CINXE.COM

Charlie Chaplin — Wikipédia

<!doctype html> <html class="client-nojs skin-theme-clientpref-day mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0" lang="fr" dir="ltr"> <head> <base href="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin"> <meta charset="UTF-8"> <title>Charlie Chaplin — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js skin-theme-clientpref-day mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"3406d6d1-0a50-48f7-a2a4-6dafaeaabe52","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Charlie_Chaplin","wgTitle":"Charlie Chaplin","wgCurRevisionId":223090786,"wgRevisionId":223090786,"wgArticleId": 23111,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Charlie_Chaplin","wgRelevantArticleId":23111,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFMode":"stable","wgMFAmc":false,"wgMFAmcOutreachActive":false,"wgMFAmcOutreachUserEligible":false,"wgMFLazyLoadImages":true,"wgMFEditNoticesFeatureConflict":false,"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgMFIsSupportedEditRequest":true,"wgMFScriptPath":"", "wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgSectionTranslationMissingLanguages":[{"lang":"ace","autonym":"Acèh","dir":"ltr"},{"lang":"ady","autonym":"адыгабзэ","dir":"ltr"},{"lang":"alt","autonym":"алтай тил","dir":"ltr"},{"lang":"ami","autonym":"Pangcah","dir":"ltr"},{"lang":"ang","autonym":"Ænglisc","dir":"ltr"},{"lang":"ann","autonym":"Obolo","dir":"ltr"},{"lang":"anp","autonym":"अंगिका","dir":"ltr"},{"lang":"ary","autonym":"الدارجة","dir":"rtl"},{"lang":"av","autonym":"авар","dir":"ltr"},{"lang":"avk","autonym":"Kotava","dir":"ltr"},{"lang":"awa","autonym":"अवधी","dir":"ltr"},{"lang":"bbc","autonym":"Batak Toba","dir":"ltr"},{"lang":"bdr","autonym":"Bajau Sama","dir":"ltr"},{"lang":"bho","autonym":"भोजपुरी","dir":"ltr"},{"lang":"bjn","autonym":"Banjar","dir":"ltr"},{"lang":"blk","autonym":"ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ","dir":"ltr"},{"lang": "bm","autonym":"bamanankan","dir":"ltr"},{"lang":"bug","autonym":"Basa Ugi","dir":"ltr"},{"lang":"cdo","autonym":"閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄","dir":"ltr"},{"lang":"ceb","autonym":"Cebuano","dir":"ltr"},{"lang":"ch","autonym":"Chamoru","dir":"ltr"},{"lang":"chr","autonym":"ᏣᎳᎩ","dir":"ltr"},{"lang":"cr","autonym":"Nēhiyawēwin / ᓀᐦᐃᔭᐍᐏᐣ","dir":"ltr"},{"lang":"cu","autonym":"словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ","dir":"ltr"},{"lang":"dag","autonym":"dagbanli","dir":"ltr"},{"lang":"dga","autonym":"Dagaare","dir":"ltr"},{"lang":"din","autonym":"Thuɔŋjäŋ","dir":"ltr"},{"lang":"dsb","autonym":"dolnoserbski","dir":"ltr"},{"lang":"dtp","autonym":"Kadazandusun","dir":"ltr"},{"lang":"dv","autonym":"ދިވެހިބަސް","dir":"rtl"},{"lang":"dz","autonym":"ཇོང་ཁ","dir":"ltr"},{"lang":"ee","autonym":"eʋegbe","dir":"ltr"},{"lang":"eml","autonym":"emiliàn e rumagnòl","dir":"ltr"},{"lang":"fat","autonym":"mfantse","dir":"ltr"},{"lang": "ff","autonym":"Fulfulde","dir":"ltr"},{"lang":"fj","autonym":"Na Vosa Vakaviti","dir":"ltr"},{"lang":"fon","autonym":"fɔ̀ngbè","dir":"ltr"},{"lang":"fur","autonym":"furlan","dir":"ltr"},{"lang":"gag","autonym":"Gagauz","dir":"ltr"},{"lang":"gan","autonym":"贛語","dir":"ltr"},{"lang":"gcr","autonym":"kriyòl gwiyannen","dir":"ltr"},{"lang":"glk","autonym":"گیلکی","dir":"rtl"},{"lang":"gpe","autonym":"Ghanaian Pidgin","dir":"ltr"},{"lang":"guc","autonym":"wayuunaiki","dir":"ltr"},{"lang":"gur","autonym":"farefare","dir":"ltr"},{"lang":"guw","autonym":"gungbe","dir":"ltr"},{"lang":"hak","autonym":"客家語 / Hak-kâ-ngî","dir":"ltr"},{"lang":"haw","autonym":"Hawaiʻi","dir":"ltr"},{"lang":"hsb","autonym":"hornjoserbsce","dir":"ltr"},{"lang":"hyw","autonym":"Արեւմտահայերէն","dir":"ltr"},{"lang":"iba","autonym":"Jaku Iban","dir":"ltr"},{"lang":"ie","autonym":"Interlingue","dir":"ltr"},{"lang":"ig","autonym":"Igbo","dir":"ltr"},{"lang":"igl","autonym":"Igala","dir" :"ltr"},{"lang":"iu","autonym":"ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut","dir":"ltr"},{"lang":"jam","autonym":"Patois","dir":"ltr"},{"lang":"kab","autonym":"Taqbaylit","dir":"ltr"},{"lang":"kcg","autonym":"Tyap","dir":"ltr"},{"lang":"kg","autonym":"Kongo","dir":"ltr"},{"lang":"kge","autonym":"Kumoring","dir":"ltr"},{"lang":"ki","autonym":"Gĩkũyũ","dir":"ltr"},{"lang":"kl","autonym":"kalaallisut","dir":"ltr"},{"lang":"koi","autonym":"перем коми","dir":"ltr"},{"lang":"ks","autonym":"कॉशुर / کٲشُر","dir":"rtl"},{"lang":"kus","autonym":"Kʋsaal","dir":"ltr"},{"lang":"kv","autonym":"коми","dir":"ltr"},{"lang":"lad","autonym":"Ladino","dir":"ltr"},{"lang":"lg","autonym":"Luganda","dir":"ltr"},{"lang":"lij","autonym":"Ligure","dir":"ltr"},{"lang":"lld","autonym":"Ladin","dir":"ltr"},{"lang":"ltg","autonym":"latgaļu","dir":"ltr"},{"lang":"mad","autonym":"Madhurâ","dir":"ltr"},{"lang":"map-bms","autonym":"Basa Banyumasan","dir":"ltr"},{"lang":"mdf","autonym": "мокшень","dir":"ltr"},{"lang":"mi","autonym":"Māori","dir":"ltr"},{"lang":"mni","autonym":"ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ","dir":"ltr"},{"lang":"mnw","autonym":"ဘာသာမန်","dir":"ltr"},{"lang":"mos","autonym":"moore","dir":"ltr"},{"lang":"mt","autonym":"Malti","dir":"ltr"},{"lang":"mwl","autonym":"Mirandés","dir":"ltr"},{"lang":"nan","autonym":"閩南語 / Bân-lâm-gú","dir":"ltr"},{"lang":"nb","autonym":"norsk bokmål","dir":"ltr"},{"lang":"nds-nl","autonym":"Nedersaksies","dir":"ltr"},{"lang":"nia","autonym":"Li Niha","dir":"ltr"},{"lang":"nqo","autonym":"ߒߞߏ","dir":"rtl"},{"lang":"nr","autonym":"isiNdebele seSewula","dir":"ltr"},{"lang":"nso","autonym":"Sesotho sa Leboa","dir":"ltr"},{"lang":"ny","autonym":"Chi-Chewa","dir":"ltr"},{"lang":"os","autonym":"ирон","dir":"ltr"},{"lang":"pag","autonym":"Pangasinan","dir":"ltr"},{"lang":"pcm","autonym":"Naijá","dir":"ltr"},{"lang":"pwn","autonym":"pinayuanan","dir":"ltr"},{"lang":"rm","autonym":"rumantsch","dir": "ltr"},{"lang":"rn","autonym":"ikirundi","dir":"ltr"},{"lang":"rsk","autonym":"руски","dir":"ltr"},{"lang":"rup","autonym":"armãneashti","dir":"ltr"},{"lang":"rw","autonym":"Ikinyarwanda","dir":"ltr"},{"lang":"sa","autonym":"संस्कृतम्","dir":"ltr"},{"lang":"sg","autonym":"Sängö","dir":"ltr"},{"lang":"sgs","autonym":"žemaitėška","dir":"ltr"},{"lang":"shi","autonym":"Taclḥit","dir":"ltr"},{"lang":"shn","autonym":"ၽႃႇသႃႇတႆး ","dir":"ltr"},{"lang":"skr","autonym":"سرائیکی","dir":"rtl"},{"lang":"sm","autonym":"Gagana Samoa","dir":"ltr"},{"lang":"smn","autonym":"anarâškielâ","dir":"ltr"},{"lang":"sn","autonym":"chiShona","dir":"ltr"},{"lang":"ss","autonym":"SiSwati","dir":"ltr"},{"lang":"st","autonym":"Sesotho","dir":"ltr"},{"lang":"tay","autonym":"Tayal","dir":"ltr"},{"lang":"tcy","autonym":"ತುಳು","dir":"ltr"},{"lang":"tdd","autonym":"ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ","dir":"ltr"},{"lang":"tet","autonym":"tetun","dir":"ltr"} ,{"lang":"ti","autonym":"ትግርኛ","dir":"ltr"},{"lang":"tig","autonym":"ትግሬ","dir":"ltr"},{"lang":"tn","autonym":"Setswana","dir":"ltr"},{"lang":"to","autonym":"lea faka-Tonga","dir":"ltr"},{"lang":"tpi","autonym":"Tok Pisin","dir":"ltr"},{"lang":"trv","autonym":"Seediq","dir":"ltr"},{"lang":"ts","autonym":"Xitsonga","dir":"ltr"},{"lang":"tum","autonym":"chiTumbuka","dir":"ltr"},{"lang":"tw","autonym":"Twi","dir":"ltr"},{"lang":"ty","autonym":"reo tahiti","dir":"ltr"},{"lang":"udm","autonym":"удмурт","dir":"ltr"},{"lang":"ve","autonym":"Tshivenda","dir":"ltr"},{"lang":"vls","autonym":"West-Vlams","dir":"ltr"},{"lang":"vro","autonym":"võro","dir":"ltr"},{"lang":"wo","autonym":"Wolof","dir":"ltr"},{"lang":"xal","autonym":"хальмг","dir":"ltr"},{"lang":"xh","autonym":"isiXhosa","dir":"ltr"},{"lang":"yo","autonym":"Yorùbá","dir":"ltr"},{"lang":"yue","autonym":"粵語","dir":"ltr"},{"lang":"za","autonym":"Vahcuengh","dir":"ltr"},{"lang":"zgh","autonym": "ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ","dir":"ltr"},{"lang":"zu","autonym":"isiZulu","dir":"ltr"}],"wgSectionTranslationTargetLanguages":["ace","ady","alt","am","ami","an","ang","ann","anp","ar","ary","arz","as","ast","av","avk","awa","ay","az","azb","ba","ban","bar","bbc","bcl","bdr","be","bew","bg","bho","bi","bjn","blk","bm","bn","bo","bpy","br","bs","btm","bug","ca","cdo","ce","ceb","ch","chr","ckb","co","cr","crh","cs","cu","cy","da","dag","de","dga","din","diq","dsb","dtp","dv","dz","ee","el","eml","eo","es","et","eu","fa","fat","ff","fi","fj","fo","fon","fr","frp","frr","fur","fy","gag","gan","gcr","gl","glk","gn","gom","gor","gpe","gu","guc","gur","guw","gv","ha","hak","haw","he","hi","hif","hr","hsb","ht","hu","hy","hyw","ia","iba","ie","ig","igl","ilo","io","is","it","iu","ja","jam","jv","ka","kaa","kab","kbd","kbp","kcg","kg","kge","ki","kk","kl","km","kn","knc","ko","koi","krc","ks","ku","kus","kv","kw","ky","lad","lb","lez","lg","li","lij","lld","lmo","ln", "lo","lt","ltg","lv","mad","mai","map-bms","mdf","mg","mhr","mi","min","mk","ml","mn","mni","mnw","mos","mr","mrj","ms","mt","mwl","my","myv","mzn","nah","nan","nap","nb","nds","nds-nl","ne","new","nia","nl","nn","nqo","nr","nso","ny","oc","om","or","os","pa","pag","pam","pap","pcd","pcm","pdc","pl","pms","pnb","ps","pt","pwn","qu","rm","rn","ro","rsk","rue","rup","rw","sa","sah","sat","sc","scn","sco","sd","se","sg","sgs","sh","shi","shn","si","sk","skr","sl","sm","smn","sn","so","sq","sr","srn","ss","st","stq","su","sv","sw","szl","ta","tay","tcy","tdd","te","tet","tg","th","ti","tig","tk","tl","tly","tn","to","tpi","tr","trv","ts","tt","tum","tw","ty","tyv","udm","ur","uz","ve","vec","vep","vi","vls","vo","vro","wa","war","wo","wuu","xal","xh","xmf","yi","yo","yue","za","zgh","zh","zu"],"isLanguageSearcherCXEntrypointEnabled":true,"mintEntrypointLanguages":["ace","ast","azb","bcl","bjn","bh","crh","ff","fon","ig","is","ki","ks","lmo","min","sat","ss","tn","vec"],"wgWikibaseItemId": "Q882","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgMinervaPermissions":{"watchable":true,"watch":false},"wgMinervaFeatures":{"beta":false,"donate":true,"mobileOptionsLink":true,"categories":false,"pageIssues":true,"talkAtTop":false,"historyInPageActions":false,"overflowSubmenu":false,"tabsOnSpecials":true,"personalMenu":false,"mainMenuExpanded":false,"echo":true,"nightMode":true},"wgMinervaDownloadNamespaces":[0]};RLSTATE={"ext.gadget.Mobile":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.minerva.styles":"ready", "skins.minerva.content.styles.images":"ready","mediawiki.hlist":"ready","skins.minerva.codex.styles":"ready","skins.minerva.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","mobile.init.styles":"ready","ext.relatedArticles.styles":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","skins.minerva.scripts","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","mobile.init","ext.echo.centralauth","ext.relatedArticles.readMore.bootstrap","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.entrypoints.mffrequentlanguages","ext.cx.entrypoints.languagesearcher.init","mw.externalguidance.init","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.relatedArticles.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.hlist%7Cmobile.init.styles%7Cskins.minerva.codex.styles%7Cskins.minerva.content.styles.images%7Cskins.minerva.icons%2Cstyles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=minerva"> <script async src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=minerva"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.gadget.Mobile&amp;only=styles&amp;skin=minerva"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=minerva"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="theme-color" content="#eaecf0"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Charlie_Chaplin_portrait.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Charlie_Chaplin_portrait.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1067"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="853"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0, user-scalable=yes, minimum-scale=0.25, maximum-scale=5.0"> <meta property="og:title" content="Charlie Chaplin — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="manifest" href="/w/api.php?action=webapp-manifest"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org"> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> <meta http-equiv="X-Translated-By" content="Google"> <meta http-equiv="X-Translated-To" content="en"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.toE3TeqoPfM.O/am=gAE/d=1/rs=AN8SPfrb-VvLXC7-HeDEZvWKxfMnVTOFhw/m=corsproxy" data-sourceurl="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin"></script> <link href="https://fonts.googleapis.com/css2?family=Material+Symbols+Outlined:opsz,wght,FILL,GRAD@20..48,100..700,0..1,-50..200" rel="stylesheet"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.toE3TeqoPfM.O/am=gAE/d=1/exm=corsproxy/ed=1/rs=AN8SPfrb-VvLXC7-HeDEZvWKxfMnVTOFhw/m=phishing_protection" data-phishing-protection-enabled="false" data-forms-warning-enabled="true" data-source-url="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin"></script> <meta name="robots" content="none"> </head> <body class="mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Charlie_Chaplin rootpage-Charlie_Chaplin stable issues-group-B skin-minerva action-view skin--responsive mw-mf-amc-disabled mw-mf"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.toE3TeqoPfM.O/am=gAE/d=1/exm=corsproxy,phishing_protection/ed=1/rs=AN8SPfrb-VvLXC7-HeDEZvWKxfMnVTOFhw/m=navigationui" data-environment="prod" data-proxy-url="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog" data-proxy-full-url="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-source-url="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" data-source-language="auto" data-target-language="en" data-display-language="en-GB" data-detected-source-language="fr" data-is-source-untranslated="false" data-source-untranslated-url="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin&amp;anno=2" data-client="tr"></script> <div id="mw-mf-viewport"> <div id="mw-mf-page-center"><a class="mw-mf-page-center__mask" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#"></a> <header class="header-container header-chrome"> <div class="minerva-header"> <nav class="navigation-drawer toggle-list view-border-box"><input type="checkbox" id="main-menu-input" class="toggle-list__checkbox" role="button" aria-haspopup="true" aria-expanded="false" aria-labelledby="mw-mf-main-menu-button"> <label role="button" for="main-menu-input" id="mw-mf-main-menu-button" aria-hidden="true" data-event-name="ui.mainmenu" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet toggle-list__toggle"> <span class="minerva-icon minerva-icon--menu"></span> <span></span> </label> <div id="mw-mf-page-left" class="menu view-border-box"> <ul id="p-navigation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--home" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--home"></span> <span class="toggle-list-item__label">Accueil</span> </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--random" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--die"></span> <span class="toggle-list-item__label">Au hasard</span> </a></li> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--nearby" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Nearby?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.nearby" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--mapPin"></span> <span class="toggle-list-item__label">À proximité</span> </a></li> </ul> <ul id="p-personal" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor mw-list-item menu__item--login" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Charlie+Chaplin&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.login" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--logIn"></span> <span class="toggle-list-item__label">Se connecter</span> </a></li> </ul> <ul id="pt-preferences" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--settings" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:MobileOptions&amp;returnto=Charlie+Chaplin&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.settings" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--settings"></span> <span class="toggle-list-item__label">Configuration</span> </a></li> </ul> <ul id="p-donation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--donate" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://donate.wikimedia.org/?wmf_source%3Ddonate%26wmf_medium%3Dsidebar%26wmf_campaign%3Dfr.wikipedia.org%26uselang%3Dfr%26wmf_key%3Dminerva" data-event-name="menu.donate" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--heart"></span> <span class="toggle-list-item__label">Faire un don</span> </a></li> </ul> <ul class="hlist"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--about" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="toggle-list-item__label">À propos de Wikipédia</span> </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--disclaimers" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="toggle-list-item__label">Avertissements</span> </a></li> </ul> </div><label class="main-menu-mask" for="main-menu-input"></label> </nav> <div class="branding-box"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB"> <span><img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" alt="Wikipédia" width="119" height="18" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <form action="/w/index.php" method="get" class="minerva-search-form"> <div class="search-box"><input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> <input class="search skin-minerva-search-trigger" id="searchInput" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"> <span class="search-box-icon-overlay"><span class="minerva-icon minerva-icon--search"></span> </span> </div><button id="searchIcon" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet skin-minerva-search-trigger"> <span class="minerva-icon minerva-icon--search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </form> <nav class="minerva-user-navigation" aria-label="Navigation utilisateur"> </nav> </div> </header> <main id="content" class="mw-body"> <div class="banner-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="pre-content heading-holder"> <div class="page-heading"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Charlie Chaplin</span></h1> <div class="tagline"> acteur, réalisateur, scénariste, producteur et compositeur britannique </div> </div> <nav class="page-actions-menu"> <ul id="p-views" class="page-actions-menu__list"> <li id="language-selector" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#p-lang" data-mw="interface" data-event-name="menu.languages" title="Langue" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet language-selector"> <span class="minerva-icon minerva-icon--language"></span> <span>Langue</span> </a></li> <li id="page-actions-watch" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-watch" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Charlie+Chaplin&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.watch" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet menu__item--page-actions-watch"> <span class="minerva-icon minerva-icon--star"></span> <span>Suivre</span> </a></li> <li id="page-actions-viewsource" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-edit" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Charlie_Chaplin&amp;action=edit&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.viewsource" data-mw="interface" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet edit-page menu__item--page-actions-viewsource"> <span class="minerva-icon minerva-icon--editLock"></span> <span>Voir le texte source</span> </a></li> </ul> </nav><!-- version 1.0.2 (change every time you update a partial) --> <div id="mw-content-subtitle"></div> </div> <div id="bodyContent" class="content"> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"> <script>function mfTempOpenSection(id){var block=document.getElementById("mf-section-"+id);block.className+=" open-block";block.previousSibling.className+=" open-block";}</script> <div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"> <section class="mf-section-0" id="mf-section-0"> <p class="mw-empty-elt"></p> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote bandeau-entete-label"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Bons_articles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Wikipédia:Bons articles"><img alt="Wikipédia:Bons articles" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Bon_article.svg/15px-Bon_article.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Bon_article.svg/23px-Bon_article.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Bon_article.svg/30px-Bon_article.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20"></a></span> </div> <div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Vous lisez un «&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Bons_articles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Wikipédia:Bons articles">bon article</a>&nbsp;» labellisé en 2020.</p> </div> </div> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Redirection?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Redirection"><img alt="Page d’aide sur les redirections" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Arrows-move.svg/20px-Arrows-move.svg.png" decoding="async" width="20" height="8" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Arrows-move.svg/30px-Arrows-move.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Arrows-move.svg/40px-Arrows-move.svg.png 2x" data-file-width="225" data-file-height="88"></a></span> </div> <div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>«&nbsp;Sir Charles Spencer Chaplin&nbsp;» et «&nbsp;Chaplin&nbsp;» redirigent ici. Pour les autres significations, voir <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Spencer?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Spencer">Spencer</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charles_Chaplin_(homonymie)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Charles Chaplin (homonymie)">Charles Chaplin (homonymie)</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin_(homonymie)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Charlie Chaplin (homonymie)">Charlie Chaplin (homonymie)</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chaplin_(homonymie)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Chaplin (homonymie)">Chaplin (homonymie)</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famille_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Famille Chaplin">Famille Chaplin</a>.</p> </div> </div> <p><b>Charles Spencer Chaplin</b>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nom_de_sc%C3%A8ne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Nom de scène">dit</a> <b>Charlie Chaplin</b> <span class="API nowrap" title="Alphabet phonétique international" style="font-family:'Segoe UI','DejaVu Sans','Lucida Grande','Lucida Sans Unicode','Arial Unicode MS','Hiragino Kaku Gothic Pro',sans-serif;">[<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_%CB%88?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API ˈ"><span title="[ˈ] indique que la syllabe ou voyelle suivante porte l'accent tonique.">ˈ</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_t%CD%A1%CA%83?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API t͡ʃ"><span title="[t͡ʃ] « tch » dans « Tchad ».">t͡ʃ</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_%C9%91?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API ɑ"><span title="[ɑ] « â » dans « pâte ».">ɑ</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_%CB%90?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API ː"><span title="[ː] indique que le son précédent est allongé/géminé.">ː</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_l?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API l"><span title="[l] « l » dans « loup ».">l</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_i?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API i"><span title="[i] « i » dans « si ».">i</span></a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_%CB%88?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API ˈ"><span title="[ˈ] indique que la syllabe ou voyelle suivante porte l'accent tonique.">ˈ</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_t%CD%A1%CA%83?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API t͡ʃ"><span title="[t͡ʃ] « tch » dans « Tchad ».">t͡ʃ</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_%C3%A6?