CINXE.COM
স্বামী বিবেকানন্দ - উইকিপিডিয়া
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="bn" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>স্বামী বিবেকানন্দ - উইকিপিডিয়া</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )bnwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "০\t১\t২\t৩\t৪\t৫\t৬\t৭\t৮\t৯"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","জানুয়ারি","ফেব্রুয়ারি","মার্চ","এপ্রিল","মে","জুন","জুলাই","আগস্ট","সেপ্টেম্বর","অক্টোবর","নভেম্বর","ডিসেম্বর"],"wgRequestId":"bc11b731-bb0a-44c6-9cf4-ea8b2d204739","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"স্বামী_বিবেকানন্দ","wgTitle":"স্বামী বিবেকানন্দ","wgCurRevisionId":7899022,"wgRevisionId":7899022,"wgArticleId":4050,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["ইউআরএল ছাড়া ও সংগ্রহের তারিখসহ উদ্ধৃতি ব্যবহার করা পাতা", "উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে","অসমর্থিত প্যারামিটার ব্যবহার করা উদ্ধৃতিসহ পাতা","উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি: তারিখ","উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি: বহিঃসংযোগ","অর্ধ-সুরক্ষিত নিবন্ধ","ভালো নিবন্ধ","অজানা প্যারামিটারসহ তথ্যছক ধর্মীয় জীবনী ব্যবহার করা পাতা","উইকিউপাত্ত ও উইকিপিডিয়ায় ভিন্ন ভিন্ন চিত্রযুক্ত নিবন্ধ","অকার্যকর বহিঃসংযোগ সহ সমস্ত নিবন্ধ", "স্থায়ীভাবে অকার্যকর বহিঃসংযোগসহ নিবন্ধ","ইন্টারনেট আর্কাইভ সংযোগ সহ নিবন্ধ","স্বামী বিবেকানন্দ","১৮৬৩-এ জন্ম","১৯০২-এ মৃত্যু","১৯শ শতাব্দীর দার্শনিক","১৯শ শতাব্দীর হিন্দু ধর্মগুরু","তপস্বী","সমকালীন ভারতীয় দার্শনিক","অদ্বৈতবাদী দার্শনিক","ভারতীয় হিন্দু","ভারতীয় হিন্দু আধ্যাত্মিক শিক্ষক","ভারতীয় হিন্দু ধর্মপ্রচারক","হিন্দু ধর্মগুরু","হিন্দু দার্শনিক","হিন্দু লেখক","ভারতীয় যোগী", "ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন","কলকাতার ব্যক্তি","রামকৃষ্ণ পরমহংস","রামকৃষ্ণ মিশন","রামকৃষ্ণ পরমহংসের সন্ন্যাসী শিষ্য","স্কটিশ চার্চ কলেজের প্রাক্তন শিক্ষার্থী","প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়, কলকাতার প্রাক্তন শিক্ষার্থী","কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের প্রাক্তন শিক্ষার্থী","বাঙালি হিন্দু","হিন্দু সংস্কারক","রামকৃষ্ণ পরমহংসের সন্ন্যাসী শিষ্যগণ","নব্য-বেদান্ত","ভারতীয় ধর্মতত্ত্ববিদ", "ভারতীয় হিন্দু সাধু","বাঙালি হিন্দু সাধু","নব্য হিন্দুধর্মীয় আন্দোলন","বাঙালি ব্যক্তি","হিন্দু দার্শনিক ও ধর্মতত্ত্ববিদ","১৯শ শতাব্দীর হিন্দু দার্শনিক ও ধর্মতত্ত্ববিদ","হিন্দু পুনরুজ্জীবনবাদী","ভারতীয় যোগ গুরু","আধ্যাত্মিক অনুশীলন","বেদান্ত","আধুনিক যোগ গুরু"],"wgPageViewLanguage":"bn","wgPageContentLanguage":"bn","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"স্বামী_বিবেকানন্দ","wgRelevantArticleId":4050,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":[], "wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"bn","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"bn"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q47478","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={ "ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.sompadonasarangsho","ext.gadget.switcher","ext.gadget.ShortUrl","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.shortUrl","ext.echo.centralauth" ,"ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=bn&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=bn&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=bn&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.15"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0b/Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1646"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg/800px-Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1098"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg/640px-Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="878"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="স্বামী বিবেকানন্দ - উইকিপিডিয়া"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//bn.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="উইকিপিডিয়া (bn)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//bn.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.bn"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="উইকিপিডিয়া অ্যাটম ফিড" href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B9&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-স্বামী_বিবেকানন্দ rootpage-স্বামী_বিবেকানন্দ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">বিষয়বস্তুতে চলুন</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="সাইট"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="প্রধান মেনু" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="প্রধান মেনু" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">প্রধান মেনু</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">প্রধান মেনু</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">লুকান</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> পরিভ্রমণ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="প্রধান পাতা পরিদর্শন করুন [z]" accesskey="z"><span>প্রধান পাতা</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="প্রকল্পের বৃত্তান্ত, আপনার করণীয়, কোথায় অনুসন্ধান করবেন"><span>সম্প্রদায়ের প্রবেশদ্বার</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A6%BE" title="যে কোন সমস্যা সমাধানে আলোচনা করার স্থান"><span>সম্প্রদায়ের আলোচনাসভা</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B9" title="উইকিতে সাম্প্রতিক পরিবর্তগুলির তালিকা [r]" accesskey="r"><span>সাম্প্রতিক পরিবর্তন</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="অনির্ধারিত যেকোনো পাতা খুলুন [x]" accesskey="x"><span>অজানা যেকোনো পাতা</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%9A%E0%A7%80" title="সাহায্য খুঁজে নিন"><span>সাহায্য</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="উইকিপিডিয়া" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-bn.svg" style="width: 7.5em; height: 1.6875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="একটি মুক্ত বিশ্বকোষ" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-bn.svg" width="120" height="17" style="width: 7.5em; height: 1.0625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>অনুসন্ধান</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান" aria-label="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান" autocapitalize="sentences" title="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="বিশেষ:অনুসন্ধান"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">অনুসন্ধান</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="নিজস্ব সরঞ্জামসমূহ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="অবয়ব"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="পাতার ফন্টের আকার, প্রস্থ, ও রঙ পরিবর্তন করে" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="অবয়ব" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">অবয়ব</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=bn.wikipedia.org&uselang=bn" class=""><span>দান করুন</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%A4%E0%A7%88%E0%A6%B0%E0%A6%BF&returnto=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="আপনাকে একটি অ্যাকাউন্ট তৈরি করে প্রবেশ করার পরামর্শ দেওয়া হচ্ছে; তবে এটা বাধ্যতামূলক নয়" class=""><span>অ্যাকাউন্ট তৈরি করুন</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6&returnto=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="আপনার প্রবেশ করাটা বাঞ্চনীয়, কিন্তু তা বাধ্যতামূলক নয়। [o]" accesskey="o" class=""><span>প্রবেশ করুন</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="আরও বিকল্প" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="নিজস্ব সরঞ্জামসমূহ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">নিজস্ব সরঞ্জামসমূহ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="ব্যবহারকারী মেনু" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=bn.wikipedia.org&uselang=bn"><span>দান করুন</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>অবদান রাখুন</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%A4%E0%A7%88%E0%A6%B0%E0%A6%BF&returnto=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="আপনাকে একটি অ্যাকাউন্ট তৈরি করে প্রবেশ করার পরামর্শ দেওয়া হচ্ছে; তবে এটা বাধ্যতামূলক নয়"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>অ্যাকাউন্ট তৈরি করুন</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6&returnto=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="আপনার প্রবেশ করাটা বাঞ্চনীয়, কিন্তু তা বাধ্যতামূলক নয়। [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>প্রবেশ করুন</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> অনিবন্ধিত সম্পাদকের জন্য পাতা <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" aria-label="সম্পাদনা করা সম্পর্কে আরও জানুন"><span>আরও জানুন</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%86%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AA" title="এই আইপি ঠিকানা থেকে করা সম্পাদনার উপর আলোচনা [n]" accesskey="n"><span>আলাপ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="সাইট"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="পরিচ্ছেদসমূহ" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">পরিচ্ছেদসমূহ</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">লুকান</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">সূচনা</div> </a> </li> <li id="toc-জীবনী" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#জীবনী"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১</span> <span>জীবনী</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-জীবনী-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>জীবনী উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-জীবনী-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-বংশ_পরিচয়" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#বংশ_পরিচয়"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.১</span> <span>বংশ পরিচয়</span> </div> </a> <ul id="toc-বংশ_পরিচয়-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-প্রথম_জীবন_(১৮৬৩–১৮৮৮)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#প্রথম_জীবন_(১৮৬৩–১৮৮৮)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.২</span> <span>প্রথম জীবন (১৮৬৩–১৮৮৮)</span> </div> </a> <ul id="toc-প্রথম_জীবন_(১৮৬৩–১৮৮৮)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-জন্ম_ও_শৈশব" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#জন্ম_ও_শৈশব"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.২.১</span> <span>জন্ম ও শৈশব</span> </div> </a> <ul id="toc-জন্ম_ও_শৈশব-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-শিক্ষা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#শিক্ষা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.২.২</span> <span>শিক্ষা</span> </div> </a> <ul id="toc-শিক্ষা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-আধ্যাত্মিক_শিক্ষানবীশ_-_ব্রাহ্মসমাজের_প্রভাব" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#আধ্যাত্মিক_শিক্ষানবীশ_-_ব্রাহ্মসমাজের_প্রভাব"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.২.৩</span> <span>আধ্যাত্মিক শিক্ষানবীশ - ব্রাহ্মসমাজের প্রভাব</span> </div> </a> <ul id="toc-আধ্যাত্মিক_শিক্ষানবীশ_-_ব্রাহ্মসমাজের_প্রভাব-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-রামকৃষ্ণের_সঙ্গে" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#রামকৃষ্ণের_সঙ্গে"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৩</span> <span>রামকৃষ্ণের সঙ্গে</span> </div> </a> <ul id="toc-রামকৃষ্ণের_সঙ্গে-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-বরাহনগরে_রামকৃষ্ণ_মঠ_প্রতিষ্ঠা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#বরাহনগরে_রামকৃষ্ণ_মঠ_প্রতিষ্ঠা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৪</span> <span>বরাহনগরে রামকৃষ্ণ মঠ প্রতিষ্ঠা</span> </div> </a> <ul id="toc-বরাহনগরে_রামকৃষ্ণ_মঠ_প্রতিষ্ঠা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-সন্ন্যাস_গ্রহণ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#সন্ন্যাস_গ্রহণ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৫</span> <span>সন্ন্যাস গ্রহণ</span> </div> </a> <ul id="toc-সন্ন্যাস_গ্রহণ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-পরিব্রাজক_বিবেকানন্দ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#পরিব্রাজক_বিবেকানন্দ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২</span> <span>পরিব্রাজক বিবেকানন্দ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-পরিব্রাজক_বিবেকানন্দ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>পরিব্রাজক বিবেকানন্দ উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-পরিব্রাজক_বিবেকানন্দ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-উত্তর_ভারত" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#উত্তর_ভারত"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.১</span> <span>উত্তর ভারত</span> </div> </a> <ul id="toc-উত্তর_ভারত-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-হিমালয়_ভ্রমণ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#হিমালয়_ভ্রমণ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.২</span> <span>হিমালয় ভ্রমণ</span> </div> </a> <ul id="toc-হিমালয়_ভ্রমণ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-রাজপুতানা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#রাজপুতানা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৩</span> <span>রাজপুতানা</span> </div> </a> <ul id="toc-রাজপুতানা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-পশ্চিম_ভারত" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#পশ্চিম_ভারত"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৪</span> <span>পশ্চিম ভারত</span> </div> </a> <ul id="toc-পশ্চিম_ভারত-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-দক্ষিণ_ভারত" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#দক্ষিণ_ভারত"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৫</span> <span>দক্ষিণ ভারত</span> </div> </a> <ul id="toc-দক্ষিণ_ভারত-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-জাপান_ভ্রমণ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#জাপান_ভ্রমণ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৬</span> <span>জাপান ভ্রমণ</span> </div> </a> <ul id="toc-জাপান_ভ্রমণ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-প্রথম_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#প্রথম_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৭</span> <span>প্রথম পাশ্চাত্য ভ্রমণ</span> </div> </a> <ul id="toc-প্রথম_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-বিশ্বধর্ম_মহাসম্মেলন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#বিশ্বধর্ম_মহাসম্মেলন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৭.১</span> <span>বিশ্বধর্ম মহাসম্মেলন</span> </div> </a> <ul id="toc-বিশ্বধর্ম_মহাসম্মেলন-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-আমেরিকা_ও_ইংল্যান্ডে_বক্তৃতাদান" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#আমেরিকা_ও_ইংল্যান্ডে_বক্তৃতাদান"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৭.২</span> <span>আমেরিকা ও ইংল্যান্ডে বক্তৃতাদান</span> </div> </a> <ul id="toc-আমেরিকা_ও_ইংল্যান্ডে_বক্তৃতাদান-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ভারতে_প্রত্যাবর্তন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ভারতে_প্রত্যাবর্তন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৩</span> <span>ভারতে প্রত্যাবর্তন</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ভারতে_প্রত্যাবর্তন-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>ভারতে প্রত্যাবর্তন উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-ভারতে_প্রত্যাবর্তন-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-কলম্বো_থেকে_আলমোড়া" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#কলম্বো_থেকে_আলমোড়া"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৩.১</span> <span>কলম্বো থেকে আলমোড়া</span> </div> </a> <ul id="toc-কলম্বো_থেকে_আলমোড়া-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-রামকৃষ্ণ_মঠ_ও_মিশন_প্রতিষ্ঠা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#রামকৃষ্ণ_মঠ_ও_মিশন_প্রতিষ্ঠা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৪</span> <span>রামকৃষ্ণ মঠ ও মিশন প্রতিষ্ঠা</span> </div> </a> <ul id="toc-রামকৃষ্ণ_মঠ_ও_মিশন_প্রতিষ্ঠা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-দ্বিতীয়_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#দ্বিতীয়_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৫</span> <span>দ্বিতীয় পাশ্চাত্য ভ্রমণ</span> </div> </a> <ul id="toc-দ্বিতীয়_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-শেষ_জীবন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#শেষ_জীবন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৬</span> <span>শেষ জীবন</span> </div> </a> <ul id="toc-শেষ_জীবন-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-শিক্ষা_ও_দর্শন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#শিক্ষা_ও_দর্শন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৭</span> <span>শিক্ষা ও দর্শন</span> </div> </a> <ul id="toc-শিক্ষা_ও_দর্শন-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-প্রভাব_ও_উত্তরাধিকার" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#প্রভাব_ও_উত্তরাধিকার"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৮</span> <span>প্রভাব ও উত্তরাধিকার</span> </div> </a> <ul id="toc-প্রভাব_ও_উত্তরাধিকার-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-রচনা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#রচনা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৯</span> <span>রচনা</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-রচনা-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>রচনা উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-রচনা-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-বক্তৃতা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#বক্তৃতা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৯.১</span> <span>বক্তৃতা</span> </div> </a> <ul id="toc-বক্তৃতা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-সাহিত্যকর্ম" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#সাহিত্যকর্ম"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৯.২</span> <span>সাহিত্যকর্ম</span> </div> </a> <ul id="toc-সাহিত্যকর্ম-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-প্রকাশনা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#প্রকাশনা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৯.৩</span> <span>প্রকাশনা</span> </div> </a> <ul id="toc-প্রকাশনা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-আরও_দেখুন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#আরও_দেখুন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১০</span> <span>আরও দেখুন</span> </div> </a> <ul id="toc-আরও_দেখুন-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-তথ্যসূত্র" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#তথ্যসূত্র"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১১</span> <span>তথ্যসূত্র</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-তথ্যসূত্র-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>তথ্যসূত্র উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-তথ্যসূত্র-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-পাদটীকা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#পাদটীকা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১১.১</span> <span>পাদটীকা</span> </div> </a> <ul id="toc-পাদটীকা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-উদ্ধৃতি" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#উদ্ধৃতি"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১১.২</span> <span>উদ্ধৃতি</span> </div> </a> <ul id="toc-উদ্ধৃতি-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-উৎস" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#উৎস"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১১.৩</span> <span>উৎস</span> </div> </a> <ul id="toc-উৎস-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-আরও_পড়ুন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#আরও_পড়ুন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১২</span> <span>আরও পড়ুন</span> </div> </a> <ul id="toc-আরও_পড়ুন-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-বহিঃসংযোগ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#বহিঃসংযোগ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১৩</span> <span>বহিঃসংযোগ</span> </div> </a> <ul id="toc-বহিঃসংযোগ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="পরিচ্ছেদসমূহ" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="সূচিপত্র" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="সূচিপত্র টগল করুন" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">সূচিপত্র টগল করুন</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">স্বামী বিবেকানন্দ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="অন্য ভাষার একটি নিবন্ধে যান। ৯১টি ভাষায় উপলব্ধ রয়েছে।" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-91" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">৯১টি ভাষা</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - আফ্রিকান" lang="af" hreflang="af" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="আফ্রিকান" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - সুইস জার্মান" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="সুইস জার্মান" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%8A_%D9%81%D9%8A%D9%81%D9%8A_%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="سوامي فيفي كاناندا - আরবি" lang="ar" hreflang="ar" data-title="سوامي فيفي كاناندا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="আরবি" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%89_%D8%A8%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="سوامى بيبيكاناندا - Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="سوامى بيبيكاناندا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী বিবেকানন্দ - অসমীয়া" lang="as" hreflang="as" data-title="স্বামী বিবেকানন্দ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="অসমীয়া" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - আস্তুরিয়" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="আস্তুরিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6" title="स्वामी विवेकानन्द - আওয়াধি" lang="awa" hreflang="awa" data-title="स्वामी विवेकानन्द" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="আওয়াধি" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - আজারবাইজানী" lang="az" hreflang="az" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="আজারবাইজানী" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Вивекананда - বাশকির" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Вивекананда" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="বাশকির" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Свами Вивекананда - বুলগেরিয়" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Свами Вивекананда" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="বুলগেরিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%82%E0%A4%A6" title="विवेकानंद - Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="विवेकानंद" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - কাতালান" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="কাতালান" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Sv%C3%A1m%C3%AD_Viv%C3%A9k%C3%A1nanda" title="Svámí Vivékánanda - চেক" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Svámí Vivékánanda" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="চেক" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - ওয়েলশ" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ওয়েলশ" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - ডেনিশ" lang="da" hreflang="da" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="ডেনিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - জার্মান" lang="de" hreflang="de" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="জার্মান" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6" title="स्वामी विवेकानन्द - Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="स्वामी विवेकानन्द" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%AC%CE%BC%CE%B9_%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B1" title="Σουάμι Βιβεκανάντα - গ্রিক" lang="el" hreflang="el" data-title="Σουάμι Βιβεκανάντα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="গ্রিক" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="ভালো নিবন্ধ"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - ইংরেজি" lang="en" hreflang="en" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ইংরেজি" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - এস্পেরান্তো" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="এস্পেরান্তো" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - স্প্যানিশ" lang="es" hreflang="es" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="স্প্যানিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - এস্তোনীয়" lang="et" hreflang="et" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="এস্তোনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - বাস্ক" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="বাস্ক" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="ویوکاناندا - ফার্সি" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ویوکاناندا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="ফার্সি" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - ফিনিশ" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ফিনিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - ফরাসি" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ফরাসি" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - গ্যালিশিয়" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="গ্যালিশিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AB%80_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%82%E0%AA%A6" title="સ્વામી વિવેકાનંદ - গুজরাটি" lang="gu" hreflang="gu" data-title="સ્વામી વિવેકાનંદ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="গুজরাটি" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - হাউসা" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="হাউসা" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%95%D7%95%D7%90%D7%9E%D7%99_%D7%95%D7%99%D7%95%D7%95%D7%A7%D7%90%D7%A0%D7%A0%D7%93%D7%94" title="סוואמי ויווקאננדה - হিব্রু" lang="he" hreflang="he" data-title="סוואמי ויווקאננדה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="হিব্রু" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6" title="स्वामी विवेकानन्द - হিন্দি" lang="hi" hreflang="hi" data-title="स्वामी विवेकानन्द" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="হিন্দি" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Viv%C3%A9k%C3%A1nanda" title="Vivékánanda - হাঙ্গেরীয়" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Vivékánanda" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="হাঙ্গেরীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BE%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%8E%D5%AB%D5%BE%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1" title="Սվամի Վիվեկանանդա - আর্মেনিয়" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Սվամի Վիվեկանանդա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="আর্মেনিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - ইন্দোনেশীয়" lang="id" hreflang="id" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ইন্দোনেশীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - ইতালিয়" lang="it" hreflang="it" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ইতালিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%B4%E3%82%A3%E3%83%B4%E3%82%A7%E3%83%BC%E3%82%AB%E3%83%BC%E3%83%8A%E3%83%B3%E3%83%80" title="ヴィヴェーカーナンダ - জাপানি" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヴィヴェーカーナンダ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="জাপানি" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - জাভানিজ" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="জাভানিজ" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90" title="ვივეკანანდა - জর্জিয়ান" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ვივეკანანდა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="জর্জিয়ান" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Вивекананда - কাজাখ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Вивекананда" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="কাজাখ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B2%BF_%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B5%E0%B3%87%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%82%E0%B2%A6" title="ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ - কন্নড়" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="কন্নড়" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B9%84%EB%B2%A0%EC%B9%B4%EB%82%9C%EB%8B%A4" title="비베카난다 - কোরিয়ান" lang="ko" hreflang="ko" data-title="비베카난다" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="কোরিয়ান" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Вивекананда - কির্গিজ" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Вивекананда" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="কির্গিজ" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Vivek%C4%81nanda" title="Vivekānanda - লাতিন" lang="la" hreflang="la" data-title="Vivekānanda" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="লাতিন" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - লিথুয়েনীয়" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="লিথুয়েনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Vivek%C4%81nanda" title="Vivekānanda - লাত্ভীয়" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Vivekānanda" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="লাত্ভীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6" title="स्वामी विवेकानन्द - মৈথিলি" lang="mai" hreflang="mai" data-title="स्वामी विवेकानन्द" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="মৈথিলি" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - মালাগাসি" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="মালাগাসি" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%B5%E0%B5%87%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%A6%E0%B5%BB" title="വിവേകാനന്ദൻ - মালায়ালাম" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വിവേകാനന്ദൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="মালায়ালাম" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%82%E0%A4%A6" title="स्वामी विवेकानंद - মারাঠি" lang="mr" hreflang="mr" data-title="स्वामी विवेकानंद" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="মারাঠি" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - মালয়" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="মালয়" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="নির্বাচিত নিবন্ধ"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6" title="स्वामी विवेकानन्द - নেপালী" lang="ne" hreflang="ne" data-title="स्वामी विवेकानन्द" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="নেপালী" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6" title="स्वमी विवेकानन्द - নেওয়ারি" lang="new" hreflang="new" data-title="स्वमी विवेकानन्द" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="নেওয়ারি" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - ওলন্দাজ" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="ওলন্দাজ" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - নরওয়েজিয়ান নিনর্স্ক" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="নরওয়েজিয়ান নিনর্স্ক" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - নরওয়েজিয়ান বোকমাল" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="নরওয়েজিয়ান বোকমাল" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%B8%E0%AD%8D%E0%AD%B1%E0%AC%BE%E0%AC%AE%E0%AD%80_%E0%AC%AC%E0%AC%BF%E0%AC%AC%E0%AD%87%E0%AC%95%E0%AC%BE%E0%AC%A8%E0%AC%A8%E0%AD%8D%E0%AC%A6" title="ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ - ওড়িয়া" lang="or" hreflang="or" data-title="ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="ওড়িয়া" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%AE%E0%A9%80_%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%B5%E0%A9%87%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%B0%E0%A8%A6" title="ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ - পাঞ্জাবী" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="পাঞ্জাবী" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - পাম্পাঙ্গা" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="পাম্পাঙ্গা" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6" title="स्वमी विवेकानन्द - পালি" lang="pi" hreflang="pi" data-title="स्वमी विवेकानन्द" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="পালি" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wiwekananda" title="Wiwekananda - পোলিশ" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wiwekananda" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="পোলিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D9%88%DA%A9_%D8%A2%D9%86%D9%86%D8%AF" title="سوامی ویوک آنند - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سوامی ویوک آنند" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%8A_%D9%88%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%DA%89%D8%A7" title="سوامي ویوکانانډا - পাশতু" lang="ps" hreflang="ps" data-title="سوامي ویوکانانډا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="পাশতু" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - পর্তুগীজ" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="পর্তুগীজ" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - রোমানীয়" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="রোমানীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Вивекананда - রুশ" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Вивекананда" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="রুশ" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="নির্বাচিত নিবন্ধ"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A4%83" title="स्वामी विवेकानन्दः - সংস্কৃত" lang="sa" hreflang="sa" data-title="स्वामी विवेकानन्दः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="সংস্কৃত" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Свами Вивекананда - শাখা" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Свами Вивекананда" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="শাখা" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A5%E1%B1%A3%E1%B1%9F%E1%B1%A2%E1%B1%A4_%E1%B1%B5%E1%B1%A4%E1%B1%B5%E1%B1%AE%E1%B1%A0%E1%B1%9F%E1%B1%B1%E1%B1%9A%E1%B1%B1%E1%B1%AB%E1%B1%9A" title="ᱥᱣᱟᱢᱤ ᱵᱤᱵᱮᱠᱟᱱᱚᱱᱫᱚ - সাঁওতালি" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱥᱣᱟᱢᱤ ᱵᱤᱵᱮᱠᱟᱱᱚᱱᱫᱚ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="সাঁওতালি" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - স্কটস" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="স্কটস" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Vivekananda" title="Vivekananda - সার্বো-ক্রোয়েশিয়" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Vivekananda" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="সার্বো-ক্রোয়েশিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Viv%C3%A9k%C3%A1nanda" title="Vivékánanda - স্লোভাক" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Vivékánanda" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="স্লোভাক" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - স্লোভেনীয়" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="স্লোভেনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Svami_Vivekananda" title="Svami Vivekananda - সার্বীয়" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Svami Vivekananda" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="সার্বীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - সুইডিশ" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="সুইডিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%B5%E0%AF%87%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AE%A8%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="விவேகானந்தர் - তামিল" lang="ta" hreflang="ta" data-title="விவேகானந்தர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="তামিল" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B2%BF_%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B5%E0%B3%87%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%82%E0%B2%A6" title="ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ - Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BF_%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B1%87%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%82%E0%B0%A6" title="స్వామి వివేకానంద - তেলুগু" lang="te" hreflang="te" data-title="స్వామి వివేకానంద" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="তেলুগু" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%B5_%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B9%8C" title="สวามี วิเวกานันท์ - থাই" lang="th" hreflang="th" data-title="สวามี วิเวกานันท์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="থাই" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" title="Swami Vivekananda - তাগালগ" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Swami Vivekananda" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="তাগালগ" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Svami_Vivekananda" title="Svami Vivekananda - তুর্কী" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Svami Vivekananda" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="তুর্কী" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Свами Вивекананда - তাতার" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Свами Вивекананда" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="তাতার" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%BC%D1%96_%D0%92%D1%96%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Свамі Вівекананда - ইউক্রেনীয়" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Свамі Вівекананда" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ইউক্রেনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF" title="سوامی ویویکانند - উর্দু" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سوامی ویویکانند" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="উর্দু" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Svami_Vivekananda" title="Svami Vivekananda - উজবেক" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Svami Vivekananda" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="উজবেক" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Sv%C4%81m%C4%AB_Vivek%C4%81nanda" title="Svāmī Vivekānanda - ভিয়েতনামী" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Svāmī Vivekānanda" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ভিয়েতনামী" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%96%AF%E7%93%A6%E7%B1%B3%C2%B7%E7%BB%B4%E9%9F%A6%E5%8D%A1%E5%8D%97%E8%BE%BE" title="斯瓦米·维韦卡南达 - উ চীনা" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="斯瓦米·维韦卡南达" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="উ চীনা" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%96%AF%E7%93%A6%E7%B1%B3%C2%B7%E7%B6%AD%E9%9F%8B%E5%8D%A1%E5%8D%97%E9%81%94" title="斯瓦米·維韋卡南達 - চীনা" lang="zh" hreflang="zh" data-title="斯瓦米·維韋卡南達" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="চীনা" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%BE%A8%E5%96%9C" title="辨喜 - ক্যান্টোনিজ" lang="yue" hreflang="yue" data-title="辨喜" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="ক্যান্টোনিজ" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q47478#sitelinks-wikipedia" title="আন্তঃভাষার সংযোগ সম্পাদনা করুন" class="wbc-editpage">আন্তঃউইকি সংযোগ সম্পাদনা</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="নামস্থানসমূহ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="বিষয়বস্তু পাতাটি দেখুন [c]" accesskey="c"><span>নিবন্ধ</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AA:%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" rel="discussion" title="বিষয়বস্তু পাতা সম্পর্কে আলোচনা [t]" accesskey="t"><span>আলোচনা</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ভাষার রূপভেদ পরিবর্তন করুন" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">বাংলা</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="দৃষ্টিকোণ"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6"><span>পড়ুন</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit" title="এই পাতাটি সুরক্ষিত। আপনি পাতাটির উৎস দেখতে পারেন। [e]" accesskey="e"><span>উৎস দেখুন</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=history" title="এই পাতার পুরনো সংস্করণগুলি [h]" accesskey="h"><span>ইতিহাস দেখুন</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="পাতার সরঞ্জাম"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="সরঞ্জাম" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">সরঞ্জাম</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">সরঞ্জাম</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">লুকান</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="আরও বিকল্প" > <div class="vector-menu-heading"> কার্য </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6"><span>পড়ুন</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit"><span>উৎস দেখুন</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=history"><span>ইতিহাস দেখুন</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> সাধারণ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B9/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="যে সব উইকি পাতা থেকে এখানে সংযোগ আছে [j]" accesskey="j"><span>সংযোগকারী পৃষ্ঠাসমূহ</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" rel="nofollow" title="এই পাতা থেকে সংযোগ আছে, এমন পাতাগুলিতে সাম্প্রতিক পরিবর্তন [k]" accesskey="k"><span>সম্পর্কিত পরিবর্তন</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//bn.wikipedia.org/wiki/উইকিপিডিয়া:আপলোড" title="ফাইল আপলোড করুন [u]" accesskey="u"><span>আপলোড করুন</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="সব বিশেষ পাতার তালিকা [q]" accesskey="q"><span>বিশেষ পাতাসমূহ</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&oldid=7899022" title="পাতাটির এই সংস্করণের স্থায়ী সংযোগ"><span>স্থায়ী সংযোগ</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=info" title="এই পাতা সম্পর্কে আরও তথ্য"><span>পাতার তথ্য</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%A8&page=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&id=7899022&wpFormIdentifier=titleform" title="এই পাতাটি কিভাবে উদ্ধৃত করবেন তার তথ্য"><span>এই নিবন্ধটি উদ্ধৃত করুন</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fbn.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25AE%25E0%25A7%2580_%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AC%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25A8%25E0%25A6%25A8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A6"><span>সংক্ষিপ্ত ইউআরএল নিন</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:QrCode&url=https%3A%2F%2Fbn.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25AE%25E0%25A7%2580_%25E0%25A6%25AC%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AC%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%2595%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25A8%25E0%25A6%25A8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A6"><span>কিউআর কোড ডাউনলোড করুন</span></a></li><li id="t-shorturl" class="mw-list-item"><a href="//bn.wikipedia.org/s/pe" title="বন্টনের জন্য এই সংক্ষিপ্ত ইউআরএল অনুলিপি করুন"><span>সংক্ষিপ্ত ইউআরএল</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> মুদ্রণ/রপ্তানি </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87&bookcmd=book_creator&referer=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6"><span>বই তৈরি করুন</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:DownloadAsPdf&page=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=show-download-screen"><span>PDF ডাউনলোড</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&printable=yes" title="এ পাতার ছাপানোর উপযোগী সংস্করণ [p]" accesskey="p"><span>মুদ্রণযোগ্য সংস্করণ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> অন্যান্য প্রকল্পে </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" hreflang="en"><span>উইকিমিডিয়া কমন্স</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://bn.wikiquote.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" hreflang="bn"><span>উইকিউক্তি</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://bn.wikisource.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95:%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" hreflang="bn"><span>উইকিসংকলন</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q47478" title="আইটেম উপাত্ত ভান্ডারে সংযুক্ত করা লিঙ্ক [g]" accesskey="g"><span>উইকিউপাত্ত আইটেম</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="পাতার সরঞ্জাম"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="অবয়ব"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">অবয়ব</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">লুকান</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-good-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8B_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="এটি একটি ভালো নিবন্ধ। আরও তথ্যের জন্য এখানে ক্লিক করুন।"><img alt="এটি একটি ভালো নিবন্ধ। আরও তথ্যের জন্য এখানে ক্লিক করুন।" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/19px-Symbol_support_vote.svg.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/29px-Symbol_support_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/39px-Symbol_support_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-protedit" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE_%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF#অর্ধ-সুরক্ষিত" title="এই পাতাটি অর্ধ-সুরক্ষিত। শুধুমাত্র নিবন্ধিত ব্যবহারকারীরাই সম্পাদনা করতে পারবেন।"><img alt="এই পাতাটি অর্ধ-সুরক্ষিত। শুধুমাত্র নিবন্ধিত ব্যবহারকারীরাই সম্পাদনা করতে পারবেন।" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/20px-Semi-protection-shackle.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/30px-Semi-protection-shackle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/40px-Semi-protection-shackle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">উইকিপিডিয়া, মুক্ত বিশ্বকোষ থেকে</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="bn" dir="ltr"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">‘স্বামী বিবেকানন্দ’-এর অন্য ব্যবহারের জন্য, <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_(%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%A8)" class="mw-disambig" title="স্বামী বিবেকানন্দ (দ্ব্যর্থতা নিরসন)">স্বামী বিবেকানন্দ (দ্ব্যর্থতা নিরসন)</a> দেখুন।</div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <table class="infobox biography vcard"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above" style="background:; color:;"><div style="display:inline" class="fn">স্বামী বিবেকানন্দ</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg/225px-Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg" decoding="async" width="225" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg/338px-Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg/450px-Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg 2x" data-file-width="933" data-file-height="1280" /></a></span><div class="infobox-caption"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B" title="শিকাগো">শিকাগোয়</a> স্বামী বিবেকানন্দ, সেপ্টেম্বর, ১৮৯৩। বাঁদিকে বিবেকানন্দ ইংরেজিতে লিখেছেন: "one infinite pure and holy – beyond thought beyond qualities I bow down to thee" অর্থাৎ "প্রণাম করি সেই একক, অনন্ত, শুদ্ধ ও পবিত্র –চিন্তা ও গুণের অগম্য (ঈশ্বরকে)।")<sup id="cite_ref-World_fair_1893_circulated_photo_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-World_fair_1893_circulated_photo-1"><span class="cite-bracket">[</span>১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background:; color:;">ব্যক্তিগত তথ্য</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">জন্ম</th><td class="infobox-data"><div style="display:inline" class="nickname">নরেন্দ্রনাথ দত্ত</div><br /><span style="display:none">(<span class="bday">১৮৬৩-০১-১২</span>)</span>১২ জানুয়ারি ১৮৬৩<br /><div style="display:inline" class="birthplace"><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="কলকাতা">কলকাতা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B2_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF" title="বেঙ্গল প্রেসিডেন্সি">বেঙ্গল প্রেসিডেন্সি</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ব্রিটিশ ভারত">ব্রিটিশ ভারত</a> <br /> (অধুনা কলকাতা, <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="পশ্চিমবঙ্গ">পশ্চিমবঙ্গ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ভারত">ভারতীয় প্রজাতন্ত্র</a>)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">মৃত্যু</th><td class="infobox-data">৪ জুলাই ১৯০২<span style="display:none">(1902-07-04)</span> (বয়স ৩৯)<br /><div style="display:inline" class="deathplace"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%BC_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="বেলুড় মঠ">বেলুড় মঠ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="হাওড়া">হাওড়া</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="হাওড়া জেলা">হাওড়া জেলা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B2_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF" title="বেঙ্গল প্রেসিডেন্সি">বেঙ্গল প্রেসিডেন্সি</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ব্রিটিশ ভারত">ব্রিটিশ ভারত</a> <br /> (অধুনা বেলুড় মঠ, হাওড়া, হাওড়া জেলা, পশ্চিমবঙ্গ, ভারতীয় প্রজাতন্ত্র)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">জাতীয়তা</th><td class="infobox-data nickname"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="ভারতীয়">ভারতীয়</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">স্বাক্ষর</th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Signature_of_Swami_Vivekananda.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Signature_of_Swami_Vivekananda.svg/150px-Signature_of_Swami_Vivekananda.svg.png" decoding="async" width="150" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Signature_of_Swami_Vivekananda.svg/225px-Signature_of_Swami_Vivekananda.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Signature_of_Swami_Vivekananda.svg/300px-Signature_of_Swami_Vivekananda.svg.png 2x" data-file-width="1409" data-file-height="276" /></a></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">এর প্রতিষ্ঠাতা</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="রামকৃষ্ণ মিশন">রামকৃষ্ণ মিশন</a><br /><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠ</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">দর্শন</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অদ্বৈত বেদান্ত">অদ্বৈত বেদান্ত</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97" title="রাজযোগ">রাজযোগ</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background:; color:;">ঊর্ধ্বতন পদ</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">গুরু</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3" class="mw-redirect" title="রামকৃষ্ণ">রামকৃষ্ণ</a></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align: center; font-size: 95%; border:none; padding:0;"> <div style="line-height: 1.6em; font-weight: bold; font-size: 100%; text-align: left;"><div>যাদের প্রভাবিত করেন</div></div> <ul class="mw-collapsible-content" style="font-size: 105%; margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; text-align: left; list-style: none none; margin-left: 0; text-align:center;"><li style="line-height: inherit; margin: 0"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="সুভাষচন্দ্র বসু">সুভাষচন্দ্র বসু</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="অরবিন্দ ঘোষ">অরবিন্দ ঘোষ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%98%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%A8" title="বাঘা যতীন">বাঘা যতীন</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="মহাত্মা গান্ধি">মহাত্মা গান্ধি</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="চক্রবর্তী রাজাগোপালাচারী">চক্রবর্তী রাজাগোপালাচারী</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%93%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A7%81" class="mw-redirect" title="জওহরলাল নেহরু">জওহরলাল নেহরু</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">বাল গঙ্গাধর তিলক</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="জামশেদজি টাটা">জামশেদজি টাটা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="নিকোলা টেসলা">নিকোলা টেসলা</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="সারা বার্নহার্ড (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সারা বার্নহার্ড</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="এমা কাভ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">এমা কাভ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%97%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" class="mw-redirect" title="জগদীশচন্দ্র বসু">জগদীশচন্দ্র বসু</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অ্যানি বেসান্ত">অ্যানি বেসান্ত</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE_%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%81" class="mw-redirect" title="রম্যা রোলাঁ">রম্যা রোলাঁ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%8F.%E0%A6%AA%E0%A6%BF.%E0%A6%9C%E0%A7%87_%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" class="mw-redirect" title="এ.পি.জে আব্দুল কালাম">এ.পি.জে আব্দুল কালাম</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A7%80" title="নরেন্দ্র মোদী">নরেন্দ্র মোদী</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%87" title="আন্না হাজারে">আন্না হাজারে</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table> <p><b>স্বামী বিবেকানন্দ</b> (১২ জানুয়ারি ১৮৬৩ – ৪ জুলাই ১৯০২; জন্মনাম <b>নরেন্দ্রনাথ দত্ত</b>) ছিলেন একজন <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="হিন্দুধর্ম">হিন্দু</a> <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80" title="সন্ন্যাসী">সন্ন্যাসী</a>, দার্শনিক, লেখক, সংগীতজ্ঞ এবং ঊনবিংশ শতাব্দীর ভারতীয় অতীন্দ্রিয়বাদী <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংসের</a> প্রধান শিষ্য। তার পূর্বাশ্রমের নাম ছিল <b>নরেন্দ্রনাথ দত্ত</b>। তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র">মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AA" title="ইউরোপ">ইউরোপে</a> <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="হিন্দুধর্ম">হিন্দুধর্ম</a> তথা ভারতীয় <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্ত</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" class="mw-redirect" title="যোগ (হিন্দুধর্ম)">যোগ</a> দর্শনের প্রচারে প্রধান ভূমিকা গ্রহণ করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGeorg2002600_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGeorg2002600-2"><span class="cite-bracket">[</span>২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ঊনবিংশ শতাব্দীর শেষার্ধে বিভিন্ন ধর্মমতের মধ্যে পারস্পরিক সুসম্পর্ক স্থাপন এবং হিন্দুধর্মকে বিশ্বের অন্যতম প্রধান ধর্ম হিসেবে প্রচার করার কৃতিত্ব স্বামী বিবেকানন্দের।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEClarke2006209_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEClarke2006209-3"><span class="cite-bracket">[</span>৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ভারত">ভারতে</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="হিন্দু ধর্মসংস্কার আন্দোলন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হিন্দু পুনর্জাগরণের</a> তিনি ছিলেন অন্যতম পুরোধা ব্যক্তিত্ব। সেই সঙ্গে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ব্রিটিশ ভারত">ব্রিটিশ ভারতে</a> তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="ভারতীয় জাতীয়তাবাদ">ভারতীয় জাতীয়তাবাদের</a> ধারণাটি প্রবর্তন করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVon_Dense1999191_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEVon_Dense1999191-4"><span class="cite-bracket">[</span>৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দ <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠ</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="রামকৃষ্ণ মিশন">রামকৃষ্ণ মিশন</a> প্রতিষ্ঠা করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGeorg2002600_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGeorg2002600-2"><span class="cite-bracket">[</span>২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার সবচেয়ে বিখ্যাত বক্তৃতাটি হল, "আমেরিকার ভগিনী ও ভ্রাতৃবৃন্দ"  ...,"<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDutt2005121_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDutt2005121-5"><span class="cite-bracket">[</span>৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দে <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র">মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B" title="শিকাগো">শিকাগোয়</a> বিশ্ব ধর্ম মহাসভায় প্রদত্ত <i>চিকাগো বক্তৃতা</i>,<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDutt2005121_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDutt2005121-5"><span class="cite-bracket">[</span>৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> যার মাধ্যমেই তিনি পাশ্চাত্য সমাজে প্রথম হিন্দুধর্ম প্রচার করেন। </p><p>স্বামী বিবেকানন্দ <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="কলকাতা">কলকাতার</a> এক উচ্চবিত্ত হিন্দু <a href="/wiki/Bengali_people" class="mw-redirect" title="Bengali people">বাঙালি</a> পরিবারে জন্মগ্রহণ করেন। ছোটোবেলা থেকেই আধ্যাত্মিকতার প্রতি তিনি আকর্ষিত হতেন। তার <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="গুরু">গুরু</a> রামকৃষ্ণ দেবের কাছ থেকে তিনি শেখেন, সকল জীবই ঈশ্বরের প্রতিভূ; তাই মানুষের সেবা করলেই ঈশ্বরের সেবা করা হয়। রামকৃষ্ণের মৃত্যুর পর বিবেকানন্দ <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6" title="ভারতীয় উপমহাদেশ">ভারতীয় উপমহাদেশ</a> ভালোভাবে ঘুরে দেখেন এবং <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ব্রিটিশ ভারত">ব্রিটিশ ভারতের</a> আর্থ-সামাজিক অবস্থা সম্পর্কে প্রত্যক্ষ জ্ঞান অর্জন করেন। পরে তিনি মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রে গিয়ে ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দে বিশ্ব ধর্ম মহা সভায় ভারত ও হিন্দুধর্মের প্রতিনিধিত্ব করেন। মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%93%E0%A6%B0%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ইংল্যাণ্ড ওরে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ইংল্যাণ্ড ওরে</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AA" title="ইউরোপ">ইউরোপে</a> তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="হিন্দু দর্শন">হিন্দু দর্শনের</a> বিভিন্ন দিক সম্পর্কে অসংখ্য সাধারণ ও ঘরোয়া বক্তৃতা দিয়েছিলেন এবং ক্লাস নিয়েছিলেন। তার রচিত গ্রন্থগুলির মধ্যে উল্লেখযোগ্য <i>চিকাগো বক্তৃতা</i>, <i><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="কর্মযোগ (বই)">কর্মযোগ</a></i>, <i><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="রাজযোগ (বই)">রাজযোগ</a></i>, <i><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="জ্ঞানযোগ (বই)">জ্ঞানযোগ</a></i>, <i><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত">হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত</a></i>, <i><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="ভারতে বিবেকানন্দ">ভারতে বিবেকানন্দ</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%A5%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভাববার কথা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভাববার কথা</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="পরিব্রাজক (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পরিব্রাজক</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%93_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রাচ্য ও পাশ্চাত্য (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্রাচ্য ও পাশ্চাত্য</a></i>, <i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="বর্তমান ভারত">বর্তমান ভারত</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="বীরবাণী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বীরবাণী</a></i> (কবিতা-সংকলন), <i><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="মদীয় আচার্যদেব">মদীয় আচার্যদেব</a></i> ইত্যাদি। বিবেকানন্দ ছিলেন সংগীতজ্ঞ ও গায়ক। তার রচিত দুটি বিখ্যাত গান হল "<a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%A8-%E0%A6%AD%E0%A6%AC-%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A8" title="খণ্ডন-ভব-বন্ধন">খণ্ডন-ভব-বন্ধন</a>" (শ্রীরামকৃষ্ণ আরাত্রিক ভজন) ও "<a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF_%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="নাহি সূর্য নাহি জ্যোতি">নাহি সূর্য নাহি জ্যোতি</a>"। এছাড়া "<a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%81%E0%A6%95_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="নাচুক তাহাতে শ্যামা">নাচুক তাহাতে শ্যামা</a>", "<a href="/w/index.php?title=%E0%A7%AA_%E0%A6%9C%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="৪ জুলাইয়ের প্রতি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">৪ জুলাইয়ের প্রতি</a>", "<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="সন্ন্যাসীর গীতি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সন্ন্যাসীর গীতি</a>" ও "<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="সখার প্রতি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সখার প্রতি</a>" তার রচিত কয়েকটি বিখ্যাত কবিতা। "সখার প্রতি" কবিতার অন্তিম দুইটি চরণ– “বহুরূপে সম্মুখে তোমার ছাড়ি কোথা খুঁজিছ ঈশ্বর? / জীবে প্রেম করে যেই জন, সেই জন সেবিছে ঈশ্বর।" – বিবেকানন্দের সর্বাধিক উদ্ধৃত একটি উক্তি। </p><p>ভারতে বিবেকানন্দকে ‘<a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%93_%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="হিন্দু গুরু ও সন্তদের তালিকা">বীর সন্ন্যাসী</a>’ নামে অভিহিত করা হয় এবং তার জন্মদিনটি ভারতে <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%AC_%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B8_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4)" title="জাতীয় যুব দিবস (ভারত)">জাতীয় যুব দিবস</a> হিসেবে পালিত হয়। </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="জীবনী"><span id=".E0.A6.9C.E0.A7.80.E0.A6.AC.E0.A6.A8.E0.A7.80"></span>জীবনী</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="বংশ_পরিচয়"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.82.E0.A6.B6_.E0.A6.AA.E0.A6.B0.E0.A6.BF.E0.A6.9A.E0.A6.AF.E0.A6.BC"></span>বংশ পরিচয়</h3></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7327998/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .multiimageinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle .thumbcaption{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .trow>.thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:375px;max-width:375px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:210px;max-width:210px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Bhuvaneshwari-Devi-1841-1911.jpg" class="mw-file-description"><img alt="A Bengali woman , sitting" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Bhuvaneshwari-Devi-1841-1911.jpg/208px-Bhuvaneshwari-Devi-1841-1911.jpg" decoding="async" width="208" height="253" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Bhuvaneshwari-Devi-1841-1911.jpg/312px-Bhuvaneshwari-Devi-1841-1911.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Bhuvaneshwari-Devi-1841-1911.jpg/416px-Bhuvaneshwari-Devi-1841-1911.jpg 2x" data-file-width="458" data-file-height="557" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:161px;max-width:161px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda%27s_Ancestral_House_%26_Cultural_Centre_Door_-_Kolkata_2011-10-22_6073.JPG" class="mw-file-description"><img alt="Vivekananda as a wandering monk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Swami_Vivekananda%27s_Ancestral_House_%26_Cultural_Centre_Door_-_Kolkata_2011-10-22_6073.JPG/159px-Swami_Vivekananda%27s_Ancestral_House_%26_Cultural_Centre_Door_-_Kolkata_2011-10-22_6073.JPG" decoding="async" width="159" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Swami_Vivekananda%27s_Ancestral_House_%26_Cultural_Centre_Door_-_Kolkata_2011-10-22_6073.JPG/239px-Swami_Vivekananda%27s_Ancestral_House_%26_Cultural_Centre_Door_-_Kolkata_2011-10-22_6073.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Swami_Vivekananda%27s_Ancestral_House_%26_Cultural_Centre_Door_-_Kolkata_2011-10-22_6073.JPG/318px-Swami_Vivekananda%27s_Ancestral_House_%26_Cultural_Centre_Door_-_Kolkata_2011-10-22_6073.JPG 2x" data-file-width="2848" data-file-height="4288" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flex"><div class="thumbcaption"><i>(বাঁদিকে)</i> ভুবনেশ্বরী দেবী (১৮৪১–১৯১১);"আমার জ্ঞানের প্রস্ফুটনের জন্য আমি আমার মায়ের কাছে ঋণী।"<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVirajananda200621_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEVirajananda200621-6"><span class="cite-bracket">[</span>৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> – বিবেকানন্দ<br /> <i>(ডানদিকে)</i> ৩, গৌরমোহন মুখোপাধ্যায় স্ট্রিট, সিমলা, কলকাতা। বিবেকানন্দের জন্মস্থান। এখন এটি একটি সংগ্রহশালা ও সাংস্কৃতিক কেন্দ্র।