CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Kościół (teologia) – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"e466c585-707d-498c-8d69-b19ed9ce220f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Kościół_(teologia)","wgTitle":"Kościół (teologia)","wgCurRevisionId":74338049,"wgRevisionId":74338049,"wgArticleId":100728,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Teologia chrześcijańska"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Kościół_(teologia)","wgRelevantArticleId":100728,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{ "accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":74338049,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1062667","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready", "ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP", "ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Apostles_capp.JPG/1200px-Apostles_capp.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1087"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Apostles_capp.JPG/800px-Apostles_capp.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="725"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Apostles_capp.JPG/640px-Apostles_capp.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="580"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Kościół (teologia) – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Kościół_teologia rootpage-Kościół_teologia skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Główne menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne"><span>Strony specjalne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+%28teologia%29" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+%28teologia%29" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+%28teologia%29" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+%28teologia%29" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Kościół_jako_wypełnienie_historii_i_powołania_Izraela" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kościół_jako_wypełnienie_historii_i_powołania_Izraela"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Kościół jako wypełnienie historii i powołania Izraela</span> </div> </a> <ul id="toc-Kościół_jako_wypełnienie_historii_i_powołania_Izraela-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kerygmatyczne_początki_Kościoła" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kerygmatyczne_początki_Kościoła"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Kerygmatyczne początki Kościoła</span> </div> </a> <ul id="toc-Kerygmatyczne_początki_Kościoła-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przymioty_Kościoła" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przymioty_Kościoła"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Przymioty Kościoła</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Przymioty_Kościoła-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Przymioty Kościoła</span> </button> <ul id="toc-Przymioty_Kościoła-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Jeden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jeden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Jeden</span> </div> </a> <ul id="toc-Jeden-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ujęcie_prawosławne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ujęcie_prawosławne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Ujęcie prawosławne</span> </div> </a> <ul id="toc-Ujęcie_prawosławne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ujęcie_katolickie_(deklaracja_„Dominus_Iesus”)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ujęcie_katolickie_(deklaracja_„Dominus_Iesus”)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>Ujęcie katolickie (deklaracja „Dominus Iesus”)</span> </div> </a> <ul id="toc-Ujęcie_katolickie_(deklaracja_„Dominus_Iesus”)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ujęcie_teologii_protestanckiej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ujęcie_teologii_protestanckiej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3</span> <span>Ujęcie teologii protestanckiej</span> </div> </a> <ul id="toc-Ujęcie_teologii_protestanckiej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Święty" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Święty"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Święty</span> </div> </a> <ul id="toc-Święty-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Powszechny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Powszechny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Powszechny</span> </div> </a> <ul id="toc-Powszechny-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kościół_powszechny_w_rozumieniu_Ojców_Kościoła" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kościół_powszechny_w_rozumieniu_Ojców_Kościoła"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.1</span> <span>Kościół powszechny w rozumieniu Ojców Kościoła</span> </div> </a> <ul id="toc-Kościół_powszechny_w_rozumieniu_Ojców_Kościoła-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Katolicyzm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Katolicyzm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.2</span> <span>Katolicyzm</span> </div> </a> <ul id="toc-Katolicyzm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Protestantyzm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Protestantyzm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.3</span> <span>Protestantyzm</span> </div> </a> <ul id="toc-Protestantyzm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Apostolski" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Apostolski"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Apostolski</span> </div> </a> <ul id="toc-Apostolski-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Katolicyzm_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Katolicyzm_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.1</span> <span>Katolicyzm</span> </div> </a> <ul id="toc-Katolicyzm_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prawosławie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Prawosławie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.2</span> <span>Prawosławie</span> </div> </a> <ul id="toc-Prawosławie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Protestantyzm_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Protestantyzm_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.3</span> <span>Protestantyzm</span> </div> </a> <ul id="toc-Protestantyzm_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Inne_użycia_wyrazu_Kościół" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Inne_użycia_wyrazu_Kościół"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Inne użycia wyrazu Kościół</span> </div> </a> <ul id="toc-Inne_użycia_wyrazu_Kościół-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Spis treści" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Kościół (teologia)</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 3 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-3" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">3 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="گرایش‌های مسیحی – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="گرایش‌های مسیحی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_(%D1%82%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%96%D1%8F)" title="Церква (теологія) – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Церква (теологія)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%BA%E7%9D%A3%E6%95%99%E6%9C%83" title="基督教會 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="基督教會" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1062667#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&oldid=74338049" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%28teologia%29&id=74338049&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKo%25C5%259Bci%25C3%25B3%25C5%2582_%28teologia%29"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKo%25C5%259Bci%25C3%25B3%25C5%2582_%28teologia%29"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+%28teologia%29"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%28teologia%29&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1062667" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy wspólnoty wiernych w teologii chrześcijańskiej. Zobacz też: <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82" class="mw-disambig" title="Kościół">inne znaczenia słowa „kościół”</a>.</span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Apostles_capp.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Apostles_capp.JPG/250px-Apostles_capp.JPG" decoding="async" width="250" height="226" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Apostles_capp.JPG/375px-Apostles_capp.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Apostles_capp.JPG/500px-Apostles_capp.JPG 2x" data-file-width="1900" data-file-height="1721" /></a><figcaption><a href="/wiki/Fresk" title="Fresk">Fresk</a>: Jezus nauczający Apostołów, <a href="/wiki/Kapadocja" title="Kapadocja">Kapadocja</a>, ok. XII w.</figcaption></figure> <p><b>Kościół</b> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_grecki" title="Język grecki">gr.</a> <span style="font-style: normal;" lang="el">ἐκκλησία</span> <i>ekklesia</i> „zwołanie, zgromadzenie” od <span style="font-style: normal;" lang="el">ἐκ κάλεο</span><i>ek kaleo</i> „wołam spoza, zwołuję”) – w teologii chrześcijańskiej, wspólnota ludzi ze wszystkich narodów, zwołanych przez <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostołów</a> posłanych przez <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezusa Chrystusa</a>, by utworzyć zgromadzenie <i>wybranych</i>, stających się wolnymi obywatelami <i><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Bo%C5%BCe" title="Królestwo Boże">Królestwa niebieskiego</a></i><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>. Wspólnota Kościoła, rozumiejąca siebie jako wypełnienie dziejów i misji Narodu Wybranego <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Izraela</a><sup id="cite_ref-ZIZ_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-ZIZ-2">[2]</a></sup>, ma cztery zasadnicze cechy, sformułowane w <a href="/wiki/Nicejsko-konstantynopolita%C5%84skie_wyznanie_wiary" title="Nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary">Nicejsko-konstantynopolitańskim wyznaniu wiary</a> (<a href="/wiki/381" title="381">381</a> r.): <i>jedność, świętość, powszechność i apostolskość</i>. Pierwszym zadaniem Ludu Bożego, jako ustanowionej poprzez <a href="/wiki/Chrzest" title="Chrzest">chrzest</a> wspólnoty /<span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku greckim (Ελληνικά)">gr.