CINXE.COM
Kilfenora - Wicipedia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="cy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Kilfenora - Wicipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )cywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Ionawr","Chwefror","Mawrth","Ebrill","Mai","Mehefin","Gorffennaf","Awst","Medi","Hydref","Tachwedd","Rhagfyr"],"wgRequestId":"61a1be1f-0a89-4b69-a592-5b3c0a819181","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Kilfenora","wgTitle":"Kilfenora","wgCurRevisionId":12907453,"wgRevisionId":12907453,"wgArticleId":508923,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Tudalennau gyda meysydd deublyg yn y Nodion","Webarchive template wayback links","Erthyglau sy'n defnyddio Nodyn Gwybodlen lle Wicidata","Erthyglau sy'n cynnwys testun Gwyddeleg","Pages using the Kartographer extension","Pentrefi Swydd Clare","Tudalennau gyda chyfieithiadau heb eu gwirio"],"wgPageViewLanguage":"cy","wgPageContentLanguage":"cy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Kilfenora","wgRelevantArticleId":508923,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"cy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"cy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1011989","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.kartographer.style":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.kartographer.staticframe","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=cy&modules=ext.cite.styles%7Cext.kartographer.style%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=cy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=cy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Kilfenora - Wicipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//cy.m.wikipedia.org/wiki/Kilfenora"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Golygu" href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wicipedia (cy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//cy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Kilfenora"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.cy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Ffrwd Atom Wicipedia" href="/w/index.php?title=Arbennig:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Kilfenora rootpage-Kilfenora skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Neidio i'r cynnwys</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Safle"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Prif ddewislen" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Prif ddewislen" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Prif ddewislen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Prif ddewislen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">cuddio</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Llywio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hafan" title="Ymweld â'r Hafan [z]" accesskey="z"><span>Hafan</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Porth_y_Gymuned" title="Pethau i'w gwneud, adnoddau a thudalennau'r gymuned"><span>Porth y Gymuned</span></a></li><li id="n-cafe" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Y_Caffi"><span>Y Caffi</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categori:Materion_cyfoes" title="Gwybodaeth yn gysylltiedig â materion cyfoes"><span>Materion cyfoes</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:RecentChanges" title="Rhestr y newidiadau diweddar ar y wici. [r]" accesskey="r"><span>Newidiadau diweddar</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:Random" title="Llwytho tudalen ar hap [x]" accesskey="x"><span>Erthygl ar hap</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Cymorth" title="Tudalennau cymorth"><span>Cymorth</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:SpecialPages"><span>Tudalennau arbennig</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hafan" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wicipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-cy.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-cy.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Arbennig:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Chwilio Wicipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Chwilio</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Chwilio Wicipedia" aria-label="Chwilio Wicipedia" autocapitalize="sentences" title="Chwilio Wicipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Arbennig:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Chwilio</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Offer personol"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Gwedd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Newidiwch ymddangosiad maint ffont, lled a lliw y dudalen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gwedd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gwedd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=cy.wikipedia.org&uselang=cy" class=""><span>Rhoi</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arbennig:CreateAccount&returnto=Kilfenora" title="Rydym yn argymell eich bod yn creu cyfri ac yn menwgofnodi. Fodd bynnag, dydy hyn ddim yn orfodol" class=""><span>Creu cyfrif</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arbennig:UserLogin&returnto=Kilfenora" title="Fe'ch anogir i fewngofnodi, er nad oes rhaid gwneud. [o]" accesskey="o" class=""><span>Mewngofnodi</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Rhagor o opsiynau" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Offer personol" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Offer personol</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="Dewislen defnyddiwr" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=cy.wikipedia.org&uselang=cy"><span>Rhoi</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Cyfrannu</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:CreateAccount&returnto=Kilfenora" title="Rydym yn argymell eich bod yn creu cyfri ac yn menwgofnodi. Fodd bynnag, dydy hyn ddim yn orfodol"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Creu cyfrif</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:UserLogin&returnto=Kilfenora" title="Fe'ch anogir i fewngofnodi, er nad oes rhaid gwneud. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Mewngofnodi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Tudalennau ar gyfer golygyddion allgofnodedig <a href="/wiki/Cymorth:Cyflwyniad" aria-label="Dysgu mwy am olygu"><span>dysgu mwy</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:MyTalk" title="Sgwrs ynglŷn â golygiadau o'r cyfeiriad IP hwn [n]" accesskey="n"><span>Sgwrs</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Safle"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Cynnwys" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Cynnwys</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">cuddio</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Y dechrau</div> </a> </li> <li id="toc-Enw" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Enw"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Enw</span> </div> </a> <ul id="toc-Enw-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pentref" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pentref"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Pentref</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Pentref-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toglo is-adran Pentref</span> </button> <ul id="toc-Pentref-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Eglwys_Gadeiriol_Cill_Fhionnúrach" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eglwys_Gadeiriol_Cill_Fhionnúrach"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach</span> </div> </a> <ul id="toc-Eglwys_Gadeiriol_Cill_Fhionnúrach-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hynafiaethau_eraill" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hynafiaethau_eraill"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Hynafiaethau