جدوجہد کرن دی لوڑ اے |ساریاں سیاسی پارٹیاں نوں خدکشیاں بارے اسارو پہنچ اپناؤنی چاہیدی اے۔ آتم قتل انسان اپنی زندگی وچ اکامیاب رہن کرکے مایوسی دی حالت وچ کردا اے۔ اسفلتا نوں سفلتا وچ بدلن لئی حوصلہ، محنت اتے دلیری دی لوڑ ہندی اے۔ زندگی جد وجہد دا نام اے۔ جیکر اسیں ہر مشکل دے حل لئی جد وجہد کراںگے تاں اک نہ اک دن سفلتا زروور ملیگی۔ <sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قدرت_پکھی_معاشی_ترقی_ماڈل"><span id=".D9.82.D8.AF.D8.B1.D8.AA_.D9.BE.DA.A9.DA.BE.DB.8C_.D9.85.D8.B9.D8.A7.D8.B4.DB.8C_.D8.AA.D8.B1.D9.82.DB.8C_.D9.85.D8.A7.DA.88.D9.84"></span>قدرت پکھی معاشی ترقی ماڈل</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=14" title="حصہ لکھو: قدرت پکھی معاشی ترقی ماڈل"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>عامَ لوکاں نوں سوکھا کرن لئی ‘سرمائیدار/کارپوریٹ سماجی ذمہ واری’ دی جگہ ‘سرکاری سماجی ذمہ واری’ دی اہمیت نوں سمجھدے ہوئے ملک وچ لوک اتے قدرت پکھی معاشی ترقی ماڈل نوں عمل وچ لیاؤن دی لوڑ اے۔ اس کم لئی سرمائیدار/کارپوریٹ جگت اتے سیاستداناں دی لوٹو سوچ اپر قابو پاؤن ضروری اے۔ اجیہا عوام دے جمہوری اتے شانتمئی جدوجہداں نال ہی ممکن ہو سکیگا۔<sup id="cite_ref-:0_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="گھٹو_گھٹ_حمایت_ملّ"><span id=".DA.AF.DA.BE.D9.B9.D9.88_.DA.AF.DA.BE.D9.B9_.D8.AD.D9.85.D8.A7.DB.8C.D8.AA_.D9.85.D9.84.D9.91"></span>گھٹو گھٹ حمایت ملّ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=15" title="حصہ لکھو: گھٹو گھٹ حمایت ملّ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ملک دے آزاد ہون توں بعد تقریباً دو دہاکیاں تک کھیتی باڑی جنساں دیاں قیمتاں منڈی ولوں طے کیتیاں جاندیاں رہیاں۔ اس لئی جس ویلے کھیتی باڑی جنساں دا بھرپور پیداوار ہندا تاں منڈی ولوں اوہناں دیاں قیمتاں انیاں ڈیگ دتیاں جاندیاں کہ کسان دی آمدن پہلاں توں گھٹن نال اوہ ہور غریب ہو جاندا۔ پھر 1965 وچ ‘کھیتی باڑی قیمتاں کمیشن’ بنایا گیا۔ ایہہ کمیشن اپنی قائمی توں لے کے ہن تک کھیتی باڑی کھیتر دیاں کجھ مکھ جنساں دیاں گھٹو-گھٹو حمایت قیمتاں دیاں سفارشاں مرکز سرکار نوں کردا اے اتے مرکز سرکار عامَ طور تے ایہناں سفارشاں دے بنیاد اتے قیمتاں طے کردی آئی اے۔ ایہناں قیمتاں دیاں سفارشاں طے کرن وچ صوبہ سرکاراں دی صرف رائے ہی منگی جاندی اے۔ شروع دے کجھ سالاں دوران ملک وچ اناج پدمعنےآں دی بھاری تھڑھ اتے قابو پاؤن لئی مرکز سرکار نے گھٹو-گھٹو حمایت قیمتاں نوں کساناں لئی لااے وند رکھیا پر پچھلے کافی ویلے توں کساناں لئی ایہہ قیمتاں گھاٹے والیاں ہن۔ انج، ایہہ قیمتاں بھاویں کسان پکھی نہیں ہن، پھر وی قیمتاں طے کرن دا عمل، منڈی ولوں کساناں دی کیتی جاندی شریام لٹّ نوں کجھ گھٹ کرن وچ سہائی ہندا آیا اے۔<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مرکز سرکار ہن تک کنک تے دھان دی ہی مکھ طور اُتے سرکاری گھٹو-گھٹو حمایت ملّ اُتے خرید کردی آ رہی اے۔ ایہناں دوہاں فصلاں دی سرکاری خرید صرف ستّ راجاں تک ہی محدود اے۔ دیس دے باقی راجاں وچ سرکاری خرید دا پربندھ نہ ہون کارن کساناں نوں سرکار ولوں ایلانی گھٹّ-گھٹ حمایت قیمت حاصل نہیں ہندی۔ دھان دی فصل توں علاوہ ساؤنی دیاں باقی فصلاں دے گھٹو-گھٹو حمایت ملّ دا سرکار ولوں اعلان تاں کیتا جاندا اے، پر خرید دی انتظام نہ ہون کر کے کساناں نوں حمایت ملّ توں کتے گھٹ قیمت اُتے نجی وپاریاں نوں اپنا مال ویچنا پیندا اے۔ سرکاری خرید دے جہڑے انکڑے حاصل ہوئے ہن، اوہناں توں ایہہ گل ساہمنے آئی اے کہ دھان پیدا کرن والے کل چھبی کروڑ تیہہ لکھ کساناں وچوں ستّ فیصدی نوں ہی سرکاری طور اُتے اعلانیاں لااے وند قیمتاں حاصل ہندیاں ہن، باقی دے تقریباً اسی فیصدی کسان ایہناں قیمتاں توں وانجھے رہِ جاندے ہن۔<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>عامَ طور تے ایہہ قیمتاں راج کر رہی پارٹی اپنیاں ووٹاں دا دھیان رکھ کے ایلاندیاں ہن۔<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>گھٹو گھٹ حمایت ملّ دی سفارش کھیتی باڑی لاگتاں تے قیمتاں بارے کمیشن سیئیسیپی کردا اے۔ پیداواری لاگتاں طے کرن دے کمیشن دے تن وکھو وکھرے فارمولے ہن: اے2 (اصل وچ ہوئے خرچے)؛ اے2+ایپھئیلّ (اصل وچ ہوئے خرچے + پروار دی کرت دی قیمت) اتے سی2 (مکمل لاگت + زمین دا ٹھیکہ + پونجی دا ویاج)۔ سوامیناتھن کمیشن دی رپورٹ وچ پیداوار دی مکمل لاگت مطلب سی2 توں 50 فیصد زیادہ حمایت ملّ دین دی سفارش کیتی گئی سی۔ کسان وی ایہی منگ راے ہن، پر سرکار اے2+ایپھئیلّ لاگت (جو سی2 توں کتے گھٹ بیٹھدی اے) دے حساب نال ایمئیسپی طے کردی اے۔<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="کھدکشیاں_دے_ورتارے_دا_مطالعہ"><span id=".DA.A9.DA.BE.D8.AF.DA.A9.D8.B4.DB.8C.D8.A7.DA.BA_.D8.AF.DB.92_.D9.88.D8.B1.D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.92_.D8.AF.D8.A7_.D9.85.D8.B7.D8.A7.D9.84.D8.B9.DB.81"></span>کھدکشیاں دے ورتارے دا مطالعہ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=16" title="حصہ لکھو: کھدکشیاں دے ورتارے دا مطالعہ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>کھیتی اتے کسانی سنکٹ متعلق کیتے گئے کھوج مطالعہ ایہہ حقیقت ساہمنے لیاؤندے ہن کہ پنجاب دے تقریباً سارے نمن کسان، کھیت مزدور اتے پینڈو چھوٹے کاریگر قرضے اتے غریبی وچ جمدے ہن، قرضے اتے غریبی وچ اوکھی دن-کٹی کردے ہن اتے آؤن والیاں پیڑھیاں لئی قرضے دی تکنیک ہوئی پنڈ اتے گھور غریبی چھڈّ کے تنگیاں-ترشیاں والی موت مر جاندے ہن۔<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سمچے ترقی دے ماڈل دی اصلیت جان کے اس دا وکلپ سوچے بناں اکلی کھیتی نوں عام دا طریقہ اپنے-اپنے وچ کامیاب ہونا ممکن نہیں اے۔ پچھلے دنیں پنجاب دا دورہ کرکے گئے صحافی پی۔سائینناتھ دا کہنا اے کہ ایہہ کھیتی اتے کسانی دا سنکٹ نہیں بلکہ رہتل دا سنکٹ اے۔ سماج وچوں دیالوپن، ہمدردی، سبھ نوں نال لے کے چلن والی سماجی سوجھ اتے بھاونا ختم ہو کے صرف منافعے دی ہوس اتے نجیواد بھارو ہو چکا اے۔<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="کساناں_دے_جدوجہد"><span id=".DA.A9.D8.B3.D8.A7.D9.86.D8.A7.DA.BA_.D8.AF.DB.92_.D8.AC.D8.AF.D9.88.D8.AC.DB.81.D8.AF"></span>کساناں دے جدوجہد</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=17" title="حصہ لکھو: کساناں دے جدوجہد"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>لمبے ویلے توں کساناں دے دھکھدے غصے دا لاواں <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DA%BE_%D9%BE%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="مدھ پردیش">مدھ پردیش</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D9%B9%D8%B1" title="مہاراشٹر">مہاراشٹر</a> اتے ہور راجاں وچ فٹ ہی پیا۔ ایہہ لاواں بھارتی حکمراناں دیاں چراں دیاں <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="کسان">کسان</a> دوکھی پالیسیاں دا سٹہ اے۔ برطانوی حکومت ویلے کسان قرضے وچ جمدا، قرضے وچ پلدا اتے قرضہ سر چھڈّ کے مر جاندا سی۔ 1947 توں بعد وی اوہی پالیسیاں جاری رہیاں۔ مودی نے 2022 تک کساناں دے ‘اچھے دناں لئی’ اوہناں دی آمدن دگنی کرن اتے سوامیناتھن رپورٹ نوں لاگوُ کرن دے وعدے کیتے سن۔ پر اس دے تن سالاں وچ نہ قرضے دی پنڈ ہولی ہوئی، نہ خدکشیاں رکیاں، نہ فصلاں دا واجب ملّ ملیا، نہ بھارت وچ فصلاں دے صحیح منڈیکرن دا پربندھ ہویا اتے نہ ہی سوامیناتھن رپورٹ لاگوُ ہوئی۔ بھاجپا راج دے تن سالاں دوران کسان خدکشیاں وچ 42 فیصدی دا وادھا ہویا اتے قرضہ ہور ودھ گیا۔ </p><p>مدھ پردیش دے نوجوان کساناں نے بھاجپا سرکار دی مغروری دیکھ کے اس نال کرڑے ہتھ کرن دی تیاری کرکے اک جون نوں اوہناں سر قرضہ پوری طرحاں معاف کرن، سوامیناتھن کمیٹی دیاں سفارشاں مطابق فصلاں دے لاگت ملّ دا 50 فیصدی منافع دین، کھیتی لئی بناں ویاج قرضہ اتے کساناں نوں پینشن سکیم دین، کنک اتے جھونے دی سرکاری خرید کرن، کارپوریٹ گھرانیاں نوں کوڈیاں دے بھاء زمیناں ویچنا بند کراؤن اتے دودھ دا ریٹ ودھاؤن دیاں منگاں لے کے تحریک شروع کر دتا۔ 4 جون نوں کساناں اتے پولیس وچکار ٹکرا ہون نال چھ پولیس والے زخمی ہو گئے۔ بھارتی مزدور سنگھ نے شوراج سنگھ چوہان نوں مل کے تحریک ادھ وچالؤں واپس لے لیا۔ پر دوجیاں کسان یونیناں نے تحریک جاری رکھ کے جدوجہد نوں ہور تیز کر دتا اتے کساناں نے ٹریکٹراں آدی نال 20 کلومیٹر لمبا ریلی مارچ کیتا۔ دوجے دن ہائیوے جام کرکے روس ریلی کردے ہوئے کساناں نوں پولیس نے پہلاں پانی توپاں نال کھدیڑن دی کوشش کیتی اتے پھر اوہناں اپر گولیاں ورھا دتیاں۔ اس نال چھ نوجوان کسان مارے گئے اتے دو زخمی ہو گئے۔ اس توں کسان تحریک ہور تیز ہو گیا۔ چوہان سرکار نے تحریک نوں ٹھنڈھا کرن لئی مارے گئے کساناں دے وارساں نوں اک اک کروڑ روپئے دین دا اعلان کیتا۔ گولی کانڈ بعد راجویاپی بند دے سدے نے تحریک نوں ہور مکمل بنا دتا۔ مندسور، اندور، سیہور، دیواس، نیمچ، کھڑگون، دھار، اتے اجین تک تحریک پھیلن کارن سرکار بھیئبھیت ہو گئی۔ </p><p>ادھر مہاراشٹر وچ وی کسان باغی ہو گئے۔ یوپی سرکار ولوں 36,359 کروڑ روپئے معاف کرنے مہاراشٹر دے کساناں وچ وی اک وڈا مدعا بن گیا۔ اتھے وی کساناں دی بری حالت اے ۔ راج وچ 2014 وچ 2,568 اتے 2015 وچ 3030 کساناں نے خدکشیاں کیتیاں۔ مراٹھواڑا وچ دو سال سوکا پین، گنے دی فصل خراب ہون اتے قیمتاں وچ گراوٹ آؤن کرکے کساناں سر قرضے دا بوجھ چڑھ گیا۔ اتھے کساناں نے دو جون توں ہڑتال کرکے دودھ، پھل، شبزیاں اتے ہور کھیتی وستاں شہراں وچ جانو روکن لئی گلیاں، تھوک منڈیاں اتے ہائیوے بند کر دتے۔ کساناں دے تحریک دے ودھدے دباء کارن وزیر اعلیٰ دیویندر پھڑنویس نوں چھوٹے اتے سیمانت کساناں دا قرضہ معاف کرن دا اعلان کرنا پیا۔ اس تحریک نے کئی نوینیاں پرتاں پائیاں ہن۔ روائتی کسان جتھیبندیاں دے سڑکاں اتے ریلاں جام کرن آدی دی تھاں تے ایہناں نوجوان کساناں ولوں ہڑتال دا سدا دینا، سوشل میڈیا دی ورتوں راہیں کسانی نوں لامبند کرنا، بھگوینکرن دے ماحول دے باو جود دھرم، جات-پات، تنگ قوم واد اتے بھاجپا ولوں بھڑکائے جان والے بھارتی شاونواد توں نرلیپ رہنا، اس تحریک دیاں خاص گلاں ہن۔ دیش بھر وچ کساناں دیاں بہہتیاں منگاں جویں کھیتی جنساں دے ودھ ملّ لین، سوامیناتھن کمیشن دیاں سفارشاں لاگوُ کراؤن، پینشن دین، میڈیکل اتے ہور سہولتاں بارے سانجھیاں ہون کرکے اس تحریک نے کساناں دی دیش ویاپی حمایت جتی۔ بھارتی کسان مہانسنگھ دیاں 62, پنجاب دیاں اٹھ، تامل ناڈو، راجستھان، گجرات، ہریانہ آدی راجاں دیاں کسان جتھیبندیاں ولوں اس تحریک دی پرزور حمایت نے اس تحریک نوں دیش ویاپی بنا دتا۔ نوجوان کسان آگوآں دا اس تحریک وچ موہری رول ہونا اس تحریک دی اک ہور نویں پرت اے۔ ایہہ تحریک سرکاراں لئی اک چتاونی وی اے کہ جیکر اوہناں نے کسان ورتکنیک پالیسیاں جاری رکھیاں تاں آؤن والا سماں اس موجودہ انتظام لئی اک گمبھیر چیلنج سدھ ہوئےگا۔<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="سرکاراں_ولوں_خدکشیاں_روکن_لئی_چکے_قدم"><span id=".D8.B3.D8.B1.DA.A9.D8.A7.D8.B1.D8.A7.DA.BA_.D9.88.D9.84.D9.88.DA.BA_.D8.AE.D8.AF.DA.A9.D8.B4.DB.8C.D8.A7.DA.BA_.D8.B1.D9.88.DA.A9.D9.86_.D9.84.D8.A6.DB.8C_.DA.86.DA.A9.DB.92_.D9.82.D8.AF.D9.85"></span>سرکاراں ولوں خدکشیاں روکن لئی چکے قدم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=18" title="حصہ لکھو: سرکاراں ولوں خدکشیاں روکن لئی چکے قدم"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>کئی وار سرکار چون وعدے پورے کرن لئی کساناں دی قرضہ معافی ورگے قدم وی چکدی اے۔<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حوالے"><span id=".D8.AD.D9.88.D8.A7.D9.84.DB.92"></span>حوالے</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&section=19" title="حصہ لکھو: حوالے"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist references-small" style="{{# گزینه: | small= font-size:small; | below= font-size:smaller; }}"> <ol class="references"> <li id="cite_note-ncrb2012-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ncrb2012_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text">National Crime Reports Bureau, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ncrb.nic.in/StatPublications/ADSI/ADSI2014/adsi-2014%20full%20report.pdf">ADSI Report Annual – 2014</a> Government of India, p. 242, table 2.11</span> </li> <li id="cite_note-allindiancrb-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-allindiancrb_2-0">۲.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-allindiancrb_2-1">۲.۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://timesofindia.indiatimes.com/india/NDA-UPA-failed-to-curb-farmer-suicides/articleshow/39501676.cms">«NDA, UPA failed to curb farmer suicides»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=NDA%2C+UPA+failed+to+curb+farmer+suicides&rft_id=http%3A%2F%2Ftimesofindia.indiatimes.com%2Findia%2FNDA-UPA-failed-to-curb-farmer-suicides%2Farticleshow%2F39501676.cms&rfr_id=info%3Asid%2Fpnb.wikipedia.org%3A%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r674772">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AE%E0%A9%8B%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6/">مودی دا کساناں نال سنواد</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AE%E0%A9%8B%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AE%E0%A9%8B%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C+%D8%AF%D8%A7+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D9%86%D8%A7%D9%84+%D8%B3%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%25AE%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B2-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A6%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-:0-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_4-0">۴.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_4-1">۴.۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFڈاکٹر۔_علم_سنگھ۲۰۱۸">ڈاکٹر۔ علم سنگھ (2018-09-24). "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%9C%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%97%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A-%E0%A8%B5%E0%A9%80-%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B0/">سماجی پررفتار وچ وی بھارت پچھڑیا - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%9C%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%97%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A-%E0%A8%B5%E0%A9%80-%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B0/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%9C%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%97%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A-%E0%A8%B5%E0%A9%80-%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B0/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%AC%DB%8C+%D9%BE%D8%B1%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1+%D9%88%DA%86+%D9%88%DB%8C+%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%BE%DA%86%DA%BE%DA%91%DB%8C%D8%A7+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.aulast=%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1%DB%94+%D8%B9%D9%84%D9%85+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.au=%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1%DB%94+%D8%B9%D9%84%D9%85+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.date=2018-09-24&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F09%2F%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%259C%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595-%25E0%25A8%25AA%25E0%25A9%258D%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%2597%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%259A-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25AD%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFیادو">یادو, یوگندر. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A9%82%E0%A9%B0-%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%87-%E0%A8%B8/">کساناں نوں راہتاں بارے سوال کیوں ؟</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A9%82%E0%A9%B0-%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%87-%E0%A8%B8/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A9%82%E0%A9%B0-%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%87-%E0%A8%B8/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D9%86%D9%88%DA%BA+%D8%B1%D8%A7%DB%81%D8%AA%D8%A7%DA%BA+%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%92+%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84+%DA%A9%DB%8C%D9%88%DA%BA+%D8%9F&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft.aulast=%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%88&rft.aufirst=%DB%8C%D9%88%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%B1&rft.au=%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%88%2C+%DB%8C%D9%88%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%B1&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2582%25E0%25A9%25B0-%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B9%25E0%25A8%25A4%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25AC%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25B8%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-bbc.com-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bbc.com_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/world-asia-india-28205741">«Have India's farm suicides really declined?»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Have+India%27s+farm+suicides+really+declined%3F&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fnews%2Fworld-asia-india-28205741&rfr_id=info%3Asid%2Fpnb.wikipedia.org%3A%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r674772"></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150226020147/http://ncrb.gov.in/adsi2013/table-2.11.pdf">«Profile of suicide victims categorised by profession – 2013»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ncrb.gov.in/adsi2013/table-2.11.pdf">اصلی</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> در 26 فروری 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Profile+of+suicide+victims+categorised+by+profession+%E2%80%93+2013&rft_id=http%3A%2F%2Fncrb.gov.in%2Fadsi2013%2Ftable-2.11.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fpnb.wikipedia.org%3A%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">تاریخ وارد شده در <code class="cs1-code">|archivedate=</code> را بررسی کنید (<a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="راهنما:خطاهای سانچہی یادکرد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کمک</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r674772"></span> </li> <li id="cite_note-frequency-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-frequency_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tribuneindia.com/2008/20081215/main6.htm">«46 farmers commit suicide every day in India: Research»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=46+farmers+commit+suicide+every+day+in+India%3A+Research&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tribuneindia.com%2F2008%2F20081215%2Fmain6.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fpnb.wikipedia.org%3A%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r674772"></span> </li> <li id="cite_note-catanach-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-catanach_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text">I.J. Catanach (1971)، Rural Credit in Western India, 1875–1930, University of California Press, <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%84_%D8%B3%D9%B9%DB%8C%D9%86%DA%88%D8%B1%DA%88_%D8%A8%DA%A9_%D9%86%D9%85%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="انٹرنیشنل سٹینڈرڈ بک نمبر">ISBN</a> [[Special:BookSources/<span lang="ur">978-0520015951</span>، pp. 10–55</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Laxman Satya (1998)، Colonial Encroachment and Popular Resistance: Land Survey and Settlement Operations in Berar: 1860–1877, Agricultural History, vol 72, no 1, pp. 55–76</span> </li> <li id="cite_note-dara-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-dara_11-0">۱۱.