</div></div></div></div> <p>স্বামী বিবেকানন্দ উত্তর <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="কলকাতা">কলকাতার</a> এক <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="কায়স্থ">কায়স্থ</a> দত্ত পরিবারে জন্মগ্রহণ করেন। দত্ত-পরিবারের আদি নিবাস ছিল অধুনা <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ভারত">ভারতীয় প্রজাতন্ত্রের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="পশ্চিমবঙ্গ">পশ্চিমবঙ্গ</a> রাজ্যের <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="বর্ধমান জেলা">বর্ধমান জেলার</a> <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="কালনা মহকুমা">কালনা মহকুমার</a> অন্তর্গত দত্ত-ডেরিয়াটোনা বা দত্ত-ডেরেটোনা গ্রাম। <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%98%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="মুঘল সাম্রাজ্য">মুঘল শাসনকাল</a> থেকেই দত্তরা উক্ত গ্রামের অধিবাসী ছিলেন। গবেষকরা অনুমান করেন যে তারাই ছিলেন ওই গ্রামের জমিদার। অষ্টাদশ শতাব্দীতে দত্ত-পরিবারের সদস্য রামনিধি দত্ত তার পুত্র রামজীবন দত্ত ও পৌত্র রামসুন্দর দত্তকে নিয়ে <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" class="mw-disambig" title="গোবিন্দপুর">গড়-গোবিন্দপুর</a> গ্রামে (অধুনা কলকাতার <a href="/wiki/%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ফোর্ট উইলিয়াম, কলকাতা">ফোর্ট উইলিয়াম</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ময়দান, কলকাতা">ময়দান</a> অঞ্চল) চলে আসেন। ফোর্ট উইলিয়াম দুর্গ নির্মাণের কাজ শুরু হলে উক্ত এলাকার অন্যান্য বাসিন্দাদের সঙ্গে দত্তরাও <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF" title="সুতানুটি">সুতানুটি</a> গ্রামে (অধুনা উত্তর কলকাতা) চলে আসেন। এখানে প্রথমে তারা মধু রায়ের গলিতে একটি বাড়িতে বাস করতেন। ৩ নম্বর গৌরমোহন মুখোপাধ্যায় স্ট্রিটের যে বাড়িতে বিবেকানন্দ জন্মগ্রহণ করেছিলেন, সেই বাড়িটি নির্মাণ করেন রামসুন্দর দত্তের জ্যেষ্ঠ পুত্র রামমোহন দত্ত। রামমোহন দত্তের জ্যেষ্ঠ পুত্র দুর্গাপ্রসাদ দত্ত ছিলেন বিবেকানন্দের পিতামহ।<sup id="cite_ref-যুগনায়ক_বিবেকানন্দ_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-যুগনায়ক_বিবেকানন্দ-8"><span class="cite-bracket">[</span>৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="সংস্কৃত ভাষা">সংস্কৃত</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BF_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="ফারসি ভাষা">ফারসি</a> ভাষায় পণ্ডিত ছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20034_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBhuyan20034-9"><span class="cite-bracket">[</span>৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ২৫ বছর বয়সে একমাত্র পুত্র বিশ্বনাথ দত্তের জন্মের পর তিনি সন্ন্যাস গ্রহণ করে গৃহত্যাগ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19952_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19952-10"><span class="cite-bracket">[</span>১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিশ্বনাথ দত্ত দুর্গাপ্রসাদের কনিষ্ঠ ভ্রাতা কালীপ্রসাদ কর্তৃক প্রতিপালিত হয়েছিলেন। তিনি ছিলেন <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F" class="mw-redirect" title="কলকাতা হাইকোর্ট">কলকাতা হাইকোর্টের</a> অ্যাটর্নি।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19951_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19951-11"><span class="cite-bracket">[</span>১১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBadrinath20063_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBadrinath20063-12"><span class="cite-bracket">[</span>১২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিশ্বনাথ দত্ত <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="বাংলা ভাষা">বাংলা</a>, ফারসি, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="আরবি ভাষা">আরবি</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="উর্দু ভাষা">উর্দু</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="হিন্দি ভাষা">হিন্দি</a> ও সংস্কৃত ভাষা শিখেছিলেন। সাহিত্য, ইতিহাস ও ধর্মগ্রন্থ পাঠে তার বিশেষ আগ্রহ ছিল। ধর্ম বিষয়ে তিনি উদার ছিলেন। <i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2" title="বাইবেল">বাইবেল</a></i> ও <i>দেওয়ান-ই-হাফিজ</i> ছিল তার প্রিয় বই। তিনি <i>সুলোচনা</i> (১৮৮০) ও <i>শিষ্টাচার-পদ্ধতি</i> (বাংলা ও হিন্দি ভাষায়, ১৮৮২) নামে দুইটি বই রচনা করেছিলেন। <a href="/wiki/%E0%A6%88%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0" title="ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগর">ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগরের</a> বিধবাবিবাহ প্রথা প্রবর্তনের সমর্থনে তিনি প্রকাশ্যে মতপ্রকাশ করেছিলেন। দুর্গাপ্রসাদের সংসার ত্যাগের পর কালীপ্রসাদের অমিতব্যয়িতায় দত্ত-পরিবারের আর্থিক সাচ্ছল্য নষ্ট হয়েছিল। কিন্তু অ্যাটর্নিরূপে বিশ্বনাথ দত্তের সুদূর-প্রসারিত খ্যাতি সেই সাচ্ছল্য কিয়দংশে ফিরিয়ে আনতে সক্ষম হয়। তার স্ত্রী ভুবনেশ্বরী দেবী ছিলেন সিমলার নন্দলাল বসুর মেয়ে। তিনি বিশেষ ভক্তিমতী নারী ছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20034_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBhuyan20034-9"><span class="cite-bracket">[</span>৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার প্রথম কয়েকটি সন্তানের মৃত্যু ও কন্যাসন্তানের জন্মের পর পুত্রসন্তান কামনায় তিনি তার এক কাশী বাসিনী আত্মীয়াকে দিয়ে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%B8%E0%A7%80" title="বারাণসী">কাশীর</a> <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0" title="কাশী বিশ্বনাথ মন্দির">বিশ্বনাথ মন্দিরে</a> নিত্য পূজা দেওয়ার ব্যবস্থা করান। এরপরই স্বামী বিবেকানন্দের জন্ম হওয়ায় তার বিশ্বাস হয় যে, তিনি শিবের কৃপায় পুত্রলাভ করেছেন। পিতার প্রগতিশীল ও যুক্তিবাদী দৃষ্টিভঙ্গি ও মায়ের ধর্মপ্রাণতা বিবেকানন্দের চিন্তা ও ব্যক্তিত্ব গঠনে বিশেষ সহায়ক হয়েছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda1964-13"><span class="cite-bracket">[</span>১৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTESen200320_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen200320-14"><span class="cite-bracket">[</span>১৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="প্রথম_জীবন_(১৮৬৩–১৮৮৮)"><span id=".E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A5.E0.A6.AE_.E0.A6.9C.E0.A7.80.E0.A6.AC.E0.A6.A8_.28.E0.A7.A7.E0.A7.AE.E0.A7.AC.E0.A7.A9.E2.80.93.E0.A7.A7.E0.A7.AE.E0.A7.AE.E0.A7.AE.29"></span>প্রথম জীবন (১৮৬৩–১৮৮৮)</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="জন্ম_ও_শৈশব"><span id=".E0.A6.9C.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.AE_.E0.A6.93_.E0.A6.B6.E0.A7.88.E0.A6.B6.E0.A6.AC"></span>জন্ম ও শৈশব</h4></div> <p>বিবেকানন্দের পিতৃপ্রদত্ত নাম ছিল নরেন্দ্রনাথ দত্ত (ডাকনাম ছিল বীরেশ্বর বা বিলে এবং নরেন্দ্র বা নরেন)।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPaul20035_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPaul20035-15"><span class="cite-bracket">[</span>১৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৬৩ খ্রিষ্টাব্দে ১২ জানুয়ারি <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="মকর সংক্রান্তি">মকর সংক্রান্তি</a> উৎসবের দিন উত্তর কলকাতার সিমলা অঞ্চলে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A7%83%E0%A6%95_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%93_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দের পৈতৃক বাসস্থান ও সাংস্কৃতিক কেন্দ্র (পাতার অস্তিত্ব নেই)">৩ নম্বর গৌরমোহন মুখোপাধ্যায় স্ট্রিটে</a> তিনি জন্মগ্রহণ করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBadrinath20062_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBadrinath20062-16"><span class="cite-bracket">[</span>১৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার পিতা বিশ্বনাথ দত্ত <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%89%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%86%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%A4" title="কলকাতা উচ্চ আদালত">কলকাতা উচ্চ আদালতের</a> একজন আইনজীবী ছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19951_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19951-11"><span class="cite-bracket">[</span>১১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBadrinath20063_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBadrinath20063-12"><span class="cite-bracket">[</span>১২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দ একটি প্রথাগত বাঙালি <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="কায়স্থ">কায়স্থ</a> সম্প্রদায়ের অন্তর্ভুক্ত ছিলেন যেখানে তার নয় জন ভাই-বোন ছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMukherji20115_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMukherji20115-17"><span class="cite-bracket">[</span>১৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার মধ্যম ভাই <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="মহেন্দ্রনাথ দত্ত">মহেন্দ্রনাথ দত্ত</a> ছিলেন বিশিষ্ট লেখক ও বিদেশ ভ্রমণে বিবেকানন্দের সঙ্গী। কনিষ্ঠ ভাই <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="ভূপেন্দ্রনাথ দত্ত">ভূপেন্দ্রনাথ দত্ত</a> ছিলেন বিশিষ্ট <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="সাম্যবাদ">সাম্যবাদী</a> নেতা ও গ্রন্থকার। </p><p>ছেলেবেলা থেকেই আধ্যাত্মিকতার দিকে নরেন্দ্রনাথের আগ্রহ ফুটে ওঠে। এই সময় <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="শিব">শিব</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="রাম">রাম</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="সীতা">সীতা</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_(%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A6%BE)" class="mw-redirect" title="হনুমান (দেবতা)">মহাবীর হনুমানের</a> মূর্তির সামনে তিনি প্রায়শই <a href="/wiki/%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="ধ্যান">ধ্যানে</a> বসতেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20035_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBhuyan20035-18"><span class="cite-bracket">[</span>১৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> সাধু সন্ন্যাসীদের প্রতিও তার বিশেষ আগ্রহ ছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESen200320_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen200320-14"><span class="cite-bracket">[</span>১৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ছেলেবেলায় বিবেকানন্দ খুব দুরন্ত ছিলেন। তার পিতামাতার পক্ষে তাকে সামলানো মাঝে মাঝেই দুঃসাধ্য হয়ে উঠত। তার মা বলতেন, “শিবের কাছে ছেলে চাইলুম। তা তিনি নিজে না এসে পাঠালেন তার চেলা এক ভূতকে।”<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19952_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19952-10"><span class="cite-bracket">[</span>১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="শিক্ষা"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.B7.E0.A6.BE"></span><span class="anchor" id="Early_and_college_education"></span>শিক্ষা</h4></div> <p>১৮৭১ খ্রিষ্টাব্দে, নরেন্দ্রনাথ <a href="/wiki/%E0%A6%88%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0" title="ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগর">ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগরের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%A8_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%B6%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="মেট্রোপলিটন ইনস্টিটিউশন">মেট্রোপলিটন ইনস্টিটিউশনে</a> ভর্তি হন। ১৮৭৭ খ্রিষ্টাব্দে তার পরিবার সাময়িকভাবে <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="রায়পুর">রায়পুরে</a> (অধুনা <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ভারত">ভারতীয় প্রজাতন্ত্রের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%9B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%97%E0%A6%A1%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="ছত্তিসগড়">ছত্তিসগড়</a> রাজ্যে) স্থানান্তরিত হওয়ার আগে পর্যন্ত তিনি এই বিদ্যালয়ে পড়াশোনা করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19954_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19954-19"><span class="cite-bracket">[</span>১৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৭৯ খ্রিষ্টাব্দে দত্ত পরিবার আবার কলকাতায় ফিরে আসেন। নরেন্দ্রনাথ <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-disambig" title="প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়">প্রেসিডেন্সি কলেজের</a> (অধুনা <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-disambig" title="প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়">প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়</a>, কলকাতা) প্রবেশিকা পরীক্ষায় প্রথম বিভাগে উত্তীর্ণ হন। তিনিই ছিলেন সেই বছর উক্ত পরীক্ষায় প্রথম বিভাগে উত্তীর্ণ একমাত্র ছাত্র।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19954_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19954-19"><span class="cite-bracket">[</span>১৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি প্রচুর বই পড়তেন। <sup id="cite_ref-FOOTNOTESil199732_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESil199732-20"><span class="cite-bracket">[</span>২০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> দর্শন, ধর্ম, ইতিহাস, সমাজবিজ্ঞান, শিল্পকলা ও সাহিত্য বিষয়ে বই পড়ায় তার বিশেষ আগ্রহ ছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChakrabarti2001628–631_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChakrabarti2001628–631-21"><span class="cite-bracket">[</span>২১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6" title="বেদ">বেদ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E2%80%8C" title="উপনিষদ্">উপনিষদ্</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="ভাগবদগীতা">ভাগবদগীতা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A3" title="রামায়ণ">রামায়ণ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="মহাভারত">মহাভারত</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3" class="mw-redirect mw-disambig" title="পুরাণ">পুরাণ</a> প্রভৃতি হিন্দু ধর্মগ্রন্থ পাঠেও তার আগ্রহ ছিল। এছাড়া তিনি <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="হিন্দুস্থানি শাস্ত্রীয় সঙ্গীত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হিন্দুস্থানি শাস্ত্রীয় সঙ্গীতে</a> তালিম নিতেন<sup id="cite_ref-FOOTNOTESen200321_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen200321-22"><span class="cite-bracket">[</span>২২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এবং নিয়মিত অনুশীলন, খেলাধুলো ও সমাজ সেবামূলক কাজকর্মে অংশ নিতেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChakrabarti2001628–631_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChakrabarti2001628–631-21"><span class="cite-bracket">[</span>২১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="স্কটিশ চার্চ কলেজ, কলকাতা">জেনেরাল অ্যাসেম্বলি’জ ইনস্টিটিউশনে</a> (অধুনা <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="স্কটিশ চার্চ কলেজ, কলকাতা">স্কটিশ চার্চ কলেজ, কলকাতা</a>) পড়ার সময় নরেন্দ্রনাথ পাশ্চাত্য <a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="যুক্তিবিদ্যা">যুক্তিবিদ্যা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="পাশ্চাত্য দর্শন">পাশ্চাত্য দর্শন</a> ও ইউরোপীয় ইতিহাস অধ্যয়ন করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESen200612–14_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen200612–14-23"><span class="cite-bracket">[</span>২৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৮১ খ্রিষ্টাব্দে তিনি চারুকলা পরীক্ষায় উত্তীর্ণ হন। ১৮৮৪ খ্রিষ্টাব্দে স্নাতক ডিগ্রি অর্জন করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESen2003104–105_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen2003104–105-24"><span class="cite-bracket">[</span>২৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEPangbornSmith1976106_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPangbornSmith1976106-25"><span class="cite-bracket">[</span>২৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> নরেন্দ্রনাথ <a href="/wiki/%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A1_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%AE" title="ডেভিড হিউম">ডেভিড হিউম</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C_%E0%A6%A1%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%89._%E0%A6%8F%E0%A6%AB._%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="জর্জ ডব্লিউ. এফ. হেগেল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জর্জ ডব্লিউ. এফ. হেগেল</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%AB%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="আর্থার সোফেনহায়ার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">আর্থার সোফেনহায়ার</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%81%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="ওগুস্ত কোঁত">ওগুস্ত কোঁত</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%81%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B2" title="জন স্টুয়ার্ট মিল">জন স্টুয়ার্ট মিল</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%B8_%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%A8" title="চার্লস ডারউইন">চার্লস ডারউইনের</a> রচনাবলি পাঠ করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDhar197653_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDhar197653-26"><span class="cite-bracket">[</span>২৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMalagiNaik200336–37_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMalagiNaik200336–37-27"><span class="cite-bracket">[</span>২৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="হার্বার্ট স্পেন্সার">হারবার্ট স্পেনসারের</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিবর্তনবাদ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিবর্তনবাদের</a> প্রতি তিনি বিশেষভাবে আকৃষ্ট হয়েছিলেন। সে সময়ে স্পেনসারের সঙ্গে তার চিঠিপত্র বিনিময়ও চলত।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003233_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPrabhananda2003233-28"><span class="cite-bracket">[</span>২৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19957–9_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19957–9-29"><span class="cite-bracket">[</span>২৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> স্পেনসারের <i>এডুকেশন</i> (১৮৬১) বইটি তিনি বাংলায় অনুবাদ করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199931_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199931-30"><span class="cite-bracket">[</span>৩০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পাশ্চাত্য দার্শনিকদের রচনাবলি পড়ার সঙ্গে সঙ্গে তিনি সংস্কৃত ধর্মগ্রন্থ ও বাংলা সাহিত্য নিয়েও চর্চা করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMalagiNaik200336–37_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMalagiNaik200336–37-27"><span class="cite-bracket">[</span>২৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> জেনেরাল অ্যাসেম্বলি’জ ইনস্টিটিউশনের প্রিন্সিপাল <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="উইলিয়াম হেস্টি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">উইলিয়াম হেস্টি</a> লিখেছেন, “নরেন্দ্র সত্যিকারের মেধাবী। আমি বহু দেশ দেখেছি, কিন্তু তার মতো প্রতিভা ও সম্ভাবনাময় ছাত্র দেখিনি; এমনকি জার্মান বিশ্ববিদ্যালয়গুলির দর্শন ছাত্রদের মধ্যেও না।”<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDhar197653_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDhar197653-26"><span class="cite-bracket">[</span>২৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> কয়েকটি স্মৃতিকথায় নরেন্দ্রনাথকে ‘শ্রুতিধর’ (অদ্ভুত স্মৃতি শক্তিসম্পন্ন ব্যক্তি) হিসেবে উল্লেখ করতেও দেখা যায়।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESil199730_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESil199730-31"><span class="cite-bracket">[</span>৩১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEGupta20032_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGupta20032-32"><span class="cite-bracket">[</span>৩২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEDhar197659_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDhar197659-33"><span class="cite-bracket">[</span>৩৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="আধ্যাত্মিক_শিক্ষানবীশ_-_ব্রাহ্মসমাজের_প্রভাব"><span id=".E0.A6.86.E0.A6.A7.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.BE.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A6.BF.E0.A6.95_.E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.B7.E0.A6.BE.E0.A6.A8.E0.A6.AC.E0.A7.80.E0.A6.B6_-_.E0.A6.AC.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.B9.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A6.B8.E0.A6.AE.E0.A6.BE.E0.A6.9C.E0.A7.87.E0.A6.B0_.E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.AD.E0.A6.BE.E0.A6.AC"></span>আধ্যাত্মিক শিক্ষানবীশ - ব্রাহ্মসমাজের প্রভাব</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">আরও দেখুন: <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%93_%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ ও ধ্যান (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ ও ধ্যান</a></div> <p>১৮৮০ খ্রিষ্টাব্দে, তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%AC%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="কেশবচন্দ্র সেন">কেশবচন্দ্র সেনের</a> নব বিধানের সদস্য হয়েছিলেন, যা রামকৃষ্ণের সঙ্গে সাক্ষাৎের পর এবং খ্রিস্টান ধর্ম থেকে হিন্দুধর্মে ধর্মান্তরিত হওয়ার পর কেশবচন্দ্র সেন প্রতিষ্ঠা করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis200599_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis200599-34"><span class="cite-bracket">[</span>৩৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৮৪ খ্রিষ্টাব্দ নাগাদ নরেন্দ্রনাথ <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AB%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ফ্রিম্যাসনারি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ফ্রিম্যাসনারি</a> লজের সদস্য হয়েছিলেন<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005100_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005100-35"><span class="cite-bracket">[</span>৩৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এবং তার কুড়ি বছর বয়সে <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%AC%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="কেশবচন্দ্র সেন">কেশবচন্দ্র সেন</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="দেবেন্দ্রনাথ ঠাকুর">দেবেন্দ্রনাথ ঠাকুরের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="ব্রাহ্মসমাজ">ব্রাহ্মসমাজেরও</a> সদস্য হন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis200599_34-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis200599-34"><span class="cite-bracket">[</span>৩৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTESen200612–14_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen200612–14-23"><span class="cite-bracket">[</span>২৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19958_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19958-36"><span class="cite-bracket">[</span>৩৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBadrinath200620_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBadrinath200620-37"><span class="cite-bracket">[</span>৩৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৮১ থেকে ১৮৮৪ খ্রিষ্টাব্দ পর্যন্ত তিনি সেনের <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%85%E0%A6%AC_%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ব্যান্ড অব হোপ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ব্যান্ড অব হোপ</a>-এ সক্রিয় ছিলেন, যা যুবসমাজকে ধূমপান এবং মদ্যপানে নিরুৎসাহিত করার চেষ্টা করেছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis200599_34-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis200599-34"><span class="cite-bracket">[</span>৩৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>নরেন্দ্র প্রাশ্চাত্য ধর্মবিশ্বাস<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis200531-35_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis200531-35-38"><span class="cite-bracket">[</span>৩৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Esotericism" class="mw-redirect" title="Esotericism">এসোটিরিসিজমের</a> সঙ্গে পরিচিত হয়ে ওঠেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis200519-90,_97-100_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis200519-90,_97-100-39"><span class="cite-bracket">[</span>৩৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার প্রারম্ভিক ধর্মবিশ্বাস ব্রাহ্ম ধারণার আদলে গড়ে উঠেছিল। এই সময় তিনি নিরাকার ঈশ্বরে বিশ্বাসী হন এবং <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8C%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="পৌত্তলিকতা">পৌত্তলিকতার</a> সমালোচকে পরিণত হন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20035_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBhuyan20035-18"><span class="cite-bracket">[</span>১৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199929_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199929-40"><span class="cite-bracket">[</span>৪০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এবং দৃঢ়ভাবে উপনিষদ ও বেদান্তের যৌক্তিকীকরণ, মসৃণ, একেশ্বরবাদী ধর্মতত্ত্ব নির্বাচনী ও আধুনিক পঠন নির্ধারণ করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis200546_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis200546-41"><span class="cite-bracket">[</span>৪১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>এই সময় নরেন্দ্রনাথ ব্রাহ্মনেতা মহর্ষি দেবেন্দ্রনাথ ঠাকুরের সঙ্গে দেখা করে তাকে জিজ্ঞাসা করেন, “আপনি ঈশ্বরকে দেখেছেন?” এই প্রশ্নের উত্তর না দিয়ে দেবেন্দ্রনাথ বলেছিলেন, “তোমার চোখদুটি যোগীর ন্যায়।”<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19958_36-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti19958-36"><span class="cite-bracket">[</span>৩৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199931_30-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199931-30"><span class="cite-bracket">[</span>৩০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> দর্শন সম্পর্কে তার জ্ঞানে সন্তুষ্ট না হয়ে নরেন্দ্রনাথ ভাবতে থাকেন, ঈশ্বর ও ধর্ম সত্যিই কি মানুষের ক্রমবর্ধমান অভিজ্ঞতার অংশ। তিনি এই নিয়ে গভীরভাবে চিন্তা করেন। কলকাতার অনেক বিশিষ্ট অধিবাসীকে তিনি জিজ্ঞাসা করেন, তারা ঈশ্বরকে প্রত্যক্ষ করেছেন কিনা। কিন্তু কারোর উত্তরই তাকে সন্তুষ্ট করতে পারেনি।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESen200612–13_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen200612–13-42"><span class="cite-bracket">[</span>৪২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEPangbornSmith1976106_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPangbornSmith1976106-25"><span class="cite-bracket">[</span>২৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="রামকৃষ্ণের_সঙ্গে"><span id=".E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.AE.E0.A6.95.E0.A7.83.E0.A6.B7.E0.A7.8D.E0.A6.A3.E0.A7.87.E0.A6.B0_.E0.A6.B8.E0.A6.99.E0.A7.8D.E0.A6.97.E0.A7.87"></span>রামকৃষ্ণের সঙ্গে</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC_%E0%A6%93_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব ও স্বামী বিবেকানন্দের সম্পর্ক (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব ও স্বামী বিবেকানন্দের সম্পর্ক</a></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">আরও দেখুন: <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="দক্ষিণেশ্বর কালীবাড়িতে স্বামী বিবেকানন্দের প্রার্থনা">দক্ষিণেশ্বর কালীবাড়িতে স্বামী বিবেকানন্দের প্রার্থনা</a></div> <p>১৮৮১ খ্রিষ্টাব্দে নরেন্দ্রনাথ প্রথম রামকৃষ্ণ দেবের সাক্ষাৎ পান।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005101_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005101-43"><span class="cite-bracket">[</span>৪৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>নরেন্দ্রনাথ রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের কথা প্রথম শোনেন জেনারেল অ্যাসেম্বলি’জ ইনস্টিটিউশনে পড়ার সময়। অধ্যাপক উইলিয়াম হেস্টি একটি সাহিত্যের ক্লাসে <a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%B8%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="উইলিয়াম ওয়ার্ডসওয়ার্থ">উইলিয়াম ওয়ার্ডসওয়ার্থের</a> <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="দ্য এক্সকারশন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দ্য এক্সকারশন</a></i> কবিতাটি পড়ানোর সময় রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের কথা বলেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199929_40-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199929-40"><span class="cite-bracket">[</span>৪০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> উক্ত কবিতায় ব্যবহৃত ‘trance’ কথাটি ব্যাখ্যা করতে গিয়ে তিনি ছাত্রদের বলেন, ‘trance’ বিষয়টির সত্যিকারের অর্থ বুঝতে হলে ছাত্রদের <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0" title="দক্ষিণেশ্বর">দক্ষিণেশ্বরে</a> গিয়ে রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবকে দেখতে হবে। এই কথা শুনে নরেন্দ্রনাথসহ কয়েকজন ছাত্র রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবকে দেখতে আগ্রহী হয়ে ওঠেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199943_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199943-44"><span class="cite-bracket">[</span>৪৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEGhosh200331_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGhosh200331-45"><span class="cite-bracket">[</span>৪৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBadrinath200618_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBadrinath200618-46"><span class="cite-bracket">[</span>৪৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7327998/mw-parser-output/.tmulti"><div class="thumb tmulti tleft"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:375px;max-width:375px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:209px;max-width:209px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Ramakrishna.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Image of Ramakrishna, sitting." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Ramakrishna.jpg/207px-Ramakrishna.jpg" decoding="async" width="207" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Ramakrishna.jpg/311px-Ramakrishna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Ramakrishna.jpg/414px-Ramakrishna.jpg 2x" data-file-width="1340" data-file-height="1675" /></a></span></div><div class="thumbcaption">বিবেকানন্দের গুরু <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব</a></div></div><div class="tsingle" style="width:162px;max-width:162px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_in_Cossipore_1886.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Image of Vivekananda, sitting in meditative posture, eyes opened" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Swami_Vivekananda_in_Cossipore_1886.jpg/160px-Swami_Vivekananda_in_Cossipore_1886.jpg" decoding="async" width="160" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Swami_Vivekananda_in_Cossipore_1886.jpg/240px-Swami_Vivekananda_in_Cossipore_1886.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/16/Swami_Vivekananda_in_Cossipore_1886.jpg 2x" data-file-width="278" data-file-height="450" /></a></span></div><div class="thumbcaption">১৮৮৬ খ্রিস্টাব্দে <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="কাশীপুর">কাশীপুরে</a> বিবেকানন্দ</div></div></div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7452271">.mw-parser-output .quotebox{background-color:#F9F9F9;border:1px solid #aaa;box-sizing:border-box;padding:10px;font-size:88%;max-width:100%}.mw-parser-output .quotebox.floatleft{margin:.5em 1.4em .8em 0}.mw-parser-output .quotebox.floatright{margin:.5em 0 .8em 1.4em}.mw-parser-output .quotebox.centered{overflow:hidden;position:relative;margin:.5em auto .8em auto}.mw-parser-output .quotebox.floatleft span,.mw-parser-output .quotebox.floatright span{font-style:inherit}.mw-parser-output .quotebox>blockquote{margin:0;padding:0;border-left:0;font-family:inherit;font-size:inherit}.mw-parser-output .quotebox-title{text-align:center;font-size:110%;font-weight:bold}.mw-parser-output .quotebox-quote>:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .quotebox-quote:last-child>:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:before{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" “ ";vertical-align:-45%;line-height:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:after{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" ” ";line-height:0}.mw-parser-output .quotebox .left-aligned{text-align:left}.mw-parser-output .quotebox .right-aligned{text-align:right}.mw-parser-output .quotebox .center-aligned{text-align:center}.mw-parser-output .quotebox .quote-title,.mw-parser-output .quotebox .quotebox-quote{display:block}.mw-parser-output .quotebox cite{display:block;font-style:normal}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .quotebox{width:100%!important;margin:0 0 .8em!important;float:none!important}}</style><div class="quotebox pullquote floatright" style="width:20%; ;"> <blockquote class="quotebox-quote left-aligned" style=""> <p><small>"ঠাকুরের ওই আভাস! তবে তো শাস্ত্রে ওই বিষয়ে যাহা লেখা আছে, তাহা মিথ্যা নহে! তদবধি অদ্বৈততত্ত্বের উপরে আর কখনও সন্দিহান হইতে পারি নাই।"<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>৪৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>৪৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></small> </p> </blockquote> </div> <p>১৮৮১ খ্রিষ্টাব্দের নভেম্বর মাসে<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>ক<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এফএ পরীক্ষার জন্য প্রস্তুত হওয়ার সময় <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="রামচন্দ্র দত্ত">রামচন্দ্র দত্ত</a> একবার নরেন্দ্রনাথকে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="সুরেন্দ্রনাথ মিত্র (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সুরেন্দ্রনাথ মিত্রের</a> বাড়িতে নিয়ে যান। সেখানে রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবকে ধর্মোপদেশ দানের জন্য নিমন্ত্রণ জানানো হয়েছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBadrinath200621_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBadrinath200621-51"><span class="cite-bracket">[</span>৫০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এই সাক্ষাৎকারে রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব তরুণ নরেন্দ্রনাথকে একটি গান গাইতে বলেন। পরে নরেন্দ্রনাথের সঙ্গীত প্রতিভায় মুগ্ধ হয়ে রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব তাকে দক্ষিণেশ্বরে নিমন্ত্রণ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEParanjape2012132_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEParanjape2012132-52"><span class="cite-bracket">[</span>৫১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> যদিও রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব বা নরেন্দ্রনাথ কেউই এই সাক্ষাৎকে পরবর্তীকালে তাদের প্রথম সাক্ষাৎ হিসেবে গুরুত্ব দেননি। এমনকি তারা এই সাক্ষ্যাতের কথা উল্লেখও করতেন না।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199943_44-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199943-44"><span class="cite-bracket">[</span>৪৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>১৮৮১ খ্রিষ্টাব্দের শেষদিকে অথবা ১৮৮২ খ্রিষ্টাব্দের প্রথম দিকে দুজন বন্ধুকে সঙ্গে নিয়ে নরেন্দ্রনাথ দক্ষিণেশ্বরে আসেন রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের সঙ্গে সাক্ষাৎ করতে।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199943_44-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199943-44"><span class="cite-bracket">[</span>৪৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এই সাক্ষাৎ নরেন্দ্রনাথের জীবনে একটি বিশেষ গুরুত্বপূর্ণ ঘটনা।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003232_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPrabhananda2003232-53"><span class="cite-bracket">[</span>৫২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> সাক্ষাৎকারের প্রসঙ্গে নরেন্দ্রনাথ বলেছিলেন, "তাহাকে [রামকৃষ্ণ দেব] একজন সাধারণ লোকের মতো বোধ হইল, কিছু অসাধারণত্ব দেখিলাম না। অতি সরল ভাষায় তিনি কথা কহিতেছিলেন, আমি ভাবিলাম, এ ব্যক্তি কি একজন বড় ধর্মাচার্য হইতে পারেন? আমি সারা জীবন অপরকে যাহা জিজ্ঞাসা করিয়াছি, তাহার নিকটে গিয়া তাহাকেও সেই প্রশ্ন জিজ্ঞাসা করিলাম, 'মহাশয়, আপনি কি ঈশ্বর বিশ্বাস করেন?' তিনি উত্তর দিলেন- 'হাঁ।' 'মহাশয়, আপনি কি তাহার অস্তিত্বের প্রমাণ দিতে পারেন?' 'হাঁ'। 'কি প্রমাণ? ' 'আমি তোমাকে যেমন আমার সম্মুখে দেখিতেছি, তাহাকেও ঠিক সেইরূপ দেখি, বরং আরো স্পষ্টতর, আরো উজ্জ্বলতররূপে দেখি।' আমি একেবারে মুগ্ধ হইলাম। [...] আমি দিনের পর দিন এই ব্যক্তির নিকট যাইতে লাগিলাম। [...] ধর্ম যে দেওয়া যাইতে পারে, তাহা আমি বাস্তবিক প্রত্যক্ষ করিলাম। একবার স্পর্শে, একবার দৃষ্টিতে একটা সমগ্র জীবন পরিবর্তিত হইতে পারে। আমি এইরূপ ব্যাপার বারবার হইতে দেখিয়াছি।"<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>৫৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> প্রথমদিকে অবশ্য নরেন্দ্রনাথ রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবকে গুরু বলে মেনে নিতে অস্বীকার করেছিলেন। এমনকি তার চিন্তাভাবনার বিরুদ্ধে বিদ্রোহ প্রকাশও করেছিলেন। কিন্তু রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের ব্যক্তিত্বের প্রতি তিনি বিশেষভাবে আকৃষ্টও হয়েছিলেন। এর ফলে ঘন ঘন তিনি দক্ষিণেশ্বরে যাতায়াত শুরু করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199510–13_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199510–13-55"><span class="cite-bracket">[</span>৫৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> প্রথমদিকে তিনি রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের ভাবাবস্থা ও দেবদেবীর সাক্ষাৎ দর্শনকে ‘কাল্পনিক সৃষ্টি’<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda1964-13"><span class="cite-bracket">[</span>১৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ও ‘অলীক বস্তুর অস্তিত্বে বিশ্বাস’<sup id="cite_ref-FOOTNOTERolland1929a169–193_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERolland1929a169–193-56"><span class="cite-bracket">[</span>৫৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> মনে করতেন। ব্রাহ্মসমাজের সদস্য নরেন্দ্রনাথ সেই সময় মূর্তিপুজো, বহুদেববাদ ও রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%9C%E0%A7%8B" class="mw-redirect" title="কালীপুজো">কালীপুজো</a> সমর্থন করতেন না।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEArora19684_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEArora19684-57"><span class="cite-bracket">[</span>৫৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এমনকি <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অদ্বৈত বেদান্ত">অদ্বৈত বেদান্ত</a> মতবাদকেও তিনি ঈশ্বরদ্রোহিতা ও পাগলামি বলে উড়িয়ে দিয়ে সেই মতবাদকে উপহাস করতেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTERolland1929a169–193_56-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERolland1929a169–193-56"><span class="cite-bracket">[</span>৫৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> নরেন্দ্রনাথ রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবকে পরীক্ষা করতেন। রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবও শান্তভাবে তার যুক্তি শুনে বলতেন, “সত্যকে সকল দৃষ্টিকোণ থেকে দেখার চেষ্টা করবি।”<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199510–13_55-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199510–13-55"><span class="cite-bracket">[</span>৫৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>১৮৮৪ খ্রিষ্টাব্দে নরেন্দ্রনাথের পিতা হঠাৎ মারা যান। এরপর তার পরিবার তীব্র অর্থকষ্টের মধ্যে পড়ে। ঋণদাতারা ঋণশোধের জন্য তাদের তাগাদা দিতে শুরু করে এবং আত্মীয় স্বজনরা তাদের পৈতৃক বাসস্থান থেকে উৎখাত করার চেষ্টা শুরু করে। একদা সচ্ছল পরিবারের সন্তান নরেন্দ্রনাথ কলেজের দরিদ্রতম ছাত্রদের অন্যতম ছাত্রে পরিণত হন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20038_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBhuyan20038-58"><span class="cite-bracket">[</span>৫৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি চাকরির অনুসন্ধান শুরু করেন এবং ঈশ্বরের অস্তিত্ব সম্পর্কে সন্দিহান হয়ে ওঠেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESil199738_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESil199738-59"><span class="cite-bracket">[</span>৫৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> কিন্তু একই সময়ে দক্ষিণেশ্বরে রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের সান্নিধ্যে তিনি শান্তি পেতে থাকেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESil199739–40_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESil199739–40-60"><span class="cite-bracket">[</span>৫৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>একদিন নরেন্দ্রনাথ রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের কাছে অনুরোধ করেন, তিনি যেন <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80" title="কালী">কালীর</a> কাছে তার পরিবারের আর্থিক উন্নতির জন্য প্রার্থনা জানান। রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব তাকে বলেন, তিনি যেন নিজে মন্দিরে গিয়ে প্রার্থনা করেন। রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের পরামর্শ অনুসারে, নরেন্দ্রনাথ তিনবার মন্দিরে যান। কিন্তু জাগতিক প্রয়োজনের জন্য প্রার্থনার পরিবর্তে তিনি জ্ঞান ও বিবেক-বৈরাগ্য প্রার্থনা করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKishore200123-25_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEKishore200123-25-61"><span class="cite-bracket">[</span>৬০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195325-26_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda195325-26-62"><span class="cite-bracket">[</span>৬১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTESil199727_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESil199727-63"><span class="cite-bracket">[</span>৬২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এরপর নরেন্দ্রনাথ ঈশ্বর-উপলব্ধির জন্য সংসার ত্যাগ করতে মনস্থ করেন এবং রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবকে <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="গুরু">গুরু</a> বলে মেনে নেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199510–13_55-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199510–13-55"><span class="cite-bracket">[</span>৫৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>১৮৮৫ খ্রিষ্টাব্দে রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের গলার <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ক্যান্সার">ক্যান্সার</a> ধরা পড়ে। চিকিৎসার প্রয়োজনে তাকে প্রথমে উত্তর কলকাতায় <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="শ্যামপুকুর">শ্যামপুকুর</a> ও পরে <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="কাশীপুর">কাশীপুরের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%80" title="কাশীপুর উদ্যানবাটী">একটি বাগানবাড়িতে</a> স্থানান্তরিত করা হয়। এই সময় নরেন্দ্রনাথসহ রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের অন্যান্য <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%97%E0%A6%A3" title="রামকৃষ্ণ পরমহংসের শিষ্যগণ">শিষ্যগণ</a> তার সেবা-যত্ন করেন। এই সময়ও নরেন্দ্রনাথের ধর্মশিক্ষা চলতে থাকে। কাশীপুরে নরেন্দ্রনাথ <i><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA" title="নির্বিকল্প">নির্বিকল্প</a></i> <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF" title="সমাধি">সমাধি</a> লাভ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEIsherwood197620_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEIsherwood197620-64"><span class="cite-bracket">[</span>৬৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> নরেন্দ্রনাথ ও অন্যান্য কয়েকজন শিষ্য এই সময় রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের কাছ থেকে সন্ন্যাস ও গৈরিক বস্ত্র লাভ করেন। এভাবে রামকৃষ্ণ শিষ্যমণ্ডলীতে প্রথম সন্ন্যাসী সংঘ স্থাপিত হয়।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPangbornSmith197698_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPangbornSmith197698-65"><span class="cite-bracket">[</span>৬৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব নরেন্দ্রনাথকে শিক্ষা দেন মানব সেবাই ঈশ্বরের শ্রেষ্ঠ সাধনা।<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda1964-13"><span class="cite-bracket">[</span>১৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEIsherwood197620_64-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEIsherwood197620-64"><span class="cite-bracket">[</span>৬৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি নরেন্দ্রনাথকে তার অন্যান্য সন্ন্যাসী শিষ্যদের দেখভাল করতেও বলেন এবং তাকেই সন্ন্যাসী সংঘের নেতা নির্বাচিত করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTERolland1929b201–214_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERolland1929b201–214-66"><span class="cite-bracket">[</span>৬৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> কথিত আছে, শ্রীরামকৃষ্ণের <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অবতার">অবতারত্ব</a> নিয়ে বিবেকানন্দের মনে সন্দেহের উদ্রেক হলে শ্রীরামকৃষ্ণ দেব ঘোষণা করেছিলেন, "যে <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="রাম">রাম</a>, যে <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3" title="কৃষ্ণ">কৃষ্ণ</a>, সে-ই ইদানীং এ শরীরে রামকৃষ্ণ... "<sup id="cite_ref-life_sw_vol1_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-life_sw_vol1-67"><span class="cite-bracket">[</span>৬৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৮৬ খ্রিষ্টাব্দের ১৬ অগাস্ট রাত্রে কাশীপুরেই রামকৃষ্ণ পরমহংস দেব প্রয়াত হন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTERolland1929b201–214_66-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERolland1929b201–214-66"><span class="cite-bracket">[</span>৬৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199517_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199517-68"><span class="cite-bracket">[</span>৬৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="বরাহনগরে_রামকৃষ্ণ_মঠ_প্রতিষ্ঠা"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.B9.E0.A6.A8.E0.A6.97.E0.A6.B0.E0.A7.87_.E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.AE.E0.A6.95.E0.A7.83.E0.A6.B7.E0.A7.8D.E0.A6.A3_.E0.A6.AE.E0.A6.A0_.E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A4.E0.A6.BF.E0.A6.B7.E0.A7.8D.E0.A6.A0.E0.A6.BE"></span>বরাহনগরে রামকৃষ্ণ মঠ প্রতিষ্ঠা</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="বরানগর মঠ">বরানগর মঠ</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Baranagar_Math_nineteenth_century.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Baranagar_Math_nineteenth_century.jpg/250px-Baranagar_Math_nineteenth_century.jpg" decoding="async" width="250" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Baranagar_Math_nineteenth_century.jpg/375px-Baranagar_Math_nineteenth_century.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/18/Baranagar_Math_nineteenth_century.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="360" /></a><figcaption>বরানগর মঠের উনিশ শতকের দৃশ্য</figcaption></figure> <p>রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের মৃত্যুর পর তার ভক্ত ও অনুরাগীরা তার শিষ্যদের সাহায্য করা বন্ধ করে দেন। বাড়িভাড়ার টাকা জোগাড় করতে না পারায়, নরেন্দ্রনাথ ও অন্যান্য শিষ্যেরা বসবাসের জন্য নতুন বাসস্থানের খোঁজ শুরু করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESil199746–47_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESil199746–47-69"><span class="cite-bracket">[</span>৬৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> অনেকে বাড়ি ফিরে গিয়ে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%83%E0%A6%B9%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="গৃহস্থ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গৃহস্থ</a> জীবন যাপন করতে থাকেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199518_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199518-70"><span class="cite-bracket">[</span>৬৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> অবশিষ্ট শিষ্যদের নিয়ে নরেন্দ্রনাথ উত্তর কলকাতার <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A6%B0" title="বরাহনগর">বরাহনগর</a> অঞ্চলে একটি ভাঙা বাড়িতে নতুন মঠ প্রতিষ্ঠা করার কথা চিন্তা করেন। বরাহনগর মঠের এই বাড়িটির ভাড়া কম ছিল। "মাধুকরী" অর্থাৎ সন্ন্যাসীদের ভিক্ষাবৃত্তির মাধ্যমে এই বাড়িভাড়ার টাকা জোগাড় করা হত। বরাহনগর মঠ হল <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠের</a> প্রথম ভবন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003232_53-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPrabhananda2003232-53"><span class="cite-bracket">[</span>৫২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এই মঠে নরেন্দ্রনাথ ও অন্যান্য শিষ্যেরা ঘণ্টার পর ঘণ্টা ধ্যান করতেন এবং কঠোর ধর্মানুশীলন অভ্যাস করতেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195340_71-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda195340-71"><span class="cite-bracket">[</span>৭০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পরবর্তীকালে নরেন্দ্রনাথ বরাহনগর মঠের স্মৃতিচারণ করতে গিয়ে বলেছিলেন:<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChetananda199738_72-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChetananda199738-72"><span class="cite-bracket">[</span>৭১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3154178">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;padding-left:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p>বরাহনগর মঠে আমরা অনেকেই তপস্যা করতাম। ভোর তিনটের সময় ঘুম থেকে উঠে আমরা <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%AA" title="জপ">জপ</a> ও ধ্যানে মগ্ন হয়ে যেতাম। সেই সময় কী তীব্র বৈরাগ্য জন্মেছিল আমাদের মনে! জগৎ আছে কি নেই সে কথা আমরা ভাবতামও না।</p></blockquote> <p>১৮৮৭ খ্রিষ্টাব্দে, নরেন্দ্রনাথ বৈষ্ণব চরণ বসাকের সঙ্গে <i><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="সঙ্গীতকল্পতরু">সঙ্গীতকল্পতরু</a></i> নামে একটি সঙ্গীত-সংকলন সম্পাদনা করেন। নরেন্দ্রনাথ-ই এই বইটির অধিকাংশ গান সংকলন ও সম্পাদনা করেছিলেন। কিন্তু প্রতিকূল পরিস্থিতির জন্য তিনি বইটির কাজ শেষ করে যেতে পারেননি।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199933_73-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199933-73"><span class="cite-bracket">[</span>৭২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="সন্ন্যাস_গ্রহণ"><span id=".E0.A6.B8.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.BE.E0.A6.B8_.E0.A6.97.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.B9.E0.A6.A3"></span>সন্ন্যাস গ্রহণ</h3></div> <p>১৮৮৬ খ্রিষ্টাব্দের ডিসেম্বর মাসে, নরেন্দ্রনাথের গুরুভ্রাতা বাবুরামের<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>খ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> মা নরেন্দ্রনাথ ও অন্যান্য সন্ন্যাসীদের <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%81%E0%A6%9F%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="আঁটপুর">আঁটপুর</a> গ্রামে আমন্ত্রণ জানান। তারা সেই নিমন্ত্রণ রক্ষা করে হুগলি জেলার আঁটপুরে যান এবং কিছুদিন সেখানে থাকেন। আঁটপুরেই বড়দিনের সন্ধ্যায় নরেন্দ্রনাথ ও আটজন শিষ্য আনুষ্ঠানিকভাবে সন্ন্যাস গ্রহণ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195340_71-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda195340-71"><span class="cite-bracket">[</span>৭০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তারা রামকৃষ্ণ পরমহংস দেবের মতো করে জীবনযাপনের সিদ্ধান্ত নেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195340_71-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda195340-71"><span class="cite-bracket">[</span>৭০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> নরেন্দ্রনাথ "স্বামী বিবিদিষানন্দ" নাম গ্রহণ করেন। শিকাগো যাওয়ার পথে তিনি " বিবেকানন্দ " ছদ্মনাম টি গ্রহণ করেন । পরবর্তী কালে ঐ নামটি সর্বাধিক প্রচারিত হয়। </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="পরিব্রাজক_বিবেকানন্দ"><span id=".E0.A6.AA.E0.A6.B0.E0.A6.BF.E0.A6.AC.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.9C.E0.A6.95_.E0.A6.AC.E0.A6.BF.E0.A6.AC.E0.A7.87.E0.A6.95.E0.A6.BE.E0.A6.A8.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.A6"></span>পরিব্রাজক বিবেকানন্দ</h2></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_Jaipur.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Swami_Vivekananda_Jaipur.jpg/220px-Swami_Vivekananda_Jaipur.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Swami_Vivekananda_Jaipur.jpg/330px-Swami_Vivekananda_Jaipur.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Swami_Vivekananda_Jaipur.jpg/440px-Swami_Vivekananda_Jaipur.jpg 2x" data-file-width="819" data-file-height="1024" /></a><figcaption> পরিব্রাজকরূপে স্বামী বিবেকানন্দের প্রথম ফটো, জয়পুর।<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>৭৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>১৮৮৮ খ্রিস্টাব্দে <i>পরিব্রাজক</i>রূপে মঠ ত্যাগ করেন বিবেকানন্দ। পরিব্রাজক হিন্দু সন্ন্যাসীর এক ধর্মীয় জীবন – এই জীবনে তিনি স্বাধীনভাবে পর্যটন করে বেড়ান কোনো স্থায়ী বাসস্থান বা বন্ধন ছাড়াই।<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>৭৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পরিব্রাজক জীবনে স্বামী বিবেকানন্দের সঙ্গী ছিল একটি কমণ্ডলু, লাঠি এবং তার প্রিয় দুটি গ্রন্থ - <i><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="ভাগবদ্গীতা">ভাগবদ্গীতা</a></i> ও <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%87%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ইশানুসরণ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ইশানুসরণ</a></i>।<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>৭৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পাঁচ বছর ধরে ভারতের সর্বত্র ভ্রমণ করেন বিবেকানন্দ – প্রত্যেক শিক্ষাকেন্দ্র দর্শন করেন এবং বিভিন্ন ধর্মসম্প্রদায় ও সমাজব্যবস্থার সঙ্গে সুপরিচিত হন।<sup id="cite_ref-G.Richards_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-G.Richards-78"><span class="cite-bracket">[</span>৭৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-bhuyan-12_79-0" class="reference"><a href="#cite_note-bhuyan-12-79"><span class="cite-bracket">[</span>৭৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> সাধারণ মানুষের দুঃখকষ্টের প্রতি তার সহানুভূতি জন্মায় এবং তিনি জাতির উন্নতিকল্পে আত্মনিয়োগ করেন।<sup id="cite_ref-G.Richards_78-1" class="reference"><a href="#cite_note-G.Richards-78"><span class="cite-bracket">[</span>৭৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-pilgrim_80-0" class="reference"><a href="#cite_note-pilgrim-80"><span class="cite-bracket">[</span>৭৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এই সময় ভিক্ষোপজীবী হয়ে সারা ভারত পদব্রজেই পর্যটন করেন বিবেকানন্দ। সেজন্যেই স্বামীজিকে সারা বিশ্ব 'পরিব্রাজক' হিসেবে জানে। কখনো-সখনো তার গুণমুগ্ধেরা তাকে ট্রেনের টিকিট কিনে দিতেন। ভারত পর্যটনের সময় তিনি বিভিন্ন পণ্ডিত, <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="দেওয়ান">দেওয়ান</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE" title="রাজা">রাজা</a>, এবং <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81" title="হিন্দু">হিন্দু</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="মুসলমান">মুসলমান</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="খ্রিস্টান">খ্রিস্টান</a> এমনকি নিম্নবর্গীয় <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="পারিয়া">পারিয়া</a> ও সরকারি আধিকারিকদের সঙ্গেও মেলামেশা ও একত্র বাস করেছিলেন।<sup id="cite_ref-pilgrim_80-1" class="reference"><a href="#cite_note-pilgrim-80"><span class="cite-bracket">[</span>৭৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="উত্তর_ভারত"><span id=".E0.A6.89.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A6.B0_.E0.A6.AD.E0.A6.BE.E0.A6.B0.E0.A6.A4"></span>উত্তর ভারত</h3></div> <p>১৮৮৮ খ্রিস্টাব্দে তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%B8%E0%A7%80" title="বারাণসী">বারাণসী</a> থেকে তার যাত্রা শুরু করেন। বারাণসীতে তার সঙ্গে সাক্ষাৎ হয় বিশিষ্ট বাঙালি লেখক <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="ভূদেব মুখোপাধ্যায়">ভূদেব মুখোপাধ্যায়</a> ও বিশিষ্ট সন্ত <a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80" title="ত্রৈলঙ্গ স্বামী">ত্রৈলঙ্গ স্বামীর</a>। এইখানেই বিশিষ্ট সংস্কৃত পণ্ডিত বাবু প্রেমদাস মিত্রের সঙ্গে তার পরিচয় ঘটে, যাঁর সঙ্গে পরবর্তীকালে একাধিক পত্রালাপে তিনি হিন্দু ধর্মশাস্ত্র নিয়ে আলোচনা করেছিলেন।<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>৭৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বারাণসীর পর তিনি একে একে যান <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" title="অযোধ্যা">অযোধ্যা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%96%E0%A6%A8%E0%A6%89" title="লখনউ">লখনউ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE" title="আগ্রা">আগ্রা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%A8" title="বৃন্দাবন">বৃন্দাবন</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%A5%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="হথরাস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হথরাস</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%8B%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6" title="ঋষিকেশ">ঋষিকেশ</a>। হথরাসে তার সঙ্গে স্টেশন মাস্টার শরৎচন্দ্র গুপ্তের সাক্ষাৎ হয়, যিনি পরে বিবেকানন্দের শিষ্যত্ব গ্রহণ করে সদানন্দ নামে পরিচিত হন। তিনি ছিলেন বিবেকানন্দের প্রথম যুগের শিষ্য।<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>৮০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Banhatti-19-22_83-0" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-19-22-83"><span class="cite-bracket">[</span>৮১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৮৮-১৮৯০ খ্রিস্টাব্দের মধ্যবর্তী সময়ে তিনি <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="বৈদ্যনাথ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বৈদ্যনাথ</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="এলাহাবাদ">এলাহাবাদ</a> ভ্রমণ করেন। এলাহাবাদ থেকে গাজিপুরে গিয়ে তিনি <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%93%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="পওহারী বাবা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পওহারী বাবার</a> দর্শন করেন। পওহারী বাবা ছিলেন এক অদ্বৈতবাদী সন্ত, যিনি অধিকাংশ সময়েই ধ্যানমগ্ন থাকতেন।<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>৮২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৮৮-১৮৯০ সময়কালে ভগ্নস্বাস্থ্য এবং মঠের দুই আর্থিক সাহায্যদাতা বলরাম বসু ও সুরেশচন্দ্র মিত্রের মৃত্যুর পর মঠের আর্থিক ব্যবস্থার সুরাহাকল্পে তিনি কয়েকবার বরাহনগর মঠে প্রত্যাবর্তন করেছিলেন।<sup id="cite_ref-Banhatti-19-22_83-1" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-19-22-83"><span class="cite-bracket">[</span>৮১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="হিমালয়_ভ্রমণ"><span id=".E0.A6.B9.E0.A6.BF.E0.A6.AE.E0.A6.BE.E0.A6.B2.E0.A6.AF.E0.A6.BC_.E0.A6.AD.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.AE.E0.A6.A3"></span>হিমালয় ভ্রমণ</h3></div> <p>১৮৯০ খ্রিস্টাব্দের জুলাই মাসে গুরুভ্রাতা <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%96%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী অখণ্ডানন্দ">স্বামী অখণ্ডানন্দের</a> সঙ্গে তিনি পুনরায় পরিব্রাজক সন্ন্যাসীরূপে দেশভ্রমণে বেরিয়ে যান। মঠে ফেরেন একেবারে পাশ্চাত্য ভ্রমণ সেরে।<sup id="cite_ref-Banhatti-19-22_83-2" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-19-22-83"><span class="cite-bracket">[</span>৮১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Himalayas_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-Himalayas-85"><span class="cite-bracket">[</span>৮৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> প্রথমে তিনি যান <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A7%88%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="নৈনিতাল">নৈনিতাল</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="আলমোড়া">আলমোড়া</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A6%B0" title="শ্রীনগর">শ্রীনগর</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A8" title="দেরাদুন">দেরাদুন</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%8B%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6" title="ঋষিকেশ">ঋষিকেশ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="হরিদ্বার">হরিদ্বার</a> এবং <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="হিমালয়">হিমালয়ে</a>। কথিত আছে, এই সময় এক দিব্যদর্শনে তিনি বহির্জগৎ ও ক্ষুদ্র ব্রহ্মাণ্ড প্রত্যক্ষ করেন। পরবর্তীকালে পাশ্চাত্যে প্রদত্ত তার <i>জ্ঞানযোগ</i> বক্তৃতামালায় এই বহির্জগৎ ও ক্ষুদ্র ব্রহ্মাণ্ডের বর্ণনা দিয়েছেন স্বামী বিবেকানন্দ। এই ভ্রমণের সময় তার অন্যান্য গুরুভ্রাতা <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী ব্রহ্মানন্দ">স্বামী ব্রহ্মানন্দ</a>, সারদানন্দ, তুরীয়ানন্দ, অখণ্ডানন্দ ও অদ্বৈতানন্দের সঙ্গে তার সাক্ষাৎ হয়। <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9F" class="mw-redirect" title="মীরাট">মীরাটে</a> কিছুদিন একসঙ্গে তারা জপধ্যান, প্রার্থনা ও শাস্ত্রপাঠে অতিবাহিত করেন। ১৮৯১ খ্রিস্টাব্দের জানুয়ারি মাসের শেষদিকে অন্যান্য গুরুভ্রাতাদের ছেড়ে তিনি একাকী <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BF" title="দিল্লি">দিল্লির</a> পথে অগ্রসর হন।<sup id="cite_ref-Himalayas_85-1" class="reference"><a href="#cite_note-Himalayas-85"><span class="cite-bracket">[</span>৮৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>৮৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="রাজপুতানা"><span id=".E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.9C.E0.A6.AA.E0.A7.81.E0.A6.A4.E0.A6.BE.E0.A6.A8.E0.A6.BE"></span>রাজপুতানা</h3></div> <p>দিল্লির ঐতিহাসিক স্থানগুলি দর্শনের পর তিনি চলে যান <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="রাজপুতানা">রাজপুতানার</a> ঐতিহাসিক রাজ্য <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="আলোয়ার">আলোয়ারে</a>। পরে তিনি যান <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="জয়পুর">জয়পুরে</a>। সেখানে এক সংস্কৃত পণ্ডিতের কাছে অধ্যয়ন করেন <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BF" title="পাণিনি">পাণিনির</a> <i>অষ্টাধ্যায়ী</i>। তার পরের গন্তব্য ছিল <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%B0" title="আজমীর">আজমীর</a>। সেখানকার বিখ্যাত <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="দরগা">দরগা</a> ও আকবরের প্রাসাদ দেখে তিনি চলে যান <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A7%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="মাউন্ট আবু (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মাউন্ট আবুতে</a>। মাউন্ট আবুতে ১৮৯১ খ্রিস্টাব্দের ৪ জুন সন্ধ্যায় তার সঙ্গে প্রথম সাক্ষাৎ হয় <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF" title="খেত্রি">খেতরির</a> <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE_%E0%A6%85%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="খেতড়ির রাজা অজিত সিং">মহারাজা অজিত সিংহের</a>। পরে তিনি বিবেকানন্দের একনিষ্ঠ ভক্ত ও পৃষ্ঠপোষকে পরিণত হন। তার আমন্ত্রণে বিবেকানন্দ <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF" title="খেত্রি">খেতরিতে</a> আসেন। সেখানে রাজার সঙ্গে তার নানা বিষয়ে আলোচনা হয়। খেতরিতেই পণ্ডিত নারায়ণদাসের সঙ্গে তার ঘনিষ্ঠতা হয় এবং তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BF" title="পাণিনি">পাণিনির</a> সূত্রের <i>মহাভাষ্য</i> অধ্যয়ন করেন। <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF" title="খেত্রি">খেতরিতে</a> আড়াই মাস কাটানোর পর ১৮৯১ খ্রিস্টাব্দের অক্টোবরে তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="রাজস্থান">রাজস্থান</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="মহারাষ্ট্র">মহারাষ্ট্রের</a> উদ্দেশ্যে রওনা হন।<sup id="cite_ref-pilgrim_80-2" class="reference"><a href="#cite_note-pilgrim-80"><span class="cite-bracket">[</span>৭৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>৮৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="পশ্চিম_ভারত"><span id=".E0.A6.AA.E0.A6.B6.E0.A7.8D.E0.A6.9A.E0.A6.BF.E0.A6.AE_.E0.A6.AD.E0.A6.BE.E0.A6.B0.E0.A6.A4"></span>পশ্চিম ভারত</h3></div> <p>পশ্চিম ভারত যাত্রায় তিনি ভ্রমণ করেন <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B9%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="আহমেদাবাদ">আহমেদাবাদ</a> (বর্তমান গান্ধিনগর), <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%93%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ওয়াধওন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ওয়াধওন</a> ও <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="লিম্বদি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">লিম্বদি</a>। আহমেদাবাদে তিনি ইসলামি ও জৈন সংস্কৃতির পাঠ সমাপ্ত করেন।<sup id="cite_ref-pilgrim_80-3" class="reference"><a href="#cite_note-pilgrim-80"><span class="cite-bracket">[</span>৭৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> লিম্বদিতে ঠাকোর সাহেব জসওয়ান্ত সিংহের সঙ্গে তার সাক্ষাৎ হয়, যিনি নিজে আমেরিকা ও ইংল্যান্ড ভ্রমণ করেছিলেন। ঠাকোর সাহেবের কাছ থেকেই বিবেকানন্দ পাশ্চাত্যে বেদান্ত প্রচারে যাওয়ার ধারণাটি প্রাপ্ত হন। এরপর তিনি যান জুনাগড়, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="গিরনার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গিরনার</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%9B" class="mw-disambig" title="কচ্ছ">কচ্ছ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%B0" title="পোরবন্দর">পোরবন্দর</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="দ্বারকা">দ্বারকা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="পালিতানা">পালিতানা</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="বরোদা">বরোদা</a> (বদোদরা)। পোরবন্দরে সন্ন্যাস জীবনের নিয়ম ভেঙে তিনি নয় মাস অবস্থান করেন পণ্ডিতদের থেকে দর্শন ও সংস্কৃত গ্রন্থাবলি অধ্যয়নের জন্য। এই সময় সভাপণ্ডিতের সঙ্গে একযোগে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6" title="বেদ">বেদ</a> অনুবাদের কাজও করেন।<sup id="cite_ref-pilgrim_80-4" class="reference"><a href="#cite_note-pilgrim-80"><span class="cite-bracket">[</span>৭৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>এরপর তিনি যান <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0" title="মহাবালেশ্বর">মহাবালেশ্বর</a> এবং তারপর যান <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%A3%E0%A7%87" title="পুণে">পুণেতে</a>। পুণে থেকে ১৮৯২ খ্রিস্টাব্দের জুন মাস নাগাদ তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="খাণ্ডোয়া">খাণ্ডোয়া</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B0" title="ইন্দোর">ইন্দোর</a> ভ্রমণ করেন। <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A5%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="কাথিয়াওয়াড় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কাথিয়াওয়াড়ে</a> তিনি <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিশ্বধর্ম মহাসভা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিশ্বধর্ম মহাসভার</a> কথা শোনেন। তার অনুগামীরা তাকে সেই সভায় যোগদানের অনুরোধ করতে থাকেন। খান্ডোয়া থেকে তিনি বোম্বাইয়ের উদ্দেশ্যে যাত্রা করেন। ১৮৯২ সালের জুলাই মাসে তিনি বোম্বাই (অধুনা মুম্বই) পৌঁছান। পুণের পথে ট্রেনে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">বাল গঙ্গাধর তিলকের</a> সঙ্গে তার সাক্ষাৎ হয়।