eraill</span> </div> </a> <ul id="toc-Hynafiaethau_eraill-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Canolfan_y_Burren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Canolfan_y_Burren"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Canolfan y Burren</span> </div> </a> <ul id="toc-Canolfan_y_Burren-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Plwyf_sifil" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Plwyf_sifil"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Plwyf sifil</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Plwyf_sifil-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toglo is-adran Plwyf sifil</span> </button> <ul id="toc-Plwyf_sifil-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Trefdiroedd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Trefdiroedd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Trefdiroedd</span> </div> </a> <ul id="toc-Trefdiroedd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hanes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hanes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Hanes</span> </div> </a> <ul id="toc-Hanes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Plwyf_eglwysig" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Plwyf_eglwysig"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Plwyf eglwysig</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Plwyf_eglwysig-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toglo is-adran Plwyf eglwysig</span> </button> <ul id="toc-Plwyf_eglwysig-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Plwyf_Protestanaidd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Plwyf_Protestanaidd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Plwyf Protestanaidd</span> </div> </a> <ul id="toc-Plwyf_Protestanaidd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Plwyf_Catholig" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Plwyf_Catholig"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Plwyf Catholig</span> </div> </a> <ul id="toc-Plwyf_Catholig-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gweler_hefyd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gweler_hefyd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Gweler hefyd</span> </div> </a> <ul id="toc-Gweler_hefyd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cyfeiriadau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Cyfeiriadau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Cyfeiriadau</span> </div> </a> <ul id="toc-Cyfeiriadau-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dolenni_allanol" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Dolenni_allanol"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Dolenni allanol</span> </div> </a> <ul id="toc-Dolenni_allanol-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Cynnwys" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabl Cynnwys" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toglo'r tabl cynnwys" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toglo'r tabl cynnwys</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Kilfenora</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ewch i erthygl mewn iaith arall. Ar gael mewn 13 iaith" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-13" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">13 iaith</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Almaeneg" lang="de" hreflang="de" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Almaeneg" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Saesneg" lang="en" hreflang="en" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Saesneg" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Sbaeneg" lang="es" hreflang="es" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Sbaeneg" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Basgeg" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Basgeg" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Ffrangeg" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Ffrangeg" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Cill_Fhionn%C3%BArach" title="Cill Fhionnúrach - Gwyddeleg" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Cill Fhionnúrach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Gwyddeleg" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Eidaleg" lang="it" hreflang="it" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Eidaleg" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Iseldireg" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Iseldireg" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Pwyleg" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pwyleg" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D1%84%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Килфенора - Rwseg" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Килфенора" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rwseg" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kilfenora" title="Kilfenora - Swedeg" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kilfenora" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Swedeg" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1011989#sitelinks-wikipedia" title="Golygu dolenni rhyngwici" class="wbc-editpage">Golygu dolenni</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Parthau"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Kilfenora" title="Gweld y dudalen bwnc [c]" accesskey="c"><span>Erthygl</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sgwrs:Kilfenora&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Sgwrsio am y dudalen (nid yw'r dudalen yn bodoli) [t]" accesskey="t"><span>Sgwrs</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Newid amrywiad iaith" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Cymraeg</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Golygon"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Kilfenora"><span>Darllen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit" title="Golygu'r dudalen hon [v]" accesskey="v"><span>Golygu</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit" title="Golygu cod ffynhonnell y dudalen hon [e]" accesskey="e"><span>Golygu cod</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=history" title="Fersiynau cynt o'r dudalen hon. [h]" accesskey="h"><span>Gweld hanes</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Offer tudalen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Blwch offer" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Blwch offer</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Blwch offer</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">cuddio</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Rhagor o opsiynau" > <div class="vector-menu-heading"> Gweithredoedd </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Kilfenora"><span>Darllen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit" title="Golygu'r dudalen hon [v]" accesskey="v"><span>Golygu</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit" title="Golygu cod ffynhonnell y dudalen hon [e]" accesskey="e"><span>Golygu cod</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=history"><span>Gweld hanes</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Cyffredinol </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:WhatLinksHere/Kilfenora" title="Rhestr o bob tudalen sy'n cysylltu â hon [j]" accesskey="j"><span>Beth sy'n cysylltu yma</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:RecentChangesLinked/Kilfenora" rel="nofollow" title="Newidiadau diweddar i dudalennau sydd yn cysylltu â hon [k]" accesskey="k"><span>Newidiadau perthnasol</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&oldid=12907453" title="Dolen barhaol i'r fersiwn hwn y dudalen hon"><span>Dolen barhaol</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=info" title="Mwy