</abbr>)</span> <i>koinonia</i>/ <a href="/wiki/Wiara_(chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo)" title="Wiara (chrześcijaństwo)">wiary</a> i <a href="/wiki/Sakrament" title="Sakrament">sakramentów</a>, jest bycie sakramentem wewnętrznej jedności ludzi z Bogiem oraz jedności całej ludzkości, która ma się zrealizować<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>. Kościołem nazywa się też wspólnotę lokalną Kościoła powszechnego, tzw. kościoły lokalne, a także określone wyznanie chrześcijańskie. Tajemnicą Kościoła zajmuje się gałąź <a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">teologii</a> – <a href="/wiki/Eklezjologia" title="Eklezjologia">eklezjologia</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kościół_jako_wypełnienie_historii_i_powołania_Izraela"><span id="Ko.C5.9Bci.C3.B3.C5.82_jako_wype.C5.82nienie_historii_i_powo.C5.82ania_Izraela"></span>Kościół jako wypełnienie historii i powołania Izraela</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Kościół jako wypełnienie historii i powołania Izraela" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kościół jako wypełnienie historii i powołania Izraela"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Teolodzy współcześni, np. metropolita <a href="/wiki/Jan_(Ziziulas)" title="Jan (Ziziulas)">Jan (Ziziulas)</a> zwracają uwagę, że chrześcijanie od początku widzieli swoje korzenie w historii <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Izraela</a>. Dlatego, zwłaszcza w odniesieniu do pierwotnej <a href="/wiki/Eklezjologia" title="Eklezjologia">eklezjologii</a> pierwszych trzech wieków, <a href="/wiki/Stary_Testament" title="Stary Testament">Stary Testament</a> dostarcza podstawowych danych do studium o Kościele, rozumianym jako nowy Lud Boży, i o jego relacji do Boga<sup id="cite_ref-ZIZ_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-ZIZ-2">[2]</a></sup>. Jak zauważył <a href="/wiki/Louis_Bouyer" title="Louis Bouyer">Louis Bouyer</a>, fakt iż <a href="/wiki/Liturgia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Liturgia chrześcijańska">liturgia Kościoła</a> ma ścisłe pokrewieństwo z modlitwami judaizmu „stanowi dowód na pokrewieństwo samej wiary”<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kerygmatyczne_początki_Kościoła"><span id="Kerygmatyczne_pocz.C4.85tki_Ko.C5.9Bcio.C5.82a"></span>Kerygmatyczne początki Kościoła</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Kerygmatyczne początki Kościoła" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kerygmatyczne początki Kościoła"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Powstanie Kościoła wiąże się z <a href="/wiki/Kerygmat" title="Kerygmat">kerygmatem</a>, głoszonym po zmartwychwstaniu <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezusa Chrystusa</a> przez <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">apostołów</a> – wybranych, uformowanych i posłanych przez Niego. Kerygmat był tym, co od początku tworzyło <i>zgromadzenie</i> chrześcijan, zwane <a href="/wiki/J%C4%99zyk_hebrajski" title="Język hebrajski">po hebrajsku</a> <i>Qahal</i>, po grecku <i>ἐκκλησία</i> (<i>ekklesia</i>). Podobnie jak w starożytnych <a href="/wiki/Ateny" title="Ateny">Atenach</a> oficjalne zebranie obywateli, zwane <i>εκκλησία</i> (<i>ekklesia</i>), było zwoływane w imieniu uprawnionych władz miasta przez heroldów zwanych <i>κήρυκες</i> (<i>kerykes</i>), tak też działo się w świętym mieście <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimie</a>. Lud <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Izraela</a> stanowił <i>Qahal</i> – <i>zgromadzenie</i>. W <a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">Nowym Testamencie</a> Apostołowie określali się za heroldów <a href="/wiki/Pomazaniec" title="Pomazaniec">króla Izraela</a>, których zadaniem było poprzez Słowo <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezusa</a> zbieranie po całym świecie nowych <i>wybranych Boga</i> i wyjaśnianie, nauczanie tego <a href="/wiki/S%C5%82owo_Bo%C5%BCe" title="Słowo Boże">Słowa</a>. </p><p>Poprzednikiem takiego głoszenia było w <a href="/wiki/Stary_Testament" title="Stary Testament">Starym Testamencie</a> odczytywanie <a href="/wiki/Tora" title="Tora">Prawa</a> na zgromadzeniu zwanym <i>qahal</i>. W <a href="/wiki/Biblia" title="Biblia">Biblii</a> są trzy przykłady takiego świętego zgromadzenia Izraela: zgromadzenie pod <a href="/wiki/Synaj_(g%C3%B3ra)" title="Synaj (góra)">Synajem</a> opisane w <a href="/wiki/Ksi%C4%99ga_Wyj%C5%9Bcia" title="Księga Wyjścia">Księdze Wyjścia</a> rozdz. 19; Zgromadzenie odnowienia <a href="/wiki/Dekalog" title="Dekalog">przymierza synajskiego</a>, opisane w <a href="/wiki/2_Ksi%C4%99ga_Kr%C3%B3lewska" title="2 Księga Królewska">2-ej Księdze Królewskiej</a> 23, 1-2 oraz zgromadzenie po powrocie z <a href="/wiki/Niewola_babilo%C5%84ska" title="Niewola babilońska">niewoli babilońskiej</a> opisane w <a href="/wiki/Ksi%C4%99ga_Nehemiasza" title="Księga Nehemiasza">Księdze Nehemiasza</a> rozdz. 8 oraz 13,1. To znaczenie <i>qahal</i> kontynuował Kościół chrześcijański od samego początku, owocem głoszenia-kerygmatu Apostołów było zgromadzenie wiernych, którzy trwali w ich nauce<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>: </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przymioty_Kościoła"><span id="Przymioty_Ko.C5.9Bcio.C5.82a"></span>Przymioty Kościoła</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Przymioty Kościoła" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przymioty Kościoła"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Według <a href="/wiki/Nicejsko-konstantynopolita%C5%84skie_wyznanie_wiary" title="Nicejsko-konstantynopolitańskie wyznanie wiary">Nicejsko-konstantynopolitańskiego wyznania wiary</a> (381 r.) <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">chrześcijanie</a> wierzą w Kościół, który jest: <i>jeden, święty, powszechny i apostolski</i>. Określa się je w nowszej literaturze <a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">teologicznej</a> terminem łac. <i>notae</i> „znamiona, własności”<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jeden">Jeden</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Jeden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Jeden"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Przymiot ten oznacza, że Chrystus założył jeden Kościół. Kościoły lokalne uobecniają w danym miejscu jedną wspólnotę Kościoła, której głową jest Chrystus. Jedność Kościoła była szczególnie przeżywana i podkreślana w okresie <a href="/wiki/Ojcowie_Ko%C5%9Bcio%C5%82a" title="Ojcowie Kościoła">patrystycznym</a>, jej fundamentem było wyznawanie jednej <a href="/wiki/Wiara_(chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo)" title="Wiara (chrześcijaństwo)">wiary</a>. Dobrze ilustruje to fragment z dzieła „Przeciw herezjom” <a href="/wiki/Ireneusz_z_Lyonu" title="Ireneusz z Lyonu">św. Ireneusza z Lyonu</a> (ok. 140–202): </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74506874">.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #a2a9b1;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f8f9fa}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}</style><div class="cytat"> <blockquote> <p>Skoro Kościół otrzymał tę naukę i tę wiarę, jak to powiedzieliśmy, rozprzestrzeniony po całym świecie troskliwie jej strzeże, jakby zamieszkując w jednym domu; podobnie też wierzy, jakby miał jedną duszę i jedno serce, zgodnie to głosi, naucza tego i przekazuje, jakby miał jedne usta. Albowiem, chociaż na świecie różne są języki, to jednak jedna jest i ta sama moc tradycji. I nie inaczej wierzą, i nie inaczej uczą te kościoły, które zostały założone w Germanii, i te, które istnieją w Irlandii, i te, które istnieją wśród Celtów, i te, które są na Wschodzie, i te, które są w Egipcie, i te, które są w Libii, i te, które zostały założone w środku świata; jak słońce, dzieło Boga, jedno i to samo jest na całym świecie, podobnie i przepowiadanie prawdy wszędzie jaśnieje i oświeca wszystkich ludzi, którzy chcą dojść do poznania prawdy (Księga 1, 10, 1-3). </p> </blockquote> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ujęcie_prawosławne"><span id="Uj.C4.99cie_prawos.C5.82awne"></span>Ujęcie prawosławne</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Ujęcie prawosławne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ujęcie prawosławne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W <a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">teologii</a> prawosławnej <i>jedność</i> Kościoła jest postrzegana jako istotny element jego tożsamości. Według <a href="/wiki/Joanis_Ziziulas" class="mw-redirect" title="Joanis Ziziulas">Joanisa Ziziulasa</a> jednoznaczne świadectwa tego znajdujemy w pierwszych trzech wiekach, począwszy od czasów opisanych w <a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">pismach nowotestamentalnych</a>: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat"> <blockquote> <p>Przez cały okres pierwszych trzech wieków, jedność była związana na najgłębszym poziomie z <a href="/wiki/Wiara_(chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo)" title="Wiara (chrześcijaństwo)">wiarą</a>, modlitwami i działalnością Kościoła. <a href="/wiki/Ewangelia_Jana" title="Ewangelia Jana">Ewangelia św. Jana</a> odzwierciedla ten fakt przedstawiając jedność Kościoła jako dramatyczną prośbę w modlitwie Pana (por. J 17,11 i 20n). <a href="/wiki/Dzieje_Apostolskie" title="Dzieje Apostolskie">Dzieje Apostolskie</a> wyrażają tę samą rzeczywistość, kiedy dobitnie podkreślają jedność jako charakterystyczny element życia Kościoła w jego pierwszych latach (por Dz 2,44nn), zaś istnienie „teologii jedności” w okresie tak wczesnym, jak ten z listów Pawłowych nie można interpretować inaczej niż jako oznakę wielkiej wagi, jaką przywiązywał Kościół od początku do swej jedności. W latach następujących po czasach apostolskich, Kościół traktował swą jedność jako przedmiot stałej troski i żarliwej wiary. Teksty tak zwanych <a href="/wiki/Ojcowie_apostolscy" title="Ojcowie apostolscy">Ojców apostolskich</a> przedstawiają jedność Kościoła jako przedmiot nauczania i rzeczywistość, dla której zwalczali każdą siłę niosącą podział. Pod koniec II wieku, <a href="/wiki/Ireneusz_z_Lyonu" title="Ireneusz z Lyonu">Ireneusz</a> stara się w dziele poświęconym szczególnie temu tematowi pokazać, że Kościół był i został zachowany jako jeden, i że jedność stanowi niezbędny warunek jego egzystencji (por. <i>Adv. Haer.