<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>৮৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পুণায় কিছুদিন তিলকের সঙ্গে অবস্থান করার পর<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">[</span>৮৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৯২ খ্রিষ্টাব্দের অক্টোবরে স্বামী বিবেকানন্দ <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="বেলগাঁও (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বেলগাঁও</a> যাত্রা করেন। বেলগাঁওতে তিনি অধ্যাপক জিএস ভাটি ও সাব-ডিভিশনাল ফরেস্ট অফিসার হরিপদ মিত্রের আতিথ্য গ্রহণ করেন। বেলগাঁও থেকে তিনি যান গোয়ার <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="পাঞ্জিম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পাঞ্জিম</a> ও <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="মারগাঁও (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মারগাঁওয়ে</a>। গোয়ার প্রাচীনতম ধর্মতত্ত্ব কনভেন্ট-কলেজ <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%8B%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="রাচোল সেমিনারি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রাচোল সেমিনারিতে</a> তিন দিন অবস্থান করেন। এই কনভেন্ট-কলেজে সংরক্ষিত ছিল লাতিন ভাষায় রচিত দুষ্প্রাপ্য ধর্মীয় সাহিত্যের পাণ্ডুলিপি ও মুদ্রিত রচনাবলি। মনে করা হয়, এখানে তিনি খ্রিস্টীয় ধর্মতত্ত্ব সম্পর্কে মূল্যবান জ্ঞান অর্জন করেছিলেন।<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">[</span>৮৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> মারগাঁও থেকে বিবেকানন্দ রেলপথে যাত্রা করেন <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="ধারওয়াড় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধারওয়াড়ের</a> উদ্দেশ্যে। সেখান থেকে আসেন <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="মহীশূর রাজ্য">মহীশূর রাজ্যের</a> (বর্তমান কর্ণাটক) <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="ব্যাঙ্গালোর">ব্যাঙ্গালোরে</a> (এখনকার বেঙ্গালুরু)।<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>৮৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="দক্ষিণ_ভারত"><span id=".E0.A6.A6.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.B7.E0.A6.BF.E0.A6.A3_.E0.A6.AD.E0.A6.BE.E0.A6.B0.E0.A6.A4"></span>দক্ষিণ ভারত</h3></div> <p>বেঙ্গালুরুতে স্বামীজি <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0" title="মহীশূর">মহীশূর রাজ্যের</a> দেওয়ান স্যার <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%87_%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="কে শেষাদ্রি আইয়ার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কে শেষাদ্রি আইয়ারের</a> সঙ্গে পরিচিত হন এবং পরে তিনি মহীশূরের মহারাজা <a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="চামরাজেন্দ্র ওয়াদিয়ার">শ্রী চামারাজেন্দ্র ওয়াদিয়ারের</a> অতিথি হিসেবে রাজপ্রাসাদে অবস্থান করেন। বিবরণ অনুসারে স্যার শেষাদ্রী স্বামীজির পান্ডিত্য বিষয়ে মন্তব্য করেন, "এক আকর্ষণীয় ব্যক্তিত্ব এবং ঐশ্বরিক শক্তি যা তার দেশের ইতিহাসে তাদের চিহ্ন রেখে যেতে নিয়তিনির্ধারিত ছিল।" মহারাজা স্বামীজিকে কোচিনের দেওয়ানের কাছে পরিচয় করিয়ে দিতে একটি পত্র এবং একটি রেলওয়ে টিকিট দেন।<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">[</span>৯০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Vivekananda_Rameshwaram_Temple.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Vivekananda_Rameshwaram_Temple.JPG/220px-Vivekananda_Rameshwaram_Temple.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Vivekananda_Rameshwaram_Temple.JPG/330px-Vivekananda_Rameshwaram_Temple.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Vivekananda_Rameshwaram_Temple.JPG/440px-Vivekananda_Rameshwaram_Temple.JPG 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a><figcaption>ভারতের <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="কন্যাকুমারী">কন্যাকুমারীর</a> বিবেকানন্দ শিলায় বিবেকানন্দ রক মেমরিয়ল</figcaption></figure><p> বেঙ্গালুরু থেকে তিনি ভ্রমণ করেন <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9A%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="ত্রিচুড় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ত্রিচুড়</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="কোদুনগ্যালোর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কোদুনগ্যালোর</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="এর্নাকুলাম">এর্নাকুলাম</a>। এর্নাকুলামে ১৮৯২ খ্রিষ্টাব্দের ডিসেম্বরের প্রথমভাগে তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A3_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="নারায়ণ গুরু">নারায়ণ গুরুর</a> সমসাময়িক <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ছত্তাম্পি স্বামীকাল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ছত্তাম্পি স্বামীকালের</a> দেখা পান।<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite-bracket">[</span>৯১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এর্নাকুলাম থেকে তিনি ভ্রমণ করেন <a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%AE" title="তিরুবনন্তপুরম">ত্রিবান্দ্রম</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%88%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাগেরকৈল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাগেরকৈল</a> এবং ১৮৯২ খ্রিষ্টাব্দের বড়োদিনের প্রাক্কালে পায়ে হেঁটে <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="কন্যাকুমারী">কন্যাকুমারী</a> পৌঁছান।<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>৯২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবরণ অনুসারে স্বামীজি "ভারতীয় পাহাড়ের শেষ প্রান্তে" তিন দিন ধরে ধ্যান করেন যা পরে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B0%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="বিবেকানন্দ রক মেমোরিয়াল">বিবেকানন্দ রক মেমোরিয়াল</a> হিসেবে খ্যাতি লাভ করে।<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>৯৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> কন্যাকুমারীতে বিবেকানন্দ "এক ভারতের স্বপ্ন" দেখেন, যাকে সচরাচর বলা হয়ে থাকে "১৮৯২ খ্রিস্টাব্দের কন্যাকুমারী সঙ্কল্প"।<sup id="cite_ref-agarwal_p.59_96-0" class="reference"><a href="#cite_note-agarwal_p.59-96"><span class="cite-bracket">[</span>৯৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি লিখেছিলেন, <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3154178"></p><blockquote class="templatequote"><p>"ক্যামোরিন অন্তরীপে মা কুমারীর মন্দিরে বসে ভারতীয় পাহাড়ের শেষ প্রান্তে বসে - আমি এক পরিকল্পনা করি: আমরা এতগুলো সন্ন্যাসী ঘুরে বেড়াচ্ছি এবং মানুষকে অধিবিদ্যা/দর্শনশাস্ত্র শেখাচ্ছি - এ সব কিছুই পাগলামি। আমাদের <i>গুরুদেব</i> কী বলতেন না, 'খালি পেট ধর্মের জন্য ভালো নয়?' জাতি হিসেবে আমরা আমাদের স্বতন্ত্র বৈশিষ্ট্য হারিয়েছি এবং এটাই ভারতের সকল অনিষ্টের কারণ। আমাদের জনসাধারণকে জাগাতে হবে।"<sup id="cite_ref-agarwal_p.59_96-1" class="reference"><a href="#cite_note-agarwal_p.59-96"><span class="cite-bracket">[</span>৯৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>৯৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>কন্যাকুমারী থেকে তিনি যান <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="মদুরাই (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মদুরাই</a> যেখানে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="রামনাদ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রামনাদের</a> রাজা <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভাস্কর সেতুপতি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভাস্কর সেতুপতির</a> সঙ্গে দেখা করে তিনি পরিচয়পত্র দেখান। রাজা স্বামীজির শিষ্যত্ব গ্ৰহণ করেন এবং তাকে শিকাগোতে ধর্ম সম্মেলনে যাবার জন্য পীড়াপীড়ি করেন। মাধুরাই থেকে তিনি যান <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF" class="mw-redirect mw-disambig" title="পণ্ডিচেরি">পণ্ডিচেরির</a> (বর্তমান পুদুচেরি) <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%AE" title="রামেশ্বরম">রামেশ্বরম</a>। সেখান থেকে যান মাদ্রাজ (এখন চেন্নাই) এবং এখানে তিনি তার সবচেয়ে অনুগত শিষ্যদের সঙ্গে সাক্ষাৎ করেন যারা স্বামীজির আমেরিকা ভ্রমণের এবং পরে মাদ্রাজে রামকৃষ্ণ মিশন প্রতিষ্ঠার তহবিল সংগ্রহে গুরুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন করেন। তার মাদ্রাজের শিষ্যদের এবং মহীশূর, রামনাদ, <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF" title="খেত্রি">খেতরির</a> রাজাদের, দেওয়ান এবং অন্যান্য অনুগামীদের সংগৃহীত অর্থের সাহায্য নিয়ে এবং <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF" title="খেত্রি">খেতরির</a> মহারাজা অজিত সিংহের পরামর্শকৃত নাম <i>বিবেকানন্দ</i> ধারণ করে বিবেকানন্দ ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দের ৩১ মে শিকাগোর উদ্দেশ্যে বোম্বাই ত্যাগ করেন। </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="জাপান_ভ্রমণ"><span id=".E0.A6.9C.E0.A6.BE.E0.A6.AA.E0.A6.BE.E0.A6.A8_.E0.A6.AD.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.AE.E0.A6.A3"></span>জাপান ভ্রমণ</h3></div> <p>তার <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B" title="শিকাগো">শিকাগো</a> যাবার পথে বিবেকানন্দ ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দে জাপান ভ্রমণ করেন। প্রথমে তিনি বন্দর নগরী <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BF" title="নাগাসাকি">নাগাসাকি</a> পৌঁছান এবং তারপর <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A7%87" class="mw-redirect" title="কোবে">কোবে</a> যাবার জন্য একটি স্টীমারে চড়েন। এখান থেকে তিনি স্থলপথে তিন বড়ো শহর <a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="ওসাকা">ওসাকা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%8B%E0%A6%9F%E0%A7%8B" title="কিয়োটো">কিয়োটো</a> এবং <a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%93" title="টোকিও">টোকিও</a> ভ্রমণ করে <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="ইয়োকোহামা">ইয়োকোহামা</a> যান। তিনি জাপানীদের "পৃথিবীর সবচেয়ে পরিষ্কার-পরিচ্ছন্ন জনগণের অন্যতম" বলে অভিহিত করেন এবং শুধুমাত্র তাদের রাস্তাঘাট ও বাড়িঘরের পরিচ্ছন্নতার দ্বারাই চমৎকৃত হননি বরং তাদের কর্মচাঞ্চল্য, মনোভাব ও ভঙ্গি দেখেও চমৎকৃত হন। যাদের সকল কিছু্কেই তার মনে হয়েছিল "চিত্রবৎ বা ছবির মতো"।<sup id="cite_ref-Vivekananda_98-0" class="reference"><a href="#cite_note-Vivekananda-98"><span class="cite-bracket">[</span>৯৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>এটি ছিল জাপানে দ্রুত সামরিক সংখ্যা/শক্তি বৃদ্ধির সময়কাল - <a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="চিন">চিন</a>-<a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="জাপান">জাপান</a> যুদ্ধ এবং <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="রাশিয়া">রাশিয়া</a>-<a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="জাপান">জাপান</a> যুদ্ধের পূর্বসূচক। এ সকল প্রস্ত্তুতি বিবেকানন্দের মনোযোগ এড়ায়নি, যিনি লিখেছিলেন -"জাপানিরা এখন মনে হয় বর্তমান সময়ের প্রয়োজনানুসারে নিজেদের সম্পূর্ণ জাগিয়ে তুলেছে। তারা এখন তাদের নিজেদের কর্মকর্তাদের আবিষ্কৃত ও অতুলনীয় বলে কথিত বন্দুক/অস্ত্রসমূহ দ্বারা সজ্জিত এক সম্পূর্ণ সংগঠিত সামরিক বাহিনী। তাছাড়া তারা তাদের নৌ-বাহিনীকে অবিরামভাবে বর্ধিত করছে।" তার পর্যবেক্ষণকৃত শিল্পে অগ্রগতি সম্পর্কে, "দিয়াশলাই কারখানাগুলো একেবারে দেখার মত এবং তারা যা চায় তার সকল কিছুই তাদের নিজেদের দেশে তৈরি করতে আগ্রহী।"<sup id="cite_ref-Vivekananda_98-1" class="reference"><a href="#cite_note-Vivekananda-98"><span class="cite-bracket">[</span>৯৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>জাপানের দ্রুত অগ্রগতির বিপরীতে ভারতের পরিস্থিতি তুলনা করে তিনি তাগিদ দেন তার দেশের মানুষকে - "কুসংস্কার এবং নিপীড়নের শতাব্দীর সন্তান-সন্ততিদের" - তাদের সংকীর্ণ গর্ত থেকে বেরিয়ে আসতে এবং বিদেশের দিকে তাকাতে - </p> <table class="cquote pullquote" role="presentation" style="margin:auto; border-collapse: collapse; border: none; color:inherit; background-color: transparent; width: auto;"> <tbody><tr> <td style="width: 20px; vertical-align: top; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: left; padding: 10px 10px;">“ </td> <td style="vertical-align: top; border: none; padding: 4px 10px;">শুধু আমি চাই যে আমাদের যুবকেরা প্রতি বছর <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="জাপান">জাপান</a> এবং <a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="চিন">চিন</a> ভ্রমণ করুক। বিশেষ করে জাপানিদের নিকট ভারত তারপরও এমন এক স্বপ্নরাজ্য যার সবকিছুই উচ্চস্তরের এবং ভালো। এবং তোমরা, তোমরা কী?...তোমাদের সারা জীবন বাজে বকিতেছ, অনর্থক প্রলাপকারীরা, তোমরা কী? এসো, এ সকল মানুষকে দেখো এবং যাও আর লজ্জায় তোমাদের মুখ ঢাকো। জড়বুদ্ধিসম্পন্ন জাতি, তোমরা তোমাদের প্রাসাদ হারাবে যদি তোমরা বাইরে আসো! শত শত বছর ধরে তোমাদের মাথার উপর দানা বাঁধা কুসংস্কারের ক্রমবর্ধমান বোঝা নিয়ে বসে আছো, শত শত বছর ধরে এ খাবার সে খাবারের স্পর্শযোগ্যতা বা স্পর্শ-অযোগ্যতা নিয়ে আলোচনা করে তোমাদের সকল শক্তি ক্ষয় করছ, যুগ যুগ ধরে অবিরাম সামাজিক পীড়নের দ্বারা তোমাদের সকল মানবিকতা নিষ্পেষিত - তোমরা কী? আর তোমরা এখন কী করছ?...তোমাদের হাতে বই নিয়ে সমুদ্রতীরে ভ্রমণ করছ - ইউরোপিয়ান মস্তিষ্ক-কর্মের অজীর্ণ পথভ্রষ্ট ক্ষুদ্র ক্ষুদ্র অংশ পুনরাবৃত্তি করছ, আর ত্রিশ টাকার কেরানির চাকরির জন্য সমস্ত আত্মা অবনত, অথবা বড়োজোর একজন উকিল হওয়া - নবীন ভারতের উচ্চাকাঙ্ক্ষার শিখর - আর প্রত্যেক ছাত্রের সঙ্গ তার পায়ে পায়ে ঘুরে একদল ক্ষুধার্ত ছেলেমেয়ের দল রুটি চাচ্ছে! তোমাদের, বইগুলোর, গাউনের, বিশ্ববিদ্যালয় ডিপ্লোমাগুলোর আর সব কিছুর ডোবার জন্য সমুদ্রে যথেষ্ট জল কী নেই?<sup id="cite_ref-Vivekananda_98-2" class="reference"><a href="#cite_note-Vivekananda-98"><span class="cite-bracket">[</span>৯৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td style="width: 20px; vertical-align: bottom; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: right; padding: 10px 10px;">” </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="প্রথম_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ"><span id=".E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A5.E0.A6.AE_.E0.A6.AA.E0.A6.BE.E0.A6.B6.E0.A7.8D.E0.A6.9A.E0.A6.BE.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.AF_.E0.A6.AD.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.AE.E0.A6.A3"></span>প্রথম পাশ্চাত্য ভ্রমণ</h3></div> <p>চিন, কানাডা হয়ে তিনি আমেরিকার শিকাগো পৌঁছান ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দের জুলাই মাসে।<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>৯৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> কিন্তু চিকাগো শহরে পৌঁছে উনি মূলত দুটি সমস্যায় পড়লেন — এক, তিনি বুঝলেন যে মহাসভা শুরু হতে তখনো প্রায় দেড় মাস বাকি, এবং কোনো খ্যাত প্রতিষ্ঠানের প্রশংসাপত্র বা পরিচিতিপত্র ব্যতিরেকে কোনো ব্যক্তিকে প্রতিনিধি হিসেবে গ্রহণ করা হবে না, যা তার কাছে ছিল না। তিনি হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ের অধ্যাপক জন হেনরি রাইটের সংস্পর্শে এলেন।<sup id="cite_ref-wright_100-0" class="reference"><a href="#cite_note-wright-100"><span class="cite-bracket">[</span>৯৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তাকে হার্ভার্ডে আমন্ত্রণ জানানোর পর এবং ধর্মসভায় বক্তৃতাদানে তার প্রশংসাপত্র না থাকা প্রসঙ্গে রাইটের উদ্ধৃতি, "আপনার কাছে প্রশংসাপত্র চাওয়াটা হচ্ছে স্বর্গে সূর্যের আলো দেওয়ার অধিকার চাওয়ার মতো অবস্থা।" রাইট তখন প্রতিনিধিদের দায়িত্বপ্রাপ্ত চেয়ারম্যানের নিকট এক চিঠিতে লিখলেন, "আমাদের সকল অধ্যাপক একত্রে যতটা শিক্ষিত ইনি তাদের থেকেও বেশি শিক্ষিত।" অধ্যাপকের ব্যাপারে বিবেকানন্দ নিজে লেখেন, "তিনি আমাকে ধর্মসভায় যাওয়ার প্রয়োজনীয়তা নির্বন্ধ সহকারে বোঝান, যেটি তিনি মনে করেছিলেন জাতির নিকট তাঁকে একটি পরিচিতি দেবে।"<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>৯৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="বিশ্বধর্ম_মহাসম্মেলন"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.BF.E0.A6.B6.E0.A7.8D.E0.A6.AC.E0.A6.A7.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AE_.E0.A6.AE.E0.A6.B9.E0.A6.BE.E0.A6.B8.E0.A6.AE.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A7.87.E0.A6.B2.E0.A6.A8"></span>বিশ্বধর্ম মহাসম্মেলন</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%A8%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="বিশ্বধর্ম মহাসম্মেলনে স্বামী বিবেকানন্দ">বিশ্বধর্ম মহাসম্মেলনে স্বামী বিবেকানন্দ</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7327998/mw-parser-output/.tmulti"><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:430px;max-width:430px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:224px;max-width:224px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_at_Parliament_of_Religions.jpg" class="mw-file-description"><img alt="A group of men are sitting and looking forward" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Swami_Vivekananda_at_Parliament_of_Religions.jpg/222px-Swami_Vivekananda_at_Parliament_of_Religions.jpg" decoding="async" width="222" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Swami_Vivekananda_at_Parliament_of_Religions.jpg/333px-Swami_Vivekananda_at_Parliament_of_Religions.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Swami_Vivekananda_at_Parliament_of_Religions.jpg/444px-Swami_Vivekananda_at_Parliament_of_Religions.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1123" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_1893_with_The_East_Indian_Group.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Five men are standing" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Swami_Vivekananda_1893_with_The_East_Indian_Group.jpg/200px-Swami_Vivekananda_1893_with_The_East_Indian_Group.jpg" decoding="async" width="200" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Swami_Vivekananda_1893_with_The_East_Indian_Group.jpg/300px-Swami_Vivekananda_1893_with_The_East_Indian_Group.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8e/Swami_Vivekananda_1893_with_The_East_Indian_Group.jpg 2x" data-file-width="350" data-file-height="269" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flex"><div class="thumbcaption"><i>(বাঁদিকে)</i> ধর্মসভায় বিবেকানন্দ, সেপ্টেম্বর ১৮৯৩ খ্রিস্টাব্দ; বাম থেকে ডানে: <a href="/w/index.php?title=Virchand_Gandhi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Virchand Gandhi (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বীরচাঁদ গান্ধি</a>, <a href="/w/index.php?title=Anagarika_Dharmapala&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anagarika Dharmapala (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধর্মপাল</a>, স্বামী বিবেকানন্দ, নিকোলা টেসলা <br /><i>(ডান দিকে)</i> ইস্ট ইন্ডিয়ান দলের সঙ্গে স্বামী বিবেকানন্দ, ছবিতে: (বাঁ থেকে ডানে) নরসিংহ চৈরা, লক্ষ্মী নারায়ন, স্বামী বিবেকানন্দ, এইচ ধর্মপাল এবং বীরচাঁদ গান্ধি</div></div></div></div> <p>প্রথম বিশ্বধর্ম মহাসম্মেলন ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দের ১১ সেপ্টেম্বর শিকাগোর আর্ট ইনস্টিটিউটে উদ্বোধন হয়। এদিন বিবেকানন্দ তার প্রথম সংক্ষিপ্ত ভাষণ দেন। তিনি ভারত এবং <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="mw-redirect" title="হিন্দু ধর্ম">হিন্দু ধর্মের</a> প্রতিনিধিত্ব করেন।<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>১০০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> প্রথমদিকে বিচলিত থাকলেও তিনি বিদ্যার দেবী <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" class="mw-redirect" title="সরস্বতী">সরস্বতীর</a> নিকট মাথা নোয়ালেন এবং তার বক্তৃতা শুরু করলেন এভাবে, "আমেরিকার সমবেত ভগিনী ও ভ্রাতাগণ!"<sup id="cite_ref-wright_100-1" class="reference"><a href="#cite_note-wright-100"><span class="cite-bracket">[</span>৯৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-bhuyan-17_103-0" class="reference"><a href="#cite_note-bhuyan-17-103"><span class="cite-bracket">[</span>১০১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার এ সম্ভাষণে প্রায় সাত হাজারের মত দর্শক-শ্রোতা দুই মিনিট দাঁড়িয়ে তাকে সংবর্ধনা জানান। নীরবতা ফিরে আসার পর তিনি তার বক্তৃতা শুরু করলেন: "আমার পূর্ববর্তী বক্তারা যে সহিষ্ণুতা ও মহাজাগতিক গ্রহণযোগ্যতার দাবি করেছেন, সেই সহিষ্ণুতা ও মহাজাগতিক গ্রহণযোগ্যতা বিশ্ব শিখেছে সেই ধর্মের সর্বাধিক প্রাচীন সন্ন্যাসীদের বৈদিক ক্রমানুসারে" তিনি জাতিসমূহের কনিষ্ঠতমকে অভিবাদন জানালেন।<sup id="cite_ref-McRae_104-0" class="reference"><a href="#cite_note-McRae-104"><span class="cite-bracket">[</span>১০২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি ইহুদীদের ওপর রোমান আক্রমণ এবং ইহুদী মন্দির ধ্বংস হয়ে যাবার পর ভারতে আশ্রয় এবং পারসিক জাতির ভারতে আশ্রয় নেওয়ার কথা স্মরণ করিয়ে বিশ্বে দরবারে ভারতের অবদান ও ভারতের মাহাত্ম্য তুলে ধরলেন।<i><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="গীতা">গীতা</a></i> থেকে এ সম্পর্কে দুটি উদাহরণমূলক পঙ্ক্তি উদ্ধৃত করেন-"যেহেতু বিভিন্ন স্রোতধারার উৎসসমূহ বিভিন্ন জায়গায় থাকে, সেগুলির সবই সমুদ্রের জলে গিয়ে মিশে যায়, সুতরাং, হে প্রভু, বিভিন্ন প্রবণতার মধ্য দিয়ে মানুষ বিভিন্ন যে সকল পথে চলে, সেগুলো বিভিন্ন রকম বাঁকা বা সোজা মনে হলেও, সেগুলি প্রভুর দিকে ধাবিত হয়!" এবং "যে আকারের মধ্য দিয়েই হোক না কেন, যে-ই আমার নিকট আসে, আমি তাঁর নিকট পৌঁছাই; সকল মানুষই বিভিন্ন পথে চেষ্টা করছে যা অবশেষে আমার নিকট পৌঁছায়।"<sup id="cite_ref-McRae_104-1" class="reference"><a href="#cite_note-McRae-104"><span class="cite-bracket">[</span>১০২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> সংক্ষিপ্ত বক্তৃতা হওয়া সত্ত্বেও এটি সভার আত্মা এবং এর বিশ্বজনীন চেতনা ধ্বনিত করে।<sup id="cite_ref-McRae_104-2" class="reference"><a href="#cite_note-McRae-104"><span class="cite-bracket">[</span>১০২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Prabha-2003-234_105-0" class="reference"><a href="#cite_note-Prabha-2003-234-105"><span class="cite-bracket">[</span>১০৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>সভার সভাপতি, ড. ব্যারোজ বলেন, "কমলা-সন্ন্যাসী স্বামী বিবেকানন্দ ধর্মসমূহের মাতা ভারতের প্রতিনিধিত্ব করেছেন এবং তাঁর শ্রোতাদের উপর সবচাইতে বিস্ময়কর প্রভাব বিস্তার করেছেন।"<sup id="cite_ref-bhuyan-17_103-1" class="reference"><a href="#cite_note-bhuyan-17-103"><span class="cite-bracket">[</span>১০১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> প্রেসে তিনি প্রচুর মনোযোগ আকর্ষণ করেন যাতে তিনি "ভারতের সাইক্লোন সন্ন্যাসী" হিসেবে অভিহিত হন। <i>নিউ ইয়র্ক ক্রিটিক</i> লিখেছিল, "ঐশ্বরিক অধিকারবলে তিনি একজন বক্তা এবং হলুদ ও কমলার চিত্রবৎ আধানে তাঁর শক্তিশালী, বুদ্ধিদীপ্ত চেহারার চেয়ে কম আগ্রহোদ্দীপক ছিল না ওই সকল সমৃদ্ধ ও ছন্দোময়ভাবে উচ্চারিত শব্দসমূহ। নিউইয়র্ক হেরাল্ড লিখেছিল, "বিবেকানন্দ নিঃসন্দেহে ধর্মসভার সবচেয়ে গুরুত্বপূর্ণ ব্যক্তিত্ব। তাঁর বক্তৃতা শুনে আমরা অনুভব করি এ শিক্ষিত জাতির নিকট মিশনারি পাঠানো কি পরিমাণ বোকামি।"<sup id="cite_ref-Farqhar-202_106-0" class="reference"><a href="#cite_note-Farqhar-202-106"><span class="cite-bracket">[</span>১০৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> আমেরিকার পত্রিকাসমূহ স্বামী বিবেকানন্দকে "ধর্মসভার সবচেয়ে মহান ব্যক্তিত্ব" এবং "সভার সবচেয়ে জনপ্রিয় ও প্রভাবশালী ব্যক্তি" হিসেবে প্রতিবেদন লেখে।<sup id="cite_ref-Arvind_Sharma_87_107-0" class="reference"><a href="#cite_note-Arvind_Sharma_87-107"><span class="cite-bracket">[</span>১০৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>তিনি সভায় আরো কয়েকবার <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="হিন্দুধর্ম">হিন্দুধর্ম</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8C%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বৌদ্ধধর্ম">বৌদ্ধধর্ম</a> সম্পর্কিত বিষয়ে বলেন। সভা ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দের ২৭ সেপ্টেম্বর সমাপ্ত হয়। সভায় তার সকল বক্তৃতার একটি সাধারণ বিষয়বস্ত্তু ছিল - সর্বজনীনতা - অধিক গুরুত্বপূর্ণ ধর্মীয় সহিষ্ণুতা।<sup id="cite_ref-bhuyan-18_108-0" class="reference"><a href="#cite_note-bhuyan-18-108"><span class="cite-bracket">[</span>১০৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="আমেরিকা_ও_ইংল্যান্ডে_বক্তৃতাদান"><span id=".E0.A6.86.E0.A6.AE.E0.A7.87.E0.A6.B0.E0.A6.BF.E0.A6.95.E0.A6.BE_.E0.A6.93_.E0.A6.87.E0.A6.82.E0.A6.B2.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.BE.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.A1.E0.A7.87_.E0.A6.AC.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A7.83.E0.A6.A4.E0.A6.BE.E0.A6.A6.E0.A6.BE.E0.A6.A8"></span>আমেরিকা ও ইংল্যান্ডে বক্তৃতাদান</h4></div> <p>ধর্মসভা শেষ হওয়ার পর বিবেকানন্দ যুক্তরাষ্ট্রে বিভিন্ন স্থানে অতিথি হিসেবে ভ্রমণ করেন। তার জনপ্রিয়তা "সহস্র জীবন ও ধর্মের" উপর নতুন অভিমতের দ্বার উন্মোচন করে।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEThomas200374–77_109-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEThomas200374–77-109"><span class="cite-bracket">[</span>১০৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ব্রুকলিন এথিক্যাল সোসাইটির একটি প্রশ্ন-উত্তর পর্বের সময়, তিনি মন্তব্য করেছিলেন, "প্রাশ্চাত্যের প্রতি আমার একটি বার্তা রয়েছে, যেমনটা বুদ্ধের ছিল প্রাচ্যের প্রতি।" </p><p>শিকাগো আর্ট ইনস্টিটিউটে ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দের সেপ্টেম্বরে ধর্মসভা শেষ হওয়ার পর বিবেকানন্দ পুরো দু-বছর পূর্ব ও কেন্দ্রীয় যুক্তরাষ্ট্রে বিশেষ করে শিকাগো, ডেট্রয়েট, বোস্টন এবং নিউইয়র্কে অতিথি হিসেবে বক্তব্য রাখেন। ১৮৯৪ খ্রিষ্টাব্দে তিনি নিউইয়র্কে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF" title="বেদান্ত সোসাইটি">বেদান্ত সোসাইটি</a> প্রতিষ্ঠা করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGupta1986118_110-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGupta1986118-110"><span class="cite-bracket">[</span>১০৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৯৫ খ্রিষ্টাব্দের বসন্তকালের মধ্যে তার অব্যাহত প্রচেষ্টার কারণে তিনি ক্লান্ত হয়ে পড়েন এবং তার স্বাস্থ্য হয়ে পড়ে দুর্বল।<sup id="cite_ref-wish_tree-121-122_111-0" class="reference"><a href="#cite_note-wish_tree-121-122-111"><span class="cite-bracket">[</span>১০৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার বক্তৃতাদান সফর স্থগিত করার পর স্বামীজি <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্ত</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" class="mw-redirect" title="যোগ (হিন্দুধর্ম)">যোগের</a> উপর বিনামূল্যে ব্যক্তি পর্যায়ে শিক্ষা দেওয়া শুরু করেন। ১৮৯৫ খ্রিষ্টাব্দের জুন থেকে দুই মাসব্যাপী তিনি <a href="/w/index.php?title=Wellesley_Island&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wellesley Island (পাতার অস্তিত্ব নেই)">থাউজ্যান্ড আইল্যান্ড পার্কে</a> তার এক ডজন শিষ্যকে ব্যক্তি পর্যায়ে শিক্ষা দেয়ার জন্য ভাষণ দেন। বিবেকানন্দ এটিকে আমেরিকায় তার প্রথম ভ্রমণের সবচেয়ে সুখী অংশ বলে বিবেচনা করতেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122-112"><span class="cite-bracket">[</span>১১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>আমেরিকায় তার প্রথম পরিদর্শনের সময় ১৮৯৫ ও ১৮৯৬ খ্রিষ্টাব্দে তিনি দু-বার ইংল্যান্ড ভ্রমণ করেন এবং সেখানে তার বক্তৃতাসমূহ সফল ছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199530_113-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199530-113"><span class="cite-bracket">[</span>১১১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এখানে তিনি সাক্ষাৎ পান এক আইরিশ মহিলা মিস মার্গারেট নোবলের; যিনি পরে <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ভগিনী নিবেদিতা">ভগিনী নিবেদিতা</a> নামে পরিচিত হন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122-112"><span class="cite-bracket">[</span>১১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৯৬ খ্রিষ্টাব্দের মে মাসে তার দ্বিতীয় ইংল্যান্ড ভ্রমণের সময় পিমলিকোতে এক গৃহে অবস্থানকালে বিবেকানন্দ দেখা পান <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="অক্সফোর্ড বিশ্ববিদ্যালয়">অক্সফোর্ড বিশ্ববিদ্যালয়ের</a> এক বিখ্যাত <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভারততত্ত্ববিদ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভারততত্ত্ববিদ</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ম্যাক্স মুলার">ম্যাক্স মুলারের</a>, যিনি পাশ্চাত্যে রামকৃষ্ণের প্রথম আত্মজীবনী লেখেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003234_114-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPrabhananda2003234-114"><span class="cite-bracket">[</span>১১২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ইংল্যান্ড থেকে তিনি অন্যান্য ইউরোপীয় দেশেও ভ্রমণ করেছেন। জার্মানিতে তিনি আরেক ভারততত্ত্ববিদ <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%B2_%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="পল ডিউসেন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পল ডিউসেনের</a> সঙ্গ সাক্ষাৎ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChetananda199749–50_115-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChetananda199749–50-115"><span class="cite-bracket">[</span>১১৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি দুটি শিক্ষায়তনিক প্রস্তাবও পান, <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়">হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="প্রাচ্য দর্শন">প্রাচ্য দর্শনের</a> চেয়ার এবং <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="কলাম্বিয়া বিশ্ববিদ্যালয়">কলাম্বিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ে</a> একই ধরনের প্রস্তাব। তিনি উভয় প্রস্তাব প্রত্যাখ্যান করেন এই বলে যে, পরিভ্রমণকারী সন্ন্যাসী হিসেবে তিনি এই ধরনের কাজে স্থিত হতে পারবেন না।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122-112"><span class="cite-bracket">[</span>১১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7327998/mw-parser-output/.tmulti"><div class="thumb tmulti tleft"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:408px;max-width:408px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:182px;max-width:182px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Vivekananda_Image_August_1894.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Vivekananda_Image_August_1894.jpg/180px-Vivekananda_Image_August_1894.jpg" decoding="async" width="180" height="226" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Vivekananda_Image_August_1894.jpg/270px-Vivekananda_Image_August_1894.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Vivekananda_Image_August_1894.jpg 2x" data-file-width="359" data-file-height="450" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:222px;max-width:222px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_at_Mead_sisters_house,_South_Pasadena.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Swami_Vivekananda_at_Mead_sisters_house%2C_South_Pasadena.jpg/220px-Swami_Vivekananda_at_Mead_sisters_house%2C_South_Pasadena.jpg" decoding="async" width="220" height="215" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Swami_Vivekananda_at_Mead_sisters_house%2C_South_Pasadena.jpg/330px-Swami_Vivekananda_at_Mead_sisters_house%2C_South_Pasadena.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Swami_Vivekananda_at_Mead_sisters_house%2C_South_Pasadena.jpg/440px-Swami_Vivekananda_at_Mead_sisters_house%2C_South_Pasadena.jpg 2x" data-file-width="575" data-file-height="561" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flow-root"><div class="thumbcaption" style="text-align:left">বাঁদিকে: <a href="/w/index.php?title=Green_Acre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Green Acre (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গ্রিন একর</a>, মেইনে বিবেকানন্দ, (অগাস্ট ১৮৯৪)।<sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116"><span class="cite-bracket">[</span>১১৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ডানদিকে: মিড সিস্টার্স হাউস, <a href="/w/index.php?title=South_Pasadena,_California&action=edit&redlink=1" class="new" title="South Pasadena, California (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দক্ষিণ পাসাদেনা</a> বিবেকানন্দ, ১৯০০ খ্রিস্টাব্দে।</div></div></div></div> <p>ধর্মপ্রচারে পরিবর্তন আনতে তার সফল্ ভূমিকা ছিল, বিশেষ করে পাশ্চাত্যে বেদান্ত কেন্দ্র প্রতিষ্ঠা করা।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004120_117-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2004120-117"><span class="cite-bracket">[</span>১১৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দ সনাতন হিন্দু ধারণা অভিযোজিত করেছিলেন এবং পশ্চিমীদের চাহিদা ও সমঝোতা অনুযায়ী ধর্মভাবের মিশ্রণ ঘটিয়েছিলেন, যারা পশ্চিমী গূঢ় ঐতিহ্য ও আন্দোলনের সঙ্গে পরিচিত ছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004119-123_118-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2004119-123-118"><span class="cite-bracket">[</span>১১৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> হিন্দু ধর্মভাবে তার গুরুত্বপূর্ণ অভিযোজনের মধ্যে ছিল চারটি যোগব্যায়ামের পদ্ধতি, যার মধ্যে <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97" title="রাজযোগ">রাজযোগ</a>, পতঞ্জলির <a href="/w/index.php?title=Yoga_sutras&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yoga sutras (পাতার অস্তিত্ব নেই)">যোগ সূত্রের</a> ব্যাখ্যা,<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004123-126_119-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2004123-126-119"><span class="cite-bracket">[</span>১১৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> অন্তর্ভুক্ত রয়েছে।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004119-123_118-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2004119-123-118"><span class="cite-bracket">[</span>১১৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৯৬ খ্রিষ্টাব্দে তার বই <i>রাজযোগ</i> প্রকাশিত হয়, যা তাৎক্ষণিক সাফল্য লাভ করে এবং প্রাশ্চাত্যে যোগ ব্যাখ্যার জন্য অত্যন্ত প্রভাবশালী ভূমিকা রেখেছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004125-126_120-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2004125-126-120"><span class="cite-bracket">[</span>১১৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004149-180_121-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2004149-180-121"><span class="cite-bracket">[</span>১১৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>তিনি আমেরিকা এবং ইউরোপের কতিপয় অকৃত্রিম শিষ্যকে আকৃষ্ট করেছেন, যার মধ্যে ছিলেন <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%AB%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%93%E0%A6%A1" title="জোসেফিন ম্যাকলিওড">জোসেফিন ম্যাকলিওড</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%B8" title="উইলিয়াম জেমস">উইলিয়াম জেমস</a>, <a href="/w/index.php?title=Josiah_Royce&action=edit&redlink=1" class="new" title="Josiah Royce (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জোসাই রয়েস</a>, <a href="/w/index.php?title=Robert_G._Ingersoll&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert G. Ingersoll (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রবার্ট জি ইঙ্গারসোল</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="নিকোলা টেসলা">নিকোলা টেসলা</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B2%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="লর্ড কেলভিন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">লর্ড কেলভিন</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="হ্যারিয়েট মনরো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হ্যারিয়েট মনরো</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="এলা হুইলার উইলকক্স (পাতার অস্তিত্ব নেই)">এলা হুইলার উইলকক্স</a>, <a href="/w/index.php?title=Sarah_Bernhardt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarah Bernhardt (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সারাহ বার্নহার্ডট</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AD%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="এমা ক্যালভি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">এমা ক্যালভি</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95_%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AD%E0%A6%A8_%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%9F%E0%A6%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="হারম্যান লুডউইক ফারডিন্যান্ড ভন হেলমহোলটজ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হারম্যান লুডউইক ফারডিন্যান্ড ভন হেলমহোলটজ</a>।<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-3" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda1964-13"><span class="cite-bracket">[</span>১৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-3" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122-112"><span class="cite-bracket">[</span>১১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEChetananda199749–50_115-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChetananda199749–50-115"><span class="cite-bracket">[</span>১১৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEChetananda199747_122-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChetananda199747-122"><span class="cite-bracket">[</span>১২০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার বেশ কিছু দীক্ষাপ্রাপ্ত অনুগামী ছিলেন: মারি লুইস (একজন ফরাসি মহিলা) যিনি পরবর্তীতে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী অভয়ানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী অভয়ানন্দ</a> এবং লিওন ল্যান্ডসবার্গ, যিনি পরবর্তীতে স্বামী কৃপানন্দ হিসেবে পরিচিত হন;<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBurke1958618_123-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBurke1958618-123"><span class="cite-bracket">[</span>১২১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> যাতে তারা বেদান্ত সোসাইটি অব মিশন নিয়ে কাজ চালিয়ে যেতে পারেন। এমনকি এযাবৎকাল পর্যন্ত এখানে বিদেশি নাগরিকদের আনাগোনা রয়েছে যা <a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%B8_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%B8" title="লস অ্যাঞ্জেলেস">লস অ্যাঞ্জেলেসে</a> অবস্থিত।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEThomas200378–81_124-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEThomas200378–81-124"><span class="cite-bracket">[</span>১২২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> আমেরিকা থাকাকালীন বিবেকানন্দকে ক্যালিফোর্নিয়ার সান হোসে রাজ্যের দক্ষিণ পর্বতে বেদান্ত ছাত্রদের জন্য একটি আশ্রম স্থাপনের উদ্দেশ্যে জমি দেওয়া হয়। তিনি এটিকে <i>শান্তি আশ্রম</i> নামে উল্লেখ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEWuthnow201185–86_125-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEWuthnow201185–86-125"><span class="cite-bracket">[</span>১২৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বেদান্ত সমাজ হল হলিউডের দক্ষিণ ক্যালিফোর্নিয়ায় অবস্থিত আমেরিকার বৃহত্তম কেন্দ্র (বারোটি অন্যতম কেন্দ্রের মধ্যে)। ইংরেজিতে বেদান্ত সম্পর্কে বই এবং হিন্দু ধর্মগ্রন্থ অনুবাদ এবং গ্রন্থে প্রকাশের জন্য হলিউডে একটি বেদান্ত প্রকাশনাও রয়েছে।<sup id="cite_ref-FOOTNOTERinehart2004392_126-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERinehart2004392-126"><span class="cite-bracket">[</span>১২৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%9F" title="ডেট্রয়েট">ডেট্রয়েটের</a> ক্রিস্টিনা গ্রিনসটিডেল একটি <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="মন্ত্র">মন্ত্রে</a> মাধ্যমে বিবেকানন্দ কর্তৃক দীক্ষাপ্রাপ্ত হয়েছিলেন, যিনি পরবর্তীতে <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%A8" title="ভগিনী ক্রিস্টিন">ভগিনী ক্রিস্টিন</a> হিসেবে পরিচত হন,<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVrajaprana19967_127-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEVrajaprana19967-127"><span class="cite-bracket">[</span>১২৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এবং তারা একটি ঘনিষ্ঠ বাবা-মেয়ের সম্পর্ক প্রতিষ্ঠিত করেন।<sup id="cite_ref-Sarada_society_128-0" class="reference"><a href="#cite_note-Sarada_society-128"><span class="cite-bracket">[</span>১২৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> স্বামী বিবেকানন্দের ধারণাসমূহ বেশ কয়েকজন পণ্ডিত ও বিখ্যাত চিন্তাবিদ কর্তৃক প্রশংসিত হয় - উইলিয়াম জেমস, জোসেফ রয়েস, সিসি এভারেট, হার্ভার্ড ধর্মশাস্ত্র বিদ্যালয়ের ডিন, রবার্ট জি ইনগারসোল, নিকোলা টেসলা, লর্ড কেলভিন এবং অধ্যাপক হারম্যান লুডউইক ফারডিন্যান্ড ভন হেলমহোলটজ। </p><p>পশ্চিম থেকেও তিনি তার ভারতীয় কাজে গতি আনেন। বিবেকানন্দ ভারতে অবস্থানরত তার অনুগামী ও সন্ন্যাসী ভাইদের<sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129"><span class="cite-bracket">[</span>গ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> উপদেশ দিয়ে এবং অর্থ পাঠিয়ে বিরামহীনভাবে চিঠি লেখেন। পাশ্চাত্য থেকে পাঠানো তার চিঠিসমূহ সেই দিনগুলিতে সামাজিক কাজের জন্য তার প্রচারাভিযানের চালিকাশক্তি হিসেবে কাজ করেছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKattackal1982219_130-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEKattackal1982219-130"><span class="cite-bracket">[</span>১২৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি ভারতে তার নিকট শিষ্যদের বড়ো কিছু করার জন্য অনুপ্রাণিত করতে ক্রমাগত চেষ্টা চালিয়ে যান। তাদের কাছে পাঠানো তার চিঠিসমূহে তার সবচেয়ে কঠিন কিছু শব্দ ছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMajumdar1963577_131-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMajumdar1963577-131"><span class="cite-bracket">[</span>১২৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এরকম একটি চিঠিতে তিনি <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী অক্ষরানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী অক্ষরানন্দকে</a> লিখেছিলেন, "খেতরি শহরের দরিদ্র ও নিচু শ্রেণির ঘরে ঘরে যাও এবং তাদের ধর্মশিক্ষা দাও। ভূ-বিজ্ঞান এবং অন্যান্য বিষয়েও তাদের মৌখিক শিক্ষা দিও। অলসভাবে বসে থেকে, রাজকীয় খাবার খেয়ে আর "রামকৃষ্ণ, ও প্রভু!" বলে ভালো কিছু হবে না-যদি না তুমি দরিদ্রদের জন্য ভালো কিছু করতে পারো।"<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBurke1985417_132-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBurke1985417-132"><span class="cite-bracket">[</span>১২৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTESharma1963227_133-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESharma1963227-133"><span class="cite-bracket">[</span>১৩০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পরিণামস্বরূপ ১৮৯৫ খ্রিষ্টাব্দে বেদান্ত শিক্ষার উদ্দেশ্যে বিবেকানন্দের সরবরাহকৃত অর্থে মাদ্রাজে <i><a href="/w/index.php?title=Vedanta_Kesari&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vedanta Kesari (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ব্রহ্মাবদীন</a></i> নামে এক সাময়িকপত্র প্রকাশ করা শুরু হয়েছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESheean2005345_134-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESheean2005345-134"><span class="cite-bracket">[</span>১৩১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পরবর্তীকালে (১৮৮৯) <i>ব্রহ্মাবদীনে</i> <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%87%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%85%E0%A6%AC_%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="দি ইমিটেশন অব ক্রাইস্ট (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দি ইমিটেশন অব ক্রাইস্ট</a></i>-এর প্রথম ছয় অধ্যায়ের বিবেকানন্দকৃত অনুবাদ প্রকাশিত হয়েছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTESharma198883_135-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESharma198883-135"><span class="cite-bracket">[</span>১৩২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দ তার শিষ্য ক্যাপ্টেন এবং মিসেস সেভিয়ের ও জেজে গুডউইনকে নিয়ে ১৮৯৬ খ্রস্টাব্দের ১৬ ডিসেম্বর ইংল্যান্ড ছেড়ে ভারতের উদ্দেশ্যে যাত্রা করেন। পথিমধ্যে তারা ফ্রান্স ও ইতালি ভ্রমণ করেন এবং <a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%93%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B_%E0%A6%A6%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF" title="লিওনার্দো দা ভিঞ্চি">লিওনার্দো দা ভিঞ্চির</a> <i><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0_(%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%93%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B_%E0%A6%A6%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF)" title="দ্য লাস্ট সাপার (লিওনার্দো দা ভিঞ্চি)">দ্য লাস্ট সাপার</a></i> দর্শন করে ১৮৯৬ খ্রস্টাব্দের ৩০ ডিসেম্বর ভারতের উদ্দেশ্যে ন্যাপলস বন্দর ত্যাগ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199533–34_136-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199533–34-136"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পরবর্তীতে মিস মুলার এবং সিস্টার নিবেদিতা ভারতে তাকে অনুসরণ করেন। সিস্টার নিবেদিতা তার বাকি জীবন ভারতীয় নারীদের শিক্ষায় এবং ভারতের স্বাধীনতা অর্জনে নিয়োজিত করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-4" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122-112"><span class="cite-bracket">[</span>১১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEDhar1976852_137-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDhar1976852-137"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ভারতে_প্রত্যাবর্তন"><span id=".E0.A6.AD.E0.A6.BE.E0.A6.B0.E0.A6.A4.E0.A7.87_.E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.BE.E0.A6.AC.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A6.A8"></span>ভারতে প্রত্যাবর্তন</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="কলম্বো_থেকে_আলমোড়া"><span id=".E0.A6.95.E0.A6.B2.E0.A6.AE.E0.A7.8D.E0.A6.AC.E0.A7.8B_.E0.A6.A5.E0.A7.87.E0.A6.95.E0.A7.87_.E0.A6.86.E0.A6.B2.E0.A6.AE.E0.A7.8B.E0.A6.A1.E0.A6.BC.E0.A6.BE"></span>কলম্বো থেকে আলমোড়া</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_Chennai_1897.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Swami_Vivekananda_Chennai_1897.jpg/220px-Swami_Vivekananda_Chennai_1897.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Swami_Vivekananda_Chennai_1897.jpg/330px-Swami_Vivekananda_Chennai_1897.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Swami_Vivekananda_Chennai_1897.jpg/440px-Swami_Vivekananda_Chennai_1897.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="332" /></a><figcaption>চেন্নাইতে স্বামী বিবেকানন্দ (১৮৯৭)</figcaption></figure> <p>বিবেকানন্দ ১৮৯৭ খ্রিষ্টাব্দের ১৫ জানুয়ারি কলম্বো পৌঁছান এবং এক পরমানন্দদায়ক অভ্যর্থনা গ্রহণ করেন। এখানে তিনি প্রাচ্যে তার প্রথম প্রকাশ্য বক্তৃতা (<i>ভারত, পবিত্র ভূমি</i>) করেন। সেখান থেকে কলকাতায় তার পৌঁছানো ছিল এক বিজয়ঘটিত প্রত্যাবর্তন। তিনি ভ্রমণ করেন কলম্বো থেকে পাম্বান, রামেস্বরম, রামনাদ, মাদুরাই, কুম্বাকোনাম এবং মাদ্রাজ। এই জায়গাগুলোতে তিনি বক্তৃতা দেন। জনগণ এবং রাজারা তাকে অত্যুৎসাহী অভ্যর্থনা জানান। পাম্বানে মিছিলে রামনাদের রাজা নিজে স্বামীজির ঘোড়ার গাড়ি টানেন। মাদ্রাজে যাওয়ার পথে কতিপয় জাগয়ায় যেখানে ট্রেন থামত না সেখানে জনগণ রেললাইনে বসে ট্রেন থামাত এবং স্বামীজির বক্তৃতা শোনার পরই ট্রেনকে যেতে দিত।<sup id="cite_ref-138" class="reference"><a href="#cite_note-138"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> মাদ্রাজ থেকে তিনি কলকাতায় তার ভ্রমণ অব্যাহত রাখেন এবং আলমোড়া পর্যন্ত তার বক্তৃতা দেওয়া চালিয়ে যান। যেখানে পাশ্চাত্যে তিনি ভারতের মহান আধ্যাত্মিক ঐতিহ্যের কথা বলেছিলেন, সেখানে ভারতে ফিরে তার 'কলম্বো থেকে আলমোড়া' বক্তৃতা ছিল জনগণের জন্য নৈতিক অনুপ্রেরণা, বর্ণাশ্রম ভাইরাস দূরীকরণ, বিজ্ঞান শিক্ষায় উৎসাহদান, দেশের শিল্পায়ন, দারিদ্র্য দূরীকরণ, ঔপনিবেশিক শাসনের অবসান। এ সমস্ত বক্তৃতা <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%8B_%E0%A6%A5%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%87_%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="কলম্বো থেকে আলমোড়া বক্তৃতা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কলম্বো থেকে আলমোড়া বক্তৃতা</a></i> হিসেবে প্রকাশিত হয়েছে। এই বক্তৃতাসমূহকে জাতীয়তাবাদী ঐকান্তিকতা ও আধ্যাত্মিক ভাবাদর্শের প্রকাশ বলে বিবেচনা করা হয়।<sup id="cite_ref-bhuyan-20_139-0" class="reference"><a href="#cite_note-bhuyan-20-139"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার বক্তৃতাসমূহ <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="মহাত্মা গান্ধি">মহাত্মা গান্ধি</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2" class="mw-redirect" title="বিপিন চন্দ্র পাল">বিপিন চন্দ্র পাল</a> এবং বালগঙ্গাধর তিলকসহ আরো অনেক ভারতীয় নেতার উপর প্রভূত প্রভাব বিস্তার করেছিল।<sup id="cite_ref-bhuyan-27_140-0" class="reference"><a href="#cite_note-bhuyan-27-140"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Gokhale-1964_141-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gokhale-1964-141"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="রামকৃষ্ণ_মঠ_ও_মিশন_প্রতিষ্ঠা"><span id=".E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.AE.E0.A6.95.E0.A7.83.E0.A6.B7.E0.A7.8D.E0.A6.A3_.E0.A6.AE.E0.A6.A0_.E0.A6.93_.E0.A6.AE.E0.A6.BF.E0.A6.B6.E0.A6.A8_.E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A4.E0.A6.BF.E0.A6.B7.E0.A7.8D.E0.A6.A0.E0.A6.BE"></span>রামকৃষ্ণ মঠ ও মিশন প্রতিষ্ঠা</h2></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Advaita_Ashrama,_Mayavati,_a_branch_of_the_Ramakrishna_Math,_founded_on_March_19,_1899.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Advaita_Ashrama%2C_Mayavati%2C_a_branch_of_the_Ramakrishna_Math%2C_founded_on_March_19%2C_1899.jpg/220px-Advaita_Ashrama%2C_Mayavati%2C_a_branch_of_the_Ramakrishna_Math%2C_founded_on_March_19%2C_1899.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Advaita_Ashrama%2C_Mayavati%2C_a_branch_of_the_Ramakrishna_Math%2C_founded_on_March_19%2C_1899.jpg/330px-Advaita_Ashrama%2C_Mayavati%2C_a_branch_of_the_Ramakrishna_Math%2C_founded_on_March_19%2C_1899.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Advaita_Ashrama%2C_Mayavati%2C_a_branch_of_the_Ramakrishna_Math%2C_founded_on_March_19%2C_1899.jpg/440px-Advaita_Ashrama%2C_Mayavati%2C_a_branch_of_the_Ramakrishna_Math%2C_founded_on_March_19%2C_1899.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="576" /></a><figcaption><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4_%E0%A6%86%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE" title="অদ্বৈত আশ্রম">অদ্বৈত আশ্রম</a>, মায়াবতী, <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠের</a> একটি শাখা, প্রতিষ্ঠাকাল মার্চ ১৯, ১৮৯৯ খ্রিস্টাব্দ, পরবর্তীতে স্বামী বিবেকানন্দের অনেক লেখা প্রকাশ করে, বর্তমানে "<i>প্রবুদ্ধ ভারত"</i> সাময়িকী প্রকাশ করে</figcaption></figure> <p>১৮৯৭ খ্রিষ্টাব্দের ১ মে কলকাতায় বিবেকানন্দ প্রতিষ্ঠা করেন ধর্ম প্রচারের জন্য সংগঠন "<a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠ</a>" এবং সামাজিক কাজের জন্য সংগঠন "রামকৃষ্ণ মিশন"।<sup id="cite_ref-Banhatti-34-35_142-0" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-34-35-142"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এটি ছিল শিক্ষামূলক, সাংস্কৃতিক, চিকিৎসা-সংক্রান্ত এবং দাতব্য কাজের মধ্য দিয়ে জনগণকে সাহায্য করার এক সামাজিক-ধর্মীয় আন্দোলনের প্রারম্ভ।<sup id="cite_ref-Prabha-2003-234_105-1" class="reference"><a href="#cite_note-Prabha-2003-234-105"><span class="cite-bracket">[</span>১০৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> রামকৃষ্ণ মিশনের আদর্শের ভিত্তি হচ্ছে <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97" class="mw-redirect" title="কর্ম যোগ">কর্ম যোগ</a>।<sup id="cite_ref-Vazhayil_143-0" class="reference"><a href="#cite_note-Vazhayil-143"><span class="cite-bracket">[</span>১৪০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-144" class="reference"><a href="#cite_note-144"><span class="cite-bracket">[</span>১৪১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> স্বামী বিবেকানন্দের দ্বারা দুটি মঠ প্রতিষ্ঠিত হয়েছিল যার মধ্যে কলকাতার কাছে বেলুড়ের মঠটি রামকৃষ্ণ মঠ ও মিশনের প্রধান কার্যালয় করা হয়েছিল এবং অন্যটি হিমালয়ের মায়াবতীতে আলমোড়ার নিকটে <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4_%E0%A6%86%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE" title="অদ্বৈত আশ্রম">অদ্বৈত আশ্রম</a> নামে পরিচিত এবং পরে তৃতীয় মঠটি <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C" class="mw-redirect" title="মাদ্রাজ">মাদ্রাজে</a> প্রতিষ্ঠা করা হয়েছিল। ইংরেজিতে <i><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="প্রবুদ্ধ ভারত">প্রবুদ্ধ ভারত</a></i> ও বাংলায় <i><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="উদ্বোধন">উদ্বোধন</a></i> নামে দুটি সাময়িকী চালু করা হয়েছিল।<sup id="cite_ref-Kraemer-151_145-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kraemer-151-145"><span class="cite-bracket">[</span>১৪২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> একই বছর <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="মুর্শিদাবাদ">মুর্শিদাবাদ</a> জেলায় স্বামী দুর্ভিক্ষের জন্য অখণ্ডানন্দ কর্তৃক ত্রাণ কাজ চালু করা হয়েছিল।<sup id="cite_ref-Prabha-2003-234_105-2" class="reference"><a href="#cite_note-Prabha-2003-234-105"><span class="cite-bracket">[</span>১০৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Banhatti-34-35_142-1" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-34-35-142"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দে পাশ্চাত্যে স্বামীজির প্রথম ভ্রমণের সময় যখন তারা একত্রে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ইয়োকাহামা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ইয়োকাহামা</a> থেকে <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B" title="শিকাগো">শিকাগো</a> যাত্রা করেছিলেন তখন বিবেকানন্দ স্যার <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="জামশেদজি টাটা">জামশেদজি টাটাকে</a> একটি গবেষণা ও শিক্ষা প্রতিষ্ঠান গড়ে তুলতে অনুপ্রাণিত করেছিলেন। আনুমানিক এই সময়ে স্বামীজি টাটার প্রতিষ্ঠিত "বিজ্ঞান গবেষণা প্রতিষ্ঠান"-এর প্রধান হওয়ার অনুরোধ সংবলিত একটি চিঠি পান। কিন্তু বিবেকানন্দ প্রস্তাবটি প্রত্যাখ্যান করেন এই বলে যে, সেটি তার আধ্যাত্মিক আগ্রহের সঙ্গে সংঘাতপূর্ণ।<sup id="cite_ref-146" class="reference"><a href="#cite_note-146"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-147" class="reference"><a href="#cite_note-147"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>বিবেকানন্দ পরে পুনঃসংস্কারকৃত হিন্দু ধর্মাবলম্বীদের পক্ষের <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="আর্য সমাজ">আর্য সমাজ</a> ও গোঁড়া হিন্দু ধর্মাবলম্বীদের পক্ষের সনাতনপন্থীদের মধ্যে ঐকতান প্রতিষ্ঠার উদ্দেশ্যে পশ্চিম <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AC" class="mw-redirect mw-disambig" title="পাঞ্জাব">পাঞ্জাব</a> ভ্রমণ করেন। রাওয়ালপিণ্ডিতে তিনি আর্য সমাজবাদী ও মুসলিমদের মধ্যেকার সক্রিয় বিরোধ নির্মূল করার পদ্ধতি সম্পর্কে পরামর্শ দেন।<sup id="cite_ref-148" class="reference"><a href="#cite_note-148"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার <a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%B0" title="লাহোর">লাহোর</a> ভ্রমণ স্মরণীয় তার বিখ্যাত বক্তৃতার জন্য এবং একজন গণিতের অধ্যাপক তীর্থ রাম গোস্বামীর সঙ্গ তার সম্পৃক্ততার জন্য। যে অধ্যাপক পরে স্বামী রাম তীর্থ নামে সন্ন্যাসজীবন গ্রহণ করেন এবং ভারতে ও আমেরিকায় <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্ত</a> প্রচার করেন।<sup id="cite_ref-Banhatti-34-35_142-2" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-34-35-142"><span class="cite-bracket">[</span>১৩৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি দিল্লি এবং খেতরিসহ অন্যান্য জায়গায়ও ভ্রমণ করেন এবং ১৮৯৬ খ্রিষ্টাব্দের জানুয়ারিতে কলকাতায় ফিরে আসেন। পরবর্তী কয়েক মাস তিনি <i>মঠের</i> কাজ সংহত করতে এবং শিষ্যদের প্রশিক্ষণ দিয়ে অতিবাহিত করেন। </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="দ্বিতীয়_পাশ্চাত্য_ভ্রমণ"><span id=".E0.A6.A6.E0.A7.8D.E0.A6.AC.E0.A6.BF.E0.A6.A4.E0.A7.80.E0.A6.AF.E0.A6.BC_.E0.A6.AA.E0.A6.BE.E0.A6.B6.E0.A7.8D.E0.A6.9A.E0.A6.BE.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.AF_.E0.A6.AD.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.AE.E0.A6.A3"></span>দ্বিতীয় পাশ্চাত্য ভ্রমণ</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">আরও দেখুন: <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="ক্যালিফোর্নিয়ায় স্বামী বিবেকানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ক্যালিফোর্নিয়ায় স্বামী বিবেকানন্দ</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7327998/mw-parser-output/.tmulti"><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:365px;max-width:365px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:190px;max-width:190px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_in_Belur_Math_19_June_1899.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Vivekananda sitting, wearing white shawl" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Swami_Vivekananda_in_Belur_Math_19_June_1899.jpg/188px-Swami_Vivekananda_in_Belur_Math_19_June_1899.jpg" decoding="async" width="188" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Swami_Vivekananda_in_Belur_Math_19_June_1899.jpg 1.5x" data-file-width="244" data-file-height="350" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:171px;max-width:171px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_vivekanand_old_archive.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Image of Vivekananda relaxing in a chair." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Swami_vivekanand_old_archive.jpg/169px-Swami_vivekanand_old_archive.jpg" decoding="async" width="169" height="269" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Swami_vivekanand_old_archive.jpg/254px-Swami_vivekanand_old_archive.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Swami_vivekanand_old_archive.jpg/338px-Swami_vivekanand_old_archive.jpg 2x" data-file-width="376" data-file-height="599" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flex"><div class="thumbcaption"><i>(বাঁদিকে)</i> বেলুড় মঠেে বিবেকানন্দ, ১৯ জুন ১৮৯৯ খ্রিস্টাব্দ।<br /><i>(ডানদিকে)</i> বিবেকানন্দ (বাশনেল স্টুডিও, সান ফ্রান্সিস্কো, ১৯০০ খ্রিস্টাব্দ)</div></div></div></div> <p>স্বামীজি ভগ্ন স্বাস্থ্য সত্ত্বেও পুনরায় ১৮৯৯ খ্রিষ্টাব্দের জুন মাসে পাশ্চাত্যের উদ্দেশ্যে যাত্রা করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVirajananda2006450_149-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEVirajananda2006450-149"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার সঙ্গী ছিলেন <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ভগিনী নিবেদিতা">ভগিনী নিবেদিতা</a> এবং স্বামী তুরিয়ানন্দ। তিনি স্বল্প সময় <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1" title="ইংল্যান্ড">ইংল্যান্ডে</a> অবস্থান করার পর <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="যুক্তরাষ্ট (পাতার অস্তিত্ব নেই)">যুক্তরাষ্টে</a> যান। তার এই ভ্রমণকালে তিনি সানফ্রান্সিসকো ও <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%89_%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95_%E0%A6%B6%E0%A6%B9%E0%A6%B0" title="নিউ ইয়র্ক শহর">নিউইয়র্কে</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF" title="বেদান্ত সোসাইটি">বেদান্ত সোসাইটি</a> প্রতিষ্ঠা করেন। তিনি এক সহৃদয় আমেরিকান ভক্তের নিকট থেকে পাওয়া ১৬০ একর জমিতে (০.৬৫ বর্গ কিমি) <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="ক্যালিফোর্নিয়া">ক্যালিফোর্ণিয়ায়</a> <i>শান্তি আশ্রম</i> প্রতিষ্ঠা করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199541–42_150-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199541–42-150"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পরবর্তীতে তিনি ১৯০০ খ্রিষ্টাব্দে <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8" title="প্যারিস">প্যারিসে</a> ধর্ম মহাসভায় যোগ দেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti1995xv_151-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti1995xv-151"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97" class="mw-redirect mw-disambig" title="লিঙ্গ">লিঙ্গ</a></i> পূজা ও <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="ভাগবদ্গীতা">ভাগবদ্গীতার</a> যথার্থতা সম্পর্কিত বিবেকানন্দের পাণ্ডিত্যপূর্ণ প্রকাশের জন্য প্যারিস বক্তৃতা স্মরণীয়।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199541–42_150-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199541–42-150"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> প্যারিস থেকে স্বল্প সময়ের জন্য তিনি ভ্রমণ করেন <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="ব্রিটানি">ব্রিটানি</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="ভিয়েনা">ভিয়েনা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%B2" class="mw-redirect" title="ইস্তানবুল">ইস্তানবুল</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%A5%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="এথেন্স">এথেন্স</a> এবং <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%B0" title="মিশর">মিশর</a>। এই সময়ের বেশির ভাগ অংশে তিনি ছিলেন বিখ্যাত চিন্তাবিদ <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%B8_%E0%A6%AC%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="জুলস বয়েস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জুলস বয়েসের</a> অতিথি, ১৯০০ খ্রিষ্টাব্দের ৯ ডিসেম্বর কলকাতায় ফিরে আসার পূর্ব পর্যন্ত।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199541–42_150-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199541–42-150"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>মায়াবতী বিবেকানন্দ <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%BC_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="বেলুড় মঠ">বেলুড় মঠের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4_%E0%A6%86%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE" title="অদ্বৈত আশ্রম">অদ্বৈত আশ্রমে</a> স্বল্প সময় অতিবাহিত করেন, যেখানে তিনি শেষ দিন পর্যন্ত তিনি বেলুড় মঠে অবস্থান করে রামকৃষ্ণ মিশন ও মঠের কাজ এবং ইংল্যান্ড ও আমেরিকার কাজ দেখাশোনা করে অতিবাহিত করেন। তার অনেক দর্শনার্থী ছিল, যাদের মধ্যে উচ্চবিত্ত এবং রাজনীতিবিদেরাও ছিলেন। ১৯০১ খ্রিষ্টাব্দের ডিসেম্বরে তাকে দেখতে আসেন <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">লোকমান্য তিলকসহ</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%95%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8" title="ভারতীয় জাতীয় কংগ্রেস">ভারতীয় জাতীয় কংগ্রেসের</a> নেতৃস্থানীয়রা। জাপানের ধর্ম মহাসভায় যোগ দেওয়ার জন্য তিনি ১৯০১ খ্রিষ্টাব্দের ডিসেম্বরে আমন্ত্রণ পেয়েছিলেন, যদিও অধোগামী স্বাস্থ্যের কারণে বিবেকানন্দ তাতে যোগ দিতে ব্যর্থ হন। তার শেষ দিনগুলিতে তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7_%E0%A6%97%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="বুদ্ধ গয়া">বোধগয়া</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%B8%E0%A7%80" title="বারাণসী">বারাণসী</a> তীর্থ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199543–44_152-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199543–44-152"><span class="cite-bracket">[</span>১৪৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ভগ্ন স্বাস্থ্য (<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%9C%E0%A6%AE%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="এজমা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">এজমা</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="ডায়াবেটিস">ডায়াবেটিস</a> এবং দীর্ঘস্থায়ী <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="নিদ্রাহীনতা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নিদ্রাহীনতা</a> অন্তর্ভুক্ত) তার কার্যকলাপ সঙ্কুচিত করে তোলে।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199545–46_153-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199545–46-153"><span class="cite-bracket">[</span>১৫০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="শেষ_জীবন"><span id=".E0.A6.B6.E0.A7.87.E0.A6.B7_.E0.A6.9C.E0.A7.80.E0.A6.AC.E0.A6.A8"></span>শেষ জীবন</h2></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_temple_Belur_Math.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Swami_Vivekananda_temple_Belur_Math.jpg/220px-Swami_Vivekananda_temple_Belur_Math.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Swami_Vivekananda_temple_Belur_Math.jpg/330px-Swami_Vivekananda_temple_Belur_Math.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Swami_Vivekananda_temple_Belur_Math.jpg 2x" data-file-width="350" data-file-height="240" /></a><figcaption>বেলুড় মঠে স্বামী বিবেকানন্দ মন্দির, বিবেকানন্দের পার্থিব শরীরের অন্তিম সংস্কার করার স্থানে</figcaption></figure> <p>৪ জুলাই ১৯০২ খ্রিষ্টাব্দ, (তার মৃত্যুর দিন)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999218,_274,_299_154-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya1999218,_274,_299-154"><span class="cite-bracket">[</span>১৫১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দ ভোরে ঘুম থেকে ওঠেন, বেলুড় মঠের চ্যাপেলে তিন ঘণ্টা ধরে ধ্যান করেন। এরপর তিনি ছাত্রদের <i>শুক্লা-যজুর্বেদ</i> শেখান,<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999283_155-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya1999283-155"><span class="cite-bracket">[</span>১৫২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199546_156-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti199546-156"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> যা একটি সংস্কৃত ব্যাকরণ এবং যোগ দর্শন। পরে সহকর্মীদের সঙ্গে রামকৃষ্ণ মঠের বৈদিক কলেজে একটি পরিকল্পনার আলোচনা করেন। তিনি ভ্রাতা-শিষ্য <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী প্রেমানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী প্রেমানন্দের</a> সঙ্গে হাঁটেন এবং তাকে রামকৃষ্ণ মঠের ভবিষ্যৎ সম্পর্কেও নির্দেশনা দেন। সন্ধ্যা ৭:০০ টায় বিবেকানন্দ তার ঘরে ফেরেন এবং তাকে বিরক্ত করতে নিষেধ করেন;<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999283_155-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya1999283-155"><span class="cite-bracket">[</span>১৫২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এর প্রায় দুই ঘণ্টা পর রাত ৯:১০ মিনিটে <a href="/w/index.php?title=Meditation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Meditation (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধ্যানরত</a> অবস্থায় তিনি মৃত্যু বরণ করেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBharathi1998b25_157-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBharathi1998b25-157"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার শিষ্যদের মতে, বিবেকানন্দের <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="মহাসমাধি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মহাসমাধি</a> ঘটেছিল;<sup id="cite_ref-FOOTNOTESen200627_158-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESen200627-158"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> আর চিকিৎসকের প্রতিবেদনে বলা হয় এটি হয়েছে তার মস্তিষ্কে একটি রক্তনালী ফেটে যাবার কারণে, কিন্তু তারা মৃত্যুর প্রকৃত কারণ উদ্ধার করতে পারেননি।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVirajananda191881_159-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEVirajananda191881-159"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার শিষ্যদের মতানুসারে <i><a href="/w/index.php?title=Brahmarandhra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brahmarandhra (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ব্রহ্মরন্ধ্র</a></i>-মস্তিষ্কের চূড়ার রন্ধ্র-অবশ্যই ফেটে থাকবে যখন তিনি <i>মহাসমাধি</i> অর্জন করেছিলেন। বিবেকানন্দ চল্লিশ বছর জীবৎকাল পূর্ণ করার আগেই তার ভাববাণী সম্পূর্ণ করতে সক্ষম হয়েছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVirajananda2006645–662_160-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEVirajananda2006645–662-160"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তাকে বেলুড়ে <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="গঙ্গা">গঙ্গা</a> নদীর তীরে একটি <a href="/w/index.php?title=Sandalwood&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sandalwood (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চন্দন</a> <a href="/w/index.php?title=Funeral_pyre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Funeral pyre (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অন্ত্যেষ্টিক্রিয়া চিতার</a> উপর দাহ করা হয়, যার বিপরীত পাশে ষোল বছর আগে <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3" class="mw-redirect" title="রামকৃষ্ণ">রামকৃষ্ণ দেবের </a> মরদেহ দাহ করা হয়েছিল।