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-dara_11-1">۱۱.۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-dara_11-2">۱۱.۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/papersproceeding00bomb#page/n1/mode/2up">Deccan Agriculturists’ Relief Act, XVII of 1879</a> Government Central Press, Bombay (1882)</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Kranton and Swamy (1999)، The hazards of piecemeal reform: British civil courts and the credit market in colonial India, Journal of Development Economics, Vol. 58, pp. 1–28</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Chaudhary and Swamy (2014)، <a rel="nofollow" class="external text" href="http://economics.yale.edu/sites/default/files/anand.pdf">Protecting the Borrower: An Experiment in Colonial India</a>، Yale University</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Mike Davis (2001)، Late Victorian Holocausts, El Niño Famines and the Making of the Third World, Verso, <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%84_%D8%B3%D9%B9%DB%8C%D9%86%DA%88%D8%B1%DA%88_%D8%A8%DA%A9_%D9%86%D9%85%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="انٹرنیشنل سٹینڈرڈ بک نمبر">ISBN</a> [[Special:BookSources/<span lang="ur">1-85984-739-0</span>، Chapter 1</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">BM Bhatia (1963)، Famines in India 1850–1945, Asia Publishing House, London, <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%84_%D8%B3%D9%B9%DB%8C%D9%86%DA%88%D8%B1%DA%88_%D8%A8%DA%A9_%D9%86%D9%85%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="انٹرنیشنل سٹینڈرڈ بک نمبر">ISBN</a> [[Special:BookSources/<span lang="ur">978-0210338544</span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Tim Dyson (1991)، "On the Demography of South Asian Famines: Part I"، Population Studies, volume 45, no. 1, pp. 5–25</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Ajit Ghose (1982)، Food Supply and Starvation: A Study of Famines with Reference to the Indian Subcontinent, Oxford Economic Papers, vol. 34, issue 2, pp. 368–389</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Ganapathi, M. N. and Venkoba Rao, A. (1966)، A study of suicide in Madurai, Journal of Indian Medical Association, vol. 46, pp. 18–23</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Nandi et al (1979)، <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.indianjpsychiatry.org/temp/IndianJPsychiatry213251-3897191_104931.pdf">"Is suicide preventable by restricting the availability of lethal agents? - A rural survey of West Bengal"</a><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:Dead_link&action=edit&redlink=1" class="new" title="سانچہ:Dead link (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سانچہ:Dead link</a>، Indian Journal of Psychiatry, vol. 21, pp. 251–255</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Hegde RS (1980)، Suicide in rural community, Indian Journal of Psychiatry, vol. 22, pp. 368–370</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Ratna Reddy (1993)، New technology in agriculture and changing size-productivity relationships: a study of Andhra Pradesh, Indian Journal of Agricultural Economics, 48(4)، pp. 633–648</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">P.، Sainath, Everybody Loves a Good Drought: Stories from India's Poorest Districts, Penguin Books, <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%84_%D8%B3%D9%B9%DB%8C%D9%86%DA%88%D8%B1%DA%88_%D8%A8%DA%A9_%D9%86%D9%85%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="انٹرنیشنل سٹینڈرڈ بک نمبر">ISBN</a> [[Special:BookSources/<span lang="ur">0-14-025984-8</span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFWaldman">Waldman, Amy (6 جون 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2004/06/06/world/debts-and-drought-drive-india-s-farmers-to-despair.html">"Debts and Drought Drive India's Farmers to Despair"</a>. <a href="/w/index.php?title=New_York_Times&action=edit&redlink=1" class="new" title="New York Times (صفحہ مَوجود نہیں اے)">New York Times</a><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.nytimes.com/2004/06/06/world/debts-and-drought-drive-india-s-farmers-to-despair.html">https://www.nytimes.com/2004/06/06/world/debts-and-drought-drive-india-s-farmers-to-despair.html</a></span><span class="reference-accessdate">. Retrieved on <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl">2 مئی 2010.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Debts+and+Drought+Drive+India%27s+Farmers+to+Despair&rft.atitle=&rft.aulast=Waldman&rft.aufirst=Amy&rft.au=Waldman%2C+Amy&rft.date=6+%D8%AC%D9%88%D9%86+2004&rft.pub=%5B%5BNew+York+Times%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2004%2F06%2F06%2Fworld%2Fdebts-and-drought-drive-india-s-farmers-to-despair.html&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></div></span></cite></span></li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFHuggler">Huggler, Justin (2 جولائی 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.independent.co.uk/news/world/asia/india-acts-over-suicide-crisis-on-farms-551762.html">"India acts over suicide crisis on farms"</a>. London: <a href="/w/index.php?title=The_Independent&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Independent (صفحہ مَوجود نہیں اے)">The Independent</a><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.independent.co.uk/news/world/asia/india-acts-over-suicide-crisis-on-farms-551762.html">https://www.independent.co.uk/news/world/asia/india-acts-over-suicide-crisis-on-farms-551762.html</a></span><span class="reference-accessdate">. Retrieved on <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl">2 مئی 2010.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=India+acts+over+suicide+crisis+on+farms&rft.atitle=&rft.aulast=Huggler&rft.aufirst=Justin&rft.au=Huggler%2C+Justin&rft.date=2+%D8%AC%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C+2004&rft.place=London&rft.pub=%5B%5BThe+Independent%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.independent.co.uk%2Fnews%2Fworld%2Fasia%2Findia-acts-over-suicide-crisis-on-farms-551762.html&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></div></span></cite></span></li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%B8%E0%A8%B0%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A1/">کسان، سرکار اتے ترقی ماڈل - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-09-19<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%B8%E0%A8%B0%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A1/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%B8%E0%A8%B0%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A1/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%8C+%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%B1+%D8%A7%D8%AA%DB%92+%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C+%D9%85%D8%A7%DA%88%D9%84+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-09-19&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F09%2F%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0-%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B8-%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A1%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9A%E0%A8%BE%E0%A8%87%E0%A8%A4-%E0%A8%AE%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%B0%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8/">پنچائت وزیر دی کساناں نوں دھمکی - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-10-05<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9A%E0%A8%BE%E0%A8%87%E0%A8%A4-%E0%A8%AE%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%B0%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%AA%E0%A9%B0%E0%A8%9A%E0%A8%BE%E0%A8%87%E0%A8%A4-%E0%A8%AE%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%B0%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D9%BE%D9%86%DA%86%D8%A7%D8%A6%D8%AA+%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1+%D8%AF%DB%8C+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D9%86%D9%88%DA%BA+%D8%AF%DA%BE%D9%85%DA%A9%DB%8C+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-10-05&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F10%2F%25E0%25A8%25AA%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%259A%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2587%25E0%25A8%25A4-%25E0%25A8%25AE%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25A4%25E0%25A8%25B0%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A8%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A9%9E%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%85-%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%87-%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82-%E0%A8%B8%E0%A8%95%E0%A9%80/">فصلاں دے بھاء بارے نویں سکیم اتے کسان - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-09-23<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A9%9E%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%85-%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%87-%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82-%E0%A8%B8%E0%A8%95%E0%A9%80/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A9%9E%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%85-%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%87-%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82-%E0%A8%B8%E0%A8%95%E0%A9%80/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D9%81%D8%B5%D9%84%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%92+%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%A1+%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%92+%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA+%D8%B3%DA%A9%DB%8C%D9%85+%D8%A7%D8%AA%DB%92+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-09-23&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F09%2F%25E0%25A9%259E%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25AD%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2585-%25E0%25A8%25AC%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25B5%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%2595%25E0%25A9%2580%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۰">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://satdeepgillrachna.wordpress.com/2010/07/28/%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%A4-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A-%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F-%E0%A8%A1/">بھارت وچ کھیتی باڑی سنکٹ – ڈاکٹر۔ کرپاشنکر</a>" (in en-US). <i>مکھ دھارا مُخ دھارا Mukh Dhara</i>. 2010-07-28<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://satdeepgillrachna.wordpress.com/2010/07/28/%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%A4-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A-%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F-%E0%A8%A1/">https://satdeepgillrachna.wordpress.com/2010/07/28/%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%A4-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A-%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F-%E0%A8%A1/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%DA%91%DB%8C+%D8%B3%D9%86%DA%A9%D9%B9+%E2%80%93+%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1%DB%94+%DA%A9%D8%B1%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D9%86%DA%A9%D8%B1&rft.jtitle=%D9%85%DA%A9%DA%BE+%D8%AF%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7+%D9%85%D9%8F%D8%AE+%D8%AF%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7+Mukh+Dhara&rft.date=2010-07-28&rft_id=https%3A%2F%2Fsatdeepgillrachna.wordpress.com%2F2010%2F07%2F28%2F%25E0%25A8%25AD%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25A4-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%259A-%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25AC%25E0%25A8%25BE%25E0%25A9%259C%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%259F-%25E0%25A8%25A1%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9D%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%BE-%E0%A8%9A%E0%A9%81%E0%A9%B1/">کھیتی وبھنتا دا جھنڈا چکن والے کساناں دی سرکار نے ‘پٹھّ’ لوائی - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-11-04<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9D%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%BE-%E0%A8%9A%E0%A9%81%E0%A9%B1/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9D%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%BE-%E0%A8%9A%E0%A9%81%E0%A9%B1/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D9%88%D8%A8%DA%BE%D9%86%D8%AA%D8%A7+%D8%AF%D8%A7+%D8%AC%DA%BE%D9%86%DA%88%D8%A7+%DA%86%DA%A9%D9%86+%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%92+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%8C+%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%B1+%D9%86%DB%92+%E2%80%98%D9%BE%D9%B9%DA%BE%D9%91%E2%80%99+%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-11-04&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F11%2F%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25AD%25E0%25A8%25BF%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25A4%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%259D%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25A1%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%259A%25E0%25A9%2581%25E0%25A9%25B1%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFہمیر_سنگھ">ہمیر سنگھ. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A7%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A8%9B%E0%A8%AE/">پرشاسنک سدھاراں دی لچھمن ریکھا توں اگے نہیں ودھ سکی کسان پالیسی</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A7%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A8%9B%E0%A8%AE/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A7%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A8%9B%E0%A8%AE/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D9%BE%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%B3%D9%86%DA%A9+%D8%B3%D8%AF%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%8C+%D9%84%DA%86%DA%BE%D9%85%D9%86+%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DA%BE%D8%A7+%D8%AA%D9%88%DA%BA+%D8%A7%DA%AF%DB%92+%D9%86%DB%81%DB%8C%DA%BA+%D9%88%D8%AF%DA%BE+%D8%B3%DA%A9%DB%8C+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D9%BE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft.aulast=%DB%81%D9%85%DB%8C%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.au=%DB%81%D9%85%DB%8C%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%25AA%25E0%25A9%258D%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25B6%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%2581%25E0%25A8%25A7%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%259B%25E0%25A8%25AE%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFدیوندر_شرما۲۰۱۸">دیوندر شرما (2018-08-21). "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A8%AC%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%A1%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%A4/">کھیتی سبسڈیاں اتے ترقی یافتہ ملکاں دی داداگری</a>" (in en-US). <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A8%AC%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%A1%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%A4/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A8%AC%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%A1%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%A4/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D8%B3%D8%A8%D8%B3%DA%88%DB%8C%D8%A7%DA%BA+%D8%A7%D8%AA%DB%92+%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C+%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%DB%81+%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%B1%DB%8C&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft.aulast=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B1+%D8%B4%D8%B1%D9%85%D8%A7&rft.au=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B1+%D8%B4%D8%B1%D9%85%D8%A7&rft.date=2018-08-21&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F08%2F%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25AC%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25A1%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%2586%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25A4%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFہمیر_سنگھ۲۰۱۸">ہمیر سنگھ (2018-09-20). "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%AE%E0%A8%A8-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%AF%E0%A9%81%E0%A8%95%E0%A8%A4-%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%B6%E0%A8%9F%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%A4/">دنیا امن، اقوام متحدہ اتے اج دی سیاست - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%AE%E0%A8%A8-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%AF%E0%A9%81%E0%A8%95%E0%A8%A4-%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%B6%E0%A8%9F%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%A4/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%AE%E0%A8%A8-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%AF%E0%A9%81%E0%A8%95%E0%A8%A4-%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%B6%E0%A8%9F%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%A4/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7+%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%8C+%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85+%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%DB%81+%D8%A7%D8%AA%DB%92+%D8%A7%D8%AC+%D8%AF%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.aulast=%DB%81%D9%85%DB%8C%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.au=%DB%81%D9%85%DB%8C%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.date=2018-09-20&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F09%2F%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0-%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25A8-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25AF%25E0%25A9%2581%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25A4-%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B6%25E0%25A8%259F%25E0%25A8%25B0-%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25A4%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">پنجاب وچ کسان خدکشیاں دا ورتارا - ڈاکٹر۔ سکھ پال سنگھ<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.mediapunjab.com/composition?id=99">[۱]</a></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/04/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%96%E0%A8%BF%E0%A8%86-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AE%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%B0%E0%A8%BE/">کھیتی باڑی سکھیا دے میاراں نال سمجھوتاں خطرناک</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/04/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%96%E0%A8%BF%E0%A8%86-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AE%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%B0%E0%A8%BE/">http://punjabitribuneonline.com/2018/04/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%96%E0%A8%BF%E0%A8%86-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AE%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%B0%E0%A8%BE/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%DA%91%DB%8C+%D8%B3%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%A7+%D8%AF%DB%92+%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%BA+%D9%86%D8%A7%D9%84+%D8%B3%D9%85%D8%AC%DA%BE%D9%88%D8%AA%D8%A7%DA%BA+%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D9%86%D8%A7%DA%A9&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F04%2F%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25AC%25E0%25A8%25BE%25E0%25A9%259C%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BF%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%2596%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2586-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2586%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25BE%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%9D%E0%A9%8B%E0%A8%A8%E0%A9%87-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A9%81%E0%A8%86%E0%A8%88-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A9%8B%E0%A8%B2%E0%A8%A8/">جھونے دی لوائی، کسان تحریک اتے سرکار دی پہنچ</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%9D%E0%A9%8B%E0%A8%A8%E0%A9%87-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A9%81%E0%A8%86%E0%A8%88-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A9%8B%E0%A8%B2%E0%A8%A8/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%9D%E0%A9%8B%E0%A8%A8%E0%A9%87-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A9%81%E0%A8%86%E0%A8%88-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A9%8B%E0%A8%B2%E0%A8%A8/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%AC%DA%BE%D9%88%D9%86%DB%92+%D8%AF%DB%8C+%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%8C+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9+%D8%A7%D8%AA%DB%92+%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%DB%8C+%D9%BE%DB%81%D9%86%DA%86&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%259D%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B2%25E0%25A9%2581%25E0%25A8%2586%25E0%25A8%2588-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8-%25E0%25A8%2585%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%25A8%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFگرچرن_سنگھ_نورپور۲۰۱۸">گرچرن سنگھ نورپور (2018-09-26). "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%85%E0%A8%9C%E0%A9%8B%E0%A8%95%E0%A8%BE-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A1%E0%A8%B2-%E0%A8%AE%E0%A8%A8%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96-%E0%A8%B2%E0%A8%88/">اجوکا ترقی ماڈل انسان لئی گھاتک - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%85%E0%A8%9C%E0%A9%8B%E0%A8%95%E0%A8%BE-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A1%E0%A8%B2-%E0%A8%AE%E0%A8%A8%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96-%E0%A8%B2%E0%A8%88/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%85%E0%A8%9C%E0%A9%8B%E0%A8%95%E0%A8%BE-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A1%E0%A8%B2-%E0%A8%AE%E0%A8%A8%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96-%E0%A8%B2%E0%A8%88/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%A7%D8%AC%D9%88%DA%A9%D8%A7+%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C+%D9%85%D8%A7%DA%88%D9%84+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D9%84%D8%A6%DB%8C+%DA%AF%DA%BE%D8%A7%D8%AA%DA%A9+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.aulast=%DA%AF%D8%B1%DA%86%D8%B1%D9%86+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE+%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B1&rft.au=%DA%AF%D8%B1%DA%86%D8%B1%D9%86+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE+%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B1&rft.date=2018-09-26&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F09%2F%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%259C%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B8-%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A1%25E0%25A8%25B2-%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2581%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%2596-%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%2588%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sarokar.ca/2015-04-08-03-15-11/2015-05-04-23-41-51/1256-2018-06-04-16-06-40">«کھیتی سنکٹ تے وچار-چرچار لئی پارلیمنٹ دا خاص اجلاس کیوں نہیں؟ --- گرمیت پلاہی - sarokar.ca»</a>. <i>www.sarokar.ca</i> (به English)<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۸-۰۹-۲۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.sarokar.ca&rft.atitle=%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D8%B3%D9%86%DA%A9%D9%B9+%D8%AA%DB%92+%D9%88%DA%86%D8%A7%D8%B1-%DA%86%D8%B1%DA%86%D8%A7%D8%B1+%D9%84%D8%A6%DB%8C+%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%85%D9%86%D9%B9+%D8%AF%D8%A7+%D8%AE%D8%A7%D8%B5+%D8%A7%D8%AC%D9%84%D8%A7%D8%B3+%DA%A9%DB%8C%D9%88%DA%BA+%D9%86%DB%81%DB%8C%DA%BA%D8%9F+---+%DA%AF%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D9%BE%D9%84%D8%A7%DB%81%DB%8C+-+sarokar.ca&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sarokar.ca%2F2015-04-08-03-15-11%2F2015-05-04-23-41-51%2F1256-2018-06-04-16-06-40&rfr_id=info%3Asid%2Fpnb.wikipedia.org%3A%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r674772"></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%89%E0%A9%B1%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B9%E0%A9%8B%E0%A8%B0-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%B0/">کساناں اتے ہور مار - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-10-21<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%89%E0%A9%B1%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B9%E0%A9%8B%E0%A8%B0-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%B0/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%89%E0%A9%B1%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B9%E0%A9%8B%E0%A8%B0-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%B0/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D8%A7%D8%AA%DB%92+%DB%81%D9%88%D8%B1+%D9%85%D8%A7%D8%B1+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-10-21&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F10%2F%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%2589%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25B9%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25B0-%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">بربادی کنڈھے پجی کسانی <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://nawanzamana.in/news_details.html?id=6802">[۲]</a></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">مینہہ اتے گڑیاں نے پھیریا کساناں دے سپنیاں تے پانی <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2015/05/%e0%a8%ae%e0%a9%80%e0%a8%82%e0%a8%b9-%e0%a8%a4%e0%a9%87-%e0%a8%97%e0%a9%9c%e0%a8%bf%e0%a8%86%e0%a8%82-%e0%a8%a8%e0%a9%87-%e0%a8%ab%e0%a9%87%e0%a8%b0%e0%a8%bf%e0%a8%86-%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b8/">[۳]</a></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">اچھے دن؟ فصلاں تباہ، کسان بچے ویچن لئی مجبور <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://nawanzamana.in/news_details.html?id=7235">[۴]</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304235252/http://nawanzamana.in/news_details.html?id=7235">Archived</a> 2016-03-04 at the <a href="/wiki/%D9%88%DB%92_%D8%A8%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="وے بیک مشین">وے بیک مشین</a></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">پاورکوم دی اگّ <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2015/05/%e0%a8%aa%e0%a9%b0%e0%a8%9c%e0%a8%be%e0%a8%ac-%e0%a8%b5%e0%a8%bf%e0%a9%b1%e0%a8%9a-%e0%a8%a6%e0%a9%8b-%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b8%e0%a8%be%e0%a8%a8%e0%a8%be%e0%a8%82-%e0%a8%b5%e0%a9%b1%e0%a8%b2-2/">[۵]</a></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">یوریا پالیسی دا سمبھاوت اثر <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2015/05/%e0%a8%af%e0%a9%82%e0%a8%b0%e0%a9%80%e0%a8%86-%e0%a8%a8%e0%a9%80%e0%a8%a4%e0%a9%80-%e0%a8%a6%e0%a8%be-%e0%a8%b8%e0%a9%b0%e0%a8%ad%e0%a8%be%e0%a8%b5%e0%a8%bf%e0%a8%a4-%e0%a8%85%e0%a8%b8%e0%a8%b0/">[۶]</a></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">مودی تے بادل سرکار نے کساناں نوں منڈیاں وچ رولیا <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2015/04/%e0%a8%ae%e0%a9%8b%e0%a8%a6%e0%a9%80-%e0%a8%a4%e0%a9%87-%e0%a8%ac%e0%a8%be%e0%a8%a6%e0%a8%b2-%e0%a8%b8%e0%a8%b0%e0%a8%95%e0%a8%be%e0%a8%b0-%e0%a8%a8%e0%a9%87-%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b8%e0%a8%be/">[۷]</a></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9D%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%BE-%E0%A8%9A%E0%A9%81%E0%A9%B1/">کھیتی وبھنتا دا جھنڈا چکن والے کساناں دی سرکار نے ‘پٹھّ’ لوائی - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-11-04<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9D%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%BE-%E0%A8%9A%E0%A9%81%E0%A9%B1/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9D%E0%A9%B0%E0%A8%A1%E0%A8%BE-%E0%A8%9A%E0%A9%81%E0%A9%B1/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D9%88%D8%A8%DA%BE%D9%86%D8%AA%D8%A7+%D8%AF%D8%A7+%D8%AC%DA%BE%D9%86%DA%88%D8%A7+%DA%86%DA%A9%D9%86+%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%92+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%8C+%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%B1+%D9%86%DB%92+%E2%80%98%D9%BE%D9%B9%DA%BE%D9%91%E2%80%99+%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-11-04&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F11%2F%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25AD%25E0%25A8%25BF%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25A4%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%259D%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25A1%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%259A%25E0%25A9%2581%25E0%25A9%25B1%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">کھیتی متعلق غلط پالیسیاں دا سٹہ ہن کسان خدکشیاں<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://beta.ajitjalandhar.com/supplement/20150516/33.cms">[۸]</a></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">کسان خدکشیاں دے ورتارے دا حل مرکز کول: بادل<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://nawanzamana.in/news_details.html?id=10949">[۹]</a></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AE%E0%A9%8B%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6/">مودی دا کساناں نال سنواد</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AE%E0%A9%8B%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AE%E0%A9%8B%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C+%D8%AF%D8%A7+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D9%86%D8%A7%D9%84+%D8%B3%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%25AE%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B2-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A6%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A9%82%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BC-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%AC%E0%A9%87%E0%A9%9C%E0%A9%87-%E0%A8%B2/">شاہوکارا قرض دے نبیڑے لئی بلّ نوں ہری جھنڈی</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i>. 2018-08-23<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A9%82%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BC-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%AC%E0%A9%87%E0%A9%9C%E0%A9%87-%E0%A8%B2/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A9%82%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE-%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BC-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%AC%E0%A9%87%E0%A9%9C%E0%A9%87-%E0%A8%B2/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%B4%D8%A7%DB%81%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7+%D9%82%D8%B1%D8%B6+%D8%AF%DB%92+%D9%86%D8%A8%DB%8C%DA%91%DB%92+%D9%84%D8%A6%DB%8C+%D8%A8%D9%84%D9%91+%D9%86%D9%88%DA%BA+%DB%81%D8%B1%DB%8C+%D8%AC%DA%BE%D9%86%DA%88%DB%8C&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft.date=2018-08-23&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F08%2F%25E0%25A8%25B6%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B9%25E0%25A9%2582%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%259C%25E0%25A8%25BC-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25AC%25E0%25A9%2587%25E0%25A9%259C%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25B2%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%86%E0%A9%9C%E0%A9%8D%E0%A8%B9%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B6%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE/">آڑھتیاں تے شکنجہ؟</a>" (in pa). <i>پنجابی ٹربیون</i>. 2018-08-24<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%86%E0%A9%9C%E0%A9%8D%E0%A8%B9%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B6%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/08/%E0%A8%86%E0%A9%9C%E0%A9%8D%E0%A8%B9%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B6%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A9%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%A2%DA%91%DA%BE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DA%BA+%D8%AA%DB%92+%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%DB%81%D8%9F&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft.date=2018-08-24&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F08%2F%25E0%25A8%2586%25E0%25A9%259C%25E0%25A9%258D%25E0%25A8%25B9%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%2586%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25B6%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%259C%25E0%25A8%25BE%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">قرضے دے بوجھ تھلے دبے کسان ولوں خدکشی <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://nawanzamana.in/news_details.html?id=7178">[۱۰]</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304235224/http://nawanzamana.in/news_details.html?id=7178">Archived</a> 2016-03-04 at the <a href="/wiki/%D9%88%DB%92_%D8%A8%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="وے بیک مشین">وے بیک مشین</a></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%A6%E0%A9%8B-%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A9%9B%E0%A8%BE%E0%A8%88-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%B5%E0%A9%B1%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A8%82-%E0%A8%96%E0%A9%81/">دو قرضائی کساناں ولوں خدکشی - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-09-18<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%A6%E0%A9%8B-%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A9%9B%E0%A8%BE%E0%A8%88-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%B5%E0%A9%B1%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A8%82-%E0%A8%96%E0%A9%81/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%A6%E0%A9%8B-%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A9%9B%E0%A8%BE%E0%A8%88-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%B5%E0%A9%B1%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A8%82-%E0%A8%96%E0%A9%81/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%AF%D9%88+%D9%82%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%A6%DB%8C+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA+%D9%88%D9%84%D9%88%DA%BA+%D8%AE%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-09-18&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F09%2F%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%258B-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25B0%25E0%25A9%259B%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2588-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%25B2%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2581%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">فصلاں دے سوامیناتھن کمیشن ولوں سفارش کیتے حمایت ملّ دا مدعا<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2015/04/%e0%a9%9e%e0%a8%b8%e0%a8%b2%e0%a8%be%e0%a8%82-%e0%a8%a6%e0%a9%87-%e0%a8%b8%e0%a8%b5%e0%a8%be%e0%a8%ae%e0%a9%80%e0%a8%a8%e0%a8%be%e0%a8%a5%e0%a8%a8-%e0%a8%b8%e0%a8%ae%e0%a8%b0%e0%a8%a5%e0%a8%a8/">[۱۱]</a></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%A8%E0%A9%87-%E0%A8%AB%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A8%BE-%E0%A8%B2%E0%A8%BF%E0%A8%86/">کسان نے پھاہا لیا</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%A8%E0%A9%87-%E0%A8%AB%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A8%BE-%E0%A8%B2%E0%A8%BF%E0%A8%86/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%A8%E0%A9%87-%E0%A8%AB%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A8%BE-%E0%A8%B2%E0%A8%BF%E0%A8%86/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D9%86%DB%92+%D9%BE%DA%BE%D8%A7%DB%81%D8%A7+%D9%84%DB%8C%D8%A7&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25AB%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B9%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2586%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">کسان خدکشیاں نے رول کے رکھ دتے پنجاب دے پنڈ <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2015/05/%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b8%e0%a8%be%e0%a8%a8-%e0%a8%96%e0%a8%bc%e0%a9%81%e0%a8%a6%e0%a8%95%e0%a9%81%e0%a8%b6%e0%a9%80%e0%a8%86%e0%a8%82-%e0%a8%a8%e0%a9%87-%e0%a8%b0%e0%a9%8b%e0%a8%b2-%e0%a8%95/">[۱۲]</a></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180917141345/http://sarokar.ca/2015-04-08-03-15-11/2015-05-04-23-41-51/362-2016-06-29-03-38-56">«پنجاب دی سبھ توں وڈی مسئلہ: کسان کھدکشیاں --- گرمیت پلاہی - sarokar.ca»</a>. <i>www.sarokar.ca</i> (به English). بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sarokar.ca/2015-04-08-03-15-11/2015-05-04-23-41-51/362-2016-06-29-03-38-56">اصلی</a> در ۲۰۱۸-۰۹-۱۷<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۸-۰۹-۲۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.sarokar.ca&rft.atitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8+%D8%AF%DB%8C+%D8%B3%D8%A8%DA%BE+%D8%AA%D9%88%DA%BA+%D9%88%DA%88%DB%8C+%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%DB%81%3A+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%DA%A9%DA%BE%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA+---+%DA%AF%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D9%BE%D9%84%D8%A7%DB%81%DB%8C+-+sarokar.ca&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sarokar.ca%2F2015-04-08-03-15-11%2F2015-05-04-23-41-51%2F362-2016-06-29-03-38-56&rfr_id=info%3Asid%2Fpnb.wikipedia.org%3A%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D9%88%DA%86+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r674772"></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFڈاکٹر۔