o wybodaeth am y dudalen hon"><span>Gwybodaeth am y dudalen</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:CiteThisPage&page=Kilfenora&id=12907453&wpFormIdentifier=titleform" title="Gwybodaeth ar sut i gyfeirio at y dudalen hon"><span>Cyfeirio at y dudalen hon</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fcy.wikipedia.org%2Fwiki%2FKilfenora"><span>Cael URL byr</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:QrCode&url=https%3A%2F%2Fcy.wikipedia.org%2Fwiki%2FKilfenora"><span>Lawrlwytho cod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Argraffu / allforio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:Book&bookcmd=book_creator&referer=Kilfenora"><span>Llunio llyfr</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:DownloadAsPdf&page=Kilfenora&action=show-download-screen"><span>Lawrlwytho fel PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&printable=yes" title="Cynhyrchwch fersiwn o'r dudalen yn barod at ei hargraffu [p]" accesskey="p"><span>Fersiwn argraffu</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Mewn prosiectau eraill </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Kilfenora" hreflang="en"><span>Comin Wikimedia</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1011989" title="Cysylltu i eitem ystorfa gysylltiedig [g]" accesskey="g"><span>Eitem Wicidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Offer tudalen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Gwedd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Gwedd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">cuddio</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Oddi ar Wicipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="cy" dir="ltr"><table class="infobox" style="width:22em"><caption>Kilfenora</caption><tbody><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Delwedd:Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg/280px-Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg" decoding="async" width="280" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg/420px-Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg/560px-Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a></span></td></tr><tr><th scope="row">Math</th><td>anheddiad dynol <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1011989?uselang=cy#P31" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><div class="center"></div></td></tr><tr><th scope="row">Cylchfa amser</th><td><a href="/wiki/UTC%2B00:00" title="UTC+00:00">UTC+00:00</a> <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1011989?uselang=cy#P421" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;background:#ddf;">Daearyddiaeth</th></tr><tr><th scope="row">Sir</th><td><a href="/wiki/Swydd_Clare" title="Swydd Clare">Swydd Clare</a> <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1011989?uselang=cy#P131" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Gwlad</th><td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Delwedd:Flag_of_Ireland.svg" class="mw-file-description" title="Baner Gweriniaeth Iwerddon"><img alt="Baner Gweriniaeth Iwerddon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Flag_of_Ireland.svg/22px-Flag_of_Ireland.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Flag_of_Ireland.svg/33px-Flag_of_Ireland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Flag_of_Ireland.svg/44px-Flag_of_Ireland.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Gweriniaeth_Iwerddon" title="Gweriniaeth Iwerddon">Gweriniaeth Iwerddon</a></td></tr><tr><th scope="row">Uwch y môr</th><td>20 ±1 metr <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1011989?uselang=cy#P2044" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Cyfesurynnau</th><td>52.993889°N 9.213611°W <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1011989?uselang=cy#P625" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><a class="mw-kartographer-map notheme mw-kartographer-container center" style="width: 280px; height: 250px;" data-mw-kartographer="mapframe" data-style="osm-intl" data-width="280" data-height="250" data-zoom="8" data-lat="52.993889" data-lon="-9.213611" data-overlays="["_57173001dac13ce505f5facfd3f30ada64e82ee3"]" href="/wiki/Arbennig:Map/8/52.993889/-9.213611/cy"><img src="https://maps.wikimedia.org/img/osm-intl,8,52.993889,-9.213611,280x250.png?lang=cy&domain=cy.wikipedia.org&title=Kilfenora&revid=12907453&groups=_57173001dac13ce505f5facfd3f30ada64e82ee3" width="280" height="250" decoding="async" srcset="https://maps.wikimedia.org/img/osm-intl,8,52.993889,-9.213611,280x250@2x.png?lang=cy&domain=cy.wikipedia.org&title=Kilfenora&revid=12907453&groups=_57173001dac13ce505f5facfd3f30ada64e82ee3 2x" alt="Map" /></a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><div style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><span title="Tudalen Comin"><img alt="Tudalen Comin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Kilfenora" class="extiw" title="commons:Category:Kilfenora">Ffeiliau perthnasol ar Comin</a></div></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><div class="metadata" style="text-align: right;">[<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1011989" class="extiw" title="d:Q1011989">golygwch ar Wicidata</a>]</div></td></tr></tbody></table> <p>Pentref a phlwyf sifil yn <a href="/wiki/Swydd_Clare" title="Swydd Clare">An Clár/Swydd Clare</a>, <a href="/wiki/Gweriniaeth_Iwerddon" title="Gweriniaeth Iwerddon">Iwerddon</a> yw <b>Kilfenora</b> (<a href="/wiki/Gwyddeleg" title="Gwyddeleg">Gwyddeleg</a>: <span lang="ga"><i>Cill Fhionnúrach</i></span>), sy'n golygu 'Eglwys y Bryniau Ffrwythlon' neu 'Eglwys yr Ael Wen'.<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Fe'i lleolir i'r de o ranbarth calchfaen <a href="/wiki/Carst" title="Carst">carst</a> a elwir y Burren. Ers y <a href="/wiki/Canol_Oesoedd" class="mw-redirect" title="Canol Oesoedd">Canol Oesoedd</a> pan oedd yn esgobaeth esgob Kilfenora, fe'i hadnabyddir fel "Dinas y Croesau" am ei saith <a href="/wiki/Croes_eglwysig" title="Croes eglwysig">croes eglwysig uchel</a>; saif pump o'r saith erbyn hyn.<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Roedd gan y pentref tua 220 o drigolion yn 2011. Cafodd llawer o'r rhaglen deledu <i><a href="/wiki/Father_Ted" title="Father Ted">Father Ted</a></i> (1995–98) ei ffilmio yno. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Enw">Enw</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=1" title="Golygu'r adran: Enw" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Enw"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Cyfieithir <i>Cill Fhionnúrach</i> yn gyffredinol fel "Eglwys y Bryniau Ffrwythlon", "Eglwys yr Ael Wen" neu "Eglwys y Ddôl Wen".<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Cyfeiriwyd at bentref ac esgobaeth Kilfenora hefyd fel Fenebore, Kilfenoragh, Finneborensis neu Collumabrach.<sup id="cite_ref-History_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-History-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pentref">Pentref</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=2" title="Golygu'r adran: Pentref" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Pentref"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:TedFest_plaque,_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_1606616.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/TedFest_plaque%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_1606616.jpg/220px-TedFest_plaque%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_1606616.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/TedFest_plaque%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_1606616.jpg/330px-TedFest_plaque%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_1606616.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/TedFest_plaque%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_1606616.jpg/440px-TedFest_plaque%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_1606616.