CINXE.COM
خط (نوشتار) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>خط (نوشتار) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"50a122bf-5488-4e3c-8520-ca23cae53bf6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"خط_(نوشتار)","wgTitle":"خط (نوشتار)","wgCurRevisionId":40660820,"wgRevisionId":40660820,"wgArticleId":6710,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند","مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی", "همه مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی","جعبه‌های ناوبری یتیم","مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی","همه مقاله‌هایی که ممکن است تحقیق دست‌اول داشته باشند","مقاله‌هایی که ممکن است تحقیق دست‌اول داشته باشند","خطاهای یادکرد: تاریخ","تایپوگرافی","خط","سامانه‌های نوشتاری","نوشتن"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"خط_(نوشتار)","wgRelevantArticleId":6710,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0, "wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q8192","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading" ,"ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Writing_systems_worldwide.png/1200px-Writing_systems_worldwide.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="556"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Writing_systems_worldwide.png/800px-Writing_systems_worldwide.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="371"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Writing_systems_worldwide.png/640px-Writing_systems_worldwide.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="297"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="خط (نوشتار) - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-خط_نوشتار rootpage-خط_نوشتار skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-جهت_نگارش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جهت_نگارش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>جهت نگارش</span> </div> </a> <ul id="toc-جهت_نگارش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ_خط" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ_خط"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تاریخ خط</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخ_خط-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تاریخ خط</span> </button> <ul id="toc-تاریخ_خط-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-خط_تصویری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_تصویری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>خط تصویری</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_تصویری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_اندیشه_نگار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_اندیشه_نگار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>خط اندیشه نگار</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_اندیشه_نگار-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_واژه‌نگار[۶]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_واژه‌نگار[۶]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۳</span> <span>خط واژه‌نگار<sup><span>[</span>۶<span>]</span></sup></span> </div> </a> <ul id="toc-خط_واژه‌نگار[۶]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_آوانگار[۷]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_آوانگار[۷]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۴</span> <span>خط آوانگار<sup><span>[</span>۷<span>]</span></sup></span> </div> </a> <ul id="toc-خط_آوانگار[۷]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_الفبایی[۸]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_الفبایی[۸]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۵</span> <span>خط الفبایی<sup><span>[</span>۸<span>]</span></sup></span> </div> </a> <ul id="toc-خط_الفبایی[۸]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خطوط_باستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خطوط_باستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶</span> <span>خطوط باستان</span> </div> </a> <ul id="toc-خطوط_باستان-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-خط_اوستایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_اوستایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶.۱</span> <span>خط اوستایی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_اوستایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_پهلوی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_پهلوی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶.۲</span> <span>خط پهلوی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_پهلوی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_چینی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_چینی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶.۳</span> <span>خط چینی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_چینی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_عبری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_عبری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶.۴</span> <span>خط عبری</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_عبری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_فنیقی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_فنیقی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶.۵</span> <span>خط فنیقی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_فنیقی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_میخی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_میخی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶.۶</span> <span>خط میخی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_میخی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_هیروگلیف_مصری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_هیروگلیف_مصری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶.۷</span> <span>خط هیروگلیف مصری</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_هیروگلیف_مصری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-خطوط_امروزی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خطوط_امروزی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷</span> <span>خطوط امروزی</span> </div> </a> <ul id="toc-خطوط_امروزی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-لاتین" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#لاتین"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷.۱</span> <span>لاتین</span> </div> </a> <ul id="toc-لاتین-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سیریلیک" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#سیریلیک"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷.۲</span> <span>سیریلیک</span> </div> </a> <ul id="toc-سیریلیک-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ارمنی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#ارمنی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷.۳</span> <span>ارمنی</span> </div> </a> <ul id="toc-ارمنی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_گرجی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_گرجی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷.۴</span> <span>خط گرجی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_گرجی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_عربی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_عربی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷.۵</span> <span>خط عربی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_عربی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-بیشترین_دبیره‌های_مورداستفاده" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#بیشترین_دبیره‌های_مورداستفاده"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>بیشترین دبیره‌های مورداستفاده</span> </div> </a> <ul id="toc-بیشترین_دبیره‌های_مورداستفاده-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سایر_خطوط" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#سایر_خطوط"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>سایر خطوط</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-سایر_خطوط-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های سایر خطوط</span> </button> <ul id="toc-سایر_خطوط-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-خط_آرامی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_آرامی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>خط آرامی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_آرامی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_سریانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_سریانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲</span> <span>خط سریانی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_سریانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_سغدی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_سغدی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳</span> <span>خط سغدی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_سغدی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_اورخون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_اورخون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۴</span> <span>خط اورخون</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_اورخون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_نبطی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_نبطی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۵</span> <span>خط نبطی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_نبطی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خط_کوفی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خط_کوفی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۶</span> <span>خط کوفی</span> </div> </a> <ul id="toc-خط_کوفی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">خط (نوشتار)</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۳۶ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-136" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۳۶ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Skryfstelsel" title="Skryfstelsel–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Skryfstelsel" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Schrift" title="Schrift–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Schrift" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8B%93%E1%88%88%E1%88%9D_%E1%8C%BD%E1%88%95%E1%8D%88%E1%89%B6%E1%89%BD" title="የዓለም ጽሕፈቶች–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="የዓለም ጽሕፈቶች" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Sistema_d%27escritura" title="Sistema d'escritura–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Sistema d'escritura" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%A9" title="نظام كتابة–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="نظام كتابة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%87" title="سيستم كتابه–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="سيستم كتابه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="লিখন পদ্ধতি–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="লিখন পদ্ধতি" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Sistema_d%27escritura" title="Sistema d'escritura–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Sistema d'escritura" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8A%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BB_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Хъвавул система–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="Хъвавул система" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Qillqa" title="Qillqa–آیمارایی" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Qillqa" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="آیمارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yaz%C4%B1_sistemi" title="Yazı sistemi–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Yazı sistemi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="یازی سیستمی–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یازی سیستمی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%99%D0%BC%D0%B0_(%D3%98%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0)" title="Яҙма (Әлифба)–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Яҙма (Әлифба)" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Schrift" title="Schrift–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Schrift" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Ra%C5%A1ta_s%C4%97stema" title="Rašta sėstema–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Rašta sėstema" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Sistema_nin_panurat" title="Sistema nin panurat–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Sistema nin panurat" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Пісьменства–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Пісьменства" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Пісьменства–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Пісьменства" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%81%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82" title="Писменост–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Писменост" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%88" title="लिखाई–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="लिखाई" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Sistim_Tulisan" title="Sistim Tulisan–بانجاری" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Sistim Tulisan" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="بانجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="লিখন পদ্ধতি–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="লিখন পদ্ধতি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Doare-skriva%C3%B1" title="Doare-skrivañ–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Doare-skrivañ" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Pismo_(jezik)" title="Pismo (jezik)–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Pismo (jezik)" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Aksara" title="Aksara–Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Aksara" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Sistema_d%27escriptura" title="Sistema d'escriptura–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Sistema d'escriptura" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B7%D0%B0" title="Йоза–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Йоза" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Sistema_sa_pagsulat" title="Sistema sa pagsulat–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Sistema sa pagsulat" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="سیستمی نووسین–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="سیستمی نووسین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/P%C3%ADsmo" title="Písmo–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Písmo" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C3%87%D1%8B%D1%80%D1%83%D0%BB%C4%83%D1%85" title="Çырулăх–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Çырулăх" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/System_ysgrifennu" title="System ysgrifennu–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="System ysgrifennu" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Skrift" title="Skrift–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Skrift" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Schrift" title="Schrift–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Schrift" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Sistem%C3%AA_nu%C5%9Ft%C4%B1%C5%9Fi" title="Sistemê nuştışi–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Sistemê nuştışi" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1_%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE%CF%82" title="Σύστημα γραφής–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Σύστημα γραφής" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Writing_system" title="Writing system–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Writing system" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Skribsistemo" title="Skribsistemo–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Skribsistemo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sistema_de_escritura" title="Sistema de escritura–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Sistema de escritura" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kiri_(keeleteadus)" title="Kiri (keeleteadus)–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Kiri (keeleteadus)" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Idazkera_sistema" title="Idazkera sistema–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Idazkera sistema" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kirjoitusj%C3%A4rjestelm%C3%A4" title="Kirjoitusjärjestelmä–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kirjoitusjärjestelmä" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Syst%C3%A8me_d%27%C3%A9criture" title="Système d'écriture–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Système d'écriture" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Skraft" title="Skraft–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Skraft" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Skrift" title="Skrift–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Skrift" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Sistema_de_escrita" title="Sistema de escrita–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Sistema de escrita" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Corys_screeuee" title="Corys screeuee–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Corys screeuee" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9B%D7%AA%D7%91" title="כתב–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="כתב" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BF" title="लिपि–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="लिपि" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Likhaai" title="Likhaai–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Likhaai" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Pismo" title="Pismo–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Pismo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Sist%C3%A8m_ekriti" title="Sistèm ekriti–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Sistèm ekriti" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AB%D6%80" title="Գիր–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Գիր" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Aksara" title="Aksara–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Aksara" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Usoro_ide_ihe" title="Usoro ide ihe–ایگبویی" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Usoro ide ihe" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="ایگبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Sistema_ti_panagsurat" title="Sistema ti panagsurat–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Sistema ti panagsurat" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B0%D0%B7%D1%83%D0%B2" title="Йоазув–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Йоазув" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Skrifletur" title="Skrifletur–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Skrifletur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Sistema_di_scrittura" title="Sistema di scrittura–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Sistema di scrittura" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%96%87%E5%AD%97" title="文字–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="文字" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Aksara" title="Aksara–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Aksara" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="დამწერლობა–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="დამწერლობა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B7%D1%83" title="Жазу–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жазу" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%AA%E0%B2%BF" title="ಲಿಪಿ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಲಿಪಿ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%AC%B8%EC%9E%90" title="문자–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="문자" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B0" title="Джазма–قره‌چایی‐بالکاری" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Джазма" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="قره‌چایی‐بالکاری" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Pergala_niv%C3%AEs%C3%AA" title="Pergala nivîsê–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Pergala nivîsê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kevreyth_skrifa" title="Kevreyth skrifa–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kevreyth