</i> I.10.2). Kilka pokoleń później, <a href="/wiki/Cyprian_z_Kartaginy" title="Cyprian z Kartaginy">św. Cyprian</a> poświęca specjalne studium tematowi jedności Kościoła (por. <i>De Catholicae Ecclesiae unitate</i>, passim), podczas gdy w różnych <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84skie_wyznania_wiary" title="Chrześcijańskie wyznania wiary">tekstach Credo</a>, jedność wcześnie przyjmuje charakter artykułu wiary<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>. </p> </blockquote> </div> <p>Według <a href="/wiki/Siergiej_Bu%C5%82gakow" title="Siergiej Bułgakow">Siergieja Bułgakowa</a>, różne podzielone wyznania chrześcijańskie mogą powrócić do jedności Kościoła za pośrednictwem <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">prawosławia</a>, które „jest prawdziwym Kościołem, posiadającym pełnię autentycznej prawdy w Duchu Świętym”. Stąd wszystkie inne wspólnoty i kościoły chrześcijańskie winny włączyć się „w jeden strumień powszechnego prawosławia”. Autor ten podkreślił też, że twierdzenie to nie wynika ani z postaw imperialnych czy prozelityzmu, ani z pychy. Jest natomiast konsekwencją faktu, że prawda jest jedna, nie dopuszcza kompromisów, a chronienie jej nie jest niczyją zasługą lecz darem Bożym. Ci, którzy otrzymali ten dar czasem okazują się go niegodni. Jak stwierdził rosyjski teolog „i historia <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">narodu wybranego</a>, jak i historia prawosławia, wyraźnie pokazują, że ci, którzy chronią prawdę, mogą być tego niegodni”<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ujęcie_katolickie_(deklaracja_„Dominus_Iesus”)"><span id="Uj.C4.99cie_katolickie_.28deklaracja_.E2.80.9EDominus_Iesus.E2.80.9D.29"></span>Ujęcie katolickie (deklaracja „Dominus Iesus”)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Ujęcie katolickie (deklaracja „Dominus Iesus”)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ujęcie katolickie (deklaracja „Dominus Iesus”)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Katolickie rozumienie tego przymiotu precyzuje ogłoszony w <a href="/wiki/2000" title="2000">2000</a> r. przez ówczesnego prefekta <a href="/wiki/Kongregacja_Nauki_Wiary" class="mw-redirect" title="Kongregacja Nauki Wiary">Kongregacji Nauki Wiary</a>, kardynała <a href="/wiki/Benedykt_XVI" title="Benedykt XVI">Józefa Ratzingera</a> i zatwierdzony przez <a href="/wiki/Jan_Pawe%C5%82_II" title="Jan Paweł II">papieża Jana Pawła II</a> dokument <a href="/wiki/Dominus_Iesus" title="Dominus Iesus">Dominus Iesus</a>. </p><p>Deklaracja w p. 17 wyjaśnia wyrażenie Konstytucji Soborowej <a href="/wiki/Lumen_gentium" title="Lumen gentium">Lumen gentium</a>, 22<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>, że <i>jeden Kościół «subsistit in» (trwa) w Kościele katolickim</i> oraz uściśla status eklezjalny <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">prawosławia</a> oraz <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestantyzmu</a>: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat"> <blockquote> <p>Istnieje zatem jeden Kościół Chrystusowy, który trwa /<span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku łacińskim (Latina)">łac.</abbr>)</span> <i>subsistit</i>/ w Kościele katolickim rządzonym przez Następcę Piotra i przez biskupów w łączności z nim<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. Kościoły, które nie będąc w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim, pozostają jednak z nim zjednoczone bardzo ścisłymi więzami, jak <a href="/wiki/Sukcesja_apostolska" title="Sukcesja apostolska">sukcesja apostolska</a> i ważna <a href="/wiki/Eucharystia_(sakrament)" title="Eucharystia (sakrament)">Eucharystia</a>, są prawdziwymi Kościołami partykularnymi<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. Dlatego także w tych Kościołach jest obecny i działa Kościół Chrystusowy, chociaż brak im pełnej komunii z Kościołem katolickim, jako że nie uznają katolickiej nauki o <a href="/wiki/Prymat_%C5%9Awi%C4%99tego_Piotra" title="Prymat Świętego Piotra">prymacie</a>, który Biskup Rzymu posiada obiektywnie z ustanowienia Bożego i sprawuje nad całym Kościołem. Natomiast Wspólnoty kościelne, które nie zachowały prawomocnego <a href="/wiki/Biskup_diecezjalny" title="Biskup diecezjalny">Episkopatu</a> oraz właściwej i całkowitej rzeczywistości eucharystycznego misterium<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup>, nie są Kościołami w ścisłym sensie; jednak ochrzczeni w tych wspólnotach są przez <a href="/wiki/Chrzest" title="Chrzest">chrzest</a> wszczepieni w Chrystusa i dlatego są w pewnej wspólnocie, choć niedoskonałej, z Kościołem<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup> (<i>Dominus Iesus</i>, 17). </p> </blockquote> </div> <p>Deklaracja spotkała się z wieloma sprzecznymi reakcjami, np. ówczesny prawosławny metropolita <a href="/wiki/Eparchia_smole%C5%84ska_i_wiaziemska" class="mw-redirect" title="Eparchia smoleńska i wiaziemska">smoleński i kaliningradzki</a>, a obecny (2011) <a href="/wiki/Rosyjski_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Prawos%C5%82awny" title="Rosyjski Kościół Prawosławny">patriarcha moskiewski i całej Rusi</a> <a href="/wiki/Cyryl_I_(patriarcha_Moskwy)" title="Cyryl I (patriarcha Moskwy)">Cyryl</a> powiedział w wywiadzie, że deklaracja <i>jest uczciwym dokumentem, lepszym niż tzw. „kościelna dyplomacja”. Pokazuje jak blisko jesteśmy, albo, przeciwnie, jak jesteśmy podzieleni</i><sup id="cite_ref-CNS_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-CNS-14">[14]</a></sup>. </p><p>Stanowisko prawosławia na temat apostolskości Kościoła jest prawie identyczne z katolickim, z wyjątkiem rozumienia roli biskupa Rzymu. Uzgodnienie stanowisk wobec prymatu Piotrowego jest przedmiotem kolejnych sesji <i>Międzynarodowej Komisji Wspólnej do spraw Dialogu Teologicznego między Kościołem rzymskokatolickim a Kościołem prawosławnym</i><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup> Współprzewodniczącymi Komisji są, z ramienia katolików: kard. <a href="/wiki/Kurt_Koch" title="Kurt Koch">Kurt Koch</a>, z ramienia prawosławnych: metropolita Joannes Zizioulas. </p><p>Thomas Wipf, przewodniczący Wspólnoty Protestanckich Kościołów w Europie, nie zgadzając się z deklaracją co do definicji Kościoła, stwierdził równocześnie, że dokument może prowadzić do większej jasności w <a href="/wiki/Ekumenizm" title="Ekumenizm">dialogu ekumenicznym</a><sup id="cite_ref-CNS_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-CNS-14">[14]</a></sup>. </p><p>W teologii <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestanckiej</a> (ewangelickiej i <a href="/wiki/Ewangelikalizm" title="Ewangelikalizm">ewangelicznej</a>) jeden Kościół jest pojmowany jako duchowa wspólnota wierzących z różnych <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(organizacja)" title="Kościół (organizacja)">kościołów</a> chrześcijańskich (denominacji). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ujęcie_teologii_protestanckiej"><span id="Uj.C4.99cie_teologii_protestanckiej"></span>Ujęcie teologii protestanckiej</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Ujęcie teologii protestanckiej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ujęcie teologii protestanckiej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Według <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">P. Tillicha</a>, Kościół powszechny jest zawsze aktualnie obecny w Kościołach, dlatego można mówić tak o historii całego Kościoła, jak i o historii poszczególnych Kościołów. Nie można jednak twierdzić, jak czynią to <a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Anglika%C5%84ska" class="mw-redirect" title="Wspólnota Anglikańska">Wspólnota Anglikańska</a>, <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">prawosławie</a> oraz <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">katolicyzm</a>, że do pewnego czasu np. do roku 500 lub 1500 po Chr. istniał jeden Kościół, aktualnie istniejący w czasie i przestrzeni, z którego po podziałach powstało wiele Kościołów. W takim bowiem wypadku któryś z Kościołów może twierdzić, że w jakimś okresie lub w całej historii, to on był Kościołem właściwym. Kościoły protestanckie mogłyby w ten sposób uzurpować sobie do tego prawo, twierdząc że między wiekiem apostolskim a <a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">reformacją</a>, kościół był jedynie w stanie ukrytym – jak w <a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">judaizmie</a> czy <a href="/wiki/Poganie" class="mw-redirect" title="Poganie">pogaństwie</a> – i objawił się w Kościołach powstałych w wyniku reformacji. Jest to według Tillicha błędne podejście, gdyż Kościół, jako Duchowa Wspólnota, zawsze trwał i trwa w Kościołach, które wyznają swój fundament w Chrystusie, który jest centralnym objawieniem Królestwa Bożego w historii<sup id="cite_ref-TILP2_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-TILP2-16">[16]</a></sup>. Tej <i>Wspólnoty Duchowej</i> nie można interpretować jako rzeczywistości duchowej, która istnieje niezależnie od konkretnych wspólnot kościelnych, jakby jakiś Kościół niewidzialny. Reformatorzy nigdy tak nie postrzegali podziału na <i>Kościoły widzialne</i> i <i>Kościół niewidzialny</i>. Niewidzialny kościół jest <i>Duchową esencją</i> historycznych Kościołów<sup id="cite_ref-TILP_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-TILP-17">[17]</a></sup>. P. Tillich pisał też o <i>paradoksie Kościołów</i>, które uczestniczą z jednej strony w niejednoznaczności /<span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> <i>ambiguities</i>/ życia, zwłaszcza życia religijnego, z drugiej zaś strony w jednoznacznym życiu /<span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> <i>unambiguous life</i>/ <i>Wspólnoty Duchowej</i>. Są to jednak nie dwa Kościoły, lecz dwa aspekty jednego Kościoła. W historii protestantyzmu, podkreślanie niewidzialnego Kościoła kosztem Kościołów historycznych zdarzało się w ruchach duchowych, pokusa zaś postrzegania niewidzialnego Kościoła jako nieistotnego ideału – w <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo_liberalne" title="Chrześcijaństwo liberalne">liberalnym protestantyzmie</a><sup id="cite_ref-TIL_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-TIL-18">[18]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Święty"><span id=".C5.9Awi.C4.99ty"></span>Święty</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Święty" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Święty"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jako wspólnota mistyczna jest doskonałym Mistycznym Ciałem <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Chrystusa</a>, Ludem Bożym (co nie oznacza świętości wszystkich członków Kościoła ani kapłanów), w którym działa <a href="/wiki/Duch_%C5%9Awi%C4%99ty" title="Duch Święty">Duch Święty</a>. Z przymiotem tym wiąże się <a href="/wiki/Obcowanie_%C5%9Bwi%C4%99tych" title="Obcowanie świętych">obcowanie