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Plac ar neuadd bentref Cill Fhionnúrach yn coffau "Ted Fest"</figcaption></figure> <p>Yn ôl Cyfrifiad 2011, roedd 463 o bobl yn byw yn ardal Cill Fhionnúrach, i fyny o 409 yn 2006.<sup id="cite_ref-Census2_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Census2-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Fodd bynnag, nid yw'r rhan fwyaf ohonynt yn byw o fewn y pentref. Yn 2011, dim ond 220 o drigolion oedd yn byw'n y pentref go iawn, i fyny o 169 yn 2006 ac i fyny o'r tua 100 a drigai yno'n 1980.<sup id="cite_ref-Census1_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Census1-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-JourneyWest_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-JourneyWest-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Yn 1975 agorwyd y "Burren Display Centre" yn hen adeilad yr Ysgol Genedlaethol, mae hon yn ganolfan ddehongli sy'n arddangos botaneg a bywyd gwyllt y Burren, gan yr arlywydd <a href="/wiki/Cearbhall_%C3%93_D%C3%A1laigh" title="Cearbhall Ó Dálaigh">Cearbhall Ó Dálaigh</a>.<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hon oedd y ganolfan ddehongli gyntaf yn Iwerddon ac fe'i hadeiladwyd gydag arian gan Fáilte Ireland a Chyngor Swydd Clare.<sup id="cite_ref-Places_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Defnyddiodd y sioe deledu <i><a href="/wiki/Father_Ted" title="Father Ted">Father Ted</a></i> (1995–98) Cill Fhionnúrach fel lleoliad ffilmio pwysig. Arweiniodd hyn yn ddiweddarach at "Father Ted Festival", a gynhaliwyd gyntaf yn 2007.<sup id="cite_ref-Guardian_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Guardian-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Rhoddodd Cill Fhionnúrach ei enw hefyd i'r Kilfenora Ceili Band.<sup id="cite_ref-History_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-History-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eglwys_Gadeiriol_Cill_Fhionnúrach"><span id="Eglwys_Gadeiriol_Cill_Fhionn.C3.BArach"></span>Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=3" title="Golygu'r adran: Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Detail_of_Kilfenora_Abbey.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Detail_of_Kilfenora_Abbey.jpg/220px-Detail_of_Kilfenora_Abbey.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Detail_of_Kilfenora_Abbey.jpg/330px-Detail_of_Kilfenora_Abbey.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Detail_of_Kilfenora_Abbey.jpg/440px-Detail_of_Kilfenora_Abbey.jpg 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a><figcaption> Y sedilia Gothig yng nghangell Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Detail_of_a_pillar_in_Kilfenora_Abbey.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Detail_of_a_pillar_in_Kilfenora_Abbey.jpg/220px-Detail_of_a_pillar_in_Kilfenora_Abbey.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Detail_of_a_pillar_in_Kilfenora_Abbey.jpg/330px-Detail_of_a_pillar_in_Kilfenora_Abbey.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Detail_of_a_pillar_in_Kilfenora_Abbey.jpg/440px-Detail_of_a_pillar_in_Kilfenora_Abbey.jpg 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a><figcaption> Manylyn o biler ar y ffenestr ddwyreiniol yng nghangell Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Kilfenora_cathedral.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Kilfenora_cathedral.JPG/220px-Kilfenora_cathedral.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Kilfenora_cathedral.JPG/330px-Kilfenora_cathedral.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Kilfenora_cathedral.JPG/440px-Kilfenora_cathedral.JPG 2x" data-file-width="1944" data-file-height="2592" /></a><figcaption> Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach. Mae'r groesfa ogleddol ar y chwith, gyda'r to gwydr wedi'i osod yn 2005 i warchod y croesau uchel.</figcaption></figure> <p>Mae Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach wedi'i chysegru i St. Fachtna (Sain Fachanan) ac mae'r strwythur presennol yn dyddio o rhwng 1189 a 1200. Fe'i hadeiladwyd yn yr hyn a elwir yn arddull trosiannol gyda chorff a changell. Gwahanwyd y rhain yn ddiweddarach ac erbyn 1839, roedd "tri deg chwech troedfedd o'r pen dwyreiniol" heb do.<sup id="cite_ref-Places_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Mae corff yr eglwys bellach yn cael ei ddefnyddio ar gyfer addoli gan Eglwys Iwerddon, ac fe'i hailadeiladwyd tua 1850.<sup id="cite_ref-Places_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Inventory_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Inventory-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae'n cynnwys gorsedd esgob, a roddwyd yn 1981. Mae yna hefyd fedyddfaen bedydd carreg sgwâr mawr (o bosibl o tua 1200). Yn ogystal, mae'r eglwys yn cynnwys beddrodau amrywiol, ond mae'r tu mewn yn bennaf yn amddifad o addurniadau.<sup id="cite_ref-Places_7-3" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn ôl y traddodiad lleol, roedd nenfwd derw ar y gangell (glas gyda seren aur) tan ddiwedd y 18fed ganrif. Nid oes to arno heddiw ac mae'n cynnwys drws o'r 15fed ganrif, sedilia (seddau cerrig) <a href="/wiki/Pensaern%C3%AFaeth_Gothig" title="Pensaernïaeth Gothig">Gothig</a> o'r 15fed ganrif yn ogystal â ffenestr ddwyreiniol <a href="/wiki/Pensaern%C3%AFaeth_Roman%C3%A9sg" title="Pensaernïaeth Romanésg">Romanésg</a> â thri golau gyda'i phileri trionglog â phriflythrennau cerfiedig ar ei phen. Ar y ddwy ochr i'r ffenestr mae delw gerfiedig: esgob â'i law dde wedi'i godi mewn bendith (yn gynnar yn y 14eg ganrif o bosibl), i'r gogledd; a chlerig tonsuriog, pennoeth yn dal llyfr (o'r 13eg ganrif o bosibl) i'r de. Mae'r gangell hefyd yn cynnwys sawl beddrod ac olion croesau uchel.<sup id="cite_ref-Places_7-4" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Roedd y "Lady Chapel" (sacristi neu ystafell gabidwl) mewn adain hirsgwar yn arwain i'r gogledd o'r gangell. Mae'n debygol ei fod yn rhannu dyddiad adeiladu'r prif adeilad ac mae'n bosibl ei fod wedi gwasanaethu fel rhyw fath o groesfa yn y gorffennol. Mae dwy ffenestr lansed ac un dwy-golau wedi torri ar ôl yn y wal ddwyreiniol. Mae yna hefyd ddarnau o groes uchel.<sup id="cite_ref-Places_7-5" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Heddiw, mae’r eglwys gadeiriol yn parhau i fod mewn cyflwr rhannol adfeiliedig, er i waith adfer gael ei wneud gan y Gwasanaeth Henebion Cenedlaethol yn gynnar yn y 2000au.<sup id="cite_ref-CoCo_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-CoCo-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Gosodwyd to gwydr ar y groesfa yn 2005 i ddiogelu gweddillion y tair croes uchel a symudwyd yno. </p><p>Er bod traddodiad yn honni bod yna saith croes, dim ond olion pump ohonyn nhw oedd yn bodoli yn y cyfnod modern (ynghyd ag un o'r cyfnod ar ôl y diwygiad). Roedd tri o'r rheini, gan gynnwys yr un a elwir yn "Groes Doorty", wedi'u lleoli ym mynwent yr eglwys gadeiriol. Enwir Croes Doorty felly oherwydd defnyddiwyd ei siafft fel carreg fedd y teulu Doorty tan y 1950au pan adunwyd dwy ran y groes hon o ganol y 12fed ganrif. Safai siafft o groes o'r 13eg neu'r 14eg ganrif ger drws yr eglwys gadeiriol ("Croes y De"). Ger y fynwent, croes syml oedd y giât (yn dyddio o'r 14eg neu'r 15fed ganrif o bosibl). Lleolir y drydedd groes o fewn y gangell. I'r gorllewin o'r fynwent a thua hanner ffordd rhwng yr eglwys gadeiriol a'r eglwys Gatholig fodern mae'r bedwaredd groes uchel (y "Groes Uchel"), yn sefyll mewn cae. Symudwyd y bumed groes ("Croes ar y Bryn") yn 1821, gan Dr Richard Mant, Esgob Kilfenora a Killaloe, i Killaloe/Cill Dalua, Swydd Clare lle mae'n dal i gael ei harddangos yn Eglwys Gadeiriol St. Flannan ac a elwir yn "Croes Uchel Cill Fhionnúrach".