skrifa" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Systema_scripturae" title="Systema scripturae–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Systema scripturae" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Schr%C3%ABft" title="Schrëft–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Schrëft" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Sistemes_de_scrive" title="Sistemes de scrive–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Sistemes de scrive" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Sjrifsysteem" title="Sjrifsysteem–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Sjrifsysteem" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Scritura" title="Scritura–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Scritura" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Sistema_de_scritura" title="Sistema de scritura–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sistema de scritura" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Ra%C5%A1to_sistema" title="Rašto sistema–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Rašto sistema" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/Roksts_(raksteiba)" title="Roksts (raksteiba)–لاتگالی" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Roksts (raksteiba)" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="لاتگالی" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Rakst%C4%ABba" title="Rakstība–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Rakstība" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BF" title="लिपि–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="लिपि" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%81%D0%BC%D0%BE" title="Писмо–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Писмо" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%AA%E0%B4%BF" title="ലിപി–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ലിപി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8F%EA%AF%95%EA%AF%97_%EA%AF%86%EA%AF%AA%EA%AF%95_%EA%AF%83%EA%AF%8C%EA%AF%A6%EA%AF%9B" title="ꯏꯕꯗ ꯆꯪꯕ ꯃꯌꯦꯛ–مانیپوری" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯏꯕꯗ ꯆꯪꯕ ꯃꯌꯦꯛ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="مانیپوری" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80" title="लिपी–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="लिपी" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Sistem_tulisan" title="Sistem tulisan–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Sistem tulisan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B7" title="خط–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="خط" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Schrift" title="Schrift–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Schrift" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BF" title="लिपि–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="लिपि" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%BF" title="लिपि–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="लिपि" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Schrift" title="Schrift–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Schrift" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Skriftsystem" title="Skriftsystem–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Skriftsystem" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Skriftsystem" title="Skriftsystem–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Skriftsystem" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Manni%C3%A9the_d%27%C3%AAcrithe" title="Manniéthe d'êcrithe–Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Manniéthe d'êcrithe" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/Saad_bee_%C3%A1l%CA%BC%C3%ADn%C3%AD" title="Saad bee álʼíní–ناواهویی" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Saad bee álʼíní" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="ناواهویی" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Sist%C3%A8ma_d%27escritura" title="Sistèma d'escritura–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sistèma d'escritura" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Kirjutussistiemu" title="Kirjutussistiemu–لیوی-کارلیان" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Kirjutussistiemu" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="لیوی-کارلیان" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B2%E0%A8%BF%E0%A8%AA%E0%A9%80" title="ਲਿਪੀ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਲਿਪੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Sist%C3%A8me_d%27%C3%A9criture" title="Sistème d'écriture–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Sistème d'écriture" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/System_pisma" title="System pisma–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="System pisma" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%BE%DB%8C" title="لپی–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="لپی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%8A%DA%A9" title="ليک–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ليک" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Sistema_de_escrita" title="Sistema de escrita–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Sistema de escrita" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Qillqa" title="Qillqa–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Qillqa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Sistem_de_scriere" title="Sistem de scriere–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Sistem de scriere" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Письменность–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Письменность" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%AF%E0%A4%83" title="लिपयः–سانسکریت" lang="sa" hreflang="sa" data-title="लिपयः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="سانسکریت" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Writin_seestem" title="Writin seestem–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Writin seestem" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DA%A9%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="لکت سرشتو–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="لکت سرشتو" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Pismo_(znakovi)" title="Pismo (znakovi)–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Pismo (znakovi)" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%85%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B7%82%E0%B6%BB_%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%B8" title="අක්ෂර ක්රම–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="අක්ෂර ක්රම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Writing_system" title="Writing system–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Writing system" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/P%C3%ADsmo_(jazykoveda)" title="Písmo (jazykoveda)–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Písmo (jazykoveda)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Pisava" title="Pisava–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Pisava" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Sistemi_i_shkrimit" title="Sistemi i shkrimit–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Sistemi i shkrimit" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%81%D0%BC%D0%BE" title="Писмо–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Писмо" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Aksara" title="Aksara–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Aksara" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Skriftsystem" title="Skriftsystem–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Skriftsystem" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Maandishi" title="Maandishi–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Maandishi" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%8E%E0%AE%B4%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AF%81_%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%B1%E0%AF%88" title="எழுத்து முறை–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="எழுத்து முறை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%AA%E0%B2%BF" title="ಲಿಪಿ–تولو" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಲಿಪಿ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="تولو" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%82_(%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%88%D1%82%D0%BE%D1%80)" title="Хат (навиштор)–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Хат (навиштор)" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99" title="ระบบการเขียน–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ระบบการเขียน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Sistema_ng_pagsulat" title="Sistema ng pagsulat–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Sistema ng pagsulat" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yaz%C4%B1_sistemi" title="Yazı sistemi–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yazı sistemi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%B7%D1%83_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Язу системасы–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Язу системасы" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Писемність–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Писемність" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1" title="نظام تحریر–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="نظام تحریر" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yozuv" title="Yozuv–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yozuv" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_ch%E1%BB%AF_vi%E1%BA%BFt" title="Hệ chữ viết–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hệ chữ viết" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sistema_hin_panurat" title="Sistema hin panurat–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Sistema hin panurat" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%96%87%E5%AD%97" title="文字–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="文字" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AD%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%90" title="ჭარალუა–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ჭარალუა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%A8%D7%99%D7%A4%D7%98" title="שריפט–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="שריפט" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Cihsaw" title="Cihsaw–چوانگی" lang="za" hreflang="za" data-title="Cihsaw" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="چوانگی" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%96%87%E5%AD%97" title="文字–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="文字" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%96%87%E5%AD%97" title="文字–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="文字" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/B%C3%BBn-j%C4%AB_h%C4%93-th%C3%B3ng" title="Bûn-jī hē-thóng–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Bûn-jī hē-thóng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%96%87%E5%AD%97" title="文字–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="文字" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q8192#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آنها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&oldid=40660820" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%AE%D8%B7_%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29&id=40660820&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AE%25D8%25B7_%28%25D9%2586%25D9%2588%25D8%25B4%25D8%25AA%25D8%25A7%25D8%25B1%29"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AE%25D8%25B7_%28%25D9%2586%25D9%2588%25D8%25B4%25D8%25AA%25D8%25A7%25D8%25B1%29"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%AE%D8%B7_%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Writing_systems" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q8192" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r36211177">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-right:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 0 4px 1em;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-right:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-right:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-right:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-right:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-right:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-right:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-right:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-بهبود_منبع plainlinks metadata ambox ambox-content ambox-Refimprove" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/50px-Question_book-new.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/75px-Question_book-new.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/100px-Question_book-new.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="399" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>برای <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:تأییدپذیری">تأییدپذیری</a> کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است</b>.<span class="hide-when-compact"> لطفاً با توجه به <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع">شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع</a>، با ارائهٔ <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:تأییدپذیری">منابع معتبر</a> به <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit">بهبود این مقاله</a> کمک کنید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد.<br /><small><span class="plainlinks"><i>یافتن منابع:</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?as_eq=wikipedia&q=%22%D8%AE%D8%B7%22+%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1">"خط" نوشتار</a> – <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbm=nws&q=%22%D8%AE%D8%B7%22+%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1+-wikipedia&tbs=ar:1">اخبار</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?&q=%22%D8%AE%D8%B7%22+%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1&tbs=bkt:s&tbm=bks">روزنامه‌ها</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbs=bks:1&q=%22%D8%AE%D8%B7%22+%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1+-wikipedia">کتاب‌ها</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//scholar.google.com/scholar?q=%22%D8%AE%D8%B7%22+%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1">آکادمیک</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/action/doBasicSearch?Query=%22%D8%AE%D8%B7%22+%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1&acc=on&wc=on">جی‌استور</a></span></small></span><span class="hide-when-compact"><i> (<small><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AD%D8%B0%D9%81_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="راهنما:حذف الگوی نگهداری">چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید</a></small>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Writing_systems_worldwide.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Writing_systems_worldwide.png/460px-Writing_systems_worldwide.png" decoding="async" width="460" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Writing_systems_worldwide.png/690px-Writing_systems_worldwide.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Writing_systems_worldwide.png/920px-Writing_systems_worldwide.png 2x" data-file-width="1357" data-file-height="629" /></a><figcaption> <table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0;font-size:90%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:transparent;font-size:110%;padding:0;font-weight:bold;"><div id="پراکندگی_جغرافیایی_دبیره‌های_رسمی،_ملی،_محلی_یا_اقلیت_در_جهان">پراکندگی جغرافیایی دبیره‌های رسمی، ملی، محلی یا اقلیت در جهان</div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-_ODDEVEN_" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:100%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="font-weight:bold;padding:0.15em 0.15em 0.25em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7" title="الفبا">الفبایی</a></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;padding:0.15em 0.15em 0.25em;font-weight:normal;"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" title="واژه‌نگاشت">[و]اژه‌نگاشتن</a><br />و <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="هجابندی">[س]یلابی</a></div></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;padding:0.15em 0.15em 0.25em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%AC%D8%AF" title="ابجد">ابجد</a></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;padding:0.15em 0.15em 0.25em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7" class="mw-redirect" title="ابوگیدا">ابوگیدا</a></td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr style="vertical-align:top;"><td style="padding:0px;white-space:nowrap;;;;width:10em;"><div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#a2a9b1; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="الفبای لاتین">لاتین</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#008080; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="الفبای سیریلیک">سیریلیک</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:blue; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="الفبای یونانی">یونانی</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#1E90FF; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="الفبای ارمنی">ارمنی</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#00FFFF; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="خط گرجی">گرجی</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#008080; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84" title="هانگول">هانگول</a> <sup>الف</sup></div> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;white-space:nowrap;;;;width:10em;"><div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#8B0000; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="حروف چینی">حروف چینی</a> <span style="font-size:90%;">[و]</span></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#FF0000; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="کانا">کانا</a> <span style="font-size:90%;">[س]</span> / <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="کانجی">کانجی</a> <span style="font-size:90%;">[و]</span><span class="nowrap">  </span></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#FF00FF; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7" title="هانجا">هانجا</a><sup>ب</sup> <span style="font-size:90%;">[و]</span></div> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;white-space:nowrap;;;;width:10em;"><div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:green; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="خط عربی">عربی</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#7CFC00; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="الفبای عبری">عبری</a></div> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;white-space:nowrap;;;;width:10em;"><div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color: #FFA500; color:black;"> </span> <a href="/w/index.php?title=Brahmic_scripts&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brahmic scripts (صفحه وجود ندارد)">هندی شمالی</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#D2691E; color:black;"> </span> <a href="/w/index.php?title=Brahmic_scripts&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brahmic scripts (صفحه وجود ندارد)">هندی جنوبی</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#8B4513 ; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B9%D8%B2" class="mw-redirect" title="الفبای گعز">حبشی</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#808000; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A7" class="mw-disambig" title="تانا">تانا</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#EEE8AA; color:black;"> </span> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Canadian_Aboriginal_syllabics" class="extiw" title="w:Canadian Aboriginal syllabics">کانادایی</a></div> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><span class="nowrap"><sup>الف</sup> <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%B5%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="الفبای وصفی (صفحه وجود ندارد)">الفبای وصفی</a>.<span class="nowrap">   </span><sup>ب</sup> محدود.</span></div></td></tr></tbody></table><div></div></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:World_alphabets_%26_writing_systems.