świętych</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Powszechny">Powszechny</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Powszechny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powszechny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kościół jest <a href="/wiki/Sakrament" title="Sakrament">sakramentem</a> zbawienia całej ludzkości i obejmuje tym działaniem wszystkich ludzi niezależnie od <a href="/wiki/P%C5%82e%C4%87" title="Płeć">płci</a>, stanu, majątku, narodowości oraz od popełnionych <a href="/wiki/Grzech" title="Grzech">grzechów</a>. Kościół czerpie ten przymiot z faktu, że jest <i>Ciałem</i> Chrystusa, jedynego pośrednika zbawienia: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat"> <blockquote> <p>Jest to /modlić się za nich/ bowiem rzecz dobra i miła w oczach Zbawiciela naszego, Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy. Albowiem jeden jest Bóg, <i>jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus</i>, który wydał siebie samego na okup za wszystkich jako świadectwo we właściwym czasie. (por. <a href="/w/index.php?title=1List_do_Tymoteusza&action=edit&redlink=1" class="new" title="1List do Tymoteusza (strona nie istnieje)">1 Tm</a> 2,3-6) </p> </blockquote> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kościół_powszechny_w_rozumieniu_Ojców_Kościoła"><span id="Ko.C5.9Bci.C3.B3.C5.82_powszechny_w_rozumieniu_Ojc.C3.B3w_Ko.C5.9Bcio.C5.82a"></span>Kościół powszechny w rozumieniu Ojców Kościoła</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Kościół powszechny w rozumieniu Ojców Kościoła" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kościół powszechny w rozumieniu Ojców Kościoła"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Refleksję teologiczną <a href="/wiki/Ojcowie_Ko%C5%9Bcio%C5%82a" title="Ojcowie Kościoła">Ojcowie Kościoła</a> budowali na danych <a href="/wiki/Pismo_%C5%9Awi%C4%99te" class="mw-redirect" title="Pismo Święte">Pisma Świętego</a> <a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">Nowego Testamentu</a>. Odczytywali w nim następujące obrazy Kościoła: lud, ciało, świątynia, dom, oblubienica-małżonka, stado, winnica, królestwo, pole i sieć. Odczytywali też figuralnie <a href="/wiki/Stary_Testament" title="Stary Testament">Stary Testament</a>, dostrzegając w nim zapowiedzi Kościoła<sup id="cite_ref-GUI_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-GUI-19">[19]</a></sup>. </p><p>Kościół był dla nich rzeczywistością <a href="/wiki/Eschatologia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Eschatologia chrześcijańska">eschatologiczną</a>, przynoszącą zbawienie i życie wieczne, która realizuje się poprzez: </p> <ol><li>moc <a href="/wiki/Duch_%C5%9Awi%C4%99ty" title="Duch Święty">Ducha Świętego</a> i <a href="/wiki/Eucharystia_(sakrament)" title="Eucharystia (sakrament)">Eucharystię</a></li> <li>duchowe macierzyństwo całej wspólnoty Kościoła poprzez wiarę, miłość, modlitwę, pokutę i świadectwo</li> <li>miłosierdzie, pokój i zgodę między kościołami lokalnymi</li> <li>kolegialność <a href="/wiki/Biskup" title="Biskup">biskupów</a></li> <li>posługę jedności <a href="/wiki/Papie%C5%BC" title="Papież">Biskupa Rzymu</a> jako strażnika komunii miłości Kościoła powszechnego<sup id="cite_ref-GUI_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-GUI-19">[19]</a></sup>.</li></ol> <p>W tym okresie pojawiły się też ważne eklezjologiczne prawdy. <a href="/wiki/Ireneusz_z_Lyonu" title="Ireneusz z Lyonu">Ireneusz z Lyonu</a> (ok. 140–202) nauczał o naturze apostolskiej Kościoła, realizowanej w <a href="/wiki/Sukcesja_apostolska" title="Sukcesja apostolska">sukcesji apostolskiej</a>; <a href="/wiki/Cyprian_z_Kartaginy" title="Cyprian z Kartaginy">Cyprian z Kartaginy</a> (zm. 258) o episkopacie; <a href="/wiki/Augustyn_z_Hippony" title="Augustyn z Hippony">Augustyn z Hippony</a> nauczał o katolickości (powszechność), o ważności obrzędów sakramentalnych niezależnie od osobistej <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99to%C5%9B%C4%87" title="Świętość">świętości</a> szafarza, o trwałym skutku <a href="/wiki/Sakrament" title="Sakrament">sakramentu</a> w duszy wierzącego zwanym charakterem sakramentalnym. </p><p>Już w okresie między III i V wiekiem <a href="/wiki/Papie%C5%BC" title="Papież">papieże</a>, wśród nich <a href="/wiki/Leon_I_(papie%C5%BC)" title="Leon I (papież)">Leon Wielki</a>, potwierdzali swą rolę jako biskupa całego Kościoła oraz swój unikalny autorytet odnośnie do <a href="/wiki/Magisterium_Ko%C5%9Bcio%C5%82a" title="Magisterium Kościoła">magisterium</a> i <a href="/wiki/Jurysdykcja" title="Jurysdykcja">jurysdykcji</a><sup id="cite_ref-GUI_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-GUI-19">[19]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Katolicyzm">Katolicyzm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Katolicyzm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Katolicyzm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W Kościele <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolickim</a> odpowiednikiem kościoła lokalnego jest <a href="/wiki/Diecezja" title="Diecezja">diecezja</a>, gdzie biskup jest <i>widzialnym źródłem i fundamentem jedności</i> w swoim kościele partykularnym i podziela też <i>troskę o wszystkie kościoły</i>, gdyż Kościół powszechny jako Mistyczne Ciało Chrystusa jest «ciałem kościołów»<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>. Sąsiadujące kościoły lokalne, powiązane ze sobą np. poprzez kulturę, tworzą prowincje kościelne, patriarchaty lub regiony. Biskupi spotykają się na synodach lub soborach prowincjalnych. Ciałem, które służy jedności biskupów w tych większych skupiskach kościołów lokalnych jest tzw. <i><a href="/wiki/Konferencja_Episkopatu" class="mw-redirect" title="Konferencja Episkopatu">Konferencja Episkopatu</a></i><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Protestantyzm">Protestantyzm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Protestantyzm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Protestantyzm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wspólnoty i denominacje protestanckie mają różne rozumienie powszechności Kościoła. U podstaw eklezjologii protestanckiej stoją pisma reformatorów, <a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Marcina Lutra</a> i <a href="/wiki/Jan_Kalwin" title="Jan Kalwin">Kalwina</a>. Odchodząc od koncepcji Kościoła hierarchicznego w rozumieniu władzy widzialnej, odwołali się do pojęcia <i>Kościoła niewidzialnego</i>, który rozumieli jako <i><a href="/wiki/Obcowanie_%C5%9Bwi%C4%99tych" title="Obcowanie świętych">Communio sanctorum</a></i> (<i>Społeczność świętych</i>)<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[22]</a></sup>. Kalwin pisał o tym w swym dziele <i><a href="/wiki/Institutio_religionis_christianae" title="Institutio religionis christianae">Institutio religionis christianae</a></i> (Strasburg, 1536 r.). Ale za Lutrem i Melanchtonem uznawał on ziemską obecność tego Kościoła, którą zaświadcza <a href="/wiki/S%C5%82owo_Bo%C5%BCe" title="Słowo Boże">słowo Boże</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>. Według <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">P. Tillicha</a> Kościół powszechny jest zawsze aktualnie obecny w konkretnych wspólnotach Kościoła, dlatego można mówić tak o historii całego Kościoła, jak i o historii poszczególnych Kościołów<sup id="cite_ref-TIL_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-TIL-18">[18]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Apostolski">Apostolski</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Apostolski" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Apostolski"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:15_Lorenzo_Veneziano,_Calling_of_the_Apostles_Peter_and_Andrew._1370_Staatliche_Museen,_Berlin..jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/15_Lorenzo_Veneziano%2C_Calling_of_the_Apostles_Peter_and_Andrew._1370_Staatliche_Museen%2C_Berlin..jpg/300px-15_Lorenzo_Veneziano%2C_Calling_of_the_Apostles_Peter_and_Andrew._1370_Staatliche_Museen%2C_Berlin..jpg" decoding="async" width="300" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/15_Lorenzo_Veneziano%2C_Calling_of_the_Apostles_Peter_and_Andrew._1370_Staatliche_Museen%2C_Berlin..jpg/450px-15_Lorenzo_Veneziano%2C_Calling_of_the_Apostles_Peter_and_Andrew._1370_Staatliche_Museen%2C_Berlin..jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/15_Lorenzo_Veneziano%2C_Calling_of_the_Apostles_Peter_and_Andrew._1370_Staatliche_Museen%2C_Berlin..jpg/600px-15_Lorenzo_Veneziano%2C_Calling_of_the_Apostles_Peter_and_Andrew._1370_Staatliche_Museen%2C_Berlin..jpg 2x" data-file-width="706" data-file-height="526" /></a><figcaption>Powołanie Apostołów <a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Piotra</a> i <a href="/wiki/Andrzej_Aposto%C5%82" title="Andrzej Apostoł">Andrzeja</a>. Do dziedzictwa tych dwu <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostołów</a> odwołują się Kościoły katolickie i prawosławne. Lorenzo Veneziano /<a href="/wiki/1370" title="1370">1370</a> r./, Muzeum Państwowe w Berlinie.</figcaption></figure> <p>Przymiot ten oznacza, że Kościół funkcjonuje i naucza tak, jak za czasów apostolskich. Wiążą się z tym <a href="/wiki/Sukcesja_apostolska" title="Sukcesja apostolska">Sukcesja apostolska</a>, tzn. o Kościele apostolskim mówi się wtedy, gdy są w nim <a href="/wiki/Biskup_diecezjalny" title="Biskup diecezjalny">biskupi diecezjalni</a>, których święcenia pochodzą od któregoś z <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostołów</a>, oraz <a href="/wiki/Tradycja_Apostolska" class="mw-redirect" title="Tradycja Apostolska">Tradycja Apostolska</a>, czyli przechowywanie wiernie nauki Jezusa przekazanej <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">apostołom</a>. Przymiot apostolskości Kościoła tak był rozumiany na <a href="/wiki/Sob%C3%B3r_konstantynopolita%C5%84ski_I" title="Sobór konstantynopolitański I">Soborze konstantynopolskim</a> (381 r.) w czasach Kościoła niepodzielonego. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Katolicyzm_2">Katolicyzm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Katolicyzm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Katolicyzm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zgodnie z <a href="/wiki/Katechizm_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_Katolickiego" class="mw-redirect" title="Katechizm Kościoła Katolickiego">Katechizmem</a> n. 857, w <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicyzmie</a> rozumie się przez to trzy elementy: </p> <ol><li>zbudowany na „fundamencie Apostołów” (Ef 2, 20; Ap 21, 14), posłanych przez samego Chrystusa;</li> <li>zachowywanie i przekazywanie za pomocą <a href="/wiki/Duch_%C5%9Awi%C4%99ty" title="Duch Święty">Ducha Świętego</a> (por. Dz 2, 42) <a href="/wiki/Tradycja_Apostolska" class="mw-redirect" title="Tradycja Apostolska">apostolskiego depozytu wiary</a>;</li> <li>jest <i>nauczany, uświęcany i prowadzony</i> przez <a href="/wiki/Sukcesja_apostolska" title="Sukcesja apostolska">następców grona Dwunastu Apostołów</a>, czyli Kolegium Biskupów i ich prezbiterów w jedności z następcą <a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Piotra Apostoła</a>, jako głowy kolegium. Istotnym elementem apostolskości jest więc <a href="/wiki/Prymat_%C5%9Awi%C4%99tego_Piotra" title="Prymat Świętego Piotra">posługa prymatu Piotrowego</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[24]</a></sup>.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Prawosławie"><span id="Prawos.C5.82awie"></span>Prawosławie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Prawosławie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Prawosławie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W pierwszym tysiącleciu kościoły wschodnie uznawały autorytet biskupa Rzymu jako następcy św. Piotra. Po <a href="/wiki/Wielka_schizma_wschodnia" title="Wielka schizma wschodnia">schizmie wschodniej</a> <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">prawosławie</a> uznało, że papiestwo sprzeniewierzyło się tej roli. Taka ocena, przeważająca współcześnie w prawosławiu, znalazła wyraz w książce prawosławnego <a href="/wiki/Teolog" title="Teolog">teologa</a> O. Clementa: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat"> <blockquote> <p>Wschód nie znał takiej formy prymatu rzymskiego, jaki przyjęto na Zachodzie po reformie <a href="/wiki/Grzegorz_I" title="Grzegorz I">gregoriańskiej</a> oraz po <a href="/wiki/Sob%C3%B3r_trydencki" title="Sobór trydencki">Soborze trydenckim</a>, i zapewne musiał go odrzucać. Ten prymat w swej pierwotnej postaci był uznawany i realizowany na Wschodzie w czasach <a href="/wiki/Sob%C3%B3r_powszechny" title="Sobór powszechny">soborów ekumenicznych</a>. Pojawiały się zarysy teorii, które były sobie przeciwstawne, ale życie Kościoła zawsze wykraczało poza teorie. W gruncie rzeczy nikt nie mógł przeciąć sprawy. Każdy uważał, że ma ostatnie słowo, a więc nikt go nie miał, z wyjątkiem Ducha Świętego. Dzisiaj musimy się zastanowić, wychodząc poza przeciwstawne sobie sformułowania, nad doświadczeniem <a href="/wiki/Eklezjologia" title="Eklezjologia">eklezjalnym</a> epoki, w której napięć nie rozstrzygano ani przeciwko papieżowi,ani przeciwko soborowi, lecz po prostu <i>inaczej</i><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup> </p> </blockquote> </div> <p>Niektórzy prawosławni teolodzy, jak P. Evdokimov tłumaczą, że każdy biskup ma władzę Piotrową w swoim kościele lokalnym, która polega na sprawowaniu Eucharystii. Cytuje on powiedzenie M. Kabasillasa (XIV w.): <i>Piotr jest nauczycielem świata, papież jest biskupem Rzymu</i><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[26]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Protestantyzm_2">Protestantyzm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Protestantyzm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Protestantyzm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W teologii protestanckiej apostolski charakter Kościoła przejawia się w przekazywaniu wiary apostolskiej (<i>successio fidei</i>) i w trwaniu Kościoła w nauce apostolskiej. Jak stwierdza <a href="/w/index.php?title=Eberhard_J%C3%BCngel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eberhard Jüngel (strona nie istnieje)">Eberhard Jüngel</a>, następcą apostołów jest kanon Nowego Testamentu, a nie biskup. Kościół jest apostolski, gdy myśli, mówi i działa zgodnie z Pismem Świętym<sup id="cite_ref-Jungel133_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jungel133-27">[27]</a></sup>. Zarówno historyczny luteranizm, jak i kalwinizm odrzucały w swoich księgach symbolicznych charakterystyczne dla katolicyzmu i prawosławia pojęcie sukcesji urzędu jako części składowej apostolskości Kościoła. Szczególnie mocno za takim stanowiskiem obstawał kalwinizm, który w ogóle odrzucił rozróżnienie między <a href="/wiki/Prezbiter" title="Prezbiter">prezbiterem</a> a <a href="/wiki/Biskup" title="Biskup">biskupem</a>, uznając, że w Biblii i pierwszych wiekach chrześcijaństwa terminy te były stosowane synonimicznie na określenie starszego – przełożonego wspólnoty. Stąd do dzisiaj <a href="/wiki/Kalwinizm" title="Kalwinizm">kościoły reformowane</a> oraz wywodzące się z tej tradycji <a href="/wiki/Baptyzm" title="Baptyzm">Kościoły baptystyczne</a> w słowach nicejsko-konstantynopolitańskiego wyznania wiary, opisującego Kościół jako apostolski, rozumieją sukcesję wiary apostołów, która przejawia się w wiernym zwiastowaniu Słowa Bożego i należytym udzielaniu sakramentów: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat środek"> <blockquote> <p>I trwali w nauce apostolskiej i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwach </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo"><a href="/wiki/Dzieje_Apostolskie" title="Dzieje Apostolskie">Dz</a> 2,42</div> </div> <p>Zdaniem Eberharda Jüngela wiarygodność Kościoła opiera się na tym, że Bóg przez Ducha Świętego zachowuje w nim prawdę Ewangelii, która przewyższa jego własne błędy. Odpowiedzialność wobec tej prawdy zobowiązuje Kościół do nieustannej krytycznej samorefleksji, w której jego nauka i działania mierzone są podług miary Ewangelii<sup id="cite_ref-Jungel133_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-Jungel133-27">[27]</a></sup>. </p><p>Według niektórych kościołów luterańskich, które zachowały sukcesję apostolską w rozumieniu katolickim, apostolskość wyraża się ponadto w przekazywaniu urzędu apostolskiego (<i>successio ordinis</i>) przez modlitwę i włożenie rąk biskupa (biskupów) i księży powołanych do dokonania ordynacji lub konsekracji. Np. <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Szwecji" title="Kościół Szwecji">Kościół Ewangelicko-Luterański w Szwecji</a> uznaje zarówno „sukcesję episkopalną” (biskupów), jak też i „sukcesję prezbiterską” (prezbiterów – księży). Obie obecne są w tym Kościele od czasów <a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">reformacji</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Inne_użycia_wyrazu_Kościół"><span id="Inne_u.C5.BCycia_wyrazu_Ko.C5.9Bci.C3.B3.C5.82"></span>Inne użycia wyrazu Kościół</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Inne użycia wyrazu Kościół" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Inne użycia wyrazu Kościół"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nazwy Kościół używa się także w odniesieniu do chrześcijańskiego związku wyznaniowego, jako organizacji ludzkiej, posiadającej własny ustrój, organy władzy, doktrynę i liturgię; np. <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%82aci%C5%84ski" title="Kościół łaciński">Kościół rzymskokatolicki</a>, <a href="/wiki/Polski_Autokefaliczny_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Prawos%C5%82awny" title="Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny">Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny</a>, <a href="/wiki/Apostolski_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ormia%C5%84ski" title="Apostolski Kościół Ormiański">Apostolski Kościół Ormiański</a>, <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicko-Reformowany_w_RP" title="Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP">Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP</a>, <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Starokatolicki_Mariawit%C3%B3w_w_RP" title="Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP">Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP</a>, <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Zielono%C5%9Bwi%C4%85tkowy_w_RP" title="Kościół Zielonoświątkowy w RP">Kościół Zielonoświątkowy w RP</a>. Synonimami takiego rozumienia wyrazu Kościół są terminy: związek wyznaniowy, związek religijny, wyznanie, konfesja i denominacja. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">P. Tillich: Duchowa Obecność a dwuznaczności religii. W: <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Tenże</a>: <i>Teologia Systematyczna</i>. T. 3. s. 150.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Teologia+Systematyczna&rft.atitle=Duchowa+Obecno%C5%9B%C4%87+a+dwuznaczno%C5%9Bci+religii&rft.au=P.+Tillich&rft.pages=150"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-ZIZ-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ZIZ_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ZIZ_2-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book"><a href="/wiki/Joanis_Ziziulas" class="mw-redirect" title="Joanis Ziziulas">Zizioulas J.</a>: <i>Eucharist, Bishop, Church: The Unity of the Church in the Divine Eucharist. The Bishop During the First Three Centuries</i>. Wyd. 3. s. 21, przyp. 69. Cytat: Źródła i historia Kościoła żądają takiego połączenia między Kościołem a Izraelem, zważywszy, że Kościół pierwotny uważał siebie za prawdziwego Izraela i spostrzegał Stary Testament i historię Izraela jako własne. W odniesieniu do tego wystarczy uważnie przeczytać początek Pawłowego <a href="/wiki/List_do_Efezjan" title="List do Efezjan">Listu do Efezjan</a> (1: 4), prolog Hebrajczyków i Ewangelii Jana, genealogie Jezusa zawarte w Ewangeliach Mateusza i Łukasza itp., aby przekonać się, że Kościół pierwotny widział siebie jako organiczną część historii Izraela „od założenia świata” lub za samo „nasienie Abrahama” (Ga 3-4 J 5:39.46). Kościół miał taką samą świadomość w drugim wieku: „Jesteśmy prawdziwą rasą Izraela” (<a href="/wiki/Justyn_M%C4%99czennik" title="Justyn Męczennik">Justyn</a>, <i>Dialog z Żydem Tryfonem</i> I, 135: 36 i 123: 9), a także w trzecim: „dla nas ... prawdziwych Hebrajczyków” (<a href="/wiki/Orygenes" title="Orygenes">Orygenes</a>, <i>O męczeństwie</i> 33). Chrystologiczny charakter ST był już podkreślany przez Ojców (<a href="/wiki/Augustyn_z_Hippony" title="Augustyn z Hippony">Augustyn</a>, Objaśnienia psalmów 30, PL 36, 244), i jest także dziś podkreślony w badaniach (np L. Philippidis, Historia Okresu NT (w języku greckim), str 825 i V. Ioannidis.. ., „Królestwo Boże”, str 160. Z tego powodu zdecydowanie podkreśla się dzisiaj, że z punktu widzenia metodologicznego, właściwy punkt wyjścia do dyskusji o pierwotnej eklezjologii polega na pytaniu: co Stary Testament ma do powiedzenia o Bogu i Jego ludzie? (Zob. R. Newton Flew, „Jesus and the Kingdom of God”, w „The Expository Times” (1934/35), 217).<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Eucharist%2C+Bishop%2C+Church%3A+The+Unity+of+the+Church+in+the+Divine+Eucharist.