<sup id="cite_ref-Towards_the_end_161-0" class="reference"><a href="#cite_note-Towards_the_end-161"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>স্বামী বিবেকানন্দের ভ্রমণসমূহ, উত্তেজনাপূর্ণ বক্তৃতাদান, ব্যক্তিগত আলোচনা এবং চিঠিপত্রের আদান-প্রদান তার স্বাস্থ্যের উপর ক্ষতিকর প্রভাব বিস্তার করেছিল। তিনি হাঁপানি, ডায়াবেটিস ও অন্যান্য শারীরিক অসুখে ভুগছিলেন।<sup id="cite_ref-Banhatti-45-46_162-0" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-45-46-162"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার দেহত্যাগের কিছুদিন পূর্বে তাকে ইচ্ছাকৃতভাবে বর্ষপঞ্জি/পঞ্জিকা পড়তে দেখা যেত। তিনি শেষ নিঃশ্বাস ত্যাগ করার তিন দিন পূর্বে তাকে দাহ করার স্থান দেখিয়ে দেন - যে স্থানে বর্তমানে তার স্মৃতিতে একটি মন্দির দাঁড়িয়ে আছে। তিনি কতিপয় লোকের কাছে মন্তব্য করেছিলেন যে তিনি চল্লিশ বছর বয়স পর্যন্ত বাঁচবেন না।<sup id="cite_ref-Banhatti-45-46_162-1" class="reference"><a href="#cite_note-Banhatti-45-46-162"><span class="cite-bracket">[</span>১৫৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="শিক্ষা_ও_দর্শন"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.B7.E0.A6.BE_.E0.A6.93_.E0.A6.A6.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.B6.E0.A6.A8"></span>শিক্ষা ও দর্শন</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE_%E0%A6%93_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="স্বামী বিবেকানন্দের শিক্ষা ও দর্শন">স্বামী বিবেকানন্দের শিক্ষা ও দর্শন</a></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6682028">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7631903">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile nowraplinks hlist" style="width: 20em;"><tbody><tr><th class="sidebar-title" style="background:#FFC569"><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="হিন্দু দর্শন">হিন্দু দর্শন</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Raja_Ravi_Varma_-_Sankaracharya.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Raja_Ravi_Varma_-_Sankaracharya.jpg/227px-Raja_Ravi_Varma_-_Sankaracharya.jpg" decoding="async" width="227" height="320" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Raja_Ravi_Varma_-_Sankaracharya.jpg/341px-Raja_Ravi_Varma_-_Sankaracharya.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Raja_Ravi_Varma_-_Sankaracharya.jpg/454px-Raja_Ravi_Varma_-_Sankaracharya.jpg 2x" data-file-width="5146" data-file-height="7262" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC569;;color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8#আস্তিক_দর্শন_শাখা" title="ভারতীয় দর্শন">আস্তিক শাখা</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding-bottom:1.0em;"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="সাংখ্য">সাংখ্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="যোগ দর্শন">যোগ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="ন্যায়">ন্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="বৈশেষিক">বৈশেষিক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="মীমাংসা">মীমাংসা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্ত</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অদ্বৈত বেদান্ত">অদ্বৈত বেদান্ত</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4" title="বিশিষ্টাদ্বৈত">বিশিষ্টাদ্বৈত</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="দ্বৈত">দ্বৈত</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="দ্বৈতাদ্বৈত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দ্বৈতাদ্বৈত</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="অচিন্ত্যভেদাভেদ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অচিন্ত্যভেদাভেদ</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6" title="ভেদাভেদ">ভেদাভেদ</a></span></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%AC%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="শৈবধর্ম">শৈব</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রত্যভিজ্ঞ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্রত্যভিজ্ঞ</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%AC%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="mw-redirect" title="পাশুপত শৈবধর্ম">পাশুপত</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%AC_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="শৈব সিদ্ধান্ত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সিদ্ধান্ত</a></span></li></ul></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC569;;color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8#নাস্তিক_দর্শন_শাখা_(শ্রামণীক_শাখা)" title="ভারতীয় দর্শন">নাস্তিক শাখা</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding-bottom:1.0em;"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%95" class="mw-redirect" title="চার্বাক">চার্বাক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%95" class="mw-redirect" title="আজীবক">আজীবক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%88%E0%A6%A8%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="mw-redirect" title="জৈনধর্ম">জৈনধর্ম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8C%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বৌদ্ধধর্ম">বৌদ্ধধর্ম</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC569;;color: var(--color-base)">দার্শনিক ব্যক্তিত্ব</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding-bottom:1.0em;"><div> <p><i><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="দর্শন">দর্শন</a></i>-<b>প্রারম্ভিক</b>-আচার্য/<a href="/wiki/%E0%A6%8B%E0%A6%B7%E0%A6%BF" title="ঋষি">ঋষি</a><br /> <i>সাংখ্য</i> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%B2" title="কপিল">কপিল</a></b></li></ul> <p><i><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97" title="যোগ">যোগ</a></i> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%B2%E0%A6%BF" title="পতঞ্জলি">পতঞ্জলি</a></b> <ul><li><span style="font-size:85%;">যোগগুরু</span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%97%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="নিগমানন্দ পরমহংস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নিগমানন্দ পরমহংস</a></li></ul> <ul><li><ul><li><span style="font-size:85%;">সংহত-যোগ</span></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="অরবিন্দ ঘোষ">অরবিন্দ ঘোষ</a></li></ul> <ul><li><ul><li><span style="font-size:85%;">ক্রিয়াযোগ</span></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="পরমহংস যোগানন্দ">পরমহংস যোগানন্দ</a></li></ul> <ul><li><ul><li><span style="font-size:85%;">সিদ্ধযোগ</span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="মুক্তানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মুক্তানন্দ</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><i><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="তন্ত্র">তন্ত্র</a></i>/<i><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="শাক্ত">শাক্ত</a></i></span></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অভিনবগুপ্ত">অভিনবগুপ্ত</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%97%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="নিগমানন্দ পরমহংস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নিগমানন্দ পরমহংস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="রামপ্রসাদ সেন">রামপ্রসাদ সেন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%AE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%AD%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="কমলাকান্ত ভট্টাচার্য">কমলাকান্ত ভট্টাচার্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%BE" title="বামাখ্যাপা">বামাখ্যাপা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%80_%E0%A6%AE%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আনন্দময়ী মা">আনন্দময়ী মা</a></li></ul> <p><i><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="ন্যায়">ন্যায়</a></i> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="ন্যায়সূত্র">অক্ষপাদ গৌতম</a></b></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%AD%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F" title="জয়ন্ত ভট্ট">জয়ন্ত ভট্ট</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%98%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A6%A3%E0%A6%BF" title="রঘুনাথ শিরোমণি">রঘুনাথ শিরোমণি</a></li></ul> <p><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="বৈশেষিক">বৈশেষিক</a></i> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="কণাদ">কণাদ</a></b></li></ul> <p><i><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="মীমাংসা">মীমাংসা</a></i> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%88%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BF" title="জৈমিনি">জৈমিনি</a></b></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B2_%E0%A6%AD%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="কুমারিল ভট্ট (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কুমারিল ভট্ট</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="প্রভাকর">প্রভাকর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80_(%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE)&action=edit&redlink=1" class="new" title="দয়ানন্দ সরস্বতী (আর্ষ বিদ্যা) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দয়ানন্দ সরস্বতী (আর্ষ বিদ্যা)</a><i>অদ্বৈত বেদান্ত</i></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%8C%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="গৌড়পাদ">গৌড়পাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="আদি শঙ্কর">আদি শঙ্কর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="বাচস্পতি মিশ্র">বাচস্পতি মিশ্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="বিদ্যারণ্য">বিদ্যারণ্য</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_(%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="সদানন্দ (বেদান্তসার) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সদানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%A6%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="মধুসূদন সরস্বতী">মধুসূদন সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংস</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF" title="রমণ মহর্ষি">রমণ মহর্ষি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A3_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="নারায়ণ গুরু">নারায়ণ গুরু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="শিবানন্দ সরস্বতী">শিবানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="চিন্ময়ানন্দ সরস্বতী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চিন্ময়ানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="দয়ানন্দ সরস্বতী">দয়ানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%97%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী নিগমানন্দ">নিগমানন্দ পরমহংস</a></li></ul> <p><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্ত</a></i> </p> <ul><li><ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%80" class="mw-redirect" title="একেশ্বরবাদী">একেশ্বরবাদী</a></span></li></ul></li></ul> <p><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="দার্শনিক">দার্শনিক</a></span><i></i> </p> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80" title="আনন্দ কুমারস্বামী">আনন্দ কুমারস্বামী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AA%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="সর্বপল্লী রাধাকৃষ্ণন">সর্বপল্লী রাধাকৃষ্ণন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%97%E0%A6%B9%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী গহনানন্দ">স্বামী গহনানন্দ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%82%E0%A6%95%E0%A6%B0_(%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81)&action=edit&redlink=1" class="new" title="রবিশংকর (ধর্মগুরু) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রবিশংকর</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="দ্বৈত">দ্বৈত</a></span></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AC" class="mw-redirect" title="মধ্ব">মধ্ব</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="অদ্বৈত">অদ্বৈত</a></span></li> <li><span style="font-size:85%;"><i><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="সন্ত">সন্ত</a>-<a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%AC%E0%A6%BF" title="কবি">কবি</a></i></span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%82%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="শংকরদেব (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শংকরদেব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="জয়দেব">জয়দেব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="নামদেব">নামদেব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="রামানন্দ">রামানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0" title="কবীর">কবীর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A7%80%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="তুলসীদাস">তুলসীদাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="গুরু রবিদাস">গুরু রবিদাস</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="মীরা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মীরা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="সুরদাস">সুরদাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="তুকারাম">তুকারাম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5" title="একনাথ">একনাথ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ত্যাগরাজা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ত্যাগরাজা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="মুতুস্বামী দীক্ষিতর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মুতুস্বামী দীক্ষিতর</a> <ul><li><span style="font-size:85%;">শুদ্ধাদ্বৈত</span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="বল্লভ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বল্লভ</a> <ul><li><span style="font-size:85%;">দ্বৈতাদ্বৈত</span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="নিম্বার্ক (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নিম্বার্ক</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4" title="বিশিষ্টাদ্বৈত">বিশিষ্টাদ্বৈত</a></span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাম্মালবর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাম্মালবর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A6%B0" title="অলবর">অলবর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AF%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="যমুনাচার্য (পাতার অস্তিত্ব নেই)">যমুনাচার্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%9C" title="রামানুজ">রামানুজ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="বেদান্ত দেশিকা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বেদান্ত দেশিকা</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="অচিন্ত্যভেদাভেদ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অচিন্ত্যভেদাভেদ</a></span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9A%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="চৈতন্য (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চৈতন্য</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6" title="ভেদাভেদ">ভেদাভেদ</a></span></li></ul></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4968227">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="টেমপ্লেট:হিন্দু দর্শন"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p>স্বামী বিবেকানন্দ বিশ্বাস করতেন যে <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="আদি শঙ্কর">আদি শঙ্করের</a> ভাষ্যের ভিত্তিতে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্ত</a> দর্শনে হিন্দু ধর্মের সারাংশ সবচেয়ে ভালোভাবে প্রকাশিত হয়েছে। তিনি নিম্নলিখিতভাবে বেদান্তের শিক্ষাসমূহের সারসংক্ষেপ করেন,<sup id="cite_ref-jack_33_163-0" class="reference"><a href="#cite_note-jack_33-163"><span class="cite-bracket">[</span>১৬০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>প্রত্যেক আত্মাই সম্ভাব্যরূপে ঐশ্বরিক/দেবসুলভ।<sup id="cite_ref-jack_33_163-1" class="reference"><a href="#cite_note-jack_33-163"><span class="cite-bracket">[</span>১৬০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>লক্ষ্য হচ্ছে বাহ্যিক ও অভ্যন্তরীণ প্রকৃতি নিয়ন্ত্রণের দ্বারা এ দেবত্বকে সুষ্পষ্টভাবে দেখানো।<sup id="cite_ref-jack_33_163-2" class="reference"><a href="#cite_note-jack_33-163"><span class="cite-bracket">[</span>১৬০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>কর্ম, বা পূজা, বা মন নিয়ন্ত্রণ, বা দর্শন - একটির দ্বারা, বা অধিকের দ্বারা, বা এ সকলগুলির দ্বারা এটি কর - এবং মুক্ত হ্ও।<sup id="cite_ref-jack_33_163-3" class="reference"><a href="#cite_note-jack_33-163"><span class="cite-bracket">[</span>১৬০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>এটি হচ্ছে ধর্মের সমগ্রতা। মতবাদ, বা গোঁড়া মতবাদ, বা ধর্মীয় আচার, বা গ্রন্থ, বা মন্দির, বা মূর্তি হচ্ছে গৌণ খুঁটিনাটি বিষয় ছাড়া কিছুই নয়।<sup id="cite_ref-jack_33_163-4" class="reference"><a href="#cite_note-jack_33-163"><span class="cite-bracket">[</span>১৬০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>যতক্ষণ পর্যন্ত আমার দেশের একটি কুকুরও ক্ষুধার্ত, আমার সমগ্র ধর্মকে একে খাওয়াতে হবে এবং এর সেবা করতে হবে, তা না করে অন্য যা-ই করা হোক-না-কেন তার সবই অধার্মিক।</li> <li>জেগে ওঠো, সচেতন হও এবং লক্ষ্যে না-পৌঁছানো পর্যন্ত থেমো না।</li> <li>শিক্ষা হচ্ছে মানুষের মধ্যে ইতোমধ্যে থাকা উৎকর্ষের প্রকাশ।</li> <li>ধর্ম হচ্ছে মানুষের মধ্যে ইতোমধ্যে থাকা দেবত্বের প্রকাশ।</li> <li>মানুষের সেবা করা হচ্ছে ঈশ্বরের সেবা করা।</li></ul> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Vivekananda_Memorial_by_the_night,_Kanyakumari,_Tamil_Nadu.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Vivekananda_Memorial_by_the_night%2C_Kanyakumari%2C_Tamil_Nadu.jpg/220px-Vivekananda_Memorial_by_the_night%2C_Kanyakumari%2C_Tamil_Nadu.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Vivekananda_Memorial_by_the_night%2C_Kanyakumari%2C_Tamil_Nadu.jpg/330px-Vivekananda_Memorial_by_the_night%2C_Kanyakumari%2C_Tamil_Nadu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Vivekananda_Memorial_by_the_night%2C_Kanyakumari%2C_Tamil_Nadu.jpg/440px-Vivekananda_Memorial_by_the_night%2C_Kanyakumari%2C_Tamil_Nadu.jpg 2x" data-file-width="1505" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B0%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="বিবেকানন্দ রক মেমোরিয়াল">বিবেকানন্দ রক মেমোরিয়াল</a> রাতে, <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="কন্যাকুমারী">কন্যাকুমারী</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B2_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A7%81" class="mw-redirect" title="তামিল নাড়ু">তামিলনাড়ু</a></figcaption></figure> <p>বিবেকানন্দের মতানুসারে, রামকৃষ্ণ দেবের কাছ থেকে পাওয়া তার একটি গুরুত্বপূর্ণ শিক্ষা হচ্ছে "জীব হচ্ছে শিব"।<sup id="cite_ref-164" class="reference"><a href="#cite_note-164"><span class="cite-bracket">[</span>১৬১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এটি তার <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="মন্ত্র">মন্ত্রে</a> পরিণত হয়, এবং <i>দরিদ্র নারায়ণ সেবা</i>-র ধারণা উদ্ভাবন করেন - (দরিদ্র) মানুষের মধ্যে এবং মধ্য দিয়ে ঈশ্বরের সেবা। "যদি সত্যিই সকল ইন্দ্রিয়গোচর বস্ত্তু বা বিষয়ের নিমিত্তে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ব্রহ্ম">ব্রহ্মের</a> একতা থাকে, তাহলে কিসের ভিত্তিতে আমরা অন্যদের থেকে আমাদের ভালো বা মন্দ বিবেচনা করব?" - এ প্রশ্ন তিনি নিজেকে করতেন। শেষ পর্যন্ত তিনি সিদ্ধান্তে পৌঁছান যে এ পার্থক্য বা স্বাতন্ত্র্যসমূহ একতা/সমগ্রতার মধ্যস্থিত আলোর শূন্যতায় মিলিয়ে যায় যখন ভক্ত <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7" title="মোক্ষ">মোক্ষে</a> পৌঁছান। তখন এ একতা/সমগ্রতা সম্পর্কে অসচেতন 'ব্যক্তিদের' জন্য সমবেদনা এবং তাদের সাহায্য করার দৃঢসংকল্প জাগ্রত হয়। </p><p>স্বামী বিবেকানন্দ <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্তের</a> সে শাখার অঙ্গীভূত বলে নিজেকে মনে করতেন যে শাখার মতে কেউই প্রকৃতভাবে মুক্ত হতে পারে না যতক্ষণ পর্যন্ত না আমাদের সকলেই মুক্ত হচ্ছি। এমনকি ব্যক্তিগত পাপমোচনের আকাঙ্ক্ষা ত্যাগ করতে হবে, এবং শুধুমাত্র অন্যদের পাপমোচনের জন্য ক্লান্তিহীন কর্ম আলোকিত মানুষের প্রকৃত চিহ্ন। <b>আত্মনো মোক্ষার্থম্ জগদ্ধিতায় চ</b> (দেবনাগরী: <b>आत्मनो मोक्षार्थम् जगद्धिताय च</b>) (নিজের মোক্ষলাভ এবং জগতের মঙ্গলের জন্য) - এ নীতিতে তিনি <i><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠ</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="রামকৃষ্ণ মিশন">মিশন</a></i> প্রতিষ্ঠা করেন।<sup id="cite_ref-165" class="reference"><a href="#cite_note-165"><span class="cite-bracket">[</span>১৬২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>বিবেকানন্দ তার শিষ্যদের পবিত্র, অস্বার্থপর হতে এবং শ্রদ্ধা/বিশ্বাস যাতে থাকে সে উপদেশ দেন। তিনি <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="ব্রহ্মচর্য">ব্রহ্মচর্য</a> চর্চা করতে উপদেশ দেন। তার শৈশবের বন্ধু প্রিয়নাথ সিনহার সঙ্গে এক আলোচনায় তিনি তার দৈহিক ও মানসিক শক্তি এবং বাগ্মিতার উৎস/কারণ হিসেবে <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="ব্রহ্মচর্য">ব্রহ্মচর্য</a> চর্চাকে অভিহিত করেন।<sup id="cite_ref-166" class="reference"><a href="#cite_note-166"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>বিবেকানন্দ প্যারাসাইকোলজি এবং জ্যোতিষশাস্ত্রের আবির্ভূত ক্ষেত্রকে সমর্থন করেননি (এর এক দৃষ্টান্ত পাওয়া যায় তার এ বক্তৃতায় <i>মানুষ নিজেই তাঁর ভাগ্য নির্মাতা, সম্পূর্ণ কর্ম, ভলিউম ৮, নোটস অফ ক্লাস টকস এবং বক্তৃতাসমূহ</i>) এ কারণে যে তার মতে এ ধরনের কৌতূহল আধ্যাত্মিক অগ্রগতিকে সাহায্য করেনা বরং তা ব্যাহত করে। </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="প্রভাব_ও_উত্তরাধিকার"><span id=".E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.AD.E0.A6.BE.E0.A6.AC_.E0.A6.93_.E0.A6.89.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.A7.E0.A6.BF.E0.A6.95.E0.A6.BE.E0.A6.B0"></span>প্রভাব ও উত্তরাধিকার</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%AC_%E0%A6%93_%E0%A6%89%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দের প্রভাব ও উত্তরাধিকার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দের প্রভাব ও উত্তরাধিকার</a></div> <p>বিবেকানন্দ ছিলেন <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE-%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="নয়া-বেদান্ত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নয়া-বেদান্তের</a> প্রধান প্রতিনিধিত্বকারী, যা মূলত পশ্চিমী অভ্যন্তরীণ ঐতিহ্য, বিশেষত <a href="/w/index.php?title=Transcendentalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Transcendentalism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অতীন্দ্রিয়বাদ</a>, <a href="/w/index.php?title=New_Thought&action=edit&redlink=1" class="new" title="New Thought (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নতুন চিন্তাধারা</a> ও <a href="/w/index.php?title=Theosophy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Theosophy (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধর্মতত্ত্বের</a> সঙ্গে সঙ্গতিপূর্ণ হিন্দুধর্মের নির্বাচিত দিকের একটি আধুনিক ব্যাখ্যা। বিবেকানন্দ ভারতে ও ভারতের বাইরে হিন্দুধর্মকে পুনরায় প্রতিষ্ঠিত করে তুলতে সফল হয়েছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005_167-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005-167"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার জন্যেই পাশ্চাত্য সমাজে <a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" class="mw-redirect" title="যোগ (হিন্দুধর্ম)">যোগ</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="ধ্যান">ধ্যান</a> ও আত্মবিকাশের অন্যান্য ভারতীয় পদ্ধতিগুলি সম্পর্কে আগ্রহ বৃদ্ধি পেয়েছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDutta2003110_168-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDutta2003110-168"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="অগেহানন্দ ভারতী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অগেহানন্দ ভারতী</a> বলেছেন, "...আধুনিক যুগের হিন্দুরা হিন্দুধর্ম সম্পর্কে প্রত্যক্ষ বা পরোক্ষ জ্ঞান বিবেকানন্দের রচনা থেকেই আহরণ করেন।"<sup id="cite_ref-FOOTNOTERambachan19946–8_169-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERambachan19946–8-169"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দ বলেছিলেন, হিন্দুধর্ম (ও অন্যান্য সব ধর্মের) সব কটি শাখাসম্প্রদায় ভিন্ন ভিন্ন পথে একই লক্ষ্যের পথে অগ্রসর হচ্ছে।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEShattuck199993–94_170-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEShattuck199993–94-170"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> যদিও কেউ কেউ তার এই উক্তিকে হিন্দুধর্মের অতিসরলীকরণ বলে সমালোচনা করেছেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEShattuck199993–94_170-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEShattuck199993–94-170"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7327998/mw-parser-output/.tmulti"><div class="thumb tmulti tleft"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:366px;max-width:366px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:182px;max-width:182px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_Statue_near_Gateway_of_India.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Statue in a garden" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Swami_Vivekananda_Statue_near_Gateway_of_India.jpg/180px-Swami_Vivekananda_Statue_near_Gateway_of_India.jpg" decoding="async" width="180" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Swami_Vivekananda_Statue_near_Gateway_of_India.jpg/270px-Swami_Vivekananda_Statue_near_Gateway_of_India.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Swami_Vivekananda_Statue_near_Gateway_of_India.jpg/360px-Swami_Vivekananda_Statue_near_Gateway_of_India.jpg 2x" data-file-width="1293" data-file-height="1727" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:180px;max-width:180px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Vidyashala_sv_structure.jpg" class="mw-file-description"><img alt="at Shri Ramakrishna Vidyashala, Mysore, India" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Vidyashala_sv_structure.jpg/178px-Vidyashala_sv_structure.jpg" decoding="async" width="178" height="238" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Vidyashala_sv_structure.jpg/267px-Vidyashala_sv_structure.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Vidyashala_sv_structure.jpg/356px-Vidyashala_sv_structure.jpg 2x" data-file-width="1712" data-file-height="2288" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flex"><div class="thumbcaption"><i>(বাঁদিকে)</i> <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%87" title="মুম্বই">মুম্বই</a> শহরে <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87_%E0%A6%85%E0%A6%AC_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="গেটওয়ে অব ইন্ডিয়া">গেটওয়ে অফ ইন্ডিয়ার</a> কাছে স্বামী বিবেকানন্দের মূর্তি।<br /><i>(ডানদিকে)</i> <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%95" title="কর্ণাটক">কর্ণাটকের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0" title="মহীশূর">মহীশূর</a> শহরের শ্রীরামকৃষ্ণ বিদ্যাশালায় স্বামী বিবেকানন্দের মূর্তি।</div></div></div></div> <p><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ব্রিটিশ ভারত">ব্রিটিশ-শাসিত ভারতে</a> জাতীয়তাবাদী ধারণার অভ্যুত্থানের প্রেক্ষাপটে স্বামী বিবেকানন্দ জাতীয়তাবাদী আদর্শটিকে নির্দিষ্ট করে দিয়েছিলেন। সমাজ সংস্কারক <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%B8_%E0%A6%AB%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="চার্লস ফ্রিয়ার অ্যান্ড্রুজ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চার্লস ফ্রিয়ার অ্যান্ড্রুজের</a> ভাষায়, "স্বামী বিবেকানন্দের নির্ভীক দেশাত্মবোধ সারা ভারতে জাতীয়তাবাদী আন্দোলনে এক নতুন মাত্রা যোগ করেছিল। ভারতের নবজাগরণে স্বামী বিবেকানন্দ যতটা অবদান রেখেছিলেন, ততটা অন্য কেউ এককভাবে রাখতে পারেননি।"<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBharathi1998b37_171-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBharathi1998b37-171"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দ ভারতের সর্বব্যাপী দারিদ্র্র্যের দিকে দৃষ্টি আকর্ষণ করে বলেছিলেন, এই দারিদ্র্য দূরীকরণের জন্যই ভারতে জাতীয় নবজাগরণের প্রয়োজন আছে।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBharathi1998b37–38_172-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBharathi1998b37–38-172"><span class="cite-bracket">[</span>১৬৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার জাতীয়তাবাদী ধারণা ভারতীয় দার্শনিক ও রাজনৈতিক নেতাদের প্রভাবিত করেছিল। <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="শ্রীঅরবিন্দ">শ্রীঅরবিন্দ</a> বলেছিলেন, বিবেকানন্দ ভারতকে আধ্যাত্মিক চেতনায় জাগরিত করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBhide200869_173-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBhide200869-173"><span class="cite-bracket">[</span>১৭০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="মহাত্মা গান্ধি">মহাত্মা গান্ধির</a> মতে বিবেকানন্দ ছিলেন সেই অল্প কয়কজন হিন্দু ধর্মসংস্কারকদের একজন "যিনি হিন্দুধর্মের প্রথা ও রীতিনীতির মৃত শাখাপ্রশাখাগুলিকে ছেঁটে ফেলে হিন্দুধর্মের সৌন্দর্য রক্ষা করেছিলেন।"<sup id="cite_ref-FOOTNOTEParel200077_174-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEParel200077-174"><span class="cite-bracket">[</span>১৭১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Statue_of_Swami_Vivekananda_in_front_of_Ramakrishna_Mission_Vivekananda_Educational_and_Research_Institute.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Statue_of_Swami_Vivekananda_in_front_of_Ramakrishna_Mission_Vivekananda_Educational_and_Research_Institute.jpg/220px-Statue_of_Swami_Vivekananda_in_front_of_Ramakrishna_Mission_Vivekananda_Educational_and_Research_Institute.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Statue_of_Swami_Vivekananda_in_front_of_Ramakrishna_Mission_Vivekananda_Educational_and_Research_Institute.jpg/330px-Statue_of_Swami_Vivekananda_in_front_of_Ramakrishna_Mission_Vivekananda_Educational_and_Research_Institute.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Statue_of_Swami_Vivekananda_in_front_of_Ramakrishna_Mission_Vivekananda_Educational_and_Research_Institute.jpg/440px-Statue_of_Swami_Vivekananda_in_front_of_Ramakrishna_Mission_Vivekananda_Educational_and_Research_Institute.jpg 2x" data-file-width="4160" data-file-height="3120" /></a><figcaption>বিবেকানন্দের মূর্তি, রামকৃষ্ণ মিশন বিবেকানন্দ এডুকেশনাল এন্ড রিসার্চ ইনস্টিটিউট, বেলুড় মঠ, হাওড়া।</figcaption></figure> <p>স্বাধীন ভারতের প্রথম গভর্নর-জেনারেল <a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="চক্রবর্তী রাজাগোপালাচারী">চক্রবর্তী রাজাগোপালাচারী</a> বলেছিলেন, "বিবেকানন্দ হিন্দুধর্ম ও ভারতকে রক্ষা করেছিলেন।"<sup id="cite_ref-FOOTNOTEShetty2009517_175-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEShetty2009517-175"><span class="cite-bracket">[</span>১৭২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিশিষ্ট <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন">স্বাধীনতা সংগ্রামী</a> <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="সুভাষচন্দ্র বসু">নেতাজি সুভাষচন্দ্র বসু</a> বলেছিলেন, বিবেকানন্দ ছিলেন "আধুনিক ভারতের স্রষ্টা"।<sup id="cite_ref-176" class="reference"><a href="#cite_note-176"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> মহাত্মা গান্ধি বলেছিলেন, বিবেকানন্দের রচনা তার "দেশপ্রেম হাজারগুণ" বৃদ্ধি করেছিল। বিবেকানন্দ ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলনকে প্রভাবিত করেছিলেন।<sup id="cite_ref-UNESCO_2013_anniversaries_177-0" class="reference"><a href="#cite_note-UNESCO_2013_anniversaries-177"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> নেতাজি সুভাষচন্দ্র বসু, শ্রীঅরবিন্দ, <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">বাল গঙ্গাধর তিলক</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%98%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%A8" title="বাঘা যতীন">বাঘা যতীন</a> প্রমুখ স্বাধীনতা সংগ্রামী এবং <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%B2%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="অলডাস হাক্সলি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অলডাস হাক্সলি</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%89%E0%A6%A1" title="ক্রিস্টোফার ইশারউড">ক্রিস্টোফার ইশারউড</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE_%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="রোম্যা রোলাঁ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রোম্যা রোলাঁ</a> প্রমুখ বুদ্ধিজীবীকে বিবেকানন্দের রচনা অনুপ্রাণিত করেছিল।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEWolffe2004158_178-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEWolffe2004158-178"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিবেকানন্দের মৃত্যুর বহু বছর পর <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a> নোবেল পুরস্কারবিজয়ী ফরাসি সাহিত্যিক রোম্যা রোলাঁকে লিখেছিলেন,<sup id="cite_ref-179" class="reference"><a href="#cite_note-179"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> "ভারতকে জানতে চাইলে বিবেকানন্দের লেখা পড়ো। তার মধ্যে সব কিছুই ইতিবাচক। নেতিবাচক কিছুই নেই।" রোম্যা রোলাঁ লিখেছেন, "তার লেখাগুলি মহান সঙ্গীতের মতো এবং পঙ্ক্তিগুলি বেটোফেন শৈলীর মতো। চিত্তাকর্ষক ছন্দগুলি হ্যান্ডেল কোরাসের কুচকাওয়াজের মতো। আজ ত্রিশ বছর পরেও তাঁর বাণীগুলিকে স্পর্শ করলে আমার শরীরে বৈদ্যুতিক আঘাতের মতো শিহরণ জাগে। এই মহানায়কের মুখ থেকে যখন এই জ্বলন্ত শব্দগুলি উচ্চারিত হয়েছিল, তখন নিশ্চয় অনেকে এই শিহরণ অনুভব করেছিলেন!"<sup id="cite_ref-FOOTNOTENikhilananda19532_180-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTENikhilananda19532-180"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>বিবেকানন্দের কথায় অনুপ্রাণিত হয়ে <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="জামশেদজি টাটা">জামশেদজি টাটা</a> <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%9F_%E0%A6%85%E0%A6%AC_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="ইন্ডিয়ান ইনস্টিটিউট অব সায়েন্স">ইন্ডিয়ান ইনস্টিটিউট অব সায়েন্স</a> নামে একটি শিক্ষাপ্রতিষ্ঠান স্থাপন করেছিলেন, যা ভারতের সবচেয়ে বিখ্যাত এবং প্রথম সারির গবেষণা বিশ্ববিদ্যালয়।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKapur2010142_181-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEKapur2010142-181"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বিদেশে বিবেকানন্দ প্রাচ্যবিদ <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ম্যাক্স মুলার">ম্যাক্স মুলার</a> ও বিজ্ঞানী <a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="নিকোলা টেসলা">নিকোলা টেসলার</a> সঙ্গে সাক্ষাৎ করেছিলেন। এরা দুজনেই তার বৈদিক শিক্ষায় অনুপ্রাণিত হয়েছিলেন। ভারতে তার জন্মদিন ১২ জানুয়ারি পালিত হয় <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%AC_%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B8_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4)" title="জাতীয় যুব দিবস (ভারত)">জাতীয় যুব দিবস (ভারত)</a> হিসেবে।<sup id="cite_ref-natyouthday_182-0" class="reference"><a href="#cite_note-natyouthday-182"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Zee_183-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zee-183"><span class="cite-bracket">[</span>১৮০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> অন্যদিকে, ১৮৯৩ খ্রিষ্টাব্দের ১১ সেপ্টেম্বর তারিখে বিবেকানন্দ বিশ্বধর্ম মহাসভায় তার বিখ্যাত 'শিকাগো বক্তৃতা' উপস্থাপন করেছিলেন বলে ১১ সেপ্টেম্বর তারিখটি 'বিশ্ব ভ্রাতৃত্ব দিবস' হিসেবে পালিত হয়।<sup id="cite_ref-natyouthday_182-1" class="reference"><a href="#cite_note-natyouthday-182"><span class="cite-bracket">[</span>১৭৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Zee_183-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zee-183"><span class="cite-bracket">[</span>১৮০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ২০১০ খ্রিষ্টাব্দের সেপ্টেম্বর মাসে ভারতের অর্থ মন্ত্রক ভারতের আর্থনৈতিক পরিবেশে বিবেকানন্দের শিক্ষা ও মূল্যবোধের গুরুত্বের উপর আলোকপাত করেন। তদনীন্তন কেন্দ্রীয় অর্থমন্ত্রী <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A6%AC_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="প্রণব মুখোপাধ্যায়">প্রণব মুখোপাধ্যায়</a> ১০০ কোটি <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="ভারতীয় টাকা">টাকার</a> "স্বামী বিবেকানন্দ ভ্যালু এডুকেশন প্রজেক্ট" অনুমোদন করেন। এই প্রকল্পে যুবসমাজকে প্রতিযোগিতা, প্রবন্ধ রচনা, আলোচনা ও পাঠচক্রে যুক্ত করা এবং বিবেকানন্দের রচনাবলি একাধিক ভাষায় প্রকাশের পরিকল্পনা নেওয়া হয়েছে।<sup id="cite_ref-National_implementation_committee_approves_funds_for_Swami_Vivekananda_values'_education_project_184-0" class="reference"><a href="#cite_note-National_implementation_committee_approves_funds_for_Swami_Vivekananda_values'_education_project-184"><span class="cite-bracket">[</span>১৮১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ২০১১ খ্রস্টাব্দে পশ্চিমবঙ্গ পুলিশ ট্রেনিং কলেজের নাম পরিবর্তন করে রাখা হয় "স্বামী বিবেকানন্দ রাজ্য পুলিশ আকাদেমি"।<sup id="cite_ref-Swami_Vivekananda_State_Police_Academy_185-0" class="reference"><a href="#cite_note-Swami_Vivekananda_State_Police_Academy-185"><span class="cite-bracket">[</span>১৮২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%9B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%97%E0%A6%A1%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="ছত্তিসগড়">ছত্তিসগড়ের</a> রাজ্য প্রযুক্তি বিশ্ববিদ্যালয়ের নাম পালটে রাখা হয়েছে "ছত্তিসগড় স্বামী বিবেকানন্দ প্রযুক্তি বিশ্ববিদ্যালয়"।<sup id="cite_ref-186" class="reference"><a href="#cite_note-186"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ২০১২ সালে <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="রায়পুর">রায়পুরের</a> বিমানবন্দরটির নামও পালটে রাখা হয়েছে "<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ বিমানবন্দর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ বিমানবন্দর</a>"।<sup id="cite_ref-The_Hindu_Airport_187-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Hindu_Airport-187"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AE-%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7" title="স্বামী বিবেকানন্দের জন্ম-সার্ধশতবর্ষ">স্বামী বিবেকানন্দের জন্ম-সার্ধশতবর্ষ</a> ভারত ও ভারতের বাইরে মহাসমারোহে পালিত হয়েছে। ভারতের ক্রীড়া ও যুবকল্যাণ মন্ত্রক বিশেষভাবে ২০১৩ খ্রিষ্টাব্দকে উদ্যাপন করেছে।<sup id="cite_ref-PTI_declaration_188-0" class="reference"><a href="#cite_note-PTI_declaration-188"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠ</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="রামকৃষ্ণ মিশন">রামকৃষ্ণ মিশন</a>, ভারতের কেন্দ্রীয় ও রাজ্য সরকারগুলি, বিভন্ন শিক্ষা প্রতিষ্ঠান ও যুব গোষ্ঠীর পক্ষ থেকে এই উপলক্ষে বর্ষব্যাপী অনুষ্ঠানের আয়োজন করা হয়েছিল। বাঙালি চলচ্চিত্র পরিচালক উৎপল সিংহ বিবেকানন্দের সার্ধশততম জন্মজয়ন্তী উপলক্ষে <i><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F:_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="দ্য লাইট: স্বামী বিবেকানন্দ">দ্য লাইট: স্বামী বিবেকানন্দ</a></i> নামে একটি চলচ্চিত্র নির্মাণ করেন।<sup id="cite_ref-Year-long_events_to_mark_Vivekananda's_150th_birthday_189-0" class="reference"><a href="#cite_note-Year-long_events_to_mark_Vivekananda's_150th_birthday-189"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="রচনা"><span id=".E0.A6.B0.E0.A6.9A.E0.A6.A8.E0.A6.BE"></span><span class="anchor" id="সাহিত্যকর্ম"></span>রচনা</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দের গ্রন্থতালিকা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দের গ্রন্থতালিকা</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7327998/mw-parser-output/.tmulti"><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:323px;max-width:323px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:162px;max-width:162px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Lectures_from_Colombo_to_Almora_front_cover_1897_edition.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Lectures from Colombo to Almora front cover 1897 edition" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Lectures_from_Colombo_to_Almora_front_cover_1897_edition.jpg/160px-Lectures_from_Colombo_to_Almora_front_cover_1897_edition.jpg" decoding="async" width="160" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Lectures_from_Colombo_to_Almora_front_cover_1897_edition.jpg/240px-Lectures_from_Colombo_to_Almora_front_cover_1897_edition.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bc/Lectures_from_Colombo_to_Almora_front_cover_1897_edition.jpg 2x" data-file-width="310" data-file-height="501" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:157px;max-width:157px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Vedanta_Philosophy_An_address_before_the_Graduate_Philosophical_Society_1901_cover_page.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Vedanta Philosophy An address before the Graduate Philosophical Society 1901 cover page" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Vedanta_Philosophy_An_address_before_the_Graduate_Philosophical_Society_1901_cover_page.jpg/155px-Vedanta_Philosophy_An_address_before_the_Graduate_Philosophical_Society_1901_cover_page.jpg" decoding="async" width="155" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Vedanta_Philosophy_An_address_before_the_Graduate_Philosophical_Society_1901_cover_page.jpg/233px-Vedanta_Philosophy_An_address_before_the_Graduate_Philosophical_Society_1901_cover_page.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Vedanta_Philosophy_An_address_before_the_Graduate_Philosophical_Society_1901_cover_page.jpg 2x" data-file-width="309" data-file-height="517" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flex"><div class="thumbcaption">(বাঁদিকে) <i>লেকচার্স ফ্রম কলম্বো টু আলমোড়া</i> (বাংলা অনুবাদে <i><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="ভারতে বিবেকানন্দ">ভারতে বিবেকানন্দ</a></i>) বইটির ১৮৯৭ সংস্করণের প্রচ্ছদ পৃষ্ঠা<br /> (ডানদিকে) <i>বেদান্ত ফিলোজফি: অ্যান অ্যাড্রেস বিফোর দ্য গ্র্যাজুয়েট ফিলোজফিক্যাল সোসাইটি</i> (বাংলা অনুবাদে <i><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত">হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত</a></i>) বইটির ১৯০১ সংস্করণের প্রচ্ছদ পৃষ্ঠা</div></div></div></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Blessings_to_Nivedita.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Blessings_to_Nivedita.jpg/200px-Blessings_to_Nivedita.jpg" decoding="async" width="200" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Blessings_to_Nivedita.jpg/300px-Blessings_to_Nivedita.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Blessings_to_Nivedita.jpg/400px-Blessings_to_Nivedita.jpg 2x" data-file-width="457" data-file-height="449" /></a><figcaption>স্বামী বিবেকানন্দের নিজের হাতের লেখায় "ব্লেসিংস টু নিবেদিতা" কবিতার পাণ্ডুলিপি। <sup id="cite_ref-Swami_Vivekananda,_poetic_visionary_190-0" class="reference"><a href="#cite_note-Swami_Vivekananda,_poetic_visionary-190"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="বক্তৃতা"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A7.83.E0.A6.A4.E0.A6.BE"></span>বক্তৃতা</h3></div> <p>স্বামী বিবেকানন্দ শুধুমাত্র একজন সাত্ত্বিক পণ্ডিতই ছিলেন না,<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005150_191-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005150-191"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বাংলা ও ইংরেজি দুই ভাষাতেই বিবেকানন্দ ছিলেন একজন বিশিষ্ট বাগ্মী ও লেখক।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDas1991530_192-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDas1991530-192"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার অধিকাংশ বই-ই হল বিশ্বের বিভিন্ন শহরে দেওয়া বক্তৃতার সংকলন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005150_191-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005150-191"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তার প্রধান কাজ, <i><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="রাজযোগ (বই)">রাজযোগ</a></i>, মূলত তার নিউ ইয়র্কে প্রদত্ত বক্তব্যের আলোচনা নিয়ে গঠিত।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005149-150_193-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005149-150-193"><span class="cite-bracket">[</span>১৯০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="সাহিত্যকর্ম"><span id=".E0.A6.B8.E0.A6.BE.E0.A6.B9.E0.A6.BF.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.95.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AE"></span>সাহিত্যকর্ম</h3></div> <p>বানহাত্তা অনুসারে, গায়ক, চিত্রশিল্পী, আশ্চর্য ভাষাবিশারদ ও কবি বিবেকানন্দ ছিলেন একজন সম্পূর্ণ শিল্পী।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005150_191-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005150-191"><span class="cite-bracket">[</span>১৮৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তিনি অনেকগুলি গান ও কবিতা লিখেছিলেন, যার মধ্যে তার প্রিয় রচনা "<a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="মৃত্যুরূপা মাতা">মৃত্যুরূপা মাতা</a>" কবিতাটি অন্যতম। বিবেকানন্দের উপদেশগুলির মধ্যে রসবোধের পরিচয় পাওয়া যায় এবং তার ভাষা ছিল সহজ-সাবলীল। বাংলা রচনার ক্ষেত্রে তিনি মনে করতেন, ভাষা (কথ্য ও লিখিত) এমন হওয়া উচিত যা লেখকের পাণ্ডিত্য প্রদর্শনের বদলে, লেখকের বক্তব্যের মূল ভাবটিকে ফুটিয়ে তুলতে পারবে। </p><p>'<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="বর্তমান ভারত">বর্তমান ভারত</a>' হল বিবেকানন্দের লেখা একটি বিখ্যাত বাংলা প্রবন্ধ।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMittra200188_194-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMittra200188-194"><span class="cite-bracket">[</span>১৯১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ১৮৯৯ খ্রিষ্টাব্দের রামকৃষ্ণ মঠ ও মিশনের একমাত্র বাংলা মুখপত্র '<a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%A8_(%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE)" title="উদ্বোধন (পত্রিকা)">উদ্বোধন</a>' পত্রিকার মার্চ সংখ্যায় এটি প্রথম প্রকাশিত হয়। ১৯০৫ খ্রিষ্টাব্দে প্রবন্ধটি বই আকারে প্রকাশিত হয় এবং পরে 'স্বামী বিবেকানন্দের বাণী ও রচনা' গ্রন্থের ষষ্ঠ খণ্ডে সংকলিত হয়।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999118_195-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya1999118-195"><span class="cite-bracket">[</span>১৯২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এই প্রবন্ধেই বিবেকানন্দ দরিদ্র ও তথাকথিত হীন বর্ণে জন্ম নেওয়া ভারতীয়দের নিজের ভাই বলে উল্লেখ করেছিলেন।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDalal2011465_196-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDalal2011465-196"><span class="cite-bracket">[</span>১৯৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="প্রকাশনা"><span id=".E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.95.E0.A6.BE.E0.A6.B6.E0.A6.A8.E0.A6.BE"></span>প্রকাশনা</h3></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6069989">.mw-parser-output .div-col{margin-top:0.3em;column-width:30em}.mw-parser-output .div-col-small{font-size:90%}.mw-parser-output .div-col-rules{column-rule:1px solid #aaa}.mw-parser-output .div-col dl,.mw-parser-output .div-col ol,.mw-parser-output .div-col ul{margin-top:0}.mw-parser-output .div-col li,.mw-parser-output .div-col dd{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="div-col" style="column-width: 22em;"> <dl><dt>জীবদ্দশায় প্রকাশিত<sup id="cite_ref-Vivekananda_Library_online_Works_197-0" class="reference"><a href="#cite_note-Vivekananda_Library_online_Works-197"><span class="cite-bracket">[</span>১৯৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt></dl> <ul><li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="সঙ্গীতকল্পতরু">সঙ্গীতকল্পতরু</a></i> (১৮৮৭, সহলেখক বৈষ্ণবচরণ বসাক)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199933_73-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199933-73"><span class="cite-bracket">[</span>৭২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="কর্মযোগ (বই)">কর্মযোগ</a></i> (১৮৯৬)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005124_198-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMichelis2005124-198"><span class="cite-bracket">[</span>১৯৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEKearney2013169_199-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEKearney2013169-199"><span class="cite-bracket">[</span>১৯৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="রাজযোগ (বই)">রাজযোগ</a></i> (১৮৯৬ [১৮৯৯ সংস্করণ])<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBanhatti1995145_200-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBanhatti1995145-200"><span class="cite-bracket">[</span>১৯৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত">বেদান্ত ফিলোজফি: অ্যান অ্যাড্রেস বিফোর দ্য গ্র্যাজুয়েট ফিলোজফিক্যাল সোসাইটি</a></i> (১৮৯৬; বাংলা অনুবাদে <i><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত">হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত</a></i>)</li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="ভারতে বিবেকানন্দ">লেকচার্স ফ্রম কলম্বো টু আলমোড়া</a></i> (১৮৯৭, বাংলা অনুবাদে <i><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="ভারতে বিবেকানন্দ">ভারতে বিবেকানন্দ</a></i>)</li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="বর্তমান ভারত">বর্তমান ভারত</a></i> (মার্চ, ১৮৯৯), <i>উদ্বোধন</i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="মদীয় আচার্যদেব">মাই মাস্টার</a></i> (১৯০১, দ্য বেকার অ্যান্ড টাইলর কোম্পানি, নিউ ইয়র্ক; বাংলা অনুবাদে <i><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="মদীয় আচার্যদেব">মদীয় আচার্যদেব</a></i>)</li> <li><i>বেদান্ত ফিলোসফি: লেকচার্স অন জ্ঞানযোগ</i> (১৯০২)</li></ul> <dl><dt>মরণোত্তর প্রকাশিত</dt></dl> <p>১৯০২ সালে স্বামী বিবেকানন্দের মৃত্যুর পর প্রকাশিত গ্রন্থের তালিকা<sup id="cite_ref-Vivekananda_Library_online_Works_197-1" class="reference"><a href="#cite_note-Vivekananda_Library_online_Works-197"><span class="cite-bracket">[</span>১৯৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><i>ভক্তি-প্রসঙ্গে</i></li> <li><i>ভক্তিযোগ</i> বা <i>সর্বোচ্চ ভক্তি</i></li> <li><i>প্রাচ্য ও পাশ্চাত্য</i> (১৯০৯)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEUrban2007314_201-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEUrban2007314-201"><span class="cite-bracket">[</span>১৯৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%80" title="দেববাণী">দেববাণী</a></i> (১৯০৯)</li> <li><i>নারদ ভক্তিসূত্র – অনুবাদ</i></li> <li><i>পরাভক্তি</i></li> <li><i>প্র্যাকটিক্যাল বেদান্ত</i></li> <li><i>জ্ঞানযোগ</i></li> <li><i>রাজযোগ</i> (১৯২০)</li> <li><i>স্বামী বিবেকানন্দের বাণী সঞ্চয়ন</i></li> <li><i>স্বামী বিবেকানন্দের বাণী ও রচনা</i> (দশ খণ্ড)</li> <li><i>কমপ্লিট ওয়ার্কস অব স্বামী বিবেকানন্দ</i> (নয় খণ্ড)</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="আরও_দেখুন"><span id=".E0.A6.86.E0.A6.B0.E0.A6.93_.E0.A6.A6.E0.A7.87.E0.A6.96.E0.A7.81.E0.A6.A8"></span>আরও দেখুন</h2></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিজয় কৃষ্ণ গোস্বামী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিজয় কৃষ্ণ গোস্বামী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="পরমহংস যোগানন্দ">পরমহংস যোগানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%80_%E0%A6%AE%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আনন্দময়ী মা">আনন্দময়ী মা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%87_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95" class="mw-redirect" title="মেরি লুই বার্ক">মেরি লুই বার্ক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ম্যাক্স মুলার">ম্যাক্স মুলার</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6181142">.mw-parser-output .portal-bar{font-size:88%;font-weight:bold;display:flex;justify-content:center;align-items:baseline}.mw-parser-output .portal-bar-bordered{padding:0 2em;background-color:#fdfdfd;border:1px solid #a2a9b1;clear:both;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .portal-bar-related{font-size:100%;justify-content:flex-start}.mw-parser-output .portal-bar-unbordered{padding:0 1.7em;margin-left:0}.mw-parser-output .portal-bar-header{margin:0 1em 0 0.5em;flex:0 0 auto;min-height:24px}.mw-parser-output .portal-bar-content{display:flex;flex-flow:row wrap;flex:0 1 auto;padding:0.15em 0;column-gap:1em;align-items:baseline}.mw-parser-output .portal-bar-content-related{}.mw-parser-output .portal-bar-item{display:inline-block;margin:0.15em 0.2em;min-height:24px;line-height:24px}@media screen and (max-width:768px){.mw-parser-output .portal-bar{font-size:88%;font-weight:bold;display:flex;flex-flow:column wrap;align-items:baseline}.mw-parser-output .portal-bar-header{text-align:center;flex:0;padding-left:0.5em;margin:0 auto}.mw-parser-output .portal-bar-related{font-size:100%;align-items:flex-start}.mw-parser-output .portal-bar-content{display:flex;flex-flow:row wrap;align-items:center;flex:0;column-gap:1em;border-top:1px solid #a2a9b1;margin:0 auto}.mw-parser-output .portal-bar-content-related{border-top:none;margin:0}}.mw-parser-output .navbox+link+.portal-bar,.mw-parser-output .navbox+style+.portal-bar,.mw-parser-output .navbox+link+.portal-bar-bordered,.mw-parser-output .navbox+style+.portal-bar-bordered,.mw-parser-output .sister-bar+link+.portal-bar,.mw-parser-output .sister-bar+style+.portal-bar,.mw-parser-output .portal-bar+.navbox-styles+.navbox,.mw-parser-output .portal-bar+.navbox-styles+.sister-bar{margin-top:-1px}</style><div class="portal-bar noprint metadata noviewer portal-bar-bordered" role="navigation" aria-label="প্রবেশদ্বার"><span class="portal-bar-header"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="উইকিপিডিয়া:সূচিপত্র/প্রবেশদ্বার">প্রবেশদ্বার</a>:</span><div class="portal-bar-content"><span class="portal-bar-item"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:BD_Mahasthangarh1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/BD_Mahasthangarh1.JPG/21px-BD_Mahasthangarh1.JPG" decoding="async" width="21" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/BD_Mahasthangarh1.JPG/32px-BD_Mahasthangarh1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/BD_Mahasthangarh1.JPG/42px-BD_Mahasthangarh1.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a></span> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0:%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="প্রবেশদ্বার:বঙ্গ">বঙ্গ</a></span><span class="portal-bar-item"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:P_vip.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/19px-P_vip.svg.png" decoding="async" width="19" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/28px-P_vip.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/37px-P_vip.svg.png 2x" data-file-width="1911" data-file-height="1944" /></a></span> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0:%E0%A6%9C%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%80" title="প্রবেশদ্বার:জীবনী">জীবনী</a></span><span class="portal-bar-item"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Aum_calligraphy_Red.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Aum_calligraphy_Red.svg/20px-Aum_calligraphy_Red.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Aum_calligraphy_Red.svg/31px-Aum_calligraphy_Red.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Aum_calligraphy_Red.svg/41px-Aum_calligraphy_Red.svg.png 2x" data-file-width="270" data-file-height="251" /></a></span> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="প্রবেশদ্বার:হিন্দুধর্ম">হিন্দুধর্ম</a></span></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="তথ্যসূত্র"><span id=".E0.A6.A4.E0.A6.A5.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.B8.E0.A7.82.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.B0"></span>তথ্যসূত্র</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="পাদটীকা"><span id=".E0.A6.AA.E0.A6.BE.E0.A6.A6.E0.A6.9F.E0.A7.80.E0.A6.95.E0.A6.BE"></span>পাদটীকা</h3></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7391394">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-lower-alpha"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">সভাটির সঠিক তারিখ অজানা। বিবেকানন্দ গবেষক শৈলেন্দ্র নাথ ধর ১৮৮১-১৮৮২ সালের কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের ক্যালেন্ডার অধ্যয়ন করেন এবং দেখেন যে, ওই বছর পরীক্ষা শুরু হয়েছিল ২৮ নভেম্বর এবং শেষ হয়েছিল ২ ডিসেম্বর।<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199930_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199930-49"><span class="cite-bracket">[</span>৪৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text">নরেন্দ্রনাথের একজন ভাতৃ সন্ন্যাসী</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a></span> <span class="reference-text">সন্ন্যাসী ভাই অথবা অনুগামী মানে হল রামকৃষ্ণের অন্যান্য শিষ্যরা যারা সন্ন্যাসী জীবন যাপন করতেন।</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="উদ্ধৃতি"><span id=".E0.A6.89.E0.A6.A6.E0.A7.8D.E0.A6.A7.E0.A7.83.E0.A6.A4.E0.A6.BF"></span>উদ্ধৃতি</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7391394"><div class="reflist reflist-columns references-column-width" style="column-width: 28em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-World_fair_1893_circulated_photo-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-World_fair_1893_circulated_photo_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://vivekananda.net/photos/1893-1895TN/pages/chicago-1893-september-harrr.htm">"World fair 1893 circulated photo"</a>। vivekananda.net<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১১ এপ্রিল ২০১২</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=World+fair+1893+circulated+photo&rft.pub=vivekananda.net&rft_id=http%3A%2F%2Fvivekananda.net%2Fphotos%2F1893-1895TN%2Fpages%2Fchicago-1893-september-harrr.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGeorg2002600-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGeorg2002600_2-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGeorg2002600_2-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGeorg2002">Georg 2002</a>, পৃ. 600।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEClarke2006209-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEClarke2006209_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFClarke2006">Clarke 2006</a>, পৃ. 209।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVon_Dense1999191-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVon_Dense1999191_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVon_Dense1999">Von Dense 1999</a>, পৃ. 191।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDutt2005121-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDutt2005121_5-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDutt2005121_5-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDutt2005">Dutt 2005</a>, পৃ. 121।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVirajananda200621-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVirajananda200621_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVirajananda2006">Virajananda 2006</a>, পৃ. 21।</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 21</span> </li> <li id="cite_note-যুগনায়ক_বিবেকানন্দ-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-যুগনায়ক_বিবেকানন্দ_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%97%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী গম্ভীরানন্দ">গম্ভীরানন্দ, স্বামী</a> (১৯৮৪)। "বংশ পরিচয়"। <i>যুগনায়ক বিবেকানন্দ (প্রথম খণ্ড)</i> (মুদ্রণ)। কলকাতা: উদ্বোধন কার্যালয়। পৃষ্ঠা ১১-২৩।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=%E0%A6%AC%E0%A6%82%E0%A6%B6+%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9A%E0%A6%AF%E0%A6%BC&rft.btitle=%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6+%28%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE+%E0%A6%96%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%29&rft.place=%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE&rft.pages=%E0%A7%A7%E0%A7%A7-%E0%A7%A8%E0%A7%A9&rft.pub=%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%A8+%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC&rft.date=1984&rft.aulast=%E0%A6%97%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&rft.aufirst=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment"><code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|সংগ্রহের-তারিখ=</code> এর <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|ইউআরএল=</code> প্রয়োজন (<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF#accessdate_missing_url" title="সাহায্য:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি">সাহায্য</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBhuyan20034-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20034_9-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20034_9-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBhuyan2003">Bhuyan 2003</a>, পৃ. 4।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti19952-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19952_10-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19952_10-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 2।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti19951-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19951_11-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19951_11-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 1।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBadrinath20063-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBadrinath20063_12-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBadrinath20063_12-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBadrinath2006">Badrinath 2006</a>, পৃ. 3।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTENikhilananda1964-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-2"><sup><i>গ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda1964_13-3"><sup><i>ঘ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFNikhilananda1964">Nikhilananda 1964</a>।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESen200320-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTESen200320_14-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTESen200320_14-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSen2003">Sen 2003</a>, পৃ. 20।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPaul20035-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPaul20035_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPaul2003">Paul 2003</a>, পৃ. 5।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBadrinath20062-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBadrinath20062_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBadrinath2006">Badrinath 2006</a>, পৃ. 2।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMukherji20115-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMukherji20115_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMukherji2011">Mukherji 2011</a>, পৃ. 5।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBhuyan20035-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20035_18-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20035_18-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBhuyan2003">Bhuyan 2003</a>, পৃ. 5।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti19954-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19954_19-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19954_19-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 4।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESil199732-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESil199732_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSil1997">Sil 1997</a>, পৃ. 32।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChakrabarti2001628–631-21"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChakrabarti2001628–631_21-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChakrabarti2001628–631_21-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChakrabarti2001">Chakrabarti 2001</a>, পৃ. 628–631।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESen200321-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESen200321_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSen2003">Sen 2003</a>, পৃ. 21।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESen200612–14-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTESen200612–14_23-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTESen200612–14_23-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSen2006">Sen 2006</a>, পৃ. 12–14।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESen2003104–105-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESen2003104–105_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSen2003">Sen 2003</a>, পৃ. 104–105।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPangbornSmith1976106-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEPangbornSmith1976106_25-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEPangbornSmith1976106_25-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPangbornSmith1976">Pangborn ও Smith 1976</a>, পৃ. 106।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDhar197653-26"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDhar197653_26-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDhar197653_26-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDhar1976">Dhar 1976</a>, পৃ. 53।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMalagiNaik200336–37-27"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMalagiNaik200336–37_27-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMalagiNaik200336–37_27-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMalagiNaik2003">Malagi ও Naik 2003</a>, পৃ. 36–37।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPrabhananda2003233-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003233_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPrabhananda2003">Prabhananda 2003</a>, পৃ. 233।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti19957–9-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19957–9_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 7–9।