_بلوندر_سنگھ_سدھو۲۰۱۸">ڈاکٹر۔ بلوندر سنگھ سدھو (2018-10-11). "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F-%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%A6%E0%A8%B0/">کسانی سنکٹ، کھیتی ترقی در تے سرکار - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F-%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%A6%E0%A8%B0/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F-%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%A6%E0%A8%B0/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D9%86%DA%A9%D9%B9%D8%8C+%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%D8%AA%DB%92+%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%B1+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.aulast=%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1%DB%94+%D8%A8%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE+%D8%B3%D8%AF%DA%BE%D9%88&rft.au=%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1%DB%94+%D8%A8%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE+%D8%B3%D8%AF%DA%BE%D9%88&rft.date=2018-10-11&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F10%2F%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%259F-%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B8-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25B0%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">خدکشیاں مسئلہ دا حل نہیں<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2015/05/%e0%a9%99%e0%a9%81%e0%a8%a6%e0%a8%95%e0%a9%81%e0%a8%b6%e0%a9%80%e0%a8%86%e0%a8%82-%e0%a8%b8%e0%a8%ae%e0%a9%b1%e0%a8%b8%e0%a8%bf%e0%a8%86-%e0%a8%a6%e0%a8%be-%e0%a8%b9%e0%a9%b1%e0%a8%b2-%e0%a8%a8/">[۱۳]</a></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFسنگھ">سنگھ, علم. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B5%E0%A9%87%E0%A8%82-%E0%A8%B5%E0%A8%A7%E0%A9%87-%E0%A8%B8/">کھیتی باڑی پالیسی: کویں ودھے صوبیاں دے کردار</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B5%E0%A9%87%E0%A8%82-%E0%A8%B5%E0%A8%A7%E0%A9%87-%E0%A8%B8/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B5%E0%A9%87%E0%A8%82-%E0%A8%B5%E0%A8%A7%E0%A9%87-%E0%A8%B8/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D8%AA%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%DA%91%DB%8C+%D9%BE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C%3A+%DA%A9%D9%88%DB%8C%DA%BA+%D9%88%D8%AF%DA%BE%DB%92+%D8%B5%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%92+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft.aulast=%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.aufirst=%D8%B9%D9%84%D9%85&rft.au=%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE%2C+%D8%B9%D9%84%D9%85&rft_id=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%2596%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25AC%25E0%25A8%25BE%25E0%25A9%259C%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B5%25E0%25A9%2587%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25B5%25E0%25A8%25A7%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25B8%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://nawanzamana.in/20705/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80%20%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F%20%E0%A8%A6%E0%A9%87%20%E0%A8%B9%E0%A9%B1%E0%A8%B2%20%E0%A8%B2%E0%A8%88%20%E0%A8%A0%E0%A9%8B%E0%A8%B8%20%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80%20%E0%A8%A6%E0%A9%80%20%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A9%9C.html">کسانی سنکٹ دے حل لئی ٹھوس پالیسی دی لوڑ</a>". <i>نواں زمانہ</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://nawanzamana.in/20705/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80%20%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F%20%E0%A8%A6%E0%A9%87%20%E0%A8%B9%E0%A9%B1%E0%A8%B2%20%E0%A8%B2%E0%A8%88%20%E0%A8%A0%E0%A9%8B%E0%A8%B8%20%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80%20%E0%A8%A6%E0%A9%80%20%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A9%9C.html">http://nawanzamana.in/20705/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80%20%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F%20%E0%A8%A6%E0%A9%87%20%E0%A8%B9%E0%A9%B1%E0%A8%B2%20%E0%A8%B2%E0%A8%88%20%E0%A8%A0%E0%A9%8B%E0%A8%B8%20%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80%20%E0%A8%A6%E0%A9%80%20%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A9%9C.html</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D9%86%DA%A9%D9%B9+%D8%AF%DB%92+%D8%AD%D9%84+%D9%84%D8%A6%DB%8C+%D9%B9%DA%BE%D9%88%D8%B3+%D9%BE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C+%D8%AF%DB%8C+%D9%84%D9%88%DA%91&rft.jtitle=%D9%86%D9%88%D8%A7%DA%BA+%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%81&rft_id=http%3A%2F%2Fnawanzamana.in%2F20705%2F%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2580%2520%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%25B0%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%259F%2520%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2587%2520%25E0%25A8%25B9%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%25B2%2520%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%2588%2520%25E0%25A8%25A0%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25B8%2520%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580%2520%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2580%2520%25E0%25A8%25B2%25E0%25A9%258B%25E0%25A9%259C.html&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREF۲۰۱۸">"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82-%E0%A8%AB%E0%A8%B8%E0%A8%B2-%E0%A8%96%E0%A8%BC%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A6-%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%90%E0%A8%B2%E0%A8%BE/">نویں فصل خرید پالیسی دا اعلان - Tribune Punjabi</a>" (in en-US). <i>Tribune Punjabi</i>. 2018-09-12<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82-%E0%A8%AB%E0%A8%B8%E0%A8%B2-%E0%A8%96%E0%A8%BC%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A6-%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%90%E0%A8%B2%E0%A8%BE/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/09/%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82-%E0%A8%AB%E0%A8%B8%E0%A8%B2-%E0%A8%96%E0%A8%BC%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A6-%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%90%E0%A8%B2%E0%A8%BE/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA+%D9%81%D8%B5%D9%84+%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF+%D9%BE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C+%D8%AF%D8%A7+%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%86+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.date=2018-09-12&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F09%2F%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25B5%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25AB%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25B2-%25E0%25A8%2596%25E0%25A8%25BC%25E0%25A8%25B0%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25A6-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%2590%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%25BE%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFاقبال_سنگھ۲۰۱۸">اقبال سنگھ (2018-10-06). "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A9%9E%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%98%E0%A9%B1%E0%A8%9F%E0%A9%8B%E0%A8%98%E0%A9%B1%E0%A8%9F-%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%B0%E0%A8%A5%E0%A8%A8-%E0%A8%AE%E0%A9%81/">فصلاں دے گھٹوگھٹ حمایت ملّ دی حقیقت - Tribune Punjabi</a>". <i>Tribune