+The+Bishop+During+the+First+Three+Centuries&rft.au=Zizioulas+J.&rft.edition=3&rft.pages=21%2C+przyp.+69"></span></cite>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <a href="/wiki/Katechizm_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_Katolickiego" class="mw-redirect" title="Katechizm Kościoła Katolickiego">KKK</a> n. 775</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book">Louis Bouyer: Od liturgii żydowskiej do liturgii chrześcijańskiej. W: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kbroszko.dominikanie.pl/bouyer_od_liturgii_zydowskiej_do_chrzescijanskiej.pdf">Eucharystia</a></i>. Poznań – Warszawa: Wydawnictwo Pallotynów, 1986, s. 127, seria: Kolekcja „Communio” nr 1.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Eucharystia&rft.atitle=Od+liturgii+%C5%BCydowskiej+do+liturgii+chrze%C5%9Bcija%C5%84skiej&rft.au=Louis+Bouyer&rft.pub=Wydawnictwo+Pallotyn%C3%B3w&rft.place=Pozna%C5%84+%E2%80%93+Warszawa&rft.pages=127&rft.series=Kolekcja+%E2%80%9ECommunio%E2%80%9D+nr+1&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kbroszko.dominikanie.pl%2Fbouyer_od_liturgii_zydowskiej_do_chrzescijanskiej.pdf"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Louis_Bouyer" title="Louis Bouyer">L. Bouyer</a>: <i>From the Jewish Qahal to the Christian Ecclesia</i>. s. 24-27.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=From+the+Jewish+Qahal+to+the+Christian+Ecclesia&rft.au=L.+Bouyer&rft.pages=24-27"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book">H. Wagner: <i>Dogmatyka</i>. s. 83.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dogmatyka&rft.au=H.+Wagner&rft.pages=83"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book"><a href="/wiki/Joanis_Ziziulas" class="mw-redirect" title="Joanis Ziziulas">Zizioulas J.</a>: <i>Eucharist, Bishop, Church: The Unity of the Church in the Divine Eucharist. The Bishop During the First Three Centuries.</i>. Wyd. 3. s. 9.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Eucharist%2C+Bishop%2C+Church%3A+The+Unity+of+the+Church+in+the+Divine+Eucharist.+The+Bishop+During+the+First+Three+Centuries.&rft.au=Zizioulas+J.&rft.edition=3&rft.pages=9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Zob. <cite class="citation book"><a href="/wiki/Siergiej_Bu%C5%82gakow" title="Siergiej Bułgakow">Sergiusz Bułgakow</a>: Prawosławie i heterodoksja. W: tenże: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kbroszko.dominikanie.pl/bulgakow_eku.html">Prawosławie. Zarys nauki Kościoła prawosławnego</a></i>. <a href="/wiki/Henryk_Paprocki" title="Henryk Paprocki">ks. Henryk Paprocki</a> (przekład). Warszawa – Białystok: Orthdruk s.c, Formica, 1992, s. 203.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Prawos%C5%82awie.+Zarys+nauki+Ko%C5%9Bcio%C5%82a+prawos%C5%82awnego&rft.atitle=Prawos%C5%82awie+i+heterodoksja&rft.au=Sergiusz+Bu%C5%82gakow&rft.pub=Orthdruk+s.c%2C+Formica&rft.place=Warszawa+%E2%80%93+Bia%C5%82ystok&rft.pages=203&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kbroszko.dominikanie.pl%2Fbulgakow_eku.html"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. Rozdz. III <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110722031527/http://archidiecezja.lodz.pl/czytelni/sobor/kk3.html">O hierarchicznym ustroju Kościoła a w szczególności o episkopacie</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <a href="/wiki/Kongregacja_Nauki_Wiary" class="mw-redirect" title="Kongregacja Nauki Wiary">Kongregacja Nauki Wiary</a>, Deklaracja. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.saint-mike.org/library/curia/congregations/faith/mysterium_ecclesiae.html">Mysterium ecclesiae</a></i>, 1: <a href="/wiki/Acta_Apostolicae_Sedis" title="Acta Apostolicae Sedis">AAS</a> 65 (1973) 396-408 <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> [Dostęp 2010-08-26]</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <a href="/wiki/Sob%C3%B3r_watyka%C5%84ski_II" title="Sobór watykański II">Sobór watykański II</a>, Dekr. <i><a href="/wiki/Unitatis_redintegratio" title="Unitatis redintegratio">Unitatis redintegratio</a></i>, 14 i 15; Kongregacja Nauki Wiary, List <i>Communionis notio</i>, 17: AAS 85 ( 1993) 838-850. 60. Por. SOB. WAT. I, Konst. <i>Pastor aeternus</i>: DS 3053-3064; SOB. WAT. II, Konst. <i><a href="/wiki/Lumen_gentium" title="Lumen gentium">Lumen gentium</a></i>, 22.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. SOB. WAT. II, Dekr. <i>Unitatis redintegratio</i>, 22</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. tamże, 3</span> </li> <li id="cite_note-CNS-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CNS_14-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CNS_14-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Por. Catholic News Service <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.catholicnews.com/data/stories/cns/0703953.htm">Protestant groups dismayed at new document on identity of 'church'</a> 11 lipca 2007</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. Oficjalny dokument końcowy odbytej w 2007 w Rawennie 10-ej sesji plenarnej: <cite class="citation web">Międzynarodowej Komisji Wspólnej ds. Dialogu między Kościołem Rzymskokatolickim a Cerkwią Prawosławną: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/fxFnC">Ecclesiological and Canonical Consequences of the Sacramental Nature of the Church: Ecclesial Communion, Conciliarity and Authority</a>. [w:] <i>Statement of Joint Catholic-Orthodox Commission – archiwum Agencji Informacyjnej „Zenit”</i> [on-line]. [dostęp 2010-08-26]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-TILP2-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-TILP2_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">P. Tillich: Królestwo Boże w historii. W: <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Tenże</a>: <i>Teologia Systematyczna</i>. T. 3. s. 334-335.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Teologia+Systematyczna&rft.atitle=Kr%C3%B3lestwo+Bo%C5%BCe+w+historii&rft.au=P.+Tillich&rft.pages=334-335"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-TILP-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-TILP_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">P. Tillich: Duchowa Obecność a dwuznaczności religii. W: <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Tenże</a>: <i>Teologia Systematyczna</i>. T. 3. s. 151-152.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Teologia+Systematyczna&rft.atitle=Duchowa+Obecno%C5%9B%C4%87+a+dwuznaczno%C5%9Bci+religii&rft.au=P.+Tillich&rft.pages=151-152"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-TIL-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-TIL_18-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-TIL_18-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">P. Tillich: Duchowa Obecność a dwuznaczności religii. W: <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Tenże</a>: <i>Teologia Systematyczna</i>. T. 3. s. 153.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Teologia+Systematyczna&rft.atitle=Duchowa+Obecno%C5%9B%C4%87+a+dwuznaczno%C5%9Bci+religii&rft.au=P.+Tillich&rft.pages=153"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-GUI-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-GUI_19-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-GUI_19-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-GUI_19-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book">M.-J. le Guillou: <i>Church – I-History of Ecclesiology</i>. s. 314.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Church+%E2%80%93+I-History+of+Ecclesiology&rft.au=M.-J.+le+Guillou&rft.pages=314"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Zob. <i><a href="/wiki/Sob%C3%B3r_watyka%C5%84ski_II" title="Sobór watykański II">Sobór watykański II</a></i>, konstytucja <i><a href="/wiki/Lumen_gentium" title="Lumen gentium">Lumen gentium</a></i> 23 oraz dekret <i>Christus Dominus</i> 3; <a href="/wiki/Katechizm_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_Katolickiego" class="mw-redirect" title="Katechizm Kościoła Katolickiego">KKK</a>, 886</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <a href="/wiki/Katechizm_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_Katolickiego" class="mw-redirect" title="Katechizm Kościoła Katolickiego">KKK</a>, 887; <a href="/wiki/Kanony_apostolskie" title="Kanony apostolskie">Kanony apostolskie</a>, 34: <i>Biskupi każdego kraju mają wiedzieć kto jest zwierzchnikiem między nimi i mają szanować go jako ich głowę, i mają nie podejmować żadnego poważniejszego dzieła bez jego zgody; każdy niech zarządza sprawami, które należą do jego parafii, i miejscami podlegającymi jej. Ale niech nie czyni czegokolwiek bez zgody wszystkich; ponieważ dzięki temu będzie panowała jednomyślność i Bóg będzie uwielbiony przez Chrystusa w Duchu Świętym</i>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book">L. Bouyer: Kościoły i eklezjologie Reformacji. W: <a href="/wiki/Louis_Bouyer" title="Louis Bouyer">Tenże</a>: <i>Kościół Boży</i>. s. 59.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+Bo%C5%BCy&rft.atitle=Ko%C5%9Bcio%C5%82y+i+eklezjologie+Reformacji&rft.au=L.+Bouyer&rft.pages=59"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book">L. Bouyer: Kościoły i eklezjologie Reformacji. W: <a href="/wiki/Louis_Bouyer" title="Louis Bouyer">Tenże</a>: <i>Kościół Boży</i>. s. 72.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+Bo%C5%BCy&rft.atitle=Ko%C5%9Bcio%C5%82y+i+eklezjologie+Reformacji&rft.au=L.+Bouyer&rft.pages=72"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.katechizm.diecezja.elk.pl/kkkI-2-3.htm#o24kkkI-2-3">KKK 857n</a>. [dostęp 2011-12-27].</cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Olivier Clément: <i>Prawda was wyzwoli. Rozmowy z Patriarchą ekumenicznym Bartłomiejem I</i>. Warszawa: Verbinum, 1998, s. 178-181. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371920253" title="Specjalna:Książki/8371920253">ISBN <span class="isbn">83-7192-025-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Prawda+was+wyzwoli.+Rozmowy+z+Patriarch%C4%85+ekumenicznym+Bart%C5%82omiejem+I&rft.au=Olivier+Cl%C3%A9ment&rft.pub=Verbinum&rft.place=Warszawa&rft.pages=178-181&rft.isbn=83-7192-025-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">P. Evdokimov: <i>Prawosławie</i>. s. 148-149.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Prawos%C5%82awie&rft.au=P.+Evdokimov&rft.pages=148-149"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Jungel133-27"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Jungel133_27-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Jungel133_27-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Eberhard Jüngel: Wiara w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół. W: <i>Kościół i urząd kościelny w dokumentach i opracowaniach Światowej Federacji Luterańskiej</i>. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Augustana, 2014, s. 133. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788362109708" title="Specjalna:Książki/9788362109708">ISBN <span class="isbn">978-83-62109-70-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+i+urz%C4%85d+ko%C5%9Bcielny+w+dokumentach+i+opracowaniach+%C5%9Awiatowej+Federacji+Lutera%C5%84skiej&rft.atitle=Wiara+w+jeden%2C+%C5%9Bwi%C4%99ty%2C+powszechny+i+apostolski+Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82&rft.aulast=J%C3%BCngel&rft.aufirst=Eberhard&rft.date=2014&rft.pub=Wydawnictwo+Augustana&rft.place=Bielsko-Bia%C5%82a&rft.pages=133&rft.isbn=978-83-62109-70-8"></span></cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82" class="extiw" title="q:kościół"><strong>Zobacz kolekcję cytatów</strong> <em>o kościele</em> w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><cite class="citation book">Bouyer L.: From the Jewish Qahal to the Christian Ecclesia. W: <a href="/wiki/Louis_Bouyer" title="Louis Bouyer">Tenże</a>: <i>Life and Liturgy</i>. Londyn: 1956, s. 23-37.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Life+and+Liturgy&rft.atitle=From+the+Jewish+Qahal+to+the+Christian+Ecclesia&rft.au=Bouyer+L.&rft.place=Londyn&rft.pages=23-37"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Bouyer L.: Kościoły i eklezjologie Reformacji. W: Tenże: <i>Kościół Boży</i>. Warszawa: IW „PAX”, 1977, s. 58-81.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+Bo%C5%BCy&rft.atitle=Ko%C5%9Bcio%C5%82y+i+eklezjologie+Reformacji&rft.au=Bouyer+L.&rft.pub=IW+%E2%80%9EPAX%E2%80%9D&rft.place=Warszawa&rft.pages=58-81"></span></cite></li> <li><cite class="citation book"><a href="/wiki/Siergiej_Bu%C5%82gakow" title="Siergiej Bułgakow">Sergiusz Bułgakow</a>: Prawosławie i heterodoksja. W: tenże: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kbroszko.dominikanie.pl/bulgakow_eku.html">Prawosławie. Zarys nauki Kościoła prawosławnego</a></i>. <a href="/wiki/Henryk_Paprocki" title="Henryk Paprocki">ks. Henryk Paprocki</a> (przekład). Warszawa – Białystok: Orthdruk s.c, Formica, 1992, s. s. 203-207.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Prawos%C5%82awie.+Zarys+nauki+Ko%C5%9Bcio%C5%82a+prawos%C5%82awnego&rft.atitle=Prawos%C5%82awie+i+heterodoksja&rft.au=Sergiusz+Bu%C5%82gakow&rft.pub=Orthdruk+s.c%2C+Formica&rft.place=Warszawa+%E2%80%93+Bia%C5%82ystok&rft.pages=s.+203-207&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kbroszko.dominikanie.pl%2Fbulgakow_eku.html"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Clément O.: <i>Prawda was wyzwoli. Rozmowy z Patriarchą ekumenicznym Bartłomiejem I</i>. Janina Dembska, Maria Żurowska (przekład z j. franc.). Warszawa: Verbinum, 1998, s. 246. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371920253" title="Specjalna:Książki/8371920253">ISBN <span class="isbn">83-7192-025-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Prawda+was+wyzwoli.+Rozmowy+z+Patriarch%C4%85+ekumenicznym+Bart%C5%82omiejem+I&rft.au=Cl%C3%A9ment+O.&rft.pub=Verbinum&rft.place=Warszawa&rft.pages=246&rft.isbn=83-7192-025-3"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Evdokimov P.: <i>Prawosławie</i>. <a href="/wiki/Jerzy_Klinger" title="Jerzy Klinger">J. Klinger</a> (przekład z j. franc.. Warszawa: IW „PAX”, 1964, s. 396.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Prawos%C5%82awie&rft.au=Evdokimov+P.&rft.pub=IW+%E2%80%9EPAX%E2%80%9D&rft.place=Warszawa&rft.pages=396"></span></cite></li> <li>Guillou, M.-J. le, <i>Church – I-History of Ecclesiology</i>, w: <cite class="citation book"><i>Sacramentum Mundi. An Encyclopedia of Theology</i>. <a href="/wiki/Karl_Rahner" title="Karl Rahner">K. Rahner SJ</a>, Cornelius Ernst, K. Smyth (red.). Wyd. 5. T. 1. Londyn: Burns & Oats, 1973. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0855321423" title="Specjalna:Książki/0855321423">ISBN <span class="isbn">0-85532-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sacramentum+Mundi.+An+Encyclopedia+of+Theology&rft.edition=5&rft.pub=Burns+%26+Oats&rft.place=Londyn&rft.isbn=0-85532-142-3"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation journal"><a href="/wiki/Edward_Staniek" title="Edward Staniek">E. Staniek</a>. <em>Kościół – wspólnota czy społeczność. Zarys eklezjologii pierwszych trzech wieków</em>. „<a href="/wiki/Vox_Patrum" title="Vox Patrum">Vox Patrum</a>”. 10 (1986). s. 203-218.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82+%E2%80%93+wsp%C3%B3lnota+czy+spo%C5%82eczno%C5%9B%C4%87.+Zarys+eklezjologii+pierwszych+trzech+wiek%C3%B3w&rft.jtitle=%5B%5BVox+Patrum%5D%5D&rft.volume=10&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=E.+Staniek&rft.pages=203-218"><span style="display: none;"> </span></span></li> <li><cite class="citation book">Tillich P.: Duchowa Obecność a dwuznaczności religii. W: <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Tenże</a>: <i>Teologia Systematyczna</i>. Józef Marzęcki (przekład i oprac.). T. 3. Kęty: ANTYK – Marek Derewiecki, 2004, s. 150-220, seria: Biblioteka Europejska. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8389637057" title="Specjalna:Książki/8389637057">ISBN <span class="isbn">83-89637-05-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Teologia+Systematyczna&rft.atitle=Duchowa+Obecno%C5%9B%C4%87+a+dwuznaczno%C5%9Bci+religii&rft.au=Tillich+P.&rft.pub=ANTYK+%E2%80%93+Marek+Derewiecki&rft.place=K%C4%99ty&rft.pages=150-220&rft.series=Biblioteka+Europejska&rft.isbn=83-89637-05-7"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Tillich P.: Królestwo Boże w historii. W: <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Tenże</a>: <i>Teologia Systematyczna</i>. Józef Marzęcki (przekład i oprac.). T. 3. Kęty: ANTYK – Marek Derewiecki, 2004, s. 322-348, seria: Biblioteka Europejska. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8389637057" title="Specjalna:Książki/8389637057">ISBN <span class="isbn">83-89637-05-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Teologia+Systematyczna&rft.atitle=Kr%C3%B3lestwo+Bo%C5%BCe+w+historii&rft.au=Tillich+P.&rft.pub=ANTYK+%E2%80%93+Marek+Derewiecki&rft.place=K%C4%99ty&rft.pages=322-348&rft.series=Biblioteka+Europejska&rft.isbn=83-89637-05-7"></span></cite></li> <li><cite class="citation book"><a href="/wiki/Joanis_Ziziulas" class="mw-redirect" title="Joanis Ziziulas">Zizioulas J.</a>: <i>Eucharist, Bishop, Church: The Unity of the Church in the Divine Eucharist. The Bishop During the First Three Centuries.</i>. Elizabeth Theokritoff (przekład na j. ang.). Wyd. 3. Brookline, Massachusetts: Holy Cross Orthodox Press, 2001, s. 279.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Eucharist%2C+Bishop%2C+Church%3A+The+Unity+of+the+Church+in+the+Divine+Eucharist.+The+Bishop+During+the+First+Three+Centuries.&rft.au=Zizioulas+J.&rft.edition=3&rft.pub=Holy+Cross+Orthodox+Press&rft.place=Brookline%2C+Massachusetts&rft.pages=279"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Wagner H.: <i>Dogmatyka</i>. J. Zychowicz (przekład). Wydawnictwo WAM, 2007, s. 558, seria: Myśl Teologiczna. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788373188792" title="Specjalna:Książki/9788373188792">ISBN <span class="isbn">978-83-7318-879-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dogmatyka&rft.au=Wagner+H.&rft.pub=Wydawnictwo+WAM&rft.pages=558&rft.series=My%C5%9Bl+Teologiczna&rft.isbn=978-83-7318-879-2"></span></cite></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75675918">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) tbody{display:block;overflow:visible;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr .opis{text-align:left}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table table{margin:0;padding:0;border:0 none #000;padding-left:2em;width:100%}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Szablon:Chrześcijaństwo"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Chrześcijaństwo (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">Chrześcijaństwo</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Podstawy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezus Chrystus</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Kościół</a></li> <li><a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">Teologia</a></li> <li><a href="/wiki/Nowe_Przymierze" title="Nowe Przymierze">Nowe Przymierze</a></li> <li><a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostołowie</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Bo%C5%BCe" title="Królestwo Boże">Królestwo Boże</a></li> <li><a href="/wiki/Ewangelia" title="Ewangelia">Ewangelia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Biblia" title="Biblia">Biblia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Stary_Testament" title="Stary Testament">Stary Testament</a></li> <li><a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">Nowy Testament</a></li> <li><a href="/wiki/Kanon_Biblii" title="Kanon Biblii">Kanon</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%99gi_deuterokanoniczne" title="Księgi deuterokanoniczne">Księgi deuterokanoniczne</a></li> <li><a href="/wiki/Apokryf" title="Apokryf">Apokryfy</a></li> <li><a href="/wiki/Septuaginta" title="Septuaginta">Septuaginta</a></li> <li><a href="/wiki/Wulgata" title="Wulgata">Wulgata</a></li> <li><a href="/wiki/Dekalog" title="Dekalog">Dekalog</a></li> <li><a href="/wiki/Kazanie_na_g%C3%B3rze" title="Kazanie na górze">Kazanie na górze</a></li> <li><a href="/wiki/Polskie_przek%C5%82ady_Biblii" title="Polskie przekłady Biblii">Polskie przekłady Biblii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">Teologia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <dl><dt><a href="/wiki/Tr%C3%B3jca_%C5%9Awi%C4%99ta" title="Trójca Święta">Trójca Święta</a></dt> <dd><a href="/wiki/B%C3%B3g_Ojciec" title="Bóg Ojciec">Ojciec</a></dd> <dd><a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Syn</a></dd> <dd><a href="/wiki/Duch_%C5%9Awi%C4%99ty" title="Duch Święty">Duch Święty</a></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/Stworzenie_%C5%9Bwiata_wed%C5%82ug_Biblii" title="Stworzenie świata według Biblii">Stworzenie świata</a></li> <li><a href="/wiki/Grzech_pierworodny" title="Grzech pierworodny">Upadek człowieka</a></li> <li><a href="/wiki/S%C5%82owo_Bo%C5%BCe" title="Słowo Boże">Słowo Boże</a></li> <li><a href="/wiki/Wiara_(chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo)" title="Wiara (chrześcijaństwo)">Wiara</a></li> <li><a href="/wiki/Misterium_paschalne" title="Misterium paschalne">Misterium paschalne</a></li> <li><a