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API æ">æ</a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_p?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API p"><span title="[p] « p » dans « papa ».">p</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_l?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API l"><span title="[l] « l » dans « loup ».">l</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_%C9%AA?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API ɪ">ɪ</a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_n?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API n"><span title="[n] en français « n » dans « nous » ; ailleurs avec la langue un peu plus en arrière.">n</span></a>]</span><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>n 1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, est un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Acteur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Acteur">acteur</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9alisateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Réalisateur">réalisateur</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sc%C3%A9nariste?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Scénariste">scénariste</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Producteur_de_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Producteur de cinéma">producteur</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Compositeur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Compositeur">compositeur</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume-Uni?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume-Uni">britannique</a>, né le <time class="nowrap bday" datetime="1889-04-16" data-sort-value="1889-04-16">16 avril 1889</time>, probablement à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Londres?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Londres">Londres</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume-Uni?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>), et mort le <time class="nowrap dday" datetime="1977-12-25" data-sort-value="1977-12-25">25 décembre 1977</time> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corsier-sur-Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Corsier-sur-Vevey">Corsier-sur-Vevey</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Suisse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Suisse">Suisse</a>).</p> <div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive large"> <div class="entete icon cinema" style="background-color: #09c8bd;"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r151886666">.mw-parser-output .entete.cinema{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Picto_infobox_cinema.png")}</style> <div> Charlie Chaplin </div> </div> <div class="images"> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_Chaplin_portrait.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img alt="Portrait photographique en noir et blanc d'un jeune homme, habillé d'un costume, coiffé avec une raie au mileu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Charlie_Chaplin_portrait.jpg/220px-Charlie_Chaplin_portrait.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Charlie_Chaplin_portrait.jpg/330px-Charlie_Chaplin_portrait.jpg 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Charlie_Chaplin_portrait.jpg/440px-Charlie_Chaplin_portrait.jpg 2x" data-file-width="540" data-file-height="720"></a></span> </div> <div class="legend"> Charlie Chaplin dans les années <time>1920</time>. </div> <div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div> <table> <caption class="hidden" style=""> Données clés </caption> <tbody> <tr> <th scope="row">Nom de naissance</th> <td>Charles Spencer Chaplin</td> </tr> <tr> <th scope="row">Surnom</th> <td><i><span class="lang-en" lang="en">The Tramp</span></i> (en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anglais?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Anglais">anglais</a>)<br><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot">Charlot</a> (en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fran%C3%A7ais?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Français">français</a>)</td> </tr> <tr> <th scope="row">Naissance</th> <td><time class="nowrap date-lien bday" datetime="1889-04-16" data-sort-value="1889-04-16"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/16_avril?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="16 avril">16</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Avril_1889?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Avril 1889">avril</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1889_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="1889 au cinéma">1889</a></time><br><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Londres?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Londres">Londres</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume-Uni_de_Grande-Bretagne_et_d%27Irlande?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume-Uni de Grande-Bretagne et d'Irlande">Royaume-Uni de Grande-Bretagne et d'Irlande</a>)</td> </tr> <tr> <th scope="row">Nationalité</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume-Uni?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume-Uni">Britannique</a></td> </tr> <tr> <th scope="row">Décès</th> <td><time class="nowrap date-lien dday" datetime="1977-12-25" data-sort-value="1977-12-25"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/25_d%C3%A9cembre?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="25 décembre">25</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9cembre_1977?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Décembre 1977">décembre</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1977_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1977 au cinéma">1977</a></time> (à 88&nbsp;ans)<br><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corsier-sur-Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Corsier-sur-Vevey">Corsier-sur-Vevey</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Suisse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Suisse">Suisse</a>)</td> </tr> <tr> <th scope="row">Profession</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Acteur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Acteur">Acteur</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9alisateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Réalisateur">réalisateur</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Compositeur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Compositeur">compositeur</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sc%C3%A9nariste?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Scénariste">scénariste</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Producteur_de_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Producteur de cinéma">producteur</a></td> </tr> <tr> <th scope="row">Films notables</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Filmographie_de_Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Filmographie de Charlie Chaplin">Filmographie</a></td> </tr> <tr> <th scope="row">Site internet</th> <td><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://charliechaplin.com/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Site Officiel</cite></a>&nbsp;»</span></td> </tr> </tbody> </table> <div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div> <div class="images"> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Fichier:Firma_de_Charles_Chaplin.svg&amp;lang=fr&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img alt="Signature de la personnalité" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Firma_de_Charles_Chaplin.svg/langfr-130px-Firma_de_Charles_Chaplin.svg.png" decoding="async" width="130" height="27" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Firma_de_Charles_Chaplin.svg/langfr-195px-Firma_de_Charles_Chaplin.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Firma_de_Charles_Chaplin.svg/langfr-260px-Firma_de_Charles_Chaplin.svg.png 2x" data-file-width="290" data-file-height="60"></a></span> </div> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#aaa;"><span class="plainlinks navigation-not-searchable"><a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26action%3Dedit">modifier</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Cin%C3%A9ma_(personnalit%C3%A9)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512"></a></span></p> </div> <p class="mw-empty-elt"></p> <div class="noprint article-audio" style="clear:right;float:right;margin:0 0 1em 1em;width:250px;border:solid #AAAAAA 1px;padding:5px;font-size:90%;text-align:left;"> <div style="float:left;"> <span typeof="mw:File"><span title="Article audio"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Circle-icons-speaker.svg/50px-Circle-icons-speaker.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Circle-icons-speaker.svg/75px-Circle-icons-speaker.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Circle-icons-speaker.svg/100px-Circle-icons-speaker.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512"></span></span> </div> <div style="margin-left:60px; margin-right:5px;"> <div style="text-align: left"> <b>Écouter cet article</b> <small><small><small>(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_chaplin.ogg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Fichier:Charlie chaplin.ogg">info sur le fichier</a>)</small></small></small><br><span typeof="mw:File"><span> <audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="185" style="width:185px;" data-durationhint="4448" data-mwtitle="Charlie_chaplin.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/Charlie_chaplin.ogg" type="audio/ogg; codecs=&quot;vorbis&quot;" data-width="0" data-height="0"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/2/24/Charlie_chaplin.ogg/Charlie_chaplin.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0"> </audio></span></span> </div> <div style="margin-top:3px; font-size: xx-small; line-height: 1.6em; text-align:justify;" class="plainlinks"> Ce fichier audio a été réalisé à partir de la version du <a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26oldid%3D"><time class="nowrap" datetime="2019-05-22" data-sort-value="2019-05-22">22 mai 2019</time></a>, et ne reflète pas les <a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26diff%3D-%26oldid%3D">changements</a> ayant eu lieu depuis.<br> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:%C3%89couter_des_sons_ogg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Écouter des sons ogg">Aide pour les sons</a>) </div> <div style="text-align: right; clear: both"> → <b><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_audio?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Catégorie:Article audio">D'autres articles audio</a></b> </div> </div> </div> <p>Devenu une idole du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9ma_muet?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cinéma muet">cinéma muet</a> à partir du milieu des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ann%C3%A9es_1910?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Années 1910">années 1910</a>, et plus particulièrement du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Burlesque?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Burlesque">burlesque</a>, grâce à son personnage de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot">Charlot</a> (désigné simplement comme <span class="citation not_fr_quote" lang="en">«&nbsp;<span class="italique">the tramp</span>&nbsp;»</span> —&nbsp;le vagabond&nbsp;— dans les versions originales), il acquiert ensuite une notoriété et une reconnaissance plus larges pour ses prestations d'acteur comme pour ses réalisations de films. Durant une carrière longue de <span class="nowrap">65 ans</span>, il joue dans plus de <span class="nowrap">80 films</span>. Sa vie publique et privée, ainsi que ses prises de position, font par ailleurs l'objet d'adulations comme de controverses.</p> <p>Chaplin grandit dans la misère entre un père absent et une mère en grande difficulté financière, tous deux artistes de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Music-hall?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Music-hall">music-hall</a>, qui se séparent deux ans après sa naissance. Plus tard, sa mère est internée à l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/H%C3%B4pital_psychiatrique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Hôpital psychiatrique">hôpital psychiatrique</a> alors que son fils a <span class="nowrap">14 ans</span>. À l'âge de <span class="nowrap">5 ans</span>, il fait sa première apparition sur scène. Il commence très tôt à se produire dans des music-halls et devient rapidement acteur. À 19&nbsp;ans, il est remarqué par l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Agent_artistique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Agent artistique">imprésario</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fred_Karno?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Fred Karno">Fred Karno</a> et réalise une tournée aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a>. Il interprète son premier rôle au cinéma en <time>1914</time> dans le film <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pour_gagner_sa_vie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pour gagner sa vie">Pour gagner sa vie</a></i> et travaille avec les sociétés de production <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Essanay_Film_Manufacturing_Company?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The Essanay Film Manufacturing Company">Essanay</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mutual_Film?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mutual Film">Mutual</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/First_National_Pictures?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="First National Pictures">First National</a>. En <time>1918</time>, il est l'une des personnalités les plus connues au monde.</p> <p>En <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1919_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1919 au cinéma">1919</a>, Chaplin cofonde la société <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/United_Artists?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="United Artists">United Artists</a> et obtient ainsi le contrôle total sur ses œuvres. Parmi ses premiers <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Long_m%C3%A9trage?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Long métrage">longs métrages</a> figurent <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_soldat?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot soldat">Charlot soldat</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1918_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1918 au cinéma">1918</a>), <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Kid?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Kid">Le Kid</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1921_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1921 au cinéma">1921</a>), <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27Opinion_publique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="L'Opinion publique">L'Opinion publique</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1923_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1923 au cinéma">1923</a>), <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Ru%C3%A9e_vers_l%27or?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Ruée vers l'or">La Ruée vers l'or</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1925_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1925 au cinéma">1925</a>) et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Cirque_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Cirque (film)">Le Cirque</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1928_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1928 au cinéma">1928</a>). Il refuse de passer au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9ma_sonore?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cinéma sonore">cinéma sonore</a> et continue de produire des films muets dans les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ann%C3%A9es_1930?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Années 1930">années 1930</a>, comme <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Lumi%C3%A8res_de_la_ville?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Lumières de la ville">Les Lumières de la ville</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1931_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1931 au cinéma">1931</a>) et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Temps_modernes_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Temps modernes (film)">Les Temps modernes</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1936_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1936 au cinéma">1936</a>). Ses œuvres deviennent ensuite plus politiques, avec notamment <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Dictateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Dictateur">Le Dictateur</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1940_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1940 au cinéma">1940</a>), dans lequel il se moque de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Adolf_Hitler?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Adolf Hitler">Hitler</a> et de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Benito_Mussolini?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Benito Mussolini">Mussolini</a>. Sa popularité décline dans les années 1940 en raison de controverses au sujet de ses liaisons avec des femmes bien plus jeunes que lui et d'un procès en reconnaissance de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Paternit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Paternité">paternité</a>. Chaplin est également accusé de sympathies <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">communistes</a>, et les enquêtes du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Federal Bureau of Investigation">FBI</a> et du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/House_Un-American_Activities_Committee?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="House Un-American Activities Committee">Congrès</a> lui font perdre son visa américain. Il choisit de s'établir en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Suisse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Suisse">Suisse</a> en <time>1952</time>. Il abandonne son personnage de Charlot dans ses derniers films, dont <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Monsieur_Verdoux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Monsieur Verdoux">Monsieur Verdoux</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1947_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1947 au cinéma">1947</a>), <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Feux_de_la_rampe?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Feux de la rampe">Les Feux de la rampe</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1952_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1952 au cinéma">1952</a>), <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Un_roi_%C3%A0_New_York?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Un roi à New York">Un roi à New York</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1957_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1957 au cinéma">1957</a>) et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Comtesse_de_Hong-Kong?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Comtesse de Hong-Kong">La Comtesse de Hong-Kong</a></i> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1967_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1967 au cinéma">1967</a>).</p> <p>Chaplin écrit, réalise et produit la plupart de ses films, en plus d'y jouer et d'en composer la musique. Il est perfectionniste et son indépendance financière lui permet de consacrer plusieurs années au développement de chacune de ses œuvres. Bien qu'étant des comédies de type <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Slapstick?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Slapstick">slapstick</a></span></i>, ses films intègrent des éléments de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pathos?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pathos">pathos</a> et sont marqués par des thèmes sociaux et politiques ainsi que par des éléments autobiographiques. L'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Academy_of_Motion_Picture_Arts_and_Sciences?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Academy of Motion Picture Arts and Sciences">Academy of Motion Picture Arts and Sciences</a> lui remet en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1972_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1972 au cinéma">1972</a> un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscars_d%27honneur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscars d'honneur">Oscar d'honneur</a> pour sa contribution inestimable à l'industrie cinématographique, et plusieurs de ses longs métrages sont aujourd'hui considérés comme faisant partie des plus grands films de l’histoire du cinéma.