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199931-30"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199931_30-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199931_30-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 31।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESil199730-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESil199730_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSil1997">Sil 1997</a>, পৃ. 30।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGupta20032-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGupta20032_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGupta2003">Gupta 2003</a>, পৃ. 2।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDhar197659-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDhar197659_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDhar1976">Dhar 1976</a>, পৃ. 59।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis200599-34"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis200599_34-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis200599_34-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis200599_34-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 99।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2005100-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005100_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 100।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti19958-36"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19958_36-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti19958_36-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 8।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBadrinath200620-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBadrinath200620_37-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBadrinath2006">Badrinath 2006</a>, পৃ. 20।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis200531-35-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis200531-35_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 31-35।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis200519-90,_97-100-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis200519-90,_97-100_39-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 19-90, 97-100।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199929-40"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199929_40-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199929_40-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 29।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis200546-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis200546_41-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 46।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESen200612–13-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESen200612–13_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSen2006">Sen 2006</a>, পৃ. 12–13।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2005101-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005101_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 101।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199943-44"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199943_44-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199943_44-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199943_44-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 43।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGhosh200331-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGhosh200331_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGhosh2003">Ghosh 2003</a>, পৃ. 31।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBadrinath200618-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBadrinath200618_46-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBadrinath2006">Badrinath 2006</a>, পৃ. 18।</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">"শ্রীশ্রীরামকৃষ্ণলীলাপ্রসঙ্গ", দ্বিতীয় ভাগ (ঠাকুরের দিব্যভাব ও নরেন্দ্রনাথ), <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী সারদানন্দ">স্বামী সারদানন্দ</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%A8_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="উদ্বোধন কার্যালয় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">উদ্বোধন কার্যালয়</a>, কলকাতা, পৃষ্ঠা ৮৩</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Mannumel, Thomas। <i>The Advaita of Vivekananda: A Philosophical Appraisal</i>। পৃষ্ঠা 17।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Advaita+of+Vivekananda%3A+A+Philosophical+Appraisal&rft.pages=17&rft.aulast=Mannumel&rft.aufirst=Thomas&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199930-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199930_49-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 30।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBadrinath200621-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBadrinath200621_51-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBadrinath2006">Badrinath 2006</a>, পৃ. 21।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParanjape2012132-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParanjape2012132_52-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFParanjape2012">Paranjape 2012</a>, পৃ. 132।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPrabhananda2003232-53"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003232_53-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003232_53-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPrabhananda2003">Prabhananda 2003</a>, পৃ. 232।</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Vivekananda, Swami। "My Master"। <a class="external text" href="https://en.wikisource.org/wiki/The_Complete_Works_of_Swami_Vivekananda/Volume_4/Lectures_and_Discourses/My_Master"><i>The Complete Works of Swami Vivekananda</i></a>। <b>4</b>। Advaita Ashrama। পৃষ্ঠা 178–179।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=My+Master&rft.btitle=The+Complete+Works+of+Swami+Vivekananda&rft.pages=178-179&rft.pub=Advaita+Ashrama&rft.aulast=Vivekananda&rft.aufirst=Swami&rft_id=http%3A%2F%2Fen.wikisource.org%2Fwiki%2FThe_Complete_Works_of_Swami_Vivekananda%2FVolume_4%2FLectures_and_Discourses%2FMy_Master&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199510–13-55"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199510–13_55-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199510–13_55-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199510–13_55-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 10–13।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERolland1929a169–193-56"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTERolland1929a169–193_56-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERolland1929a169–193_56-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRolland1929a">Rolland 1929a</a>, পৃ. 169–193।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEArora19684-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEArora19684_57-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFArora1968">Arora 1968</a>, পৃ. 4।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBhuyan20038-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBhuyan20038_58-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBhuyan2003">Bhuyan 2003</a>, পৃ. 8।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESil199738-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESil199738_59-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSil1997">Sil 1997</a>, পৃ. 38।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESil199739–40-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESil199739–40_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSil1997">Sil 1997</a>, পৃ. 39–40।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKishore200123-25-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKishore200123-25_61-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFKishore2001">Kishore 2001</a>, পৃ. 23-25।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTENikhilananda195325-26-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195325-26_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFNikhilananda1953">Nikhilananda 1953</a>, পৃ. 25-26।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESil199727-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESil199727_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSil1997">Sil 1997</a>, পৃ. 27।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEIsherwood197620-64"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsherwood197620_64-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsherwood197620_64-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFIsherwood1976">Isherwood 1976</a>, পৃ. 20।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPangbornSmith197698-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPangbornSmith197698_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPangbornSmith1976">Pangborn ও Smith 1976</a>, পৃ. 98।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERolland1929b201–214-66"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTERolland1929b201–214_66-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERolland1929b201–214_66-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRolland1929b">Rolland 1929b</a>, পৃ. 201–214।</span> </li> <li id="cite_note-life_sw_vol1-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-life_sw_vol1_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 183</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199517-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199517_68-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 17।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESil199746–47-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESil199746–47_69-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSil1997">Sil 1997</a>, পৃ. 46–47।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199518-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199518_70-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 18।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTENikhilananda195340-71"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195340_71-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195340_71-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda195340_71-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFNikhilananda1953">Nikhilananda 1953</a>, পৃ. 40।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChetananda199738-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEChetananda199738_72-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChetananda1997">Chetananda 1997</a>, পৃ. 38।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya199933-73"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199933_73-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya199933_73-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 33।</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 277</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRolland2008">Rolland 2008</a>, পৃ. 7</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDhar1976">Dhar 1976</a>, পৃ. 243</span> </li> <li id="cite_note-G.Richards-78"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-G.Richards_78-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-G.Richards_78-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Richards, Glyn (১৯৯৬)। "Vivekananda"। <i>A Source-Book of Modern Hinduism</i>। Routledge। পৃষ্ঠা 77–78।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Vivekananda&rft.btitle=A+Source-Book+of+Modern+Hinduism&rft.pages=77-78&rft.pub=Routledge&rft.date=1996&rft.aulast=Richards&rft.aufirst=Glyn&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-bhuyan-12-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bhuyan-12_79-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">P. R. Bhuyan। <i>Swami Vivekananda</i>। পৃষ্ঠা 12।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.pages=12&rft.au=P.+R.+Bhuyan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-pilgrim-80"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-pilgrim_80-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-pilgrim_80-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-pilgrim_80-2"><sup><i>গ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-pilgrim_80-3"><sup><i>ঘ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-pilgrim_80-4"><sup><i>ঙ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRolland2008">Rolland 2008</a>, পৃ. 16-25</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 214-216</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRolland2008">Rolland 2008</a>, পৃ. 11-12</span> </li> <li id="cite_note-Banhatti-19-22-83"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Banhatti-19-22_83-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Banhatti-19-22_83-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Banhatti-19-22_83-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 19-22</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 227-228</span> </li> <li id="cite_note-Himalayas-85"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Himalayas_85-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Himalayas_85-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 243-261</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRolland2008">Rolland 2008</a>, পৃ. 15</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 262-287</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRolland2008">Rolland 2008</a>, পৃ. 25 "It was so at Poona in October, 1892 ; Tilak, the famous savant and Hindu political leader, took him at first for a wandering monk of no importance and began by being ironical; then, struck by his replies revealing his great mind and knowledge, he received him into his house for ten days without ever knowing his real name. It was only later, when the newspapers brought him from America the echoes of Vivekananda's triumph and a description of the conqueror, that he recognised the anonymous guest who had dwelt beneath his roof."</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDhar1976">Dhar 1976</a>, পৃ. 1434 "Tilak recoded his impressions as follows, 'When asked about his name he only said he was a Sanyasin ....There was absolutely no money with him. A deerskin, one of two clothes and a <i>Kamandalu</i> were his only possessions.'</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 288-320</span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 321-346</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 323–325</span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 327–329</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 339–342</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text">This view is supported by the evidence of two eyewitnesses. One of these was Ramasubba Iyer. In 1919, when <a href="/w/index.php?title=Swami_Virajananda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swami Virajananda (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Swami Virajananda</a>, a disciple of the Swamiji, went on pilgrimage to Kanyakumari, Iyer told him that he had himself seen the Swami meditating on the rock for hours together, for three days consecutively ... Another eye-witness, Sadashivam Pillai, told that the Swami had remained on the rock for three nights and had seen him swim over to the rock. Next morning Pillai went to the rock with food for the Swami. There he found him meditating; and when Pillai asked him to return to the mainland, he refused. When he offered food to the Swami, the latter asked him not to disturb him. See, <a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 344–346</span> </li> <li id="cite_note-agarwal_p.59-96"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-agarwal_p.59_96-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-agarwal_p.59_96-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFAgarwal1998" class="citation">Agarwal, Satya P. (১৯৯৮), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=Gt0XdLly0i0C&pg=PA59"><i>The social role of the Gītā: how and why</i></a>, Motilal Banarsidass, পৃষ্ঠা 59, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788120815247" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788120815247">9788120815247</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+social+role+of+the+G%C4%ABt%C4%81%3A+how+and+why&rft.pages=59&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=1998&rft.isbn=9788120815247&rft.aulast=Agarwal&rft.aufirst=Satya+P.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DGt0XdLly0i0C%26pg%3DPA59&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Life and Philosophy of Swami Vivekananda</i>, p.24</span> </li> <li id="cite_note-Vivekananda-98"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Vivekananda_98-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Vivekananda_98-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Vivekananda_98-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFParanjape2005" class="citation">Paranjape, Makarand (২০০৫), <i>Penguin Swami Vivekananda Reader</i>, Penguin India, পৃষ্ঠা 246–248, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0143032542" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0143032542">0143032542</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Penguin+Swami+Vivekananda+Reader&rft.pages=246-248&rft.pub=Penguin+India&rft.date=2005&rft.isbn=0143032542&rft.aulast=Paranjape&rft.aufirst=Makarand&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFP._R._Bhuyan" class="citation">P. R. Bhuyan, <i>Swami Vivekananda</i>, পৃষ্ঠা 15</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.pages=15&rft.au=P.+R.+Bhuyan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-wright-100"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-wright_100-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-wright_100-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFMinor1986" class="citation">Minor, Robert Neil (১৯৮৬), "Swami Vivekananda's use of the <i>Bhagavad Gita</i>", <i>Modern Indian Interpreters of the Bhagavad Gita</i>, SUNY Press, পৃষ্ঠা 133</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Swami+Vivekananda%27s+use+of+the+Bhagavad+Gita&rft.btitle=Modern+Indian+Interpreters+of+the+Bhagavad+Gita&rft.pages=133&rft.pub=SUNY+Press&rft.date=1986&rft.aulast=Minor&rft.aufirst=Robert+Neil&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFP._R._Bhuyan" class="citation">P. R. Bhuyan, <i>Swami Vivekananda</i>, পৃষ্ঠা 16</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.pages=16&rft.au=P.+R.+Bhuyan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 27 "Representatives from several countries, and all religions, were seated on the platform, including Mazoomdar of the <a href="/wiki/Brahmo_Samaj" class="mw-redirect" title="Brahmo Samaj">Brahmo Samaj</a>, Nagarkar of <a href="/w/index.php?title=Prarthana_Samaj&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prarthana Samaj (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Prarthana Samaj</a>, Gandhi representing the <a href="/wiki/Jain" class="mw-redirect" title="Jain">Jain</a>s, and Chakravarti and Mrs. <a href="/w/index.php?title=Annie_Besant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Annie Besant (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Annie Besant</a> representing <a href="/w/index.php?title=Theosophy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Theosophy (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Theosophy</a>. None represented Hinduism, as such, and that mantle fell on Vivekananda."</span> </li> <li id="cite_note-bhuyan-17-103"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-bhuyan-17_103-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-bhuyan-17_103-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFP._R._Bhuyan" class="citation">P. R. Bhuyan, <i>Swami Vivekananda</i>, পৃষ্ঠা 17</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.pages=17&rft.au=P.+R.+Bhuyan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-McRae-104"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-McRae_104-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-McRae_104-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-McRae_104-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMcRae1991">McRae 1991</a></span> </li> <li id="cite_note-Prabha-2003-234-105"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Prabha-2003-234_105-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Prabha-2003-234_105-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Prabha-2003-234_105-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPrabhananda2003">Prabhananda 2003</a>, পৃ. 234</span> </li> <li id="cite_note-Farqhar-202-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Farqhar-202_106-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <cite id="CITEREFJ._N._Farquhar" class="citation">J. N. Farquhar, <i>Modern Religious Movements in India</i>, পৃষ্ঠা 202</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Modern+Religious+Movements+in+India&rft.pages=202&rft.au=J.+N.+Farquhar&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-Arvind_Sharma_87-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Arvind_Sharma_87_107-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFSharma" class="citation">Sharma, Arvind, "Swami Vivekananda's Experiences", <i>Neo-Hindu Views of Christianity</i>, পৃষ্ঠা 87</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Swami+Vivekananda%27s+Experiences&rft.btitle=Neo-Hindu+Views+of+Christianity&rft.pages=87&rft.aulast=Sharma&rft.aufirst=Arvind&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-bhuyan-18-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bhuyan-18_108-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFP._R._Bhuyan" class="citation">P. R. Bhuyan, <i>Swami Vivekananda</i>, পৃষ্ঠা 18</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.pages=18&rft.au=P.+R.+Bhuyan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEThomas200374–77-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEThomas200374–77_109-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFThomas2003">Thomas 2003</a>, পৃ. 74–77।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGupta1986118-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGupta1986118_110-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGupta1986">Gupta 1986</a>, পৃ. 118।</span> </li> <li id="cite_note-wish_tree-121-122-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-wish_tree-121-122_111-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFAdjemian" class="citation">Adjemian, Robert, "On Swami Vivekananda", <i>The Wishing Tree</i>, পৃষ্ঠা 121–122</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=On+Swami+Vivekananda&rft.btitle=The+Wishing+Tree&rft.pages=121-122&rft.aulast=Adjemian&rft.aufirst=Robert&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">অজানা প্যারামিটার <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|coauthors=</code> উপেক্ষা করা হয়েছে (<code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|author=</code> ব্যবহারের পরামর্শ দেয়া হচ্ছে) (<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF#parameter_ignored_suggest" title="সাহায্য:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি">সাহায্য</a>)</span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122-112"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-2"><sup><i>গ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-3"><sup><i>ঘ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEIsherwoodAdjemian1987121–122_112-4"><sup><i>ঙ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFIsherwoodAdjemian1987">Isherwood ও Adjemian 1987</a>, পৃ. 121–122।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199530-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199530_113-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 30।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPrabhananda2003234-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPrabhananda2003234_114-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPrabhananda2003">Prabhananda 2003</a>, পৃ. 234।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChetananda199749–50-115"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChetananda199749–50_115-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChetananda199749–50_115-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChetananda1997">Chetananda 1997</a>, পৃ. 49–50।</span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vivekananda.net/photos/1893-1895TN/pages/green_acre-1894-august-4.htm">"Swami Vivekananda Know Photos America 1893–1895"</a>। vivekananda.net<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৬ এপ্রিল ২০১২</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Swami+Vivekananda+Know+Photos+America+1893%E2%80%931895&rft.pub=vivekananda.net&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.vivekananda.net%2Fphotos%2F1893-1895TN%2Fpages%2Fgreen_acre-1894-august-4.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2004120-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004120_117-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2004">Michelis 2004</a>, পৃ. 120।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2004119-123-118"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004119-123_118-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004119-123_118-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2004">Michelis 2004</a>, পৃ. 119-123।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2004123-126-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004123-126_119-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2004">Michelis 2004</a>, পৃ. 123-126।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2004125-126-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004125-126_120-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2004">Michelis 2004</a>, পৃ. 125-126।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2004149-180-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2004149-180_121-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2004">Michelis 2004</a>, পৃ. 149-180।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChetananda199747-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEChetananda199747_122-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChetananda1997">Chetananda 1997</a>, পৃ. 47।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBurke1958618-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBurke1958618_123-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBurke1958">Burke 1958</a>, পৃ. 618।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEThomas200378–81-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEThomas200378–81_124-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFThomas2003">Thomas 2003</a>, পৃ. 78–81।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWuthnow201185–86-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWuthnow201185–86_125-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWuthnow2011">Wuthnow 2011</a>, পৃ. 85–86।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERinehart2004392-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTERinehart2004392_126-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRinehart2004">Rinehart 2004</a>, পৃ. 392।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVrajaprana19967-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVrajaprana19967_127-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVrajaprana1996">Vrajaprana 1996</a>, পৃ. 7।</span> </li> <li id="cite_note-Sarada_society-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Sarada_society_128-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFShack2012" class="citation journal">Shack, Joan (২০১২)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.srisarada.org/notes/512.pdf">"A Monumental Meeting"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>Sri Sarada Society Notes</i>। Albany, New York। <b>18</b> (1)।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Sri+Sarada+Society+Notes&rft.atitle=A+Monumental+Meeting&rft.volume=18&rft.issue=1&rft.date=2012&rft.aulast=Shack&rft.aufirst=Joan&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.srisarada.org%2Fnotes%2F512.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKattackal1982219-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKattackal1982219_130-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFKattackal1982">Kattackal 1982</a>, পৃ. 219।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMajumdar1963577-131"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMajumdar1963577_131-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMajumdar1963">Majumdar 1963</a>, পৃ. 577।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBurke1985417-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBurke1985417_132-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBurke1985">Burke 1985</a>, পৃ. 417।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESharma1963227-133"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESharma1963227_133-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSharma1963">Sharma 1963</a>, পৃ. 227।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESheean2005345-134"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESheean2005345_134-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSheean2005">Sheean 2005</a>, পৃ. 345।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESharma198883-135"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESharma198883_135-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSharma1988">Sharma 1988</a>, পৃ. 83।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199533–34-136"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199533–34_136-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 33–34।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDhar1976852-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDhar1976852_137-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDhar1976">Dhar 1976</a>, পৃ. 852।</span> </li> <li id="cite_note-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-138">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation">"Return and Consolidation", <i>Life and Philosophy of Swami Vivekananda</i>, পৃষ্ঠা 33–34</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Return+and+Consolidation&rft.btitle=Life+and+Philosophy+of+Swami+Vivekananda&rft.pages=33-34&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-bhuyan-20-139"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bhuyan-20_139-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFP._R._Bhuyan" class="citation">P. R. Bhuyan, <i>Swami Vivekananda</i>, পৃষ্ঠা 20</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.pages=20&rft.au=P.+R.+Bhuyan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-bhuyan-27-140"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bhuyan-27_140-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFP._R._Bhuyan" class="citation">P. R. Bhuyan, <i>Swami Vivekananda</i>, পৃষ্ঠা 27</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.pages=27&rft.au=P.+R.+Bhuyan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-Gokhale-1964-141"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gokhale-1964_141-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFGokhale" class="citation">Gokhale, B. G. (Jan., 1964), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/1460427">"Swami Vivekananda and Indian Nationalism"</a>, <i>Journal of Bible and Religion</i>, Oxford University Press, <b>32</b> (1): 35–42, <q>Vivekananda, Tilak, and Gandhi form parts of one continuous process. Many of Gandhi's ideas on Hinduism and spirituality come close to those of Vivekananda.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Bible+and+Religion&rft.atitle=Swami+Vivekananda+and+Indian+Nationalism&rft.chron=Jan.%2C+1964&rft.volume=32&rft.issue=1&rft.pages=35-42&rft.aulast=Gokhale&rft.aufirst=B.+G.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1460427&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">এখানে তারিখের মান পরীক্ষা করুন: <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|তারিখ=</code> (<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF#bad_date" title="সাহায্য:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি">সাহায্য</a>)</span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-Banhatti-34-35-142"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Banhatti-34-35_142-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Banhatti-34-35_142-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Banhatti-34-35_142-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 34–35</span> </li> <li id="cite_note-Vazhayil-143"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Vazhayil_143-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <cite id="CITEREFThomas1974" class="citation">Thomas, Abraham Vazhayil (১৯৭৪), <i>Christians in Secular India</i>, পৃষ্ঠা 44, <q>Vivekananda emphasized Karma Yoga, purposeful action in the world as the thing needful for the regeneration of the political, social and religious life of the Hindus.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christians+in+Secular+India&rft.pages=44&rft.date=1974&rft.aulast=Thomas&rft.aufirst=Abraham+Vazhayil&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-144"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-144">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFMiller" class="citation">Miller, Timothy, "The Vedanta Movement and Self-Realization fellowship", <i>America's Alternative Religions</i>, পৃষ্ঠা 181, <q>Vivekananda was adamant that the social worker should never believe that she or he was actually improving the world, which is, after all, illusory. Service should be performed without attachment to the final results. In this manner, social service becomes karma yoga, the disciple of action, that ultimately brings spiritual benefits to the server, not to those being served.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Vedanta+Movement+and+Self-Realization+fellowship&rft.btitle=America%27s+Alternative+Religions&rft.pages=181&rft.aulast=Miller&rft.aufirst=Timothy&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-Kraemer-151-145"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kraemer-151_145-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFKraemer" class="citation">Kraemer, Hendrik, "Cultural response of Hindu India", <i>World Cultures and World Religions</i>, পৃষ্ঠা 151</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Cultural+response+of+Hindu+India&rft.btitle=World+Cultures+and+World+Religions&rft.pages=151&rft.aulast=Kraemer&rft.aufirst=Hendrik&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-146"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-146">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPrabhananda2003">Prabhananda 2003</a>, পৃ. 235</span> </li> <li id="cite_note-147"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-147">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news">LULLA, ANIL BUDUR (সেপ্টেম্বর ৩, ২০০৭)। "IISc looks to Belur for seeds of birth"। The Telegraph।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=IISc+looks+to+Belur+for+seeds+of+birth&rft.date=2007-09-03&rft.aulast=LULLA&rft.aufirst=ANIL+BUDUR&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment"><code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|সংগ্রহের-তারিখ=</code> এর <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|ইউআরএল=</code> প্রয়োজন (<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF#accessdate_missing_url" title="সাহায্য:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি">সাহায্য</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-148"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-148">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEastern_and_Western_disciples2006a">Eastern and Western disciples 2006a</a>, পৃ. 291</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVirajananda2006450-149"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVirajananda2006450_149-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVirajananda2006">Virajananda 2006</a>, পৃ. 450।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199541–42-150"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199541–42_150-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199541–42_150-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199541–42_150-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 41–42।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti1995xv-151"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti1995xv_151-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. xv।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199543–44-152"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199543–44_152-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 43–44।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199545–46-153"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199545–46_153-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 45–46।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya1999218,_274,_299-154"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999218,_274,_299_154-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 218, 274, 299।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya1999283-155"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999283_155-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999283_155-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 283।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti199546-156"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti199546_156-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 46।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBharathi1998b25-157"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBharathi1998b25_157-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBharathi1998b">Bharathi 1998b</a>, পৃ. 25।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESen200627-158"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESen200627_158-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSen2006">Sen 2006</a>, পৃ. 27।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVirajananda191881-159"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVirajananda191881_159-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVirajananda1918">Virajananda 1918</a>, পৃ. 81।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVirajananda2006645–662-160"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEVirajananda2006645–662_160-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVirajananda2006">Virajananda 2006</a>, পৃ. 645–662।</span> </li> <li id="cite_note-Towards_the_end-161"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Towards_the_end_161-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ramakrishnavivekananda.info/vivekananda_biography/13_towards_the_end.htm">"Towards the end"</a>। www.ramakrishnavivekananda.info<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১১ মার্চ ২০১২</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Towards+the+end&rft.pub=www.ramakrishnavivekananda.info&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ramakrishnavivekananda.info%2Fvivekananda_biography%2F13_towards_the_end.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Banhatti-45-46-162"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Banhatti-45-46_162-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Banhatti-45-46_162-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 45–46</span> </li> <li id="cite_note-jack_33-163"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-jack_33_163-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-jack_33_163-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-jack_33_163-2"><sup><i>গ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-jack_33_163-3"><sup><i>ঘ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-jack_33_163-4"><sup><i>ঙ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFJackson1994" class="citation">Jackson, Carl T (১৯৯৪), "The Founders", <i>Vedanta for the West</i>, Indiana University Press, পৃষ্ঠা 33–34</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Founders&rft.btitle=Vedanta+for+the+West&rft.pages=33-34&rft.pub=Indiana+University+Press&rft.date=1994&rft.aulast=Jackson&rft.aufirst=Carl+T&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-164"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-164">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFY._Masih1991" class="citation">Y. Masih (১৯৯১), "Introduction to Religious Philosophy", <i>Introduction to Religious Philosophy</i>, Motilall Banarasidass, পৃষ্ঠা 68</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Introduction+to+Religious+Philosophy&rft.btitle=Introduction+to+Religious+Philosophy&rft.pages=68&rft.pub=Motilall+Banarasidass&rft.date=1991&rft.au=Y.+Masih&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-165"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-165">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFAgarwal1998" class="citation">Agarwal, Satya P. (১৯৯৮), <i>The social role of the Gītā: how and why</i>, Motilal Banarsidass, পৃষ্ঠা ix</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+social+role+of+the+G%C4%ABt%C4%81%3A+how+and+why&rft.pages=ix&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=1998&rft.aulast=Agarwal&rft.aufirst=Satya+P.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-166"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-166">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFPriya_Nath_Sinha" class="citation">Priya Nath Sinha, <a class="external text" href="https://en.wikisource.org/wiki/The_Complete_Works_of_Swami_Vivekananda/Volume_5/Conversations_and_Dialogues_(Recorded_by_Disciples_-_Translated)/Volume_5/VI_-_X_Shri_Priya_Nath_Sinha">"Conversations and Dialogues : VI - X Shri Priya Nath Sinha"</a>, <i>Complete Works of Swami Vivekananda</i>, <b>5</b></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Conversations+and+Dialogues+%3A+VI+-+X+Shri+Priya+Nath+Sinha&rft.btitle=Complete+Works+of+Swami+Vivekananda&rft.au=Priya+Nath+Sinha&rft_id=http%3A%2F%2Fen.wikisource.org%2Fwiki%2FThe_Complete_Works_of_Swami_Vivekananda%2FVolume_5%2FConversations_and_Dialogues_%28Recorded_by_Disciples_-_Translated%29%2FVolume_5%2FVI_-_X_Shri_Priya_Nath_Sinha&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2005-167"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005_167-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDutta2003110-168"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDutta2003110_168-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDutta2003">Dutta 2003</a>, পৃ. 110।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERambachan19946–8-169"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTERambachan19946–8_169-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRambachan1994">Rambachan 1994</a>, পৃ. 6–8।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEShattuck199993–94-170"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEShattuck199993–94_170-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEShattuck199993–94_170-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFShattuck1999">Shattuck 1999</a>, পৃ. 93–94।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBharathi1998b37-171"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBharathi1998b37_171-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBharathi1998b">Bharathi 1998b</a>, পৃ. 37।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBharathi1998b37–38-172"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBharathi1998b37–38_172-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBharathi1998b">Bharathi 1998b</a>, পৃ. 37–38।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBhide200869-173"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBhide200869_173-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBhide2008">Bhide 2008</a>, পৃ. 69।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEParel200077-174"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEParel200077_174-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFParel2000">Parel 2000</a>, পৃ. 77।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEShetty2009517-175"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEShetty2009517_175-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFShetty2009">Shetty 2009</a>, পৃ. 517।</span> </li> <li id="cite_note-176"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-176">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120402105035/http://www.ramakrishna.eu/EnglishVivekananda.html">"Article on Swami Vivekananda"</a>। ২ এপ্রিল ২০১২ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ramakrishna.eu/EnglishVivekananda.html">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১৩ সেপ্টেম্বর ২০১১</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Article+on+Swami+Vivekananda&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ramakrishna.eu%2FEnglishVivekananda.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-UNESCO_2013_anniversaries-177"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-UNESCO_2013_anniversaries_177-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unesco.org/new/en/unesco/events/prizes-and-celebrations/celebrations/anniversaries-celebrated-by-member-states/2013/">"Celebration of anniversaries in 2013"</a>। UNESCO<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৮ মার্চ ২০১২</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Celebration+of+anniversaries+in+2013&rft.pub=UNESCO&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.unesco.org%2Fnew%2Fen%2Funesco%2Fevents%2Fprizes-and-celebrations%2Fcelebrations%2Fanniversaries-celebrated-by-member-states%2F2013%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWolffe2004158-178"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEWolffe2004158_178-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWolffe2004">Wolffe 2004</a>, পৃ. 158।</span> </li> <li id="cite_note-179"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-179">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.isical.ac.in/~econophys/swamiji.html">"Article on Swami Vivekananda"</a><span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২০ আগস্ট ২০১১</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Article+on+Swami+Vivekananda&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.isical.ac.in%2F~econophys%2Fswamiji.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTENikhilananda19532-180"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTENikhilananda19532_180-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFNikhilananda1953">Nikhilananda 1953</a>, পৃ. 2।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKapur2010142-181"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKapur2010142_181-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFKapur2010">Kapur 2010</a>, পৃ. 142।</span> </li> <li id="cite_note-natyouthday-182"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-natyouthday_182-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-natyouthday_182-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://india.gov.in/allimpfrms/alldocs/2539.pdf">"National Youth Day"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>National Portal of India</i>। Government of India। ১০ জানুয়ারি ২০০৯<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৫ অক্টোবর ২০১১</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=National+Portal+of+India&rft.atitle=National+Youth+Day&rft.date=2009-01-10&rft_id=http%3A%2F%2Findia.gov.in%2Fallimpfrms%2Falldocs%2F2539.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Zee-183"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Zee_183-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zee_183-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://zeenews.india.com/blog/remembering-swami-vivekananda_381.html">"Remembering Swami Vivekananda"</a>। Zee News.India। ১১ জানুয়ারি ২০১১<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৯ সেপ্টেম্বর ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Remembering+Swami+Vivekananda&rft.date=2011-01-11&rft_id=http%3A%2F%2Fzeenews.india.com%2Fblog%2Fremembering-swami-vivekananda_381.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-National_implementation_committee_approves_funds_for_Swami_Vivekananda_values'_education_project-184"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-National_implementation_committee_approves_funds_for_Swami_Vivekananda_values'_education_project_184-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130510132548/http://www.highbeam.com/doc/1P3-2131107461.html">"National implementation committee approves funds for Swami Vivekananda values' education project"</a>। Highbeam <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.highbeam.com/।">http://www.highbeam.com/।</a> 6। ১০ মে ২০১৩ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.highbeam.com/doc/1P3-2131107461.html#">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ <span class="nowrap">14 April</span> 2012</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=National+implementation+committee+approves+funds+for+Swami+Vivekananda+values%27+education+project&rft.pub=Highbeam+http%3A%2F%2Fwww.highbeam.com%2F&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.highbeam.com%2Fdoc%2F1P3-2131107461.html%23&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">অজানা প্যারামিটার <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|month=</code> উপেক্ষা করা হয়েছে (<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF#parameter_ignored" title="সাহায্য:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি">সাহায্য</a>); </span><span style="font-size:100%" class="error citation-comment">এখানে তারিখের মান পরীক্ষা করুন: <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|তারিখ=, |year= / |date= mismatch</code> (<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF#bad_date" title="সাহায্য:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি">সাহায্য</a>); </span><span style="font-size:100%" class="error citation-comment"><code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|প্রকাশক=</code> এ বহিঃসংযোগ দেয়া (<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF#param_has_ext_link" title="সাহায্য:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি">সাহায্য</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Swami_Vivekananda_State_Police_Academy-185"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Swami_Vivekananda_State_Police_Academy_185-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130804070401/http://policewb.gov.in/wbp/unit/ptc/ptcstat.php">"Swami Vivekananda State Police Academy"</a>। Swami Vivekananda State Police Academy। ৪ আগস্ট ২০১৩ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://policewb.gov.in/wbp/unit/ptc/ptcstat.php">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৯ জানুয়ারি ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Swami+Vivekananda+State+Police+Academy&rft.pub=Swami+Vivekananda+State+Police+Academy&rft_id=http%3A%2F%2Fpolicewb.gov.in%2Fwbp%2Funit%2Fptc%2Fptcstat.php&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-186"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-186">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130115075542/http://www.csvtu.ac.in/index.htm">"Chhattisgarh Swami Vivekananda Technical University"</a>। Csvtu.ac.in। ১৯ নভেম্বর ২০১২। ২০১৩-০১-১৫ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.csvtu.ac.in/index.htm">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২০১৩-০২-০৭</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Chhattisgarh+Swami+Vivekananda+Technical+University&rft.pub=Csvtu.ac.in&rft.date=2012-11-19&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.csvtu.ac.in%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-The_Hindu_Airport-187"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-The_Hindu_Airport_187-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130117075114/http://www.thehindu.com/news/states/other-states/pranab-hopes-raipur-airports-new-terminal-will-support-chhattisgarhs-growth/article4075110.ece">"Pranab hopes Raipur airport's new terminal will support Chhattisgarh's growth"</a>। <i>The Hindu</i>। ১৭ জানুয়ারি ২০১৩ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thehindu.com/news/states/other-states/pranab-hopes-raipur-airports-new-terminal-will-support-chhattisgarhs-growth/article4075110.ece">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৭ ফেব্রুয়ারি ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Hindu&rft.atitle=Pranab+hopes+Raipur+airport%27s+new+terminal+will+support+Chhattisgarh%27s+growth&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thehindu.com%2Fnews%2Fstates%2Fother-states%2Fpranab-hopes-raipur-airports-new-terminal-will-support-chhattisgarhs-growth%2Farticle4075110.ece&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-PTI_declaration-188"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PTI_declaration_188-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://pib.nic.in/newsite/erelease.aspx?relid=92824">"2013–14 Declared the Year for Skill Development of the Youth Parliamentary Consultative Committee Attached to Ministry of Youth Affairs & Sports Meets"</a>। PTI<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৩ মার্চ ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=2013%E2%80%9314+Declared+the+Year+for+Skill+Development+of+the+Youth+Parliamentary+Consultative+Committee+Attached+to+Ministry+of+Youth+Affairs+%26+Sports+Meets&rft.pub=PTI&rft_id=http%3A%2F%2Fpib.nic.in%2Fnewsite%2Ferelease.aspx%3Frelid%3D92824&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Year-long_events_to_mark_Vivekananda's_150th_birthday-189"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Year-long_events_to_mark_Vivekananda's_150th_birthday_189-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130511020214/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-01-05/mumbai/36160847_1_ramakrishna-mission-sachin-pilot-tripura-governor">"Year-long events to mark Vivekananda's 150th birthday"</a>। <i>The Times of India</i>। ১১ মে ২০১৩ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-01-05/mumbai/36160847_1_ramakrishna-mission-sachin-pilot-tripura-governor">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৩ মার্চ ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Times+of+India&rft.atitle=Year-long+events+to+mark+Vivekananda%27s+150th+birthday&rft_id=http%3A%2F%2Farticles.timesofindia.indiatimes.com%2F2013-01-05%2Fmumbai%2F36160847_1_ramakrishna-mission-sachin-pilot-tripura-governor&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Swami_Vivekananda,_poetic_visionary-190"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Swami_Vivekananda,_poetic_visionary_190-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Chakrabarti, Mohit (১৯৯৮)। <i>Swami Vivekananda, poetic visionary</i>। New Delhi: M.D. Publications। পৃষ্ঠা 80। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/81-7533-075-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/81-7533-075-9">81-7533-075-9</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%2C+poetic+visionary&rft.place=New+Delhi&rft.pages=80&rft.pub=M.D.+Publications&rft.date=1998&rft.isbn=81-7533-075-9&rft.aulast=Chakrabarti&rft.aufirst=Mohit&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2005150-191"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005150_191-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005150_191-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005150_191-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 150।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDas1991530-192"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDas1991530_192-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDas1991">Das 1991</a>, পৃ. 530।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2005149-150-193"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005149-150_193-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 149-150।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMittra200188-194"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMittra200188_194-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMittra2001">Mittra 2001</a>, পৃ. 88।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChattopadhyaya1999118-195"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEChattopadhyaya1999118_195-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFChattopadhyaya1999">Chattopadhyaya 1999</a>, পৃ. 118।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDalal2011465-196"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDalal2011465_196-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDalal2011">Dalal 2011</a>, পৃ. 465।</span> </li> <li id="cite_note-Vivekananda_Library_online_Works-197"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Vivekananda_Library_online_Works_197-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Vivekananda_Library_online_Works_197-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vivekananda.net/BooksBySwami.html">"Vivekananda Library online"</a>। vivekananda.net<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২২ মার্চ ২০১২</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Vivekananda+Library+online&rft.pub=vivekananda.net&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.vivekananda.net%2FBooksBySwami.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMichelis2005124-198"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMichelis2005124_198-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMichelis2005">Michelis 2005</a>, পৃ. 124।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKearney2013169-199"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKearney2013169_199-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFKearney2013">Kearney 2013</a>, পৃ. 169।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBanhatti1995145-200"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBanhatti1995145_200-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBanhatti1995">Banhatti 1995</a>, পৃ. 145।</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEUrban2007314-201"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEUrban2007314_201-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFUrban2007">Urban 2007</a>, পৃ. 314।</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="উৎস"><span id=".E0.A6.89.E0.A7.8E.E0.A6.B8"></span>উৎস</h3></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4968168">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul li{list-style:none}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{padding-left:1.6em;text-indent:-1.6em}}.mw-parser-output .refbegin-100{font-size:100%}.mw-parser-output .refbegin-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .refbegin-columns ul{margin-top:0}.mw-parser-output .refbegin-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="refbegin refbegin-columns references-column-count references-column-count-2" style="column-count: 2;"> <ul><li><cite id="CITEREFAdiswarananda2006" class="citation">Adiswarananda, Swami, সম্পাদক (২০০৬), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=UY5wPUBjGbAC&pg=PA179"><i>Vivekananda, world teacher : his teachings on the spiritual unity of humankind</i></a>, Woodstock, Vermont: SkyLight Paths Pub, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/1-59473-210-8" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/1-59473-210-8">1-59473-210-8</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Vivekananda%2C+world+teacher+%3A+his+teachings+on+the+spiritual+unity+of+humankind&rft.place=Woodstock%2C+Vermont&rft.pub=SkyLight+Paths+Pub&rft.date=2006&rft.isbn=1-59473-210-8&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DUY5wPUBjGbAC%26pg%3DPA179&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFAgarwal1998" class="citation">Agarwal, Satya P. (১৯৯৮), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=Gt0XdLly0i0C&pg=PA59"><i>The social role of the Gītā: how and why</i></a>, Motilal Banarsidass, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-208-1524-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-208-1524-7">978-81-208-1524-7</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+social+role+of+the+G%C4%ABt%C4%81%3A+how+and+why&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=1998&rft.isbn=978-81-208-1524-7&rft.aulast=Agarwal&rft.aufirst=Satya+P.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DGt0XdLly0i0C%26pg%3DPA59&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFArringtonChakrabarti2001" class="citation">Arrington, Robert L.; Chakrabarti, Tapan Kumar (২০০১), "Swami Vivekananda", <i>A Companion to the Philosophers</i>, Blackwell Publishing, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-631-22967-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-631-22967-4">978-0-631-22967-4</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Swami+Vivekananda&rft.btitle=A+Companion+to+the+Philosophers&rft.pub=Blackwell+Publishing&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-631-22967-4&rft.aulast=Arrington&rft.aufirst=Robert+L.&rft.au=Chakrabarti%2C+Tapan+Kumar&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFArora1968" class="citation">Arora, V. K. (১৯৬৮), "Communion with Brahmo Samaj", <i>The social and political philosophy of Swami Vivekananda</i>, Punthi Pustak</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Communion+with+Brahmo+Samaj&rft.btitle=The+social+and+political+philosophy+of+Swami+Vivekananda&rft.pub=Punthi+Pustak&rft.date=1968&rft.aulast=Arora&rft.aufirst=V.+K.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFBadrinath2006" class="citation book">Badrinath, Chaturvedi (২০০৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Qo1X96E0JPAC"><i>Swami Vivekananda, the Living Vedanta</i></a>। Penguin Books India। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-14-306209-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-14-306209-7">978-0-14-306209-7</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%2C+the+Living+Vedanta&rft.pub=Penguin+Books+India&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-14-306209-7&rft.aulast=Badrinath&rft.aufirst=Chaturvedi&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DQo1X96E0JPAC&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFBanhatti1995" class="citation">Banhatti, G.S. (১৯৯৫), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=jK5862eV7_EC&printsec=frontcover"><i>Life and Philosophy of Swami Vivekananda</i></a>, Atlantic Publishers & Distributors, পৃষ্ঠা 276, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7156-291-6" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7156-291-6">978-81-7156-291-6</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Life+and+Philosophy+of+Swami+Vivekananda&rft.pages=276&rft.pub=Atlantic+Publishers+%26+Distributors&rft.date=1995&rft.isbn=978-81-7156-291-6&rft.aulast=Banhatti&rft.aufirst=G.S.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DjK5862eV7_EC%26printsec%3Dfrontcover&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFBanhatti1963" class="citation">Banhatti, G.S. (১৯৬৩), <i>The Quintessence of Vivekananda</i>, Pune, India: Suvichar Prakashan Mandal, <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অ্যামাজন স্ট্যান্ডার্ড আইডেন্টিফিকেশন নাম্বার">এএসআইএন</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/dp/B0007JQX3M">B0007JQX3M</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Quintessence+of+Vivekananda&rft.place=Pune%2C+India&rft.pub=Suvichar+Prakashan+Mandal&rft.date=1963&rft.aulast=Banhatti&rft.aufirst=G.S.