CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="kk" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Қытай Халық Республикасы экономикасы бетінің кодын көру — Уикипедия</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )kkwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"ymd","wgMonthNames":["","қаңтар","ақпан","наурыз","сәуір","мамыр","маусым","шілде","тамыз","қыркүйек","қазан","қараша","желтоқсан"],"wgRequestId":"207b65d6-c752-4583-bea8-96dee3c5cf9d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Қытай_Халық_Республикасы_экономикасы","wgTitle":"Қытай Халық Республикасы экономикасы","wgCurRevisionId":3236350,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":585431,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"kk","wgPageContentLanguage":"kk","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Қытай_Халық_Республикасы_экономикасы","wgRelevantArticleId":585431,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true, "wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"kk","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"kk"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"}; RLSTATE={"ext.gadget.FreezeTopRow":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.gadget.featured-articles-links","ext.gadget.edittop","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.QuestionForm","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging", "ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kk&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=kk&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kk&modules=ext.gadget.FreezeTopRow&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kk&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Қытай Халық Республикасы экономикасы бетінің кодын көру — Уикипедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//kk.m.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Өңдеу" href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Уикипедия (kk)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//kk.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.kk"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Уикипедия Atom желісі" href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D1%83%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Қытай_Халық_Республикасы_экономикасы rootpage-Қытай_Халық_Республикасы_экономикасы skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Мазмұнға өту</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Басты мәзір" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Басты мәзір</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Басты мәзір</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">бүйірлік тақтаға жылжыту</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">жасыру</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Шарлау </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82" title="Басты бетті көру [z]" accesskey="z"><span>Басты бет</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%9A%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BC_%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8B" title="Жоба туралы, мұнда немен айналысуға болатыны туралы, қай жерде не бары туралы"><span>Қауымдастық порталы</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D1%83%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Осы уикидегі жуықтағы өзгерістер тізімі. [r]" accesskey="r"><span>Жуықтағы өзгерістер</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D0%B0%D2%A3%D0%B0_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Соңғы бір айдағы басталған беттер тізімі, есім кеңістігі бойынша сүзгілеп көре аласыз."><span>Жаңа беттер</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%9A%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BE%D2%9B" title="Кездейсоқ бет жүктеу [x]" accesskey="x"><span>Кездейсоқ бет</span></a></li><li id="n-videolesson" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D2%9B%D1%82%D0%B0%D1%80" title="Уикипедияны үйренуге қатысты YouTube-тағы видео сабақтар"><span>Видео сабақтар</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BD%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Анықтама табу орны."><span>Анықтама</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC" title="Уикипедия қатысушыларының форумы."><span>Форум</span></a></li><li id="n-general-discussion" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83_%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%96" title="Flow жұмыс легінде жұмыс істейтін Уикипедияның негізгі талқылау беті [4]" accesskey="4"><span>Талқылау легі</span></a></li><li id="n-telegram" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Telegram" title="Қазақша Уикипедияға қатысты ең маңызды жаңалықтар мен мақалалар"><span>Телеграм арна</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC/%D2%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%80_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B_%D1%85%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Бұл беттегі қатені хабарлау"><span>Қателер туралы хабарлау</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Уикипедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-kk.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Қазақша ашық энциклопедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-kk.svg" width="117" height="11" style="width: 7.3125em; height: 0.6875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%86%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D1%83" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Уикипедия жобасында іздеу [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Іздеу</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Уикипедия жобасынан іздеу" aria-label="Уикипедия жобасынан іздеу" autocapitalize="sentences" title="Уикипедия жобасында іздеу [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Арнайы:Іздеу"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Іздеу</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Жеке құралдар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Көрініс"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Көрініс" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Көрініс</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_kk.wikipedia.org&uselang=kk" class=""><span>Демеу беру</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D0%B0%D2%A3%D0%B0_%D1%82%D1%96%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D1%96&returnto=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9+%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B+%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&returntoquery=action%3Dedit" title="Біз сізге есептік жазба бастауды және кіруді ұсынамыз,ол міндетті емес." class=""><span>Тіркелу</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D0%BA%D1%96%D1%80%D1%83%D1%96&returnto=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9+%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B+%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&returntoquery=action%3Dedit" title="Кіруіңізді ұсынамыз, ол міндетті емес. [o]" accesskey="o" class=""><span>Кіру</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Басқа баптаулар" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Жеке құралдар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Жеке құралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Қатысушы мәзірі" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_kk.wikipedia.org&uselang=kk"><span>Демеу беру</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D0%B0%D2%A3%D0%B0_%D1%82%D1%96%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D1%96&returnto=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9+%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B+%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&returntoquery=action%3Dedit" title="Біз сізге есептік жазба бастауды және кіруді ұсынамыз,ол міндетті емес."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Тіркелу</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D0%BA%D1%96%D1%80%D1%83%D1%96&returnto=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9+%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B+%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&returntoquery=action%3Dedit" title="Кіруіңізді ұсынамыз, ол міндетті емес. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Кіру</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Шыққан өңдеушілерге арналған беттер <a href="/wiki/%D0%96%D3%99%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%83" aria-label="Өңдеу туралы көбірек білу"><span>көбірек білу</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%AE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%96%D0%BC" title="Бұл IP мекенжаймен жасаған өңдемелер тізімі [y]" accesskey="y"><span>Үлесім</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BC" title="Бұл IP мекенжай өңдемелерін талқылау [n]" accesskey="n"><span>Талқылау</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eжабу\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"kk\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv style=\"width: 100% ! important; border: solid 1px lightblue; border-radius: 10px; font-size: 120%; text-align: center;\"\u003E\n\u003Cp\u003EҚұрметті оқырман, қазақша Уикипедияның \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Telegram\" title=\"Уикипедия:Telegram\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Telegram_logo.svg/25px-Telegram_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"25\" height=\"25\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Telegram_logo.svg/38px-Telegram_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Telegram_logo.svg/50px-Telegram_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"512\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Telegram\" title=\"Уикипедия:Telegram\"\u003ETelegram арнасына\u003C/a\u003E жазыла аласыз\n\u003C/p\u003E\n\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Қытай Халық Республикасы экономикасы бетінің кодын көру</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Бұл мақала осы тілде ғана қолжетімді. Басқа тілдерге мақаланы қосыңыз" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Тіл қосу</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ат кеңістіктері"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Мазмұн бетін көру [c]" accesskey="c"><span>Бет</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83:%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Мағлұмат бетті талқылау (мұндай бет жоқ) [t]" accesskey="t"><span>Талқылау</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Тіл нұсқасын ауыстыру" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">kk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Көріністер"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B"><span>Оқу</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&veaction=edit" title="Бұл бетті өңдеу [v]" accesskey="v"><span>Өңдеу</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit" title="Бұл беттің қайнар мәтінін өңдеу"><span>Қайнарын өңдеу</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=history" title="Бұл беттін соңғы нұсқалары. [h]" accesskey="h"><span>Өңделу тарихы</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Құралдар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Құралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Құралдар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">бүйірлік тақтаға жылжыту</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">жасыру</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Әрекеттер </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B"><span>Оқу</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&veaction=edit" title="Бұл бетті өңдеу [v]" accesskey="v"><span>Өңдеу</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit" title="Бұл беттің қайнар мәтінін өңдеу [e]" accesskey="e"><span>Қайнарын өңдеу</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=history"><span>Өңделу тарихы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Жалпы </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%9C%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Мұнда сілтейтін барлық бет тізімі [j]" accesskey="j"><span>Мұнда сілтейтін беттер</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%A1%D1%96%D0%BB%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%96%D2%A3_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%96/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" rel="nofollow" title="Осы жерден сілтенген беттердің жуықтағы өзгерістері [k]" accesskey="k"><span>Қатысты өзгерістер</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Барлық арнайы беттер тізімі [q]" accesskey="q"><span>Арнайы беттер</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=info" title="Бұл бет туралы көбірек мәлімет"><span>Бет ақпараты</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fkk.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D2%259A%25D1%258B%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25B9_%25D0%25A5%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%258B%25D2%259B_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%258B_%25D1%258D%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25BC%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%258B%26action%3Dedit"><span>URL мекенжайын қысқарту</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:QrCode&url=https%3A%2F%2Fkk.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D2%259A%25D1%258B%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25B9_%25D0%25A5%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%258B%25D2%259B_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%258B_%25D1%258D%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25BC%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%258B%26action%3Dedit"><span>QR код жүктеу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Басқа жобаларда </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q209380" title="Сілтеме дерек қойма данасымен байланысқан [g]" accesskey="g"><span>Уикидерек элементі</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Көрініс"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Көрініс</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">бүйірлік тақтаға жылжыту</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">жасыру</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Қытай Халық Республикасы экономикасы">Қытай Халық Республикасы экономикасы</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Your IP address is in a range that has been <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">blocked on all Wikimedia Foundation wikis</a>.</b> <p>The block was made by <a href="/wiki/%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B:Jon_Kolbert" title="Қатысушы:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. The reason given is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Start of block: 20:12, 2023 ж. тамыздың 27</li> <li>Expiry of block: 20:12, 2028 ж. тамыздың 27</li></ul> <p>Your current IP address is 8.222.208.146. The blocked range is 8.222.128.0/17. </p><p>Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No open proxies</a> global policy. </p> Otherwise, to discuss the block please <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">post a request for review on Meta-Wiki</a>. You could also send an email to the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> queue at <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> including all above details.</div></div><hr /> <p>Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="kk" dir="ltr" name="wpTextbox1">'''Қытай Халық Республикасы''' '''экономикасы''' — әлем бойынша [[ЖІӨ (номинал) бойынша елдер тізімі|номиналды ЖІӨ]] бойынша екінші, [[ЖІӨ (АҚТ) бойынша елдер тізімі|ЖІӨ бойынша сатып алу қабілетінің паритеті]] бойынша бірінші ([[2014 жыл|2014 жылдан]]) ([[Америка Құрама Штаттары|АҚШ-тан]] кейін) экономика. [[Халықаралық валюта қоры|ХВҚ]] деректері бойынша 2014 жылдың 1 жартыжылдығында алдын ала қорытындысы бойынша ҚХР ЖІӨ СҚП бойынша АҚШ-ты ЖІӨ СҚП бойынша басып озды, жылдың соңына қарай үлесі және көлемі сәйкесінше 16,48 % - 17,632 трлн долларға қарсы 16,28% және 17, 416 трлн. долларды құрады<ref name="autogenerated1">[http://russian.people.com.cn/31518/6576949.html]{{Deadlink|date=December 2022|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}} // Жэньминь Жибао, 19.01.2009</ref>. Қолданыстағы стандарттарға сәйкес, жыл сайынғы ЖІӨ-ге сәйкес алдын-ала есептеу және түпкілікті түзету жүзеге асырылады<ref name="finance.ua">[http://news.finance.ua/ru/~/1/0/all/2011/09/07/250972] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131103202825/http://news.finance.ua/ru/~/1/0/all/2011/09/07/250972|date=2013-11-03}} // Finance.ua, 7.09.2011</ref>. Елдің ЖІӨ-ін бағалау кезінде бұл деректер өткен жылдар үшін үнемі өсу жағына қарай қайта қаралатынын ескеру қажет, сондықтан ағымдағы цифрлар қорытындысынан 1-2%-ға ерекшеленуі мүмкін<ref name="autogenerated1"/>. Сәйкес қолданыстағы стандарттарға мәліметтері бойынша, ЖІӨ-нің әр жылғы жүргізіледі, алдын ала, алдын ала және түпкілікті түзету<ref name="finance.ua"/>. Қытай экономикасына тән жалпы әлемдік елдің ЖІӨ-ндегі ауыл шаруашылығы өнімін үлесін төмендету үрдісі еді, оның үстіне 1990-1995 жж. бұл секірмелі төмендеді, содан кейін жатық күйінде. == Жалпы ақпарат == ҚХР Экономикасы соңғы 30 жылда тұрақты өсуде, 2010 жылы [[ЖІӨ (номинал) бойынша елдер тізімі|әлемде]] номиналды ЖІӨ-нің ([[Америка Құрама Штаттары|АҚШ-тан]] кейін, оны 2014 жылы ПОҚ бойынша басып озып) көлемі бойынша 2-орын атқарған. 