</p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"> <input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none"> <div class="toctitle" lang="fr" dir="ltr"> <h2 id="mw-toc-heading">Sommaire</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span> </div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Biographie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Biographie</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-2"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Jeunesse_(1889-1913)"><span class="tocnumber">1.1</span> <span class="toctext">Jeunesse (1889-1913)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-3"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Enfance"><span class="tocnumber">1.1.1</span> <span class="toctext">Enfance</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-4"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Premi%C3%A8res_prestations"><span class="tocnumber">1.1.2</span> <span class="toctext">Premières prestations</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-5"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Acteur_comique"><span class="tocnumber">1.1.3</span> <span class="toctext">Acteur comique</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-6"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#D%C3%A9buts_dans_le_cin%C3%A9ma_(1914-1917)"><span class="tocnumber">1.2</span> <span class="toctext">Débuts dans le cinéma (1914-1917)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-7"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Keystone"><span class="tocnumber">1.2.1</span> <span class="toctext">Keystone</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-8"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Essanay"><span class="tocnumber">1.2.2</span> <span class="toctext">Essanay</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-9"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Mutual"><span class="tocnumber">1.2.3</span> <span class="toctext">Mutual</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-10"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#First_National_(1918-1922)"><span class="tocnumber">1.3</span> <span class="toctext">First National (1918-1922)</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-11"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#United_Artists_(1923-1938)"><span class="tocnumber">1.4</span> <span class="toctext">United Artists (1923-1938)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-12"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#L'Opinion_publique_et_La_Ru%C3%A9e_vers_l'or"><span class="tocnumber">1.4.1</span> <span class="toctext"><i>L'Opinion publique</i> et <i>La Ruée vers l'or</i></span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-13"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lita_Grey_et_Le_Cirque"><span class="tocnumber">1.4.2</span> <span class="toctext">Lita Grey et <i>Le Cirque</i></span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-14"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Les_Lumi%C3%A8res_de_la_ville"><span class="tocnumber">1.4.3</span> <span class="toctext"><i>Les Lumières de la ville</i></span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-15"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Paulette_Goddard_et_Les_Temps_modernes"><span class="tocnumber">1.4.4</span> <span class="toctext">Paulette Goddard et <i>Les Temps modernes</i></span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-16"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Controverses_et_popularit%C3%A9_d%C3%A9clinante_(1939-1952)"><span class="tocnumber">1.5</span> <span class="toctext">Controverses et popularité déclinante (1939-1952)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-17"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Le_Dictateur"><span class="tocnumber">1.5.1</span> <span class="toctext"><i>Le Dictateur</i></span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-18"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Joan_Barry_et_Oona_O'Neill"><span class="tocnumber">1.5.2</span> <span class="toctext">Joan Barry et Oona O'Neill</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-19"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Monsieur_Verdoux_et_accusations_de_communisme"><span class="tocnumber">1.5.3</span> <span class="toctext"><i>Monsieur Verdoux</i> et accusations de communisme</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-20"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Les_Feux_de_la_rampe_et_expulsion_des_%C3%89tats-Unis"><span class="tocnumber">1.5.4</span> <span class="toctext"><i>Les Feux de la rampe</i> et expulsion des États-Unis</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-21"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Ann%C3%A9es_europ%C3%A9ennes_(1953-1977)"><span class="tocnumber">1.6</span> <span class="toctext">Années européennes (1953-1977)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-22"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Suisse_et_Un_roi_%C3%A0_New_York"><span class="tocnumber">1.6.1</span> <span class="toctext">Suisse et <i>Un roi à New York</i></span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-23"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Derni%C3%A8res_ann%C3%A9es_et_regain_d'int%C3%A9r%C3%AAt"><span class="tocnumber">1.6.2</span> <span class="toctext">Dernières années et regain d'intérêt</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-24"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Mort"><span class="tocnumber">1.6.3</span> <span class="toctext">Mort</span></a></li> </ul></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-25"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Analyse_de_son_%C5%93uvre"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Analyse de son œuvre</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-26"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Influences"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Influences</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-27"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#M%C3%A9thodes"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Méthodes</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-28"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Style_et_th%C3%A8mes"><span class="tocnumber">2.3</span> <span class="toctext">Style et thèmes</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-29"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Musique"><span class="tocnumber">2.4</span> <span class="toctext">Musique</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-30"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Filmographie"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Filmographie</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-31"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Reconnaissance"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Reconnaissance</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-32"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Distinctions"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">Distinctions</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-33"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Post%C3%A9rit%C3%A9"><span class="tocnumber">4.2</span> <span class="toctext">Postérité</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-34"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Hommages"><span class="tocnumber">4.3</span> <span class="toctext">Hommages</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-35"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Notes_et_r%C3%A9f%C3%A9rences"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-36"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Notes"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">Notes</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-37"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#R%C3%A9f%C3%A9rences"><span class="tocnumber">5.2</span> <span class="toctext">Références</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-38"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Voir_aussi"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-39"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Bibliographie"><span class="tocnumber">6.1</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-40"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Article_connexe"><span class="tocnumber">6.2</span> <span class="toctext">Article connexe</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-41"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Liens_externes"><span class="tocnumber">6.3</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-42"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Bases_de_donn%C3%A9es_et_dictionnaires"><span class="tocnumber">6.3.1</span> <span class="toctext">Bases de données et dictionnaires</span></a></li> </ul></li> </ul></li> </ul> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(1)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Biographie">Biographie</h2> </div> <section class="mf-section-1 collapsible-block" id="mf-section-1"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Jeunesse_(1889-1913)"><span id="Jeunesse_.281889-1913.29"></span>Jeunesse (1889-1913)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Enfance">Enfance</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article connexe&nbsp;: <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famille_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Famille Chaplin">Famille Chaplin</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_at_Hanwell.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photo en noir et blanc de plusieurs enfants en uniformes regardant l'objectif." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Chaplin_at_Hanwell.jpg/170px-Chaplin_at_Hanwell.jpg" decoding="async" width="170" height="234" class="mw-file-element" data-file-width="349" data-file-height="480"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 234px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Chaplin_at_Hanwell.jpg/170px-Chaplin_at_Hanwell.jpg" data-alt="Photo en noir et blanc de plusieurs enfants en uniformes regardant l'objectif." data-width="170" data-height="234" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Chaplin_at_Hanwell.jpg/255px-Chaplin_at_Hanwell.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Chaplin_at_Hanwell.jpg/340px-Chaplin_at_Hanwell.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Charlie Chaplin à 7&nbsp;ans au foyer pour enfants <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pauvret%C3%A9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pauvreté">pauvres</a> (troisième rangée, au centre). </figcaption> </figure> <p>Charles Spencer Chaplin<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> naît le <time class="nowrap bday" datetime="1889-04-16" data-sort-value="1889-04-16">16 avril 1889</time>&nbsp;; il est le deuxième enfant d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hannah_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Hannah Chaplin">Hannah Chaplin</a> née Hill (1865-1928) et de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charles_Chaplin,_Sr.?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charles Chaplin, Sr.">Charles Chaplin, Sr.</a> (1863-1901). Selon <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/David_Robinson_(%C3%A9crivain)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="David Robinson (écrivain)">David Robinson</a>, le biographe officiel de Charlie Chaplin, sa branche paternelle serait d'origine <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Huguenot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Huguenot">huguenote</a>&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;La famille Chaplin a vécu pendant des générations dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Suffolk?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Suffolk">Suffolk</a>. Le nom suggère qu'ils descendaient des huguenots, qui s'étaient installés en grand nombre en East Anglia depuis la fin du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&nbsp;siècle<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&nbsp;»</span> Son <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Acte_de_naissance?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Acte de naissance">acte de naissance</a> n'a pas été retrouvé dans les registres de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_civil?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="État civil">état civil</a>, mais Chaplin considérait qu'il était né dans une maison d'East Street dans le quartier de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Walworth_(Londres)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Walworth (Londres)">Walworth</a>, dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/South_London?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="South London">sud de Londres</a><sup id="cite_ref-Robinson198610_6-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198610-6"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 2011, une lettre de 1970 adressée à Chaplin est redécouverte&nbsp;; elle avance qu'il est né dans une famille <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roms?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Roms">gitane</a> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Smethwick?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Smethwick">Smethwick</a> dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Staffordshire?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Staffordshire">Staffordshire</a> et le fils de Chaplin, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Michael_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Michael Chaplin">Michael</a>, a suggéré que l'information est suffisamment importante pour que son père conserve la missive<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Concernant sa date de naissance, Chaplin estimait qu'il était né le <time class="nowrap" datetime="04-16" data-sort-value="04-16">16 avril</time>, mais une annonce dans l'édition du <time class="nowrap" datetime="1889-04-11" data-sort-value="1889-04-11">11 avril 1889</time> du journal <i>The Magnet</i> indique le 15<sup id="cite_ref-Robinson1986xxiv_10-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986xxiv-10"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Quatre ans plus tôt, ses parents se marient et Charles Sr. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Reconnaissance_(droit_de_la_famille)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Reconnaissance (droit de la famille)">reconnaît</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sydney_Chaplin_(1885-1965)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sydney Chaplin (1885-1965)">Sydney John</a>, un fils issu d'une précédente relation d'Hannah avec un homme inconnu<sup id="cite_ref-Robinson19863-4,_19_11-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson19863-4,_19-11"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au moment de sa naissance, les parents de Chaplin sont tous deux des artistes de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Music-hall?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Music-hall">music-hall</a>. Sa mère, fille d'un cordonnier<sup id="cite_ref-Robinson19863_12-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson19863-12"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mène une carrière sans grand succès sous le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nom_de_sc%C3%A8ne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Nom de scène">nom de scène</a> de Lily Harley<sup id="cite_ref-Robinson19865-7_13-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson19865-7-13"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, tandis que son père, fils d'un boucher<sup id="cite_ref-Weissman200910_14-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman200910-14"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, est un chanteur populaire<sup id="cite_ref-Robinson19869-10,_12_15-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson19869-10,_12-15"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils se séparent vers 1891<sup id="cite_ref-Robinson198613_16-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198613-16"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et, l'année suivante, Hannah donne naissance à son troisième fils, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wheeler_Dryden?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Wheeler Dryden">Wheeler Dryden</a>, issu d'une relation avec le chanteur de music-hall Leo Dryden&nbsp;; l'enfant est emmené par son père à l'âge de six mois et reste éloigné de Chaplin pendant trente ans<sup id="cite_ref-Robinson198615_17-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198615-17"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'enfance de Chaplin est marquée par la misère et les privations, ce qui conduit son biographe officiel David Robinson à décrire son parcours comme <span class="citation">«&nbsp;le plus spectaculaire de tous les récits jamais racontés sur l'ascension des haillons aux richesses&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986xv_18-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986xv-18"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il passe ses premières années avec sa mère et son frère Sydney dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Borough_de_Londres?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Borough de Londres">borough londonien</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kennington?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Kennington">Kennington</a>&nbsp;; hormis quelques travaux de couture ou de nourrice, Hannah n'a aucun revenu et Charles Sr. n'apporte aucun soutien à ses enfants<sup id="cite_ref-Robinson198616_19-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198616-19"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Alors que la situation financière du foyer se détériore, Chaplin est envoyé dans une <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Workhouse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Workhouse">workhouse</a></span></i> à l'âge de sept ans<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>n 2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il indique par la suite qu'il y connaît une <span class="citation">«&nbsp;triste existence&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin200329_22-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200329-22"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et est brièvement rendu à sa mère <span class="nowrap">18 mois</span> plus tard&nbsp;; Hannah est rapidement contrainte de se séparer à nouveau de ses enfants, qui sont envoyés dans une autre institution pour enfants indigents<sup id="cite_ref-Robinson198624-26_23-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198624-26-23"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En <time class="nowrap" datetime="1898-09" data-sort-value="1898-09">septembre 1898</time>, la mère de Chaplin est admise à l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/H%C3%B4pital_psychiatrique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Hôpital psychiatrique">asile psychiatrique</a> de Cane Hill après avoir développé une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Psychose?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Psychose">psychose</a> apparemment provoquée par la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Malnutrition?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Malnutrition">malnutrition</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Syphilis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Syphilis">syphilis</a><sup id="cite_ref-Weissman200949-50_24-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman200949-50-24"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Durant les deux mois de son hospitalisation, Chaplin et son frère sont envoyés vivre avec leur père qu'ils connaissent à peine<sup id="cite_ref-Chaplin200315,_33_25-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200315,_33-25"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Charles Sr. sombre alors dans l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alcoolisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Alcoolisme">alcoolisme</a> et sa conduite entraîne la visite d'une organisation de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Protection_de_l%27enfance?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Protection de l'enfance">protection de l'enfance</a><sup id="cite_ref-Robinson198627_26-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198627-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il meurt d'une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cirrhose?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cirrhose">cirrhose</a> deux ans plus tard, à l'âge de <span class="nowrap">38 ans</span><sup id="cite_ref-Robinson198636_27-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198636-27"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'état de santé d'Hannah s'améliore<sup id="cite_ref-Robinson198627_26-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198627-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais elle fait une rechute en <time class="nowrap" datetime="1903-05" data-sort-value="1903-05">mai 1903</time>. Chaplin, alors âgé de <span class="nowrap">14 ans</span>, l’emmène au dispensaire, d'où elle est renvoyée à Cane Hill<sup id="cite_ref-Robinson198640_28-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198640-28"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il vit seul pendant plusieurs jours et dort dans la rue en attendant le retour de son frère qui s'est engagé dans la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royal_Navy?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Royal Navy">Marine</a> deux ans plus tôt<sup id="cite_ref-Weissman20096_29-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman20096-29"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin200371-74_30-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200371-74-30"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson198635_31-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198635-31"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Hannah quitte l'asile au bout de huit mois<sup id="cite_ref-Robinson198641_32-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198641-32"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais elle rechute de manière permanente en <time class="nowrap" datetime="1905-03" data-sort-value="1905-03">mars 1905</time>. Chaplin écrit plus tard&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Nous ne pouvions rien faire d'autre que d'accepter le sort de notre pauvre mère.&nbsp;»</span> En <time>1921</time>, Charlie et son frère Sydney obtiennent la permission de la prendre avec eux à Hollywood. Charlie lui achète une maison en bord de mer, et Hannah y vit ses sept dernières années, soignée à domicile. C'est là qu'elle peut revoir son troisième fils, Wheeler Dryden, dont elle est séparée depuis trente ans. Elle meurt le <time class="nowrap" datetime="1928-08-28" data-sort-value="1928-08-28">28 août 1928</time><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Premières_prestations"><span id="Premi.C3.A8res_prestations"></span>Premières prestations</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_in_Sherlock_Holmes.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photo noire et blanc d'un enfant en costume devant une grande fenêtre." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Chaplin_in_Sherlock_Holmes.jpg/170px-Chaplin_in_Sherlock_Holmes.jpg" decoding="async" width="170" height="238" class="mw-file-element" data-file-width="252" data-file-height="353"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 238px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Chaplin_in_Sherlock_Holmes.jpg/170px-Chaplin_in_Sherlock_Holmes.jpg" data-alt="Photo noire et blanc d'un enfant en costume devant une grande fenêtre." data-width="170" data-height="238" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/Chaplin_in_Sherlock_Holmes.jpg 1.5x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin adolescent lors d'une représentation de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sherlock_Holmes?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sherlock Holmes">Sherlock Holmes</a></i>. </figcaption> </figure> <p>Chaplin commence très tôt à se produire sur scène. Il y fait sa première apparition à cinq ans en remplaçant Hannah lors d'un spectacle à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aldershot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Aldershot">Aldershot</a><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>n 3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est une exception, mais sa mère l'encourage dans cette voie, et <span class="citation">«&nbsp;elle [l]'imprègne du sentiment [qu'il] a une sorte de talent&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin200341_37-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200341-37"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Grâce aux relations de son père<sup id="cite_ref-Marriot20054_38-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot20054-38"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il devient membre de la troupe de danseurs Eight Lancashire Lads et se produit dans des music-halls britanniques en <time>1899</time> et <time>1900</time><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>n 4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin travaille dur et la troupe est populaire, mais il ne se satisfait pas de la danse et veut se tourner vers la comédie<sup id="cite_ref-Chaplin200344_41-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200344-41"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Lorsque Chaplin est en tournée avec les Eight Lancashire Lads, sa mère s'assure qu'il continue à aller à l'école<sup id="cite_ref-Louvish201019_42-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish201019-42"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais il abandonne vers treize ans<sup id="cite_ref-Robinson198639_43-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198639-43"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Passé une période de petits boulots<sup id="cite_ref-Chaplin200376_44-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200376-44"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, à quatorze ans et peu après la rechute de sa mère, il s'inscrit dans une agence artistique du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/West_End?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="West End">West End</a> de Londres. Le responsable de cette agence discerne un potentiel chez Chaplin et lui offre rapidement son premier rôle en tant que vendeur de journaux dans la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pi%C3%A8ce_de_th%C3%A9%C3%A2tre?