href="/wiki/Usprawiedliwienie" title="Usprawiedliwienie">Usprawiedliwienie</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%81aska" title="Łaska">Łaska Boża</a></li> <li><a href="/wiki/Zbawienie" title="Zbawienie">Zbawienie</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99to%C5%9B%C4%87" title="Świętość">Uświęcenie</a></li> <li><a href="/wiki/Przeb%C3%B3stwienie" title="Przebóstwienie">Przebóstwienie</a></li> <li><a href="/wiki/Nabo%C5%BCe%C5%84stwo" title="Nabożeństwo">Nabożeństwo</a></li> <li><a href="/wiki/Liturgia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Liturgia chrześcijańska">Liturgia</a></li> <li><a href="/wiki/Sakrament" title="Sakrament">Sakramenty</a></li> <li><a href="/wiki/Eschatologia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Eschatologia chrześcijańska">Eschatologia</a></li> <li><a href="/wiki/Apologetyka" title="Apologetyka">Apologetyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Historia_chrze%C5%9Bcija%C5%84stwa" title="Historia chrześcijaństwa">Historia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Sob%C3%B3r_powszechny" title="Sobór powszechny">Sobory powszechne</a></li> <li><a href="/wiki/Chrystianizacja" title="Chrystianizacja">Chrystianizacja</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_schizma_wschodnia" title="Wielka schizma wschodnia">Schizma wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata" title="Krucjata">Krucjaty</a></li> <li><a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">Reformacja</a></li> <li><a href="/wiki/Antytrynitaryzm" title="Antytrynitaryzm">Antytrynitaryzm</a></li> <li><a href="/wiki/Augustianizm" title="Augustianizm">Augustianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Tomizm" title="Tomizm">Tomizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ikona" title="Ikona">Ikonografia</a></li> <li><a href="/wiki/Arminianizm" title="Arminianizm">Arminianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_episkopalny" title="Kościół episkopalny">Episkopalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Prezbiterianizm" title="Prezbiterianizm">Prezbiterianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Kongregacjonalizm" title="Kongregacjonalizm">Kongregacjonalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84ski_fundamentalizm" title="Chrześcijański fundamentalizm">Fundamentalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo_liberalne" title="Chrześcijaństwo liberalne">Liberalizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_chrze%C5%9Bcija%C5%84skie" title="Kościoły chrześcijańskie">Wyznania</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a5_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">Prawosławie</a> i <a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_wschodnie" title="Kościoły wschodnie">ortodoksja</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Cerkiew_prawos%C5%82awna" title="Cerkiew prawosławna">Cerkiew prawosławna</a></li> <li><a href="/wiki/Staroobrz%C4%99dowcy" title="Staroobrzędowcy">Staroobrzędowcy</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_asyryjskie" title="Kościoły asyryjskie">Kościoły asyryjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_orientalne" title="Kościoły orientalne">Kościoły orientalne</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">Katolicyzm</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">Kościół katolicki</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%82aci%C5%84ski" title="Kościół łaciński">Kościół łaciński</a></li> <li><a href="/wiki/Katolickie_Ko%C5%9Bcio%C5%82y_wschodnie" title="Katolickie Kościoły wschodnie">Katolickie Kościoły wschodnie</a></li> <li><a href="/wiki/Starokatolicyzm" title="Starokatolicyzm">Starokatolicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Mariawityzm" title="Mariawityzm">Mariawityzm</a></li> <li><a href="/wiki/Polskokatolicyzm" title="Polskokatolicyzm">Polskokatolicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Anglokatolicyzm" title="Anglokatolicyzm">Anglokatolicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Tradycjonalizm_katolicki" title="Tradycjonalizm katolicki">Tradycjonalizm katolicki</a></li> <li><a href="/wiki/Katolicki_liberalizm" title="Katolicki liberalizm">Katolicki liberalizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">Protestantyzm</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Luteranizm" title="Luteranizm">Luteranizm</a></li> <li><a href="/wiki/Kalwinizm" title="Kalwinizm">Kalwinizm</a></li> <li><a href="/wiki/Anglikanizm" title="Anglikanizm">Anglikanizm</a></li> <li><a href="/wiki/Anabaptyzm" title="Anabaptyzm">Anabaptyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Mennonici" title="Mennonici">Mennonici</a></li> <li><a href="/wiki/Unitarianizm" title="Unitarianizm">Unitarianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Baptyzm" title="Baptyzm">Baptyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Metodyzm" title="Metodyzm">Metodyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Adwentyzm" title="Adwentyzm">Adwentyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Bracia_plymuccy" title="Bracia plymuccy">Bracia plymuccy</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_Chrystusowe" title="Kościoły Chrystusowe">Kościoły Chrystusowe</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_u%C5%9Bwi%C4%99ceniowy" title="Ruch uświęceniowy">Ruch uświęceniowy</a></li> <li><a href="/wiki/Pentekostalizm" title="Pentekostalizm">Pentekostalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_ewangelickie" title="Kościoły ewangelickie">Ewangelicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Ewangelikalizm" title="Ewangelikalizm">Ewangelikalizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Restoracjonizm" title="Restoracjonizm">Restoracjonizm</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pentekostalizm_Jedno%C5%9Bci_B%C3%B3stwa" title="Pentekostalizm Jedności Bóstwa">Jednościowcy</a></li> <li><a href="/wiki/Chrystadelfianie" title="Chrystadelfianie">Chrystadelfianie</a></li> <li><a href="/wiki/Badacze_Pisma_%C5%9Awi%C4%99tego" title="Badacze Pisma Świętego">Badacze Pisma Świętego</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awiadkowie_Jehowy" title="Świadkowie Jehowy">Świadkowie Jehowy</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_%C5%9Bwi%C4%99tych_w_dniach_ostatnich" title="Ruch świętych w dniach ostatnich">Ruch świętych w dniach ostatnich</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Postacie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu" title="Paweł z Tarsu">Apostoł Paweł</a></li> <li><a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Apostoł Piotr</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Ewangelista" title="Jan Ewangelista">Apostoł Jan</a></li> <li><a href="/wiki/Ojcowie_Ko%C5%9Bcio%C5%82a" title="Ojcowie Kościoła">Ojcowie Kościoła</a></li> <li><a href="/wiki/Atanazy_Wielki" title="Atanazy Wielki">Atanazy</a></li> <li><a href="/wiki/Ariusz" title="Ariusz">Ariusz</a></li> <li><a href="/wiki/Marcjon" title="Marcjon">Marcjon</a></li> <li><a href="/wiki/Anzelm_z_Canterbury" title="Anzelm z Canterbury">Anzelm z Canterbury</a></li> <li><a href="/wiki/Augustyn_z_Hippony" title="Augustyn z Hippony">Augustyn z Hippony</a></li> <li><a href="/wiki/Tomasz_z_Akwinu" title="Tomasz z Akwinu">Tomasz z Akwinu</a></li> <li><a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Marcin Luter</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Kalwin" title="Jan Kalwin">Jan Kalwin</a></li> <li><a href="/wiki/John_Wesley" title="John Wesley">John Wesley</a></li> <li><a href="/wiki/Arcybiskup_Canterbury" title="Arcybiskup Canterbury">Arcybiskup Canterbury</a></li> <li><a href="/wiki/Papie%C5%BC" title="Papież">Papież katolicki</a></li> <li><a href="/wiki/Patriarcha_Konstantynopola" title="Patriarcha Konstantynopola">Ekumeniczny Patriarcha Konstantynopola</a></li> <li><a href="/wiki/Henryk_VIII_Tudor" title="Henryk VIII Tudor">Henryk VIII</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Christian_cross.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Christian_cross.svg/125px-Christian_cross.svg.png" decoding="async" width="125" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Christian_cross.svg/188px-Christian_cross.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Christian_cross.svg/250px-Christian_cross.svg.png 2x" data-file-width="404" data-file-height="564" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><b><a href="/wiki/Kategoria:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Kategoria:Chrześcijaństwo">Kategoria</a></b></li></ul> </div></div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_(teologia)&oldid=74338049">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_(teologia)&oldid=74338049</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Teologia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Kategoria:Teologia chrześcijańska">Teologia chrześcijańska</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryta kategoria: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 19 lip 2024, 15:57.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Kościół (teologia)</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>3 języki</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Dodaj temat</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-w9xg4","wgBackendResponseTime":174,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.449","walltime":"0.768","ppvisitednodes":{"value":15642,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":74397,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":28345,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":37804,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 437.129 1 -total"," 39.66% 173.384 26 Szablon:Cytuj_książkę"," 31.21% 136.413 1 Szablon:Przypisy"," 24.63% 107.665 1 Szablon:Chrześcijaństwo"," 24.41% 106.704 2 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 8.46% 36.966 6 Szablon:Cytat"," 6.57% 28.713 1 Szablon:Inne_znaczenia"," 4.26% 18.618 1 Szablon:Cytuj_pismo"," 3.78% 16.541 2 Szablon:Cytuj_stronę"," 3.62% 15.807 1 Szablon:W_języku"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.204","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2903628,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75cfc7cb9-2d6s4","timestamp":"20250218102804","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ko\u015bci\u00f3\u0142 (teologia)","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1062667","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1062667","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-11-20T17:22:43Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/e\/ed\/Apostles_capp.JPG","headline":"Teologiczne koncepcje Ko\u015bcio\u0142a"}</script> </body> </html>