2009 жылы ЖІӨ $5,02 трлн-ға теңескен.<ref name="rbc430265">{{cite web|url=http://top.rbc.ru/economics/02/07/2010/430265.shtml|title=Китай пересмотрел в сторону повышения рост ВВП в 2009г.|author=РБК|lang=ru|accessdate=02.07.2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/65OThQY2j|archivedate=2012-02-12}}</ref> 2010 жылдың сәуір-маусым айларында деректері бойынша, Қытай Жапонияны осы көрсеткіш бойынша басып озды<ref>[http://www.nytimes.com/2010/08/16/business/global/16yuan.html?_r=1&pagewanted=all China Passes Japan to Become No. 2 Economy] // NYTimes.com</ref>). ЖІӨ бойынша ескере отырып, тепе-теңдік валюта Қытай [[ЖІӨ (АҚТ) бойынша елдер тізімі|1-ші орында]] (деректері бойынша [[Халықаралық валюта қоры|ХВҚ]] — 17,6 трлн халықаралық доллардан 2014 жылы), обогнав АҚШ. Бұл ретте көптеген болжамдар әр түрлі талдаушыларының беріп кезеңінде 2015-2021 ж. ж.<ref>[http://www.fxteam.ru/forex/obzor-finansovoi-pressy/33440.html Китай обгонит Америку за десять лет.]</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ria.ru/economy/20111108/484261984.html#13507512128982&message=resize&relto=register&action=addClass&value=registration|title=Экономика Китая догонит США к 2015 году, считает Conference Board &#124; РИА Новости|accessdate=2013-01-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DoGhpBVf|archivedate=2013-01-20}}</ref><ref>{{cite web|url=http://prognozoff.ru/prognozy_dolgosrochnye/prognozy_dlya_kitaya/|title=Прогнозы для Китая — Prognozoff|accessdate=2013-01-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DoGncwhQ|archivedate=2013-01-20}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.chinapro.ru/rubrics/1/6159/|title=ChinaPRO – Деловой журнал про Китай: новости Китая, экономика Китая, бизнес с Китаем, выставки в Китае, доставка из Китая, товары из Китая, поставки из Китая, производство в К …|accessdate=2013-01-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DoGorywS|archivedate=2013-01-20}}</ref>, [http://www.vesti.ru/doc.html?id=448206&cid=6] және 2040 ж., айналуы ірі АҚШ үш есе<ref>{{cite web|url=http://theeconomiccollapseblog.com/archives/10-reasons-why-the-reign-of-the-dollar-as-the-world-reserve-currency-is-about-to-come-to-an-end|title=10 Reasons Why The Reign Of The Dollar As The World Reserve Currency Is About To Come To An End|accessdate=2013-01-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DoGtDFZu|archivedate=2013-01-20}}</ref>. Скептики, полагающие, бұл ештеңе болмайды ешқашан, қателескен.<ref>{{cite web|url=http://expert.ru/2011/02/2/kitaj-ne-obgonit-ssha-evrosoyuz-ne-vyiderzhit-konkurentsii-so-shtatami/|title=Китай не обгонит США, Евросоюз не выдержит конкуренции со Штатами|accessdate=2013-01-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DoGwf2pk|archivedate=2013-01-20}}</ref>. АҚШ жүлделі бірінші орынды иеленді әлемде 1872 жылы. [[Сурет:GDPPCBRIC.png|нобай|417x417 нүкте|БРИК елдерінің 1998-2009 жылдары жан басына шаққандағы ЖІӨ өсу қарқыны, АҚШ долларымен]] Қытай ХХІ ғасырдың басында өнеркәсіптік өндіріс көлемі бойынша бірінші дүниежүзілік индустриялық [[Жоғарғы державалар|сверхдержава]], сондай-ақ ғарыш және [[Ядролық клуб|ядролық]] держава — ол әлемде көмір, темір, марганец, қорғасын-мырыш, сурьмян және вольфрам кендерін, сондай-ақ ағаш өндіру бойынша алда. ҚХР аумағында сондай-ақ мұнай, газ, [[Уран (химиялық элемент)|уран]] елеулі ауқымда өндіру жүргізіледі. Қытайда [[Сирекжер элементтер|сирек кездесетін металдардың]] ([[молибден]], [[ванадий]], [[сүрме]]) әлемдік қорының 37%-ы орналасқан. Өткен ғасырдың 80-ші жылдардағы қомақты инвестициясы нәтижесінде осы қазбаларды өндірудің бүгін Қытайға әлемдік өндірудің 95 %-ы тиесілі{{Sfn|Гемават, Панкадж|2013|с=129}} Қытай әлемдегі өнеркәсіптік өнімдерінің басым көпшілігі түрлерін ең ірі өндіруші — кокс, шойын, болат және болат құбырлар, алюминий, мырыш, қалайы, никель, теледидар, радиоқабылдағыш және ұялы телефондар, кір жуу және тігін машиналары, велосипед, мотоцикл, сағат, фотоаппарат, тыңайтқыштар, мақта-мата және жібек маталар, цемент, аяқ киім, ет, бидай, күріш, құмай жүгері, картоп, мақта, алма, темекі, көкөніс, жібек пілләларды; әлемдегі құс, шошқа, қой, ешкі, жылқы және қодас басы бойынша ең ірі, сондай-ақ балық аулау бойынша алда. Сонымен қатар, ҚХР-ның ең ірі болып табылады әлемде ірі көлік шығарушы, жыл сайын шығаратын автомобильдер (18-ден астам млн., 2010 ж.) бұрынғы лидерлерге қарағанда - АҚШ және Жапония бірге алғандағыдан көп<ref>[http://kaig.ru/China.html Россия, Китай и США в цифрах]</ref>. Жоғары экономикалық өсу қарқыны кезінде (1992 ж. - 14,2%, 1998 ж. - 7,8%) ол экстенсивті сипаты бар. 1995 ж. экономиканың тым қызып кетуінен қауіптеніп, басшылық өсімді 8-9 % шегінде ұстау туралы шешім қабылдады. Өндіруді қарқындату жағымсыз нәтижелер де әкеледі: ауылдық жерлерде жасырын жұмыссыздық деңгейі ресми көрсеткіштерінен (4,6%) шамамен екі еседен асады. Қытай [[Эмиграция|эмиграцияны]] заңсыз көтермелейді<ref>{{Cite web|title=Обучение на Хайнане|url=http://hainan-edu.com/china.php|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DoGzuDVi|archivedate=2013-01-20|accessdate=2013-01-19}}</ref> Кедейшілік деңгейі 128 000 000 адам (кемінде күніне 1$)<ref>[http://lenta.ru/news/2011/11/30/poor/ За один день в Китае стало на 100 миллионов бедняков больше] // Lenta.ru</ref>. Құрылымдық өзгерістерге ықпал ету үшін, Қытай өзіндік білім беру жүйесін, студенттерді шет елдерде (әсіресе АҚШ-та және Жапония) оқытуды дамытады, мұндай прогрессивті дамытуға мүмкіндік беретін [[Бағдарлама жасақтамасы|бағдарламалық қамтамасыз ету]], жаңа материалдар өндіру, телекоммуникациялық индустрия, [[биотехнология]], денсаулық сақтау сиақты экономика секторлары технологияларды импортын көтермелейді. ҚХР-да 500 млн-нан астам Интернет пайдаланушылар бар, сондай-ақ, ел әлем бойынша ұялы телефон байланысын пайдаланушылардың саны жағынан көш бастап тұр, 1 миллиард шекарасына пайдаланушылар 2012 жылы жетті<ref>[http://www.3dnews.ru/629907/ Число абонентов мобильной связи в Китае официально .]</ref>. [[Бейжің|Пекиннен]] солтүстікке қарай Хайдянь ауданында, қытай "[[Силикон алқабы|Силикон аңғары]]", ал бірқатар ірі қалаларда, сондай — ақ қазіргі заманғы ұлттық индустриалды-технологиялық парктер құрылды. ҚХР мемлекеттік кеңесінің өндірістік қуаттарды жаңғырту (2015) бойынша онжылдық жоспарына сәйкес қытайлық өндірушілер герман бәсекелестерінің деңгейіне жақындауы тиіс және басқа да дамушы елдер компаниялармен салыстырғанда, өз позициясын жақсартуы тиіс<ref>[http://news.finance.ua/ru/news/~/350932 Made in China 2025: КНР обнародовала 10-летний план модернизации производственных мощностей] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150522151104/http://news.finance.ua/ru/news/~/350932 |date=2015-05-22 }} // Finance.</ref>. == Тарихы == 1840-1860 жж. Қытай Опиум соғысында жеңілген соң шетелдік сауда үшін Қытай теңіз порттарын ашқан әділетсіз келісімшартқа еріксіз қол қояды, сондай-ақ осы кезде кедендік баж 5 пайыз деңгейінде бекітілген.<ref name="vav">[//ru.wikipedia.org/wiki/В._А._Волконский В. А. Волконский] [http://www.ecfor.ru/pdf.php?id=books/vol01/4 «Драма духовной истории: внеэкономические основания экономического кризиса» Раздел «Экономические основания многополярного мира»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923233055/http://www.ecfor.ru/pdf.php?id=books%2Fvol01%2F4 |date=2015-09-23 }} — М., «Наука», 2002</ref> Осы уақыттна бастап ғасыр ішінде қытай кедендік баждары әлемде ең төменгі болатын: 1913 жылы — 4%, 1925 жылы 8.5%. салыстыру үшін — сол жылдары АҚШ-та кедендік баж-ы 30%.[[1911 жыл|1911 жылы]] [[Синьхай революциясы|Императорды құлату]] және [[Гоминьдан]] өткізген реформалар Қытайға экономиканы маңызды сауықтыру бермеді: 1950 жылға дейін Қытайда жан басына шаққандағы ЖІӨ сол деңгейде қалды (кейбір құбылулармен) және XIX ғасырдың басында шамамен $500-ды құрады. Дәл сол уақытта халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ батыс елдерінде бірнеше есе есе өсті. 1949 жылы Қытайдағы билікке [[Мау Зыдоң|Мао Цзэдун]] басқарған коммунистер келеді. Мао басқармасы елді ұзақ уақыт бытыраңқылық кезеңінен кейін біріктіру үрдістерінің өсуімен,Қытайды индустрияландырумен және халықтың әл-ауқатының бірқалыпты өсуімен сипатталды. Алайда "Үлкен секіріс" сияқты коммунистік экономикалық эксперименттер экономикалық дағдарысқа және жаппай ашаршылыққа әкелді. Мао Цзэдун (1976) қайтыс болғаннан кейін 1979 ж. "Реформалар мен ашықтық саясаты" жарияланды. [[Реформа]]<nowiki/>лардың бірінші кезеңінде ауыл шаруашылығы, транспорт саласындағы жоғары өсім Мао дәуірінің көптеген шектеулер алынуымен қамтамасыз етілді. Партия кең ауқымды, ұсақ тауарлы өндірісті, бейберекет өнеркәсіпті дамытуды мадақтады. Бұған халық санының үлкендігі ықпал етті. Елде ұсақ техникалық жағынан артта қалған кәсіпорындардың үлкен массасы пайда болды, қолөнершілер, тігінші, етікшілер және т. б сонда еңбек етті. Қолөнер өнеркәсібінің бейберекет даму салдарынан материалдық және қаржылық ресурстардың едәуір тозаңдануы, елде өндіріс құрылымының бейберекетсіздігін, өндірістік қуаттарды нашар пайдалану, созылмалы шикізат, энергетикалық және су ресурстарының тапшылығын туғызды. Мемлекеттік кәсіпорындар соның арасында негізінен ұтылды. [[Нарықтық экономика|Нарықтық экономиканы]] құру Қытайда [[Қытай коммунистік партиясы|Коммунистік партиясы]] басшылығымен бес жылдық жоспарлар негізінде жүзеге асырылады. Экономика әрсалалылығын сақтайды. Цзян Цзэмин кезінде мемлекеттік кәсіпорындар үшін шетелге "шығудың" мемлекеттік стратегия жаряланды, оны іске асыру үшін қолайлы жағдайлар 2001 ж., Аспан асты елінің ДСҰ-ға енгеннен кейін қалыптасты<ref name="autogenerated3">[http://asiaafrica.ru/images/AA_nomers/2015/201504/Terentyeva.