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pièce de théâtre">pièce</a> <i>Jim, a Romance of Cockayne</i> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Harry_Arthur_Saintsbury?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Harry Arthur Saintsbury">Harry A. Saintsbury</a><sup id="cite_ref-Robinson198644-46_45-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198644-46-45"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La première a lieu en <time class="nowrap" datetime="1903-07" data-sort-value="1903-07">juillet 1903</time>, mais le spectacle ne rencontre pas de succès et les représentations s'arrêtent au bout de deux semaines&nbsp;; la performance comique de Chaplin est néanmoins remarquée par les critiques<sup id="cite_ref-Marriot200542-44_46-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot200542-44-46"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson198646-47_47-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198646-47-47"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish201026_48-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish201026-48"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Saintsbury lui obtient ensuite le rôle du groom Billy dans la pièce <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sherlock_Holmes_(pi%C3%A8ce_de_th%C3%A9%C3%A2tre)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sherlock Holmes (pièce de théâtre)">Sherlock Holmes</a></i> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charles_Frohman?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charles Frohman">Charles Frohman</a><sup id="cite_ref-Robinson198645,_49-51,_53,_58_49-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198645,_49-51,_53,_58-49"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son jeu est si bien reçu qu'il est appelé à Londres pour se produire aux côtés de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/William_Gillette?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="William Gillette">William Gillette</a>, qui a coécrit la pièce avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arthur_Conan_Doyle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Arthur Conan Doyle">Arthur Conan Doyle</a><sup id="cite_ref-Robinson198659-60_50-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198659-60-50"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il fait sa dernière tournée de <i>Sherlock Holmes</i> au début de l'année <time>1906</time> après y avoir joué pendant plus de deux ans et demi<sup id="cite_ref-Robinson198663_51-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198663-51"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Acteur_comique">Acteur comique</h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_Karno_advert.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Page de journal avec deux photographies de Chaplin, l'une naturelle avec les cheveux lissés et l'autre dans son rôle avec une moustache et les cheveux en bataille." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Chaplin_Karno_advert.jpg/220px-Chaplin_Karno_advert.jpg" decoding="async" width="220" height="210" class="mw-file-element" data-file-width="847" data-file-height="810"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 210px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Chaplin_Karno_advert.jpg/220px-Chaplin_Karno_advert.jpg" data-alt="Page de journal avec deux photographies de Chaplin, l'une naturelle avec les cheveux lissés et l'autre dans son rôle avec une moustache et les cheveux en bataille." data-width="220" data-height="210" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Chaplin_Karno_advert.jpg/330px-Chaplin_Karno_advert.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Chaplin_Karno_advert.jpg/440px-Chaplin_Karno_advert.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Publicité pour la tournée américaine de la troupe de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fred_Karno?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Fred Karno">Fred Karno</a> avec Chaplin en <time>1913</time>. </figcaption> </figure> <p>Chaplin rejoint rapidement une autre compagnie et joue dans une comédie à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sketch?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sketch">sketchs</a>, <i>Repairs</i>, avec son frère Sydney qui s'est également lancé dans une carrière artistique<sup id="cite_ref-Robinson198663-64_52-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198663-64-52"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time class="nowrap" datetime="1906-05" data-sort-value="1906-05">mai 1906</time>, il participe au spectacle pour enfants <i>Casey's Circus</i><sup id="cite_ref-Marriot200571_53-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot200571-53"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et développe son jeu <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Burlesque?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Burlesque">burlesque</a> qui lui permet de devenir rapidement la star de la pièce. À la fin de la tournée en <time class="nowrap" datetime="1907-07" data-sort-value="1907-07">juillet 1907</time>, le jeune homme de 18&nbsp;ans est devenu un comédien accompli<sup id="cite_ref-Robinson198664-68_54-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198664-68-54"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin200394_55-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200394-55"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il a néanmoins des difficultés à trouver du travail et une brève incursion dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Stand-up?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Stand-up">stand-up</a> ne rencontre pas le succès escompté<sup id="cite_ref-Robinson198668_56-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198668-56"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Marriot200581-84_57-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot200581-84-57"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Dans le même temps, Sydney Chaplin a rejoint en <time>1906</time> la prestigieuse troupe comique de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fred_Karno?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Fred Karno">Fred Karno</a>, dont il est devenu l'un des acteurs principaux en <time>1908</time><sup id="cite_ref-Robinson198671_58-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198671-58"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Kamin201112_59-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kamin201112-59"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Marriot200585_60-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot200585-60"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En février, il parvient à obtenir une période d'essai de deux semaines pour son frère cadet. Karno n'est initialement pas convaincu et considère Chaplin comme un <span class="citation">«&nbsp;enfant à l'air renfrogné pâle et chétif&nbsp;»</span> qui <span class="citation">«&nbsp;semble bien trop timide pour faire quoi que ce soit de bien au théâtre&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson198676_61-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198676-61"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est cependant impressionné par sa première prestation au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coliseum_Theatre?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Coliseum Theatre">London Theatre</a> et l'engage immédiatement<sup id="cite_ref-Robinson198676-77_62-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198676-77-62"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après des rôles secondaires, Chaplin accède aux rôles principaux en <time>1909</time><sup id="cite_ref-Marriot2005109_63-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot2005109-63"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et il est l'acteur principal de la nouvelle comédie <i>Jimmy the Fearless</i> en <time class="nowrap" datetime="1910-04" data-sort-value="1910-04">avril 1910</time>. C'est un grand succès qui attire l'attention de la presse sur le jeune artiste<sup id="cite_ref-Marriot2005126-128_64-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot2005126-128-64"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson198684-85_65-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198684-85-65"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Karno le choisit pour participer avec une partie de sa troupe à une tournée en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Am%C3%A9rique_du_Nord?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Amérique du Nord">Amérique du Nord</a><sup id="cite_ref-Robinson198688_66-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198688-66"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin mène les spectacles de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vaudeville?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Vaudeville_am%C3%A9ricain" title="Vaudeville">music-hall</a> et impressionne les critiques qui le décrivent comme <span class="citation">«&nbsp;l'un des meilleurs artistes de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mime?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Pantomime" title="Mime">pantomime</a> jamais vus&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson198691-92_67-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198691-92-67"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La tournée dure 21&nbsp;mois et la troupe retourne en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grande-Bretagne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Grande-Bretagne">Grande-Bretagne</a> en <time class="nowrap" datetime="1912-06" data-sort-value="1912-06">juin 1912</time><sup id="cite_ref-Robinson198695_68-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198695-68"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin a alors le sentiment troublant de <span class="citation">«&nbsp;revenir aux platitudes déprimantes&nbsp;»</span> et il est ravi quand une nouvelle tournée commence en octobre<sup id="cite_ref-Chaplin2003133-134_69-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003133-134-69"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson198696_70-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198696-70"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Débuts_dans_le_cinéma_(1914-1917)"><span id="D.C3.A9buts_dans_le_cin.C3.A9ma_.281914-1917.29"></span>Débuts dans le cinéma (1914-1917)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Keystone">Keystone</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_Making_a_Living_2.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Capture d'écran montrant deux hommes en costume dans une rue. Chaplin porte un haut-de-forme, une redingote et la moustache tombante." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Chaplin_Making_a_Living_2.jpg/220px-Chaplin_Making_a_Living_2.jpg" decoding="async" width="220" height="170" class="mw-file-element" data-file-width="536" data-file-height="413"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 170px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Chaplin_Making_a_Living_2.jpg/220px-Chaplin_Making_a_Living_2.jpg" data-alt="Capture d'écran montrant deux hommes en costume dans une rue. Chaplin porte un haut-de-forme, une redingote et la moustache tombante." data-width="220" data-height="170" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Chaplin_Making_a_Living_2.jpg/330px-Chaplin_Making_a_Living_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Chaplin_Making_a_Living_2.jpg/440px-Chaplin_Making_a_Living_2.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pour_gagner_sa_vie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pour gagner sa vie">Pour gagner sa vie</a></i> (<time>1914</time>)&nbsp;: premier rôle de Chaplin (à gauche) au cinéma. </figcaption> </figure> <p>Alors qu'il en est au sixième mois de sa tournée américaine, Chaplin est invité à rejoindre la New York Motion Picture Company&nbsp;; un des responsables de la société a assisté à l'un de ses spectacles et pense qu'il peut remplacer <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fred_Mace?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Fred Mace">Fred Mace</a>, la star du studio <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Keystone?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Keystone">Keystone</a>, qui veut prendre sa retraite<sup id="cite_ref-Robinson1986102_71-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986102-71"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin considère les comédies de Keystone comme un <span class="citation">«&nbsp;mélange grossier&nbsp;»</span>, mais apprécie la perspective d'une nouvelle carrière<sup id="cite_ref-Chaplin2003138-139_72-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003138-139-72"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; il signe en <time class="nowrap" datetime="1913-09" data-sort-value="1913-09">septembre 1913</time> un contrat d'un an avec un salaire hebdomadaire de 150&nbsp;<abbr class="abbr" title="dollars"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dollar_am%C3%A9ricain?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Dollar américain">dollars</a></abbr> (environ 3&nbsp;880&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>)<sup id="cite_ref-Robinson1986103_74-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986103-74"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin2003139_75-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003139-75"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin arrive dans les studios de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Los_Angeles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Los Angeles">Los Angeles</a> au début du mois de <time class="nowrap" datetime="1913-12" data-sort-value="1913-12">décembre 1913</time><sup id="cite_ref-Robinson1986107_76-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986107-76"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et rencontre son responsable <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mack_Sennett?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mack Sennett">Mack Sennett</a>, qui pense que le jeune homme de 24&nbsp;ans paraît trop jeune<sup id="cite_ref-Chaplin2003141_77-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003141-77"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il ne joue pas avant la fin du mois de <time class="nowrap" datetime="1914-02" data-sort-value="1914-02">février 1914</time> et profite de cette période pour se familiariser avec la réalisation cinématographique<sup id="cite_ref-Robinson1986108_78-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986108-78"><span class="cite_crochet">[</span>74<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il fait ses débuts dans le court-métrage <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pour_gagner_sa_vie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pour gagner sa vie">Pour gagner sa vie</a></i>, sorti le <time class="nowrap" datetime="1914-02-02" data-sort-value="1914-02-02">2 février 1914</time>, mais déteste le film<sup id="cite_ref-Robinson1986110_79-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986110-79"><span class="cite_crochet">[</span>75<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans celui-ci, il se présente comme une sorte de dandy en redingote étriquée, chapeau haut-de-forme et grandes moustaches tombantes<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-80"><span class="cite_crochet">[</span>76<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour son second rôle, Chaplin choisit le costume de Charlot (en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anglais?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Anglais">anglais</a>, <i><span class="lang-en" lang="en">The Tramp</span></i> ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vagabondage?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Vagabondage">vagabond</a>) avec lequel il se fait connaître&nbsp;; dans son autobiographie, il décrit le processus&nbsp;:</p> <blockquote> <p>«&nbsp;Je voulais que tout soit une contradiction&nbsp;: le pantalon ample, la veste étriquée, le chapeau étroit et les chaussures larges… J'ai ajouté une petite moustache qui, selon moi, me vieillirait sans affecter mon expression. Je n'avais aucune idée du personnage mais dès que j'étais habillé, les vêtements et le maquillage me faisaient sentir qui il était. J'ai commencé à le connaître et quand je suis entré sur le plateau, il était entièrement né<sup id="cite_ref-Chaplin2003145_81-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003145-81"><span class="cite_crochet">[</span>77<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-83"><span class="cite_crochet">[</span>n 5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&nbsp;»</p> </blockquote> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Capture d'écran montrant Charlot devant une foule d'enfants." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg/220px-Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" data-file-width="979" data-file-height="720"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 162px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg/220px-Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg" data-alt="Capture d'écran montrant Charlot devant une foule d'enfants." data-width="220" data-height="162" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg/330px-Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg/440px-Chaplin_Kid_Auto_Races.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Les débuts de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot">Charlot</a> dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_est_content_de_lui?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot est content de lui">Charlot est content de lui</a></i> (1914). </figcaption> </figure> <p>Ce film est <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27%C3%89trange_Aventure_de_Mabel?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="L'Étrange Aventure de Mabel">L'Étrange Aventure de Mabel</a></i>, mais le personnage de «&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot">Charlot</a>&nbsp;» apparaît pour la première fois dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_est_content_de_lui?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot est content de lui">Charlot est content de lui</a></i>, tourné peu après mais sorti deux jours auparavant, le 7 février 1914<sup id="cite_ref-Robinson1986113_84-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986113-84"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin adopte rapidement ce personnage et fait des suggestions pour les films dans lesquels il apparaît, suggestions qui sont rejetées par les réalisateurs<sup id="cite_ref-Robinson1986120_85-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986120-85"><span class="cite_crochet">[</span>80<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Durant le tournage de son <abbr class="abbr" title="Onzième">11<sup>e</sup></abbr>&nbsp;film, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mabel_au_volant?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mabel au volant">Mabel au volant</a></i>, il affronte la réalisatrice <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mabel_Normand?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mabel Normand">Mabel Normand</a> et l'incident entraîne presque la résiliation de son contrat. Sennett le conserve néanmoins après avoir reçu des commandes pour de nouveaux films avec Chaplin. Il l'autorise également à réaliser son prochain film après que Chaplin a promis de payer 1&nbsp;500&nbsp;dollars (environ 38&nbsp;287&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>) s'il ne rencontre pas de succès<sup id="cite_ref-Robinson1986121_86-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986121-86"><span class="cite_crochet">[</span>81<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Un_b%C3%A9guin_de_Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Un béguin de Charlot">Un béguin de Charlot</a></i>, sorti le 4 mai 1914, marque les débuts de réalisateur de Chaplin et connaît un grand succès<sup id="cite_ref-Robinson1986123_87-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986123-87"><span class="cite_crochet">[</span>82<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Par la suite, il réalise quasiment tous les courts-métrages de Keystone dans lesquels il joue<sup id="cite_ref-Maland19895_88-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland19895-88"><span class="cite_crochet">[</span>83<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; Chaplin rapporte par la suite que cette période, où il réalise environ un film par semaine<sup id="cite_ref-Kamin2011xi_89-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kamin2011xi-89"><span class="cite_crochet">[</span>84<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, est la plus excitante de sa carrière<sup id="cite_ref-Chaplin2003153_90-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003153-90"><span class="cite_crochet">[</span>85<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il introduit une forme de comédie plus lente que les farces typiques de Keystone<sup id="cite_ref-Robinson1986113_84-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986113-84"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et rassemble rapidement un grand nombre d'admirateurs<sup id="cite_ref-Robinson1986125_91-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986125-91"><span class="cite_crochet">[</span>86<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland19898-9_92-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland19898-9-92"><span class="cite_crochet">[</span>87<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En novembre 1914, il joue avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marie_Dressler?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Marie Dressler">Marie Dressler</a> dans le long-métrage <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Roman_comique_de_Charlot_et_Lolotte?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Roman comique de Charlot et Lolotte">Le Roman comique de Charlot et Lolotte</a></i> réalisé par Sennett&nbsp;; le film est un succès et accroît sa popularité<sup id="cite_ref-Robinson1986127-128_93-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986127-128-93"><span class="cite_crochet">[</span>88<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Lorsque le contrat de Chaplin expire à la fin de l'année, il demande un salaire hebdomadaire de 1&nbsp;000&nbsp;dollars (environ 25&nbsp;525&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), une somme que Sennett refuse car jugée trop élevée<sup id="cite_ref-Robinson1986131_94-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986131-94"><span class="cite_crochet">[</span>89<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Essanay">Essanay</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Essanay_Stars_1915.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photo noire et blanc de trois hommes en costumes avec des chapeaux melons." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Essanay_Stars_1915.jpg/220px-Essanay_Stars_1915.jpg" decoding="async" width="220" height="119" class="mw-file-element" data-file-width="1989" data-file-height="1078"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 119px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Essanay_Stars_1915.jpg/220px-Essanay_Stars_1915.jpg" data-alt="Photo noire et blanc de trois hommes en costumes avec des chapeaux melons." data-width="220" data-height="119" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Essanay_Stars_1915.jpg/330px-Essanay_Stars_1915.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Essanay_Stars_1915.jpg/440px-Essanay_Stars_1915.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Les stars d'Essanay en 1915&nbsp;: <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Francis_X._Bushman?