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/World_alphabets_%26_writing_systems.svg/460px-World_alphabets_%26_writing_systems.svg.png" decoding="async" width="460" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/World_alphabets_%26_writing_systems.svg/690px-World_alphabets_%26_writing_systems.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/World_alphabets_%26_writing_systems.svg/920px-World_alphabets_%26_writing_systems.svg.png 2x" data-file-width="2714" data-file-height="1256" /></a><figcaption> <table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0;font-size:90%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:transparent;font-size:110%;padding:0;font-weight:bold;"><div id="خطهای_امروزی">خطهای امروزی</div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-_ODDEVEN_" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:100%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="font-weight:bold;padding:0.15em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7" title="الفبا">الفبایی</a></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;padding:0.15em;font-weight:normal;"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%AC%D8%AF" title="ابجد">ابجد</a></li><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7" class="mw-redirect" title="ابوگیدا">ابوگیدا</a></li></ul></div></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;padding:0.15em;font-weight:normal;">دیگر گونه‌ها</td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr style="vertical-align:top;"><td style="padding:0px;padding-left:1.8em;white-space:nowrap;;;;width:10em;"><div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#99cccc; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="الفبای لاتین">لاتین</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#b3ccff; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="الفبای سیریلیک">سیریلیک</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#9a06fe; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84" title="هانگول">هانگول</a> <span style="font-size:90%;">(<a href="/w/index.php?title=Featural_alphabet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Featural alphabet (صفحه وجود ندارد)">featural</a>)</span></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#3166ce; color:white;"> </span> دیگر الفبایی</div> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;padding-left:1.8em;white-space:nowrap;;;;width:10em;"><div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#99ff99; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="خط عربی">عربی</a> <span style="font-size:90%;">(ابجد)</span></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#389738; color:black;"> </span> دیگر ابجد</div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ee940a; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="دیواناگری">دیواناگری</a> <span style="font-size:90%;">(abugida)</span></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ffcc01; color:black;"> </span> Other abugida</div> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;padding-left:1.8em;white-space:nowrap;;;;width:10em;"><div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ff4e4d; color:black;"> </span> <a href="/w/index.php?title=Syllabary&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syllabary (صفحه وجود ندارد)">Syllabaries</a></div> <div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ffff65; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="حروف چینی">چینی</a> <span style="font-size:90%;">(<a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" title="واژه‌نگاشت">واژه‌نگاشتن</a>)</span></div> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table><div></div></figcaption></figure> <p><b>خَط</b>، <b>دَبیره</b>، <b>زبان‌نگاره</b> یا <b>سامانهٔ نوشتاری</b>، هنر یا وسیله‌ای برای ثبت و نوشتن اندیشه‌ها با استفاده از نشانه‌ها است که به چشم آشنا باشد و دیده شود.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در واقع، بشر از زمانی که خواست آنچه را می‌اندیشد نقش کند، به جهان خط و نگارش، گام نهاد.<sup id="cite_ref-دهخدا_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-دهخدا-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-آموزگار_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-آموزگار-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> امروزه خط لاتین پر استفاده‌ترین و شناخته شده‌ترین خط در جهان است.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جهت_نگارش"><span id=".D8.AC.D9.87.D8.AA_.D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1.D8.B4"></span>جهت نگارش</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: جهت نگارش"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Writing_directions_of_the_world.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Writing_directions_of_the_world.svg/220px-Writing_directions_of_the_world.svg.png" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Writing_directions_of_the_world.svg/330px-Writing_directions_of_the_world.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Writing_directions_of_the_world.svg/440px-Writing_directions_of_the_world.svg.png 2x" data-file-width="1684" data-file-height="1055" /></a><figcaption>جهت‌های نگارشی که در جهان استفاده می‌شود</figcaption></figure> <ul><li>از چپ به راست: لاتین، سیریلیک، یونانی، گرجی، ارمنی و اتیوپیایی و همچنین مصری، سانسکریت و اسلاوی</li> <li>از راست به چپ: عربی، عبری، کلدانی، آسوری</li> <li>از بالا به پایین: چینی و ژاپنی سطور از بالا به پایین و حروف از راست به چپ</li> <li>از پایین به بالا: مکزیکی</li></ul> <p>لازم به یادآوری هست که کهن‌ترین نوشته‌ها معمولاً از «راست به چپ» و سپس از «چپ به راست» نوشته شده است. حتی درآغاز نوعی روش شیارگونه نیز متداول بوده است.<sup id="cite_ref-آموزگار_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-آموزگار-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در یونان قدیم، نوعی نگارش بوده که ابتدا از راست به چپ می‌نوشتند و چون به انتهای سطر می‌رسیدند از چپ به‌راست می‌نوشتند و باهمین ترتیب تا آخر پیش می‌رفتند.<sup id="cite_ref-دهخدا_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-دهخدا-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخ_خط"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE_.D8.AE.D8.B7"></span>تاریخ خط</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تاریخ خط"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4" title="تاریخ نگارش">تاریخ نگارش</a></div> <p>در قدیم الایام یک سلسله و علایمی وجود داشت که تا حدی به حفظ خاطره‌ها و اموری که باید حفظ شوند، کمک می‌کرد، نظیر: <a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D8%A8%E2%80%8C%D8%AE%D8%B7" title="چوب‌خط">چوب‌خط‌های</a> کوچک <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمانی‌های</a> قدیم یا ریسمان‌های گره‌خوردهٔ مردمان <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88" title="پرو">پرو</a> از زمان <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="اینکاها">اینکاها</a> یا گردن بندهای <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81" title="صدف">صدفی</a> قوم <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%A7" title="ایروکوا">ایروکوا</a> به نام <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%BE%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="وامپون (صفحه وجود ندارد)">وامپون</a> و بالاخره چوب‌خط‌های استرالیایی‌ها. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_تصویری"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.AA.D8.B5.D9.88.DB.8C.D8.B1.DB.8C"></span>خط تصویری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: خط تصویری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>خط تصویری</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span title="انگلیسی-language text"><span lang="en" dir="ltr">Pictogram</span></span>) مرحله دوم از مراحل اساسی خط است در این مرحله برای اظهار یک فکر، صورت آن را می‌کشیدند، مثلاً برای نوشتن یک حیوان، شکل آن را می‌کشیدند.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شاید احتیاج به حفظ خاطره‌ها و ثبت اندیشه‌ها، نخستین محرک پیدایش خط در بین اقوام ابتدایی بوده است. چرا که انسان اولیه برای حفظ اموری که می‌خواست سال‌های دراز باقی بماند، ابتدا به رسم شکل و صوَر آنها پرداخت و تصویرهای واقعی را برای ارتباط کتبی ترسیم کرد و از این تصویرنگاری، خط تصویری آغاز شد. تعداد فراوان تصویرها و عدم امکان نقش کردن مسائل عاطفی، کمبودهای این روش نگارش بود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_اندیشه_نگار"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.A7.D9.86.D8.AF.DB.8C.D8.B4.D9.87_.D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1"></span>خط اندیشه نگار</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: خط اندیشه نگار"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>روش تصویرنگاری در ابتدا به رسم صورت اشیاء می‌پرداخت، اما بعدها کم‌کم تصویرها شکل ساده‌تر و نمادین‌تری به خود گرفتند و برای مفاهیم عاطفی نیز، علائمی قراردادی وضع شد. بدین ترتیب، بشر توانست با تصویر اشیایی شبیه به اندیشه‌ها، به نمایش اندیشه نیز اقدام کند، مثلاً نقش دو پا نشانه راه رفتن و چشم اشک آلود نشانه اندوهگینی بود. این طریق نمایش اندیشه، در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4" title="تاریخ نگارش">تاریخ نگارش</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" title="اندیشه‌نگاشت">اندیشه‌نگاشت</a> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span title="انگلیسی-language text"><span lang="en" dir="ltr">Ideogram</span></span>) نام دارد. </p><p>در دنیای قدیم ما به چهار نوع خط اندیشه‌نگار برمی‌خوریم به شرح زیر: </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط چینی">خط چینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="خط میخی">خط میخی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%AF%D9%84%DB%8C%D9%81_%D9%85%D8%B5%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط هیروگلیف مصری">خط هیروگلیف مصری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط فنیقی">خط فنیقی</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_واژه‌نگار[۶]"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1.5B.DB.B6.5D"></span>خط واژه‌نگار<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: خط واژه‌نگار[۶]"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نارسایی روش اندیشه‌نگاری موجب شد که در کار نگارش طریق دیگری پیش آید که بستگی بیشتر با زبان داشته باشد، یعنی بستگی با <i>اصواتی که چون گوش آنها را شنید، معانی آنها را درک کند.</i> در این روش، واژه‌ها با علایمی نمایش داده می‌شوند که ربطی با اصوات مزبور نداشتند، ولی در عوض این ویژگی را داشتند که وقتی چشم آنها را می‌دید، زبان الفاظی را قرین این علامات کند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_آوانگار[۷]"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.A2.D9.88.D8.A7.D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1.5B.DB.B7.5D"></span>خط آوانگار<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: خط آوانگار[۷]"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>با به‌کار بستن علائمی که شکل واژه‌های آن جناس لفظی با واژه‌های بیانگر معانی آنها دارد، خط به مرحلهٔ هجایی کشانیده شد. در این مرحله، هر هجا با علامتی ویژه همراه است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_الفبایی[۸]"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.A7.D9.84.D9.81.D8.A8.D8.A7.DB.8C.DB.8C.5B.DB.B8.5D"></span>خط الفبایی<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: خط الفبایی[۸]"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>با پیشرفت نمایش هجایی خط کم‌کم روش الفبایی خط به وجود آمد. در روش سیلابی، با تجزیهٔ هجاها و نمایش مجزای هر یک از آنها، مطلب شکل تحریری به خود می‌گیرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خطوط_باستان"><span id=".D8.AE.D8.B7.D9.88.D8.B7_.D8.A8.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>خطوط باستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: خطوط باستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خطوط اصلی باستان (به ترتیب الفبایی) شامل:خط الفبایی- <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خط اوستایی">خط اوستایی</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="خط پهلوی">خط پهلوی</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط چینی">خط چینی</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط عبری">خط عبری</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط فنیقی">خط فنیقی</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="خط میخی">خط میخی</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%AF%D9%84%DB%8C%D9%81_%D9%85%D8%B5%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط هیروگلیف مصری">خط هیروگلیف مصری</a> می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_اوستایی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.A7.D9.88.D8.B3.D8.AA.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>خط اوستایی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: خط اوستایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خط اوستایی">خط اوستایی</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bodleian_J2_fol_175_Y_28_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bodleian_J2_fol_175_Y_28_1.jpg/250px-Bodleian_J2_fol_175_Y_28_1.jpg" decoding="async" width="250" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bodleian_J2_fol_175_Y_28_1.jpg/375px-Bodleian_J2_fol_175_Y_28_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bodleian_J2_fol_175_Y_28_1.jpg/500px-Bodleian_J2_fol_175_Y_28_1.jpg 2x" data-file-width="930" data-file-height="503" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="یسنا">یسنا</a></figcaption></figure> <p><b>خط اوستایی</b>، برای نگارش کتاب دینی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="زرتشتیان">زرتشتیان</a> به کار رفته و برمبنای خط پهلوی ساسانی اختراع شده است. این <a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1" title="آوانگار">خط آوانگار</a> بوده و با ۵۳ یا ۵۸ علامت <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87" title="واکه">واکه</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86" title="همخوان">همخوان</a> از قابلیت نگارش بسیار بالایی برخوردار است. از راست به چپ نوشته می‌شود و به نامهای <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="دین دبیره">دین دبیره</a>، دین دبیریه، دین دفیره و … هم نامیده می‌شود. </p><p>از نخستین سده‌های اسلامی چون زبان و خط پهلوی حالت رسمی خود را از دست داد مشکلات آن بیشتر عیان شد و برای سهولت در خواندن متون پهلوی آن را به الفبای اوستایی برگرداندند و این نحوه نگارش <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF" title="پازند">پازند</a> نامیده می‌شود. در دوره زبان‌های ایرانی میانه خطی که <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مانی">مانی</a> در آثار خود به کار برده است نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مانی خط را بر مبنای <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط سریانی">خط سریانی</a> ابداع کرد که نسبت به خط پهلوی از امتیازات بیشتری برخوردار است و در آن موازین زیباشناختی خطی مراعات شده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_پهلوی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D9.BE.D9.87.D9.84.D9.88.DB.8C"></span>خط پهلوی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: خط پهلوی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="خط پهلوی">خط پهلوی</a></div> <p>پس از دوران هخامنشی، در دورهٔ کوتاه مدت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="اسکندر">اسکندر</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلوکی">سلوکیها</a>، زبان و خط یونانی در مراسلات رسمی و اداری به‌کار رفت تا این که در زمان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اشکانیان">اشکانیان</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="خط پهلوی">خط پهلوی اشکانی</a> برای نوشتن زبان پهلوی اشکانی، بر مبنای خط آرامی پایه‌ریزی شد و سپس <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط پهلوی ساسانی">خط پهلوی ساسانی</a> در همین راستا به وجود آمد که هرکدام گونه‌های کتیبه‌ای و تحریری دارند. این خطوط صامت نگار هستند و حتی تعداد علامت‌ها نسبت به الفبای آرامی نیز کمتر است و همین موضوع مشکلاتی را برای خواندن <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">زبان پهلوی</a> ایجاد می‌کند. این خطوط از راست به چپ نوشته می‌شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_چینی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.DA.86.DB.8C.D9.86.DB.8C"></span><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط چینی">خط چینی</a></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: خط چینی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چینی‌ها ابتدا با رسم اشکالی آغاز نگارش کردند. نارسایی علامات موجب شد که بعدها ترکیباتی بسازند و با آن ترکیبات به بیان اندیشه‌های خود بپردازند. این ترکیبات گرچه تصویرکنندهٔ اندیشه‌های آنان بود، ولی در انتقال مقاصد آنها کاملاً موفق نبود. تا آنکه چینی‌ها با پدیدآوردن علاماتی که بیشتر تکیه بر اصوات می‌کرد، به نوعی خط صوت‌نگار دست یافتند. این خط صوت‌نگار گرچه از حیث آنکه با زبان بستگی داشت و در مرحله‌ای جلوتر از خط قدیم بود، ولی از آنجا که هر حرف می‌توانست نمایشگر اصوات مختلف چندی باشد دارای نقص بسیار بود. چینی‌ها برای رهایی از این نقص، یعنی نمایش معنی حقیقی هر علامت از علائمی اندیشه‌نگار به نام کلید استفاده کردند و هر کلید مبین یک نوع اندیشه بود. دانشوران چینی بعدها به یک نوع خط تندنویسی دست یافتند که نمونهٔ <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط ژاپنی">خط ژاپنی</a> شد. </p><p>چند نمونه از سیر تحول خط تصویرنگار چینی:<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div style="text-align: center;"> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th><b>Archaic</b> </th> <th><b>Seal script</b> </th> <th><b>Traditional Modern</b> </th> <th><b>Simplified</b> </th> <th><b>Pinyin</b> </th> <th><b>Gloss</b> </th> <th><b>Archaic</b> </th> <th><b>Seal script</b> </th> <th><b>Traditional Modern</b> </th> <th><b>Simplified</b> </th> <th><b>Pinyin</b> </th> <th><b>Gloss</b> </th></tr> <tr bgcolor="#EFEFEF" valign="middle" align="center"> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E4%BA%BA-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/%E4%BA%BA-bronze.svg/60px-%E4%BA%BA-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/%E4%BA%BA-bronze.svg/90px-%E4%BA%BA-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/%E4%BA%BA-bronze.svg/120px-%E4%BA%BA-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E4%BA%BA-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/%E4%BA%BA-seal.svg/60px-%E4%BA%BA-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/%E4%BA%BA-seal.svg/90px-%E4%BA%BA-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/%E4%BA%BA-seal.svg/120px-%E4%BA%BA-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">人 </span></td> <td valign="middle" align="center">— </td> <td valign="middle" align="center">rén </td> <td valign="middle" align="center">مرد </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E5%A5%B3-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%E5%A5%B3-bronze.svg/60px-%E5%A5%B3-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%E5%A5%B3-bronze.svg/90px-%E5%A5%B3-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%E5%A5%B3-bronze.svg/120px-%E5%A5%B3-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E5%A5%B3-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/%E5%A5%B3-seal.svg/60px-%E5%A5%B3-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/%E5%A5%B3-seal.svg/90px-%E5%A5%B3-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/%E5%A5%B3-seal.svg/120px-%E5%A5%B3-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">女 </span></td> <td valign="middle" align="center">— </td> <td valign="middle" align="center">nǚ </td> <td valign="middle" align="center">زن </td></tr> <tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E5%AD%90-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/%E5%AD%90-bronze.svg/60px-%E5%AD%90-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/%E5%AD%90-bronze.svg/90px-%E5%AD%90-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/%E5%AD%90-bronze.svg/120px-%E5%AD%90-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E5%AD%90-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/%E5%AD%90-seal.svg/60px-%E5%AD%90-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/%E5%AD%90-seal.svg/90px-%E5%AD%90-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/%E5%AD%90-seal.svg/120px-%E5%AD%90-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">子 </span></td> <td valign="middle" align="center">— </td> <td valign="middle" align="center">zǐ </td> <td valign="middle" align="center">کودک </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E6%97%A5-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/%E6%97%A5-bronze.svg/60px-%E6%97%A5-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/%E6%97%A5-bronze.svg/90px-%E6%97%A5-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/%E6%97%A5-bronze.svg/120px-%E6%97%A5-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E6%97%A5-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/%E6%97%A5-seal.svg/60px-%E6%97%A5-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/%E6%97%A5-seal.svg/90px-%E6%97%A5-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/%E6%97%A5-seal.svg/120px-%E6%97%A5-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">日 </span></td> <td valign="middle" align="center">— </td> <td valign="middle" align="center">rì </td> <td valign="middle" align="center">خورشید </td></tr> <tr bgcolor="#EFEFEF" valign="middle" align="center"> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E5%B7%9D-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/%E5%B7%9D-bronze.svg/60px-%E5%B7%9D-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/%E5%B7%9D-bronze.svg/90px-%E5%B7%9D-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/%E5%B7%9D-bronze.svg/120px-%E5%B7%9D-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E5%B7%9D-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/%E5%B7%9D-seal.svg/60px-%E5%B7%9D-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/%E5%B7%9D-seal.svg/90px-%E5%B7%9D-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/%E5%B7%9D-seal.svg/120px-%E5%B7%9D-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">川 </span></td> <td valign="middle" align="center">— </td> <td valign="middle" align="center">chuān </td> <td valign="middle" align="center">رودخانه </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%9B%A8-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/%E9%9B%A8-bronze.svg/60px-%E9%9B%A8-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/%E9%9B%A8-bronze.svg/90px-%E9%9B%A8-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/%E9%9B%A8-bronze.svg/120px-%E9%9B%A8-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%9B%A8-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/%E9%9B%A8-seal.svg/60px-%E9%9B%A8-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/%E9%9B%A8-seal.svg/90px-%E9%9B%A8-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/%E9%9B%A8-seal.svg/120px-%E9%9B%A8-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">雨 </span></td> <td valign="middle" align="center">— </td> <td valign="middle" align="center">yǔ </td> <td valign="middle" align="center">باران </td></tr> <tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%A6%AC-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/%E9%A6%AC-bronze.svg/60px-%E9%A6%AC-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/%E9%A6%AC-bronze.svg/90px-%E9%A6%AC-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/%E9%A6%AC-bronze.svg/120px-%E9%A6%AC-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%A6%AC-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/%E9%A6%AC-seal.svg/60px-%E9%A6%AC-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/%E9%A6%AC-seal.svg/90px-%E9%A6%AC-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/%E9%A6%AC-seal.svg/120px-%E9%A6%AC-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">馬 </span></td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:250%;">马 </span></td> <td valign="middle" align="center">mǎ </td> <td valign="middle" align="center">اسب </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%B3%A5-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/%E9%B3%A5-bronze.svg/60px-%E9%B3%A5-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/%E9%B3%A5-bronze.svg/90px-%E9%B3%A5-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/%E9%B3%A5-bronze.svg/120px-%E9%B3%A5-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%B3%A5-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/%E9%B3%A5-seal.svg/60px-%E9%B3%A5-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/%E9%B3%A5-seal.svg/90px-%E9%B3%A5-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/%E9%B3%A5-seal.svg/120px-%E9%B3%A5-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:375%;">鳥 </span></td> <td valign="middle" align="center"><span style="font-size:250%;">鸟 </span></td> <td valign="middle" align="center">niǎo </td> <td valign="middle" align="center">پرنده </td></tr> <tr bgcolor="#EFEFEF" valign="middle" align="center"> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%BE%9C-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/%E9%BE%9C-bronze.svg/60px-%E9%BE%9C-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/%E9%BE%9C-bronze.svg/90px-%E9%BE%9C-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/%E9%BE%9C-bronze.svg/120px-%E9%BE%9C-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%BE%9C-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/%E9%BE%9C-seal.svg/60px-%E9%BE%9C-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/%E9%BE%9C-seal.svg/90px-%E9%BE%9C-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/%E9%BE%9C-seal.svg/120px-%E9%BE%9C-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span style="font-size:375%;">龜 </span></td> <td><span style="font-size:250%;">龟 </span></td> <td valign="middle" align="center">guī </td> <td>لاک‌پشت </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%BE%8D-bronze.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/%E9%BE%8D-bronze.svg/60px-%E9%BE%8D-bronze.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/%E9%BE%8D-bronze.svg/90px-%E9%BE%8D-bronze.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/%E9%BE%8D-bronze.svg/120px-%E9%BE%8D-bronze.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%E9%BE%8D-seal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/%E9%BE%8D-seal.svg/60px-%E9%BE%8D-seal.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/%E9%BE%8D-seal.svg/90px-%E9%BE%8D-seal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/%E9%BE%8D-seal.svg/120px-%E9%BE%8D-seal.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span> </td> <td><span style="font-size:375%;">龍 </span></td> <td><span style="font-size:250%;">龙 </span></td> <td>lóng </td> <td>اژدها </td></tr></tbody></table> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_عبری"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.B9.D8.A8.D8.B1.DB.8C"></span>خط عبری</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: خط عبری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط عبری">خط عبری</a></div> <p><b>خط عبری</b> نیز که سابقهٔ زبانی آن به سدهٔ چهارم پیش از میلاد می‌رسد از اصل آرامی نشأت گرفته است. عموم <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="یهودیان">یهودیان</a> جهان خط عبری را برای نگارش آثار خود به‌کار می‌گیرند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_فنیقی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D9.81.D9.86.DB.8C.D9.82.DB.8C"></span>خط فنیقی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: خط فنیقی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط فنیقی">خط فنیقی</a></div> <p>همزمان با تکامل تدریجی خطوط میخی و در هزاره دوم پیش از میلاد خط دیگری در سرزمین فنیقیه پا به عرصه وجود می‌گذارد و آن خط <b>هیروگلیف هیتیتی</b> است که به <b>خط فنیقی</b> شهرت دارد. قدیمی‌ترین نمونه این خط در کاوش‌های شهر <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="گوبله (صفحه وجود ندارد)">گوبله</a>، از شهرهای <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="فنیقیه">فنیقیه</a> باستان (حوالی سوریه کنونی) که یونانیان آن را بیبلوس می‌نامیدند، به دست آمده است. شهر <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="بیبلوس">بیبلوس</a> در میان یونانیان، به عنوان داشتن بهترین پاپیروس‌ها، شهرت داشت و مرکز مهم بازرگانی مصر و یونان بود. چون یونانیان وسایل نوشتن خود را از این شهر به‌دست می‌آورند نام بیبلوس در نزد آنها به معنی کتاب گرفته شده که بعدها «<i>Bible</i>» مفهوم کتاب دینی تورات و انجیل را یافت.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="الفبای فنیقی">الفبای فنیقی</a> با ۲۲ علامت خطی که تنها صامت‌ها را نشان می‌داد، از راست به چپ نوشته می‌شد. به‌نظر خط شناسان، نشانه‌هایی از خط مصری باستان و خطوط تصویری را در الفبای فنیقی می‌توان یافت. این خط برخلاف خط هیروگلیف که در انحصار کاهنان بود یا خط میخی که تنها طبقهٔ دبیران با آن سرو کار داشتند، به راحتی در دسترس عامه قرار گرفت. فراگرفتن این خط آسان بود و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AA" class="mw-redirect" title="کتابت">کتابت</a> و نوشتن با آن نیز بسیار آسان بود، بنابراین استفاده از آن گسترش زیادی یافت. </p><p>می‌توان گفت که فنیقی‌ها نخستین کسانی بودند که افتخار کشف الفبای حقیقی را دارند. با پیدایش این خط سایر خطوط جز خط چینی، از قلمرو نویسندگی خارج شدند. این خط در آسیای غربی نفوذ یافت و جایگزین خط میخی شد. از طریق قوم <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="آرامی">آرامی</a>، الفبای فنیقی در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a> و عرب و <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="میان‌رودان">میان‌رودان</a> تا <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> بسط یافت و همچنین به غرب (اروپای امروز) که هنوز دارای خط و کتابت نبود راه یافت. این کار از طریق یونان انجام گرفت که با فنیقی‌ها ارتباط بازرگانی داشتند. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="الفبای یونانی">الفبای یونانی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="الفبای لاتین">رومی</a> از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="الفبای فنیقی">الفبای فنیقی</a> پدید آمده است و از آنجا که الفبای سایر کشورهای اروپایی مشتق از این دو الفباء می‌باشد، می‌توان گفت که مبدأ خطوط ملل اروپایی، فنیقی است. </p><p>اصول این خط بعدها با اختراع علائمی برای نشان دادن <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%D9%85%D8%B5%D9%88%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="حروف مصوت (صفحه وجود ندارد)">حروف مصوت</a> به وسیلهٔ <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونانی‌ها</a> کامل شد. یونانیان این علائم را با اسم <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان سامی">سامی</a> آن که نمایندهٔ دو حرف اول آن بود، «آلفا بتا» نامیدند و برای استفاده خود تغییراتی در آن دادند. مصوت‌ها را وارد خط ساختند و خط صامت نگار را به آوانگار تبدیل کردند. جهت نگارش را نیز تغییر دادند و از چپ به راست نوشتند. گونه‌ای از خط یونانی را، یونانیان مهاجر با خود به روم بردند و در آنجا بر این مبنا، الفبای لاتینی به وجود آمد که زبان‌های گوناگون اروپا بدان خط نوشته شد. بخشی از اروپای شرقی که به <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="کلیسای دوم (صفحه وجود ندارد)">کلیسای دوم</a> وابسته بودند، الفبای لاتینی را برای نگارش برگزیدند، مانند <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مردم لهستانی">لهستانی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%86%DA%A9" title="مردم چک">چک‌ها</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="کروات">کروات‌ها</a>. </p><p>در سدهٔ نهم میلادی کشیشی از <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="کلیسای بیزانس (صفحه وجود ندارد)">کلیسای بیزانس</a> به نام <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="سیریل">سیریل</a> با ترکیبی از الفبای یونانی و رومی خطی را برای نگارش زبان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان اسلاوی">اسلاوی</a> به وجود آورد. گونه‌ای تعدیل شده از این الفبا که <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="سیریلیک">سیریلیک</a> نامیده می‌شود برای نگارش <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">زبان روسی</a> و دیگر زبان‌های هم‌جوار به‌کار می‌رود. </p><p>الفبای فنیقی به نوعی شبه‌قارهٔ هند را نیز درنوردید. دانشمندان، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="دبیره‌های براهمایی">خط برهمایی</a> هند را از فرزندان همین خط می‌دانند که زبان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="زبان سانسکریت">سانسکریت</a> و دیگر زبان‌های هندی با آن نوشته می‌شود. متون دینی <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="بودایی">بودایی</a> به زبان <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ختنی">خُتَنی</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="سکایی">سکایی</a>) که یکی از زبان‌های ایرانی شرقی دورهٔ <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="فارسی میانه">میانه</a> است به خط برهمایی نوشته شده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_میخی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D9.85.DB.8C.D8.AE.DB.8C"></span>خط میخی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: خط میخی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="خط میخی">خط میخی</a></div> <p><b>خط میخی</b>،<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اصلی اندیشه‌نگار داشت و در همهٔ کشورهای آسیای غربی به‌کار می‌رفت. بیشتر صاحب‌نظران خط و زبان‌های باستانی بر این باورند که منشأ پیدایش خط از بین‌النهرین و سرزمین <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1" title="سومر">سومر</a> بوده است و کهن‌ترین اقوامی که در <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a> خط میخی را به کار برده‌اند، سومریان هستند. سومریان چون مصری‌ها و چینی‌ها، از نخستین اقوامی هستند که تمایل به ضبط گفتار و اندیشه‌هایشان داشتند. کاتبان سومری با ابداع خط میخی تصویری جامعه بشری را از دوران مجهول و تاریک <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="پیشاتاریخ">پیش از تاریخ</a> وارد مرحلهٔ تاریخی کردند. آنها با ابداع خط میخی دوره‌ای را آغاز کردند که به عنوان آغاز خط‌نویسی شهرت دارد. </p><p>گرچه پیدایش خط و کتابت نخستین بار در نیمهٔ دوم هزارهٔ چهارم پیش از میلاد، در جنوب بین‌النهرین و توسط کاتبان و دبیران سومری محقق شد، اما گسترش و تکامل آن به آغاز هزارهٔ سوم پیش از میلاد برمی‌گردد. برخی حتی بر این نظرند که خط هیروگلیف مصری، همزمان و برگرفته از خط تصویری سومری به‌وجود آمده است.<sup id="cite_ref-باستان_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-باستان-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>سومریان، کهن‌ترین ساکنان شناخته شدهٔ جنوب بین‌النهرین - قومی متمدن و پیشرفته بودند. آنان از نژاد سامی نبودند و با عنوان ساکنان غیرسامی بین‌النهرین از ایشان یاد می‌کنند. برخی این احتمال را می‌دهند که از کنار دریا به این منطقه مهاجرت کرده باشند. رد پای آنها از اواخر هزارهٔ چهارم پیش از میلاد در بین‌النهرین دیده می‌شود. <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="علم نجوم">علم نجوم</a>، تقسیم <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA" title="ساعت">ساعت</a> به ۶۰ <a href="/wiki/%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%82%D9%87" title="دقیقه">دقیقه</a> و دقیقه به ۶۰ <a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="ثانیه">ثانیه</a>، مسائل هندسی و <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D9%86" title="وزن">اوزان</a>، میراث‌های گرانبهایی هستند که این قوم برای آشوری‌ها و بابلی‌ها بر جای گذاشتند. سومری‌ها چون پیوندی با همسایگانشان نداشتند از میان رفتند یا جذب اقوام سامی شدند.<sup id="cite_ref-زبان‌های_خاموش_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-زبان‌های_خاموش-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>خط میخی و خط هیروگلیف علاوه بر تفاوت‌های ظاهری، در ابزار و نحوهٔ نوشتن نیز با هم تفاوت داشتند. خط هیروگلیف با قلم نی و مرکب بر روی پاپیروس نگاشته می‌شد، درحالی که برای نوشتن خطوط میخی نیاز به لوحه‌های گلی نرمی بود که با قلم چوبی برآن می‌نگاشتند و سپس لوحه را می‌پختند. اولین یافته‌های نگارشی بشر که به صورت <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%AD_%DA%AF%D9%84%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="الواح گلین (صفحه وجود ندارد)">الواح گلین</a> برجای مانده متعلق به تمدن‌های بین‌النهرین است. </p><p>همزمان با پیشرفت خط سعی دیگری نیز به عمل آمد و آن توسعه محل و مواد نوشتن بود. قبل از پیدایی کاغذ از سنگ و فلزات استفاده می‌کردند و غیر از سنگ و فلزات از پوست درختان و جانوران نیز استفاده می‌شد، ولی گرانی قیمت این دو پوست موجب شد که در مصرف آن اقتصاد بورزند و نتیجه این صرفه‌جویی اقتصادی، یکی فشردگی در نوشتن بود و دیگر استفاده از علائم اختصاری و همچنین تراش پوست و استفاده مجدد از آن بود. </p> <dl><dt><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط میخی ایلامی">خط میخی ایلامی</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt></dl> <p>از <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط سومری">خط میخی سومری</a> نخستین <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="خط ایلامی">خط میخی ایلامی</a> منشعب می‌شود که برای نگارش <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان ایلامی">زبان ایلامی</a> به کار می‌رود که جزو <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%AF" class="mw-redirect" title="زبان منفرد">زبان‌های منفرد</a> است. در واقع کمی بعد از پیدایش خط میخی تصویری سومری و بابلی، ساکنان منطقه شمالی دشت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان خوزستان">خوزستان</a> و کوهپایه‌های <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%B3" title="زاگرس">زاگرس</a> نوع دیگری از خط میخی تصویری را به کار بردند که به خط <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="نیاایلامی">نیاایلامی</a> (پروتوایلامی)<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مشهور شد. پروفسور «والتر هینتس» می‌نویسد: </p> <blockquote> <p><i>در ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد وقتی که سومری‌ها خط تصویری را به عنوان بهترین وسیله برای مکاتبات خود اختراع کردند این ابداع به سرعت به همسایگان عیلامی آنها رسید. صرفنظر از اختلاف در جزئیات، تردید نباید کرد که خط تصویری عیلامی بر مبنای سرمشق سومری تدوین شده است. این خط به سرعت گسترش یافت و تقریباً همزمان در شمال شرق <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="کاشان">کاشان</a> (میان <a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تهران">تهران</a> و </i>اصفهان<i>) و در <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%AF%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="شرق دور">شرق دور</a> و جنوب در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="کرمان">کرمان</a> ظاهر شد.</i><sup id="cite_ref-باستان_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-باستان-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </blockquote> <p><br /> </p> <dl><dt><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%AF%DB%8C" title="خط میخی اکدی">خط میخی اکدی</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt></dl> <p><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%AF%DB%8C" title="خط میخی اکدی">خط میخی اکدی</a> (بابلی) نیز از شاخه‌های خط سومری است. خط میخی نه تنها در میان‌رودان که درگستره وسیعی رواج یافت. در آسیای صغیر و میان‌رودان شمالی و در میان هیتی‌ها، هوری‌ها، اورارتورها، لولوبی‌ها و کاسی‌ها وغیره.<sup id="cite_ref-زبان‌های_خاموش_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-زبان‌های_خاموش-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <dl><dt><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="خط میخی هخامنشی">خط میخی هخامنشی</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt></dl> <p>خط میخی <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D9%87" class="mw-redirect" title="کتیبه">کتیبه‌های</a> فارسی باستان دوره <a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" class="mw-redirect" title="هخامنشی">هخامنشی</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از روی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط میخی بابلی">خط میخی بابلی</a> و ایلامی درست شده است که نسبت به آنها نشانه‌های ساده‌تر و کمتری دارد. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" class="mw-redirect" title="دبیره میخی هخامنشی">خط میخی زبان فارسی</a> را می‌توانیم صورت تکامل یافته خطوط میخی دیگر بدانیم که حروف هجایی در آن هستند (یعنی <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%87" title="واکه">واکه</a> به همراه <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="همخوان">همخوان</a>). به همین دلیل بسیاری آن را بسیار نزدیک به خطوط هجایی می‌دانند. این خط از چپ به راست نوشته می‌شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_هیروگلیف_مصری"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D9.87.DB.8C.D8.B1.D9.88.DA.AF.D9.84.DB.8C.D9.81_.D9.85.D8.B5.D8.B1.DB.8C"></span>خط هیروگلیف مصری</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: خط هیروگلیف مصری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Papyrus_Ani_curs_hiero.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Papyrus_Ani_curs_hiero.jpg/220px-Papyrus_Ani_curs_hiero.jpg" decoding="async" width="220" height="258" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Papyrus_Ani_curs_hiero.jpg/330px-Papyrus_Ani_curs_hiero.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Papyrus_Ani_curs_hiero.jpg/440px-Papyrus_Ani_curs_hiero.jpg 2x" data-file-width="592" data-file-height="695" /></a><figcaption>نمونه‌ای از هیروگلیف مصری بر روی قطعه‌ای از پاپیروس</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%AF%D9%84%DB%8C%D9%81_%D9%85%D8%B5%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط هیروگلیف مصری">خط هیروگلیف مصری</a></div> <p><b>خط هیروگلیف مصری</b>، در ادامه خط اندیشه نگار، وارد عرصه نگارش شد. گستره انتشار آن بیشتر در مصر و در دست کاهنان بود. یونانیان این نام را بدان بخشیدند که در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان یونانی">زبان یونانی</a> به معنی «نوشته نشانه‌های مقدس» است، آنها، این خط را اعجاب‌آور و پر از رمز و راز پنهانی کاهنان مصر می‌دانستند. </p><p>سابقه خط هیروگلیف را تا هزاره چهارم پیش از میلاد نیز می‌توان پیش برد. خط هیروگلیف را بر پاپیروس می‌نوشتند. پاپیروس از ساقه‌های فشرده نوعی نی به همین نام به دست می‌آمد و از اجداد کاغذ است، به‌نظر می‌رسد کلمات <i>paper</i> و <i>papier</i> در زبان‌های غربی از این واژه گرفته شده‌اند. </p><p>مصریان نخستین مصرف‌کنندگان پاپیروس بودند و نوشت‌افزار آنها نیز نوعی قلم از نی بود که آن را در مرکب سیاه یا قرمز فرو می‌بردند. این خط معمولاً افقی و از راست به چپ نوشته می‌شد و به ندرت از چپ به راست و گاهی نیز از بالا به پایین نوشته می‌شد. هیروگلیف، خط اندیشه نگار کامل نیست و در آن عناصر صوتی و الفبائی بیشتر وجود دارد. همچنین تصویر انسان‌ها و حیوانات در این خط احتمالاً مربوط به آغاز خط است.