<sup id="cite_ref-Places_7-6" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Kilfenora_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Journey_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Journey-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn 2003, symudwyd tair croes uchel o'r safle er cadwraeth gan y Swyddfa Gwaith Cyhoeddus ac ers 2005 maent wedi'u harddangos yn nhrawslun yr eglwys gadeiriol; yn eu plith y "Doorty Cross". </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hynafiaethau_eraill">Hynafiaethau eraill</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=4" title="Golygu'r adran: Hynafiaethau eraill" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Hynafiaethau eraill"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mae adfeilion Castell Ballyshanny/Baile Úi Sheanaigh wedi'u lleoli yn y drefdir eponymaidd, tua 600 metr o'r pentref. Fe'i hadeiladwyd mewn cylch ac roedd yn gastell O'Brien yn wreiddiol. Ym 1631 roedd yn eiddo i Daniel O'Shanny, Deon Cill Fhionnúrach. Mae olion dau lawr uchaf a llawr isaf cromennog yn dal i fodoli.<sup id="cite_ref-JourneyWest_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-JourneyWest-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>I'r gorllewin o Baile Úi Sheanaigh, yn nhref tref De Ballykeel, mae tai allan ystâd Ballykeel, un o'r ychydig “dai mawr” yng ngogledd-orllewin An Clár. Fe'i hadeiladwyd yn wreiddiol gan George Lysaght o Woodmount/Ard na Coille, Ennistymon/Inis Díomáin ar ddiwedd y 18fed ganrif. Fe'i disodlwyd yn gynnar yn y 19eg ganrif gan y teulu Blake Foster gyda thŷ clasurol o garreg wedi'i dorri gyda bwa canolog.<sup id="cite_ref-JourneyWest_6-2" class="reference"><a href="#cite_note-JourneyWest-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Mae caer gylch fawr wedi'i hamgylchynu gan <i>chevaux de frize</i> yn nhref tref Ballykinvarga/Baile Cinn Margaidh wedi'i henwi ar ôl y drefdir. Mae gan y gaer ei hun ddiamedr o dros 50 metr ond nid yw wedi'i dyddio'n derfynol. Oherwydd ei maint fe'i hystyriwyd yn debygol i fod yn sedd "barwn gwartheg" rhanbarthol, a chafodd ei disgrifio'n fanwl gan yr hynafiaethydd Thomas Johnson Westropp ym 1897.<sup id="cite_ref-Waddell_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Waddell-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Canolfan_y_Burren">Canolfan y Burren</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=5" title="Golygu'r adran: Canolfan y Burren" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Canolfan y Burren"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mae'r gyn- Ganolfan Arddangos y Burren heddiw'n darparu arddangosfa wedi'i diweddaru ar y Burren, ffilm, ystafelloedd te a storfa grefftau.<sup id="cite_ref-Centre_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Centre-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Plwyf_sifil">Plwyf sifil</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=6" title="Golygu'r adran: Plwyf sifil" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Plwyf sifil"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mae plwyf sifil Cill Fhionnúrach ar ochr ddwyreiniol barwniaeth Corcomroe. Mae'r plwyf yn 8.5 x 8.0km ac yn gorchuddio 10,776 acr (4,361 ha). Yn 1845, adroddodd y "Parliamentary Gazette" fod tua hanner yr arwyneb yn dir pesgi cysefin; mae tua un rhan o bedair yn dir magu a thrin rhagorol; ac y mae y gweddill yn fynydd a chors, ond yn unig i raddau bychan yn anfuddiol. Mae'r tir, er ei fod o ansawdd da, hefyd yn cael ei drin yn well na'r ardaloedd cyfagos ar y de. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Trefdiroedd">Trefdiroedd</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=7" title="Golygu'r adran: Trefdiroedd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Trefdiroedd"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dyma restr o drefdiroedd y plwyf: Ballagh, Ballybaun, Ballybreen, Ballyclancahill, Ballygoonaun, Ballyhomulta, Ballykeel North, Ballykeel South, Ballykinvarga, Ballyshanny, Boghil, Caherminnaun East, Caherminnaun West, Clogher, Clooneen, Cloonomra, Cohy, Commonage, Coolpeekaun, Creggaun, Doon, Fanta Glebe, Kilcarragh, Cill Fhionnúrach, Laraghakea, Dwyrain Lickeen, Gorllewin Lickeen, Dwyrain Lisdoony, Gorllewin Lisdoony, Lisged, Maryville, Roughan, Slievenagry, Tullagh Lower a Tullagh Upper. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hanes">Hanes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=8" title="Golygu'r adran: Hanes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Hanes"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:The_%22Doorty%22_Cross,_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_66908.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/The_%22Doorty%22_Cross%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_66908.jpg/220px-The_%22Doorty%22_Cross%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_66908.jpg" decoding="async" width="220" height="331" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/The_%22Doorty%22_Cross%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_66908.jpg/330px-The_%22Doorty%22_Cross%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_66908.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/52/The_%22Doorty%22_Cross%2C_Kilfenora_-_geograph.org.uk_-_66908.jpg 2x" data-file-width="425" data-file-height="640" /></a><figcaption> Y "Doorty Cross" ym mynwent Eglwys Gadeiriol Cill Fhionnúrach yn yr 1980au</figcaption></figure> <p>Cill Fhionnúrach yw "un o'r aneddiadau trefol hynaf" yn An Clár.<sup id="cite_ref-CoCo_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-CoCo-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Yn ôl traddodiad, dechreuodd presenoldeb eglwysig Cill Fhionnúrach gyda Sant Fachanan, a sefydlodd eglwys yma yn y 6ed ganrif. Mae'n debyg bod yr adeilad cyntaf wedi'i wneud o bren ac wedi'i ddilyn gan adeiladwaith carreg. Llosgwyd yr eglwys honno i lawr yn 1055 gan Murchad O'Brien.<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Fe'i hailadeiladwyd rhwng 1056 a 1058, dim ond i'w ysbeilio yn 1079 ac yna ei ddinistrio gan dân damweiniol yn 1100.<sup id="cite_ref-Places_7-7" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ym 1152, newidiodd Synod Kells statws yr anheddiad eglwysig yma o fynachaidd i esgobaethol.<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-6" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Roedd yr esgobaeth yn cyfateb i diriogaeth hynafol Corcomroe/Corca Mrua.<sup id="cite_ref-cottonmunster500_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-cottonmunster500-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn rhan o Archesgobaeth Cashel/An Caiseal, roedd ond yn ymestyn dros 200 milltir sgwâr o dir tenau iawn ei boblogaeth. Cyfrifid hi fel yr esgobaeth dlotaf, gyda dim ond 13 o blwyfi. Felly nid oedd y galw am swydd esgob yn fawr, ond am 1189 y cofnodir esgob. Ym 1660, gwnaed Samuel Pullen yn Archesgob Tuam a daeth Cill Fhionnúrach yn rhan o'i dalaith.<sup id="cite_ref-Journey_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Journey-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Cill Fhionnúrach oedd safle'r ffair fwyaf yng ngogledd An Clár, a gynhaliwyd yma ar 9 Hydref o ddiwedd yr oesoedd canol hyd at ddechrau'r 19eg ganrif.<sup id="cite_ref-CoCo_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-CoCo-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> O hwn mae hen eisteddle talu yn dal i fod wrth ymyl y cae a elwir yn "Fair Green" i'r dwyrain o ffordd yr R476.