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Francis X. Bushman">Francis X. Bushman</a>, Charlie Chaplin et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gilbert_M._Anderson?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Gilbert M. Anderson">Gilbert M. Anderson</a>, qui vient de convaincre Chaplin de le rejoindre. </figcaption> </figure> <p>L'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Essanay_Film_Manufacturing_Company?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The Essanay Film Manufacturing Company">Essanay Film Manufacturing Company</a> propose à Chaplin un salaire hebdomadaire de 1&nbsp;250&nbsp;dollars (environ 31&nbsp;591&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-3" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>) avec une prime d'embauche de 10&nbsp;000&nbsp;dollars. Il intègre le studio à la fin du mois de <time class="nowrap" datetime="1914-12" data-sort-value="1914-12">décembre 1914</time><sup id="cite_ref-Robinson1986135_95-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986135-95"><span class="cite_crochet">[</span>90<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et rejoint d'autres acteurs comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Leo_White?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Leo White">Leo White</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bud_Jamison?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bud Jamison">Bud Jamison</a>, Paddy McGuire et Billy Armstrong. Alors qu'il est à la recherche d'un second rôle féminin pour son deuxième film, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_fait_la_noce?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot fait la noce">Charlot fait la noce</a></i>, il repère une secrétaire appelée <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Edna_Purviance?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Edna Purviance">Edna Purviance</a> dans un café à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/San_Francisco?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="San Francisco">San Francisco</a>. Il l'engage et elle tourne avec lui dans 35&nbsp;films<sup id="cite_ref-Robinson1986138-139_96-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986138-139-96"><span class="cite_crochet">[</span>91<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; ils ont également une aventure sentimentale jusqu'en <time>1917</time><sup id="cite_ref-Robinson1986141,_219_97-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986141,_219-97"><span class="cite_crochet">[</span>92<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin exerce un contrôle important sur ses films et il commence à consacrer beaucoup de temps et d'énergie à chacune de ses réalisations<sup id="cite_ref-Neibaur200023_98-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Neibaur200023-98"><span class="cite_crochet">[</span>93<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin2003165_99-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003165-99"><span class="cite_crochet">[</span>94<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986140,_143_100-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986140,_143-100"><span class="cite_crochet">[</span>95<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Un mois sépare sa seconde production, <i>Charlot fait la noce</i>, et sa troisième, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_boxeur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot boxeur">Charlot boxeur</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986143_101-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986143-101"><span class="cite_crochet">[</span>96<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et il adopte ce rythme pour ses réalisations ultérieures avec Essenay<sup id="cite_ref-Maland198920_102-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland198920-102"><span class="cite_crochet">[</span>97<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il modifie également son personnage, critiqué par Keystone en raison de son caractère <span class="citation">«&nbsp;malveillant, rustre et grossier&nbsp;»</span>, pour lui donner une personnalité plus douce et romantique<sup id="cite_ref-Maland198921-24_103-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland198921-24-103"><span class="cite_crochet">[</span>98<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette évolution est illustrée par <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Vagabond_(film,_1915)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Vagabond (film, 1915)">Le Vagabond</a></i> en <time class="nowrap" datetime="1915-04" data-sort-value="1915-04">avril 1915</time><sup id="cite_ref-Robinson1986142_104-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986142-104"><span class="cite_crochet">[</span>99<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Neibaur200023-24_105-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Neibaur200023-24-105"><span class="cite_crochet">[</span>100<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_gar%C3%A7on_de_banque?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot garçon de banque">Charlot garçon de banque</a></i> en août, qui comportent un final plus <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pathos?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pathos">triste</a>. C'est une innovation pour les films comiques et les critiques sérieux commencent à apprécier davantage son travail<sup id="cite_ref-Robinson1986146_106-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986146-106"><span class="cite_crochet">[</span>101<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Avec Essanay, Chaplin trouve les thèmes qui définissent le monde de Charlot<sup id="cite_ref-Louvish201087_107-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish201087-107"><span class="cite_crochet">[</span>102<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Immédiatement après ses débuts cinématographiques, Chaplin devient un phénomène culturel. Les magasins vendent des produits associés à son personnage de Charlot, qui apparaît dans des bandes dessinées et dans des chansons<sup id="cite_ref-Robinson1986152-153_108-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986152-153-108"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Kamin2011xi_89-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kamin2011xi-89"><span class="cite_crochet">[</span>84<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland198910_109-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland198910-109"><span class="cite_crochet">[</span>104<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time class="nowrap" datetime="1915-07" data-sort-value="1915-07">juillet 1915</time>, selon un journaliste du magazine <i>Motion Picture Magazine</i>, la «&nbsp;chaplinite&nbsp;» se propage en Amérique<sup id="cite_ref-Maland19898_110-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland19898-110"><span class="cite_crochet">[</span>105<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sa popularité s'étend également à l'étranger et il devient la première star internationale du cinéma<sup id="cite_ref-Louvish201074_111-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish201074-111"><span class="cite_crochet">[</span>106<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Sklar200172_112-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Sklar200172-112"><span class="cite_crochet">[</span>107<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Alors que son contrat avec Essenay expire en <time class="nowrap" datetime="1915-12" data-sort-value="1915-12">décembre 1915</time><sup id="cite_ref-Robinson1986149_113-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986149-113"><span class="cite_crochet">[</span>108<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, Chaplin, pleinement conscient de sa célébrité, demande une prime d'embauche de 150&nbsp;000&nbsp;dollars (environ 3&nbsp;790&nbsp;954&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-4" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>) à son nouveau studio. Il reçoit plusieurs propositions venant entre autres d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Universal_Pictures?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Universal Pictures">Universal</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/20th_Century_Studios?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="20th Century Studios">Fox</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vitagraph_Company_of_America?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Vitagraph Company of America">Vitagraph</a><sup id="cite_ref-Robinson1986156_114-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986156-114"><span class="cite_crochet">[</span>109<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Mutual">Mutual</h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_Chaplin_with_doll.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie de Charlie Chaplin debout et en costume tenant une poupée représentant Charlot" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Charlie_Chaplin_with_doll.jpg/220px-Charlie_Chaplin_with_doll.jpg" decoding="async" width="220" height="308" class="mw-file-element" data-file-width="435" data-file-height="609"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 308px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Charlie_Chaplin_with_doll.jpg/220px-Charlie_Chaplin_with_doll.jpg" data-alt="Photographie de Charlie Chaplin debout et en costume tenant une poupée représentant Charlot" data-width="220" data-height="308" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Charlie_Chaplin_with_doll.jpg/330px-Charlie_Chaplin_with_doll.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Charlie_Chaplin_with_doll.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin, en <time>1918</time>, tenant une figurine à l'effigie de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot">Charlot</a>. </figcaption> </figure> <p>Il est finalement engagé par le studio <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mutual_Film?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mutual Film">Mutual</a>, qui lui accorde un salaire annuel de 670&nbsp;000&nbsp;dollars (environ 16&nbsp;932&nbsp;928&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-5" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), qui fait de Chaplin, alors âgé de 26&nbsp;ans, l'une des personnes les mieux payées au monde<sup id="cite_ref-Robinson1986160_115-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986160-115"><span class="cite_crochet">[</span>110<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette somme élevée choque le public et est largement reprise dans la presse<sup id="cite_ref-Larcher201129_116-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201129-116"><span class="cite_crochet">[</span>111<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le président du studio, John R. Freuler, explique qu'ils peuvent se permettre de payer ce salaire à Chaplin, car <span class="citation">«&nbsp;le public veut Chaplin et paiera pour le voir&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986159_117-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986159-117"><span class="cite_crochet">[</span>112<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Mutual accorde à Chaplin son propre studio à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Los_Angeles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Los Angeles">Los Angeles</a>, qui est inauguré en <time class="nowrap" datetime="1916-03" data-sort-value="1916-03">mars 1916</time><sup id="cite_ref-Robinson1986164_118-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986164-118"><span class="cite_crochet">[</span>113<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il recrute deux nouveaux acteurs pour l'accompagner, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Albert_Austin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Albert Austin">Albert Austin</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Eric_Campbell_(acteur)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Eric Campbell (acteur)">Eric Campbell</a><sup id="cite_ref-Robinson1986165-166_119-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986165-166-119"><span class="cite_crochet">[</span>114<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et réalise une série de films plus élaborés et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C3%A9lodrame_(cin%C3%A9ma)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mélodrame (cinéma)">mélodramatiques</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_chef_de_rayon?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot chef de rayon">Charlot chef de rayon</a></i>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_pompier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot pompier">Charlot pompier</a></i>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_musicien?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot musicien">Charlot musicien</a></i>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_rentre_tard?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot rentre tard">Charlot rentre tard</a></i>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_et_le_Comte?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot et le Comte">Charlot et le Comte</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986169-173_120-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986169-173-120"><span class="cite_crochet">[</span>115<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_usurier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot usurier">Charlot usurier</a></i>, il embauche l'acteur <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Henry_Bergman?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Henry Bergman">Henry Bergman</a>, qui travaille avec lui pendant 30&nbsp;ans<sup id="cite_ref-Robinson1986175_121-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986175-121"><span class="cite_crochet">[</span>116<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_fait_du_cin%C3%A9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot fait du ciné">Charlot fait du ciné</a></i> et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_patine?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot patine">Charlot patine</a></i> sont ses dernières réalisations pour l'année <time>1916</time>. Les stipulations du contrat avec Mutual lui imposent de réaliser un court-métrage toutes les quatre semaines, engagement qu'il tient<sup id="cite_ref-Robinson1986179-180_122-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986179-180-122"><span class="cite_crochet">[</span>117<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il commence néanmoins à demander plus de temps pour créer ses films et il n'en réalise que quatre autres pour Mutual dans les dix premiers mois de l'année <time>1917</time>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_policeman?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot policeman">Charlot policeman</a></i>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_fait_une_cure?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot fait une cure">Charlot fait une cure</a></i>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27%C3%89migrant?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="L'Émigrant">L'Émigrant</a></i> et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_s%27%C3%A9vade?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot s'évade">Charlot s'évade</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986191_123-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986191-123"><span class="cite_crochet">[</span>118<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Du fait de leur réalisation méticuleuse et de leur construction soignée, ces films sont considérés comme parmi les meilleures œuvres de Chaplin par les spécialistes du cinéaste<sup id="cite_ref-124" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-124"><span class="cite_crochet">[</span>119<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow201045_125-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201045-125"><span class="cite_crochet">[</span>120<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986191_123-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986191-123"><span class="cite_crochet">[</span>118<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010104_126-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010104-126"><span class="cite_crochet">[</span>121<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour Chaplin, ses années à Mutual sont les plus heureuses de sa carrière<sup id="cite_ref-Chaplin2003188_127-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003188-127"><span class="cite_crochet">[</span>122<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin est critiqué par la presse britannique parce qu'il ne participe pas à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Première Guerre mondiale">guerre mondiale en cours</a><sup id="cite_ref-Robinson1986185_128-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986185-128"><span class="cite_crochet">[</span>123<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il répond qu'il est volontaire pour se battre pour le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume-Uni_de_Grande-Bretagne_et_d%27Irlande?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume-Uni de Grande-Bretagne et d'Irlande">Royaume-Uni</a> s'il est appelé et qu'il a déjà répondu à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conscription?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Conscription">conscription</a> américaine&nbsp;; aucun des deux pays ne lui demande de s'enrôler et l'ambassade britannique aux États-Unis publie une déclaration indiquant que Chaplin <span class="citation">«&nbsp;est bien plus utile à la Grande-Bretagne en gagnant de l'argent et en achetant des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Obligation_de_guerre?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Obligation de guerre">obligations de guerre</a> que dans les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_de_tranch%C3%A9es?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre de tranchées">tranchées</a>&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986186_129-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986186-129"><span class="cite_crochet">[</span>124<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Malgré ces critiques, Chaplin est l'un des acteurs préférés des soldats<sup id="cite_ref-Robinson1986187_130-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986187-130"><span class="cite_crochet">[</span>125<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et sa popularité continue de grandir dans le monde entier. Le magazine américain <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Harper%27s_Weekly?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Harper's Weekly">Harper's Weekly</a></i> rapporte que le nom de Charlie Chaplin fait <span class="citation">«&nbsp;partie de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Langue_v%C3%A9hiculaire?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Langue véhiculaire">langue véhiculaire</a> de presque tous les pays&nbsp;»</span> et que l'image de Charlot est <span class="citation">«&nbsp;universellement familière&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986210_131-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986210-131"><span class="cite_crochet">[</span>126<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time>1917</time>, les imitateurs professionnels de Charlot sont si répandus qu'il lance des actions en justice<sup id="cite_ref-Robinson1986215-216_132-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986215-216-132"><span class="cite_crochet">[</span>127<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et il est rapporté que neuf hommes sur dix participant à des soirées costumées reprenaient son accoutrement<sup id="cite_ref-Robinson1986213_133-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986213-133"><span class="cite_crochet">[</span>128<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'actrice <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Minnie_Maddern_Fiske?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Minnie Maddern Fiske">Minnie M. Fiske</a> écrit qu'un <span class="citation">«&nbsp;nombre en constante augmentation de personnes cultivées commencent à considérer le jeune bouffon anglais, Charlie Chaplin comme un artiste extraordinaire et un génie comique&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986210_131-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986210-131"><span class="cite_crochet">[</span>126<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="First_National_(1918-1922)"><span id="First_National_.281918-1922.29"></span>First National (1918-1922)</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Affiche montrant Charlot l'air triste assis sur un muret en briques à côté d'un petit chien blanc." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg/220px-Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg" decoding="async" width="220" height="347" class="mw-file-element" data-file-width="1338" data-file-height="2112"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 347px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg/220px-Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg" data-alt="Affiche montrant Charlot l'air triste assis sur un muret en briques à côté d'un petit chien blanc." data-width="220" data-height="347" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg/330px-Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg/440px-Poster_-_A_Dog%27s_Life_01.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Affiche de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Une_vie_de_chien_(film,_1918)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Une vie de chien (film, 1918)">Une vie de chien</a></i> (<time>1918</time>). </figcaption> </figure> <p>Mutual ne se formalise pas de la production réduite de Chaplin et le contrat se termine à l'amiable. Pour son nouveau studio, son principal objectif est d'avoir une plus large indépendance&nbsp;; son frère Sydney, devenu son <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Agent_artistique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Agent artistique">agent artistique</a>, déclare à la presse que <span class="citation">«&nbsp;Chaplin doit être autorisé à avoir tout le temps et l'argent nécessaire pour produire les films à sa manière… C'est la qualité, non la quantité, que nous voulons&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986221_134-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986221-134"><span class="cite_crochet">[</span>129<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time class="nowrap" datetime="1917-06" data-sort-value="1917-06">juin 1917</time>, Chaplin signe un contrat d'un million de dollars (environ 19&nbsp;955&nbsp;844&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-6" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>) pour huit films avec l'association de propriétaires de salles de cinéma <span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/First_National_Pictures?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="First National Pictures">First National Pictures</a></span><sup id="cite_ref-Schickel20068_135-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schickel20068-135"><span class="cite_crochet">[</span>130<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il décide de construire son propre studio sur un terrain de <span class="nowrap">5&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Acre_(unit%C3%A9)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Acre (unité)">acres</a></span> (<span class="nowrap">20&nbsp;200&nbsp;m<sup>2</sup></span>) près de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sunset_Boulevard?