%20KNR.pdf]{{Deadlink|date=August 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}} // asiaafrica.ru</ref>. ; қараңыз, Қытай қор нарығының құлдырауы (2015) [[2015 жыл|2015 жылы]] тамыз айында Қытай экономикасында, елеулі проблемалар басталды. Қытай халық банкі күрт — бірден 1,9%-ға — юань девальвациясын жүргізді, бұл экспорт мәселелелірмен байланысты болатын (ұлттық валютаның Пекин ұқсас құлауын 1994 жылғы қаңтардан жібермеген болатын). 2015 жылы 12 маусымнан тамызға дейін Қытай қор нарығы, 29% - ға құлап, $2,8 трлн капиталдандыру жоғалтты. Қытай нарығы тамыз айының соңында, тіпті Орталық банк елде екі күнде екінші рет юань девальвация жасағанның өзінде төмендеуін жалғастырды.<ref>[http://www.bbc.com/russian/business/2015/08/150812_china_yuan_devaluation Банк Китая девальвировал юань второй раз за два дня] // BBC Русская служба</ref><ref>[http://www.novayagazeta.ru/news/1695788.html Китай резко девальвировал юань из-за проблем в экономике] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150813134352/http://www.novayagazeta.ru/news/1695788.html |date=2015-08-13 }} // Новая Газета</ref><ref>[http://www.gazeta.ru/business/2015/07/05/6867317.shtml Кризис в Китае может отразиться на российском бизнесе] // Газета.Ru</ref> 2015 жылдың желтоқсанында юань девальвациясы екі рет болды, әрі 14 желтоқсанда төмендеуі 137 базистік нүктелерді құрады<ref>[http://lenta.ru/news/2015/12/14/china/ Китай вновь девальвировал юань] // Lenta.ru</ref>. Қытайдан капиталдың кетуі 2015 жылы, 7 есеге өсіп, бір [[триллион]] АҚШ долларын құрады. Бұл бақылаулар жүргізілген уақытта 2006 жылдан бергі ең жоғарғы сомасы еді<ref>[http://www.rosbalt.ru/business/2016/01/25/1483112.html Отток капитала из Китая в 2015 году вырос в 7 раз и достиг триллиона долларов] // rosbalt.ru</ref><ref>[http://www.rbc.ru/economics/25/01/2016/56a60c0f9a79470f4921f793 Отток капитала из Китая достиг $1 трлн] // РБК</ref>. [[2016 жыл|2016 жылы]] Қытай экономикасындағы дағдарыс жалғасты: жылдың бірінші сауда-саттық күні CSI300 қытай индексі 7 пайыз құлаған. Осыған байланысты қытай сауда-саттық нарықтары күннің соңына дейін жабылған болатын. Ресми Пекин 2016 жылғы 4 қаңтарда долларға шаққанда ұлттық валютаның бағамын (eurusd_tod) 6,5032 юаньға дейін төмендетті. Алғаш рет 4,5 жыл ішінде валюталардың ара салмағы доллар үшін 6,5 юаннан әлсіз болып шықты.<ref>[http://www.dw.com/ru/%D0%B8%D0%B7-%D0%B7%D0%B0-%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%85-%D0%B2-%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B5-%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BB%D1%8F-%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F%D0%BC%D0%B8/a-18956859 Из-за падения на биржах в Китае остановлена торговля акциями] // DW.</ref> 25 ақпанда Қор индекстері Қытайда 6%-дан астам төмендеді. Жыл басынан бері Shanghai Composite индексі 23% жоғалтты. <ref>[http://www.rbc.ru/finances/25/02/2016/56ceeaf79a79477657e838e8?from=rbc_choice Обвал в Китае: почему не упали мировые рынки :: Финансы :: РБК]</ref> 29 ақпанда Қытай қор нарығының құлдырауы жаңадан орын алды.<ref>[http://rusvesna.su/economy/1456728575]</ref> Наурыз айының басында Халықаралық Moody's рейтинг агенттігі болжам бойынша Қытай кредиттік рейтингін "тұрақты" - дан "келеңсізге" төмендету туралы шешім қабылдады.<ref>[http://www.gazeta.ru/business/news/2016/03/02/n_8318285.shtml Moody's понизило прогноз по кредитному рейтингу Китая до «негативного» - Газета.]</ref> 2016 жылы бірінші тоқсанында Қытайдың жалпы қарызы өсіп, рекордтық деңгейге ЖІӨ-нің 237 пайызына дейін өсті.<ref>[https://lenta.ru/news/2016/04/25/chinadebt/]</ref> Юань курсын тұрақтандыру мақсатында, Қытай ұлттық резервтеріндегі шетел валютасын қысқартуды бастады. 2016 жылдың ортасынан бастап елдің валюталық резервтері тұрақты қысқарып келген, соның нәтижесінде 2017 жылғы қаңтар айының басында 2011 жылдың ақпандағы ең төменгі мәніне дейін төмендеді<ref>[https://www.vz.ru/news/2017/1/7/852499.html]</ref><ref>[https://lenta.ru/news/2016/11/07/chinacb/]</ref><ref>[http://www.rbc.ru/rbcfreenews/587083429a7947256d0adb4f]</ref>. == Қаржы жүйесі == Қытай әлемдік [[Валюталық резервтер|қорлары валюта]] жартысы бар. 2012 ж. Қытай 2 трлн. долл. түсімң алды және бір мезгілде мемшығындар өсті. 2014 жылы Қытай өз резервтерінде айтарлықтай АҚШ доллары жинақталу жылдамдығын қысқартты мен резервтерін арттыру жылдамдығын айтарлықтай азайтты, бүкіл әлем бойынша инвестицияларын өсірді. 2011 жазда қытайлық банктер күн сайын 2 млрд долл. сатты және алынған қаражаттың көп бөлігін [[еуро|еуроға]] ауыстырды. Сондай-ақ, бірте-бірте ұлттық валюта контрагентіне көшу жүзеге асырылды (т. ғ. к. ''своп-келісім-шарт'') (Ресей мен Қытай арасындағы валюталық свопқа қол қойды). [[2011 жыл|2011]] ж. сәуір ҚХР ОБ [[Халықаралық есеп айырысу|халықаралық өзара есеп айырысуда]] [[АҚШ доллары|доллардан]] толық бас тарту жоспарлары туралы айтты. 2014 жылы күзде ҚХР және басқа да елдер ХВҚ банкіне баламалы даму банкін құру туралы жариялады, бұл шараға АҚШ-тан ХВҚ-да реформалар қол жеткізе алмағандықтан барды шілде айында<ref>[http://smart-lab.ru/blog/193743.php БРИКС создаст альтернативный МВФ] / Блог им. INSIDERpro / Клуб трейдеров sMart-Lab</ref> ҚХР Банк жүйесі көбінесе мемлекеттік секторды кредиттейді: 2006 жылы жеке бизнеске кемінде 1 %-дан азына ірі мембанктермен аспан асты елінде несиелер берілген<ref name=autogenerated2>http://asiaafrica.ru/images/AA_nomers/2014/201411/Vdovin%20Chinas%20banking%20system.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150202170027/http://asiaafrica.ru/images/AA_nomers/2014/201411/Vdovin%20Chinas%20banking%20system.pdf |date=2015-02-02 }}</ref>. Соңғы жылдары мемлекет иелігінен банктік секторын алу процессі баяу жүріп жатыр: 2013 жылдың желтоқсан айында аспан асты елінің бес ірі мемлекеттік банктер депозиттік сертификаттарын еркін сату басталды, ал 2014 жылдың басында ҚХР Мемкеңесі 5 толық жеке коммерциялық банктер (Шанхай, Тяньцзине, Чжэцзян провинцияларында және Гуандунде) құру бойынша бағдарламасын бекітті<ref name=autogenerated2 />. Қытайлық банктер бірте-бірте шетелге шығады: 2013 жылдың басында 16 қытайлық банктер 1050 шетелдік құрылымдарды құрды, соның ішінде еншілес банктер, филиалдар, өкілдіктер және әртүрлі деңгейдегі біріккен ұйымдары 49 елде бар<ref name=autogenerated2 />. == Ауыл шаруашылығы == Қытай [[Сумен қамтамасыз ету|су]] қатты жетіспеушілігінен зардап шегуде, бірінші кезекте бұл - [[ауыл шаруашылығы]]. Соңғы 10 жылда (2008) [[Егіндік жер|егістік жерлердің]] алаңы елде 123 млн му /1 гектар = 15 му/<ref>[http://russian.people.com.cn/31521/6454264.html В Китае сохраняется положительная тенденция развития сельскохозяйственного производства]{{Deadlink|date=December 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> қысқарды. Қытай [[Шошқа еті|шошқа]] (бастар саны шамамен 490 млн) және [[Тауық еті|тауық етін]] өндіру бойынша әлемдік көшбасшы. == Өнеркәсіп == ҚХР Жарияланғаннан кейін 1949 жылы, елде қысқа уақыт ішінде индустрияландыру жүргізілді, бұл өнеркәсіптің өсуіне жылдам мүмкіндік берді. Дегенмен, тағы отыз жыл шамасында қытайдың жеткілікті экономикалық өсім қарқыны баяулады. Тек 1979 жылдан бастап Қытай шетелдік инвестициялар ағыны үшін жабық қоғамнан ашыққа көшкенде барып ел жаңғыру және дамыту, өнеркәсіптік өндіріс кезеңіне аяқ басты. [[Гонконг|Гонконгтың]] географиялық жақындығы шетелдік компанияларды негізгі артықшылығы болатын, олар Қытайда экспортқа бағдарланған еңбекті құрастыру өндірісті орналастыра бастады. Инвестицияларды ынталандыру үшін 80ші жылдардың ортасында Қытай үкіметі 4 [[Ерекше экономикалық аймақ|ерекше экономикалық аймақты]] құрды: Шанхай, Чжухай, Шаньтод және Хайкоу, мұнда Гонконг, Тайвань және АҚШ-тан тікелей шетелдік инвестициялар ағылды. 14 жағалау қалалары мен порттары ашылды. Батыстық инвесторлар Қытай ірі ішкі нарығына шығу мүмкіндігін алды. Көп ұзамай артық арзан жұмыс күші бар 18-қалалар ашылды және онда бастапқы және экономиканың өңдеу өндірістері орналасты. Бұл осы аймақтарға [[Трансұлттық корпорация|ТҰК]] тұтас зауыттар мен қазіргі заманғы өндірістік кешендерінің ауысуына әкеп соқса, жергілікті кәсіпорындардың жаңғыртуына себепші болды. 