<sup id="cite_ref-Journey_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-Journey-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Esgob olaf Cill Fhionnúrach yn olyniaeth yr <a href="/wiki/Yr_Eglwys_Gatholig_Rufeinig" title="Yr Eglwys Gatholig Rufeinig">Eglwys Gatholig Rufeinig</a> oedd James Augustine O'Daly (m. 1749). Yn 1750, unwyd yr esgobaeth â Kilmacduagh. Yn 1883 unwyd " Cill Fhionnúrach and Kilmacduagh " drachefn ag esgobaeth Galway. Heddiw, gelwir esgobion Galway a Kilmacduagh yn "Esgob Galway a Kilmacduagh a Gweinyddwr Apostolaidd Cill Fhionnúrach"; tra bo'r esgob yn gweinyddu'r esgobaeth, yn <a href="/wiki/Cyfraith_ganonaidd" title="Cyfraith ganonaidd">Canon Law</a>, y cyffredin o'r esgobaeth yw y <a href="/wiki/Pab" title="Pab">Pab</a>. </p><p>Yn Eglwys Iwerddon, unwyd Cill Fhionnúrach yn ei dro ag esgobaethau Limerick/Luimneach (1606-07), Tuam (1617-1742), Clonfert (1742-1752), Killaloe (1752-1976) ac eto Luimneach (ers 1976).<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-7" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-History_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-History-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ar ôl diwedd yr 17eg ganrif, dirywiodd Cill Fhionnúrach a dioddefodd y boblogaeth Gatholig o dan y Deddfau Cosb. Arweiniodd ymdrechion y clerigwyr i gefnogi eu plwyfolion at wrthdaro â'r awdurdodau tymhorol. Ym 1712, gorchmynnodd Uchel Siryf An Clár arestio'r holl glerigwyr yn Cill Fhionnúrach ar amheuaeth o droi llygad dall at gloffio gwartheg tirfeddianwyr gan ddrwgdeimlad. Ar ôl <a href="/wiki/Gwrthryfel_Gwyddelig_1798" title="Gwrthryfel Gwyddelig 1798">gwrthryfel 1798</a>, cafodd offeiriad lleol, y Tad Charles Carrick ei garcharu am gyfnod byr am gefnogi'r gwrthryfelwyr.<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-8" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Erbyn 1837, disgrifiodd Samuel Lewis Cill Fhionnúrach fel "tref farchnad ddadfeiliedig" o 558 o bobl, wedi'i chysylltu gan ffordd newydd i Lisdoonvarna/Lios Dúin Bhearna ac Inis Díomáin. Ar ôl i Reilffordd Gorllewin Clare ym 1887 gysylltu Inis Díomáin, ond nid Cill Fhionnúrach, â gweddill y wlad ar y rheilffordd, cyflymwyd dirywiad yr olaf i ddwr cefn.<sup id="cite_ref-Kilfenora_1-9" class="reference"><a href="#cite_note-Kilfenora-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Yn 1841 yr oedd poblogaeth y plwyf yn 3,266 mewn 522 o dai. </p><p>Ym 1942, canfu arolwg gan Gymdeithas Twristiaeth Iwerddon fod gan y dref 100 o drigolion a "saith o dafarndai, deg siop fwyd, Swyddfa Bost, Barics Gwarchodlu [ac] Ysgol Genedlaethol ".<sup id="cite_ref-ITA_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-ITA-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nododd hefyd fod tua 60 o ddynion yn cael eu cyflogi gan fwynglawdd ffosffad a bod Cill Fhionnúrach yn "bentref pwysig iawn ar gyfer ffeiriau gwartheg a defaid".<sup id="cite_ref-ITA_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-ITA-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Plwyf_eglwysig">Plwyf eglwysig</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=9" title="Golygu'r adran: Plwyf eglwysig" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Plwyf eglwysig"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Plwyf_Protestanaidd">Plwyf Protestanaidd</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=10" title="Golygu'r adran: Plwyf Protestanaidd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Plwyf Protestanaidd"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ym 1837, mabwysiadwyd rhan corff yr eglwys gadeiriol i'w defnyddio fel eglwys blwyf Protestannaidd Kilfenora.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae'n dal i gael ei ddefnyddio ar gyfer addoliad achlysurol. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Plwyf_Catholig">Plwyf Catholig</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=11" title="Golygu'r adran: Plwyf Catholig" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Plwyf Catholig"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Yn yr Eglwys Gatholig Rufeinig, mae'r <a href="/wiki/Plwyf" title="Plwyf">plwyf eglwysig</a> wedi'i uno â phlwyf sifil Kiltoraght. Mae dwy eglwys yn y plwyf hwn: St. Fachtna (yn Kilfenora) a St Attracta (Kiltoraght).<sup id="cite_ref-Places_7-8" class="reference"><a href="#cite_note-Places-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gweler_hefyd">Gweler hefyd</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=12" title="Golygu'r adran: Gweler hefyd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Gweler hefyd"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Deon Cill Fhionnúrach</li> <li>Rhestr o abatai a phriordai Gweriniaeth Iwerddon (Sir Clare)</li> <li>Rhestr o drefi a phentrefi yn Iwerddon</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cyfeiriadau">Cyfeiriadau</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=13" title="Golygu'r adran: Cyfeiriadau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Cyfeiriadau"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Kilfenora-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-0">1.00</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-1">1.01</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-2">1.02</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-3">1.03</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-4">1.04</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-5">1.05</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-6">1.06</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-7">1.07</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-8">1.08</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kilfenora_1-9">1.09</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFKorff1988" class="citation book">Korff, Anne (1988). <i>The Burren: Kilfenora - A Ramblers Guide and Map</i>. Tir Eolas. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0790-8911">0790-8911</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Burren%3A+Kilfenora+-+A+Ramblers+Guide+and+Map&rft.pub=Tir+Eolas&rft.date=1988&rft.issn=0790-8911&rft.aulast=Korff&rft.aufirst=Anne&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8312344">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140330220452/http://www.logainm.ie/Viewer.aspx?text=Kilfenora&streets=no">Placenames Database of Ireland</a> - Kilfenora civil parish</span> </li> <li id="cite_note-History-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-History_3-0">3.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-History_3-1">3.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-History_3-2">3.2</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clarelibrary.ie/eolas/coclare/places/kilfenora_town.htm">"Kilfernora Historical Background"</a>. Clare Library<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kilfernora+Historical+Background&rft.pub=Clare+Library&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.clarelibrary.ie%2Feolas%2Fcoclare%2Fplaces%2Fkilfenora_town.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Census2-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Census2_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131029202720/http://www.cso.ie/census/Table8.htm">"Census 2011"</a>. CSO. Archifwyd o'r <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cso.ie/census/table8.htm">gwreiddiol</a> ar 29 October 2013<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Census+2011&rft.pub=CSO&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cso.ie%2Fcensus%2Ftable8.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Census1-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Census1_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304071345/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf">"Census 2011 – Population Classified by Area Table 5 Population of towns ordered by county and size, 2006 and 2011"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. CSO. Archifwyd o'r <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf">gwreiddiol</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> ar 2016-03-04<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Census+2011+%E2%80%93+Population+Classified+by+Area+Table+5+Population+of+towns+ordered+by+county+and+size%2C+2006+and+2011&rft.pub=CSO&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cso.ie%2Fen%2Fmedia%2Fcsoie%2Fcensus%2Fdocuments%2Fcensus2011vol1andprofile1%2FTable%2C5.