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sunset Boulevard">Sunset Boulevard</a> avec les meilleures installations et équipements disponibles<sup id="cite_ref-Chaplin2003203_136-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003203-136"><span class="cite_crochet">[</span>131<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986225-226_137-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986225-226-137"><span class="cite_crochet">[</span>132<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le studio est inauguré en <time class="nowrap" datetime="1918-01" data-sort-value="1918-01">janvier 1918</time><sup id="cite_ref-Robinson1986228_138-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986228-138"><span class="cite_crochet">[</span>133<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et Chaplin reçoit une grande liberté pour la réalisation de ses films<sup id="cite_ref-BFI_first_national_139-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-BFI_first_national-139"><span class="cite_crochet">[</span>134<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Une_vie_de_chien_(film,_1918)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Une vie de chien (film, 1918)">Une vie de chien</a></i>, distribué en <time class="nowrap" datetime="1918-04" data-sort-value="1918-04">avril 1918</time>, est son premier film sous ce nouveau contrat. Il y démontre une attention grandissante pour l'intrigue et son traitement de Charlot comme une sorte de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pierrot_(commedia_dell%27arte)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pierrot (commedia dell'arte)">Pierrot</a><sup id="cite_ref-Chaplin2003208_140-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003208-140"><span class="cite_crochet">[</span>135<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le film est décrit par le critique français <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Louis_Delluc?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Louis Delluc">Louis Delluc</a> comme <span class="citation">«&nbsp;la première <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C5%92uvre_d%27art_totale?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Œuvre d'art totale">œuvre d'art totale</a> du cinéma&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986229_141-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986229-141"><span class="cite_crochet">[</span>136<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin participe ensuite à l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Effort_de_guerre?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Effort de guerre">effort de guerre</a> en réalisant une tournée d'un mois aux États-Unis afin de lever des fonds pour les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alli%C3%A9s_de_la_Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Alliés de la Première Guerre mondiale">Alliés</a><sup id="cite_ref-Robinson1986237,_241_142-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986237,_241-142"><span class="cite_crochet">[</span>137<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il produit également un court-métrage de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Propagande?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Propagande">propagande</a> pour le gouvernement appelé <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Bond?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The Bond">The Bond</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986244_143-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986244-143"><span class="cite_crochet">[</span>138<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son film suivant, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_soldat?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot soldat">Charlot soldat</a></i>, met en scène Charlot dans les tranchées&nbsp;; ses associés le mettent en garde contre une comédie sur la guerre, mais il pense autrement&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;dangereuse ou non, l'idée m'excitait&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin2003218_144-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003218-144"><span class="cite_crochet">[</span>139<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le tournage dure quatre mois et le film de 45 minutes rencontre un grand succès à sa sortie, en <time class="nowrap" datetime="1918-10" data-sort-value="1918-10">octobre 1918</time><sup id="cite_ref-Robinson1986241-245_145-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986241-245-145"><span class="cite_crochet">[</span>140<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Après la sortie de <i>Charlot soldat</i>, Chaplin demande plus de fonds à la <span class="lang-en" lang="en">First National</span>, qui refuse. Frustré par le manque de considération du studio pour la qualité et inquiet des rumeurs d'une fusion avec Famous Players-Lasky<sup id="cite_ref-Chaplin2003219-220_146-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003219-220-146"><span class="cite_crochet">[</span>141<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Balio197912_147-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Balio197912-147"><span class="cite_crochet">[</span>142<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il se rapproche de ses collègues <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Douglas_Fairbanks?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Douglas Fairbanks">Douglas Fairbanks</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mary_Pickford?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mary Pickford">Mary Pickford</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D._W._Griffith?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="D. W. Griffith">D. W. Griffith</a> pour fonder une nouvelle société de distribution. La création d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/United_Artists?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="United Artists">United Artists</a> en <time class="nowrap" datetime="1919-01" data-sort-value="1919-01">janvier 1919</time><sup id="cite_ref-Robinson1986267_148-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986267-148"><span class="cite_crochet">[</span>143<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> est une révolution pour l'industrie cinématographique, car les quatre fondateurs peuvent dès lors personnellement financer leurs œuvres et avoir un contrôle total sur elles<sup id="cite_ref-Robinson1986269_149-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986269-149"><span class="cite_crochet">[</span>144<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin est alors impatient de pouvoir commencer avec sa nouvelle entreprise et offre de racheter son contrat avec la <span class="lang-en" lang="en">First National</span>. Le studio refuse et insiste pour qu'il livre les six derniers films promis<sup id="cite_ref-Chaplin2003223_150-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003223-150"><span class="cite_crochet">[</span>145<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie de Charlot l'air énervé tenant la main à un petit garçon en haillons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg/220px-Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg" decoding="async" width="220" height="314" class="mw-file-element" data-file-width="472" data-file-height="673"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 314px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg/220px-Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg" data-alt="Photographie de Charlot l'air énervé tenant la main à un petit garçon en haillons" data-width="220" data-height="314" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg/330px-Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg/440px-Chaplin_The_Kid_2_crop.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jackie_Coogan?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jackie Coogan">Jackie Coogan</a> dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Kid?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Kid">Le Kid</a></i> (<time>1921</time>). </figcaption> </figure> <p>Avant la création d'United Artists, Chaplin se marie pour la première fois. L'actrice de 17&nbsp;ans <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mildred_Harris?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mildred Harris">Mildred Harris</a> est enceinte et ils se marient discrètement à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Los_Angeles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Los Angeles">Los Angeles</a> en <time class="nowrap" datetime="1918-09" data-sort-value="1918-09">septembre 1918</time> pour éviter la controverse<sup id="cite_ref-Robinson1986246_151-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986246-151"><span class="cite_crochet">[</span>146<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; la grossesse se révèle fausse<sup id="cite_ref-Robinson1986248_152-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986248-152"><span class="cite_crochet">[</span>147<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin n'est pas heureux de cette union, qui selon lui affecte sa créativité, et la réalisation d’<i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Une_idylle_aux_champs?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Une idylle aux champs">Une idylle aux champs</a></i> est difficile<sup id="cite_ref-Robinson1986246-249_153-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986246-249-153"><span class="cite_crochet">[</span>148<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010141_154-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010141-154"><span class="cite_crochet">[</span>149<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Harris tombe ensuite réellement enceinte et elle accouche d'un garçon le <time class="nowrap" datetime="1919-07-07" data-sort-value="1919-07-07">7 juillet 1919</time>. Le nouveau-né, Norman Spencer Chaplin, est cependant malformé et meurt trois jours plus tard<sup id="cite_ref-Robinson1986251_155-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986251-155"><span class="cite_crochet">[</span>150<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les époux divorcent en <time class="nowrap" datetime="1920-04" data-sort-value="1920-04">avril 1920</time> et Chaplin explique dans son autobiographie qu'ils n'étaient <span class="citation">«&nbsp;absolument pas faits l'un pour l'autre&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin2003235_156-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003235-156"><span class="cite_crochet">[</span>151<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986259_157-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986259-157"><span class="cite_crochet">[</span>152<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Cette tragédie personnelle influence l'œuvre de Chaplin, car il envisage de faire de Charlot le tuteur d'un jeune garçon<sup id="cite_ref-Robinson1986252_158-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986252-158"><span class="cite_crochet">[</span>153<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010148_159-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010148-159"><span class="cite_crochet">[</span>154<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le tournage du <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Kid?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Kid">Kid</a></i> commence en <time class="nowrap" datetime="1919-08" data-sort-value="1919-08">août 1919</time> avec le jeune <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jackie_Coogan?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jackie Coogan">Jackie Coogan</a>, alors âgé de quatre ans<sup id="cite_ref-Robinson1986253_160-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986253-160"><span class="cite_crochet">[</span>155<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin réalise que le projet est plus important que prévu et, pour apaiser la <span class="lang-en" lang="en">First National</span>, arrête sa production et tourne rapidement <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Une_journ%C3%A9e_de_plaisir?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Une journée de plaisir">Une journée de plaisir</a></i><sup id="cite_ref-Chaplin2003255-253_161-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003255-253-161"><span class="cite_crochet">[</span>156<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La réalisation du <i>Kid</i> dure neuf mois, jusqu'en <time class="nowrap" datetime="1920-05" data-sort-value="1920-05">mai 1920</time>, et sa durée de 68 minutes en fait le plus long du cinéaste jusque là<sup id="cite_ref-Robinson1986261_162-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986261-162"><span class="cite_crochet">[</span>157<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le film est marqué par les thèmes de la pauvreté et de la séparation et <span class="need_ref" title="Ce passage devrait préciser la personne ou l'organisation qui fait cette affirmation." style="cursor:help;">on considère</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Qui?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Qui">[Qui&nbsp;?]</a></sup> que <i>Le Kid</i> est influencé par la propre enfance de Chaplin<sup id="cite_ref-BFI_first_national_139-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-BFI_first_national-139"><span class="cite_crochet">[</span>134<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il s'agit en outre de l'un des premiers films à associer la comédie et le drame<sup id="cite_ref-Chaplin2003233-234_163-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003233-234-163"><span class="cite_crochet">[</span>158<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le succès est immédiat à sa sortie, en <time class="nowrap" datetime="1921-01" data-sort-value="1921-01">janvier 1921</time>, et il est distribué dans plus de cinquante pays dans les trois années qui suivent<sup id="cite_ref-Robinson1986265_164-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986265-164"><span class="cite_crochet">[</span>159<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin consacre cinq mois à son film suivant de 31 minutes, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_et_le_Masque_de_fer?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot et le Masque de fer">Charlot et le Masque de fer</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986269_149-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986269-149"><span class="cite_crochet">[</span>144<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après sa sortie en <time class="nowrap" datetime="1921-09" data-sort-value="1921-09">septembre 1921</time>, il décide de retourner en Grande-Bretagne pour la première fois en près d'une décennie<sup id="cite_ref-Robinson1986282_165-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986282-165"><span class="cite_crochet">[</span>160<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il remplit ensuite son contrat avec la <span class="lang-en" lang="en">First National</span> en réalisant <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jour_de_paye?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jour de paye">Jour de paye</a></i> en <time class="nowrap" datetime="1922-02" data-sort-value="1922-02">février 1922</time> et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_P%C3%A8lerin_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Pèlerin (film)">Le Pèlerin</a></i> un an plus tard<sup id="cite_ref-Robinson1986295-300_166-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986295-300-166"><span class="cite_crochet">[</span>161<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="United_Artists_(1923-1938)"><span id="United_Artists_.281923-1938.29"></span>United Artists (1923-1938)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="L'Opinion_publique_et_La_Ruée_vers_l'or"><span id="L.27Opinion_publique_et_La_Ru.C3.A9e_vers_l.27or"></span><i>L'Opinion publique</i> et <i>La Ruée vers l'or</i></h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Chaplin, assis à table, mangeant un bout de sa chaussure." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg/220px-Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" data-file-width="1452" data-file-height="1047"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 159px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg/220px-Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg" data-alt="Chaplin, assis à table, mangeant un bout de sa chaussure." data-width="220" data-height="159" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg/330px-Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg/440px-Chaplin_the_gold_rush_boot.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Charlot mangeant sa chaussure dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Ru%C3%A9e_vers_l%27or?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Ruée vers l'or">La Ruée vers l'or</a></i> (<time>1925</time>). </figcaption> </figure> <p>Ayant rempli ses obligations avec la <span class="lang-en" lang="en">First National</span>, Chaplin est à présent libre de réaliser ses films en tant que producteur indépendant. En <time class="nowrap" datetime="1922-11" data-sort-value="1922-11">novembre 1922</time>, il commence le tournage de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27Opinion_publique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="L'Opinion publique">L'Opinion publique</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986310_167-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986310-167"><span class="cite_crochet">[</span>162<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il veut que ce drame romantique lance la carrière d'Edna Purviance<sup id="cite_ref-Robinson1986302_168-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986302-168"><span class="cite_crochet">[</span>163<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et ne réalise qu'un bref <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cam%C3%A9o?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Caméo">caméo</a> non crédité dans cette production<sup id="cite_ref-Robinson1986311-312_169-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986311-312-169"><span class="cite_crochet">[</span>164<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Souhaitant que le film soit réaliste, il demande à ses acteurs de jouer de manière retenue, expliquant que dans la vie réelle <span class="citation">«&nbsp;les hommes et les femmes essayent de dissimuler leurs émotions plutôt que de vouloir les montrer&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986319-321_170-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986319-321-170"><span class="cite_crochet">[</span>165<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La première de <i>L'Opinion publique</i> en <time class="nowrap" datetime="1923-09" data-sort-value="1923-09">septembre 1923</time> est acclamée par la critique pour son approche subtile, qui est alors une innovation<sup id="cite_ref-Robinson1986318-321_171-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986318-321-171"><span class="cite_crochet">[</span>166<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le public semble cependant peu intéressé par un film de Chaplin sans Charlot et il sera un échec<sup id="cite_ref-Louvish2010193_172-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010193-172"><span class="cite_crochet">[</span>167<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Fier de son film, le cinéaste est affecté par ce revers car il a voulu réaliser un film dramatique&nbsp;; il retire <i>L'Opinion publique</i> des salles aussi vite que possible<sup id="cite_ref-Robinson1986302,_322_173-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986302,_322-173"><span class="cite_crochet">[</span>168<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin revient à la comédie pour son prochain projet et il pense alors&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Ce prochain film doit être une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89pop%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Épopée">épopée</a>&nbsp;! la plus grande&nbsp;!&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Louvish2010195_174-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010195-174"><span class="cite_crochet">[</span>169<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Inspiré par une photographie de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ru%C3%A9e_vers_l%27or_du_Klondike?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Ruée vers l'or du Klondike">ruée vers l'or du Klondike</a> de <time>1898</time> et par le récit de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Exp%C3%A9dition_Donner?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Expédition Donner">expédition Donner</a> de <time>1846</time>-<time>1847</time>, il réalise ce que le journaliste Geoffrey Macnab qualifie de <span class="citation">«&nbsp;comédie épique sur un sujet grave&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Kemp201164_175-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp201164-175"><span class="cite_crochet">[</span>170<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin2003299_176-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003299-176"><span class="cite_crochet">[</span>171<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Ru%C3%A9e_vers_l%27or?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Ruée vers l'or">La Ruée vers l'or</a></i>, Charlot est représenté comme un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prospection_(g%C3%A9ologie)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Prospection (géologie)">prospecteur</a> solitaire affrontant l'adversité et à la recherche de l'amour. Avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Georgia_Hale?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Georgia Hale">Georgia Hale</a> comme partenaire, Chaplin commence le tournage dans les montagnes de l'ouest du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nevada?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Nevada">Nevada</a> en <time class="nowrap" datetime="1924-02" data-sort-value="1924-02">février 1924</time><sup id="cite_ref-Robinson1986337_177-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986337-177"><span class="cite_crochet">[</span>172<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La production est complexe, avec plus de 600 figurants, des décors extravagants et des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Effets_sp%C3%A9ciaux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Effets spéciaux">effets spéciaux</a><sup id="cite_ref-Robinson1986340-345_178-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986340-345-178"><span class="cite_crochet">[</span>173<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; la dernière scène n'est réalisée qu'en <time class="nowrap" datetime="1925-05" data-sort-value="1925-05">mai 1925</time>, après 15&nbsp;mois de tournage<sup id="cite_ref-Robinson1986354_179-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986354-179"><span class="cite_crochet">[</span>174<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Avec un coût de près d'un million de dollars<sup id="cite_ref-Robinson1986358_180-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986358-180"><span class="cite_crochet">[</span>175<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, Chaplin considère que <i>La Ruée vers l'or</i> est le meilleur film qu'il a réalisé jusque-là<sup id="cite_ref-Robinson1986357_181-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986357-181"><span class="cite_crochet">[</span>176<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après sa sortie en <time class="nowrap" datetime="1925-08" data-sort-value="1925-08">août 1925</time>, il devient l'un des plus gros succès du cinéma muet, avec cinq millions de dollars (environ 72&nbsp;893&nbsp;738&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-7" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>) de recettes<sup id="cite_ref-Robinson1986358_180-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986358-180"><span class="cite_crochet">[</span>175<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Kemp201163_182-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp201163-182"><span class="cite_crochet">[</span>177<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La comédie comporte certaines des scènes les plus célèbres de Chaplin, comme celle de Charlot mangeant sa chaussure ou celle dite de la «&nbsp;danse des petits pains&nbsp;»<sup id="cite_ref-Kemp201163-64_183-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp201163-64-183"><span class="cite_crochet">[</span>178<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986339,_353_184-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986339,_353-184"><span class="cite_crochet">[</span>179<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010200_185-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010200-185"><span class="cite_crochet">[</span>180<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Schickel200619_186-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schickel200619-186"><span class="cite_crochet">[</span>181<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et il déclare par la suite qu'il aimerait que les gens se souviennent de lui grâce à ce film<sup id="cite_ref-Kemp201164_175-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp201164-175"><span class="cite_crochet">[</span>170<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Lita_Grey_et_Le_Cirque">Lita Grey et <i>Le Cirque</i></h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Lita_Grey_1927.