1990 ж. жаңа корпоративтік саясат енгізілді, авторлық құқықты қорғау туралы нормативтік актілер күшіне енді, бұл Жапония, АҚШ және Батыс Еуропадан инвестицияларды жандандырды. Бұрын жабық экономика секторлары: жылжымайтын мүлік, көлік, телекоммуникация, бөлшек сауда және т. д ашылды. Әлемде фабрикалар мен зауыттар саны бойынша бірінші орынға шықты. Соңғы 50 жылда Қытайда 370 мың жаңа өнеркәсіптік кәсіпорындар салынды. Бүгінгі күні ҚХР өнеркәсібінде 360 салалар ұсынылған. Дәстүрлі түрде дамыған салалармен (тоқыма, көмір, қара металлургия) қатар жаңа өнеркәсіптің салалары ретінде мұнай өндіру, мұнай өңдеу, химия, [[фармацевтика]], автомобильдік, авиациялық, ғарыштық, электрондық туындады. Сондай-ақ, Қытайда машина жасау тез қарқынмен дамуда: жалпы, ауыр, энергетикалық, станок жасау, өнеркәсіптік жабдық өндіру, көлік, ауыл шаруашылығы, кеме жасау, автомобиль, электрондық, авиациялық-ғарыштық өнеркәсіп. Қытай фабрикалары мен Қытайдағы зауыттардың басым бөлігі негізгі индустриялық орталықтарында орналасқан және нег. шығыс және теңіз жағалауындағы провинцияларында: Цзянсу, Шанхай, Ляонине, Шаньдунде, Гуандунде, Чжецзянде, Фуцзянде, Аньхойда, Цзянси және т. б., сондай-ақ, Шанхай, Тянцзинде, Чунцинде және Гонгконгте шоғырланған. Машина жасаудың ірі орталықтары, Шанхай, Харбин, Пекин, Шэньян, Тяньцзинь, Далянь, Чунцин, Нанкин, Гуаньчжоу, Циндао, Чжэнчжоу, Сиань, Чэнду, т. б. Қытай мақтаны қайта өңдеу бойынша фабрикалары және мал шаруашылығы өнімдерінің көпшілігі елдің солтүстік-батысында орналасқан, фабрикалар мен зауыттар қағаз, қант және сүт өнімдері өнеркәсіптері негізінен Қытайдың солтүстік-шығысында орналасқан. Оңтүстік-батысында азық-түлік өнеркәсібі көбірек дамыған. Қытай өнеркәсібінің ерекшелігі, онда бай табиғи ресурстарға қарамастан, өндіруші салаларды дамыту [[Өндіріс|өңдеуші салалардан]] жалпы артта қалып келе жатқандығы. [[Жеңіл өнеркәсіп|Жеңіл өнеркәсіпте]] тоқыма және тамақ саласы жетекші рөл ойнайды, барлық өнеркәсіп өнімінің 21 %-ын береді. == Энергетика == [[Сурет:200407-sandouping-sanxiadaba-4.med.jpg|нобай|[[Үш шатқал бөгеті|ГЭС Үш шатқал]] су қоймасында ]] 2013 жылы бастапқы энергия ресурстарын тұтыну 2852,4 млн тонна мұнай баламасын құрады, оның ішінде [[көмір|көмірге]] 67,5 %, [[мұнай|мұнайға]] — 17,8 %, гидроэнергияға — 7,2 %, [[табиғи газ|табиғи газға]] — 5,1 %, [[Ядролық энергетика|ядролық энергияға]] — 0,9 %-ға, басқа [[жаңартылатын энергия]] көздеріне — 1,5 %-дан тура келді<ref>[http://www.histant.ru/sites/default/files/inafran/Rassohin_disser.pdf Стратегии нефтегазовых ТНК в странах Африки южнее Сахары] - диссертация Рассохина Н. А. (2015), С. 174</ref>. Қытай бір кездері өзін ғана емес, сонымен қоса өз көршілері — Оңтүстік Корея және Жапонияны да энергия ресурстарымен қамтамасыз етті. 1993 жылдан бастап ол энергия ресурстарының бірінші топ жеткізушілерінен екіншісіне орын тепті, мұнай нетто-импорттаушысы атанды, ал тағы 10 жылдан кейін — [[2003 жыл|2003 жылы]] ол әлемдегі мұнай импорт бойынша [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ-тан]] кейін екінші орынды иеленді. Қарқынды экономикалық өсуі ҚХР-ды барынша энергия импортының үлкен тәуелділігіне қоюда. Бұл екіжақты процесс, оның нәтижесінде Қытай әлемдік энергия ресурстары нарығына және басқа елдердің энергетикалық саясатына, әлемдік энергия ресурстарының бағаларына көп әсер етеді, өндірістің өсуін ынталандырады, сондай-ақ арналарын үлестіру және жаңасын құру. Осылайша, қазіргі уақытта Қытай әлемдік нарықта мұнай [[импорт]]<nowiki/>ындағы үлесі — 16% (2015)<ref>[http://www.worldstopexports.com/crude-oil-imports-by-country/ Crude Oil Imports by Country] // worldstopexports.com</ref>, ал әлемдік сұраныстың өсуі [[2000 жыл|2000 жылы]] — 30 %. Осылайша, энергетика саласында дамығаннан - [[Дамушы елдер|дамушы]] елдерге үстемдікке бірте-бірте көшу байқалатынын толық сеніммен айтуға болады. Энергетикалық қауіпсіздік ұлттық қауіпсіздікті сақтау, экономикалық даму қарқынын, сондай-ақ экологияны сақтау мәселесіне айналуда. ; Көмір [[Сурет:Sorting_coal_out_of_waste_stone.jpg|нобай|Шахтада: көмірдің бос жыныстардан кесектерді іріктеу (1999 ж.)]] Көмір — индустриалды секторда энергияның негізгі көзі, ең алдымен болат өндірісінде. 1993 жылға дейін Қытай алдында энергетикалық қауіпсіздік мәселесі өткір тұрмады, өйткені бірінші кезекте, көмірдің бай қорына байланысты. [[Көмір]] әркез ҚХР-ның энергия тепе-теңдігінде елеулі орын алды, барлық тұтынылатын ресурстардың 70%-дан астамын құрады. Осыған байланысты Қытай әлемдік энергия ресурстарына бағаларының тұрақсыздығына аз бейімделді, тек өзін-өзі қамтамасыз стратегиясын жүзеге асыра отырды. 2010 жылы өндіру көлемі 3,2 млрд. тоннаны құрады, бұл [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ-тан]] (көмір өндіруші көлемі бойынша екінші) екі есе артық. Басты мәселе энергия ресурстардың ішкі сұранысын көмір есебінен қанағаттандыруға кен орындарының бүкіл ел бойынша жинақылықтың жоқтығы. Қытай ЖІӨ-нің жартысы тиесілі елдің шығысында және оңтүстік-шығысында, көмір қорының тек 17%-ы орналасқан. Нәтижесінде көмірдің 60%-дан астамы [[Темір жол көлігі|темір жолдары]] орташа қашықтығы 550 км тасымалданады, бұл тиеу жолдарына күш түседі, жиі болатын апаттар және соның салдарынан жеткізуде іркілістер туындайды. [[Сурет:Sorting_coal_out_of_waste_stone.jpg|нобай|Шахтада: көмірдің бос жыныстардан кесектерді іріктеу (1999 ж.)]] 1992 жылдан мемлекет бірте-бірте көмір бағасын бақылауды төмендетті, бірақ бұл ырықтандыруға әкелген жоқ, ал, соның нәтижесінде баға ірі мемлекеттік компаниялар-өндірушілер мен ітүпкілікті өнімді ірі сатып алушылардың арасындағы келісім бойынша белгіленеді. Нәтижесінде халықаралық жоғары сапалы тас көмірден ішкі бағасы 5-7 долларға асып түседі. 2003 жылы көмір [[экспорт|экспорты]] максимумға жетті және оның көлемі құлдырады. Импортты өсіру басталды, негізінен Аустралия мен Индонезиядан. Жоғары ішкі көмір бағасы және тасымалдау мәселесін үйлестіре тұтынудың өсуімен 2007 жылдың бірінші тоқсанында Қытай алғаш рет көмірді таза импорттаушы айналуына әкеліп соқтырды. Бұл көмір өнеркәсібіндегі инфрақұрылымды жеткіліксіз қаржыландырудың және өндірісте аварияларды жоюдың себебінің үрейлі сигналы деп анықталған. Шахталардағы жарылыстар мен су басу туралы хабарлама апта сайын дерлік түседі, бірақ жағдай бірнеше ондаған жылдар бойы өзгермей келеді. Ресми статистика бойынша жыл сайын апатты шахтада шамамен 6 мың адам (нақты саны бірнеше есе артық) қаза табады. Бұл көптеген көмір шахталардың апаттар сериясынан кейін жабылып қалуына әкелді. Көмір қалай болғанда да, ҚХР энергия балансы жүйесінде, яғни құрылымында басымдыққа ие болатындықтан, технологиялық қайта жарақтандырудың ең ұтымды шешімімін қолдану, қоршаған ортаға әсері төмендету арқылы саланың тиімділігін, сондай-ақ жаңа өндіріс тәсілдерін арттыру. ; Мұнай Бірінші [[мұнай]] Қытайда [[1949 жыл|1949 жылы]] қазып алынды; 1960 жылдан Дацин кен орынын әзірлеу басталды<ref name=autogenerated4>[http://www.histant.ru/sites/default/files/inafran/Rassohin_disser.pdf Стратегии нефтегазовых ТНК в странах Африки южнее Сахары] - диссертация Рассохина Н. А. (2015), С. 68</ref>. 1993 жыл Қытай энергетикасы үшін өзгермелі болды, өзін-өзі қамтамасыз ету дәуірінің аяқталғанын белгіледі. Қытайда алғаш рет 1965 жылдан бастан мұнай жетіспеушілігі туындады. 1965 жылға дейін ҚХР, отынның осы түрінің жетіспеушілігін бастан кешірген болатын, ол кезде оны КСРО-дан [[Импорт|импорттаған]] болатын. Алайда, Дацин кейін ірі кен орындарын әзірлегеннен соң Қытай 70-шы жылдардың басында тек өзін қамтамасыз етіп қоймай, мұнаймен көршілерін де қамти алды. Кейіннен, сондай-ақ елдің шығысында басқа да бірқатар кен орындары ашылды. Мұнай [[Экспорт|экспорты]], сонымен қатар шетелдік валютаның негізгі көздерінің бірі болды. Осы 1980-ші жылдардың басынан бастап мұнай саласына инвестициялардың жетіспеушілігінен, ескі кен орындарының сарқылуын, жаңа, өндірістің жетіспеушілігінен мұнай өндірісінің өсу қарқыны төмендей бастады. Тиімсіз стратегияны жүзеге асырудың салдарынан Қытайдың өзін-өзі қамтамасыз ету бағытталған 1973 және 1978 жылдардағы болған "мұнай соққылары" ешқандай әсері болмағанынан байқауға болады, батыс елдері сияқты энергия үнемдеуші технологияларын әзірлеу мен энергетикалық қауіпсіздік мәселелеріне назар аудару, оның ішінде қоршаған ортаға ең аз зиян келітіре отырып тиімді өндіру. Дегенмен ҚХР-да мұнай кен орындарын зерттеу өте белсенді жүргізілді — 1997-2006 жж. 230 кен орны ашылды<ref>[http://www.histant.ru/sites/default/files/inafran/Rassohin_disser.pdf Стратегии нефтегазовых ТНК в странах Африки южнее Сахары] - диссертация Рассохина Н. А. (2015), С. 68—69</ref>. Дәлелденген Қытай мұнай қоры 2006 жылдың басында артып, 18,3 млрд баррельді құрады. 2025 жылы бұл сан 19,6 млрд баррельге артады. Бұл ретте барланбаған қорлар 14,6 млрд баррельді құрайды. 