<sup id="cite_ref-زبان‌های_خاموش_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-زبان‌های_خاموش-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Edwin_Smith_Papyrus_v2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Edwin_Smith_Papyrus_v2.jpg/220px-Edwin_Smith_Papyrus_v2.jpg" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Edwin_Smith_Papyrus_v2.jpg/330px-Edwin_Smith_Papyrus_v2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Edwin_Smith_Papyrus_v2.jpg/440px-Edwin_Smith_Papyrus_v2.jpg 2x" data-file-width="2550" data-file-height="1954" /></a><figcaption>قدمیترین نمونه خط هیراتیک که یک متن پزشکی است. مربوط به ۱۶۰۰ قبل از میلاد مسیح</figcaption></figure> <p>با پیدایش <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="پاپیروس">پاپیروس</a>، خط هیروگلیف در مصر تحول می‌یابد و به سادگی می‌گراید و <a href="/w/index.php?title=Hieratic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hieratic (صفحه وجود ندارد)">خط هیراتیک</a> (دینی، باصلابت) از آن پدید آمد که با به‌هم‌ریختگی آن نوعی خط <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AF%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="تندنویسی">تندنویسی</a> به نام <a href="/w/index.php?title=Demotic_(Egyptian)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Demotic (Egyptian) (صفحه وجود ندارد)">خط دموتیک</a> یا خط عامیانه از آن به وجود می‌آید. مرحله بعدی خط، خط میخی است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خطوط_امروزی"><span id=".D8.AE.D8.B7.D9.88.D8.B7_.D8.A7.D9.85.D8.B1.D9.88.D8.B2.DB.8C"></span>خطوط امروزی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: خطوط امروزی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خطوط اصلی امروزی شامل: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="خط سیریلیک">خط سیریلیک</a> - <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="الفبای لاتین">خط لاتین</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط ارمنی">خط ارمنی</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="خط گرجی">خط گرجی</a> - <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="خط عربی">خط عربی</a> است. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="لاتین"><span id=".D9.84.D8.A7.D8.AA.DB.8C.D9.86"></span>لاتین</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: لاتین"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="خط لاتین">خط لاتین</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:English_letters_(alphabet).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/English_letters_%28alphabet%29.svg/198px-English_letters_%28alphabet%29.svg.png" decoding="async" width="198" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/English_letters_%28alphabet%29.svg/297px-English_letters_%28alphabet%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/English_letters_%28alphabet%29.svg/396px-English_letters_%28alphabet%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="285" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="الفبای انگلیسی">الفبای انگلیسی</a> در دو نوع بزرگ و کوچک</figcaption></figure> <p>در بیشتر کشورهای جهان بر روی <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="فراورده">فراورده</a>ها علاوه بر زبان مادری آن کشور تولیده کننده، به زبان انگلیسی نیز توضیحات مربوط به آن فراورده نوشته می‌شود. از <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="نوشیدنی">نوشیدنی‌ها</a> تا <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="خوراک">خوراکی‌ها</a>، از <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%A7%DA%A9" title="پوشاک">پوشاک</a> تا <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مواد دارویی">مواد دارویی</a>، از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="اسباب‌بازی">اسباب بازی‌ها</a> تا <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%85_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81%DB%8C" title="لوازم الکترونیکی مصرفی">لوازم الکترونیکی</a> بیشتر توضیحات شامل زبان انگلیسی نیز می‌شوند. استفاده از خط و زبان انگلیسی حتی برای نگاشتن واژه‌های فارسی بر روی مصنوعات و کالاهای ساخت داخل کشور، موضوعی بسیار قابل تأمل است.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-disambig" title="انگلیسی">انگلیسی</a> که خود برگرفته از خط لاتین است، توانسته به علت نفوذ خود در سراسر جهان اکثر انسان‌های جهان را با خط لاتین آشنا سازد. به گونه‌ای که از هر ۵ نفر ۳ نفر می‌توانند یک متن لاتین را تاحدودی درست تلفظ کنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="سیریلیک"><span id=".D8.B3.DB.8C.D8.B1.DB.8C.D9.84.DB.8C.DA.A9"></span>سیریلیک</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: سیریلیک"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="خط سیریلیک">خط سیریلیک</a></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ارمنی"><span id=".D8.A7.D8.B1.D9.85.D9.86.DB.8C"></span>ارمنی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: ارمنی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط ارمنی">خط ارمنی</a></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_گرجی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.DA.AF.D8.B1.D8.AC.DB.8C"></span>خط گرجی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: خط گرجی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="خط گرجی">خط گرجی</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Chavchavadze_1914.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Chavchavadze_1914.JPG/220px-Chavchavadze_1914.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Chavchavadze_1914.JPG/330px-Chavchavadze_1914.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Chavchavadze_1914.JPG/440px-Chavchavadze_1914.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>کتابی به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="زبان گرجی">زبان گرجی</a>، نوشته شده با الفبای کنونی گرجی</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="خط گرجی">خط گرجی</a> مخصوص نوشتن <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="زبان گرجی">زبان گرجی</a> و دیگر <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان‌های کارتولی">زبان‌های کارتولی</a> است و شامل سه الفبای هم ارز است که عبارت اند از: آسُمْتاوْرولی، نوسْخوری و مْخِدْرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفاده رسمی و وسیع قرار دارد. </p><p>قدیمی‌ترین کتیبهٔ کشف شده از زبان گرجی، نوشته شده به نخستین الفبای گرجی یعنی آسومتاورولی و مربوط به سدهٔ یکم پیش از میلاد مسیح است.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="خط_عربی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.B9.D8.B1.D8.A8.DB.8C"></span>خط عربی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: خط عربی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="خط عربی">خط عربی</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Qur%27an_4475.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Qur%27an_4475.jpg/270px-Qur%27an_4475.jpg" decoding="async" width="270" height="382" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Qur%27an_4475.jpg/405px-Qur%27an_4475.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Qur%27an_4475.jpg/540px-Qur%27an_4475.jpg 2x" data-file-width="1006" data-file-height="1424" /></a><figcaption>برگی مربوط به یک قرآن، قرن ۱۷–۱۶ میلادی<br />بالای صفحه: «<i>لااله‌الاالله محمدرسول‌الله</i>» به <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C" title="خط کوفی">خط کوفی‌کتیبه</a><br />پایین صفحه: ۴ سطر ادعیه بخط <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82" class="mw-redirect" title="محقق">محقق‌کتیبه‌ای</a><br />عمودی: بخط <a href="/wiki/%D8%AB%D9%84%D8%AB" class="mw-redirect" title="ثلث">ثلث‌کتیبه‌ای</a></figcaption></figure> <p>می‌توان گفت <b>خط عربی</b> نیز با واسطه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A8%D8%B7%DB%8C" title="الفبای نبطی">خط نبطی</a> از <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط آرامی">خط آرامی</a> به وجود آمده است. خط عربی به اجمال بنابر گفته <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="جرجی زیدان">جرجی زیدان</a> چنین است.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="مردم عرب">اعراب</a> <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2" title="حجاز">حجاز</a> مدرکی دال بر خط و سواد داشتن خود ندارند، ولی از اعراب شمال و جنوب حجاز آثار کتابت بسیاری به‌دست آمده است که معروفترین ایشان، مردمان <a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a> هستند که با <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="الفبای مسند">حروف مسند</a> می‌نوشتند و دیگر نبطی‌های شمال، که خطشان نبطی است. مردم حجاز که بر اثر صحرانشینی از کتابت و خط بی‌بهره ماندند، کمی پیش از اسلام به <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="شام">شام</a> می‌رفتند و به‌طور عاریت از خط عراقیان و شامیان استفاده می‌کردند و وقتی به حجاز می‌آمدند، عربی خود را با حروف نبطی یا سریانی و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط عبری">عبرانی</a> می‌نوشتند. </p><p>خط سریانی و نبطی بعد از فتوحات اسلام نیز میان اعراب باقی ماند. <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C" title="خط کوفی">خط کوفی</a> در کوفه و حیره سریانی و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%86%D8%B3%D8%AE" title="خط نسخ">خط نسخ</a>، در مکه و مدینه از خط نبطی اقتباس شده‌اند. گونه‌ای از خط نسخ برای نوشتن آثار <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C" title="زبان خوارزمی">زبان خوارزمی</a> که یکی از زبان‌های ایرانی شرقی است به کار رفته است. ایرانیان نیز در سده‌های نخستین پس از اسلام با افزودن حروف فارسی به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="الفبای عربی">الفبای عربی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="خط فارسی">خط فارسی</a> را بر مبنای نسخ پایه‌گذاری کردند و سپس <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82" class="mw-redirect" title="خط نستعلیق">خط نستعلیق</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="خط شکسته">خط شکسته</a> و دیگر خطوط ایرانی ابداع شد. </p><p>مورخان دربارهٔ شهری که خط از آنجا به حجاز آمده، اختلاف نظر دارند و به قول مشهور خط سریانی از شهر قدیمی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="انبار">انبار</a> به حجاز آمده است. برخی نیز می‌گویند مردی به نام <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%DA%A9_%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بشر بن عبدالملک کندی (صفحه وجود ندارد)">بشر بن عبدالملک کندی</a> برادر اکیدر بن عبدالملک فرمانروای <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%AF%D9%84" class="mw-redirect" title="دومةالجندل">دومةالجندل</a>، آن خط را در شهر انبار آموخت و از آنجا به <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D9%87" title="مکه">مکه</a> آمده صهباء دختر <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87" title="حرب بن امیه">حرب بن امیه</a>، یعنی خواهر <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ابوسفیان">ابوسفیان</a> (پدر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="معاویه">معاویه</a>) را به زنی گرفت و عده‌ای از مردم قریش نوشتن خط سریانی را از بشر بن عبدالملک آموختند. هنگامی که اسلام پدید آمد، بسیاری از قریش که در مکه بودند، خواندن و نوشتن می‌دانستند تا آنجا که پاره‌ای گمان کردند <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87" title="حرب بن امیه">حرب بن امیه</a> اول کسی بود که خط سریانی را به حجاز آورد. </p><p>بدین ترتیب، پس از آمدن اسلام، عرب‌های حجاز با نوشتن آشنا بودند، ولی عده کمی از آنها نوشتن می‌دانستند که برخی از آنان، از بزرگان صحابه شدند. <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8" class="mw-redirect" title="علی بن ابیطالب">علی بن ابیطالب</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A8" class="mw-redirect" title="عمربن خطاب">عمربن خطاب</a> و <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%AD%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" class="mw-redirect" title="طلحه بن عبیدالله">طلحة بن عبیداللّه</a> از این گروه بودند. پس از اسلام، تاریخ خط عربی را می‌توان کاملاً وابسته به کتابت قرآن دانست. در زمان خلفا و پس از آن در زمان بنی امیه، قرآن را به خط کوفی می‌نوشتند و مشهورترین قرآن‌نویس بنی امیه، مردی بود به نام <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B7%D8%A8%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="قطبه (صفحه وجود ندارد)">قطبه</a> که بسیار خوش‌خط بود. او خط کوفی را با چهار قلم می‌نگاشت. </p><p>در اوایل حکومت عباسیان، خطاط دیگری به نام <a href="/w/index.php?title=%D8%B6%D8%AD%D8%A7%DA%A9_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ضحاک بن عجلان (صفحه وجود ندارد)">ضحاک بن عجلان</a> بود که چند قلم بر چهار خط قطبه افزود و پس از او <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسحاق بن حماد (صفحه وجود ندارد)">اسحاق بن حماد</a> و دیگران نیز چیزهایی اضافه کردند تا آنکه در اوایل دولت عباسی دوازده قلم خط به‌شرح زیر معمول بود: ۱- قلم جلیل ۲- قلم سجلات ۳- قلم دیباج ۴- قلم اسطور مار کبیر ۵- ثلاثین ۶- قلم زنبد ۷- قلم مفتح ۸- قلم حرم ۹- قلم مد مرآت ۱۰- قلم عمود ۱۱- قلم قصص ۱۲- قلم حرفاج. </p><p>در زمان مأمون نویسندگی اهمیت پیدا کرد و نویسندگان در نیکو ساختن خط به مسابقه پرداختند و چندین قلم دیگر به نام <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%B1%D8%B5%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="قلم مرصع (صفحه وجود ندارد)">قلم مرصع</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%84%D9%85_%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="قلم نساخ (صفحه وجود ندارد)">قلم نساخ</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%84%D9%85_%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="قلم رقاع (صفحه وجود ندارد)">قلم رقاع</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%84%D9%85_%D8%BA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="قلم غبارالحلیه (صفحه وجود ندارد)">قلم غبارالحلیه</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%84%D9%85_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قلم ریاسی (صفحه وجود ندارد)">قلم ریاسی</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پدید آمدند. در نتیجه، خط کوفی به بیست شکل درآمد. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Muhaqqaq_script_2_-_Qur%27anic_verses.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Muhaqqaq_script_2_-_Qur%27anic_verses.jpg/200px-Muhaqqaq_script_2_-_Qur%27anic_verses.jpg" decoding="async" width="200" height="244" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Muhaqqaq_script_2_-_Qur%27anic_verses.jpg/300px-Muhaqqaq_script_2_-_Qur%27anic_verses.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Muhaqqaq_script_2_-_Qur%27anic_verses.jpg/400px-Muhaqqaq_script_2_-_Qur%27anic_verses.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1249" /></a><figcaption>برگی از قرآن به <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82" title="خط محقق">خط محقق</a>؛ آیات ۷۶و ۷۵ از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87_%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" class="mw-redirect" title="سوره یوسف">سورهٔ یوسف</a></figcaption></figure> <p>اما خط نبطی یا نسخ، بهمان شکل سابق در میان مردم و برای تحریرات غیررسمی معمول بود تا آنکه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%82%D9%84%D9%87" title="ابن مقله">ابن مقله</a> (م ۳۲۸ ه.ق) خطاط مشهور با نبوغ خود خط نسخ را به صورت نیکویی درآورد و آن را جزو خطوط رسمی دولتی قرار داد و خطی که امروز معمول است، همان خط اصلی ابن مقله می‌باشد. او <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7%D9%88%D8%B7_%D8%B4%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خطوط ششگانه">خطوط ششگانه</a> (اقلام ستّه) شامل <a href="/wiki/%D8%AB%D9%84%D8%AB" class="mw-redirect" title="ثلث">ثلث</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%86%D8%B3%D8%AE" title="خط نسخ">نسخ</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82" title="خط محقق">محقق</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%AA%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%B9" title="خط توقیع">توقیع</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%B9" title="خط رقاع">رقاع</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B1%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D9%86" title="خط ریحان">ریحان</a> را وضع نمود. این اقلام به خطوط اصول نیز مشهورند. برخی می‌گویند، ابن مقله خط نسخ را از خط کوفی استخراج کرده است، ولی واقع آنست که خط کوفی و نبطی هر دو از اوایل اسلام معمول بوده و چنان‌که گفته شد، کوفی را برای کتابت قرآن و امثال آن بکار می‌بردند و نبطی در مکاتبات رسمی استعمال می‌شد. با اصلاحاتی که ابن مقله در خط نسخ نمود، آن را برای نوشتن قرآن شایسته و مناسب ساخت. </p><p>در نمایشگاه خط قدیمی عربی در کتابخانهٔ سلطنتی سابق، قبالهٔ نکاحی موجود بود که به تاریخ ۲۶۴ ه.ق روی پوست درازاندامی تحریر شده بود و صورت عقدنامه را به خط کوفی مرتبی نوشته بودند و گواهان با خط نسخ بسیار مغشوش زیر عقدنامه را امضاء کرده بودند و همین دلیل است که ابن مقله در خط نسخ اصلاحاتی نمود، به قسمی که برای تحریر مصحف قرآن شایسته شد. </p><p>به مرور زمان، خط نسخ نیز فروعی پیدا کرد. در قرن هفتم <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D8%B5%D9%85%DB%8C" title="یاقوت مستعصمی">یاقوت مستعصمی</a> در مورد اقلام خط، ابتکاراتی به خرج داد و مخصوصاً ثلث را به زیباترین شکل درآورد در واقع این خطوط توسط وی ظهور کرد؛ و به‌طور کلی دو خط نسخ و کوفی در کتابت عربی معمول گشت. این دو خط ریشه تمام خطهای اسلامی هستند. خط محقق از کوفی استخراج شد و نزدیک‌ترین خط به کوفی است. محقق را پدر خطوط و ثلث را مادر خطوط می‌نامند.<br />همین‌طور خطاطان بسیاری به وجود آمدند و کتاب‌ها و رساله‌هایی دربارهٔ خط و خطاطی پرداختند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="بیشترین_دبیره‌های_مورداستفاده"><span id=".D8.A8.DB.8C.D8.B4.D8.AA.D8.B1.DB.8C.D9.86_.D8.AF.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D9.88.D8.B1.D8.AF.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D9.81.D8.A7.D8.AF.D9.87"></span>بیشترین دبیره‌های مورداستفاده</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: بیشترین دبیره‌های مورداستفاده"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>دبیره‌هایی که امروزه مورد استفادهٔ مردم جهان، قرار دارند، عبارت‌اند از: </p> <ol><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="الفبای لاتین">لاتین</a>: Latin (هفتاد درصد جمعیت جهان<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="الفبای سیریلیک">سیریلیک</a>: Кириллица</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="الفبای یونانی">یونانی</a>: Ελληνικά</li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="خط گرجی">گرجی</a>: ქართული (شامل <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آسومتاورولی (صفحه وجود ندارد)">آسومتاورولی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%AE%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوسخوری (صفحه وجود ندارد)">نوسخوری</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AE%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مخدرولی (صفحه وجود ندارد)">مخدرولی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="الفبای ارمنی">ارمنی</a>: Հայերեն</li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="حروف چینی">چینی</a>: 汉字</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="کانا">کانا</a> (ژاپنی): 仮名 (شامل <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="کانجی">کانجی</a>، <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="هیراگانا">هیراگانا</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="کاتاکانا">کاتاکانا</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84" title="هانگول">هانگول</a> (کره‌ای): 한글</li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="خط عربی">عربی</a>: العربیة</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="الفبای عبری">عبری</a>: עברית</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="دبیره‌های براهمایی">برهمایی</a> (هندی): हिन्दी</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B9%D8%B2" class="mw-redirect" title="الفبای گعز">گعز</a> (اتیوپیایی): ግዕዝ</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="تهانا">تهانا</a>: ތާނަ</li> <li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Canadian_Aboriginal_syllabics" class="extiw" title="w:Canadian Aboriginal syllabics">کانادایی</a></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="سایر_خطوط"><span id=".D8.B3.D8.A7.DB.8C.D8.B1_.D8.AE.D8.B7.D9.88.D8.B7"></span>سایر خطوط</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: سایر خطوط"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_آرامی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.A2.D8.B1.D8.A7.D9.85.DB.8C"></span>خط آرامی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: خط آرامی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط آرامی">خط آرامی</a></div> <p>یکی دیگر از فرزندان خط فنیقی خط آرامی است که به سرعت در <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه</a> پخش شد.