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie d'une jeune femme aux cheveux ondulés ramenés sur le côté et portant un foulard en dentelle" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Lita_Grey_1927.jpg/170px-Lita_Grey_1927.jpg" decoding="async" width="170" height="233" class="mw-file-element" data-file-width="1165" data-file-height="1600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 233px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Lita_Grey_1927.jpg/170px-Lita_Grey_1927.jpg" data-alt="Photographie d'une jeune femme aux cheveux ondulés ramenés sur le côté et portant un foulard en dentelle" data-width="170" data-height="233" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Lita_Grey_1927.jpg/255px-Lita_Grey_1927.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Lita_Grey_1927.jpg/340px-Lita_Grey_1927.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lita_Grey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Lita Grey">Lita Grey</a>, deux ans après son divorce houleux d'avec Chaplin. </figcaption> </figure> <p>Alors qu'il réalise <i>La Ruée vers l'or</i>, Chaplin se marie pour la deuxième fois. Comme pour sa première union, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lita_Grey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Lita Grey">Lita Grey</a> est une jeune actrice qui doit apparaître dans le film et dont la grossesse imprévue oblige Chaplin à l'épouser. Elle a alors 16&nbsp;ans et lui 35, et selon la loi californienne cette relation peut être qualifiée de viol sur mineure<sup id="cite_ref-Robinson1986346_187-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986346-187"><span class="cite_crochet">[</span>182<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. D'après les documents du divorce, Chaplin a voulu la faire avorter, mais celle-ci a refusé. La mère de Lita Grey a par ailleurs menacé Chaplin de le dénoncer à la police s'il n'épouse pas sa fille<sup id="cite_ref-188" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-188"><span class="cite_crochet">[</span>183<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il organise donc une cérémonie discrète au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mexique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mexique">Mexique</a>, le <time class="nowrap" datetime="1924-11-24" data-sort-value="1924-11-24">24 novembre 1924</time><sup id="cite_ref-Robinson1986348_189-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986348-189"><span class="cite_crochet">[</span>184<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Lita accouche d'un premier fils, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charles_Chaplin_Jr.?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charles Chaplin Jr.">Charles Chaplin Jr.</a>, le <time class="nowrap" datetime="1925-05-05" data-sort-value="1925-05-05">5 mai 1925</time>, et d'un second, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sydney_Chaplin_(1926-2009)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sydney Chaplin (1926-2009)">Sydney Earle Chaplin</a>, le <time class="nowrap" datetime="1926-03-30" data-sort-value="1926-03-30">30 mars 1926</time><sup id="cite_ref-Robinson1986355,_368_190-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986355,_368-190"><span class="cite_crochet">[</span>185<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Cette union est malheureuse et Chaplin passe beaucoup de temps en studio pour éviter de voir son épouse<sup id="cite_ref-Robinson1986350._368_191-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986350._368-191"><span class="cite_crochet">[</span>186<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time class="nowrap" datetime="1926-11" data-sort-value="1926-11">novembre 1926</time>, Lita Grey quitte leur foyer avec leurs enfants<sup id="cite_ref-Robinson1986371_192-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986371-192"><span class="cite_crochet">[</span>187<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Lors de la difficile procédure de divorce, les documents de Lita Grey accusant Chaplin d'infidélité, de violence et d'entretenir des <span class="citation">«&nbsp;désirs sexuels pervers&nbsp;»</span> sont publiés par la presse<sup id="cite_ref-Louvish2010220_193-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010220-193"><span class="cite_crochet">[</span>188<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986372-374_194-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986372-374-194"><span class="cite_crochet">[</span>189<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-196" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-196"><span class="cite_crochet">[</span>n 6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est rapporté que Chaplin est au bord d'une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Crise_de_nerfs?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Crise de nerfs">crise de nerfs</a>, alors que l'histoire fait la une des journaux et que des groupes sont créés pour demander l'interdiction de ses films<sup id="cite_ref-Robinson1986372-374_194-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986372-374-194"><span class="cite_crochet">[</span>189<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010220-221_197-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010220-221-197"><span class="cite_crochet">[</span>191<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Impatients de mettre un terme à l'affaire, les avocats de Chaplin acceptent en <time class="nowrap" datetime="1927-08" data-sort-value="1927-08">août 1927</time> de payer 600&nbsp;000&nbsp;dollars (environ 8&nbsp;831&nbsp;034&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-8" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), la plus grosse somme accordée lors d'un procès aux États-Unis jusqu'alors<sup id="cite_ref-Robinson1986378_198-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986378-198"><span class="cite_crochet">[</span>192<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La popularité de Chaplin lui permet de surmonter l'incident, qui est rapidement oublié, mais il en reste profondément affecté<sup id="cite_ref-Maland198999-105_199-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland198999-105-199"><span class="cite_crochet">[</span>193<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986383_200-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986383-200"><span class="cite_crochet">[</span>194<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Avant le début de la procédure de divorce, Chaplin commence à travailler sur un nouveau film, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Cirque_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Cirque (film)">Le Cirque</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986360_201-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986360-201"><span class="cite_crochet">[</span>195<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le tournage est suspendu dix mois durant le scandale de son divorce<sup id="cite_ref-Robinson1986371,_381_202-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986371,_381-202"><span class="cite_crochet">[</span>196<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et la production est marquée par les difficultés<sup id="cite_ref-Louvish2010215_203-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010215-203"><span class="cite_crochet">[</span>197<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Finalement terminé en octobre, <i>Le Cirque</i> sort en <time class="nowrap" datetime="1928-01" data-sort-value="1928-01">janvier 1928</time> et reçoit un accueil positif<sup id="cite_ref-Robinson1986382_204-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986382-204"><span class="cite_crochet">[</span>198<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Lors de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1re_c%C3%A9r%C3%A9monie_des_Oscars?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1re cérémonie des Oscars"><abbr class="abbr" title="Première">1<sup>re</sup></abbr>&nbsp;cérémonie des Oscars</a>, Chaplin reçoit un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_d%27honneur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Oscar d'honneur">Oscar d'honneur</a> <span class="citation">«&nbsp;pour sa polyvalence et son génie à jouer, écrire, mettre en scène et produire <i>Le Cirque</i><sup id="cite_ref-circus_205-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-circus-205"><span class="cite_crochet">[</span>199<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;»</span>. Malgré le succès du film, Chaplin l'associe avec le stress de sa production&nbsp;; il ne le mentionne pas dans son autobiographie et a du mal à travailler dessus quand il le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Musique_de_film?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Musique de film">resonorisa</a> en <time>1967</time><sup id="cite_ref-Brownlow201073_206-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201073-206"><span class="cite_crochet">[</span>200<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010224_207-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010224-207"><span class="cite_crochet">[</span>201<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Les_Lumières_de_la_ville"><span id="Les_Lumi.C3.A8res_de_la_ville"></span><i>Les Lumières de la ville</i></h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article connexe&nbsp;: <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Lumi%C3%A8res_de_la_ville?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Lumières de la ville">Les Lumières de la ville</a>. </div> </div> <div class="thumb tleft" style="width:15%;"> <div class="thumbinner"> <div class="thumbcaption"> <div style="text-align: justify;"> «&nbsp;J'étais résolu à continuer la réalisation de films muets… J'étais un mime et dans ce registre j'étais unique et, sans fausse modestie, un maître.&nbsp;»<br><br> <div style="text-align: inherit;"> Chaplin sur le cinéma parlant<sup id="cite_ref-Chaplin2003322_208-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003322-208"><span class="cite_crochet">[</span>202<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> </div><br> </div> </div> </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_City_Lights_still.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Capture d'écran montrant Charlot tendant la main à une jeune femme assise dans la rue à côté de bouquets de fleurs." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Chaplin_City_Lights_still.jpg/220px-Chaplin_City_Lights_still.jpg" decoding="async" width="220" height="314" class="mw-file-element" data-file-width="245" data-file-height="350"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 314px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Chaplin_City_Lights_still.jpg/220px-Chaplin_City_Lights_still.jpg" data-alt="Capture d'écran montrant Charlot tendant la main à une jeune femme assise dans la rue à côté de bouquets de fleurs." data-width="220" data-height="314" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Chaplin_City_Lights_still.jpg 1.5x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Virginia_Cherrill?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Virginia Cherrill">Virginia Cherrill</a> dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Lumi%C3%A8res_de_la_ville?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Lumières de la ville">Les Lumières de la ville</a></i> (<time>1931</time>). </figcaption> </figure> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9ma_sonore?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cinéma sonore">cinéma sonore</a> apparaît à l'époque où sortait <i>Le Cirque</i>. Chaplin est sceptique quant à cette nouvelle technique et estime que les «&nbsp;parlants&nbsp;» ne valent pas les films muets, du point de vue artistique<sup id="cite_ref-Robinson1986389_209-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986389-209"><span class="cite_crochet">[</span>203<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin2003321_210-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003321-210"><span class="cite_crochet">[</span>204<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est également réticent à l'idée de changer la formule qui a fait son succès<sup id="cite_ref-Robinson1986465_211-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986465-211"><span class="cite_crochet">[</span>205<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin2003322_208-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003322-208"><span class="cite_crochet">[</span>202<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland200729_212-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland200729-212"><span class="cite_crochet">[</span>206<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et craint que donner une voix à Charlot ne limite son attrait à l'international<sup id="cite_ref-Robinson1986389_209-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986389-209"><span class="cite_crochet">[</span>203<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland200729_212-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland200729-212"><span class="cite_crochet">[</span>206<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il rejette donc cette mode hollywoodienne et commence à travailler sur un nouveau film muet&nbsp;; cette décision le rend néanmoins anxieux et il le reste tout au long de la production de ce nouveau projet<sup id="cite_ref-Robinson1986389_209-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986389-209"><span class="cite_crochet">[</span>203<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland200729_212-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland200729-212"><span class="cite_crochet">[</span>206<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Lorsque le tournage commence à la fin de l'année <time>1928</time>, Chaplin travaille sur l'histoire depuis près d'un an<sup id="cite_ref-Robinson1986398_213-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986398-213"><span class="cite_crochet">[</span>207<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland200733-34,_41_214-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland200733-34,_41-214"><span class="cite_crochet">[</span>208<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Lumi%C3%A8res_de_la_ville?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Lumières de la ville">Les Lumières de la ville</a></i> met en scène l'amour de Charlot pour une fleuriste aveugle, jouée par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Virginia_Cherrill?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Virginia Cherrill">Virginia Cherrill</a>, et ses efforts pour lever des fonds pour une opération destinée à lui rendre la vue. Chaplin a travaillé <span class="citation">«&nbsp;jusqu'au bord de la folie pour obtenir la perfection&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin2003324_215-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003324-215"><span class="cite_crochet">[</span>209<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et le tournage dure 21 mois, jusqu'en <time class="nowrap" datetime="1930-09" data-sort-value="1930-09">septembre 1930</time><sup id="cite_ref-Robinson1986409_216-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986409-216"><span class="cite_crochet">[</span>210<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin finalise <i>Les Lumières de la ville</i> en <time class="nowrap" datetime="1930-12" data-sort-value="1930-12">décembre 1930</time> à un moment où les films muets sont devenus anachroniques<sup id="cite_ref-Robinson1986410_217-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986410-217"><span class="cite_crochet">[</span>211<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une pré-projection ne rencontre pas de succès<sup id="cite_ref-Chaplin2003325_218-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003325-218"><span class="cite_crochet">[</span>212<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais la presse est séduite. Un journaliste écrit&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Personne d'autre que Charlie Chaplin n'aurait pu le faire. Il est le seul à avoir ce quelque chose d'étrange appelé «&nbsp;attrait de l'audience&nbsp;» en quantité suffisante pour défier le penchant populaire pour les films qui parlent&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986413_219-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986413-219"><span class="cite_crochet">[</span>213<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Lors de sa sortie officielle en <time class="nowrap" datetime="1931-01" data-sort-value="1931-01">janvier 1931</time>, <i>Les Lumières de la ville</i> est un succès populaire et financier qui rapporte plus de trois millions de dollars<sup id="cite_ref-Maland2007108-110_220-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland2007108-110-220"><span class="cite_crochet">[</span>214<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin2003328_221-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003328-221"><span class="cite_crochet">[</span>215<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986415_222-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986415-222"><span class="cite_crochet">[</span>216<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/British_Film_Institute?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="British Film Institute">British Film Institute</a> le cite comme la plus grande réussite de Chaplin et le critique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/James_Agee?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="James Agee">James Agee</a> évoque son final comme <span class="citation">«&nbsp;le meilleur jeu d'acteur et le plus grand moment de l'histoire du cinéma&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-bfi_223-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bfi-223"><span class="cite_crochet">[</span>217<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland200710-11_224-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland200710-11-224"><span class="cite_crochet">[</span>218<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Paulette_Goddard_et_Les_Temps_modernes">Paulette Goddard et <i>Les Temps modernes</i></h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Modern_Times_poster.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Affiche montrant Charlot avec un bleu de travail rayé. Il tourne le dos à un mur où sont fixés deux gros disjoncteurs manuels qu'il tient dans les mains à la hauteur de sa tête." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Modern_Times_poster.jpg/220px-Modern_Times_poster.jpg" decoding="async" width="220" height="335" class="mw-file-element" data-file-width="736" data-file-height="1120"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 335px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Modern_Times_poster.jpg/220px-Modern_Times_poster.jpg" data-alt="Affiche montrant Charlot avec un bleu de travail rayé. Il tourne le dos à un mur où sont fixés deux gros disjoncteurs manuels qu'il tient dans les mains à la hauteur de sa tête." data-width="220" data-height="335" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Modern_Times_poster.jpg/330px-Modern_Times_poster.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Modern_Times_poster.jpg/440px-Modern_Times_poster.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Affiche pour <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Temps_modernes_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Temps modernes (film)">Les Temps modernes</a></i> (1936). </figcaption> </figure> <p><i>Les Lumières de la ville</i> est un succès mais Chaplin n'est pas certain de pouvoir réaliser un nouveau film sans dialogues. Il reste convaincu que le son ne marcherait pas dans ses films, mais est également <span class="citation">«&nbsp;obsédé par la peur déprimante d'être démodé&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin2003360_225-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003360-225"><span class="cite_crochet">[</span>219<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En raison de ces incertitudes, le comédien choisit au début de l'année <time>1931</time> de prendre des vacances et il arrête de tourner pendant 16 mois<sup id="cite_ref-Louvish2010243_226-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010243-226"><span class="cite_crochet">[</span>220<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986420_227-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986420-227"><span class="cite_crochet">[</span>221<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il visite l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Europe_de_l%27Ouest?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Europe de l'Ouest">Europe de l'Ouest</a>, dont la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/France?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="France">France</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Suisse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Suisse">Suisse</a>, et décide spontanément de se rendre dans l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_du_Japon?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Empire du Japon">empire du Japon</a><sup id="cite_ref-Robinson1986429-441_228-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986429-441-228"><span class="cite_crochet">[</span>222<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Là-bas, il est témoin de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Incident_du_15_mai?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Incident du 15 mai">incident du 15 mai</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1932?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1932">1932</a>, durant lequel des officiers nationalistes tentent un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coup_d%27%C3%89tat?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Coup d'État">coup d'État</a>, assassinant le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Premier_ministre_du_Japon?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Premier ministre du Japon">Premier ministre du Japon</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Inukai_Tsuyoshi?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Inukai Tsuyoshi">Tsuyoshi Inukai</a>. Le plan initial inclut notamment de tuer Charlie Chaplin afin de déclencher une guerre avec les États-Unis<sup id="cite_ref-229" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-229"><span class="cite_crochet">[</span>223<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Quand le Premier ministre est tué, son fils <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Takeru_Inukai?