2004 жылғы жағдай бойынша Қытай жұмсалатын мұнайдың үштен бір [[импорт|импортпен]] байланысты. Өткен 2004 жылы он жыл ішінде Қытайдағы мұнайды тұтыну көрсеткішінің орташа жылдық өсімі 6,7 %-ға, ал мұнай өндірудің орташа жылдық өсуі 1,75 % ғана құраған. 2002 жылы мұнай өндіру 168 млн. тонна, ал тұтыну көлемі — 245 млн. тонна құрады<ref>[http://www.centrasia.ru/news2.php?st=1082544060 Китай: тенденция усиления зависимости от импорта нефти нарастает] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170702022915/http://www.centrasia.ru/news2.php?st=1082544060 |date=2017-07-02 }} | ЦентрАзия</ref>. 2010-шы жылдардың басындағы жағдай бойынша, бүкіл дерлік елдегі мұнайды өндіру және қайта өңдеуді үш мемлекеттік компания қадағалап отырады<ref>[http://www.histant.ru/sites/default/files/inafran/Rassohin_disser.pdf Стратегии нефтегазовых ТНК в странах Африки южнее Сахары] - диссертация Рассохина Н. А. (2015), С. 69</ref>. Сондай-ақ, импорттың өсімі Қытайдың өзінде кен орындарын әзірлеу немесе өндірудің неғұрлым тиімді тәсілдерін енгізуге қарағанда арзандығымен байланысты. Энергетикалық қауіпсіздік проблемаларын шешу кезінде Қытайдың басшылығы бірінші кезекте жеткізу көздерін [[Диверсификация|әртараптандыруға]] сүйенеді — 90-шы бірінші жартысында жеткізу, негізінен 5 елден жүзеге асырылды, ал 97 жылы олардың саны 35-ке жетті. Импортқа тәуелділікті еңсеру мақсатында неғұрлым қайраңда газ және мұнай қорларын өндіруді қарқынды өткізу жоспарлануда, оны Қытай ұлттық мұнай қайраңдық компаниясы (CNOOC) жүргізеді. ; Газ [[Табиғи газ|Табиғи газға]] энергия тұтынудың тек 3-4%-ы келеді, сол сияқты көптеген басқа елдердің бұл көрсеткіш 21-25 %, энергетикалық ресурстарды пайдалануды әртараптандыру мақсатында, Қытай табиғи газды тұтыну үлесін ұлғайту қажет. Бағалау бойынша, отынның осы түрін тұтыну 2003 жылдан бастап 2030 жылға дейін орташа есеппен жыл сайын 6,8 %-ға өседі. 2020 жылға қарай Қытай 200 млрд текше метр табиғи газ тұтынады, және оның ішінде тек 120 млрд ішкі көздер есебінен өтеледі. Тәуелділікті төмендету тәсілдерінің бірі, ішкі газ қорынан сыртқы мұнай әзірлеу, сондай-ақ, содан кейін сұйытылған күйінде тасымалдауға болады. Қытай ресурстарының әлсіз геологиялық зерттелуін ескере отырып, өтелуі тиіс табиғи газ елеулі. Алайда, оларды әзірлеу және игеру ісі жоспарларының перспективалары алыс. 2009 жылға дейін Қытай, тұтастай алғанда, өзін табиғи газбен қамтамасыз етіп келген, бірақ содан кейін импортқа деген қажеттілік пайда болды<ref name=autogenerated4 />. Қазіргі уақытта 40 % газ Сычуань провинциясы газ кен орындарынан келіп түседі, қалғаны— бұл негізінен ілеспе газдарды өндіре отырып, мұнай кен орындарын келеді; 2009 жылы елде шамамен 18 млн тонна ілеспе газ сұйытылды<ref name=autogenerated4 />. Сондай-ақ, келешекте Оңтүстік-Қытай теңізінен газ шельфі жеткізу жүзеге асырылу көзделуде, бірақ ол өте аз. Ішкі газ көздері қатты шектелген. Сондықтан энергетикалық қауіпсіздігін әртараптандыру стратегиясы жеке бөлім иеленеді, ең алдымен, электр энергиясын өндіру үшін сұйытылған табиғи газды (СТГ) энергия ресурстарын ұлғайту есебінен жеткізу көзделуде. Сондай-ақ, бұл ішінара көмірді газбен алмастыру есебінен атмосфераға зиянды шығарындылар санын азайтады. СТГ жеткізу ([[Аустралия|Аустралиядан]]) ҚХР-ға 2006 ж. басталды. 2012 жылдан бастап бас СТГ көздері [[Катар]] болды. Ресейден — Сила Сибири (2019 жылдан бастап) газ құбырын іске қосу жоспарланған. Бұл жобалардың көпшілігі тежелуде, себебі ішкі өндіріс энергия көздерімен бағалармен салыстырғанда импорттық СТГ бағасы жоғары . СТГ жеткізудің негізгі үлесі ҚХР оңтүстік провинциялары, [[Гуандун]] және Фуцзяньге тимек, өйткені оларға өнеркәсіптік өсімінің ең жоғары көрсеткіші тиесілі және олар өзіне көмірге қатысы бойынша анағұрлым қымбат тұратын СТГ сатып алуға қауқарлы. Сондай-ақ, Шанхай және Бейжің сияқты ең ірі қалаларынан бастап, газдандыру бойынша бағдарлама жүзеге асырылады . ; Атом энергетикасы Атом энергетикасы Қытайдың барлық электр энергиясын өндірісінің (қытайлық АЭС-терінің жиынтық қуаты 28,8 ГВт-қа тең, сәуір 2016 ж.) 3 %-дан сәл астамын береді . Соңғы жарияланған ұлттық даму стратегиясына сәйкес Қытай энергетиканың 2030 жылға дейінгі кезеңге даму жоспарында, ядролық энергетика үлкен үлесін құрайды. Сол уақытқа дейін Қытай ядролық реакторлардың санын 110-ға дейін жеткізбек әлемдегі ең ірі атом энергиясын тұтынушылардың бірі болуға тиіс. === Жаңартылатын энергетика === [[2009 жыл|2009 жылы]] Қытайда 226 [[Ватт|ГВт]] электр қуаты [[Жаңартылатын энергия|жаңартылатын энергия көздері]] жұмыс істеді. Соның ішінде 197 ГВт [[Су электр станциясы|электр станциялары]], 25,8 ГВт [[Жел электрлік стансасы|жел электр станциялары]], 3,2 ГВт-ға [[Биомасса|биомассада]], және 0,4 ГВт электр желілеріне қосылған фотоэлектрлік электр станциялары. Мемлекеттік энергетика істері жөніндегі басқармасының Статистикалық деректерге сәйкес, 2012 жылдың соңындағы елде жұмыс істеп тұрған су электр станцияларының жалпы қуаты 250 ГВт құрады, олардың жалпы электр өндіруі 800 000 ГВт⋅сағ. Бұл ретте жұмыс істеп тұрған жел энергиясы блоктарының жалпы қуаты — 60 ГВт-тан астам, электр энергиясын өндіру — шамамен 100 000 ГВт⋅сағ, жылына жалпы қуаты — 12,57 ГВт, атом энергоблоктары олардың электр энергиясын өндіру — 98 000 ГВт⋅сағ, жылына жалпы қуаты — 7 ГВт күн сәулесінен энергиясы өндіріледі<ref>[http://polpred.com/?ns=1&ns_id=795123 Китай. Электроэнергетика]</ref>. 2020 жылға қарай Қытай үкіметі 300 ГВт жаңа су электр станцияларын, 150 ГВт жел электр станцияларын, 30 ГВт бимассада жұмыс істейтін станцияларын, 20 ГВт фотоэлектрлік электр станцияларын салу жоспарлап отыр. Электр станцияларының жұмыс істейтін жаңартылатын энергия көздері жиынтық қуаты 500 ГВт-қа жетеді, Қытайдың барлық электр энергетикасы қуаты 2020 жылы 1600 ГВт-қа дейін өседі.<ref>[http://www.renewableenergyworld.com/rea/news/article/2010/07/renewable-energy-policy-update-for-china?cmpid=rss Renewable Energy Policy Update For China] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150213151308/http://www.renewableenergyworld.com/rea/news/article/2010/07/renewable-energy-policy-update-for-china?cmpid=rss |date=2015-02-13 }} // renewableenergyworld.com, 21 июля 2010</ref> ; Жел энергетикасы [[Сурет:Wind_farm_xinjiang.jpg|нобай|300x300 нүкте|Қытайдағы жел электростанциясы]] Қытай Жел энергетикасында 2015 жылдың маусымдағы деректер бойынша, Қытайда 105 ГВт жел электр станциялары жұмыс істеді<ref>[http://economictimes.indiatimes.com/news/international/business/chinas-wind-power-capacity-to-hit-120-gigawatts-by-2015/articleshow/49428252.cms China's wind power capacity to hit 120 gigawatts by 2015] // economictimes.indiatimes.com</ref>. 2009 жылдың аяғында 90-ға жуық қытайлық компаниялар жел турбиналарын, 50-ден астам компаниялардың қалақтарын мен 100-ге жуық компаниялар түрлі компоненттерін өндірді<ref>[http://www.renewableenergyworld.com/rea/news/article/2010/06/chinas-wind-industry-is-about-to-get-squeezed?cmpid=rss China’s Wind Industry Is About To Get Squeezed] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150213151112/http://www.renewableenergyworld.com/rea/news/article/2010/06/chinas-wind-industry-is-about-to-get-squeezed?cmpid=rss |date=2015-02-13 }} // renewableenergyworld.com, 10 июня 2010</ref>. [[2010 жыл|2010]] жылы Қытай, 40 ГВт шегінен асып АҚШ-ты басып озды және орнатылған жел генераторлары қуат бойынша әлемдік көшбасшыға айналды. Жоспар бойынша 13-ші бесжылдықта (2016-2020) Қытай тағы 100 ГВт жел қуатын енгізуді жоспарлап отыр<ref name="13x5">[http://www.bizjournals.com/prnewswire/press_releases/2015/10/14/MN27803 Wind Turbine Blade Industry Supply and Demand for 2015-2017] </ref>. == Сауда == [[Сурет:Wuhan-Chongwen-Plaza-0367.jpg|нобай|"Чунвень", бірі-ірі қазіргі заманғы офисті-сауда орталықтары. Бұл жерде орналастырылады Хубэйская баспа тобы (қала [[Ухань]]).]] Қазіргі заманғы Қытай экономикасының тән ерекшелік оның [[Дүниежүзілік нарық|сыртқы нарыққа]] тәуелділігі. [[Экспорт]] көлемі бойынша ҚХР әлемде 1-ші орында. Экспорт мемлекеттік валюталық кірістердің 80%-ын береді. Экспорттық салаларында шамамен 20 млн. адам жұмыспен қамтылған. Сыртқы нарыққа өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің 20%-ы шығарылады. Экспорт номенклатурасы саны 50 мың атау. ҚХР - 182 елдер мен аудандармен сауда-экономикалық қарым-қатынас орнатқан, оның ішінде әлемнің 80-нен елімен үкіметаралық сауда келісімдері мен хаттамаларына қол қойылған. Қытайдың негізгі сауда серіктестері дамыған капиталистік елдер, ең алдымен [[Жапония]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Батыс Еуропа|Батыс Еуропаның мемлекеттері]], сыртқы сауда айналымының 55%-ы келеді.{{Citation needed|19|05|2011}} Ең бәсекеге қабілетті өнімдерге әзірге [[Киім|киім-кешек]], аяқ киім мен [[Ойыншық|ойыншықтар]] жатады, бірақ [[электроника]], вело-, мото- және автотехника, көлік және құрылыс, машина жасау экспорты белсенді түрде дамып келеді. 