Punjabi</i><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A9%9E%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%98%E0%A9%B1%E0%A8%9F%E0%A9%8B%E0%A8%98%E0%A9%B1%E0%A8%9F-%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%B0%E0%A8%A5%E0%A8%A8-%E0%A8%AE%E0%A9%81/">https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A9%9E%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%98%E0%A9%B1%E0%A8%9F%E0%A9%8B%E0%A8%98%E0%A9%B1%E0%A8%9F-%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%B0%E0%A8%A5%E0%A8%A8-%E0%A8%AE%E0%A9%81/</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D9%81%D8%B5%D9%84%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%92+%DA%AF%DA%BE%D9%B9%D9%88%DA%AF%DA%BE%D9%B9+%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D9%85%D9%84%D9%91+%D8%AF%DB%8C+%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA+-+Tribune+Punjabi&rft.jtitle=Tribune+Punjabi&rft.aulast=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.au=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.date=2018-10-06&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.punjabitribuneonline.com%2F2018%2F10%2F%25E0%25A9%259E%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%2598%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%259F%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%2598%25E0%25A9%25B1%25E0%25A8%259F-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25AE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25A5%25E0%25A8%25A8-%25E0%25A8%25AE%25E0%25A9%2581%2F&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://punjabitribuneonline.com/2016/12/%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b5%e0%a9%87%e0%a8%82-%e0%a8%b8%e0%a8%be%e0%a8%b0%e0%a8%a5%e0%a8%bf%e0%a8%95-%e0%a8%ac%e0%a8%a3%e0%a9%87-%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b8%e0%a8%be%e0%a8%a8-%e0%a9%99%e0%a9%81/">[۱۴]</a>کویں سارتھک بنے کسان خدکشیاں بارے مطالعہ: ڈاکٹر۔ علم سنگھ</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="news" id="CITEREFپرشاسنک_سدھاراں_دی_لچھمن_ریکھا_توں_اگے_نہیں_ودھ_سکی_کسان_پالیسی">پرشاسنک سدھاراں دی لچھمن ریکھا توں اگے نہیں ودھ سکی کسان پالیسی, ہمیر سنگھ. "<a rel="nofollow" class="external free" href="http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A7%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A8%9B%E0%A8%AE/">http://punjabitribuneonline.com/2018/06/%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%B6%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%95-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A7%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A8%9B%E0%A8%AE/</a>". <i>پنجابی ٹربیون</i>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=http%3A%2F%2Fpunjabitribuneonline.com%2F2018%2F06%2F%25E0%25A8%25AA%25E0%25A9%258D%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25B6%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25A8%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%2595-%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%2581%25E0%25A8%25A7%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%2582-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A9%2580-%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%259B%25E0%25A8%25AE%2F&rft.jtitle=%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C+%D9%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86&rft.aulast=%D9%BE%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%B3%D9%86%DA%A9+%D8%B3%D8%AF%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%8C+%D9%84%DA%86%DA%BE%D9%85%D9%86+%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DA%BE%D8%A7+%D8%AA%D9%88%DA%BA+%D8%A7%DA%AF%DB%92+%D9%86%DB%81%DB%8C%DA%BA+%D9%88%D8%AF%DA%BE+%D8%B3%DA%A9%DB%8C+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D9%BE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C&rft.aufirst=%DB%81%D9%85%DB%8C%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rft.au=%D9%BE%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%B3%D9%86%DA%A9+%D8%B3%D8%AF%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%BA+%D8%AF%DB%8C+%D9%84%DA%86%DA%BE%D9%85%D9%86+%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DA%BE%D8%A7+%D8%AA%D9%88%DA%BA+%D8%A7%DA%AF%DB%92+%D9%86%DB%81%DB%8C%DA%BA+%D9%88%D8%AF%DA%BE+%D8%B3%DA%A9%DB%8C+%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D9%BE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C%2C+%DB%81%D9%85%DB%8C%D8%B1+%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA"><span style="display: none;"> </span></span> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"> </div></span></li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2017/06/%e0%a8%a6%e0%a9%87%e0%a8%b6-%e0%a8%b5%e0%a8%bf%e0%a9%b1%e0%a8%9a-%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b8%e0%a8%be%e0%a8%a8-%e0%a8%85%e0%a9%b0%e0%a8%a6%e0%a9%8b%e0%a8%b2%e0%a8%a8-%e0%a8%a6%e0%a9%80%e0%a8%86/دیش">وچ کسان تحریک دیاں نویاں پرتاں</a></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://punjabitribuneonline.com/2017/06/%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b8%e0%a8%be%e0%a8%a8%e0%a8%be%e0%a8%82-%e0%a8%a6%e0%a9%87-%e0%a8%a6%e0%a9%8b-%e0%a8%b2%e0%a9%b1%e0%a8%96-%e0%a8%a4%e0%a9%b1%e0%a8%95-%e0%a8%a6%e0%a9%87-%e0%a8%ab%e0%a8%bc/کساناں">دے دو لکھ تک دے فصلی قرضے معاف</a></span> </li> </ol></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=بھارت_وچ_کسان_خودکشیاں&oldid=644292">https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=بھارت_وچ_کسان_خودکشیاں&oldid=644292</a>" توں لیا</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Categories" title="خاص:Categories">گٹھاں</a>: ؜<ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:خطاهای یادکرد: تاریخ">خطاهای یادکرد: تاریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D9%88%DA%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%DB%92" class="mw-redirect" title="گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے">مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_English" title="گٹھ:یادکردهای دارای منبع به زبان English">یادکردهای دارای منبع به زبان English</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%DB%92&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:کسانی مسئلے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کسانی مسئلے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%AC%DB%8C" class="mw-redirect" title="گٹھ:واہی بیجی">واہی بیجی</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%AC%DB%8C" class="mw-redirect" title="گٹھ:وائی بیجی">وائی بیجی</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">لُکویں گٹھ: ؜<ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%D8%A8_%D8%A2%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%92_%D9%85%D8%B9_%D9%88%DB%92_%D8%A8%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7" title="گٹھ:ویب آرکیو سانچے مع وے بیک روابط">ویب آرکیو سانچے مع وے بیک روابط</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> ایس صفحے وچ آخری سودھ ۱ اکتوبر ۲۰۲۳ نوں ۱۰:۰۶ وجے ہوئی۔</li> <li id="footer-info-copyright">لکھت <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">کریئیٹیو کامنز انتساب/ اکوجہے-شراکت لائسنس</a> دے ہیٹھ دستیاب اے، ہور شرطاں وی لاگو ہوسکدیاں نیں۔ ویروے لئی <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">ورتن شرطاں</a> دیکھو۔</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">پردہ داری</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%92">وکیپیڈیا بارے</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%B9%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B9%D9%88%DB%92">دعوے داری</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">ترقی دین والے</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pnb.wikipedia.org">انکڑے</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">کوکی تفصیلاں</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pnb.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">موبائیل سائٹ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-76c6b8f495-lvdcw","wgBackendResponseTime":728,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.460","walltime":"0.509","ppvisitednodes":{"value":14994,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":246264,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":82137,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":107634,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 388.142 1 سانچہ:حوالے","100.00% 388.142 1 -total"," 46.75% 181.464 29 سانچہ:Cite_news"," 41.78% 162.163 29 سانچہ:Citation/core"," 29.91% 116.079 6 سانچہ:Cite_web"," 4.45% 17.257 4 سانچہ:ISBN"," 3.44% 13.355 4 سانچہ:Lang"," 2.70% 10.464 29 سانچہ:Link"," 2.13% 8.280 2 سانچہ:Webarchive"," 1.95% 7.572 2 سانچہ:Date"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.088","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2605026,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-76c6b8f495-lvdcw","timestamp":"20241128143705","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0628\u06be\u0627\u0631\u062a \u0648\u0686 \u06a9\u0633\u0627\u0646 \u062e\u0648\u062f\u06a9\u0634\u06cc\u0627\u06ba","url":"https:\/\/pnb.wikipedia.org\/wiki\/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%BA","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q389561","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q389561","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2018-11-06T06:21:55Z","dateModified":"2023-10-01T05:06:50Z"}</script> </body> </html>