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFBeckerlegge2008" class="citation book">Beckerlegge, Gwilym (২০০৮)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Z4XXAAAAMAAJ"><i>Colonialism, Modernity, and Religious Identities: Religious Reform Movements in South Asia</i></a>। Oxford University Press। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-19-569214-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-19-569214-3">978-0-19-569214-3</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Colonialism%2C+Modernity%2C+and+Religious+Identities%3A+Religious+Reform+Movements+in+South+Asia&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-19-569214-3&rft.aulast=Beckerlegge&rft.aufirst=Gwilym&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DZ4XXAAAAMAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFBharathi1998b" class="citation">Bharathi, K.S. (১৯৯৮b), <i>Encyclopaedia of eminent thinkers: the political thought of Vivekananda</i>, New Delhi: Concept Publishing Company, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7022-709-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7022-709-0">978-81-7022-709-0</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopaedia+of+eminent+thinkers%3A+the+political+thought+of+Vivekananda&rft.place=New+Delhi&rft.pub=Concept+Publishing+Company&rft.date=1998&rft.isbn=978-81-7022-709-0&rft.aulast=Bharathi&rft.aufirst=K.S.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFBhide2008" class="citation">Bhide, Nivedita Raghunath (২০০৮), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=UGvPCzkjoc0C&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false"><i>Swami Vivekananda in America</i></a>, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-89248-22-2" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-89248-22-2">978-81-89248-22-2</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda+in+America&rft.date=2008&rft.isbn=978-81-89248-22-2&rft.aulast=Bhide&rft.aufirst=Nivedita+Raghunath&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DUGvPCzkjoc0C%26printsec%3Dfrontcover%26source%3Dgbs_ge_summary_r%26cad%3D0%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFBhuyan2003" class="citation">Bhuyan, P. R. (২০০৩), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ZLmFDRortS0C&pg=PR1&lpg=PR1"><i>Swami Vivekananda: Messiah of Resurgent India</i></a>, New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-269-0234-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-269-0234-7">978-81-269-0234-7</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%3A+Messiah+of+Resurgent+India&rft.place=New+Delhi&rft.pub=Atlantic+Publishers+%26+Distributors&rft.date=2003&rft.isbn=978-81-269-0234-7&rft.aulast=Bhuyan&rft.aufirst=P.+R.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DZLmFDRortS0C%26pg%3DPR1%26lpg%3DPR1&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFBurke1958" class="citation"><a href="/wiki/Marie_Louise_Burke" class="mw-redirect" title="Marie Louise Burke">Burke, Marie Louise</a> (১৯৫৮), <i>Swami Vivekananda in America: New Discoveries</i>, Kolkata: Advaita Ashrama, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-902479-99-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-902479-99-9">978-0-902479-99-9</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda+in+America%3A+New+Discoveries&rft.place=Kolkata&rft.pub=Advaita+Ashrama&rft.date=1958&rft.isbn=978-0-902479-99-9&rft.aulast=Burke&rft.aufirst=Marie+Louise&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFBurke1985" class="citation"><a href="/wiki/Marie_Louise_Burke" class="mw-redirect" title="Marie Louise Burke">Burke, Marie Louise</a> (১৯৮৫), <i>Swami Vivekananda in the West: New Discoveries (in six volumes)</i> (3 সংস্করণ), Kolkata: Advaita Ashrama, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-87481-219-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-87481-219-0">978-0-87481-219-0</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda+in+the+West%3A+New+Discoveries+%28in+six+volumes%29&rft.place=Kolkata&rft.edition=3&rft.pub=Advaita+Ashrama&rft.date=1985&rft.isbn=978-0-87481-219-0&rft.aulast=Burke&rft.aufirst=Marie+Louise&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFChakrabarti1998" class="citation">Chakrabarti, Mohit (১৯৯৮), <i>Swami Vivekananda, poetic visionary</i>, New Delhi: M.D. Publications, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/81-7533-075-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/81-7533-075-9">81-7533-075-9</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%2C+poetic+visionary&rft.place=New+Delhi&rft.pub=M.D.+Publications&rft.date=1998&rft.isbn=81-7533-075-9&rft.aulast=Chakrabarti&rft.aufirst=Mohit&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFChattopadhyaya1999" class="citation">Chattopadhyaya, Rajagopal (১৯৯৯), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=EtcoeaQIQdAC&pg=PA285"><i>Swami Vivekananda in India: A Corrective Biography</i></a>, Motilal Banarsidass Publ., <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-208-1586-5" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-208-1586-5">978-81-208-1586-5</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda+in+India%3A+A+Corrective+Biography&rft.pub=Motilal+Banarsidass+Publ.&rft.date=1999&rft.isbn=978-81-208-1586-5&rft.aulast=Chattopadhyaya&rft.aufirst=Rajagopal&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DEtcoeaQIQdAC%26pg%3DPA285&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFChetananda1997" class="citation">Chetananda, Swami (১৯৯৭), <i>God lived with them: life stories of sixteen monastic disciples of Sri Ramakrishna</i>, St. Louis, Missouri: Vedanta Society of St. Louis, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0-916356-80-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0-916356-80-9">0-916356-80-9</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=God+lived+with+them%3A+life+stories+of+sixteen+monastic+disciples+of+Sri+Ramakrishna&rft.place=St.+Louis%2C+Missouri&rft.pub=Vedanta+Society+of+St.+Louis&rft.date=1997&rft.isbn=0-916356-80-9&rft.aulast=Chetananda&rft.aufirst=Swami&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFClarke2006" class="citation">Clarke, Peter Bernard (২০০৬), <i>New Religions in Global Perspective</i>, Routledge</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=New+Religions+in+Global+Perspective&rft.pub=Routledge&rft.date=2006&rft.aulast=Clarke&rft.aufirst=Peter+Bernard&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFCooper1984" class="citation book">Cooper, Carebanu (১৯৮৪)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=6nvXAAAAMAAJ"><i>Swami Vivekananda: Literary Biography</i></a>। Bharatiya Vidya Bhavan।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%3A+Literary+Biography&rft.pub=Bharatiya+Vidya+Bhavan&rft.date=1984&rft.aulast=Cooper&rft.aufirst=Carebanu&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D6nvXAAAAMAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFDas1991" class="citation">Das, Sisir Kumar (১৯৯১), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=sHklK65TKQ0C&pg=PA530"><i>A History of Indian Literature: 1800–1910, Western impact : Indian response</i></a>, Sahitya Akademi, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7201-006-5" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7201-006-5">978-81-7201-006-5</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Indian+Literature%3A+1800%E2%80%931910%2C+Western+impact+%3A+Indian+response&rft.pub=Sahitya+Akademi&rft.date=1991&rft.isbn=978-81-7201-006-5&rft.aulast=Das&rft.aufirst=Sisir+Kumar&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DsHklK65TKQ0C%26pg%3DPA530&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFVon_Dense1999" class="citation">Von Dense, Christian D. (১৯৯৯), <i>Philosophers and Religious Leaders</i>, Greenwood Publishing Group</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Philosophers+and+Religious+Leaders&rft.pub=Greenwood+Publishing+Group&rft.date=1999&rft.aulast=Von+Dense&rft.aufirst=Christian+D.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFDhar1976" class="citation">Dhar, Shailendra Nath (১৯৭৬), <i>A Comprehensive Biography of Swami Vivekananda</i> (2 সংস্করণ), Madras, India: Vivekananda Prakashan Kendra, <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A8_%E0%A6%95%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অনলাইন কম্পিউটার লাইব্রেরি সেন্টার">ওসিএলসি</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/708330405">708330405</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Comprehensive+Biography+of+Swami+Vivekananda&rft.place=Madras%2C+India&rft.edition=2&rft.pub=Vivekananda+Prakashan+Kendra&rft.date=1976&rft_id=info%3Aoclcnum%2F708330405&rft.aulast=Dhar&rft.aufirst=Shailendra+Nath&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFDutta2003" class="citation">Dutta, Krishna (২০০৩), <i>Calcutta: a cultural and literary history</i>, Oxford: Signal Books, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-56656-721-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-56656-721-3">978-1-56656-721-3</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Calcutta%3A+a+cultural+and+literary+history&rft.place=Oxford&rft.pub=Signal+Books&rft.date=2003&rft.isbn=978-1-56656-721-3&rft.aulast=Dutta&rft.aufirst=Krishna&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFDutt2005" class="citation">Dutt, Harshavardhan (২০০৫), <i>Immortal Speeches</i>, New Delhi: Unicorn Books, পৃষ্ঠা 121, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7806-093-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7806-093-4">978-81-7806-093-4</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Immortal+Speeches&rft.place=New+Delhi&rft.pages=121&rft.pub=Unicorn+Books&rft.date=2005&rft.isbn=978-81-7806-093-4&rft.aulast=Dutt&rft.aufirst=Harshavardhan&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFFarquhar1915" class="citation">Farquhar, J. N. (১৯১৫), <i>Modern Religious Movements in India</i>, London: Macmillan</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Modern+Religious+Movements+in+India&rft.place=London&rft.pub=Macmillan&rft.date=1915&rft.aulast=Farquhar&rft.aufirst=J.+N.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFGanguly2001" class="citation">Ganguly, Adwaita P. (২০০১), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=nbdgnHO6NgQC&pg=PA27"><i>Life and Times of Netaji Subhas: From Cuttack to Cambridge, 1897–1921</i></a>, VRC Publications, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-87530-02-2" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-87530-02-2">978-81-87530-02-2</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Life+and+Times+of+Netaji+Subhas%3A+From+Cuttack+to+Cambridge%2C+1897%E2%80%931921&rft.pub=VRC+Publications&rft.date=2001&rft.isbn=978-81-87530-02-2&rft.aulast=Ganguly&rft.aufirst=Adwaita+P.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DnbdgnHO6NgQC%26pg%3DPA27&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFGeorg2002" class="citation"><a href="/w/index.php?title=Georg_Feuerstein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georg Feuerstein (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Georg, Feuerstein</a> (২০০২), <i>The Yoga Tradition</i>, Delhi: Motilal Banarsidass</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Yoga+Tradition&rft.place=Delhi&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=2002&rft.aulast=Georg&rft.aufirst=Feuerstein&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFGhosh2003" class="citation book">Ghosh, Gautam (২০০৩)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ThLiJ4cplZwC&pg=PT31"><i>The Prophet of Modern India: A Biography of Swami Vivekananda</i></a>। Rupa & Company। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-291-0149-5" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-291-0149-5">978-81-291-0149-5</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Prophet+of+Modern+India%3A+A+Biography+of+Swami+Vivekananda&rft.pub=Rupa+%26+Company&rft.date=2003&rft.isbn=978-81-291-0149-5&rft.aulast=Ghosh&rft.aufirst=Gautam&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DThLiJ4cplZwC%26pg%3DPT31&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFGokhale1964" class="citation">Gokhale, B. G. (জানুয়ারি ১৯৬৪), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/1460427">"Swami Vivekananda and Indian Nationalism"</a>, <i>Journal of Bible and Religion</i>, Oxford University Press, <b>32</b> (1): 35–42.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Bible+and+Religion&rft.atitle=Swami+Vivekananda+and+Indian+Nationalism&rft.volume=32&rft.issue=1&rft.pages=35-42&rft.date=1964-01&rft.aulast=Gokhale&rft.aufirst=B.+G.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1460427&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFGosling2007" class="citation book">Gosling, David L. (২০০৭)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=a6-8-tkr5MIC&pg=PA18"><i>Science and the Indian Tradition: When Einstein Met Tagore</i></a>। Routledge। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-134-14333-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-134-14333-7">978-1-134-14333-7</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Science+and+the+Indian+Tradition%3A+When+Einstein+Met+Tagore&rft.pub=Routledge&rft.date=2007&rft.isbn=978-1-134-14333-7&rft.aulast=Gosling&rft.aufirst=David+L.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Da6-8-tkr5MIC%26pg%3DPA18&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFGupta2003" class="citation">Gupta, N.L. (২০০৩), <i>Swami Vivekananda</i>, Delhi: Anmol Publications, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-261-1538-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-261-1538-9">978-81-261-1538-9</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.place=Delhi&rft.pub=Anmol+Publications&rft.date=2003&rft.isbn=978-81-261-1538-9&rft.aulast=Gupta&rft.aufirst=N.L.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFGupta1986" class="citation">Gupta, Raj Kumar (১৯৮৬), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=S720d-apN-kC&pg=PA118"><i>The Great Encounter: A Study of Indo-American Literary and Cultural Relations</i></a>, Delhi: Abhinav Publications, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7017-211-6" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7017-211-6">978-81-7017-211-6</a><span class="reference-accessdate">, সংগ্রহের তারিখ ১৯ ডিসেম্বর ২০১২</span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Great+Encounter%3A+A+Study+of+Indo-American+Literary+and+Cultural+Relations&rft.place=Delhi&rft.pub=Abhinav+Publications&rft.date=1986&rft.isbn=978-81-7017-211-6&rft.aulast=Gupta&rft.aufirst=Raj+Kumar&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DS720d-apN-kC%26pg%3DPA118&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFHoughton1893" class="citation">Houghton, Walter Raleigh, সম্পাদক (১৮৯৩), <i>The parliament of religions and religious congresses at the World's Columbian exposition</i> (3 সংস্করণ), Frank Tennyson Neely, <a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%A8_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF" title="ওপেন লাইব্রেরি">ওএল</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//openlibrary.org/books/OL14030155M">14030155M</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+parliament+of+religions+and+religious+congresses+at+the+World%27s+Columbian+exposition&rft.edition=3&rft.pub=Frank+Tennyson+Neely&rft.date=1893&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFIsherwood1976" class="citation">Isherwood, Christopher (১৯৭৬), <i>Meditation and Its Methods According to Swami Vivekananda</i>, Hollywood, California: Vedanta Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-87481-030-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-87481-030-1">978-0-87481-030-1</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Meditation+and+Its+Methods+According+to+Swami+Vivekananda&rft.place=Hollywood%2C+California&rft.pub=Vedanta+Press&rft.date=1976&rft.isbn=978-0-87481-030-1&rft.aulast=Isherwood&rft.aufirst=Christopher&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFIsherwoodAdjemian1987" class="citation">Isherwood, Christopher; Adjemian, Robert (১৯৮৭), "On Swami Vivekananda", <i>The Wishing Tree</i>, Hollywood, California: Vedanta Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-06-250402-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-06-250402-9">978-0-06-250402-9</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=On+Swami+Vivekananda&rft.btitle=The+Wishing+Tree&rft.place=Hollywood%2C+California&rft.pub=Vedanta+Press&rft.date=1987&rft.isbn=978-0-06-250402-9&rft.aulast=Isherwood&rft.aufirst=Christopher&rft.au=Adjemian%2C+Robert&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFJackson1994" class="citation">Jackson, Carl T (১৯৯৪), "The Founders", <i>Vedanta for the West: the Ramakrishna movement in the United States</i>, Indianapolis, Indiana: Indiana University Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-253-33098-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-253-33098-7">978-0-253-33098-7</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Founders&rft.btitle=Vedanta+for+the+West%3A+the+Ramakrishna+movement+in+the+United+States&rft.place=Indianapolis%2C+Indiana&rft.pub=Indiana+University+Press&rft.date=1994&rft.isbn=978-0-253-33098-7&rft.aulast=Jackson&rft.aufirst=Carl+T&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFKashyap2012" class="citation">Kashyap, Shivendra (২০১২), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=hkzL6loGmEIC&pg=PA12"><i>Saving Humanity: Swami Vivekanand Perspective</i></a>, Vivekanand Swadhyay Mandal, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-923019-0-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-923019-0-7">978-81-923019-0-7</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Saving+Humanity%3A+Swami+Vivekanand+Perspective&rft.pub=Vivekanand+Swadhyay+Mandal&rft.date=2012&rft.isbn=978-81-923019-0-7&rft.aulast=Kashyap&rft.aufirst=Shivendra&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DhkzL6loGmEIC%26pg%3DPA12&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFKapur2010" class="citation">Kapur, Devesh (২০১০), <i>Diaspora, development, and democracy: the domestic impact of international migration from India</i>, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-691-12538-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-691-12538-1">978-0-691-12538-1</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Diaspora%2C+development%2C+and+democracy%3A+the+domestic+impact+of+international+migration+from+India&rft.place=Princeton%2C+New+Jersey&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-691-12538-1&rft.aulast=Kapur&rft.aufirst=Devesh&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFKattackal1982" class="citation">Kattackal, Jacob (১৯৮২), <i>Religion and ethics in Advaita</i>, Kottayam, Kerala: St. Thomas Apostolic Seminary, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-3-451-27922-5" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-3-451-27922-5">978-3-451-27922-5</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Religion+and+ethics+in+Advaita&rft.place=Kottayam%2C+Kerala&rft.pub=St.+Thomas+Apostolic+Seminary&rft.date=1982&rft.isbn=978-3-451-27922-5&rft.aulast=Kattackal&rft.aufirst=Jacob&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFKearney2013" class="citation book">Kearney, Richard (১৩ আগস্ট ২০১৩)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=8J4ntz59PgwC&pg=PT169"><i>Anatheism: Returning to God After God</i></a>। Columbia University Press। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-231-51986-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-231-51986-1">978-0-231-51986-1</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Anatheism%3A+Returning+to+God+After+God&rft.pub=Columbia+University+Press&rft.date=2013-08-13&rft.isbn=978-0-231-51986-1&rft.aulast=Kearney&rft.aufirst=Richard&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D8J4ntz59PgwC%26pg%3DPT169&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFKraemer1960" class="citation">Kraemer, Hendrik (১৯৬০), "Cultural response of Hindu India", <i>World cultures and world religions</i>, London: Westminster Press, <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অ্যামাজন স্ট্যান্ডার্ড আইডেন্টিফিকেশন নাম্বার">এএসআইএন</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/dp/B0007DLYAK">B0007DLYAK</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Cultural+response+of+Hindu+India&rft.btitle=World+cultures+and+world+religions&rft.place=London&rft.pub=Westminster+Press&rft.date=1960&rft.aulast=Kraemer&rft.aufirst=Hendrik&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFMajumdar1963" class="citation">Majumdar, Ramesh Chandra (১৯৬৩), <i>Swami Vivekananda Centenary Memorial Volume</i>, Kolkata: Swami Vivekananda Centenary, পৃষ্ঠা 577, <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অ্যামাজন স্ট্যান্ডার্ড আইডেন্টিফিকেশন নাম্বার">এএসআইএন</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/dp/B0007J2FTS">B0007J2FTS</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda+Centenary+Memorial+Volume&rft.place=Kolkata&rft.pages=577&rft.pub=Swami+Vivekananda+Centenary&rft.date=1963&rft.aulast=Majumdar&rft.aufirst=Ramesh+Chandra&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFMalagiNaik2003" class="citation">Malagi, R.A.; Naik, M.K. (২০০৩), "Stirred Spirit: The Prose of Swami Vivekananda", <i>Perspectives on Indian Prose in English</i>, New Delhi: Abhinav Publications, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7017-150-8" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7017-150-8">978-81-7017-150-8</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Stirred+Spirit%3A+The+Prose+of+Swami+Vivekananda&rft.btitle=Perspectives+on+Indian+Prose+in+English&rft.place=New+Delhi&rft.pub=Abhinav+Publications&rft.date=2003&rft.isbn=978-81-7017-150-8&rft.aulast=Malagi&rft.aufirst=R.A.&rft.au=Naik%2C+M.K.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFMcRae1991" class="citation">McRae, John R. (১৯৯১), "Oriental Verities on the American Frontier: The 1893 World's Parliament of Religions and the Thought of Masao Abe", <i>Buddhist-Christian Studies</i>, University of Hawai'i Press, <b>11</b>: 7–36, <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%B0" title="জেস্টোর">জেস্টোর</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1390252">1390252</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%85%E0%A6%AC%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ডিজিটাল অবজেক্ট আইডেন্টিফায়ার">ডিওআই</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F1390252">10.2307/1390252</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Buddhist-Christian+Studies&rft.atitle=Oriental+Verities+on+the+American+Frontier%3A+The+1893+World%27s+Parliament+of+Religions+and+the+Thought+of+Masao+Abe&rft.volume=11&rft.pages=7-36&rft.date=1991&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1390252&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1390252&rft.aulast=McRae&rft.aufirst=John+R.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFMichelis2005" class="citation book">Michelis, Elizabeth De (৮ ডিসেম্বর ২০০৫)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=sHBBDq_Ul3sC&pg=PA124"><i>A History of Modern Yoga: Patanjali and Western Esotericism</i></a>। Continuum। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-8264-8772-8" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-8264-8772-8">978-0-8264-8772-8</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Modern+Yoga%3A+Patanjali+and+Western+Esotericism&rft.pub=Continuum&rft.date=2005-12-08&rft.isbn=978-0-8264-8772-8&rft.aulast=Michelis&rft.aufirst=Elizabeth+De&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DsHBBDq_Ul3sC%26pg%3DPA124&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFMiller1995" class="citation">Miller, Timothy (১৯৯৫), "The Vedanta Movement and Self-Realization fellowship", <i>America's Alternative Religions</i>, Albany, New York: SUNY Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-7914-2398-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-7914-2398-1">978-0-7914-2398-1</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Vedanta+Movement+and+Self-Realization+fellowship&rft.btitle=America%27s+Alternative+Religions&rft.place=Albany%2C+New+York&rft.pub=SUNY+Press&rft.date=1995&rft.isbn=978-0-7914-2398-1&rft.aulast=Miller&rft.aufirst=Timothy&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFMinor1986" class="citation">Minor, Robert Neil (১৯৮৬), "Swami Vivekananda's use of the <i>Bhagavad Gita</i>", <i>Modern Indian Interpreters of the Bhagavad Gita</i>, Albany, New York: SUNY Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-88706-297-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-88706-297-1">978-0-88706-297-1</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Swami+Vivekananda%27s+use+of+the+Bhagavad+Gita&rft.btitle=Modern+Indian+Interpreters+of+the+Bhagavad+Gita&rft.place=Albany%2C+New+York&rft.pub=SUNY+Press&rft.date=1986&rft.isbn=978-0-88706-297-1&rft.aulast=Minor&rft.aufirst=Robert+Neil&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFMukherji2011" class="citation">Mukherji, Mani Shankar (২০১১), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=TfP5kBxkZaAC&printsec=frontcover&hl=de&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false"><i>The Monk As Man: The Unknown Life of Swami Vivekananda</i></a>, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-14-310119-2" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-14-310119-2">978-0-14-310119-2</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Monk+As+Man%3A+The+Unknown+Life+of+Swami+Vivekananda&rft.date=2011&rft.isbn=978-0-14-310119-2&rft.aulast=Mukherji&rft.aufirst=Mani+Shankar&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DTfP5kBxkZaAC%26printsec%3Dfrontcover%26hl%3Dde%26source%3Dgbs_ge_summary_r%26cad%3D0%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFNikhilananda1964" class="citation">Nikhilananda, Swami (এপ্রিল ১৯৬৪), "Swami Vivekananda Centenary", <i>Philosophy East and West</i>, University of Hawai'i Press, <b>14</b> (1): 73–75, <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%B0" title="জেস্টোর">জেস্টোর</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1396757">1396757</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%85%E0%A6%AC%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ডিজিটাল অবজেক্ট আইডেন্টিফায়ার">ডিওআই</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F1396757">10.2307/1396757</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Philosophy+East+and+West&rft.atitle=Swami+Vivekananda+Centenary&rft.volume=14&rft.issue=1&rft.pages=73-75&rft.date=1964-04&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1396757&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1396757&rft.aulast=Nikhilananda&rft.aufirst=Swami&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFNikhilananda1953" class="citation">Nikhilananda, Swami (১৯৫৩), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vivekananda.net/PDFBooks/BiographybyNikhilananda.pdf"><i>Vivekananda: A Biography</i></a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>, New York: Ramakrishna-Vivekananda Center, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0-911206-25-6" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0-911206-25-6">0-911206-25-6</a><span class="reference-accessdate">, সংগ্রহের তারিখ ১৯ মার্চ ২০১২</span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Vivekananda%3A+A+Biography&rft.place=New+York&rft.pub=Ramakrishna-Vivekananda+Center&rft.date=1953&rft.isbn=0-911206-25-6&rft.aulast=Nikhilananda&rft.aufirst=Swami&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.vivekananda.net%2FPDFBooks%2FBiographybyNikhilananda.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFPangbornSmith1976" class="citation">Pangborn, Cyrus R.; Smith, Bardwell L. (১৯৭৬), "The Ramakrishna Math and Mission", <i>Hinduism: New Essays in the History of Religions</i>, Brill Archive</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Ramakrishna+Math+and+Mission&rft.btitle=Hinduism%3A+New+Essays+in+the+History+of+Religions&rft.pub=Brill+Archive&rft.date=1976&rft.aulast=Pangborn&rft.aufirst=Cyrus+R.&rft.au=Smith%2C+Bardwell+L.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFParanjape2005" class="citation">Paranjape, Makarand (২০০৫), <i>Penguin Swami Vivekananda Reader</i>, Penguin India, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0-14-303254-2" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0-14-303254-2">0-14-303254-2</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Penguin+Swami+Vivekananda+Reader&rft.pub=Penguin+India&rft.date=2005&rft.isbn=0-14-303254-2&rft.aulast=Paranjape&rft.aufirst=Makarand&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFParel2000" class="citation">Parel, Anthony (২০০০), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=sErf-DzVI9EC&pg=PA77&dq=gandhi+on+vivekananda&hl=en&sa=X&ei=3iTQUPLiN8Lk4QSxloGoBw&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=gandhi%20on%20vivekananda&f=false"><i>Gandhi, Freedom, and Self-Rule</i></a>, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-7391-0137-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-7391-0137-7">978-0-7391-0137-7</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gandhi%2C+Freedom%2C+and+Self-Rule&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-7391-0137-7&rft.aulast=Parel&rft.aufirst=Anthony&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DsErf-DzVI9EC%26pg%3DPA77%26dq%3Dgandhi%2Bon%2Bvivekananda%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3D3iTQUPLiN8Lk4QSxloGoBw%26ved%3D0CDIQ6AEwAA%23v%3Donepage%26q%3Dgandhi%2520on%2520vivekananda%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFPaul2003" class="citation book">Paul, Dr S. (২০০৩)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=KekbVbtSnJcC"><i>Great Men Of India : Swami Vivekananda</i></a>। Sterling Publishers Pvt. Ltd। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-207-9138-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-207-9138-1">978-81-207-9138-1</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Great+Men+Of+India+%3A+Swami+Vivekananda&rft.pub=Sterling+Publishers+Pvt.+Ltd&rft.date=2003&rft.isbn=978-81-207-9138-1&rft.aulast=Paul&rft.aufirst=Dr+S.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DKekbVbtSnJcC&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFPrabhananda2003" class="citation">Prabhananda, Swami (জুন ২০০৩), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081010111951/http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/archive/publications/ThinkersPdf/vivekane.pdf">"Profiles of famous educators: Swami Vivekananda"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>, <i>Prospects</i>, Netherlands: <a href="/w/index.php?title=Springer_Science%2BBusiness_Media&action=edit&redlink=1" class="new" title="Springer Science+Business Media (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Springer</a>, XXXIII (2): 231–245, ১০ অক্টোবর ২০০৮ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/archive/publications/ThinkersPdf/vivekane.pdf">মূল</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">, সংগ্রহের তারিখ ৪ আগস্ট ২০০৯</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Prospects&rft.atitle=Profiles+of+famous+educators%3A+Swami+Vivekananda&rft.volume=XXXIII&rft.issue=2&rft.pages=231-245&rft.date=2003-06&rft.aulast=Prabhananda&rft.aufirst=Swami&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ibe.unesco.org%2Ffileadmin%2Fuser_upload%2Farchive%2Fpublications%2FThinkersPdf%2Fvivekane.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFRambachan1994" class="citation">Rambachan, Anantanand (১৯৯৪), <i>The limits of scripture: Vivekananda's reinterpretation of the Vedas</i>, Honolulu, Hawaii: University of Hawaii Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-8248-1542-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-8248-1542-4">978-0-8248-1542-4</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+limits+of+scripture%3A+Vivekananda%27s+reinterpretation+of+the+Vedas&rft.place=Honolulu%2C+Hawaii&rft.pub=University+of+Hawaii+Press&rft.date=1994&rft.isbn=978-0-8248-1542-4&rft.aulast=Rambachan&rft.aufirst=Anantanand&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFRichards1996" class="citation">Richards, Glyn (১৯৯৬), "Vivekananda", <i>A Source-Book of Modern Hinduism</i>, Routledge, পৃষ্ঠা 77–78, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-7007-0317-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-7007-0317-3">978-0-7007-0317-3</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Vivekananda&rft.btitle=A+Source-Book+of+Modern+Hinduism&rft.pages=77-78&rft.pub=Routledge&rft.date=1996&rft.isbn=978-0-7007-0317-3&rft.aulast=Richards&rft.aufirst=Glyn&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFRinehart2004" class="citation book">Rinehart, Robin (১ জানুয়ারি ২০০৪)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA392"><i>Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice</i></a>। ABC-CLIO। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-57607-905-8" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-57607-905-8">978-1-57607-905-8</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Contemporary+Hinduism%3A+Ritual%2C+Culture%2C+and+Practice&rft.pub=ABC-CLIO&rft.date=2004-01-01&rft.isbn=978-1-57607-905-8&rft.aulast=Rinehart&rft.aufirst=Robin&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DhMPYnfS_R90C%26pg%3DPA392&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFRolland1929a" class="citation">Rolland, Romain (১৯২৯a), "Naren the Beloved Disciple", <i>The Life of Ramakrishna</i>, Hollywood, California: Vedanta Press, পৃষ্ঠা 169–193, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-85301-44-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-85301-44-0">978-81-85301-44-0</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Naren+the+Beloved+Disciple&rft.btitle=The+Life+of+Ramakrishna&rft.place=Hollywood%2C+California&rft.pages=169-193&rft.pub=Vedanta+Press&rft.date=1929&rft.isbn=978-81-85301-44-0&rft.aulast=Rolland&rft.aufirst=Romain&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFRolland1929b" class="citation">Rolland, Romain (১৯২৯b), "The River Re-Enters the Sea", <i>The Life of Ramakrishna</i>, Hollywood, California: Vedanta Press, পৃষ্ঠা 201–214, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-85301-44-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-85301-44-0">978-81-85301-44-0</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+River+Re-Enters+the+Sea&rft.btitle=The+Life+of+Ramakrishna&rft.place=Hollywood%2C+California&rft.pages=201-214&rft.pub=Vedanta+Press&rft.date=1929&rft.isbn=978-81-85301-44-0&rft.aulast=Rolland&rft.aufirst=Romain&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFRolland2008" class="citation">Rolland, Romain (২০০৮), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090804194507/http://www.new.dli.ernet.in/scripts/FullindexDefault.htm?path1=%2Fdata_copy%2Fupload%2F0078%2F360&first=1&last=438&barcode=6010010078355"><i>The Life of Vivekananda and the Universal Gospel</i></a> (24 সংস্করণ), Advaita Ashrama, পৃষ্ঠা 328, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-85301-01-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-85301-01-3">978-81-85301-01-3</a>, ২০০৯-০৮-০৪ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.new.dli.ernet.in/scripts/FullindexDefault.htm?path1=/data_copy/upload/0078/360&first=1&last=438&barcode=6010010078355">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">, সংগ্রহের তারিখ ২০১৯-০২-১৬</span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Life+of+Vivekananda+and+the+Universal+Gospel&rft.pages=328&rft.edition=24&rft.pub=Advaita+Ashrama&rft.date=2008&rft.isbn=978-81-85301-01-3&rft.aulast=Rolland&rft.aufirst=Romain&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.new.dli.ernet.in%2Fscripts%2FFullindexDefault.htm%3Fpath1%3D%2Fdata_copy%2Fupload%2F0078%2F360%26first%3D1%26last%3D438%26barcode%3D6010010078355&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFSeifer2001" class="citation">Seifer, Marc (২০০১), <i>Wizard: The Life and Times of Nikola Tesla : Biography of a Genius</i>, Citadel, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-8065-1960-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-8065-1960-9">978-0-8065-1960-9</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wizard%3A+The+Life+and+Times+of+Nikola+Tesla+%3A+Biography+of+a+Genius&rft.pub=Citadel&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-8065-1960-9&rft.aulast=Seifer&rft.aufirst=Marc&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFSen2003" class="citation"><a href="/w/index.php?title=Amiya_Prosad_Sen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amiya Prosad Sen (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Sen, Amiya</a> (২০০৩), Gupta, Narayani, সম্পাদক, <i>Swami Vivekananda</i>, New Delhi: Oxford University Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0-19-564565-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0-19-564565-0">0-19-564565-0</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda&rft.place=New+Delhi&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2003&rft.isbn=0-19-564565-0&rft.aulast=Sen&rft.aufirst=Amiya&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFSen2006" class="citation"><a href="/w/index.php?title=Amiya_Prosad_Sen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amiya Prosad Sen (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Sen, Amiya</a> (২০০৬), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=usBhrZcnJ78C"><i>Indispensable Vivekananda: anthology for our times</i></a>, Orient Blackswan, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7824-130-2" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7824-130-2">978-81-7824-130-2</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Indispensable+Vivekananda%3A+anthology+for+our+times&rft.pub=Orient+Blackswan&rft.date=2006&rft.isbn=978-81-7824-130-2&rft.aulast=Sen&rft.aufirst=Amiya&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DusBhrZcnJ78C&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFSharma1988" class="citation">Sharma, Arvind (১৯৮৮), "Swami Vivekananda's Experiences", <i>Neo-Hindu Views of Christianity</i>, Leiden, The Netherlands: Brill, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-90-04-08791-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-90-04-08791-0">978-90-04-08791-0</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Swami+Vivekananda%27s+Experiences&rft.btitle=Neo-Hindu+Views+of+Christianity&rft.place=Leiden%2C+The+Netherlands&rft.pub=Brill&rft.date=1988&rft.isbn=978-90-04-08791-0&rft.aulast=Sharma&rft.aufirst=Arvind&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFSharma1963" class="citation">Sharma, Benishankar (১৯৬৩), <i>Swami Vivekananda: A Forgotten Chapter of His Life</i>, Kolkata: Oxford Book & Stationary Co., <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অ্যামাজন স্ট্যান্ডার্ড আইডেন্টিফিকেশন নাম্বার">এএসআইএন</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/dp/B0007JR46C">B0007JR46C</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%3A+A+Forgotten+Chapter+of+His+Life&rft.place=Kolkata&rft.pub=Oxford+Book+%26+Stationary+Co.&rft.date=1963&rft.aulast=Sharma&rft.aufirst=Benishankar&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFShattuck1999" class="citation">Shattuck, Cybelle T. (১৯৯৯), "The modern period ii: forces of change", <i>Hinduism</i>, London: Routledge, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-415-21163-5" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-415-21163-5">978-0-415-21163-5</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+modern+period+ii%3A+forces+of+change&rft.btitle=Hinduism&rft.place=London&rft.pub=Routledge&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-415-21163-5&rft.aulast=Shattuck&rft.aufirst=Cybelle+T.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFSheean2005" class="citation">Sheean, Vincent (২০০৫), "Forerunners of Gandhi", <i>Lead, Kindly Light: Gandhi and the Way to Peace</i>, Kessinger Publishing, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-4179-9383-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-4179-9383-3">978-1-4179-9383-3</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Forerunners+of+Gandhi&rft.btitle=Lead%2C+Kindly+Light%3A+Gandhi+and+the+Way+to+Peace&rft.pub=Kessinger+Publishing&rft.date=2005&rft.isbn=978-1-4179-9383-3&rft.aulast=Sheean&rft.aufirst=Vincent&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFShetty2009" class="citation">Shetty, B. Vithal (২০০৯), <i>World as seen under the lens of a scientist</i>, Bloomington, Indiana: Xlibris Corporation, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-4415-0471-5" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-4415-0471-5">978-1-4415-0471-5</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+as+seen+under+the+lens+of+a+scientist&rft.place=Bloomington%2C+Indiana&rft.pub=Xlibris+Corporation&rft.date=2009&rft.isbn=978-1-4415-0471-5&rft.aulast=Shetty&rft.aufirst=B.+Vithal&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFSil1997" class="citation">Sil, Narasingha Prosad (১৯৯৭), <i>Swami Vivekananda: A Reassessment</i>, Selinsgrove, Pennsylvania: Susquehanna University Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0-945636-97-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0-945636-97-0">0-945636-97-0</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%3A+A+Reassessment&rft.place=Selinsgrove%2C+Pennsylvania&rft.pub=Susquehanna+University+Press&rft.date=1997&rft.isbn=0-945636-97-0&rft.aulast=Sil&rft.aufirst=Narasingha+Prosad&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFThomas1974" class="citation">Thomas, Abraham Vazhayil (১৯৭৪), <i>Christians in Secular India</i>, Madison, New Jersey: Fairleigh Dickinson University Press, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-8386-1021-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-8386-1021-3">978-0-8386-1021-3</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christians+in+Secular+India&rft.place=Madison%2C+New+Jersey&rft.pub=Fairleigh+Dickinson+University+Press&rft.date=1974&rft.isbn=978-0-8386-1021-3&rft.aulast=Thomas&rft.aufirst=Abraham+Vazhayil&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFThomas2003" class="citation book">Thomas, Wendell (১ আগস্ট ২০০৩)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=UK1zdGslGCQC"><i>Hinduism Invades America 1930</i></a>। Kessinger Publishing। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-7661-8013-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-7661-8013-0">978-0-7661-8013-0</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Hinduism+Invades+America+1930&rft.pub=Kessinger+Publishing&rft.date=2003-08-01&rft.isbn=978-0-7661-8013-0&rft.aulast=Thomas&rft.aufirst=Wendell&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DUK1zdGslGCQC&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFVirajananda2006" class="citation">Virajananda, Swami, সম্পাদক (২০০৬) [1910], <i>The Life of the swami Vivekananda by his eastern and western disciples... in two volumes</i> (Sixth সংস্করণ), Kolkata: Advaita Ashrama, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/81-7505-044-6" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/81-7505-044-6">81-7505-044-6</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Life+of+the+swami+Vivekananda+by+his+eastern+and+western+disciples...+in+two+volumes&rft.place=Kolkata&rft.edition=Sixth&rft.pub=Advaita+Ashrama&rft.date=2006&rft.isbn=81-7505-044-6&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFVirajananda1918" class="citation">Virajananda, Swami (১৯১৮), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=8CAMAQAAMAAJ"><i>The Life of the Swami Vivekananda</i></a>, <b>4</b>, Prabuddha Bharata Office, Advaita Ashrama<span class="reference-accessdate">, সংগ্রহের তারিখ ২১ ডিসেম্বর ২০১২</span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Life+of+the+Swami+Vivekananda&rft.pub=Prabuddha+Bharata+Office%2C+Advaita+Ashrama&rft.date=1918&rft.aulast=Virajananda&rft.aufirst=Swami&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D8CAMAQAAMAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFVivekananda2001" class="citation">Vivekananda, Swami (২০০১) [1907], <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ramakrishnavivekananda.info/vivekananda/complete_works.htm"><i>Complete Works of Swami Vivekananda</i></a>, 9 Volumes, Advaita Ashrama, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-85301-75-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-85301-75-4">978-81-85301-75-4</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Complete+Works+of+Swami+Vivekananda&rft.pub=Advaita+Ashrama&rft.date=2001&rft.isbn=978-81-85301-75-4&rft.aulast=Vivekananda&rft.aufirst=Swami&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ramakrishnavivekananda.info%2Fvivekananda%2Fcomplete_works.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFVivekananda1996" class="citation">Vivekananda, Swami (১৯৯৬), Swami Lokeswarananda, সম্পাদক, <i>My India : the India eternal</i> (1st সংস্করণ), Calcutta: Ramakrishna Mission Institute of Culture, পৃষ্ঠা 1–2, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/81-85843-51-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/81-85843-51-1">81-85843-51-1</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=My+India+%3A+the+India+eternal&rft.place=Calcutta&rft.pages=1-2&rft.edition=1st&rft.pub=Ramakrishna+Mission+Institute+of+Culture&rft.date=1996&rft.isbn=81-85843-51-1&rft.aulast=Vivekananda&rft.aufirst=Swami&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFVrajaprana1996" class="citation book">Vrajaprana, Pravrajika (১৯৯৬)। <i>A portrait of Sister Christine</i>। Calcutta: Ramakrishna Mission Institute of Culture। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-8185843803" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-8185843803">978-8185843803</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+portrait+of+Sister+Christine&rft.place=Calcutta&rft.pub=Ramakrishna+Mission+Institute+of+Culture&rft.date=1996&rft.isbn=978-8185843803&rft.aulast=Vrajaprana&rft.aufirst=Pravrajika&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFMajumdar2000" class="citation">Majumdar, R. C. (২০০০), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=5xQAuDgCnHQC"><i>Swami Vivekananda: A Historical Review</i></a>, Advaita Ashrama, <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-7505-202-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-7505-202-4">978-81-7505-202-4</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Swami+Vivekananda%3A+A+Historical+Review&rft.pub=Advaita+Ashrama&rft.date=2000&rft.isbn=978-81-7505-202-4&rft.aulast=Majumdar&rft.aufirst=R.+C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D5xQAuDgCnHQC&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFParanjape2012" class="citation book">Paranjape, Makarand R. (২০১২)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=-UjZlNCh-qwC"><i>Making India: Colonialism, National Culture, and the Afterlife of Indian English Authority</i></a>। Springer। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-94-007-4661-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-94-007-4661-9">978-94-007-4661-9</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Making+India%3A+Colonialism%2C+National+Culture%2C+and+the+Afterlife+of+Indian+English+Authority&rft.pub=Springer&rft.date=2012&rft.isbn=978-94-007-4661-9&rft.aulast=Paranjape&rft.aufirst=Makarand+R.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D-UjZlNCh-qwC&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFRitananda2013" class="citation book">Ritananda, Swami (২০১৩)। "Swami Vivekananda: The personification of Spirituality"। <i>Swami Vivekananda: New Perspectives An Anthology on Swami Vivekananda</i>। <a href="/w/index.php?title=Ramakrishna_Mission_Institute_of_Culture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ramakrishna Mission Institute of Culture (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Ramakrishna Mission Institute of Culture</a>। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-93-81325-23-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-93-81325-23-0">978-93-81325-23-0</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Swami+Vivekananda%3A+The+personification+of+Spirituality&rft.btitle=Swami+Vivekananda%3A+New+Perspectives+An+Anthology+on+Swami+Vivekananda&rft.pub=Ramakrishna+Mission+Institute+of+Culture&rft.date=2013&rft.isbn=978-93-81325-23-0&rft.aulast=Ritananda&rft.aufirst=Swami&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFUrban2007" class="citation book">Urban, Hugh B. (১ জানুয়ারি ২০০৭)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=wvtLClojU_4C&pg=PA314"><i>Tantra: Sex, Secrecy, Politics and Power in the Study of Religion</i></a>। Motilal Banarsidass Publisher। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-208-2932-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-208-2932-9">978-81-208-2932-9</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tantra%3A+Sex%2C+Secrecy%2C+Politics+and+Power+in+the+Study+of+Religion&rft.pub=Motilal+Banarsidass+Publisher&rft.date=2007-01-01&rft.isbn=978-81-208-2932-9&rft.aulast=Urban&rft.aufirst=Hugh+B.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DwvtLClojU_4C%26pg%3DPA314&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFVivekananda1976" class="citation book">Vivekananda, Swami (১৯৭৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=PUQiFy-_RAcC"><i>Meditation and Its Methods According to Swami Vivekananda</i></a>। Vedanta Press। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-87481-030-1" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-87481-030-1">978-0-87481-030-1</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Meditation+and+Its+Methods+According+to+Swami+Vivekananda&rft.pub=Vedanta+Press&rft.date=1976&rft.isbn=978-0-87481-030-1&rft.aulast=Vivekananda&rft.aufirst=Swami&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DPUQiFy-_RAcC&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFWuthnow2011" class="citation book">Wuthnow, Robert (১ জুলাই ২০১১)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=WxltPmukv0gC&pg=PA64"><i>America and the Challenges of Religious Diversity</i></a>। Princeton University Press। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-4008-3724-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-4008-3724-3">978-1-4008-3724-3</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=America+and+the+Challenges+of+Religious+Diversity&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2011-07-01&rft.isbn=978-1-4008-3724-3&rft.aulast=Wuthnow&rft.aufirst=Robert&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DWxltPmukv0gC%26pg%3DPA64&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li> <li><cite id="CITEREFWolffe2004" class="citation book">Wolffe, John (২০০৪)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Y-QedEtzRncC&pg=PA158"><i>Religion in History: Conflict, Conversion and Coexistence</i></a>। Manchester University Press। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-7190-7107-2" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-7190-7107-2">978-0-7190-7107-2</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Religion+in+History%3A+Conflict%2C+Conversion+and+Coexistence&rft.pub=Manchester+University+Press&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-7190-7107-2&rft.aulast=Wolffe&rft.aufirst=John&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DY-QedEtzRncC%26pg%3DPA158&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="আরও_পড়ুন"><span id=".E0.A6.86.E0.A6.B0.E0.A6.93_.E0.A6.AA.E0.A6.A1.E0.A6.BC.E0.A7.81.E0.A6.A8"></span>আরও পড়ুন</h2></div> <ul><li><cite id="CITEREFDe_Michelis2005" class="citation">De Michelis, Elizabeth (২০০৫), <i>A History of Modern Yoga</i>, Continuum</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Modern+Yoga&rft.pub=Continuum&rft.date=2005&rft.aulast=De+Michelis&rft.aufirst=Elizabeth&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFKing2002" class="citation">King, Richard (২০০২), <i>Orientalism and Religion: Post-Colonial Theory, India and "The Mystic East"</i>, Routledge</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Orientalism+and+Religion%3A+Post-Colonial+Theory%2C+India+and+%22The+Mystic+East%22&rft.pub=Routledge&rft.date=2002&rft.aulast=King&rft.aufirst=Richard&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li> <li><cite id="CITEREFRambachan1994" class="citation">Rambachan, Anatanand (১৯৯৪), <i>The Limits of Scripture: Vivekananda's Reinterpretation of the Vedas</i>, University of Hawaii Press</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Limits+of+Scripture%3A+Vivekananda%27s+Reinterpretation+of+the+Vedas&rft.pub=University+of+Hawaii+Press&rft.date=1994&rft.aulast=Rambachan&rft.aufirst=Anatanand&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80+%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">link</a>) </span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="বহিঃসংযোগ"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.B9.E0.A6.BF.E0.A6.83.E0.A6.B8.E0.A6.82.E0.A6.AF.E0.A7.8B.E0.A6.97"></span>বহিঃসংযোগ</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6302832">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6302829">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Wikimedia-logo.svg/40px-Wikimedia-logo.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Wikimedia-logo.svg/60px-Wikimedia-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Wikimedia-logo.svg/80px-Wikimedia-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1024" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%95%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8" title="উইকিমিডিয়া কমন্স">উইকিমিডিয়া কমন্স</a> সংক্রান্ত মিডিয়া রয়েছে: <div style="margin-left: 10px;"><i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Swami_Vivekananda" class="extiw" title="commons:Swami Vivekananda"> Swami Vivekananda</a></b></i> (<a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Swami_Vivekananda" class="extiw" title="commons:Category:Swami Vivekananda">বিষয়শ্রেণী</a>)</div></div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6302832"><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6302829"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="34" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/51px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/68px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">উইকিউক্তিতে <i><b><a href="https://bn.wikiquote.org/wiki/Swami_Vivekananda" class="extiw" title="q:Swami Vivekananda">স্বামী বিবেকানন্দ</a></b></i> সম্পর্কিত উক্তির সংকলন রয়েছে।</div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6302832"><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6302829"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/38px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="38" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/57px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/76px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">বাংলা ভাষার <a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="উইকিসংকলন">উইকিসংকলনে</a> এই নিবন্ধ বা অনুচ্ছেদ সম্পর্কিত মৌলিক রচনা রয়েছে: <i><b><a href="https://bn.wikisource.org/wiki/Special:Search/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="extiw" title="s:Special:Search/স্বামী বিবেকানন্দ">স্বামী বিবেকানন্দ</a></b></i></div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120330175816/http://www.belurmath.org/swamivivekananda.htm">Biography of Swami Vivekananda</a> at <a href="/wiki/Belur_Math" class="mw-redirect" title="Belur Math">Belur Math</a>'s official website</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090714051612/http://www.vivekananda.org/">Swami Vivekananda foundation website</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cwsv.belurmath.org/">Complete Works of Vivekananda, Belur Math publication</a><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%95%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97" title="উইকিপিডিয়া:অকার্যকর সংযোগ"><span title=" ফেব্রুয়ারি ২০১৯ থেকে অকার্যকর">স্থায়ীভাবে অকার্যকর সংযোগ</span></a></i>]</span></sup></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AD" title="ইন্টারনেট আর্কাইভ">ইন্টারনেট আর্কাইভে</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//archive.org/search.php?query=%28subject%3A%22Vivekananda%2C%20Swami%22%20OR%20subject%3A%22Swami%20Vivekananda%22%20OR%20creator%3A%22Vivekananda%2C%20Swami%22%20OR%20creator%3A%22Swami%20Vivekananda%22%20OR%20creator%3A%22Vivekananda%2C%20S%2E%22%20OR%20title%3A%22Swami%20Vivekananda%22%20OR%20description%3A%22Vivekananda%2C%20Swami%22%20OR%20description%3A%22Swami%20Vivekananda%22%29%20OR%20%28%221863-1902%22%20AND%20Vivekananda%29">স্বামী বিবেকানন্দ কর্তৃক কাজ বা সম্পর্কে তথ্য</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="লিব্রিভক্স (পাতার অস্তিত্ব নেই)">লিব্রিভক্সের</a> পাবলিক ডোমেইন অডিওবুকসে <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Speaker_Icon.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Speaker_Icon.svg/20px-Speaker_Icon.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Speaker_Icon.svg/30px-Speaker_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Speaker_Icon.svg/40px-Speaker_Icon.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="500" /></a></span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://librivox.org/newcatalog/search.php?title=&author={{{1}}}">স্বামী বিবেকানন্দ</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7466469">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="স্বামী_বিবেকানন্দ" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background-color:#FFC569;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="টেমপ্লেট:স্বামী বিবেকানন্দ"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div><div id="স্বামী_বিবেকানন্দ" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">জীবনী</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A6%AC%E0%A6%A8_%E0%A6%93_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="রামকৃষ্ণ মিশন স্বামী বিবেকানন্দের পৈত্রিক বাসভবন ও সাংস্কৃতিক কেন্দ্র">জন্মস্থান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="দক্ষিণেশ্বর কালীবাড়িতে স্বামী বিবেকানন্দের প্রার্থনা">দক্ষিণেশ্বর কালীবাড়িতে প্রার্থনা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="বরানগর মঠ">বরানগর মঠ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A3_(%E0%A7%A7%E0%A7%AE%E0%A7%AE%E0%A7%AE-%E0%A7%A7%E0%A7%AE%E0%A7%AF%E0%A7%A9)" title="স্বামী বিবেকানন্দের ভারত পরিভ্রমণ (১৮৮৮-১৮৯৩)">স্বামী বিবেকানন্দের ভারত পরিভ্রমণ (১৮৮৮-১৮৯৩)</a></li> <li>গুরু <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="সারদা দেবী">সারদা দেবী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="রামকৃষ্ণ পরমহংসের সঙ্গে স্বামী বিবেকানন্দের সম্পর্ক (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রামকৃষ্ণ পরমহংসের সঙ্গে সম্পর্ক</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%A8%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="বিশ্বধর্ম মহাসম্মেলনে স্বামী বিবেকানন্দ">বিশ্বধর্ম মহাসম্মেলনে (১৮৯৩)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="ক্যালিফোর্নিয়ায় স্বামী বিবেকানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ক্যালিফোর্নিয়ায়</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="9" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Swami_Vivekananda_1893_Scanned_Image.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Swami_Vivekananda_1893_Scanned_Image.jpg/100px-Swami_Vivekananda_1893_Scanned_Image.jpg" decoding="async" width="100" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Swami_Vivekananda_1893_Scanned_Image.jpg/150px-Swami_Vivekananda_1893_Scanned_Image.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Swami_Vivekananda_1893_Scanned_Image.jpg/200px-Swami_Vivekananda_1893_Scanned_Image.jpg 2x" data-file-width="1312" data-file-height="1910" /></a><figcaption></figcaption></figure></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">রচনা ও দর্শন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">উপদেশ ও<br />দর্শন</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6_%E0%A6%93_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দের উপদেশ ও দর্শন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">উপদেশ ও দর্শন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%93_%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিবেকানন্দ ও ধ্যান (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিবেকানন্দ ও ধ্যান</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%AC_%E0%A6%93_%E0%A6%89%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দের প্রভাব ও উত্তরাধিকার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দের প্রভাব ও উত্তরাধিকার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF-%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="নব্য-বেদান্ত">নব্য-বেদান্ত</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">গ্রন্থাবলি</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%AA%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দের গ্রন্থপঞ্জি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গ্রন্থপঞ্জি</a></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="সঙ্গীতকল্পতরু">সঙ্গীতকল্পতরু</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="বর্তমান ভারত">বর্তমান ভারত</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%80" title="দেববাণী">দেববাণী</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="জ্ঞানযোগ (বই)">জ্ঞানযোগ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="কর্মযোগ (বই)">কর্মযোগ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="ভারতে বিবেকানন্দ">ভারতে বিবেকানন্দ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="মদীয় আচার্যদেব">মদীয় আচার্যদেব</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_(%E0%A6%AC%E0%A6%87)" title="রাজযোগ (বই)">রাজযোগ</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%93_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রাচ্য ও পাশ্চাত্য (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্রাচ্য ও পাশ্চাত্য</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%86_%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%87_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E2%80%99%E0%A6%9C_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E2%80%8C" title="আ বুকে অফ স্বামী বিবেকানন্দ’জ রাইটিংস্">আ বুকে অফ স্বামী বিবেকানন্দ’জ রাইটিংস্</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">কবিতা/গান</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A6%BE_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="মৃত্যুরূপা কালী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মৃত্যুরূপা কালী</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%A8-%E0%A6%AD%E0%A6%AC-%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A8" title="খণ্ডন-ভব-বন্ধন">খণ্ডন-ভব-বন্ধন</a></i></li> <li>"<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87_%E0%A6%87%E0%A6%9C_%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="মাই প্লে ইজ ডান (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মাই প্লে ইজ ডান</a>"</li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF,_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF_%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="নাহি সূর্য, নাহি জ্যোতি">নাহি সূর্য, নাহি জ্যোতি</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="সন্ন্যাসীর গীতি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সন্ন্যাসীর গীতি</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF_(%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE)" title="মুক্তি (স্বামী বিবেকানন্দের কবিতা)">মুক্তি</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%81%E0%A6%95_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="নাচুক তাহাতে শ্যামা">নাচুক তাহাতে শ্যামা</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">বক্তৃতা</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>"<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8C%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বৌদ্ধধর্মের সহিত হিন্দুধর্মের সম্বন্ধ">বৌদ্ধধর্মের সহিত হিন্দুধর্মের সম্বন্ধ</a>"</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%88%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%82%E0%A6%A4_%E0%A6%AF%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ঈশদূত যিশুখ্রিস্ট (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ঈশদূত যিশুখ্রিস্ট</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A6%A3_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%95%E0%A6%BF_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%3F" class="mw-redirect" title="খ্রীষ্টানগণ ভারতের জন্য কি করিতে পারেন?">খ্রীষ্টানগণ ভারতের জন্য কি করিতে পারেন?