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-JourneyWest-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-JourneyWest_6-0">6.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-JourneyWest_6-1">6.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-JourneyWest_6-2">6.2</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFCunningham1980" class="citation book">Cunningham, George (1980). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/burrenjourneywes0000cunn"><i>Burren Journey West</i></a>. Shannonside Mid Western Regional Tourism Organisation. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-9503080-2-1" title="Arbennig:BookSources/0-9503080-2-1"><bdi>0-9503080-2-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Burren+Journey+West&rft.pub=Shannonside+Mid+Western+Regional+Tourism+Organisation&rft.date=1980&rft.isbn=0-9503080-2-1&rft.aulast=Cunningham&rft.aufirst=George&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fburrenjourneywes0000cunn&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Places-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Places_7-0">7.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-1">7.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-2">7.2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-3">7.3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-4">7.4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-5">7.5</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-6">7.6</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-7">7.7</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Places_7-8">7.8</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clarelibrary.ie/eolas/coclare/places/kilfenora_interest.htm">"Kilfenora Places of Interest"</a>. Clare Library<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kilfenora+Places+of+Interest&rft.pub=Clare+Library&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.clarelibrary.ie%2Feolas%2Fcoclare%2Fplaces%2Fkilfenora_interest.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Guardian-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Guardian_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/travel/gallery/2008/mar/03/ireland.photography">"In the name of the fathers"</a>. 3 March 2008<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=In+the+name+of+the+fathers&rft.date=2008-03-03&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Ftravel%2Fgallery%2F2008%2Fmar%2F03%2Fireland.photography&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Inventory-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Inventory_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.buildingsofireland.ie/niah/search.jsp?type=record&county=CL&regno=20401605">"National Inventory of Architectural Heritage: Kilfenora Cathedral"</a>. Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=National+Inventory+of+Architectural+Heritage%3A+Kilfenora+Cathedral&rft.pub=Department+of+Arts%2C+Heritage+and+the+Gaeltacht&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.buildingsofireland.ie%2Fniah%2Fsearch.jsp%3Ftype%3Drecord%26county%3DCL%26regno%3D20401605&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-CoCo-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CoCo_10-0">10.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CoCo_10-1">10.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CoCo_10-2">10.2</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161028021353/http://www.clarecoco.ie/Accessible_HTML/planning/North_Clare_Local_Area_Plan_2005/North_Clare_Local_Area_Plan_Appendix_1.html">"Kilfenora Architectural Conservation Area"</a>. Clare County Council. 2005. Archifwyd o'r <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clarecoco.ie/Accessible_HTML/planning/North_Clare_Local_Area_Plan_2005/North_Clare_Local_Area_Plan_Appendix_1.html">gwreiddiol</a> ar 2016-10-28<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kilfenora+Architectural+Conservation+Area&rft.pub=Clare+County+Council&rft.date=2005&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.clarecoco.ie%2FAccessible_HTML%2Fplanning%2FNorth_Clare_Local_Area_Plan_2005%2FNorth_Clare_Local_Area_Plan_Appendix_1.html&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Journey-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Journey_11-0">11.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Journey_11-1">11.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Journey_11-2">11.2</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFCunningham1978" class="citation book">Cunningham, George (1978). <i>Burren Journey</i>. Shannonside Mid Western Regional Tourism Organisation.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Burren+Journey&rft.pub=Shannonside+Mid+Western+Regional+Tourism+Organisation&rft.date=1978&rft.aulast=Cunningham&rft.aufirst=George&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Waddell-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Waddell_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFWaddell2001">Waddell, John (2001), "The First People - the Prehistoric Burren", in O'Connell, J.W.; Korff, <i>The Book of the Burren</i>, Tir Eolas, pp. 59–76</span></span> </li> <li id="cite_note-Centre-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Centre_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theburrencentre.ie/#">"Burren Centre"</a>. Burren Centre<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Burren+Centre&rft.pub=Burren+Centre&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theburrencentre.ie%2F%23&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-cottonmunster500-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cottonmunster500_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFCotton1851" class="citation book">Cotton, Henry (1851). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fastiecclesiaehi01cottuoft"><i>The Province of Munster</i></a>. Fasti Ecclesiae Hiberniae: The Succession of the Prelates and Members of the Cathedral Bodies of Ireland. <b>1</b> (arg. 2nd). Dublin: Hodges and Smith. t. 500.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Province+of+Munster&rft.place=Dublin&rft.series=Fasti+Ecclesiae+Hiberniae%3A+The+Succession+of+the+Prelates+and+Members+of+the+Cathedral+Bodies+of+Ireland&rft.pages=500&rft.edition=2nd&rft.pub=Hodges+and+Smith&rft.date=1851&rft.aulast=Cotton&rft.aufirst=Henry&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffastiecclesiaehi01cottuoft&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-ITA-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ITA_15-0">15.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ITA_15-1">15.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clarelibrary.ie/eolas/coclare/history/ita_survey_1942/kilfenora.htm">"I.T.A. Topographical and General Survey 1942/3"</a>. Clare Library<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">14 Ionawr</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=I.T.A.+Topographical+and+General+Survey+1942%2F3&rft.pub=Clare+Library&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.clarelibrary.ie%2Feolas%2Fcoclare%2Fhistory%2Fita_survey_1942%2Fkilfenora.