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آرامی‌ها اقوامی بودند که از صحرای شمالی عربستان به سوی خاورمیانه مهاجرت کردند و در بین‌النهرین مستقر شدند. دراوایل هزاره اول پیش از میلاد، حکومت‌هایی برای خود برپا کردند ولی به زودی مقهور و خراج‌گزار آشوری‌ها گشتند. اما از آنجا که بازرگانان موفقی بودند نفوذ ریشه داری در منطقه کردند و محل استقرار خود را در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="بابل (دولت‌شهر)">بابل</a> و <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7" title="نینوا">نینوا</a> قرار دادند و بر جمعیتشان نیز افزوده شد و زبان این قوم زمانی دراز در این منطقه ماندگار شد و مهم‌تر این که بر مبنای الفبای فنیقی، خط آرامی به وجود آمد که به سرعت رواج یافت و تبدیل به خط بین‌المللی منطقه شد و زبان آرامی نیز که چندان دور از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان‌های سامی">زبان‌های سامی</a> آن نواحی نبود، تبدیل به زبان ارتباطی خاورمیانه گشت. </p><p><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="محمدتقی بهار">محمدتقی بهار</a> در سبک‌شناسی می‌نویسد: </p> <blockquote> <p>اصل خط آرامی که از کجا شاخه گرفته است درست محقق نیست، برخی تصور کرده‌اند که خط مذکور از روی خط هیروگلیف مصر تقلید شده است زیرا هر چند خط نامبرده خط الفبایی است مع‌ذلک حروفی در آن خط هست که حاکی از صورتی است که خود آن حرف هم به معنی همان صورت است مانند <a href="/wiki/%D8%A2" class="mw-redirect" title="آ">الف</a> «عَلفّیا» به معنی «گاو» که در اصل به شکل سر گاو بوده و بعد که از حال نگاری به حال صوتی افتاده صدای «آو» یافته و بعد حرف الف و صدای «اَ اِ اُ» پیدا کرده است. دیگر «<a href="/wiki/%D8%A8" title="ب">ب</a>» که نام او «بیت» است و در اصل به صورت خانهٔ مسقف بوده است. همچنین «<a href="/wiki/%D8%AC" title="ج">جیم</a>» که نامش «گمیل» است و در اصل صورت جَمل (شتر) بوده و «طِطْ» که نام و صورت افعی است و «<a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="عین">عین</a>» که به شکل چشم است و «لامد» که به شکل عصا است و «هی» که به صورت شبکه است و غیره… و گروهی گویند که خط آرامی از مخترعات یکی از ملل سامی است و جمعی آن را ماْخوذ از خط فنیقی دانند. چنان‌که گذشت و جماعتی گویند خط فنیقی از خط آرامی اخذ شده است زیرا خط آرامی از دو هزار سال قبل از میلاد وجود داشته است.<sup id="cite_ref-بهار_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-بهار-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </blockquote> <p>پدید آمدن دولت هخامنشی که سرزمینی گسترده از <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1" title="ماوراءالنهر">ماوراءالنهر</a> تا بین‌النهرین را در برمی‌گرفت و نیاز به یک زبان واحد داشت، بر گسترش خط و زبان آرامی در این امپراتوری افزود. خط میخی برای نقر و نقش کتیبه به کار می‌رفته است و از برای نامه‌ها و دیگر نیازمندی‌های عمومی مناسب نبوده است از این رو خط ساده و الفبائی «آرامی» که از عهد کلدانیان در آسیای صغیر معروف بود به تدریج اهمیت پیدا کرد. ابتدا به مناسبت سهولت هر جا به خط میخی چیزی نوشته می‌شد نام صاحب خط یا اگر آن چیز ظرف سفالی یا جنس دیگری بود نام خریدار یا فروشنده را در کنار آن به خط آرامی می‌نوشتند، ولی بعدها وسعتِ استعمال این خط به جایی رسید که در تمام قلمرو ایران، عراق، آسیای صغیر و مصر عمومیت یافت و مکتوبات حکام، پادشاهان، روابط ملل، روزنامه‌های دولتی، فرمان‌ها و نوشته‌های عادی همه با خط آرامی انجام می‌گرفت. ترقی روزافزون این خط با حمایت و تقویت شهنشاهان هخامنشی حاصل آمد که در شاهنشاهی خود متعرض آئین، رسم‌ها، خط و زبان ملل تابعه نمی‌شدند.<sup id="cite_ref-بهار_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-بهار-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>خط و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان آرامی">زبان آرامی</a> در دولت هخامنشی تبدیل به زبان دیوانی شد و دبیران آرامی‌نژاد و آرامی‌زبان در دستگاه‌های دیوانی ایالت‌های مختلف سرزمین هخامنشی به خدمت مشغول شدند و زبان و خط آرامی با عنوان «آرامی رسمی» یا «آرامی امپراتوری» پا به پای <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان فارسی باستان">زبان فارسی باستان</a> و خط میخی که تنها در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" class="mw-redirect" title="کتیبه‌های هخامنشی">کتیبه‌های هخامنشی</a> به کار می‌رفت، در ارسال مراسلات به کار گرفته شد. بدین صورت که هرگاه نامهای به ایالتی نوشته می‌شد، دبیر آرامی‌زبان آن را به زبان و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="الفبای آرامی">الفبای آرامی</a> می‌نوشت و نامه به ایالت‌های دیگر فرستاده می‌شد و در آنجا دبیرهایی از همین نوع، آن را به زبان آن ایالت برمی‌گرداندند و برمی‌خواندند. </p> <div style="text-align: center;"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Aram_nabat_arab_syriac.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Aram_nabat_arab_syriac.png" decoding="async" width="736" height="169" class="mw-file-element" data-file-width="736" data-file-height="169" /></a></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_سریانی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.B3.D8.B1.DB.8C.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>خط سریانی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=25" title="ویرایش بخش: خط سریانی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط سریانی">خط سریانی</a></div> <p>زبان‌های <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان سریانی">سریانی</a> یکی از زبان‌های گروه شرقی زبان آرامی است که در دوران گذشته زبان علم بود. بسیاری از آثار علمی یونانی و پهلوی و عبری به این زبان برگردانده شده است. خط سریانی از فرزندان خط آرامی به‌شمار می‌آید. سریانی‌های مقیم عراق خط خود را با چند قلم می‌نوشتند که از آن جمله، خط مشهور به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B7%D8%B1%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="سطرنجیلی">سطرنجیلی</a> مخصوص کتابت <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="انجیل">انجیل</a> بوده است. عرب‌ها در قرن اول پس از اسلام این خط (سطرنجیلی) را از سریانی اقتباس کردند و یکی از وسائل پیشرفت آنان همین خط بوده است. بعدها خط کوفی از همان خط پدید آمد و هر دو خط از هر جهت بهم شبیه نیستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_سغدی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.B3.D8.BA.D8.AF.DB.8C"></span>خط سغدی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=26" title="ویرایش بخش: خط سغدی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%D8%BA%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط سغدی">خط سغدی</a></div> <p>نوشته‌هایی که به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%BA%D8%AF%DB%8C" title="زبان سغدی">زبان سغدی</a>، یکی از زبان‌های شرقی ایران به دست ما رسیده است با خطهای سغدی مانوی، سغدی مسیحی و سغدی بودایی نوشته شده است که خط اخیر در حقیقت <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%D8%BA%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط سغدی">خط سغدی</a> را نشان می‌دهد. این خط نیز از فرزندان شاخه دیگر آرامی است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_اورخون"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D8.A7.D9.88.D8.B1.D8.AE.D9.88.D9.86"></span>خط اورخون</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=27" title="ویرایش بخش: خط اورخون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AE%D9%88%D9%86" title="خط اورخون">خط اورخون</a></div> <p><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AE%D9%88%D9%86" title="خط اورخون">خط اورخون</a> خطی است که پیش از اسلام در دوره حکومت <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A4%DA%A9%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="گؤک‌ترکان">گؤک‌ترکان</a> برای نگارش زبان ترکی کهن مورد استفاده قرار می‌گرفته است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_نبطی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.D9.86.D8.A8.D8.B7.DB.8C"></span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A8%D8%B7%DB%8C" title="الفبای نبطی">خط نبطی</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=28" title="ویرایش بخش: خط نبطی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B7%DB%8C" class="mw-redirect" title="نبطی">نبطیان</a> قومی از نژاد <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="عرب">عرب</a> بودند که در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B7%DB%8C%D9%87" title="نبطیه">نبطیه</a> زندگی می‌کردند، از حدود ۱۵۰ سال پیش از میلاد گونه‌ای از خط و زبان آرامی درمیان ایشان رایج بود، از این خط، خطی موسوم به <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%86%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="خط سینایی نو (صفحه وجود ندارد)">خط سینایی نو</a> به وجود آمد که از سده اول پیش از میلاد تا سده چهارم میلادی در <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="شبه جزیره سینا">شبه جزیره سینا</a> رواج داشت.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%88%D9%84_%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع"><span title="مطالب اطراف این برچسب ممکن است حاوی تحقیق دست اول باشد.">تحقیق دست‌اول؟</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خط_کوفی"><span id=".D8.AE.D8.B7_.DA.A9.D9.88.D9.81.DB.8C"></span>خط کوفی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=29" title="ویرایش بخش: خط کوفی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C" title="خط کوفی">خط کوفی</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kufic_alphabet.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Kufic_alphabet.jpg/300px-Kufic_alphabet.jpg" decoding="async" width="300" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Kufic_alphabet.jpg/450px-Kufic_alphabet.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0f/Kufic_alphabet.jpg 2x" data-file-width="493" data-file-height="281" /></a><figcaption>نمونه‌ای از الفبای خط کوفی برگرفته از صفحه ۴ از کتاب <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/en:Fry%27s_Pantographia" class="extiw" title="w:en:Fry's Pantographia">Fry's Pantographia</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kufic_Quran,_sura_7,_verses_86-87.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Kufic_Quran%2C_sura_7%2C_verses_86-87.jpg/220px-Kufic_Quran%2C_sura_7%2C_verses_86-87.jpg" decoding="async" width="220" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Kufic_Quran%2C_sura_7%2C_verses_86-87.jpg/330px-Kufic_Quran%2C_sura_7%2C_verses_86-87.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Kufic_Quran%2C_sura_7%2C_verses_86-87.jpg/440px-Kufic_Quran%2C_sura_7%2C_verses_86-87.jpg 2x" data-file-width="609" data-file-height="534" /></a><figcaption>نمونه‌ای از خط کوفی قرن ۷م، آیات ۸۶و۸۷ سوره اعراف</figcaption></figure> <p><b>خط کوفی</b> از <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خط سریانی">سریانی</a> پدید آمده است و به خط کتابت اولیه قرآن مشهور است. این شبهه که در زمان کتابت وحی، خطی به نام کوفی وجود نداشته، چندان بی‌دلیل نیست، چراکه خط کوفی در ابتدا به <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_%D8%AD%DB%8C%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خط حیری (صفحه وجود ندارد)">خط حیری</a> مشهور بود و بعدها که مسلمانان <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%81%D9%87" title="کوفه">کوفه</a> را در زمان <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1" class="mw-redirect" title="عمر">عمر</a> خلیفه دوم، نزدیک شهر <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%B1%D9%87" title="حیره">حیره</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="انبار">انبار</a> بنا نمودند، این خط نام کوفی گرفت. در روایتی از ابن‌عباس نقل شده است که: «مردم انبار از مردم حیره خط آموخته‌اند، و یکی از آنها خط را به <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D8%AF%D8%B9%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="عبدالله بن جدعان (صفحه وجود ندارد)">عبدالله بن جدعان</a> و او به <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87" title="حرب بن امیه">حرب بن امیه</a> آموخته و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="خط حجازی">خط حجازی</a> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="قریش">قریشیان</a> از این راه پدید آمده.»<sup id="cite_ref-حیره_و_انبار_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-حیره_و_انبار-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>عرب‌ها در سفرهای بازرگانی که بشام می‌رفتند خط نبطی را از مردم <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="حوران">حوران</a> و خط حیری (کوفی) را از <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> آورده‌اند و همان‌طور که تورات به خط «سطرنجیلی» تحریر می‌یافت، آنها نیز قرآن را با خط کوفی نوشتند. در خط کوفی و خط سطرنجیلی چنین رسم است که اگر <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%81_%D9%85%D9%85%D8%AF%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="الف ممدود (صفحه وجود ندارد)">الف ممدود</a> در وسط کلمه واقع می‌شد، در کتابت از قلم می‌افتاد. چنان‌که در اوایل اسلام، مخصوصاً در تحریر قرآن این قاعده کاملاً مراعات می‌شد و به جای «<i>کِتاب</i>» می‌نوشتند «<i>کِتب</i>»، یا به جای «<i>ظالمین</i>»، «<i>ظلمین</i>» می‌نوشتند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=30" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9_%D8%AE%D8%B7" class="mw-redirect" title="انواع خط">انواع خط</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="نشانه‌های نوشتاری">نشانه‌های نوشتاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="خط در ایران">خط در ایران</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=31" title="ویرایش بخش: پانویس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">قال الجاحظ: <i>«الخط، لسان الید و سفیر الضمیر و مستودع الاسرار و مستنبط الاخبار و حافظ الاثار.»</i> (لغتنامه دهخدا به نقل از <i>نفایس الفنون</i>)</span> </li> <li id="cite_note-دهخدا-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-دهخدا_2-0">۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-دهخدا_2-1">۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>لغتنامه دهخدا</i>؛ مدخل <b>خط</b>، تاریخ خط</span> </li> <li id="cite_note-آموزگار-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-آموزگار_3-0">۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-آموزگار_3-1">۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFدکتر_ژاله_آموزگار" class="citation web">دکتر ژاله آموزگار. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081017090839/http://persianlanguage.ir/articles/id=19/">«تاریخچه‌ای از نگارش و خط»</a>. وبگاه زبان فارسی. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://persianlanguage.ir/articles/id=19/">اصلی</a> در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۲ خرداد ۱۳۸۷</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D8%B2+%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4+%D9%88+%D8%AE%D8%B7&rft.pub=%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.au=%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1+%DA%98%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1&rft_id=http%3A%2F%2Fpersianlanguage.ir%2Farticles%2Fid%3D19%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/list/the-worlds-5-most-commonly-used-writing-systems">"The World's 5 Most Commonly Used Writing Systems | Britannica"</a>. <i>www.britannica.com</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2022-07-11</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.britannica.com&rft.atitle=The+World%E2%80%99s+5+Most+Commonly+Used+Writing+Systems+%7C+Britannica&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Flist%2Fthe-worlds-5-most-commonly-used-writing-systems&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AF%D9%87%D8%AE%D8%AF%D8%A7" title="لغتنامه دهخدا">لغت‌نامهٔ دهخدا</a>، مدخل خط تصویری، نقل از <i>تاریخ ایران باستان؛</i> ج ۱، ص ۱۵</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Logogram</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Syllabic</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Alphabetic</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Evolution_of_Chinese_Pictograms" class="extiw" title="commons:Evolution of Chinese Pictograms">Evolution of Chinese Pictograms</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFپورداوود1326" class="citation">پورداوود (<bdi>۱۳۲۶</bdi>)، <i>فرهنگ ایران باستان</i>، ص. <bdi>۱۳۶–۱۳۲</bdi></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B1%DB%B3%DB%B6-%DB%B1%DB%B3%DB%B2%3C%2Fbdi%3E&rft.date=1326&rft.au=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294">(<i>نقل از مقاله دکتر آموزگار</i>)</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>cuneiform</i></span> </li> <li id="cite_note-باستان-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-باستان_12-0">۱۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-باستان_12-1">۱۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFمحمود_موسوی" class="citation web">محمود موسوی. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080513192832/http://www.persian-language.org/Iran_Culture/bastan2.asp">«پیدایش خط»</a>. وبگاه رسمی شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persian-language.org/Iran_Culture/bastan2.asp">اصلی</a> در ۱۳ مه ۲۰۰۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۲ خرداد ۱۳۸۷</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4+%D8%AE%D8%B7&rft.pub=%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C+%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.au=%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF+%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.persian-language.org%2FIran_Culture%2Fbastan2.asp&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-زبان‌های_خاموش-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-زبان‌های_خاموش_13-0">۱۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-زبان‌های_خاموش_13-1">۱۳٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-زبان‌های_خاموش_13-2">۱۳٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFفریدریش،_یوهان1365" class="citation">فریدریش، یوهان (<bdi>۱۳۶۵</bdi>)، <i>زبان‌های خاموش</i>، ترجمهٔ دکتر یدالله ثمره، دکتر بدرالزمان قریب، مؤسسهٔ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ص. <bdi>۵</bdi></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B5%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%87%D9%94+%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA+%D9%88+%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C&rft.date=1365&rft.au=%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%8C+%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> (<i>نقل از مقاله دکتر آموزگار</i>)</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Elamite Cuneiform </i></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>proto-Elamite</i></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Akkadian</i></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Old Persian Cuneiform</i></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Achaemenid</i></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220710115520/http://ramzeobouronline.ir/%d8%aa%d8%af%d8%a7%d9%88%d9%85-%d9%86%d9%81%d9%88%d8%b0-%d9%81%d8%b1%d9%87%d9%86%da%af-%d8%ba%d8%b1%d8%a8%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d8%b7%d8%b1%db%8c%d9%82-%d8%ae%d8%b7-%d9%88-%d8%b2%d8%a8%d8%a7%d9%86.html">«با وجود اعلام خطر مقام معظم رهبری؛ تداوم نفوذ فرهنگ غربی از طریق خط و زبان انگلیسی / مسئولان و دولت مشغول دعواهای زرگری»</a>. <i>رمزعبور</i>. <bdi>۲۰ شهریور ۱۳۹۵</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ramzeobouronline.ir/تداوم-نفوذ-فرهنگ-غربی-از-طریق-خط-و-زبان.html">اصلی</a> در ۱۰ ژوئیه ۲۰۲۲<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۷-۱۰</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B1%D9%85%D8%B2%D8%B9%D8%A8%D9%88%D8%B1&rft.atitle=%D8%A8%D8%A7+%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF+%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85+%D8%AE%D8%B7%D8%B1+%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85+%D9%85%D8%B9%D8%B8%D9%85+%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%9B+%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%85+%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%AE%D8%B7+%D9%88+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C+%2F+%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA+%D9%85%D8%B4%D8%BA%D9%88%D9%84+%D8%AF%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C&rft.date=1395&rft_id=http%3A%2F%2Framzeobouronline.ir%2F%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%85-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D8%AE%D8%B7-%D9%88-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">گگوچادزه، زبان گرجی برای فارسی زبانان.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">تاریخ تمدن اسلام تألیف جرجی زیدان، ترجمه و نگارش: علی جواهر کلام؛ چ ۲ ج ۳ ص ۷۶–۸۲</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">قلم ریاسی را بدان جهت ریاسی می‌گفتند که مخترع آن فضل بن سهل ذوالریاستین بود (<i>دهخدا</i>)</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldatlas.com/articles/the-world-s-most-popular-writing-scripts.html">«The World's Most Popular Writing Scripts»</a>. <i>WorldAtlas</i> (به انگلیسی). <bdi>۲۰۱۹-۱۰-۲۳</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۷-۱۱</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=WorldAtlas&rft.atitle=The+World%27s+Most+Popular+Writing+Scripts&rft.date=2019-10-23&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldatlas.com%2Farticles%2Fthe-world-s-most-popular-writing-scripts.