</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত">হার্ভার্ড বিশ্ববিদ্যালয়ে বেদান্ত</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">বিবিধ</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%89%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A6%A4_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="উত্তিষ্ঠত জাগ্রত প্রাপ্য বরান্নিবোধত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">উত্তিষ্ঠত জাগ্রত প্রাপ্য বরান্নিবোধত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8B_%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%82_%E0%A6%9C%E0%A6%97%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9A" title="আত্মনো মোক্ষার্থং জগদ্ধিতায় চ">আত্মনো মোক্ষার্থং জগদ্ধিতায় চ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9A" class="mw-redirect" title="বহুজন সুখায় বহুজন হিতায় চ">বহুজন সুখায় বহুজন হিতায় চ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">প্রতিষ্ঠান</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4_%E0%A6%86%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE" title="অদ্বৈত আশ্রম">অদ্বৈত আশ্রম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%BC_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="বেলুড় মঠ">বেলুড় মঠ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="রামকৃষ্ণ মিশন">রামকৃষ্ণ মিশন</a></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%A8_(%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE)" title="উদ্বোধন (পত্রিকা)">উদ্বোধন</a></i></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF" title="বেদান্ত সোসাইটি">বেদান্ত সোসাইটি</a> (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%89_%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95" title="বেদান্ত সোসাইটি অফ নিউ ইয়র্ক">নিউ ইয়র্ক</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">শিষ্য ও বন্ধুবর্গ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">সন্ন্যাসী শিষ্য</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B6%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী শুদ্ধানন্দ">শুদ্ধানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী বিরজানন্দ">বিরজানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী স্বরূপানন্দ">স্বরূপানন্দ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী পরমানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পরমানন্দ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">অন্যান্য শিষ্য<br />ও বন্ধুবর্গ</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE_%E0%A6%85%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="খেতড়ির রাজা অজিত সিং">খেতড়ির রাজা অজিত সিং</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE_%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%B2" title="আলাসিঙ্গা পেরুমল">আলাসিঙ্গা পেরুমল</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="এমা কাভ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">এমা কাভ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A7%87._%E0%A6%9C%E0%A7%87.%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="জে. জে.গুডউইন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জে. জে.গুডউইন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="জন হেনরি রাইট (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জন হেনরি রাইট</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%AB%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="জোসেফিন ম্যাকলাউড (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জোসেফিন ম্যাকলাউড</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="সারা চ্যাপম্যান বুল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সারা চ্যাপম্যান বুল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%A8" title="ভগিনী ক্রিস্টিন">ভগিনী ক্রিস্টিন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ভগিনী নিবেদিতা">ভগিনী নিবেদিতা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী অভয়ানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অভয়ানন্দ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="উইলিয়াম হেস্টি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">উইলিয়াম হেস্টি</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">স্মারক</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B0%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="বিবেকানন্দ রক মেমোরিয়াল">বিবেকানন্দ রক মেমোরিয়াল</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%AC_%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="জাতীয় যুব দিবস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জাতীয় যুব দিবস</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ বিমানবন্দর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ বিমানবন্দর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%A1_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="স্বামী বিবেকানন্দ রোড মেট্রো স্টেশন">স্বামী বিবেকানন্দ রোড মেট্রো স্টেশন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="সিবিডি বেলাপুর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ নগর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AE" title="বিবেকানন্দর ইল্লম">বিবেকানন্দর ইল্লম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A7%81" title="বিবেকানন্দ সেতু">বিবেকানন্দ সেতু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF_(%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95)" title="স্বামী বিবেকানন্দের মূর্তি (গোলপার্ক)">স্বামী বিবেকানন্দের মূর্তি (গোলপার্ক)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%80_%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দের সার্ধশতবার্ষিকী উদযাপন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দের সার্ধশতবার্ষিকী উদযাপন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%AC_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ যুব কর্মসংস্থান সপ্তাহ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ যুব কর্মসংস্থান সপ্তাহ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">শৈল্পিক নিদর্শন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">চলচ্চিত্র</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_(%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%AB%E0%A7%AB-%E0%A6%8F%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%B2%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ (১৯৫৫-এর চলচ্চিত্র) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ</a></i> (১৯৫৫)</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="বীরেশ্বর বিবেকানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বীরেশ্বর বিবেকানন্দ</a></i> (১৯৬৪)</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_(%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%AF%E0%A7%AE-%E0%A6%8F%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%B2%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ (১৯৯৮-এর চলচ্চিত্র) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ</a></i> (১৯৯৮)</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%9C%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামীজি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামীজি</a></i> (২০১২)</li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F:_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="দ্য লাইট: স্বামী বিবেকানন্দ">দ্য লাইট: স্বামী বিবেকানন্দ</a></i> (২০১৩)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;background-color:#FFC569;"><div style="padding:0em 0.75em;">নাটক</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিলে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিলে</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="বীরেশ্বর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বীরেশ্বর</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">স্বামী বিবেকানন্দের নামাঙ্কিত<br />শিক্ষাপ্রতিষ্ঠান</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%B8%E0%A6%97%E0%A6%A2%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="ছত্তীসগঢ় স্বামী বিবেকানন্দ প্রযুক্তি বিশ্ববিদ্যালয় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ছত্তীসগঢ় স্বামী বিবেকানন্দ প্রযুক্তি বিশ্ববিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="রামকৃষ্ণ মিশন বিবেকানন্দ বিশ্ববিদ্যালয়">রামকৃষ্ণ মিশন বিবেকানন্দ বিশ্ববিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%80_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="রামকৃষ্ণ মিশন বিবেকানন্দ শতবার্ষিকী মহাবিদ্যালয় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রামকৃষ্ণ মিশন বিবেকানন্দ শতবার্ষিকী মহাবিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ সুভারতী বিশ্ববিদ্যালয় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ সুভারতী বিশ্ববিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC,_%E0%A6%AE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ বিশ্ববিদ্যালয়, মধ্যপ্রদেশ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ বিশ্ববিদ্যালয়, মধ্যপ্রদেশ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C,_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিবেকানন্দ কলেজ, পুত্তুর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিবেকানন্দ কলেজ, পুত্তুর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিবেকানন্দ গ্লোবাল ইউনিভার্সিটি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিবেকানন্দ গ্লোবাল ইউনিভার্সিটি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিবেকানন্দ ইনস্টিটিউশন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিবেকানন্দ ইনস্টিটিউশন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিবেকানন্দ কেন্দ্র বিদ্যালয় (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিবেকানন্দ কেন্দ্র বিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিবেকানন্দ বিদ্যা মন্দির (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিবেকানন্দ বিদ্যা মন্দির</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">বিবেকানন্দ বিষয়ক গ্রন্থাবলি</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%85%E0%A6%A8_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E2%80%8C%E0%A6%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ অন হিমসেল্ফ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ অন হিমসেল্ফ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AB_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AB%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%9C%E0%A6%AB%E0%A6%BF_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="লাইফ অ্যান্ড ফিলোজফি অফ স্বামী বিবেকানন্দ">লাইফ অ্যান্ড ফিলোজফি অফ স্বামী বিবেকানন্দ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%9C%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87" title="স্বামীজীর সহিত হিমালয়ে">স্বামীজীর সহিত হিমালয়ে</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6:_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ: মেসিহা অফ রিসার্জেন্ট ইন্ডিয়া (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ: মেসিহা অফ রিসার্জেন্ট ইন্ডিয়া</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%87%E0%A6%A8_%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F:_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%89_%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%95%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী বিবেকানন্দ ইন দ্য ওয়েস্ট: নিউ ডিসকভারিজ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী বিবেকানন্দ ইন দ্য ওয়েস্ট: নিউ ডিসকভারিজ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%B8%E0%A6%96%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="প্রাণসখা বিবেকানন্দ">প্রাণসখা বিবেকানন্দ</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%82_%E0%A6%95%E0%A6%B2_%E0%A6%9F%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="রাউজিং কল টু হিন্দু নেশন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রাউজিং কল টু হিন্দু নেশন</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%9C%E0%A7%80%E0%A6%95%E0%A7%87_%E0%A6%AF%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%A8_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%9B%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামীজীকে যেমন দেখিয়াছি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামীজীকে যেমন দেখিয়াছি</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFC569;">গবেষক</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="শঙ্করীপ্রসাদ বসু">শঙ্করীপ্রসাদ বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A3%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="মণিশঙ্কর মুখোপাধ্যায়">মণিশঙ্কর মুখোপাধ্যায়</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="3" style="background-color:#FFC569; font-weight:bold;"><div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span title="প্রকল্প পাতা"><img alt="প্রকল্প পাতা" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Symbol_project_class.svg/16px-Symbol_project_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Symbol_project_class.svg/23px-Symbol_project_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Symbol_project_class.svg/31px-Symbol_project_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:WikiProject_Swami_Vivekananda&action=edit&redlink=1" class="new" title="উইকিপিডিয়া:WikiProject Swami Vivekananda (পাতার অস্তিত্ব নেই)">উইকিপ্রকল্প</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span title="কমন্স পাতা"><img alt="কমন্স পাতা" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:Search/Swami_Vivekananda" class="extiw" title="commons:Special:Search/Swami Vivekananda">কমন্স</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span title="উইকিউক্তি পাতা"><img alt="উইকিউক্তি পাতা" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/13px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="13" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/20px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/27px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span> <a href="https://en.wikiquote.org/wiki/Special:Search/Swami_Vivekananda" class="extiw" title="wikiquote:Special:Search/Swami Vivekananda">উইকিঅভিধান</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span title="উইকিসংকলন পাতা"><img alt="উইকিসংকলন পাতা" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/15px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/23px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/30px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> <a href="https://en.wikisource.org/wiki/Special:Search/Author:Swami_Vivekananda" class="extiw" title="wikisource:Special:Search/Author:Swami Vivekananda">উইকিসংকলন পাঠ্য</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7466469"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="স্বামী_বিবেকানন্দ_পরিভ্রমণ_বাক্স" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#e8e8ff;background:#A4D8ED;"><div id="স্বামী_বিবেকানন্দ_পরিভ্রমণ_বাক্স" style="font-size:114%;margin:0 4em">স্বামী বিবেকানন্দ পরিভ্রমণ বাক্স</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;font-size:114%"><div style="padding:0px"> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7466469"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="রামকৃষ্ণ_পরমহংস" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background:#6ED1F0;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="টেমপ্লেট:রামকৃষ্ণ পরমহংস"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div><div id="রামকৃষ্ণ_পরমহংস" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংস</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#6ED1F0;">জীবন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">পরিবার</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="সারদা দেবী">সারদা দেবী</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">স্থান</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="কামারপুকুর">কামারপুকুর</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%80" title="কাশীপুর উদ্যানবাটী">কাশীপুর উদ্যানবাটী</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%80" title="জয়রামবাটী">জয়রামবাটী</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BF" title="দক্ষিণেশ্বর কালীবাড়ি">দক্ষিণেশ্বর কালীবাড়ি</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0" title="বলরাম মন্দির">বলরাম মন্দির</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="যোগোদ্যান">যোগোদ্যান</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%80" title="শ্যামপুকুর বাটী">শ্যামপুকুর বাটী</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">ঘটনা</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="কল্পতরু দিবস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কল্পতরু দিবস</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="রামকৃষ্ণ পরমহংসের সমাধি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রামকৃষ্ণ পরমহংসের সমাধি </a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Ramakrishna_image_cropped.jpg" class="mw-file-description" title="रामकृष्ण परमहंस"><img alt="रामकृष्ण परमहंस" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Ramakrishna_image_cropped.jpg/150px-Ramakrishna_image_cropped.jpg" decoding="async" width="150" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Ramakrishna_image_cropped.jpg/225px-Ramakrishna_image_cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Ramakrishna_image_cropped.jpg/300px-Ramakrishna_image_cropped.jpg 2x" data-file-width="474" data-file-height="600" /></a><figcaption>रामकृष्ण परमहंस</figcaption></figure></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#6ED1F0;">দর্শন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">দর্শন</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="ভক্তি">ভক্তি</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="গীতা">গীতা</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80" title="কালী">কালী</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="তন্ত্র">তন্ত্র</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বেদান্ত">বেদান্ত</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">উপদেশ</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="রামকৃষ্ণ পরমহংসের শিক্ষা">রামকৃষ্ণ পরমহংসের শিক্ষা</a> · <i><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%95%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%83%E0%A6%A4" title="শ্রীশ্রীরামকৃষ্ণকথামৃত">শ্রীশ্রীরামকৃষ্ণকথামৃত</a></i> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="রামকৃষ্ণ পরমহংসের প্রভাব (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রামকৃষ্ণ পরমহংসের প্রভাব</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#6ED1F0;">শিষ্যগণ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">সন্ন্যাসী শিষ্য</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%96%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী অখণ্ডানন্দ">স্বামী অখণ্ডানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী অদ্ভুতানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী অদ্ভুতানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী অদ্বৈতানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী অদ্বৈতানন্দ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী অভেদানন্দ">স্বামী অভেদানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী তুরীয়ানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী তুরীয়ানন্দ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী ত্রিগুণাতীতানন্দ">স্বামী ত্রিগুণাতীতানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী নিরঞ্জনানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী নিরঞ্জনানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী নির্মলানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী নির্মলানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী প্রেমানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী প্রেমানন্দ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী বিজ্ঞানানন্দ">স্বামী বিজ্ঞানানন্দ</a> · · <a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী ব্রহ্মানন্দ">স্বামী ব্রহ্মানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী যোগানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী যোগানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী রামকৃষ্ণানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী রামকৃষ্ণানন্দ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী সারদানন্দ">স্বামী সারদানন্দ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী শিবানন্দ">স্বামী শিবানন্দ</a> · <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্বামী সুবোধানন্দ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">স্বামী সুবোধানন্দ</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">গৃহস্থ শিষ্য</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="গিরিশচন্দ্র ঘোষ">গিরিশচন্দ্র ঘোষ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%AC%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="কেশবচন্দ্র সেন">কেশবচন্দ্র সেন</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="মহেন্দ্রনাথ গুপ্ত">মহেন্দ্রনাথ গুপ্ত</a>· <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="সুরেন্দ্রনাথ মিত্র (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সুরেন্দ্রনাথ মিত্র</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="অক্ষয়কুমার সেন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অক্ষয়কুমার সেন</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="বলরাম বসু">বলরাম বসু</a> ·</div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#6ED1F0;">স্মৃতি</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%BC_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="বেলুড় মঠ">বেলুড় মঠ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%A0" title="রামকৃষ্ণ মঠ">রামকৃষ্ণ মঠ</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="রামকৃষ্ণ মিশন">রামকৃষ্ণ মিশন</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%9F_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="রামকৃষ্ণ মিশন ইনস্টিটিউট অফ কালচার">রামকৃষ্ণ মিশন ইনস্টিটিউট অফ কালচার</a> · <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-redirect" title="রামকৃষ্ণ মিশন বিবেকানন্দ বিশ্ববিদ্যালয়">রামকৃষ্ণ মিশন বিবেকানন্দ বিশ্ববিদ্যালয়</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#6ED1F0;">মূল্যায়ন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="রামকৃষ্ণ পরমহংসের মূল্যায়ন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রামকৃষ্ণ পরমহংসের মূল্যায়ন</a> · <i><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="মদীয় আচার্যদেব">মদীয় আচার্যদেব</a></i> · <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="শ্রীশ্রীরামকৃষ্ণলীলাপ্রসঙ্গ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শ্রীশ্রীরামকৃষ্ণলীলাপ্রসঙ্গ</a></i> · <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8-%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস-বিষয়ক গ্রন্থতালিকা">গ্রন্থতালিকা</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7466469"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ভারতের_স্বাধীনতা_আন্দোলন" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="টেমপ্লেট:ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div><div id="ভারতের_স্বাধীনতা_আন্দোলন" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন">ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ইতিহাস</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%94%E0%A6%AA%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ঔপনিবেশিক ভারত">উপনিবেশ স্থাপন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%87_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%9C_%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6" title="চট্টগ্রামে পর্তুগিজ উপনিবেশ">পোর্টো গ্র্যান্ডে ডে বেঙ্গালা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%B2%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%9C_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="ওলন্দাজ বাংলা">ওলন্দাজ বাংলা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF" title="ইস্ট ইন্ডিয়া কোম্পানি">ইস্ট ইন্ডিয়া কোম্পানি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ব্রিটিশ ভারত">ব্রিটিশ ভারত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AB%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BF_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ফরাসি ভারত">ফরাসি ভারত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%9C_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="পর্তুগীজ ভারত">পর্তুগীজ ভারত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" class="mw-redirect" title="পলাশির যুদ্ধ">পলাশির যুদ্ধ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বক্সারের যুদ্ধ">বক্সারের যুদ্ধ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="ইঙ্গ-মহীশূর যুদ্ধ">ইঙ্গ-মহীশূর যুদ্ধ</a> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="প্রথম ইঙ্গ-মহীশূর যুদ্ধ">প্রথম</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="দ্বিতীয় ইঙ্গ-মহীশূর যুদ্ধ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দ্বিতীয়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A4%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="তৃতীয় ইঙ্গ-মহীশূর যুদ্ধ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">তৃতীয়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9A%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%82%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="চতুর্থ ইঙ্গ-মহীশূর যুদ্ধ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চতুর্থ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" class="mw-disambig" title="ইঙ্গ-মারাঠা যুদ্ধ">ইঙ্গ-মারাঠা যুদ্ধ</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রথম ইঙ্গ-মারাঠা যুদ্ধ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্রথম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="দ্বিতীয় ইঙ্গ-মারাঠা যুদ্ধ">দ্বিতীয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="তৃতীয় ইঙ্গ-মারাঠা যুদ্ধ">তৃতীয়</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="পলিগার যুদ্ধ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পলিগার যুদ্ধ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B9" title="ভেলোর বিদ্রোহ">ভেলোর বিদ্রোহ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রথম ইঙ্গ-শিখ যুদ্ধ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্রথম ইঙ্গ-শিখ যুদ্ধ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97-%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="দ্বিতীয় ইঙ্গ-শিখ যুদ্ধ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দ্বিতীয় ইঙ্গ-শিখ যুদ্ধ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B9" class="mw-redirect" title="সন্ন্যাসী বিদ্রোহ">সন্ন্যাসী বিদ্রোহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B9_%E0%A7%A7%E0%A7%AE%E0%A7%AB%E0%A7%AD" class="mw-redirect" title="সিপাহী বিদ্রোহ ১৮৫৭">১৮৫৭ সালের মহাবিদ্রোহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AB%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ফরায়েজি আন্দোলন">ফরায়েজি আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E2%80%8C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AB_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="র্যাডক্লিফ লাইন">র্যাডক্লিফ লাইন</a></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="বিষয়শ্রেণী:ব্রিটিশ ভারত">আরও</a></i></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="8" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Gandhi_Salt_March.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Gandhi_Salt_March.jpg/80px-Gandhi_Salt_March.jpg" decoding="async" width="80" height="57" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Gandhi_Salt_March.jpg/120px-Gandhi_Salt_March.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Gandhi_Salt_March.jpg/160px-Gandhi_Salt_March.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="455" /></a></span><br /><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Marche_sel.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Marche_sel.jpg/80px-Marche_sel.jpg" decoding="async" width="80" height="54" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Marche_sel.jpg/120px-Marche_sel.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Marche_sel.jpg/160px-Marche_sel.jpg 2x" data-file-width="3496" data-file-height="2348" /></a></span><br /><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:1931_Flag_of_India.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/1931_Flag_of_India.svg/80px-1931_Flag_of_India.svg.png" decoding="async" width="80" height="53" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/1931_Flag_of_India.svg/120px-1931_Flag_of_India.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/1931_Flag_of_India.svg/160px-1931_Flag_of_India.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span><br /><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Flag_of_the_Indian_Legion.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Flag_of_the_Indian_Legion.svg/70px-Flag_of_the_Indian_Legion.svg.png" decoding="async" width="70" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Flag_of_the_Indian_Legion.svg/105px-Flag_of_the_Indian_Legion.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Flag_of_the_Indian_Legion.svg/140px-Flag_of_the_Indian_Legion.svg.png 2x" data-file-width="238" data-file-height="217" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">দর্শন<br />ও আদর্শ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="গান্ধীবাদ">গান্ধীবাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="হিন্দু জাতীয়তাবাদ">হিন্দু জাতীয়তাবাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="ভারতীয় জাতীয়তাবাদ">ভারতীয় জাতীয়তাবাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="মুসলিম জাতীয়তাবাদ">মুসলিম জাতীয়তাবাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AB%E0%A6%A4_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="খিলাফত আন্দোলন">খিলাফত আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%A3_%E0%A6%8F%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="দক্ষিণ এশিয়ায় মুসলিম জাতীয়তাবাদ">দক্ষিণ এশিয়ায় মুসলিম জাতীয়তাবাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9" title="সত্যাগ্রহ">সত্যাগ্রহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="ভারতে সমাজতন্ত্র">সমাজতন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%80_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="স্বদেশী আন্দোলন">স্বদেশী আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="স্বরাজ">স্বরাজ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ঘটনা ও<br /> আন্দোলন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%AD%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97_(%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%A6%E0%A7%AB)" title="বঙ্গভঙ্গ (১৯০৫)">বঙ্গভঙ্গ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A7%80_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="ভারতের স্বাধীনতার বিপ্লবী আন্দোলন">বিপ্লবী আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%80-%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%B0_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="দিল্লী-লাহোর ষড়যন্ত্র">দিল্লী-লাহোর ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%93%E0%A6%B2%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F" title="দি ইন্ডিয়ান সোসিওলজিস্ট">দি ইন্ডিয়ান সোসিওলজিস্ট</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%A7%E0%A7%AB_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B9" title="১৯১৫ সিঙ্গাপুর বিদ্রোহ">সিঙ্গাপুর বিদ্রোহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81-%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="হিন্দু-জার্মান ষড়যন্ত্র">হিন্দু-জার্মান ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A3_%E0%A6%93_%E0%A6%96%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9" title="চম্পারণ ও খেদা সত্যাগ্রহ">চম্পারণ ও খেদা সত্যাগ্রহ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%9F_%E0%A6%95%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="রাউলাট কমিটি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রাউলাট কমিটি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%9F_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A8" title="রাওলাট আইন">রাওলাট আইন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%97_%E0%A6%B9%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1" title="জালিয়ানওয়ালাবাগ হত্যাকাণ্ড">জালিয়ানওয়ালাবাগ হত্যাকাণ্ড</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B8%E0%A6%B9%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" class="mw-redirect mw-disambig" title="অসহযোগ আন্দোলন">অসহযোগ আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A7%8C%E0%A6%B0%E0%A7%80-%E0%A6%9A%E0%A7%8C%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%98%E0%A6%9F%E0%A6%A8%E0%A6%BE,_%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%A8%E0%A7%A8" class="mw-redirect" title="চৌরী-চৌরা ঘটনা, ১৯২২">চৌরী-চৌরা ঘটনা, ১৯২২</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC" title="কাকোরি বিপ্লব">কাকোরি বিপ্লব</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%B8%E0%A6%BE_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%97%E0%A6%A3%E0%A6%B9%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="কিসসা খাওয়ানি বাজার গণহত্যা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কিসসা খাওয়ানি বাজার গণহত্যা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9" title="পতাকা সত্যাগ্রহ">পতাকা সত্যাগ্রহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9" title="বারদোলি সত্যাগ্রহ">বারদোলি সত্যাগ্রহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AE%E0%A6%A8_%E0%A6%95%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="সাইমন কমিশন">১৯২৮-এর প্রতিবাদ আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F" class="mw-redirect" title="নেহেরু রিপোর্ট">নেহেরু রিপোর্ট</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A7%8C%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%A6%E0%A6%AB%E0%A6%BE" title="জিন্নাহর চৌদ্দ দফা">জিন্নাহর চৌদ্দ দফা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="পূর্ণ স্বরাজ">পূর্ণ স্বরাজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A6%A3_%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9" title="লবণ সত্যাগ্রহ">লবণ সত্যাগ্রহ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="ধারাসনা সত্যাগ্রহ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধারাসনা সত্যাগ্রহ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AE_%E0%A6%AA%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="বেদারণ্যম পদযাত্রা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বেদারণ্যম পদযাত্রা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%85%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="চট্টগ্রাম অস্ত্রাগার লুণ্ঠন">চট্টগ্রাম অস্ত্রাগার লুণ্ঠন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%80-%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%A8_%E0%A6%9A%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="গান্ধী-আরউইন চুক্তি">গান্ধী-আরউইন চুক্তি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B2_%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A0%E0%A6%95_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4)" title="গোলটেবিল বৈঠক (ভারত)">গোলটেবিল বৈঠক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%A8_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A8_%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%A9%E0%A7%AB" class="mw-redirect" title="ভারত শাসন আইন ১৯৩৫">ভারত শাসন আইন ১৯৩৫</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7_%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="অউন্ধ এক্সপেরিমেন্ট (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অউন্ধ এক্সপেরিমেন্ট</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ইন্ডিক লিজিয়ন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ইন্ডিক লিজিয়ন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E2%80%99_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ক্রিপ্স’ মিশন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ক্রিপ্স’ মিশন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%9B%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A7%8B_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভারত ছাড়ো আন্দোলন">ভারত ছাড়ো আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%A8%E0%A7%8C%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B9" title="বোম্বাই নৌবিদ্রোহ">বোম্বাই নৌবিদ্রোহ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ইয়ানাওন সামরিক অভ্যুত্থান (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ইয়ানাওন সামরিক অভ্যুত্থান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="আজাদ হিন্দ সরকার">আজাদ হিন্দ সরকার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B8_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4)" title="স্বাধীনতা দিবস (ভারত)">স্বাধীনতা দিবস</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">সংগঠন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%95%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8" title="ভারতীয় জাতীয় কংগ্রেস">ভারতীয় জাতীয় কংগ্রেস</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="সারা ভারত কিশান সভা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সারা ভারত কিশান সভা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%BF%E0%A6%B2_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AE_%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%97" title="নিখিল ভারত মুসলিম লীগ">নিখিল ভারত মুসলিম লীগ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="অনুশীলন সমিতি">অনুশীলন সমিতি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="আর্য সমাজ">আর্য সমাজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="আজাদ হিন্দ">আজাদ হিন্দ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%95%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="বার্লিন কমিটি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বার্লিন কমিটি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%A6%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF" title="গদর পার্টি">গদর পার্টি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="হিন্দুস্তান সোশ্যালিস্ট রিপাবলিকান অ্যাসোশিয়েশন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হিন্দুস্তান সোশ্যালিস্ট রিপাবলিকান অ্যাসোশিয়েশন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%B8" title="ইন্ডিয়া হাউস">ইন্ডিয়া হাউস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%A8_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভারতীয় স্বায়ত্তশাসন আন্দোলন">ভারতীয় স্বায়ত্তশাসন আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%97" title="ভারতীয় স্বাধীনতা লীগ">ভারতীয় স্বাধীনতা লীগ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AB%E0%A7%8C%E0%A6%9C" title="আজাদ হিন্দ ফৌজ">আজাদ হিন্দ ফৌজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="যুগান্তর">যুগান্তর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="মাদারিপুর সমিতি">মাদারিপুর সমিতি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="খাকসার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">খাকসার তেহরিক</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%96%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%96%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="খুদাই খিদমতগার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">খুদাই খিদমতগার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C_%E0%A6%A6%E0%A6%B2" title="স্বরাজ দল">স্বরাজ দল</a></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন">আরও</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">সমাজ<br />সংস্কারক</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B6_%E0%A6%86%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="গোপাল গণেশ আগারকর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গোপাল গণেশ আগারকর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%80%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%93_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%86%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A1%E0%A6%95%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="ভীমরাও রামজি আম্বেডকর">ভীমরাও রামজি আম্বেডকর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="বাবা আমতে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বাবা আমতে</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="অরবিন্দ ঘোষ">অরবিন্দ ঘোষ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%86%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="আয়ানকলি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">আয়ানকলি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87" title="বিনোবা ভাবে">বিনোবা ভাবে</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BF_%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%81_%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="গাজুলি লক্ষ্মীনরসু চেট্টি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গাজুলি লক্ষ্মীনরসু চেট্টি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="গোপাল হরি দেশমুখ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গোপাল হরি দেশমুখ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%85%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="গোপালদাস অম্বাইদাস দেশাই (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গোপালদাস অম্বাইদাস দেশাই</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%80" class="mw-redirect" title="মোহনদাস করমচন্দ গান্ধী">মোহনদাস করমচন্দ গান্ধী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A3_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="নারায়ণ গুরু">নারায়ণ গুরু</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F._%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="এ. বৈদ্যনাথ আইয়ার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">এ. বৈদ্যনাথ আইয়ার</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A6%BF._%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="জি. সুব্রহ্মণ্য আইয়ার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জি. সুব্রহ্মণ্য আইয়ার</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A7%E0%A7%8B%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B_%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%AC_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ধোন্দো কেশব কার্ভে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধোন্দো কেশব কার্ভে</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%88%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A6_%E0%A6%86%E0%A6%B9%E0%A6%AE%E0%A6%A6_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="সৈয়দ আহমদ খান">সৈয়দ আহমদ খান</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A7%87.%E0%A6%AC%E0%A6%BF.%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%A8%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="জে.বি.কৃপালনি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জে.বি.কৃপালনি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A7%8C%E0%A6%B2%E0%A6%AD%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="বাক্কোম মৌলভী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বাক্কোম মৌলভী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%93_%E0%A6%AB%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="জ্যোতিরাও ফুলে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জ্যোতিরাও ফুলে</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%AB%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%87" title="সাবিত্রীবাই ফুলে">সাবিত্রীবাই ফুলে</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="পণ্ডিতা রামাবাই (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পণ্ডিতা রামাবাই</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%87.%E0%A6%AD%E0%A6%BF._%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="পেরিয়ার ই.ভি. রামস্বামী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পেরিয়ার ই.ভি. রামস্বামী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A7%87" title="মহাদেব গোবিন্দ রানাডে">মহাদেব গোবিন্দ রানাডে</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="মুতুলক্ষ্মী রেড্ডি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মুতুলক্ষ্মী রেড্ডি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="রামমোহন রায়">রামমোহন রায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="দয়ানন্দ সরস্বতী">দয়ানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B9%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="সহজানন্দ সরস্বতী">সহজানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="বিনায়ক দামোদর সাভারকর">বিনায়ক দামোদর সাভারকর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="কোলহাপুরের সাহু (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সাহু</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E2%80%8C%E0%A6%A0%E0%A6%B2_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিট্ঠল রামজি সিন্ধে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বিট্ঠল রামজি সিন্ধে</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="রেট্টামালাই শ্রীনিবাসন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">রেট্টামালাই শ্রীনিবাসন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">বাল গঙ্গাধর তিলক</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%86%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="আয়া বৈকুন্দর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">আয়া বৈকুন্দর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="কান্দুকুরি বীরেশালিঙ্গম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কান্দুকুরি বীরেশালিঙ্গম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%88%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0" title="ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগর">ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগর</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">স্বাধীনতা<br /> সংগ্রামী</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A6_%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="মাওলানা মুহাম্মদ আলি">মাওলানা মুহাম্মদ আলি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A6_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" class="mw-redirect" title="মুহাম্মদ মিয়ান মানসুর আনসারী">মুহাম্মদ মিয়াঁ মনসুর আনসারি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="আবুল কালাম আজাদ">আবুল কালাম আজাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="চন্দ্রশেখর আজাদ">চন্দ্রশেখর আজাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অ্যানি বেসান্ত">অ্যানি বেসান্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B2" title="রামপ্রসাদ বিসমিল">রামপ্রসাদ বিসমিল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="রাসবিহারী বসু">রাসবিহারী বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="সুভাষচন্দ্র বসু">সুভাষচন্দ্র বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8_%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বীরেন চট্টোপাধ্যায়">বীরেন চট্টোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="আক্কাম্মা চেরিয়ান">আক্কাম্মা চেরিয়ান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%82" title="সত্যপাল ডাং">সত্যপাল ডাং</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B6" title="চিত্তরঞ্জন দাশ">চিত্তরঞ্জন দাশ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%9C%E0%A6%BE-%E0%A6%89%E0%A6%A6-%E0%A6%A6%E0%A7%8C%E0%A6%B2%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="সুজা-উদ-দৌলা">সুজা-উদ-দৌলা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8C%E0%A6%B2%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="সিরাজদ্দৌলা">সিরাজদ্দৌলা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%B9%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="লালা হর দয়াল">লালা হর দয়াল</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="নানা ফাডনবিস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নানা ফাডনবিস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%80" class="mw-redirect" title="মোহনদাস করমচন্দ গান্ধী">মোহনদাস করমচন্দ গান্ধী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%96%E0%A6%B2%E0%A7%87" title="গোপালকৃষ্ণ গোখলে">গোপালকৃষ্ণ গোখলে</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%B6%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%93_%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="যশোবন্ত রাও হোল্কার">যশোবন্ত রাও হোল্কার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%AD" title="চেতরাম জাটভ">চেতরাম জাটভ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%AE_%E0%A6%AB%E0%A6%9C%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%B9%E0%A6%95" title="আবুল কাশেম ফজলুল হক">আবুল কাশেম ফজলুল হক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A6_%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B9" title="মুহাম্মদ আলী জিন্নাহ">মুহাম্মদ আলী জিন্নাহ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%BF._%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="পি. কাক্কান (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পি. কাক্কান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A7%81_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF" title="হেমু কালানি">হেমু কালানি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="কুমার স্বামী কামরাজ নাদার">কুমার স্বামী কামরাজ নাদার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B8%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%89%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="আসফাকউল্লা খান">আসফাকউল্লা খান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="বখত খান">বখত খান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%AB%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="খান আবদুল গাফফার খান">খান আবদুল গাফফার খান</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="তিরুপ্পুর কুমারন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">তিরুপ্পুর কুমারন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%88" title="লক্ষ্মীবাঈ">লক্ষ্মীবাঈ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%97%E0%A6%AE_%E0%A6%B9%E0%A6%9C%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%B2" title="বেগম হজরত মহল">বেগম হজরত মহল</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="অন্নপূর্ণা মহারাণা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অন্নপূর্ণা মহারাণা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%A4%E0%A6%89%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B9_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BF" title="ইনায়েতউল্লাহ খান মাশরিকি">ইনায়েতউল্লাহ খান মাশরিকি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BF._%E0%A6%95%E0%A7%87._%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভি. কে. কৃষ্ণ মেনন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভি. কে. কৃষ্ণ মেনন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="শ্যামাপ্রসাদ মুখোপাধ্যায়">শ্যামাপ্রসাদ মুখোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="কানাইয়ালাল মানেক্লাল মুন্সি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কানাইয়ালাল মানেক্লাল মুন্সি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A1%E0%A7%81" class="mw-redirect" title="সরোজিনী নাইডু">সরোজিনী নাইডু</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাগনাথ নাইকওয়াডি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাগনাথ নাইকওয়াডি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%A8%E0%A6%93%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%9C%E0%A6%BF" title="দাদাভাই নওরোজি">দাদাভাই নওরোজি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%93%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="জওহরলাল নেহেরু">জওহরলাল নেহেরু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="বিপিনচন্দ্র পাল">বিপিনচন্দ্র পাল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B2_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%87" title="মঙ্গল পাণ্ডে">মঙ্গল পাণ্ডে</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AD_%E0%A6%AA%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="গোবিন্দ বল্লভ পন্থ">গোবিন্দ বল্লভ পন্থ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AD%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%AA%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%B2" title="বল্লভভাই পটেল">বল্লভভাই পটেল</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A4_%E0%A6%AA%E0%A6%9F%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="অচ্যুত পটবর্ধন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অচ্যুত পটবর্ধন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="রাজেন্দ্র প্রসাদ">রাজেন্দ্র প্রসাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AE" class="mw-redirect" title="মীর কাশিম">মীর কাশিম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A6%A4_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="লালা লাজপত রায়">লালা লাজপত রায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="চক্রবর্তী রাজাগোপালাচারী">চক্রবর্তী রাজাগোপালাচারী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%81" class="mw-redirect" title="আল্লুরি সিতারামারাজু">আল্লুরি সিতারামারাজু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বিধানচন্দ্র রায়">বিধানচন্দ্র রায়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="নানা সাহিব (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নানা সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8" title="রাহুল সাংকৃত্যায়ন">রাহুল সাংকৃত্যায়ন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="দয়ানন্দ সরস্বতী">দয়ানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B9%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="সহজানন্দ সরস্বতী">সহজানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="বিনায়ক দামোদর সাভারকর">বিনায়ক দামোদর সাভারকর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="যতীন্দ্রমোহন সেনগুপ্ত">যতীন্দ্রমোহন সেনগুপ্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B9_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AB%E0%A6%B0" title="বাহাদুর শাহ জাফর">বাহাদুর শাহ জাফর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="মহাদজি সিন্ধে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মহাদজি সিন্ধে</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="যোগেন্দ্র শুক্ল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">যোগেন্দ্র শুক্ল</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%81_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="বাবু কানোয়ার সিং (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বাবু কানোয়ার সিং</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82_(%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%B9%E0%A6%BE)&action=edit&redlink=1" class="new" title="বাসাওন সিং (সিনহা) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বাসাওন সিং</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="ভগৎ সিং">ভগৎ সিং</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A7%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="ধন সিং (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধন সিং</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82_(%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="কৃষ্ণা সিং (রাজনীতিবিদ) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কৃষ্ণা সিং</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%98%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B9_%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B9_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="সিবঘাতুল্লাহ শাহ রাশিদি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সিবঘাতুল্লাহ শাহ রাশিদি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="সুব্রহ্মণ্য শিব (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সুব্রহ্মণ্য শিব</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="বঞ্চিনাথন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বঞ্চিনাথন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="বীরন সুন্দরলিঙ্গম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বীরন সুন্দরলিঙ্গম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%B7%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%AE_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%A8" title="পুরুষোত্তম দাস ট্যান্ডন">পুরুষোত্তম দাস ট্যান্ডন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">বাল গঙ্গাধর তিলক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%9C%E0%A7%80_%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="শ্যামজী কৃষ্ণ বর্মা">শ্যামজী কৃষ্ণ বর্মা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="পুলিনবিহারী দাস">পুলিনবিহারী দাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%98%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%A8" title="বাঘা যতীন">বাঘা যতীন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="পূর্ণচন্দ্র দাস">পূর্ণচন্দ্র দাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="প্রীতিলতা ওয়াদ্দেদার">প্রীতিলতা ওয়াদ্দেদার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B9_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="উবাইদুল্লাহ সিন্ধি">উবাইদুল্লাহ সিন্ধি</a></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় বিপ্লবী">অন্যান্য</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ব্রিটিশ নেতৃবৃন্দ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%95" title="লর্ড উইলিয়াম বেন্টিংক">বেন্টিঙ্ক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%B8_%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="চার্লস ক্যানিং">ক্যানিং</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AB%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A5%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0,_%E0%A7%A7%E0%A6%AE_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ফ্রেডেরিক থেসাইয়ার, ১ম ভিসকাউন্ট চেমসফোর্ড (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চেমসফোর্ড</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%B8_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="চার্লস কর্নওয়ালিস">কর্নওয়ালিস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AD" title="রবার্ট ক্লাইভ">ক্লাইভ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%B8%E2%80%8C" title="স্ট্যাফোর্ড ক্রিপস">ক্রিপস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C_%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B2_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8" title="জর্জ ন্যাথানিয়েল কার্জন">কার্জন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%B8_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8-%E0%A6%B0%E2%80%8C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A7%87,_%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B9%E0%A7%8C%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%81" class="mw-redirect" title="জেমস অ্যান্ড্রু ব্রাউন-র্যামসে, ডালহৌসির প্রথম মার্কু">ডালহৌসি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%A1%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%89%E0%A6%A1,_%E0%A7%A7%E0%A6%AE_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AB%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="এডওয়ার্ড উড, ১ম আর্ল অফ হ্যালিফক্স (পাতার অস্তিত্ব নেই)">আরউইন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8_%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="ওয়ারেন হেস্টিংস">হেস্টিংস</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%B0_%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%AA,_%E0%A7%A8%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%A5%E0%A6%97%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভিক্টর হোপ, ২য় মার্কাস অফ লিনলিথগো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">লিনলিথগো</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0-%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%A8,_%E0%A7%A7%E0%A6%AE_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="রবার্ট বুলওয়ার-লিটন, ১ম আর্ল অফ লিটন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">লিটন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%8F%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%9F-%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%87-%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1,_%E0%A7%A7%E0%A6%AE_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="গিলবার্ট এলিয়ট-মুরে-কিনিনমাউন্ড, ১ম আর্ল অফ মিন্টো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মিন্টো</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%87_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="লর্ড লুই মাউন্টব্যাটেন">মাউন্টব্যাটেন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%B8_%E0%A6%86%E0%A6%89%E0%A6%9F%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE,_%E0%A7%A7%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="স্যার জেমস আউটরাম, ১ম ব্যারোনেট (পাতার অস্তিত্ব নেই)">আউটরাম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C_%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%A8,_%E0%A7%A7%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="জর্জ রবিনসন, ১ম মার্কাস অফ রিপন">রিপন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%B2,_%E0%A7%A7%E0%A6%AE_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="আর্চিবল্ড ওয়েভেল, ১ম আর্ল ওয়েভেল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ওয়েভেল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BF,_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="রিচার্ড ওয়েলেসলি, প্রথম মার্কাস ওয়েলেসলি">ওয়েলেসলি</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">স্বাধীনতা</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="সিমলা সম্মেলন">সিমলা সম্মেলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%AA%E0%A7%AC" title="ক্যাবিনেট মিশন ১৯৪৬">ক্যাবিনেট মিশন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%A8,_%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%AA%E0%A7%AD" title="ভারতীয় স্বাধীনতা আইন, ১৯৪৭">ভারতীয় স্বাধীনতা আইন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8" title="ভারত বিভাজন">ভারত বিভাজন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%A3" title="ভারতের রাজনৈতিক একত্রীকরণ">রাজনৈতিক সংযুক্তিকরণ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="ভারতের সংবিধান">সংবিধান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="ভারতীয় প্রজাতন্ত্রের ইতিহাস">ভারতীয় প্রজাতন্ত্র</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AB%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BF_%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভারতের ফরাসি উপনিবেশগুলির স্বাধীনতা লাভের কারণ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভারতের ফরাসি উপনিবেশগুলির স্বাধীনতা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%85%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভারতের গোয়া অধিকার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পোর্তুগিজ ভারতের স্বাধীনতা</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7466469"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="বাংলার_নবজাগরণ" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0%E0%A6%A3" title="টেমপ্লেট:বাংলার নবজাগরণ"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0%E0%A6%A3&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div><div id="বাংলার_নবজাগরণ" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0%E0%A6%A3" title="বাংলার নবজাগরণ">বাংলার নবজাগরণ</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ব্যক্তিত্ব</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="অরবিন্দ ঘোষ">অরবিন্দ ঘোষ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A3_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="রাজনারায়ণ বসু">রাজনারায়ণ বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%97%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%B6_%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="জগদীশ চন্দ্র বসু">জগদীশ চন্দ্র বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="সুভাষচন্দ্র বসু">সুভাষচন্দ্র বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="সত্যেন্দ্রনাথ বসু">সত্যেন্দ্রনাথ বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%8F%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%9F_%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%A8" title="জন এলিয়ট ড্রিঙ্কওয়াটার বিটন">বিটন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="উপেন্দ্রনাথ ব্রহ্মচারী">উপেন্দ্রনাথ ব্রহ্মচারী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%A6%E0%A6%A8_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="মধুসূদন গুপ্ত">মধুসূদন গুপ্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়">বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%B0%E0%A7%8E%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="শরৎচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়">শরৎচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অক্ষয়কুমার দত্ত">অক্ষয়কুমার দত্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%87_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%93" class="mw-redirect" title="হেনরি লুই ভিভিয়ান ডিরোজিও">হেনরি ডিরোজিও</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%AB" title="আলেকজান্ডার ডাফ">আলেকজান্ডার ডাফ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%A6%E0%A6%A8_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="মাইকেল মধুসূদন দত্ত">মাইকেল মধুসূদন দত্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="রমেশচন্দ্র দত্ত">রমেশচন্দ্র দত্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="দ্বারকানাথ গঙ্গোপাধ্যায়">দ্বারকানাথ গঙ্গোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" title="রাধাকান্ত দেব">রাধাকান্ত