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3AKilfenora" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.churchofirelandclare.com/index.php?page=6&lang=EN">Church of Ireland</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20231107054122/http://www.churchofirelandclare.com/index.php?page=6&lang=EN">Archifwyd</a> 2023-11-07 yn y <a href="/wiki/Peiriant_Wayback" title="Peiriant Wayback">Peiriant Wayback</a> - Kilfenora parish</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dolenni_allanol">Dolenni allanol</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&veaction=edit&section=14" title="Golygu'r adran: Dolenni allanol" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kilfenora&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Dolenni allanol"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kilfenoraclare.com">Gwefan Twristiaeth a Chymuned Kilfenora</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clarelibrary.ie/eolas/coclare/places/kilfenora_main.htm">Kilfenora yn Llyfrgell Clare</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clarelibrary.ie/eolas/coclare/history/kilfenora_annals/index.htm"><i>Annals Kilfenora neu Ye Dinesig y Croesau</i> gan Charles Ffrench Blake-Forster yn Llyfrgell Clare</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clarelibrary.ie/eolas/coclare/archaeology/kilfenora_stone_crosses/kilfenora_stone_crosses.htm"><i>Croesau Cerrig Kilfenora</i> gan Jack Flanagan yn Llyfrgell Clare</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140116124252/http://www.theburrencentre.ie/burren-centre-german.html">Gwefan Canolfan Burren</a></li></ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐6f95b4f4dd‐rcrb2 Cached time: 20250310120405 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.486 seconds Real time usage: 0.705 seconds Preprocessor visited node count: 4166/1000000 Post‐expand include size: 35665/2097152 bytes Template argument size: 4111/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 47488/5000000 bytes Lua time usage: 0.251/10.000 seconds Lua memory usage: 6993052/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 2/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 513.225 1 -total 58.18% 298.607 1 Nodyn:Lle 55.05% 282.533 1 Nodyn:Infobox 27.41% 140.691 1 Nodyn:Cyfeiriadau 23.29% 119.522 74 Nodyn:If_first_display_both 12.69% 65.146 4 Nodyn:Cite_book 7.40% 37.970 1 Nodyn:Dylunio_map 5.64% 28.969 9 Nodyn:Cite_web 5.56% 28.521 1 Nodyn:Convert 5.52% 28.336 1 Nodyn:Iaith-ga --> <!-- Saved in parser cache with key cywiki:pcache:508923:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250310120405 and revision id 12907453. Rendering was triggered because: unknown --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Wedi dod o "<a dir="ltr" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Kilfenora&oldid=12907453">https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Kilfenora&oldid=12907453</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Arbennig:Categories" title="Arbennig:Categories">Categorïau</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categori:Pentrefi_Swydd_Clare" title="Categori:Pentrefi Swydd Clare">Pentrefi Swydd Clare</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Categori:Tudalennau_gyda_chyfieithiadau_heb_eu_gwirio&action=edit&redlink=1" class="new" title="Categori:Tudalennau gyda chyfieithiadau heb eu gwirio (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Tudalennau gyda chyfieithiadau heb eu gwirio</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categori cudd: <ul><li><a href="/wiki/Categori:Tudalennau_gyda_meysydd_deublyg_yn_y_Nodion" title="Categori:Tudalennau gyda meysydd deublyg yn y Nodion">Tudalennau gyda meysydd deublyg yn y Nodion</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Webarchive_template_wayback_links" title="Categori:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Erthyglau_sy%27n_defnyddio_Nodyn_Gwybodlen_lle_Wicidata" title="Categori:Erthyglau sy'n defnyddio Nodyn Gwybodlen lle Wicidata">Erthyglau sy'n defnyddio Nodyn Gwybodlen lle Wicidata</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Erthyglau_sy%27n_cynnwys_testun_Gwyddeleg" title="Categori:Erthyglau sy'n cynnwys testun Gwyddeleg">Erthyglau sy'n cynnwys testun Gwyddeleg</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Pages_using_the_Kartographer_extension" title="Categori:Pages using the Kartographer extension">Pages using the Kartographer extension</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Golygwyd y dudalen hon ddiwethaf ar 22 Gorffennaf 2024, am 21:55.</li> <li id="footer-info-copyright">Mae'r testun ar gael o dan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a>; gall telerau ychwanegol fod yn berthnasol. Gweler y <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Telerau Gwasanaeth</a> am fanylion.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polisi preifatrwydd</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wicipedia:Yngl%C5%B7n_%C3%A2_Wicipedia">Ynglŷn â Wicipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wicipedia:Gwadiad_Cyffredinol">Gwadiadau</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Cod Ymddygiad</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Datblygwyr</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/cy.wikipedia.org">Ystadegau</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Datganiad cwcis</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//cy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Kilfenora&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Golwg symudol</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Chwilio</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Chwilio Wicipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Arbennig:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Chwilio</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Cynnwys" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toglo'r tabl cynnwys" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toglo'r tabl cynnwys</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Kilfenora</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>13 iaith</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ychwanegu adran</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-86654c5968-j9fjt","wgBackendResponseTime":118,"wgKartographerLiveData":{"_57173001dac13ce505f5facfd3f30ada64e82ee3":[{"type":"ExternalData","service":"geoshape","url":"https://maps.wikimedia.org/geoshape?getgeojson=1\u0026ids=Q1011989","properties":{"title":"Kilfenora","marker-symbol":"marker","stroke-width":0.5,"marker-color":"#1E90FF","fill":"#F5A9A9"}},{"type":"ExternalData","service":"geomask","url":"https://maps.wikimedia.org/geoshape?getgeojson=1\u0026ids=Q1011989","properties":{"title":"geomask3","marker-symbol":"marker","stroke-width":0.5,"fill-opacity":0.33,"marker-color":"#1E90FF","fill":"#FFFFE0"}},{"features":[{"type":"Feature","geometry":{"coordinates":[-9.213611,52.993889],"type":"Point"},"properties":{"marker-color":"#1E90FF","title":"Kilfenora","marker-symbol":"marker"}}],"type":"FeatureCollection"}]},"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.486","walltime":"0.705","ppvisitednodes":{"value":4166,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":35665,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":4111,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":47488,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 513.225 1 -total"," 58.18% 298.607 1 Nodyn:Lle"," 55.05% 282.533 1 Nodyn:Infobox"," 27.41% 140.691 1 Nodyn:Cyfeiriadau"," 23.29% 119.522 74 Nodyn:If_first_display_both"," 12.69% 65.146 4 Nodyn:Cite_book"," 7.40% 37.970 1 Nodyn:Dylunio_map"," 5.64% 28.969 9 Nodyn:Cite_web"," 5.56% 28.521 1 Nodyn:Convert"," 5.52% 28.336 1 Nodyn:Iaith-ga"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.251","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6993052,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-6f95b4f4dd-rcrb2","timestamp":"20250310120405","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Kilfenora","url":"https:\/\/cy.wikipedia.org\/wiki\/Kilfenora","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1011989","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1011989","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2024-05-21T15:47:07Z","dateModified":"2024-07-22T21:55:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/7e\/Kilfenora_in_the_mist_-_geograph.org.uk_-_1610613.jpg"}</script> </body> </html>