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFاحمد_تفضلی" class="citation web">احمد تفضلی. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121107030335/http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=164.">«زبان آرامی»</a>. وبگاه رسمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (دبا). بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=164.">اصلی</a> در ۷ نوامبر ۲۰۱۲.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&rft.pub=%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%28%D8%AF%D8%A8%D8%A7%29&rft.au=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF+%D8%AA%D9%81%D8%B6%D9%84%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cgie.org.ir%2Fshavad.asp%3Fid%3D123%26avaid%3D164.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-بهار-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-بهار_25-0">۲۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-بهار_25-1">۲۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFسبک‌شناسی؛_محمدتقی_بهار" class="citation web"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" class="mw-redirect" title="سبک‌شناسی (کتاب)">سبک‌شناسی</a>؛ <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="محمدتقی بهار">محمدتقی بهار</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070224095647/http://www.persian-language.org/Group/Article.asp?ID=1210&P=2">«تاریخ خط فارسی»</a>. وبگاه رسمی شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persian-language.org/Group/Article.asp?ID=1210&P=2">اصلی</a> در ۲۴ فوریه ۲۰۰۷<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۲ خرداد ۱۳۸۷</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D8%AE%D8%B7+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.pub=%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C+%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.au=%D8%B3%D8%A8%DA%A9%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%9B+%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C+%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.persian-language.org%2FGroup%2FArticle.asp%3FID%3D1210%26P%3D2&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-حیره_و_انبار-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-حیره_و_انبار_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080619204216/http://www.apfariana.org/Ariana/Farhangi/FIran.htm">«جایگاه حیره و انبار در خط دوران جاهلی»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.apfariana.org/Ariana/Farhangi/FIran.htm">اصلی</a> در ۱۹ ژوئن ۲۰۰۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ ژوئن ۲۰۰۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%AD%DB%8C%D8%B1%D9%87+%D9%88+%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%D8%B1+%D8%AE%D8%B7+%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.apfariana.org%2FAriana%2FFarhangi%2FFIran.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&action=edit&section=32" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>گگوچادزه، لیلا. <i>دستور زبان گرجی برای فارسی‌زبانان</i>. ترجمهٔ فردین کمایی. رشت: دانشگاه گیلان، ۱۳۸۲.</li> <li>در نگارش این مقاله از دو منبع (۱) و (۲) بیشترین استفاده شده است. همچنین سعی شده است بعضی منابع اولیه این دو منبع به صورت پانویس در مقاله منعکس گردند.</li></ul> <p>۱- <i>لغتنامه دهخدا</i>؛ مدخل <b>خط</b>، تاریخ خط <small> </small></p><small><dl><dd><dl><dd>کتاب «<i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ ایران باستان">تاریخ ایران باستان</a></i>»؛ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87" class="mw-disambig" title="مشیرالدوله">مشیرالدوله</a></dd> <dd>رساله «<i>تاریخ خط و نقاشی</i>» نسخه خطی کتابخانه ملی ایران به شماره ۶۱۹۷رف</dd> <dd>کتاب «<i>خط و تحول آن در شرق باستان</i>» نوشته علی سامی</dd> <dd>کتاب «<i>خط معمول در دنیا و میزان تکامل خط فارسی</i>» تألیف حسین رضاعی</dd> <dd>مقاله خط در دائرةالمعارف اسلامی متن فرانسوی چ ۱۹۲۷ ج ۲ ص ۹۸۵</dd> <dd>«<i>تذکرةالخطاطین</i>» نسخه خطی کتابخانه ملی به شماره ۶۰۳ رف</dd> <dd>«<i>رساله خط</i>» حاج میرزا لطفعلی بن احمد مانی تبریزی لایق آبادی</dd> <dd>«<i>رساله خط</i>» تألیف محمد آقاشاه تخستکی مدیر روزنامه شرح روس</dd> <dd>«<i>تذکرةالخطاطین</i>» محمود بن حاج نجف بروجردی</dd> <dd>«<i>تذکرةالخطاطین</i>» میرزای سنگلاخ</dd></dl></dd></dl></small><small></small><p><small></small> ۲- <cite id="CITEREFدکتر_ژاله_آموزگار" class="citation web">دکتر ژاله آموزگار. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081017090839/http://persianlanguage.ir/articles/id=19/">«تاریخچه‌ای از نگارش و خط»</a>. وبگاه زبان فارسی. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://persianlanguage.ir/articles/id=19/">اصلی</a> در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۲ خرداد ۱۳۸۷</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D8%B2+%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4+%D9%88+%D8%AE%D8%B7&rft.pub=%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.au=%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1+%DA%98%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1&rft_id=http%3A%2F%2Fpersianlanguage.ir%2Farticles%2Fid%3D19%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> <small> </small></p><small><dl><dd><dl><dd><cite id="CITEREFاحمد_تفضلی" class="citation web">احمد تفضلی. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071127090912/http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=164">«آرامی»</a>. وبگاه رسمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (دبا). بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=164">اصلی</a> در ۲۷ نوامبر ۲۰۰۷<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>خرداد۱۳۸۷</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&rft.pub=%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%28%D8%AF%D8%A8%D8%A7%29&rft.au=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF+%D8%AA%D9%81%D8%B6%D9%84%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cgie.org.ir%2Fshavad.asp%3Fid%3D123%26avaid%3D164&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">تاریخ وارد شده در <code class="cs1-code">|تاریخ بازدید=</code> را بررسی کنید (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF#bad_date" title="راهنما:خطاهای الگوی یادکرد">کمک</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></dd> <dd><cite id="CITEREFآذرتاش_آذرنوش" class="citation web">آذرتاش آذرنوش. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080225065925/http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=604">«ابجد»</a>. وبگاه رسمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (دبا). بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=130&avaid=604">اصلی</a> در ۲۵ فوریه ۲۰۰۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>خرداد۱۳۸۷</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%A7%D8%A8%D8%AC%D8%AF&rft.pub=%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%28%D8%AF%D8%A8%D8%A7%29&rft.au=%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B4+%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cgie.org.ir%2Fshavad.asp%3Fid%3D130%26avaid%3D604&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AE%D8%B7+%28%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">تاریخ وارد شده در <code class="cs1-code">|تاریخ بازدید=</code> را بررسی کنید (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF#bad_date" title="راهنما:خطاهای الگوی یادکرد">کمک</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></dd> <dd>ناتل خانلری، پرویز، تاریخ زبان فارسی، جلد اول، چاپ دوم، ۱۳۶۶، ص ۱۳۴.</dd> <dd>گاور، البرئتن، تاریخ خط، ترجمه عباس مخبر و دکتر کوروش صفوی، تهران، ۱۳۶۷، ص ۱۳۳ به بعد.</dd> <dd>آموزگار، ژاله، تفضلی، احمد، زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن، انتشارات معین، چاپ سوم ۱۳۸۰، ص ۴۴ تا ۵۴.</dd> <dd>آموزگار، ژاله، «گزارشی از پازند»، مجله دانشکده ادبیات تهران، سال بیست وسوم، شماره چهارم۱۳۵۵، ص ۱۴ تا ۱۹.</dd> <dd>ابوالقاسمی، محسن، تاریخ زبان فارسی، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%85%D8%AA" class="mw-redirect" title="انتشارات سمت">انتشارات سمت</a>، ۱۳۷۳، ص ۱۵۴</dd> <dd>قریب، بدرالزمان، فرهنگ سعدی تهران ۱۳۷۴ص ۲۴ تا ۲۹.</dd> <dd>ابوالقاسمی، تاریخ زبان فارسی، ص ۱۵۵.</dd></dl></dd></dl></small><small></small><p><small></small> </p> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.evertype.com/alphabets/index.html#4">The Alphabets of Europe</a></li> <li>Taffazzoli, A. ”Dabire, Encyclopaedia Iranica IV, ۵٬۱۹۹۳٬۵۴۰–۴۱</li></ul> </div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="دامنه‌های_سطح‌بالای_کد_کشوری" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AF_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="الگو:دامنه سطح‌بالای کد کشوری"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AF_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="بحث الگو:دامنه سطح‌بالای کد کشوری"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AF_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:دامنه سطح‌بالای کد کشوری"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="دامنه‌های_سطح‌بالای_کد_کشوری" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AF_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دامنه سطح‌بالای کد کشوری">دامنه‌های سطح‌بالای کد کشوری</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible uncollapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="ایزو_۳۱۶۶-۱_آلفا-۲" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88_%DB%B3%DB%B1%DB%B6%DB%B6-%DB%B1" class="mw-redirect" title="ایزو ۳۱۶۶-۱">ایزو ۳۱۶۶-۱ آلفا-۲</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;;text-align:left;"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><b>A</b> <a href="/wiki/.ac" title=".ac">.ac</a> <a href="/wiki/.ad" title=".ad">.ad</a> <a href="/wiki/.ae" title=".ae">.ae</a> <a href="/wiki/.af" title=".af">.af</a> <a href="/wiki/.ag" title=".ag">.ag</a> <a href="/wiki/.ai" title=".ai">.ai</a> <a href="/wiki/.al" title=".al">.al</a> <a href="/wiki/.am" title=".am">.am</a> <a href="/wiki/.ao" title=".ao">.ao</a> <a href="/wiki/.aq" title=".aq">.aq</a> <a href="/wiki/.ar" title=".ar">.ar</a> <a href="/wiki/.as" title=".as">.as</a> <a href="/wiki/.at" title=".at">.at</a> <a href="/wiki/.au" title=".au">.au</a> <a href="/wiki/.aw" title=".aw">.aw</a> <a href="/wiki/.ax" title=".ax">.ax</a> <a href="/wiki/.az" title=".az">.az</a><span class="nowrap">   </span> <b>B</b> <a href="/wiki/.ba" title=".ba">.ba</a> <a href="/wiki/.bb" title=".bb">.bb</a> <a href="/wiki/.bd" title=".bd">.bd</a> <a href="/wiki/.be" title=".be">.be</a> <a href="/wiki/.bf" title=".bf">.bf</a> <a href="/wiki/.bg" title=".bg">.bg</a> <a href="/wiki/.bh" title=".bh">.bh</a> <a href="/wiki/.bi" title=".bi">.bi</a> <a href="/wiki/.bj" title=".bj">.bj</a> <a href="/wiki/.bm" title=".bm">.bm</a> <a href="/wiki/.bn" title=".bn">.bn</a> <a href="/wiki/.bo" title=".bo">.bo</a> <a href="/wiki/.br" title=".br">.br</a> <a href="/wiki/.bs" title=".bs">.bs</a> <a href="/wiki/.bt" title=".bt">.bt</a> <a href="/wiki/.bw" title=".bw">.bw</a> <a href="/wiki/.by" title=".by">.by</a> <a href="/wiki/.bz" title=".bz">.bz</a><span class="nowrap">   </span> <b>C</b> <a href="/wiki/.ca" title=".ca">.ca</a> <a href="/wiki/.cc" title=".cc">.cc</a> <a href="/wiki/.cd" title=".cd">.cd</a> <a href="/wiki/.cf" title=".cf">.cf</a> <a href="/wiki/.cg" title=".cg">.cg</a> <a href="/wiki/.ch" title=".ch">.ch</a> <a href="/wiki/.ci" title=".ci">.ci</a> <a href="/wiki/.ck" title=".ck">.ck</a> <a href="/wiki/.cl" title=".cl">.cl</a> <a href="/wiki/.cm" title=".cm">.cm</a> <a href="/wiki/.cn" title=".cn">.cn</a> <a href="/wiki/.co" title=".co">.co</a> <a href="/wiki/.cr" title=".cr">.cr</a> <a href="/wiki/.cu" title=".cu">.cu</a> <a href="/wiki/.cv" title=".cv">.cv</a> <a href="/wiki/.cx" title=".cx">.cx</a> <a href="/wiki/.cy" title=".cy">.cy</a> <a href="/wiki/.cz" title=".cz">.cz</a><span class="nowrap">   </span> <b>D</b> <a href="/wiki/.de" title=".de">.de</a> <a href="/wiki/.dj" title=".dj">.dj</a> <a href="/wiki/.dk" title=".dk">.dk</a> <a href="/wiki/.dm" title=".dm">.dm</a> <a href="/wiki/.do" title=".do">.do</a> <a href="/wiki/.dz" title=".dz">.dz</a><span class="nowrap">  </span> <b>E</b> <a href="/wiki/.ec" title=".ec">.ec</a> <a href="/wiki/.ee" title=".ee">.ee</a> <a href="/wiki/.eg" title=".eg">.eg</a> <a href="/wiki/.er" title=".er">.er</a> <a href="/wiki/.es" title=".es">.es</a> <a href="/wiki/.et" title=".et">.et</a> <i><a href="/wiki/.eu" title=".eu">.eu</a></i><span class="nowrap">   </span> <b>F</b> <a href="/wiki/.fi" title=".fi">.fi</a> <a href="/wiki/.fj" title=".fj">.fj</a> <a href="/wiki/.fk" title=".fk">.fk</a> <a href="/wiki/.fm" title=".fm">.fm</a> <a href="/wiki/.fo" title=".fo">.fo</a> <a href="/wiki/.fr" title=".fr">.fr</a><span class="nowrap">   </span> <b>G</b> <a href="/wiki/.ga" title=".ga">.ga</a> <a href="/wiki/.gd" title=".gd">.gd</a> <a href="/wiki/.ge" title=".ge">.ge</a> <a href="/wiki/.gf" title=".gf">.gf</a> <a href="/wiki/.gg" title=".gg">.gg</a> <a href="/wiki/.gh" title=".gh">.gh</a> <a href="/wiki/.gi" title=".gi">.gi</a> <a href="/wiki/.gl" title=".gl">.gl</a> <a href="/wiki/.gm" title=".gm">.gm</a> <a href="/wiki/.gn" title=".gn">.gn</a> <a href="/wiki/.gp" title=".gp">.gp</a> <a href="/wiki/.gq" title=".gq">.gq</a> <a href="/wiki/.gr" title=".gr">.gr</a> <a href="/wiki/.gs" title=".gs">.gs</a> <a href="/wiki/.gt" title=".gt">.gt</a> <a href="/wiki/.gu" title=".gu">.gu</a> <a href="/wiki/.gw" title=".gw">.gw</a> <a href="/wiki/.gy" title=".gy">.gy</a><span class="nowrap">   </span> <b>H</b> <a href="/wiki/.hk" title=".hk">.hk</a> <a href="/wiki/.hm" title=".hm">.hm</a> <a href="/wiki/.hn" title=".hn">.hn</a> <a href="/wiki/.hr" title=".hr">.hr</a> <a href="/wiki/.ht" title=".ht">.ht</a> <a href="/wiki/.hu" title=".hu">.hu</a><span class="nowrap">   </span> <b>I</b> <a href="/wiki/.id" title=".id">.id</a> <a href="/wiki/.ie" title=".ie">.ie</a> <a href="/wiki/.il" title=".il">.il</a> <a href="/wiki/.im" title=".im">.im</a> <a href="/wiki/.in" title=".in">.in</a> <a href="/wiki/.io" title=".io">.io</a> <a href="/wiki/.iq" title=".iq">.iq</a> <a href="/wiki/.ir" title=".ir">.ir</a> <a href="/wiki/.is" title=".is">.is</a> <a href="/wiki/.it" title=".it">.it</a><span class="nowrap">   </span> <b>J</b> <a href="/wiki/.je" title=".je">.je</a> <a href="/wiki/.jm" title=".jm">.jm</a> <a href="/wiki/.jo" title=".jo">.jo</a> <a href="/wiki/.jp" title=".jp">.jp</a><span class="nowrap">   </span> <b>K</b> <a href="/wiki/.ke" title=".ke">.ke</a> <a href="/wiki/.kg" title=".kg">.kg</a> <a href="/wiki/.kh" title=".kh">.kh</a> <a href="/wiki/.ki" title=".ki">.ki</a> <a href="/wiki/.km" title=".km">.km</a> <a href="/wiki/.kn" title=".kn">.kn</a> <a href="/wiki/.kp" title=".kp">.kp</a> <a href="/wiki/.kr" title=".kr">.kr</a> <a href="/wiki/.kw" title=".kw">.kw</a> <a href="/wiki/.ky" title=".ky">.ky</a> <a href="/wiki/.kz" title=".kz">.kz</a><span class="nowrap">   </span> <b>L</b> <a href="/wiki/.la" title=".la">.la</a> <a href="/wiki/.lb" title=".lb">.lb</a> <a href="/wiki/.lc" title=".lc">.lc</a> <a href="/wiki/.li" title=".li">.li</a> <a href="/wiki/.lk" title=".lk">.lk</a> <a href="/wiki/.lr" title=".lr">.lr</a> <a href="/wiki/.ls" title=".ls">.ls</a> <a href="/wiki/.lt" title=".lt">.lt</a> <a href="/wiki/.lu" title=".lu">.lu</a> <a href="/wiki/.lv" title=".lv">.lv</a> <a href="/wiki/.ly" title=".ly">.ly</a><span class="nowrap">   </span> <b>M</b> <a href="/wiki/.ma" title=".ma">.ma</a> <a href="/wiki/.mc" title=".mc">.mc</a> <a href="/wiki/.md" title=".md">.md</a> <a href="/wiki/.me" title=".me">.me</a> <a href="/wiki/.mg" title=".mg">.mg</a> <a href="/wiki/.mh" title=".mh">.mh</a> <a href="/wiki/.mk" title=".mk">.mk</a> <a href="/wiki/.ml" title=".ml">.ml</a> <a href="/wiki/.mm" title=".mm">.mm</a> <a href="/wiki/.mn" title=".mn">.mn</a> <a href="/wiki/.mo" title=".mo">.mo</a> <a href="/wiki/.mp" title=".mp">.mp</a> <a href="/wiki/.mq" title=".mq">.mq</a> <a href="/wiki/.mr" title=".mr">.mr</a> <a href="/wiki/.ms" title=".ms">.ms</a> <a href="/wiki/.mt" title=".mt">.mt</a> <a href="/wiki/.mu" title=".mu">.mu</a> <a href="/wiki/.mv" title=".mv">.mv</a> <a href="/wiki/.mw" title=".mw">.mw</a> <a href="/wiki/.mx" title=".mx">.mx</a> <a href="/wiki/.my" title=".my">.my</a> <a href="/wiki/.mz" title=".mz">.mz</a><span class="nowrap">   </span> <b>N</b> <a href="/wiki/.na" title=".na">.na</a> <a href="/wiki/.nc" title=".nc">.nc</a> <a href="/wiki/.ne" title=".ne">.ne</a> <a href="/wiki/.nf" title=".nf">.nf</a> <a href="/wiki/.ng" title=".ng">.ng</a> <a href="/wiki/.ni" title=".ni">.ni</a> <a href="/wiki/.nl" title=".nl">.nl</a> <a href="/wiki/.no" title=".no">.no</a> <a href="/wiki/.np" title=".np">.np</a> <a href="/wiki/.nr" title=".nr">.nr</a> <a href="/wiki/.nu" title=".nu">.nu</a> <a href="/wiki/.nz" title=".nz">.nz</a><span class="nowrap">   </span> <b>O</b> <a href="/wiki/.om" title=".om">.om</a><span class="nowrap">   </span> <b>P</b> <a href="/wiki/.pa" title=".pa">.pa</a> <a href="/wiki/.pe" title=".pe">.pe</a> <a href="/wiki/.pf" title=".pf">.pf</a> <a href="/wiki/.pg" title=".pg">.pg</a> <a href="/wiki/.ph" title=".ph">.ph</a> <a href="/wiki/.pk" title=".pk">.pk</a> <a href="/wiki/.pl" title=".pl">.pl</a> <a href="/wiki/.pn" title=".pn">.pn</a> <a href="/wiki/.pr" title=".pr">.pr</a> <a href="/wiki/.ps" title=".ps">.ps</a> <a href="/wiki/.pt" title=".pt">.pt</a> <a href="/wiki/.pw" title=".pw">.pw</a> <a href="/wiki/.py" title=".py">.py</a><span class="nowrap">   </span> <b>Q</b> <a href="/wiki/.qa" title=".qa">.qa</a><span class="nowrap">   </span> <b>R</b> <a href="/wiki/.re" title=".re">.re</a> <a href="/wiki/.ro" title=".ro">.ro</a> <a href="/wiki/.rs" title=".rs">.rs</a> <a href="/wiki/.ru" title=".ru">.ru</a> <a href="/wiki/.rw" title=".rw">.rw</a><span class="nowrap">   </span> <b>S</b> <a href="/wiki/.sa" title=".sa">.sa</a> <a href="/wiki/.sb" title=".sb">.sb</a> <a href="/wiki/.sc" title=".sc">.sc</a> <a href="/wiki/.sd" title=".sd">.sd</a> <a href="/wiki/.se" title=".se">.se</a> <a href="/wiki/.sg" title=".sg">.sg</a> <a href="/wiki/.sh" title=".sh">.sh</a> <a href="/wiki/.si" title=".si">.si</a> <a href="/wiki/.sk" title=".sk">.sk</a> <a href="/wiki/.sl" title=".sl">.sl</a> <a href="/wiki/.sm" title=".sm">.sm</a> <a href="/wiki/.sn" title=".sn">.sn</a> <a href="/wiki/.so" title=".so">.so</a> <a href="/wiki/.sr" title=".sr">.sr</a> <a href="/wiki/.st" title=".st">.st</a> <i><a href="/wiki/.su" title=".su">.su</a></i> <a href="/wiki/.sv" title=".sv">.sv</a> <a href="/wiki/.sy" title=".sy">.sy</a> <a href="/wiki/.sz" title=".sz">.sz</a><span class="nowrap">   </span> <b>T</b> <a href="/wiki/.tc" title=".tc">.tc</a> <a href="/wiki/.td" title=".td">.td</a> <a href="/wiki/.tf" title=".tf">.tf</a> <a href="/wiki/.tg" title=".tg">.tg</a> <a href="/wiki/.th" title=".th">.th</a> <a href="/wiki/.tj" title=".tj">.tj</a> <a href="/wiki/.tk" title=".tk">.tk</a> <a href="/wiki/.tl" title=".tl">.tl</a> <a href="/wiki/.tm" title=".tm">.tm</a> <a href="/wiki/.tn" title=".tn">.tn</a> <a href="/wiki/.to" title=".to">.to</a> <a href="/wiki/.tr" title=".tr">.tr</a> <a href="/wiki/.tt" title=".tt">.tt</a> <a href="/wiki/.tv" title=".tv">.tv</a> <a href="/wiki/.tw" title=".tw">.tw</a> <a href="/wiki/.tz" title=".tz">.tz</a><span class="nowrap">   </span> <b>U</b> <a href="/wiki/.ua" title=".ua">.ua</a> <a href="/wiki/.ug" title=".ug">.ug</a> <a href="/wiki/.uk" title=".uk">.uk</a> <a href="/wiki/.us" title=".us">.us</a> <a href="/wiki/.uy" title=".uy">.uy</a> <a href="/wiki/.uz" title=".uz">.uz</a><span class="nowrap">   </span> <b>V</b> <a href="/wiki/.va" title=".va">.va</a> <a href="/wiki/.vc" title=".vc">.vc</a> <a href="/wiki/.ve" title=".ve">.ve</a> <a href="/wiki/.vg" title=".vg">.vg</a> <a href="/wiki/.vi" title=".vi">.vi</a> <a href="/wiki/.vn" title=".vn">.vn</a> <a href="/wiki/.vu" title=".vu">.vu</a><span class="nowrap">   </span> <b>W</b> <a href="/wiki/.wf" title=".wf">.wf</a> <a href="/wiki/.ws" title=".ws">.ws</a><span class="nowrap">   </span> <b>Y</b> <a href="/wiki/.ye" title=".ye">.ye</a><span class="nowrap">   </span> <b>Z</b> <a href="/wiki/.za" title=".za">.za</a> <a href="/wiki/.zm" title=".zm">.zm</a> <a href="/wiki/.zw" title=".zw">.zw</a> </p> </div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible uncollapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="دامنه_سطح‌بالای_کد_کشوری_بین‌المللی_شده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="کد بین‌المللی کشوری">دامنه سطح‌بالای کد کشوری بین‌المللی شده</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"><tbody><tr style="vertical-align:top;"><td style="width:5em;">   </td><td style="padding:0px;text-align:right;white-space:nowrap;;;;width:20em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="الفبای سیریلیک">الفبای سیریلیک</a>:<br /></li></ul> <dl><dd><ul><li><a href="/wiki/.mn" title=".mn">.