দেব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="কাদম্বিনী গঙ্গোপাধ্যায়">কাদম্বিনী গঙ্গোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="মনমোহন ঘোষ">মনমোহন ঘোষ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="রামগোপাল ঘোষ">রামগোপাল ঘোষ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অঘোরনাথ গুপ্ত">অঘোরনাথ গুপ্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A1_%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ডেভিড হেয়ার">ডেভিড হেয়ার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%9C%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="কাজী নজরুল ইসলাম">কাজী নজরুল ইসলাম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%AB%E0%A7%8C" title="ইউজিন লাঁফৌ">ইউজিন লাফন্ট</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B6%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A7%8B%E0%A6%B7_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6)" class="mw-redirect" title="আশুতোষ মুখোপাধ্যায় (শিক্ষাবিদ)">আশুতোষ মুখোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="হরিশ্চন্দ্র মুখোপাধ্যায়">হরিশ্চন্দ্র মুখোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%8C%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="গৌরগোবিন্দ রায়">গৌরগোবিন্দ রায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8B%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%9A%E0%A7%8C%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="উপেন্দ্রকিশোর রায়চৌধুরী">উপেন্দ্রকিশোর রায়চৌধুরী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="রামমোহন রায়">রাজা রামমোহন রায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%98%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE" title="মেঘনাদ সাহা">মেঘনাদ সাহা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অক্ষয়চন্দ্র সরকার">অক্ষয়চন্দ্র সরকার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="মহেন্দ্রলাল সরকার">মহেন্দ্রলাল সরকার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2" title="ব্রজেন্দ্রনাথ শীল">ব্রজেন্দ্রনাথ শীল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="গিরিশ চন্দ্র সেন">গিরিশ চন্দ্র সেন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%AC%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="কেশবচন্দ্র সেন">কেশবচন্দ্র সেন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="হরপ্রসাদ শাস্ত্রী">হরপ্রসাদ শাস্ত্রী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="দেবেন্দ্রনাথ ঠাকুর">দেবেন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর">রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="সত্যেন্দ্রনাথ ঠাকুর">সত্যেন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="জ্ঞানদানন্দিনী দেবী">জ্ঞানদানন্দিনী দেবী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A6%BE_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="অনুরূপা দেবী">অনুরূপা দেবী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%B7%E0%A6%A3" title="সীতানাথ তত্ত্বভূষণ">সীতানাথ তত্ত্বভূষণ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%AC_%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="ব্রহ্মবান্ধব উপাধ্যায়">ব্রহ্মবান্ধব উপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%B6" title="রামচন্দ্র বিদ্যাবাগীশ">রামচন্দ্র বিদ্যাবাগীশ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%B7%E0%A6%A3" title="দ্বারকানাথ বিদ্যাভূষণ">দ্বারকানাথ বিদ্যাভূষণ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%88%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0" title="ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগর">ঈশ্বরচন্দ্র বিদ্যাসাগর</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="পরমহংস যোগানন্দ">পরমহংস যোগানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%97%E0%A6%AE_%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="বেগম রোকেয়া">বেগম রোকেয়া</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="রজনীনাথ রায়">রজনীনাথ রায়</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">সংস্কৃতি</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="আদি ব্রাহ্মসমাজ">আদি ব্রাহ্মসমাজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="বাংলা সাহিত্য">বাংলা সাহিত্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%95%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="বাংলা কবিতা">বাংলা কবিতা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" title="বাংলা সঙ্গীত">বাংলা সঙ্গীত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="ব্রাহ্মসমাজ">ব্রাহ্মসমাজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C" class="mw-redirect" title="ব্রিটিশ রাজ">ব্রিটিশ রাজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="ব্রিটিশ ইন্ডিয়ান অ্যাসোসিয়েশন">ব্রিটিশ ইন্ডিয়ান অ্যাসোসিয়েশন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="বাংলার ইতিহাস">বাংলার ইতিহাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%9C%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="নজরুলগীতি">নজরুলগীতি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%A8%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF" class="mw-redirect" title="রবীন্দ্র নাট্য নৃত্য">রবীন্দ্র নাট্য নৃত্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" title="রবীন্দ্রসঙ্গীত">রবীন্দ্রসঙ্গীত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="সংবাদ প্রভাকর">সংবাদ প্রভাকর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="ভারতে সমাজতন্ত্র">বঙ্গে সমাজতন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%80_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="স্বদেশী আন্দোলন">স্বদেশী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9" title="সত্যাগ্রহ">সত্যাগ্রহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="তত্ত্ববোধিনী পত্রিকা">তত্ত্ববোধিনী পত্রিকা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="ঠাকুর পরিবার">ঠাকুর পরিবার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%A6" title="বঙ্গীয় সাহিত্য পরিষদ">বঙ্গীয় সাহিত্য পরিষদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%82_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B2" title="ইয়ং বেঙ্গল">ইয়ং বেঙ্গল</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">সংগঠন/প্রতিষ্ঠান</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C_(%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE)" title="আনন্দমোহন কলেজ (কলকাতা)">আনন্দমোহন কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF_(%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE)" title="এশিয়াটিক সোসাইটি (কলকাতা)">এশিয়াটিক সোসাইটি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%A6" title="বঙ্গীয় বিজ্ঞান পরিষদ">বঙ্গীয় বিজ্ঞান পরিষদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বঙ্গ মহিলা বিদ্যালয়">বঙ্গ মহিলা বিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" title="বঙ্গবাসী কলেজ">বঙ্গবাসী কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A5%E0%A7%81%E0%A6%A8_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" title="বেথুন কলেজ">বেথুন কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B2_%E0%A6%87%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%82_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8_%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF,_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="বেঙ্গল ইঞ্জিনিয়ারিং অ্যান্ড সায়েন্স ইউনিভার্সিটি, শিবপুর">বেঙ্গল ইঞ্জিনিয়ারিং অ্যান্ড সায়েন্স ইউনিভার্সিটি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="আলিয়া বিশ্ববিদ্যালয়">কলকাতা মাদ্রাসা কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C_%E0%A6%93_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="মেডিক্যাল কলেজ ও হাসপাতাল, কলকাতা">কলকাতা মেডিক্যাল কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" title="ফোর্ট উইলিয়াম কলেজ">ফোর্ট উইলিয়াম কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="স্কটিশ চার্চ কলেজ, কলকাতা">জেনারেল অ্যাসেমব্লিজ ইনস্টিটিউশন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="হিন্দু মহিলা বিদ্যালয়">হিন্দু মহিলা বিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A5%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="হিন্দু থিয়েটার">হিন্দু থিয়েটার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%AB%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%85%E0%A6%AC_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8" title="ইন্ডিয়ান অ্যাসোসিয়েশন ফর দ্য কালটিভেশন অব সায়েন্স">ইন্ডিয়ান অ্যাসোসিয়েশন ফর দ্য কালটিভেশন অব সায়েন্স</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" title="মেদিনীপুর কলেজ">মেদিনীপুর কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%AC%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="যাদবপুর বিশ্ববিদ্যালয়">ন্যাশনাল কাউন্সিল অব এডুকেশন, বেঙ্গল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF" title="ওরিয়েন্টাল সেমিনারি">ওরিয়েন্টাল সেমিনারি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" class="mw-disambig" title="প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়">প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" title="সুরেন্দ্রনাথ কলেজ">রিপন কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" class="mw-redirect" title="সংস্কৃত কলেজ">সংস্কৃত কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="স্কটিশ চার্চ কলেজ, কলকাতা">স্কটিশ চার্চ কলেজ, কলকাতা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%85%E0%A6%AB_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C_(%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC)" class="mw-redirect" title="সেনেট অফ শ্রীরামপুর কলেজ (বিশ্ববিদ্যালয়)">সেনেট অফ শ্রীরামপুর কলেজ (বিশ্ববিদ্যালয়)</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" title="শ্রীরামপুর কলেজ">শ্রীরামপুর কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B8_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="সেন্ট জেভিয়ার্স কলেজ, কলকাতা">সেন্ট জেভিয়ার্স কলেজ, কলকাতা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C" title="বিদ্যাসাগর কলেজ">বিদ্যাসাগর কলেজ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বিশ্বভারতী বিশ্ববিদ্যালয়">বিশ্বভারতী বিশ্ববিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়">কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8_%E0%A6%86%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE_%E0%A6%89%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বরানগর রামকৃষ্ণ মিশন আশ্রম উচ্চ বিদ্যালয়">বরানগর রামকৃষ্ণ মিশন আশ্রম উচ্চ বিদ্যালয়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A2%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়">ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">অন্যান্য নবজাগরণ<br />ও বিপ্লবী<br />আন্দোলন</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভক্তি আন্দোলন">ভক্তি আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%8C%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%AC%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="mw-redirect" title="গৌড়ীয় বৈষ্ণবধর্ম">গৌড়ীয় বৈষ্ণবধর্ম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ব্রাহ্মধর্ম">ব্রাহ্মবাদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AB%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%B0-%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B9" title="ফকির-সন্ন্যাসী বিদ্রোহ">ফকির-সন্ন্যাসী বিদ্রোহ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন">ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%98%E0%A6%BE%E0%A6%9F_%E0%A6%AA%E0%A6%9F%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="কালীঘাট পটচিত্র">কালীঘাট পটচিত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%B2" title="যুগান্তর দল">যুগান্তর আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="বঙ্গীয় শিল্পকলা">বেঙ্গল স্কুল অব আর্ট</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81-%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="হিন্দু-জার্মান ষড়যন্ত্র">হিন্দু-জার্মান ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%B2" title="কল্লোল">কল্লোল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%A3%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="গণনাট্য">গণনাট্য আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ব্রতচারী আন্দোলন">ব্রতচারী আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8#বাংলা_লিটল_ম্যাগাজিন_আন্দোলন" title="লিটল ম্যাগাজিন আন্দোলন">বাংলা লিটল ম্যাগাজিন আন্দোলন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%9A%E0%A6%B2%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="সমান্তরাল চলচ্চিত্র">সমান্তরাল চলচ্চিত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="ভারতে সমাজতন্ত্র">ভারতীয় সমাজতন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%95%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="নকশাল আন্দোলন">নকশাল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="হাংরি আন্দোলন">হাংরি আন্দোলন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রকল্পনা আন্দোলন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্রকল্পনা আন্দোলন</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7466469"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="হিন্দু_সংস্কার_আন্দোলন" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#FFC569;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="টেমপ্লেট:হিন্দু সংস্কার আন্দোলন"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div><div id="হিন্দু_সংস্কার_আন্দোলন" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="হিন্দু সংস্কার আন্দোলন">হিন্দু সংস্কার আন্দোলন</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:#FFC569;"><div><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="অয্যাবলি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অয্যাবলি</a> <b>·</b> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C" title="আর্য সমাজ">আর্য সমাজ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="গান্ধীবাদ">গান্ধীবাদ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%A6_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="পরিষদ হিন্দু ধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পরিষদ হিন্দু ধর্ম</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="রামকৃষ্ণ মিশন">রামকৃষ্ণ মিশন</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%86%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="শ্রী অরবিন্দ আশ্রম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শ্রী অরবিন্দ আশ্রম</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8E%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="সৎসঙ্গ">সৎসঙ্গ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC" title="হিন্দুত্ব">হিন্দুত্ব</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#FFC569;">বিষয়</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="ভক্তি">ভক্তি</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A6_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভারতের জাতিভেদ প্রথা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভারতের জাতিভেদ প্রথা</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন">ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%B0_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="হিন্দুদের উপর ধর্মীয় আক্রমণ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হিন্দুদের উপর ধর্মীয় আক্রমণ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BF" title="শুদ্ধি">শুদ্ধি</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="হিন্দুধর্মে নারী">হিন্দুধর্মে নারী</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%98%E0%A6%B0_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%B8%E0%A6%BF" title="ঘর ওয়াপসি">ঘর ওয়াপসি</a> </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#FFC569;">ব্যক্তিত্ব</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়">বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়</a>  <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="শ্রী অরবিন্দ">শ্রী অরবিন্দ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80" title="আনন্দ কুমারস্বামী">আনন্দ কুমারস্বামী</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=Alain_Dani%C3%A9lou&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alain Daniélou (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Alain Daniélou</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=B%C4%81b%C4%81_Prem%C4%81nanda_Bh%C4%81rat%C4%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bābā Premānanda Bhāratī (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bābā Premānanda Bhāratī</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A1_%E0%A6%8F%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F" title="কোনরাড এলস্ট">কোনরাড এলস্ট</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=David_Frawley&action=edit&redlink=1" class="new" title="David Frawley (পাতার অস্তিত্ব নেই)">David Frawley</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="সীতারাম গোয়েল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সীতারাম গোয়েল</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%AC_%E0%A6%B8%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%93%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="মাধব সদাশিব গোলওবালকার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মাধব সদাশিব গোলওবালকার</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%80" title="মহাত্মা গান্ধী">মহাত্মা গান্ধী</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=Harsh_Narain&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harsh Narain (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Harsh Narain</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=Gedong_Bagus_Oka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gedong Bagus Oka (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Gedong Bagus Oka</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=The_Mother_(yogini)&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Mother (yogini) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">The Mother</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/A._C._Bhaktivedanta_Swami_Prabhupada" class="mw-redirect" title="A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada">Srila Prabhupada</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="রামমোহন রায়">রাজা রামমোহন রায়</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=Pandurang_Shastri_Athavale&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pandurang Shastri Athavale (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Pandurang Shastri Athavale</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংস</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="দয়ানন্দ সরস্বতী">দয়ানন্দ সরস্বতী</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=Satsvarupa_dasa_Goswami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Satsvarupa dasa Goswami (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Satsvarupa dasa Goswami</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="বিনায়ক দামোদর সাভারকর">বিনায়ক দামোদর সাভারকর</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%AC_%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="কেশব চন্দ্র সেন">কেশব চন্দ্র সেন</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="শিবানন্দ সরস্বতী">শিবানন্দ সরস্বতী</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8C%E0%A6%B0%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="অরুন সৌরি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অরুন সৌরি</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA" title="রাম স্বরূপ">রাম স্বরূপ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">বাল গঙ্গাধর তিলক</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%9C%E0%A7%88%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="গিরিলাল জৈন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গিরিলাল জৈন</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/Yogananda" class="mw-redirect" title="Yogananda">Yogananda</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=Swami_Vipulananda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swami Vipulananda (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Swami Vipulananda</a>  <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/w/index.php?title=Arumuga_Navalar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arumuga Navalar (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Arumuga Navalar</a>  <b>·</b></span> <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="সারদা দেবী">সারদা দেবী</a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7631903"><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile nowraplinks hlist" style="background:white"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="অনুশীলন সমিতি">অনুশীলন সমিতি</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Anushilan_samiti_symbol.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Anushilan_samiti_symbol.jpg/80px-Anushilan_samiti_symbol.jpg" decoding="async" width="80" height="130" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Anushilan_samiti_symbol.jpg/120px-Anushilan_samiti_symbol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Anushilan_samiti_symbol.jpg/160px-Anushilan_samiti_symbol.jpg 2x" data-file-width="280" data-file-height="456" /></a></span></td></tr><tr><th class="sidebar-heading"> <b>প্রভাব</b></th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="border-top:1px red solid; padding-top:0.2em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">তালিকা</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="ভারতীয় জাতীয়তাবাদ">ভারতীয় জাতীয়তাবাদ</a> (<a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="ভারতের বিপ্লবী স্বাধীনতা আন্দোলন">জঙ্গি জাতীয়তাবাদ</a>)</li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়">বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ভগিনী নিবেদিতা">ভগিনী নিবেদিতা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="অরবিন্দ ঘোষ">অরবিন্দ ঘোষ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="শাক্তধর্ম">শাক্তধর্ম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="বিপ্লবী সমাজতন্ত্র">বিপ্লবী সমাজতন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%95%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8" title="ভারতীয় জাতীয় কংগ্রেস">ভারতীয় জাতীয় কংগ্রেস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="বিপিনচন্দ্র পাল">বিপিনচন্দ্র পাল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%AD%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97_(%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%A6%E0%A7%AB)" title="বঙ্গভঙ্গ (১৯০৫)">বঙ্গভঙ্গ (১৯০৫)</a></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E2%80%8C" title="বন্দে মাতরম্">বন্দে মাতরম্</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="যুগান্তর পত্রিকা">যুগান্তর</a></i></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%B0%E0%A6%A3_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%80" title="মোক্ষদাচরণ সামাধ্যায়ী">মোক্ষদাচরণ সামাধ্যায়ী</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <b>অনুশীলন সমিতি</b></th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="border-top:1px red solid; padding-top:0.2em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">তালিকা</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="অরবিন্দ ঘোষ">অরবিন্দ ঘোষ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A5%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="প্রমথনাথ মিত্র">প্রমথনাথ মিত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%80_%E0%A6%9A%E0%A7%8C%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%80" title="সরলা দেবী চৌধুরানী">সরলা দেবী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="চিত্তরঞ্জন দাস">চিত্তরঞ্জন দাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="সুরেন্দ্রনাথ ঠাকুর">সুরেন্দ্রনাথ ঠাকুর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80" title="নিরালম্ব স্বামী">যতীন্দ্রনাথ বন্দ্যোপধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="বারীন্দ্রকুমার ঘোষ">বারীন ঘোষ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B6" class="mw-redirect" title="পুলিন বিহারী দাশ">পুলিন বিহারী দাশ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A2%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE_%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="ঢাকা অনুশীলন সমিতি">ঢাকা অনুশীলন সমিতি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%B2" title="যুগান্তর দল">যুগান্তর পার্টি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="ভূপেন্দ্রনাথ দত্ত">ভূপেন্দ্রনাথ দত্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%98%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%A8" title="বাঘা যতীন">বাঘা যতীন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="যাদুগোপাল মুখোপাধ্যায়">যাদুগোপাল মুখোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="রাসবিহারী বসু">রাসবিহারী বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="ভূপেন্দ্র কুমার দত্ত">ভূপেন্দ্র কুমার দত্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A7%8B" title="হেমচন্দ্র কানুনগো">হেমচন্দ্র কানুনগো</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%95%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="উল্লাসকর দত্ত">উল্লাসকর দত্ত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%81" title="ক্ষুদিরাম বসু">ক্ষুদিরাম বসু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AB%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%80" title="প্রফুল্ল চাকী">প্রফুল্ল চাকী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="তারকনাথ দাস">তারকনাথ দাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AD%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="অবিনাশচন্দ্র ভট্টাচার্য">অবিনাশ ভট্টাচার্য</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%9F_%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরান ডিট কুমার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরান ডিট কুমার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="মানবেন্দ্রনাথ রায়">নরেন ভট্টাচার্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%AC%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%B7%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="ভবভূষণ মিত্র">ভবভূষণ মিত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বিপিনবিহারী গঙ্গোপাধ্যায়">বিপিনবিহারী গঙ্গোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%9A%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="শচীন্দ্রনাথ সান্যাল">শচীন্দ্রনাথ সান্যাল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="যোগেশচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়">যোগেশচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%80" title="প্রতুলচন্দ্র গাঙ্গুলী">প্রতুলচন্দ্র গাঙ্গুলী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="হিন্দুস্তান সোশ্যালিস্ট রিপাবলিকান অ্যাসোসিয়েশন">হিন্দুস্তান সোশ্যালিস্ট রিপাবলিকান অ্যাসোসিয়েশন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="নরেন্দ্রমোহন সেন">নরেন্দ্রমোহন সেন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="নিরঞ্জন সেনগুপ্ত">নিরঞ্জন সেনগুপ্ত</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF-%E0%A6%B8%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="নব্য-সহিংসতা পার্টি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নব্য-সহিংসতা পার্টি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="মানবেন্দ্রনাথ রায়">এম. এন. রায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="যতীন্দ্রনাথ দাস">যতিন দাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="সূর্য সেন">সূর্য সেন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="প্রীতিলতা ওয়াদ্দেদার">প্রীতিলতা ওয়াদ্দেদার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A6%B2" title="বিপ্লবী সমাজতন্ত্রী দল">বিপ্লবী সমাজতন্ত্রী দল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="বিষয়শ্রেণী:অনুশীলন সমিতি"><i>আরো</i></a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <b>উল্লেখযোগ্য ঘটনা</b></th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="border-top:1px red solid; padding-top:0.2em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">তালিকা</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="আলিপুর বোমা মামলা">আলিপুর বোমা মামলা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%93%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BE-%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="হাওড়া-শিবপুর ষড়যন্ত্র (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হাওড়া-শিবপুর ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%80-%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%B0_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="দিল্লী-লাহোর ষড়যন্ত্র">দিল্লী-লাহোর ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="বরিশাল ষড়যন্ত্র মামলা"> বরিশাল ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81-%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="হিন্দু-জার্মান ষড়যন্ত্র">হিন্দু-জার্মান ষড়যন্ত্র</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%A8_%E0%A6%98%E0%A6%9F%E0%A6%A8%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="অ্যানি লারসেন ঘটনা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অ্যানি লারসেন</a></i></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B7%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%AF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="বড়দিনের ষড়যন্ত্র">বড়দিনের ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC" title="কাকোরি বিপ্লব">কাকোরি ষড়যন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%85%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A6%A8" class="mw-redirect" title="চট্টগ্রাম অস্ত্রাগার লুণ্ঠন">চট্টগ্রাম অস্ত্রাগার লুণ্ঠন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="বিষয়শ্রেণী:অনুশীলন সমিতি"><i>আরো</i></a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <b>সম্পর্কিত প্রসঙ্গ</b></th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="border-top:1px red solid; padding-top:0.2em;"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">তালিকা</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%AB%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0_(%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F)&action=edit&redlink=1" class="new" title="অ্যান্ড্রু ফ্রেজার (সিভিল সার্ভেন্ট) (পাতার অস্তিত্ব নেই)"> স্যার অ্যান্ড্রু ফ্রেজার</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A7_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="অপরাধ গোয়েন্দা বিভাগ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অপরাধ গোয়েন্দা বিভাগ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%81%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="হ্যারল্ড স্টুয়ার্ট (পাতার অস্তিত্ব নেই)"> স্যার হ্যারল্ড স্টুয়ার্ট</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%B8_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%A8-%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="চার্লস স্টিভেনসন-মুর (পাতার অস্তিত্ব নেই)"> স্যার চার্লস স্টিভেনসন-মুর</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="রবার্ট নাথান (ভারতীয় সরকারি কর্মচারী) (পাতার অস্তিত্ব নেই)"> স্যার রবার্ট নাথান</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="জন ওয়ালিংগার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জন ওয়ালিংগার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%B8" title="ইন্ডিয়া হাউস">ইন্ডিয়া হাউস</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্যারিস ইন্ডিয়ান সোসাইটি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্যারিস ইন্ডিয়ান সোসাইটি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%AC_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="অভিনব ভারত সোসাইটি (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অভিনব ভারত সোসাইটি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%95_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="বিনায়ক দামোদর সাভারকর">বি. ডি. সাভারকার</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভিকাইজি কামা (পাতার অস্তিত্ব নেই)"> ম্যাডাম কামা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%B9%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="লালা হর দয়াল">লালা হর দয়াল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%A6%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF" title="গদর পার্টি">গদর পার্টি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%AC%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতের বিপ্লবী স্বাধীনতা আন্দোলন"><i>আরো</i></a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="টেমপ্লেট:অনুশীলন সমিতি"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7466469"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6408687">.mw-parser-output .nobold{font-weight:normal}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="আধুনিক_হিন্দু_লেখক_(১৮৪৮_-_বর্তমান)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95" title="টেমপ্লেট:আধুনিক হিন্দু লেখক"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div><div id="আধুনিক_হিন্দু_লেখক_(১৮৪৮_-_বর্তমান)" style="font-size:114%;margin:0 4em">আধুনিক <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="হিন্দুধর্ম">হিন্দু </a> লেখক <small><span class="nobold">(<a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4#আধুনিক_ভারত" title="ভারত">১৮৪৮</a> - বর্তমান)</span></small></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="হিন্দুধর্ম">হিন্দুধর্ম</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%87_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="পাশ্চাত্যে হিন্দুধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পাশ্চাত্যে হিন্দুধর্ম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="ভারতীয় দর্শন">ভারতীয় দর্শন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ভারতীয় ধর্ম">ভারতীয় ধর্ম</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="হিন্দু গোষ্ঠী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ধর্মীয় লেখক</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Mirra_Alfassa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mirra Alfassa (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Mirra Alfassa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mata_Amritanandamayi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mata Amritanandamayi (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Mata Amritanandamayi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sri_Anirvan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sri Anirvan (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Sri Anirvan</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%98%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="অরবিন্দ ঘোষ">শ্রী অরবিন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80" title="আনন্দ কুমারস্বামী">আনন্দ কুমারস্বামী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ram_Dass&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ram Dass (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Ram Dass</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%88%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="একনাথ ঈশ্বরন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">একনাথ ঈশ্বরন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8E%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80" title="সৎস্বরূপ দাস গোস্বামী">সৎস্বরূপ দাস গোস্বামী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A5_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="মহেন্দ্রনাথ গুপ্ত">মহেন্দ্রনাথ গুপ্ত</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jiddu_Krishnamurti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jiddu Krishnamurti (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Jiddu Krishnamurti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%A6%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="নিসর্গদত্ত মহারাজ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নিসর্গদত্ত মহারাজ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ramana_Maharshi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ramana Maharshi (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Ramana Maharshi</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ভগিনী নিবেদিতা">ভগিনী নিবেদিতা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AD%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী প্রভবানন্দ">স্বামী প্রভবানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="স্বামী প্রণবানন্দ">স্বামী প্রণবানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%9A%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%AD%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AD%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="অভয়চরণারবিন্দ ভক্তিবেদান্ত স্বামী প্রভুপাদ">স্বামী প্রভুপাদ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Krishna_Prem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krishna Prem (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Krishna Prem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Swami_Ramdas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swami Ramdas (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Swami Ramdas</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="চিন্ময়ানন্দ সরস্বতী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চিন্ময়ানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="দয়ানন্দ সরস্বতী">দয়ানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="কৃষ্ণানন্দ সরস্বতী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কৃষ্ণানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A7%80" title="শিবানন্দ সরস্বতী">শিবানন্দ সরস্বতী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=K._D._Sethna&action=edit&redlink=1" class="new" title="K. D. Sethna (পাতার অস্তিত্ব নেই)">K. D. Sethna</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA" title="রাম স্বরূপ">রাম স্বরূপ</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">স্বামী বিবেকানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="পরমহংস যোগানন্দ">পরমহংস যোগানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8_%E0%A6%AD%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="সুরেন্দ্রমোহন ভট্টাচার্য">সুরেন্দ্রমোহন ভট্টাচার্য</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="হিন্দু রাজনীতি">রাজনৈতিক লেখক</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%A8%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%A6_%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%80" class="mw-redirect" title="মোহনদাস করমচাঁদ গান্ধী">মহাত্মা গান্ধী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fran%C3%A7ois_Gautier&action=edit&redlink=1" class="new" title="François Gautier (পাতার অস্তিত্ব নেই)">François Gautier</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sita_Ram_Goel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sita Ram Goel (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Sita Ram Goel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ram_Gopal_(author)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ram Gopal (author) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Ram Gopal</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AA%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3%E0%A6%A3" title="সর্বপল্লী রাধাকৃষ্ণণ">সর্বপল্লী রাধাকৃষ্ণণ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yvette_Rosser&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yvette Rosser (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Yvette Rosser</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H._V._Sheshadri&action=edit&redlink=1" class="new" title="H. V. Sheshadri (পাতার অস্তিত্ব নেই)">H. V. Sheshadri</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arun_Shourie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arun Shourie (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Arun Shourie</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%97%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A6%95" title="বাল গঙ্গাধর তিলক">বাল গঙ্গাধর তিলক</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="ভারতীয় সাহিত্য">সাহিত্য লেখক</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়">বঙ্কিমচন্দ্র চট্টোপাধ্যায়</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AA%E0%A6%B2" title="বিদ্যাধর সূর্যপ্রসাদ নাইপল">ভি. এস. নাইপল</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80" title="চক্রবর্তী রাজাগোপালাচারী">সি. রাজাগোপালাচারী</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="আধ্যাত্মিকতা">হিন্দুধর্ম কর্তৃক <br />প্রভাবিত পশ্চিমা</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="অ্যানি বেসান্ত">অ্যানি বেসান্ত</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Helena_Blavatsky&action=edit&redlink=1" class="new" title="Helena Blavatsky (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Helena Blavatsky</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AB_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%8B_%E0%A6%8F%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%A8" title="রালফ ওয়াল্ডো এমারসন">রালফ ওয়াল্ডো এমারসন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Duncan_Greenlees&action=edit&redlink=1" class="new" title="Duncan Greenlees (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Duncan Greenlees</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%87_%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8B" title="রনে গেনো">রনে গেনো</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%B8_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BF" title="অ্যালডাস হাক্সলি">অ্যালডাস হাক্সলি</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=William_Quan_Judge&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Quan Judge (পাতার অস্তিত্ব নেই)">William Quan Judge</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Charles_Webster_Leadbeater&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Webster Leadbeater (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Charles Webster Leadbeater</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Henry_Steel_Olcott&action=edit&redlink=1" class="new" title="Henry Steel Olcott (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Henry Steel Olcott</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Helena_Roerich&action=edit&redlink=1" class="new" title="Helena Roerich (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Helena Roerich</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%A8%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="আর্টুর শোপনহাউয়ার">আর্টুর শোপনহাউয়ার</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alan_Watts&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alan Watts (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Alan Watts</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%89%E0%A6%A1" title="ক্রিস্টোফার ইশারউড">ক্রিস্টোফার ইশারউড</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Indology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indology (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পণ্ডিত</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Alain_Dani%C3%A9lou&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alain Daniélou (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Alain Daniélou</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dharampal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dharampal (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Dharampal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mircea_Eliade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mircea Eliade (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Mircea Eliade</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A1_%E0%A6%8F%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F" title="কোনরাড এলস্ট">কোনরাড এলস্ট</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Georg_Feuerstein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georg Feuerstein (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Georg Feuerstein</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A1_%E0%A6%AB%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A6%BF" title="ডেভিড ফ্রলি">ডেভিড ফ্রলি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%95" title="সুভাষ কাক">সুভাষ কাক</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hajime_Nakamura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hajime Nakamura (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Hajime Nakamura</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="হর্ষ নারায়ণ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হর্ষ নারায়ণ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%AC%E0%A6%9A%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="অনন্তানন্দ রামবচন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অনন্তানন্দ রামবচন</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">তালিকা</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="আধুনিক প্রাচ্য ধর্মের লেখকদের তালিকা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">আধুনিক প্রাচ্য ধর্মের লেখকদের তালিকা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_writers_on_Hinduism&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of writers on Hinduism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হিন্দুধর্মে লেখকের তালিকা</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="প্রবেশদ্বার:হিন্দুধর্ম">হিন্দুধর্ম প্রবেশদ্বার</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রবেশদ্বার:ভারতীয় ধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভারতীয় ধর্ম প্রবেশদ্বার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="প্রবেশদ্বার:ভারত">ভারত প্রবেশদ্বার</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7466469"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="কর্তৃপক্ষ_নিয়ন্ত্রণ_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=উইকিউপাত্তে_এটি_সম্পাদনা_করুন&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q47478?uselang=bn#identifiers&#124;class=noprint&#124;উইকিউপাত্তে_এটি_সম্পাদনা_করুন" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="কর্তৃপক্ষ_নিয়ন্ত্রণ_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=উইকিউপাত্তে_এটি_সম্পাদনা_করুন&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q47478?uselang=bn#identifiers&#124;class=noprint&#124;উইকিউপাত্তে_এটি_সম্পাদনা_করুন" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%83%E0%A6%AA%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A3" title="সাহায্য:কর্তৃপক্ষ নিয়ন্ত্রণ">কর্তৃপক্ষ নিয়ন্ত্রণ</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q47478?uselang=bn#identifiers" title="উইকিউপাত্তে এটি সম্পাদনা করুন"><img alt="উইকিউপাত্তে এটি সম্পাদনা করুন" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">সাধারণ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%8F%E0%A6%B8%E0%A6%8F%E0%A6%A8%E0%A6%86%E0%A6%87" class="mw-redirect" title="আইএসএনআই">আইএসএনআই</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000368573748">১</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/000000036857373X">2</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000110308234">3</a></span></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%8F%E0%A6%8F%E0%A6%AB_(%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80)" class="mw-redirect" title="ভিআইএএফ (শনাক্তকারী)">ভিআইএএফ</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/89471868">১</a></span></li></ul></li> <li><span class="nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/89471868">ওয়ার্ল্ডক্যাট (ভিআইএএফ হয়ে)</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">জাতীয় গ্রন্থাগার</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90891844">নরওয়ে</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX832910">স্পেন</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb121727683">ফ্রান্স</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb121727683">(উপাত্ত)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogo.bn.gov.ar/F/?func=direct&local_base=BNA10&doc_number=000047638">আর্জেন্টিনা</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058516427506706">কাতালুনিয়া</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118805533">জার্মানি</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/nome/SBLV190478">ইতালি</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007269654805171">ইসরায়েল</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/names/n80032751">মার্কিন যুক্তরাষ্ট্র</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000031445&P_CON_LNG=ENG">লাতভিয়া</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00459810">জাপান</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jn19990210655&CON_LNG=ENG">চেক প্রজাতন্ত্র</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an35583282">অস্ট্রেলিয়া</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.nlg.gr/resource/authority/record163695">গ্রিস</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lod.nl.go.kr/resource/KAC201405895">কোরিয়া</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000037096&local_base=nsk10">ক্রোয়েশিয়া</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p177285974">নেদারল্যান্ডস</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/KHW/makwww.exe?BM=1&NU=1&IM=4&WI=9810597222905606">পোল্যান্ড</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/299638">সুইডেন</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.vatlib.it/auth/detail/495_241007">ভ্যাটিকান</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">জীবনীমূলক অভিধান</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.deutsche-biographie.de/pnd118805533.html?language=en">জার্মানি</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">বৈজ্ঞানিক ডাটাবেজ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/author/DA03812603?l=en">সিআইএনআইআই (জাপান)</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">অন্যান্য</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/51859/">ফ্যাসিটেড অ্যাপ্লিকেশন অফ সাবজেক্ট টার্মিনোলজি</a></span> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/119113/">2</a></span></li></ul></li> <li><span class="uid"><a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%AE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%8F_(%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80)" class="mw-redirect" title="এমবিএ (শনাক্তকারী)">মিউজিকব্রেইন্জ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/artist/9fc29b29-73e3-484c-ac91-59c22198bd3d">শিল্পী</a></span></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A6%87%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A6%93_(%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80)" class="mw-redirect" title="আরইআরও (শনাক্তকারী)">রেরো (সুইজারল্যান্ড)</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.rero.ch/02-A000173352">১</a></span></li></ul></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6611mwh">সোশ্যাল নেটওয়ার্ক অ্যান্ড আর্কাইভাল কনটেক্সট</a></span></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%B8%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%93%E0%A6%B8%E0%A6%BF_(%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80)" class="mw-redirect" title="এসইউডিওসি (শনাক্তকারী)">সুডক (ফ্রান্স)</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/030277019">১</a></span></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AD_(%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80)" title="ট্রোভ (শনাক্তকারী)">ট্রোভ (অস্ট্রেলিয়া)</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/1003724">১</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐7db78f77f6‐z5hgh Cached time: 20250210234923 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.692 seconds Real time usage: 1.956 seconds Preprocessor visited node count: 15381/1000000 Post‐expand include size: 858667/2097152 bytes Template argument size: 143715/2097152 bytes Highest expansion depth: 17/100 Expensive parser function count: 8/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 229201/5000000 bytes Lua time usage: 0.876/10.000 seconds Lua memory usage: 10120047/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 6/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1479.262 1 -total 25.73% 380.631 90 টেমপ্লেট:Citation 18.34% 271.365 2 টেমপ্লেট:সূত্র_তালিকা 11.69% 172.899 169 টেমপ্লেট:Sfn 9.84% 145.567 1 টেমপ্লেট:Infobox_Hindu_leader 7.74% 114.561 12 টেমপ্লেট:Navbox 5.90% 87.308 1 টেমপ্লেট:হিন্দু_দর্শন 5.73% 84.714 1 টেমপ্লেট:তথ্যছক 5.50% 81.422 23 টেমপ্লেট:বই_উদ্ধৃতি 5.46% 80.784 2 টেমপ্লেট:Sidebar_with_collapsible_lists --> <!-- Saved in parser cache with key bnwiki:pcache:4050:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250210234923 and revision id 7899022. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">'<a dir="ltr" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=স্বামী_বিবেকানন্দ&oldid=7899022">https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=স্বামী_বিবেকানন্দ&oldid=7899022</a>' থেকে আনীত</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80" title="বিশেষ:বিষয়শ্রেণী">বিষয়শ্রেণীসমূহ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="বিষয়শ্রেণী:স্বামী বিবেকানন্দ">স্বামী বিবেকানন্দ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A7%A7%E0%A7%AE%E0%A7%AC%E0%A7%A9-%E0%A6%8F_%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়শ্রেণী:১৮৬৩-এ জন্ম">১৮৬৩-এ জন্ম</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A7%A6%E0%A7%A8-%E0%A6%8F_%E0%A6%AE%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:১৯০২-এ মৃত্যু">১৯০২-এ মৃত্যু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A6%B6_%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:১৯শ শতাব্দীর দার্শনিক">১৯শ শতাব্দীর দার্শনিক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A6%B6_%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:১৯শ শতাব্দীর হিন্দু ধর্মগুরু">১৯শ শতাব্দীর হিন্দু ধর্মগুরু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%A4%E0%A6%AA%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="বিষয়শ্রেণী:তপস্বী">তপস্বী</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%A8_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:সমকালীন ভারতীয় দার্শনিক">সমকালীন ভারতীয় দার্শনিক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%85%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:অদ্বৈতবাদী দার্শনিক">অদ্বৈতবাদী দার্শনিক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় হিন্দু">ভারতীয় হিন্দু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় হিন্দু আধ্যাত্মিক শিক্ষক">ভারতীয় হিন্দু আধ্যাত্মিক শিক্ষক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় হিন্দু ধর্মপ্রচারক">ভারতীয় হিন্দু ধর্মপ্রচারক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:হিন্দু ধর্মগুরু">হিন্দু ধর্মগুরু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:হিন্দু দার্শনিক">হিন্দু দার্শনিক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:হিন্দু লেখক">হিন্দু লেখক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A7%80" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় যোগী">ভারতীয় যোগী</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন">ভারতের স্বাধীনতা আন্দোলন</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="বিষয়শ্রেণী:কলকাতার ব্যক্তি">কলকাতার ব্যক্তি</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8" title="বিষয়শ্রেণী:রামকৃষ্ণ পরমহংস">রামকৃষ্ণ পরমহংস</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:রামকৃষ্ণ মিশন">রামকৃষ্ণ মিশন</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="বিষয়শ্রেণী:রামকৃষ্ণ পরমহংসের সন্ন্যাসী শিষ্য">রামকৃষ্ণ পরমহংসের সন্ন্যাসী শিষ্য</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A7%80" title="বিষয়শ্রেণী:স্কটিশ চার্চ কলেজের প্রাক্তন শিক্ষার্থী">স্কটিশ চার্চ কলেজের প্রাক্তন শিক্ষার্থী</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC,_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A7%80" title="বিষয়শ্রেণী:প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়, কলকাতার প্রাক্তন শিক্ষার্থী">প্রেসিডেন্সি বিশ্ববিদ্যালয়, কলকাতার প্রাক্তন শিক্ষার্থী</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A7%80" title="বিষয়শ্রেণী:কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের প্রাক্তন শিক্ষার্থী">কলকাতা বিশ্ববিদ্যালয়ের প্রাক্তন শিক্ষার্থী</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%99%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:বাঙালি হিন্দু">বাঙালি হিন্দু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95" title="বিষয়শ্রেণী:হিন্দু সংস্কারক">হিন্দু সংস্কারক</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%80_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%97%E0%A6%A3" title="বিষয়শ্রেণী:রামকৃষ্ণ পরমহংসের সন্ন্যাসী শিষ্যগণ">রামকৃষ্ণ পরমহংসের সন্ন্যাসী শিষ্যগণ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF-%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বিষয়শ্রেণী:নব্য-বেদান্ত">নব্য-বেদান্ত</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় ধর্মতত্ত্ববিদ">ভারতীয় ধর্মতত্ত্ববিদ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় হিন্দু সাধু">ভারতীয় হিন্দু সাধু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%99%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:বাঙালি হিন্দু সাধু">বাঙালি হিন্দু সাধু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:নব্য হিন্দুধর্মীয় আন্দোলন">নব্য হিন্দুধর্মীয় আন্দোলন</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%99%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="বিষয়শ্রেণী:বাঙালি ব্যক্তি">বাঙালি ব্যক্তি</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%93_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6" title="বিষয়শ্রেণী:হিন্দু দার্শনিক ও ধর্মতত্ত্ববিদ">হিন্দু দার্শনিক ও ধর্মতত্ত্ববিদ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A7%A7%E0%A7%AF%E0%A6%B6_%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%93_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6" title="বিষয়শ্রেণী:১৯শ শতাব্দীর হিন্দু দার্শনিক ও ধর্মতত্ত্ববিদ">১৯শ শতাব্দীর হিন্দু দার্শনিক ও ধর্মতত্ত্ববিদ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%80" title="বিষয়শ্রেণী:হিন্দু পুনরুজ্জীবনবাদী">হিন্দু পুনরুজ্জীবনবাদী</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় যোগ গুরু">ভারতীয় যোগ গুরু</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:আধ্যাত্মিক অনুশীলন">আধ্যাত্মিক অনুশীলন</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4" title="বিষয়শ্রেণী:বেদান্ত">বেদান্ত</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="বিষয়শ্রেণী:আধুনিক যোগ গুরু">আধুনিক যোগ গুরু</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">লুকানো বিষয়শ্রেণী: <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A6%8F%E0%A6%B2_%E0%A6%9B%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%93_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:ইউআরএল ছাড়া ও সংগ্রহের তারিখসহ উদ্ধৃতি ব্যবহার করা পাতা">ইউআরএল ছাড়া ও সংগ্রহের তারিখসহ উদ্ধৃতি ব্যবহার করা পাতা</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে">উদ্ধৃতি টেমপ্লেট ইংরেজি প্যারামিটার ব্যবহার করেছে</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%85%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:অসমর্থিত প্যারামিটার ব্যবহার করা উদ্ধৃতিসহ পাতা">অসমর্থিত প্যারামিটার ব্যবহার করা উদ্ধৃতিসহ পাতা</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF:_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%96" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি: তারিখ">উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি: তারিখ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%9F%E0%A6%BF:_%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%83%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি: বহিঃসংযোগ">উদ্ধৃতি শৈলী ত্রুটি: বহিঃসংযোগ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A7-%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:অর্ধ-সুরক্ষিত নিবন্ধ">অর্ধ-সুরক্ষিত নিবন্ধ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8B_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:ভালো নিবন্ধ">ভালো নিবন্ধ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%85%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%A4%E0%A6%A5%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%9B%E0%A6%95_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%9C%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:অজানা প্যারামিটারসহ তথ্যছক ধর্মীয় জীবনী ব্যবহার করা পাতা">অজানা প্যারামিটারসহ তথ্যছক ধর্মীয় জীবনী ব্যবহার করা পাতা</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%93_%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8_%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:উইকিউপাত্ত ও উইকিপিডিয়ায় ভিন্ন ভিন্ন চিত্রযুক্ত নিবন্ধ">উইকিউপাত্ত ও উইকিপিডিয়ায় ভিন্ন ভিন্ন চিত্রযুক্ত নিবন্ধ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%95%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%83%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:অকার্যকর বহিঃসংযোগ সহ সমস্ত নিবন্ধ">অকার্যকর বহিঃসংযোগ সহ সমস্ত নিবন্ধ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%80%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87_%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%95%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%83%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:স্থায়ীভাবে অকার্যকর বহিঃসংযোগসহ নিবন্ধ">স্থায়ীভাবে অকার্যকর বহিঃসংযোগসহ নিবন্ধ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%9F_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AD_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:ইন্টারনেট আর্কাইভ সংযোগ সহ নিবন্ধ">ইন্টারনেট আর্কাইভ সংযোগ সহ নিবন্ধ</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> এ পৃষ্ঠায় শেষ পরিবর্তন হয়েছিল ০৯:১৬টার সময়, ১৮ জানুয়ারি ২০২৫ তারিখে।</li> <li id="footer-info-copyright">লেখাগুলো <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.bn">ক্রিয়েটিভ কমন্স অ্যাট্রিবিউশন/শেয়ার-আলাইক লাইসেন্সের</a> আওতাভুক্ত; এর সাথে বাড়তি শর্ত প্রযোজ্য হতে পারে। এই সাইট ব্যবহার করার মাধ্যমে আপনি এর <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/bn">ব্যবহারের শর্তাবলী</a> ও <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/bn">গোপনীয়তা নীতির</a> সাথে সম্মত হচ্ছেন। উইকিপিডিয়া® একটি অলাভজনক সংস্থা, যা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">উইকিমিডিয়া ফাউন্ডেশনের</a> একটি নিবন্ধিত ট্রেডমার্ক।</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">গোপনীয়তার নীতি</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4">উইকিপিডিয়া বৃত্তান্ত</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A3_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97">দাবিত্যাগ</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">আচরণবিধি</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">উন্নয়নকারী</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/bn.wikipedia.org">পরিসংখ্যান</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">কুকির বিবৃতি</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//bn.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">মোবাইল সংস্করণ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>অনুসন্ধান</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="বিশেষ:অনুসন্ধান"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">অনুসন্ধান</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="পরিচ্ছেদসমূহ" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="সূচিপত্র টগল করুন" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">সূচিপত্র টগল করুন</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">স্বামী বিবেকানন্দ</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>৯১টি ভাষা</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>আলোচনা যোগ করুন</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-ff47b69b6-kh9t9","wgBackendResponseTime":130,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.692","walltime":"1.956","ppvisitednodes":{"value":15381,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":858667,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":143715,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":8,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":229201,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1479.262 1 -total"," 25.73% 380.631 90 টেমপ্লেট:Citation"," 18.34% 271.365 2 টেমপ্লেট:সূত্র_তালিকা"," 11.69% 172.899 169 টেমপ্লেট:Sfn"," 9.84% 145.567 1 টেমপ্লেট:Infobox_Hindu_leader"," 7.74% 114.561 12 টেমপ্লেট:Navbox"," 5.90% 87.308 1 টেমপ্লেট:হিন্দু_দর্শন"," 5.73% 84.714 1 টেমপ্লেট:তথ্যছক"," 5.50% 81.422 23 টেমপ্লেট:বই_উদ্ধৃতি"," 5.46% 80.784 2 টেমপ্লেট:Sidebar_with_collapsible_lists"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.876","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":10120047,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-7db78f77f6-z5hgh","timestamp":"20250210234923","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u09b8\u09cd\u09ac\u09be\u09ae\u09c0 \u09ac\u09bf\u09ac\u09c7\u0995\u09be\u09a8\u09a8\u09cd\u09a6","url":"https:\/\/bn.wikipedia.org\/wiki\/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q47478","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q47478","author":{"@type":"Organization","name":"\u0989\u0987\u0995\u09bf\u09ae\u09bf\u09a1\u09bf\u09af\u09bc\u09be \u09aa\u09cd\u09b0\u0995\u09b2\u09cd\u09aa\u09c7\u09b0 \u0985\u09ac\u09a6\u09be\u09a8\u0995\u09be\u09b0\u09c0\u0997\u09a3"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0989\u0987\u0995\u09bf\u09ae\u09bf\u09a1\u09bf\u09af\u09bc\u09be \u09ab\u09be\u0989\u09a8\u09cd\u09a1\u09c7\u09b6\u09a8","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-05-04T05:01:10Z","dateModified":"2025-01-18T09:16:44Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/0b\/Swami_Vivekananda-1893-09-signed.jpg","headline":"\u09ad\u09be\u09b0\u09a4\u09c0\u09af\u09bc \u09b9\u09bf\u09a8\u09cd\u09a6\u09c1 \u09b8\u09a8\u09cd\u09a8\u09cd\u09af\u09be\u09b8\u09c0, \u09a6\u09be\u09b0\u09cd\u09b6\u09a8\u09bf\u0995, \u09b2\u09c7\u0996\u0995, \u09b8\u0982\u0997\u09c0\u09a4\u099c\u09cd\u099e"}</script> </body> </html>