2004 жылдан бастап Қытай әлемде кеңселік және [[Телекоммуникация|телекоммуникациялық]] құрал-жабдықтар экспорттың көлемдері бойынша сенімді түрде көш бастап келеді, 2005 жылдан бастап жалпы [[High tech|жоғары технологиялық]] экспорты көлемі бойынша ([http://refru.ru кітапты] қараңыз). ҚХР [[Мата|тоқыма]] индустриясы — әлемде бірінші, сондықтан Қытайдың экспорттық өнімі елдердің көпшілігінде ұсынылған. Тоқыма кәсіпорындары киімді синтетикалық маталардан дайындауға маманданған. Бұл саланың кәсіпорындары бүкіл ел бойынша таралған, бірақ ең ірілері Шанхай, [[Гуанчжоу|Кантонде]] және Харбинде орналасқан. Қытайдың Солтүстік Америкаға, Жапонияға, Батыс Еуропа елдеріне жеткізілетін экспорттық өнімі жоғары сапа стандарттары бар. Бұл өнімдер елдің теңіз жағалауы провинцияларында шоғырланған көптеген шетелдік корпорациялардың филиалдарында жүргізіледі. Солтүстік және ішкі аудандарында көптеген қолөнер кәсіпорындары жетекші брендтердің контрафактілік өнімдер шығаруға маманданған негізделетін. Бұл өнімнің сапасы мен бағасы төмен. 1980-жылдардың ортасынан бастап халықты азық-түлікпен қамтамасыз етуге қол жеткізілді. Бүгінде жеміс-жидектер, балық, теңіз өнімдері экспортталады (негізгі азық-түлік өткізу нарығы — [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы|ТМД]] елдері, әсіресе Ресейдің қиыр шығыс аймақтары, Қытай азық-түлікпен 44 % қамтамасыз етілген). Сонымен қатар, жетекші ауыл шаруашылығы өнімі экспорты - [[Мақта (шитті)|мақта]]. 2012 ж. Қытай жалпы импорт көлемі және [[экспорт]] көлемі 3 трлн 866,76 млрд АҚШ долларын құрады<ref>{{cite web|url=http://russian.people.com.cn/31518/8089820.html|title=Главное таможенное управление КНР: Объём китайско-российской торговли в 2012 г. достиг 88 млрд долларов США|accessdate=2013-01-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DnrbGjYt|archivedate=2013-01-20}}</ref> (2000 жылы ҚХР сыртқы сауда көлемі 530 млрд долларды ғана құрады<ref>Островский А.В. Страны БРИКС (Бразилия, Россия, Индия, Китай, ЮАР): опыт сравнительного анализа экономического развития // Россия и Китай: новый вектор развития социально-экономического сотрудничества Материалы II Международной научно-практической конференции. — Благовещенск, 2013. - С. 10</ref>.). Оның ішінде экспорт көлемі 2 трлн 48,93 млрд АҚШ долларын құрап, 7,9 %-ға өсті, импорт көлемі — 1 трлн 817,83 млрд АҚШ долларын құрады (өсім 4,3 %-ды). Сыртқы сауданың оң [[Сальдо|сальдосы]] 48,1% өсу кезінде өткен жылғымен салыстырғанда, 231,1 млрд АҚШ долларын құрады. === Ресей === 2015 жылы Қытай мен Ресей арасындағы сауда айналымы 28,6% төмендеп, 68,06 миллиард долларды құрады. <ref>[http://www.ritmeurasia.org/news--2016-03-21--torgpred-rf-tovarooborot-rossii-i-kitaja-v-2016-godu-nachnet-rasti-22514 Торгпред РФ: товарооборот России и Китая в 2016 году начнет расти - Ритм Евразии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170820162317/https://www.ritmeurasia.org/news--2016-03-21--torgpred-rf-tovarooborot-rossii-i-kitaja-v-2016-godu-nachnet-rasti-22514 |date=2017-08-20 }}</ref> 2016 ж. басында Қытай мен [[Ресей экономикасы|Ресей]] арасындағы тауар айналымы 8,9 %-ға қысқарды.<ref>[https://news.mail.ru/economics/24840970/ Товарооборот между Китаем и Россией в январе сократился на 8,9%] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160216093328/https://news.mail.ru/economics/24840970/ |date=2016-02-16 }} // 15 февраля 2016</ref> === Азиямен === Нату-Ла асуының ашылуымен 2006 жылы [[Үндістан|Үндістанмен]] сауда айналымының ұлғаюы күтілген. Небәрі екі жыл ішінде (2005-2007) сауда көлемі екі есе өскен<ref>[http://www.otechestvo.org.ua/main/200812/1618.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150128132931/http://www.otechestvo.org.ua/main/200812/1618.htm|date=2015-01-28}}</ref> . [[2010 жыл|2010]] ж. Иран мен Қытай арасындағы екі жақты сауда көлемі шамамен 30 млрд долл. құрап, бұл шамамен 40 %-ға өсті. Иран Президенті 100 млрд долл. межесіне жеткізу туралы жоспарларын жариялады. === Латын Америкасымен === 2001-2013 жылдар бойы сауда Қытай мен Латын Америка арасындағы айналым 14,9 млрд. доллардан 261,6 млрд долларға дейін өсті<ref>Россия и Китай: история и перспективы сотрудничества. </ref>. === Африкамен === 2006 жылдың қараша айының басында Бейжіңде сауда және инвестициялар мәселелері бойынша үш күндік саммит өтті, бұл Қытайдың [[Африка|африкалық]] елдермен дипломатиялық қарым-қатынастарға 50 жыл толуына орайластырылды, оған африкалық құрлықтың 40-тан астам мемлекет басшылары қатысты. 2000 жылдан ҚХР мен Африка елдері арасындағы тауар айналымы бес есе өсіп, 50 млрд долларды құрады (2006 жылы). Саммит аясында жалпы сомасы 1,9 млрд. долларға (Африканың 2006 жылдың басында 6 млрд доллар жалпы қытайлық инвестициялары құрады) келісім-шарттарға қол қойылды. Пекин сондай-ақ басқа да көптеген әлеуметтік жобаларды қарастыратынын жария етті. Мысалы, Қытайға жыл сайын 15 мыңға жуық африкалық студенттер оқуға жіберілетін болады .{{Citation needed|19|05|2011}} Тұтастай алғанда Қытайға шығарылған африкалық мұнай экспорты 2006 жылы 760 мың баррель құрады, бұл шамамен континент экспортының 30%-ы. Атап айтқанда, Ангола мұнай жеткізу көлемі бойынша Сауд Арабиясын қуып жетті. ; Конго [[Конго Демократиялық Республикасы|Конго]] 2006 жылы Қытайға шамамен 1,7 млрд доллар сомаға тауарлар экспортаған, бұл шамамен елдің жалпы экспортының 70%-ы. Осы көрсеткіш бойынша Конго барлық басқа африкалық елдерден алда. ; Нигерия 2006 жылғы қазанда қытай компаниясы ССЕСС мен [[Нигерия]] үкіметі арасындағы Нигерия темір жол желілерін жаңғыртуға келісім-шартқа қол қойылды. Келісімшарт құны, 20 жылға — 8 млрд доллар деп есептелген. ; Судан [[Судан]] — Қытайға ең ірі африкалық экспорттаушы, 2006 жылы оның экспортының көлемі шамамен 4,5 млрд доллар (бұл шамамен экспорттың 60%-ы) құрады. == Құрылысы == Негізінен өзінің жеке [[құрылыс|құрылысына]] кетіп жатқан, [[цемент]] өндірісі Қытайда АҚШ-тан 80 рет асып кеткен. Қытай, АҚШ-тың орнына салынған және салынып жатқан [[Көктіреген|көк тіреген ғимараттар]] саны бойынша әлемдік көшбасшыға айналды. [[2013 жыл|2013 жылы]] Чаншеде игерілген жедел технология бойынша жеке құрылыс компаниясының жаңа биік 838-метрлік 220-қабатты ғимараттың құрылысы туралы жария етілді, ол "Аспан Қаласы" (Sky City) деп аталады. 2014 жылы құрылыс салушы әлі мемлекеттен құрылысын бастау үшін рұқсат күткен, себебі болашақ ғимарат коллапсқа ұшырауы мүмкіндігі бар. Құрылысы әлі де басталмаған. == ҚХР экономикасына инвестициялар == Шетелдік [[Инвестиция|инвестициялардың]] жоғары үлесінде, ҚХР экономикасына шетелдік инвесторлардың 80%-ы , шетелде тұратын — этникалық қытайлықтар (хуацяо) құяды. ҚХР экономикасына тікелей шетелдік инвестициялардың көлемі 2014 жылы 128 млрд доллар<ref name="autogenerated5">[http://ruskline.ru/opp/2016/iyun/03/ssha_i_bolshoj_kitaj_borba_na_mirovom_rynke_pryamyh_investicij/ США и Большой Китай: борьба на мировом рынке прямых инвестиций]</ref> (2001 жылға 40,7 млрд доллар)<ref>Островский А.</ref> құрады. ; Денсаулық сақтау 2002 жылы "Novo Nordisk" дат тобы ҚХР-да фармацевтикалық өндірістерді құруға инвестициялай бастады, содан кейін бұл туралы басқа да сала алыптар: "Roche", "Eli Lilly and Company", "Pfizer" хабарлады. 2006 жылдың күзінде "Novartis" атты швейцария компаниясы Шанхай түбінде іргелі ғылыми зерттеулер орталығын құруға шамамен 100 млн доллар инвестициялар құятыны туралы хабарлады, онда 400-ге жуық ғалымдар жұмыс істейтін болады. == ҚХР басқа елдер экономикасына инвестициялар == 2002 жылы ҚХР-ден [[Инвестиция|инвестицияларды]] тікелей тарту 2,7 млрд ақш долл., 2012 жылы — 87,8 млрд, 2014 ж. — 116 млрд. құрады. 2002-2014 жж. үшін жалпы тікелей инвестициялардың әлемдік көлемінде ҚХР үлесі 0,6-дан 8,6 %-ға өсті. ; Африка Қытайдың [[Африка]] елдеріне инвестициясы триллион долларға жақындады. Пекин барлық Африкада ондаған әр түрлі жобаларды жүзеге асырады және қаржыландырады, оның ішінде құрылыс және энергетика, көлік саласы (ең ірісі Африка шығысындағы East Africa Railway Masterplan темір жол құрылысы, бірнеше шығыс африкалық қалаларды байланыстырады).<ref>[http://expert.ru/2016/05/18/drakon-krepko-derzhit-afriku/?ny Китай крепко держит Африку] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160521180631/http://expert.ru/2016/05/18/drakon-krepko-derzhit-afriku/?ny |date=2016-05-21 }} // Expert.ru, май 2016</ref> ; Нормативтік құжаттар 2006 жылы ҚХР тарихында сыртқы инвестициялау туралы нормалары мен принциптерін баяндай отырып құжат бірінші рет қабылданды. ҚХР Мемлекеттік кеңесінің қаулысына сәйкес қытайлық компанияларға ұлттық және шетел валютасында шетелдік инвестициялық жобаларды банктік несие тарту арқылы қаржыландыруға мүмкіндік берді. Заем қаражатын тартуға рұқсат беру, сондай-ақ кредиттердің қолданылу аясы қатаң регламенттелді. Ең алдымен, шетелде табиғи ресурстарды әзірлеуге байланысты, ҚХР-да өндірілген құрал-жабдықтар, технологиялар және тауарлар экспортты ұлғайта отырып, шетелде жаңа өндірістік қуаттарды (кәсіпорын, цех), құра отырып, шетелдік активтерінің сатып алумен және шетелдік компаниялардың акционерлік капиталына қатынасатын жобаларға қолдау білдірілді<ref name=autogenerated3 />. 