мон</a> (<i>.mon</i>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مغولستان">مغولستان</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.kz" title=".kz">.қаз</a> (<i>.qaz</i>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.%D1%80%D1%84" title=".рф">.рф</a> (<i>.rf</i>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=.%D1%81%D1%80%D0%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title=".срб (صفحه وجود ندارد)">.срб</a> (<i>.srb</i>، <a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="صربستان">صربستان</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=.%D1%83%D0%BA%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title=".укр (صفحه وجود ندارد)">.укр</a> (<i>.ukr</i>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="اوکراین">اوکراین</a>)<br /></li></ul></dd></dl> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;text-align:right;white-space:nowrap;;;;width:20em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="الفبای عربی">الفبای عربی</a>:<br /></li></ul> <dl><dd><ul><li><a href="/wiki/.dz" title=".dz">الجزائر.</a> (<i>al-Jazā’ir</i>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="الجزایر">الجزایر</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D8%B1.&action=edit&redlink=1" class="new" title="مصر. (صفحه وجود ندارد)">مصر.</a> (<i>masr</i>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.ir" title=".ir">ایران.</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86.&action=edit&redlink=1" class="new" title="الاردن. (صفحه وجود ندارد)">الاردن.</a> (<i>al-urdun</i>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86.&action=edit&redlink=1" class="new" title="فلسطين. (صفحه وجود ندارد)">فلسطين.</a> (<i>filastin</i>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="سرزمین‌های فلسطینی">سرزمین‌های فلسطینی</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاکستان. (صفحه وجود ندارد)">پاکستان.</a> (<i>pakstan</i>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B7%D8%B1.&action=edit&redlink=1" class="new" title="قطر. (صفحه وجود ندارد)">قطر.</a> (<i>qatar</i>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9." class="mw-redirect" title="السعودية.">السعودية.</a> (<i>al-saudiah</i>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7.&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوريا. (صفحه وجود ندارد)">سوريا.</a> (<i>sūryā</i>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3.&action=edit&redlink=1" class="new" title="تونس. (صفحه وجود ندارد)">تونس.</a> (<i>tunis</i>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="تونس">تونس</a>)<br /></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA.&action=edit&redlink=1" class="new" title="امارات. (صفحه وجود ندارد)">امارات.</a> (<i>emarat</i>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a>)<br /></li></ul></dd></dl> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;text-align:right;white-space:nowrap;;;;width:20em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="جنوب آسیا">جنوب آسیا</a> (شامل ایران،<br />پاکستان و افغانستان نمی‌شود):<br /></li></ul> <dl><dd><ul><li><a href="/wiki/.bd" title=".bd">.bd</a> (<i>bangla</i>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4" title="بنگلادش">بنگلادش</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.in" title=".in">.in</a> (<i>bharat</i>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.in" title=".in">بھارت.</a> (<i>bharat</i>، هند)<br /></li> <li><a href="/wiki/.in" title=".in">.భారత్</a> (<i>bharat</i>، هند)<br /></li> <li><a href="/wiki/.in" title=".in">.ભારત</a> (<i>bharat</i>، هند)<br /></li> <li><a href="/wiki/.in" title=".in">.ਭਾਰਤ</a> (<i>bharat</i>، هند)<br /></li> <li><a href="/wiki/.in" title=".in">.இந்தியா</a> (<i>inthiyaa</i>، هند)<br /></li> <li><a href="/wiki/.in" title=".in">.ভারত</a> (<i>bharat</i>، هند)<br /></li> <li><a href="/wiki/.lk" title=".lk">.ලංකා</a> (<i>lanka</i>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="سریلانکا">سریلانکا</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.lk" title=".lk">.இலங்கை</a> (<i>ilangai</i>، سریلانکا)<br /></li></ul></dd></dl> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;text-align:right;white-space:nowrap;;;;width:20em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="شرق آسیا">شرق</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="جنوب شرق آسیا">جنوب شرقی</a> آسیا:<br /></li></ul> <dl><dd><ul><li><a href="/wiki/.kr" title=".kr">.한국</a> (<i>hangūk̚</i> ، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="کره جنوبی">کره جنوبی</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.cn" title=".cn">.中国</a> (<i>Zhōngguó</i>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری خلق چین">چین</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.cn" title=".cn">.中國</a> (<i>Zhōngguó</i>، چین)<br /></li> <li><a href="/wiki/.hk" title=".hk">.香港</a> (<a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ کنگ</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.tw" title=".tw">.台灣</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="تایوان">تایوان</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.tw" title=".tw">.台湾</a> (تایوان)<br /></li> <li><a href="/wiki/.th" title=".th">.ไทย</a> (<i>thai</i>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.sg" title=".sg">.新加坡</a> (<i>Xīnjiāpō/Sin-ka-po</i>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a>)<br /></li> <li><a href="/wiki/.sg" title=".sg">.சிங்கப்பூர்</a> (<i>cinkappūr</i>، سنگاپور)<br /></li></ul></dd></dl> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;text-align:right;white-space:nowrap;;;;width:20em;"><div> <ul><li>بخش‌های دیگر <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="جهان">جهان</a><br />و <a class="mw-selflink selflink">خطهای</a> دیگر:<br /></li></ul> <dl><dd><ul><li><a href="/wiki/.ge" title=".ge">.გე</a> (<i>ge</i> ، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a>)<br /></li></ul></dd></dl> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible uncollapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="دامنه_سطح‌بالای_کد_کشوری_بین‌المللی_شده_پیشنهاد_شده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="فهرست دامنه‌های سطح‌بالا">دامنه سطح‌بالای کد کشوری بین‌المللی شده پیشنهاد شده</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"><tbody><tr style="vertical-align:top;"><td style="width:5em;">   </td><td style="padding:0px;text-align:left;direction:ltr;white-space:nowrap;;;;width:20em;"><div> <p><a href="/w/index.php?title=.%D0%B1%D0%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title=".бг (صفحه وجود ندارد)">.бг</a> (<i>bg</i>، Bulgaria) <a href="/wiki/.cy" title=".cy">.κπ</a> (<i>kp</i>، Cyprus) <a href="/wiki/.gr" title=".gr">.ελ</a> (<i>el</i>، Greece) <a href="/wiki/.il" title=".il">.il</a> (<i>yisrael</i>، Israel) <a href="/wiki/.jp" title=".jp">.日本</a> (<i>nippon</i>، Japan) <br /> </p> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible uncollapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="دیگران" style="font-size:114%;margin:0 4em">دیگران</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:100%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="font-weight:bold;font-weight:normal;">رزرو شده / اختصاص داده نشده</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;font-weight:normal;">اختصاص داده شده / بدون استفاده</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;font-weight:normal;">در حال از کار افتادن</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;font-weight:normal;">بازنشسته / حذف شده</td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr style="vertical-align:top;"><td style="padding:0px;white-space:nowrap;text-align:center;direction:ltr;;;;width:10em;"><div> <p><a href="/wiki/.bl" title=".bl">.bl</a> <a href="/wiki/.eh" title=".eh">.eh</a> <a href="/wiki/.mf" title=".mf">.mf</a> <a href="/wiki/.um" title=".um">.um</a> </p> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;white-space:nowrap;text-align:center;direction:ltr;;;;width:10em;"><div> <p><a href="/wiki/.bv" title=".bv">.bv</a> <a href="/wiki/.gb" title=".gb">.gb</a> <a href="/wiki/.pm" title=".pm">.pm</a> <a href="/wiki/.sj" title=".sj">.sj</a> <a href="/wiki/.yt" title=".yt">.yt</a> </p> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;white-space:nowrap;text-align:center;direction:ltr;;;;width:10em;"><div> <p><a href="/wiki/.tp" title=".tp">.tp</a> </p> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;white-space:nowrap;text-align:center;direction:ltr;;;;width:10em;"><div> <p><a href="/wiki/.bu" title=".bu">.bu</a> <a href="/wiki/.cs" title=".cs">.cs</a> <a href="/wiki/.dd" title=".dd">.dd</a> <a href="/wiki/.yu" title=".yu">.yu</a> <a href="/wiki/.zr" title=".zr">.zr</a> </p> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>همچنین ببینید <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="الگو:دامنه سطح‌بالای عمومی">دامنه سطح‌بالای عمومی</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="نوشتن_و_ملزومات_نوشتار" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%86" title="الگو:نوشتن"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:نوشتن (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:نوشتن"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="نوشتن_و_ملزومات_نوشتار" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%86" title="نوشتن">نوشتن</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ملزومات نوشتار (صفحه وجود ندارد)">ملزومات نوشتار</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ماندگاری</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">پایه گیاهی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Palm-leaf_manuscript&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palm-leaf manuscript (صفحه وجود ندارد)">Palm leaf</a> (<i><a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D9%84_%D9%BE%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7" title="نخل پالمیرا">نخل پالمیرا</a></i>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Ola_leaf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ola leaf (صفحه وجود ندارد)">Ola leaf</a> (<i><a href="/w/index.php?title=Corypha_umbraculifera&action=edit&redlink=1" class="new" title="Corypha umbraculifera (صفحه وجود ندارد)">Corypha umbraculifera</a></i>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Birch_bark_manuscript&action=edit&redlink=1" class="new" title="Birch bark manuscript (صفحه وجود ندارد)">Birch bark</a> (<a href="/w/index.php?title=Birch_bark&action=edit&redlink=1" class="new" title="Birch bark (صفحه وجود ندارد)"><i>Betula</i></a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="پاپیروس">پاپیروس</a> (<i><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="نی مردابی">نی مردابی</a></i>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bamboo_and_wooden_slips&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bamboo and wooden slips (صفحه وجود ندارد)">Bamboo and wooden slips</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%BA%D8%B0" title="کاغذ">کاغذ</a></li> <li><a href="/wiki/Amate" class="mw-redirect" title="Amate">Amate</a> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Trema_micrantha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trema micrantha (صفحه وجود ندارد)">Trema micrantha</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Ficus_aurea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ficus aurea (صفحه وجود ندارد)">Ficus aurea</a></i></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Parabaik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parabaik (صفحه وجود ندارد)">Parabaik</a> (<i><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B3%D9%BE%D8%B1" title="استربلوس آسپر">استربلوس آسپر</a></i>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Samut_khoi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samut khoi (صفحه وجود ندارد)">Samut khoi</a> (<i>S. asper</i>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Samut_khoi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samut khoi (صفحه وجود ندارد)">Kraing</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA" title="توت">توت</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر مصالح</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AD_%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="لوح رسی">لوح رسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wax_tablet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wax tablet (صفحه وجود ندارد)">Wax tablet</a></li> <li>Metals <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="مهرزنی">مهرزنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%82%D8%B4_(%DA%86%D8%A7%D9%BE)" title="فرونقش (چاپ)">فرونقش (چاپ)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%D8%A8%D8%B4%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="سنگ‌نبشته">سنگ‌نبشته</a></li> <li>Animal skin <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1)" title="پوست (نوشت‌افزار)">پوست (نوشت‌افزار)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vellum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vellum (صفحه وجود ندارد)">Vellum</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%AC%DB%8C%D8%A7_%DA%AF%D9%88_%D9%88%D9%86" title="خط جیا گو ون">خط جیا گو ون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mawangdui_Silk_Texts&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mawangdui Silk Texts (صفحه وجود ندارد)">Silk text</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Textile_printing&action=edit&redlink=1" class="new" title="Textile printing (صفحه وجود ندارد)">Textile printing</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geoglyph&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geoglyph (صفحه وجود ندارد)">Geoglyph</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A8" title="مرکب">مرکب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85_%D8%B9%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="فیلم عکاسی">فیلم عکاسی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">غیرمستقیم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%BA%D8%B0_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="کاغذ الکترونیک">کاغذ الکترونیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Electronic_visual_display&action=edit&redlink=1" class="new" title="Electronic visual display (صفحه وجود ندارد)">Screen</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="آسمان‌نویسی">آسمان‌نویسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اشیا قابل حمل</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%D8%A8%D8%B4%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="سنگ‌نبشته">سنگ‌نبشته</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="نقش‌برجسته">نقش‌برجسته</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="طومار">طومار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87_%D8%AE%D8%B7%DB%8C" title="نسخه خطی">نسخه خطی</a> <ul><li><a href="/wiki/Palimpsest" class="mw-redirect" title="Palimpsest">Palimpsest</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="دفترنامه">دفترنامه</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="کتاب">کتاب</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87" title="نشانه">نشانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85" title="ریزفیلم">ریزفیلم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Electronic_media&action=edit&redlink=1" class="new" title="Electronic media (صفحه وجود ندارد)">Electronic media</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">موضوعات مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">خط (نوشتار)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4" title="تاریخ نگارش">تاریخ نگارش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="فهرست سامانه‌های نوشتاری">فهرست سامانه‌های نوشتاری</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐f69cdc8f6‐xn2z5 Cached time: 20241123204706 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.920 seconds Real time usage: 1.114 seconds Preprocessor visited node count: 6094/1000000 Post‐expand include size: 194391/2097152 bytes Template argument size: 22582/2097152 bytes Highest expansion depth: 14/100 Expensive parser function count: 17/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 72607/5000000 bytes Lua time usage: 0.516/10.000 seconds Lua memory usage: 16939092/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 872.768 1 -total 31.60% 275.819 1 الگو:پانویس 28.86% 251.854 11 الگو:یادکرد_وب 21.12% 184.357 7 الگو:Navbox 21.09% 184.027 5 الگو:Navbox_with_columns 12.29% 107.231 2 الگو:به_انگلیسی 12.04% 105.084 2 الگو:به_زبان_دیگر 11.76% 102.627 2 الگو:Lang 9.80% 85.526 1 الگو:بهبود_منبع 8.21% 71.669 17 الگو:اصلی --> <!-- Saved in parser cache with key fawiki:pcache:idhash:6710-0!canonical and timestamp 20241123204706 and revision id 40660820. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=خط_(نوشتار)&oldid=40660820">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=خط_(نوشتار)&oldid=40660820</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%BE%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="رده:تایپوگرافی">تایپوگرافی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7" title="رده:خط">خط</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رده:سامانه‌های نوشتاری">سامانه‌های نوشتاری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%86" title="رده:نوشتن">نوشتن</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="رده:مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی">مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="رده:همه مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی">همه مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%B9%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D9%85" title="رده:جعبه‌های ناوبری یتیم">جعبه‌های ناوبری یتیم</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D9%85%D9%85%DA%A9%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%AF" title="رده:همه مقاله‌هایی که ممکن است تحقیق دست‌اول داشته باشند">همه مقاله‌هایی که ممکن است تحقیق دست‌اول داشته باشند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D9%85%D9%85%DA%A9%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%AF" title="رده:مقاله‌هایی که ممکن است تحقیق دست‌اول داشته باشند">مقاله‌هایی که ممکن است تحقیق دست‌اول داشته باشند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="رده:خطاهای یادکرد: تاریخ">خطاهای یادکرد: تاریخ</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۳ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۲۰:۴۶ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-q4llr","wgBackendResponseTime":148,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.920","walltime":"1.114","ppvisitednodes":{"value":6094,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":194391,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":22582,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":17,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":72607,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 872.768 1 -total"," 31.60% 275.819 1 الگو:پانویس"," 28.86% 251.854 11 الگو:یادکرد_وب"," 21.12% 184.357 7 الگو:Navbox"," 21.09% 184.027 5 الگو:Navbox_with_columns"," 12.29% 107.231 2 الگو:به_انگلیسی"," 12.04% 105.084 2 الگو:به_زبان_دیگر"," 11.76% 102.627 2 الگو:Lang"," 9.80% 85.526 1 الگو:بهبود_منبع"," 8.21% 71.669 17 الگو:اصلی"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.516","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":16939092,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-xn2z5","timestamp":"20241123204706","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u062e\u0637 (\u0646\u0648\u0634\u062a\u0627\u0631)","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%AE%D8%B7_(%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1)","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q8192","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q8192","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-05-25T12:18:37Z","dateModified":"2024-11-23T20:46:33Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/9d\/Writing_systems_worldwide.png","headline":"\u0647\u0631 \u0631\u0648\u0634 \u0645\u0631\u0633\u0648\u0645 \u0628\u0631\u0627\u06cc \u0646\u0645\u0627\u06cc\u0634 \u0628\u0635\u0631\u06cc\u0650 \u0627\u0631\u062a\u0628\u0627\u0637 \u06a9\u0644\u0627\u0645\u06cc \u06cc\u0627 \u0646\u0648\u0634\u062a\u0627\u0631\u06cc"}</script> </body> </html>