2007 жылы — шетелде инвестициялайтын қытайлық компанияларға, бүкіл тапқан валютасын өзінде қалдыруға (бұған дейін барлық кәсіпорындар мемлекетке еңбекпен тапқан шетел валютасындағы қаражаттың 20 %-дан кем емесін сатуға міндеттелген болатын) рұқсат беретін ереже қабылданды. Кәсіпорындар тапқан капиталын пайдалануды өз бетінше шешу мүмкіндігіне ие мәселелерді <ref name=autogenerated3 /> 2009 жылғы мамыр — "шетелдегі инвестициялық қызметті бақылау туралы ережелері" күшіне енді. "Ережеге..." сәйкес, ҚХР коммерция министрлігі, кейбір жағдайларда жобаларды бекіту құқығын өзіне қалдырды: егер инвестициялар Қытаймен дипломатиялық қарым-қатынастары жоқ елдерде жүзеге асырылатын болса (ондайлар 30-ға жуық мемлекеттер, негізінен Африкада, Океания мен Орталық Америкада), инвестициялар ҚХР коммерция министрлігі мен сыртқы істер министрлігі бекітетін арнайы тізімінде орналасқан елдерде немесе аумақтарда жүзеге асырылатынболса (қазіргі уақытта оған ескерту жасалған, Ауғанстан, Ирак және Тайвань бар), инвестиция көлемі 100 млн $-дан асып кетсе, инвестицияларды жүзеге асыру бірнеше мемлекеттердің (аумақтардың) кәсіпорындарының мүдделерін қозғайтын болса, жобалар қаржылық қызмет саласына байланысты болса. Провинциялық деңгейдегі Коммерция басқармасаы инвестициялық жобаларды бекітеді, егер: қытай тарапынан инвестиция сомасы $10 – 100 млн құрайды, кәсіпорын инвестицияларды энергетика немесе пайдалы қазбаларды өндіру саласында жүзеге асырады, инвестицияларды жүзеге асыру ҚХР аумағында серіктестер іздеуді талап етеді. $10 млн-ға дейінгі мөлшерінде инвестициялық жобаларды бекіту үшін ҚХР коммерция министрлігіне немесе провинциялық деңгейдегі коммерция басқармасына өтініш беріледі; үш жұмыс күні ішінде аяқталғаннан кейін инвесторға қолданылу мерзімі екі жылды құрайтын куәлік беріледі)<ref name=autogenerated3 />. 2013 жыл — ҚКП ОК XVIII шақырылған (2013 жылы 23-25 қараша) III Пленумындағы "Жан-жақты реформаларды тереңдетудегі кейбір маңызды мәселелері туралы" Қаулысында "Шетелге шығу" стратегиясының 5 басым бағыттарын анықтады<ref name=autogenerated3 />. == Қоршаған ортаның ластануы == Экономиканың пайдаланылатын батыстық технологияларды (оның ішінде қымбат тазарту қондырғыларынан бас тарту жолымен) барынша арзандату есебінен жедел өсуі Қытайда [[Экология|экологиямен]] байланысты елеулі проблемаларға әкелді<ref>[http://terraoko.com/?p=5195 Токсичные уровни загрязнения в Китае] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170820160231/http://terraoko.com/?p=5195 |date=2017-08-20 }} | Terraoko — мир твоими глазами</ref><ref>[http://www.vestifinance.ru/articles/41898 Китай: 20% пахотных земель страны загрязнены] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150614170214/http://www.vestifinance.ru/articles/41898 |date=2015-06-14 }}// Фин.</ref>. Үкімет осы проблемаға қатысты өте беймаза, экологиялық қылмыстар үшін жазаны өлім жазасына дейін күшейтеді<ref>[http://mag-union.ru/%d0%b2-%d0%ba%d0%b8%d1%82%d0%b0%d0%b5-%d0%b7%d0%b0-%d0%b7%d0%b0%d0%b3%d1%80%d1%8f%d0%b7%d0%bd%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d0%b5-%d0%be%d0%ba%d1%80%d1%83%d0%b6%d0%b0%d1%8e%d1%89%d0%b5%d0%b9-%d1%81%d1%80%d0%b5/ В Китае за загрязнение окружающей среды будут казнить] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210513050953/https://mag-union.ru/%D0%B2-%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B5-%D0%B7%D0%B0-%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%80%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B0%D1%8E%D1%89%D0%B5%D0%B9-%D1%81%D1%80%D0%B5/ |date=2021-05-13 }}</ref>. Бағалауы бойынша, Қытайдың 20%-ға дейін [[Егіндік жер|егінді жерлері]] ластанған. Бұл Ресеймен газ жеткізу туралы келісім-шарт жасасу себептерінің бірі болып табылады, өйткені одан әрі көмір тұтынуды өсіру тым қауіпті көрінді. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Қытай экономикасы]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Бұл бетте қолданылған үлгілер: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Citation_needed" class="mw-redirect" title="Үлгі:Citation needed">Үлгі:Citation needed</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Citation_needed&action=edit" class="mw-redirect" title="Үлгі:Citation needed">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Cite_web" title="Үлгі:Cite web">Үлгі:Cite web</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Cite_web&action=edit" title="Үлгі:Cite web">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Deadlink" title="Үлгі:Deadlink">Үлгі:Deadlink</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Deadlink&action=edit" title="Үлгі:Deadlink">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Ref-info" title="Үлгі:Ref-info">Үлгі:Ref-info</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Ref-info&action=edit" title="Үлгі:Ref-info">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Ref-lang" title="Үлгі:Ref-lang">Үлгі:Ref-lang</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Ref-lang&action=edit" title="Үлгі:Ref-lang">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Ref-ru" title="Үлгі:Ref-ru">Үлгі:Ref-ru</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Ref-ru&action=edit" title="Үлгі:Ref-ru">кодын көру</a>) (қорғалған)</li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Sfn" title="Үлгі:Sfn">Үлгі:Sfn</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Sfn&action=edit" title="Үлгі:Sfn">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Sfn-%D0%BC%D3%99%D1%82%D1%96%D0%BD" title="Үлгі:Sfn-мәтін">Үлгі:Sfn-мәтін</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Sfn-%D0%BC%D3%99%D1%82%D1%96%D0%BD&action=edit" title="Үлгі:Sfn-мәтін">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Str_trim" title="Үлгі:Str trim">Үлгі:Str trim</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Str_trim&action=edit" title="Үлгі:Str trim">кодын көру</a>) (қорғалған)</li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Webarchive" title="Үлгі:Webarchive">Үлгі:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:Webarchive&action=edit" title="Үлгі:Webarchive">өңдеу</a>) </li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D3%A9%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D1%80" title="Үлгі:Дереккөздер">Үлгі:Дереккөздер</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D3%A9%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D1%80&action=edit" title="Үлгі:Дереккөздер">кодын көру</a>) (қорғалған)</li><li><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D3%A9%D0%B7%D1%96_%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%82%D1%96%D1%80%D1%96%D0%BB%D0%BC%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D0%BD" title="Үлгі:Дереккөзі келтірілмеген">Үлгі:Дереккөзі келтірілмеген</a> (<a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D3%A9%D0%B7%D1%96_%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%82%D1%96%D1%80%D1%96%D0%BB%D0%BC%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D0%BD&action=edit" title="Үлгі:Дереккөзі келтірілмеген">өңдеу</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto"><a href="/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Қытай Халық Республикасы экономикасы">Қытай Халық Республикасы экономикасы</a> бетіне қайту.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">«<a dir="ltr" href="https://kk.wikipedia.org/wiki/Қытай_Халық_Республикасы_экономикасы">https://kk.wikipedia.org/wiki/Қытай_Халық_Республикасы_экономикасы</a>» бетінен алынған</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Құпиялық саясаты</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B">Уикипедия туралы</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%96%D0%B0%D1%83%D0%B0%D0%BF%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82%D0%B5%D0%BD_%D0%B1%D0%B0%D1%81_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83">Жауапкершіліктен бас тарту</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Тәртіп кодексі</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Әзірлеушілер</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/kk.wikipedia.org">Статистикалар</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie мәлімдемесі</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//kk.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобильді көрініс</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-prl4j","wgBackendResponseTime":206,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.005","walltime":"0.007","ppvisitednodes":{"value":17,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":701,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-prl4j","timestamp":"20241201040739","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>