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Takeru Inukai">Takeru Inukai</a> assiste à une compétition de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sumo?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sumo">sumo</a> avec Charlie Chaplin, ce qui leur a probablement sauvé la vie<sup id="cite_ref-230" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-230"><span class="cite_crochet">[</span>224<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Dans son autobiographie, il note qu'à son retour à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Los_Angeles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Los Angeles">Los Angeles</a> en <time class="nowrap" datetime="1932-06" data-sort-value="1932-06">juin 1932</time>, il se sent <span class="citation">«&nbsp;perdu et sans but, fatigué et conscient d'une extrême solitude&nbsp;»</span>. Il envisage brièvement la possibilité de prendre sa retraite et de s'installer en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_de_Chine_(1912-1949)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="République de Chine (1912-1949)">Chine</a><sup id="cite_ref-Chaplin2003372,_375_231-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003372,_375-231"><span class="cite_crochet">[</span>225<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>La solitude de Chaplin est apaisée quand il rencontre en juillet l'actrice de 21&nbsp;ans <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Paulette_Goddard?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Paulette Goddard">Paulette Goddard</a>, avec qui il forme un couple heureux<sup id="cite_ref-Robinson1986453_232-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986453-232"><span class="cite_crochet">[</span>226<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989147_233-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989147-233"><span class="cite_crochet">[</span>227<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Hésitant encore sur l'opportunité d'un film, il écrit un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roman-feuilleton?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Roman-feuilleton">roman-feuilleton</a> sur ses voyages, qui est publié dans le magazine <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Woman%27s_Home_Companion?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Woman's Home Companion">Woman's Home Companion</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986451_234-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986451-234"><span class="cite_crochet">[</span>228<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son séjour à l'étranger, durant lequel il rencontre plusieurs personnages influents, a un effet très stimulant pour Chaplin, et il s'intéresse de plus en plus aux questions internationales<sup id="cite_ref-Louvish2010256_235-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010256-235"><span class="cite_crochet">[</span>229<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'état du monde du travail américain durant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grande_D%C3%A9pression?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Grande Dépression">Grande Dépression</a> le trouble et il craint que le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Capitalisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Capitalisme">capitalisme</a> et les machines ne provoquent un fort taux de chômage. Ce sont ces inquiétudes qui le motivent à développer son nouveau film<sup id="cite_ref-Larcher201163_236-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201163-236"><span class="cite_crochet">[</span>230<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986457-458_237-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986457-458-237"><span class="cite_crochet">[</span>231<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Temps_modernes_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Temps modernes (film)">Les Temps modernes</a></i> est présenté par Chaplin comme <span class="citation">«&nbsp;une satire de certaines situations de notre vie industrielle&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Louvish2010257_238-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010257-238"><span class="cite_crochet">[</span>232<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il envisage d'en faire un film parlant, mais change d'avis lors des répétitions. Comme ses prédécesseurs, <i>Les Temps modernes</i> utilise des effets sonores synchronisés, mais presque aucune parole<sup id="cite_ref-Robinson1986466_239-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986466-239"><span class="cite_crochet">[</span>233<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans le film, l'interprétation en «&nbsp;charabia&nbsp;» d'une chanson par Chaplin donne néanmoins pour la première fois une voix à Charlot<sup id="cite_ref-Robinson1986468_240-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986468-240"><span class="cite_crochet">[</span>234<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après l'enregistrement de la musique, le résultat est présenté en <time class="nowrap" datetime="1936-02" data-sort-value="1936-02">février 1936</time><sup id="cite_ref-Robinson1986474_241-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986474-241"><span class="cite_crochet">[</span>235<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il s'agit de son premier film depuis <i>Le Kid</i> à intégrer des références politiques et sociales<sup id="cite_ref-Maland1989150_242-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989150-242"><span class="cite_crochet">[</span>236<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et cet aspect entraîne une forte couverture médiatique, même si Chaplin tente de minimiser le sujet<sup id="cite_ref-Maland1989144-147_243-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989144-147-243"><span class="cite_crochet">[</span>237<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le film connaît un succès moindre que ses précédents films et les critiques sont plus mitigées, certaines désapprouvant sa signification politique<sup id="cite_ref-Maland1989157_244-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989157-244"><span class="cite_crochet">[</span>238<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986473_245-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986473-245"><span class="cite_crochet">[</span>239<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i>Les Temps modernes</i> est néanmoins devenu un classique du répertoire de Chaplin<sup id="cite_ref-bfi_223-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-bfi-223"><span class="cite_crochet">[</span>217<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Schneider2009125_246-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schneider2009125-246"><span class="cite_crochet">[</span>240<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>À la suite de cette sortie, Chaplin se rend en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Extr%C3%AAme-Orient?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Extrême-Orient">Extrême-Orient</a> avec Goddard<sup id="cite_ref-Robinson1986479_247-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986479-247"><span class="cite_crochet">[</span>241<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le couple refuse tout commentaire sur la nature de leur relation et on ne sait alors pas vraiment s'ils sont mariés ou non<sup id="cite_ref-Robinson1986469_248-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986469-248"><span class="cite_crochet">[</span>242<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Quelque temps plus tard, Chaplin révèle qu'ils se sont mariés à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Canton_(Chine)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Canton (Chine)">Canton</a>, en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chine?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Chine">Chine</a>, durant ce voyage<sup id="cite_ref-Robinson1986483_249-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986483-249"><span class="cite_crochet">[</span>243<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les deux s'éloignent cependant rapidement l'un de l'autre pour se consacrer à leur travail&nbsp;; Goddard demande finalement le divorce en <time>1942</time>, avançant qu'ils sont séparés depuis plus d'un an<sup id="cite_ref-Robinson1986509-510_250-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986509-510-250"><span class="cite_crochet">[</span>244<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Controverses_et_popularité_déclinante_(1939-1952)"><span id="Controverses_et_popularit.C3.A9_d.C3.A9clinante_.281939-1952.29"></span>Controverses et popularité déclinante (1939-1952)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Le_Dictateur"><i>Le Dictateur</i></h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article connexe&nbsp;: <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Dictateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Dictateur">Le Dictateur</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:The_Great_Dictator_(1940)_poster.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Affiche montrant Chaplin en tenue de dictateur, les yeux rivés sur un globe terrestre. Paulette Goddard est présent en bas de l'affiche portant un panier sur la tête." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg/220px-The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg" decoding="async" width="220" height="331" class="mw-file-element" data-file-width="1954" data-file-height="2937"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 331px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg/220px-The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg" data-alt="Affiche montrant Chaplin en tenue de dictateur, les yeux rivés sur un globe terrestre. Paulette Goddard est présent en bas de l'affiche portant un panier sur la tête." data-width="220" data-height="331" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg/330px-The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg/440px-The_Great_Dictator_%281940%29_poster.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Affiche originale du film <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Dictateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Dictateur">Le Dictateur</a></i> (<time>1940</time>). </figcaption> </figure> <p>Chaplin est profondément perturbé par les tensions politiques et la montée du nationalisme en Europe dans les années <time>1930</time><sup id="cite_ref-Robinson1986485_251-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986485-251"><span class="cite_crochet">[</span>245<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989159_252-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989159-252"><span class="cite_crochet">[</span>246<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et estime qu'il ne peut en faire abstraction dans ses films<sup id="cite_ref-Chaplin2003386_253-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003386-253"><span class="cite_crochet">[</span>247<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les observateurs font des rapprochements avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Adolf_Hitler?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a>&nbsp;: ils sont nés à quatre jours d'écart, ont tous deux accédé à la notoriété mondiale malgré leur origine modeste, et le dictateur allemand porte <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moustache_en_brosse_%C3%A0_dents?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Moustache en brosse à dents">la même moustache que Charlot</a>. Cette ressemblance physique devient la base du film suivant de Chaplin, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Dictateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Dictateur">Le Dictateur</a></i>, qui se moque directement d'Hitler et du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fascisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Fascisme">fascisme</a><sup id="cite_ref-Schickel200628_254-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schickel200628-254"><span class="cite_crochet">[</span>248<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989165,_170_255-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989165,_170-255"><span class="cite_crochet">[</span>249<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010271_256-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010271-256"><span class="cite_crochet">[</span>250<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986490_257-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986490-257"><span class="cite_crochet">[</span>251<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Larcher201167_258-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201167-258"><span class="cite_crochet">[</span>252<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Kemp2011158_259-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp2011158-259"><span class="cite_crochet">[</span>253<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin consacre deux années à la rédaction du scénario<sup id="cite_ref-Chaplin2003388_260-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003388-260"><span class="cite_crochet">[</span>254<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et commence le tournage en <time class="nowrap" datetime="1939-09" data-sort-value="1939-09">septembre 1939</time> alors que la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a> vient d'éclater<sup id="cite_ref-Robinson1986496_261-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986496-261"><span class="cite_crochet">[</span>255<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin décide de renoncer au film muet, qu'il estime démodé et parce qu'il est plus facile de délivrer un message politique avec la parole<sup id="cite_ref-Maland1989165_262-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989165-262"><span class="cite_crochet">[</span>256<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Réaliser une comédie sur Hitler est très délicat, mais l'indépendance financière de Chaplin lui permet de prendre le risque<sup id="cite_ref-Maland1989164_263-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989164-263"><span class="cite_crochet">[</span>257<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;J'étais déterminé à le faire, car on doit se moquer d'Hitler<sup id="cite_ref-Chaplin2003387_264-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003387-264"><span class="cite_crochet">[</span>258<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-265" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-265"><span class="cite_crochet">[</span>n 7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;»</span>. Dans le film, Chaplin s'éloigne de son personnage de Charlot, tout en conservant son accoutrement, en jouant un «&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Barbier_(m%C3%A9tier)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Barbier (métier)">barbier</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Juifs?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Juifs">juif</a>&nbsp;» vivant dans une dictature européenne ressemblant considérablement à la dictature hitlérienne&nbsp;; Chaplin répond ainsi aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_national-socialiste_des_travailleurs_allemands?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Parti national-socialiste des travailleurs allemands">nazis</a> qui prétendent qu'il est juif<sup id="cite_ref-267" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-267"><span class="cite_crochet">[</span>n 8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-269" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-269"><span class="cite_crochet">[</span>n 9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Charlie Chaplin jouera également le dictateur «&nbsp;Adenoïd Hynkel&nbsp;», parodiant Hitler<sup id="cite_ref-Maland1989172-173_270-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989172-173-270"><span class="cite_crochet">[</span>261<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p><i>Le Dictateur</i> passe une année en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Postproduction?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Postproduction">postproduction</a> et est présenté au public en <time class="nowrap" datetime="1940-10" data-sort-value="1940-10">octobre 1940</time><sup id="cite_ref-Robinson1986505,_507_271-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986505,_507-271"><span class="cite_crochet">[</span>262<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le film est l'objet d'une importante campagne publicitaire et un critique du <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_New_York_Times?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The New York Times">New York Times</a></i> le qualifie de film le plus attendu de l'année<sup id="cite_ref-Maland1989169,_178-179_272-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989169,_178-179-272"><span class="cite_crochet">[</span>263<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il connaît un succès populaire considérable, même si le dénouement est controversé<sup id="cite_ref-Maland1989176_273-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989176-273"><span class="cite_crochet">[</span>264<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Schickel200630-31_274-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schickel200630-31-274"><span class="cite_crochet">[</span>265<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans ce final où son personnage de barbier juif prend la place du dictateur, Chaplin prononce un discours de six minutes face à la caméra, dans lequel il expose ses opinions politiques personnelles<sup id="cite_ref-Louvish2010282_275-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010282-275"><span class="cite_crochet">[</span>266<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986504_276-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986504-276"><span class="cite_crochet">[</span>267<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Selon l'historien du cinéma Charles J. Maland, à une époque où le cinéma évite les thèmes politiques controversés, cette prise de liberté a marqué le début du déclin de la popularité de Chaplin&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Dorénavant, aucun admirateur ne pourra séparer la dimension politique de la star de cinéma&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Maland1989178-179_277-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989178-179-277"><span class="cite_crochet">[</span>268<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i>Le Dictateur</i> est nommé dans cinq catégories lors de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/13e_c%C3%A9r%C3%A9monie_des_Oscars?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="13e cérémonie des Oscars"><abbr class="abbr" title="Treizième">13<sup>e</sup></abbr>&nbsp;cérémonie des Oscars</a>, dont celles du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_du_meilleur_film?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar du meilleur film">meilleur film</a>, du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_du_meilleur_acteur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar du meilleur acteur">meilleur acteur</a> et du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_du_meilleur_sc%C3%A9nario_original?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar du meilleur scénario original">meilleur scénario</a>, même s'il ne remporte aucune statuette<sup id="cite_ref-278" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-278"><span class="cite_crochet">[</span>269<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Joan_Barry_et_Oona_O'Neill"><span id="Joan_Barry_et_Oona_O.27Neill"></span>Joan Barry et Oona O'Neill</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Oona_O%27Neill_-_1943.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie de Oona O'Neill souriante en robe de soirée assise à une table" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Oona_O%27Neill_-_1943.jpg/220px-Oona_O%27Neill_-_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="288" class="mw-file-element" data-file-width="660" data-file-height="864"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 288px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Oona_O%27Neill_-_1943.jpg/220px-Oona_O%27Neill_-_1943.jpg" data-alt="Photographie de Oona O'Neill souriante en robe de soirée assise à une table" data-width="220" data-height="288" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Oona_O%27Neill_-_1943.jpg/330px-Oona_O%27Neill_-_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Oona_O%27Neill_-_1943.jpg/440px-Oona_O%27Neill_-_1943.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oona_O%27Neill?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oona O'Neill">Oona O'Neill</a> en 1943. Elle est la quatrième et dernière épouse de Chaplin, avec qui elle a huit enfants. </figcaption> </figure> <p>Dans le milieu des années <time>1940</time>, Chaplin est impliqué dans une série de procès qui accaparent une grande partie de son temps et affectent son image publique<sup id="cite_ref-Maland1989197-198_279-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989197-198-279"><span class="cite_crochet">[</span>270<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ces derniers sont liés à sa relation intermittente avec l'aspirante actrice Joan Barry, entre <time class="nowrap" datetime="1941-06" data-sort-value="1941-06">juin 1941</time> et l'été <time>1942</time><sup id="cite_ref-Maland1989200_280-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989200-280"><span class="cite_crochet">[</span>271<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils se séparent après que cette dernière montre des troubles mentaux, et elle est arrêtée à deux reprises pour harcèlement après cette rupture<sup id="cite_ref-282" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-282"><span class="cite_crochet">[</span>n 10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Elle réapparaît l'année suivante en annonçant être enceinte du réalisateur&nbsp;; ce dernier nie et Barry entame une procédure en reconnaissance de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Paternit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Paternité">paternité</a><sup id="cite_ref-Maland1989198-201_281-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989198-201-281"><span class="cite_crochet">[</span>272<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/J._Edgar_Hoover?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="J. Edgar Hoover">J. Edgar Hoover</a>, le directeur du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Federal_Bureau_of_Investigation?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Federal Bureau of Investigation">Federal Bureau of Investigation</a> (FBI), qui se méfie des tendances politiques de Chaplin, exploite l'opportunité de nuire à sa réputation. Dans le cadre d'une campagne de diffamation<sup id="cite_ref-Nowell-Smith199785_283-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Nowell-Smith199785-283"><span class="cite_crochet">[</span>273<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, le FBI l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mise_en_examen?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mise en examen">inculpe</a> dans quatre affaires reliées à ce scandale. Chaplin est en particulier accusé d'avoir violé le <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mann_Act?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mann Act">Mann Act</a></i> qui interdit le transport entre <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats_des_%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="États des États-Unis">États</a> de femmes à des fins sexuelles<sup id="cite_ref-286" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-286"><span class="cite_crochet">[</span>n 11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'historien Otto Friedrich a soutenu qu'il s'agissait de «&nbsp;poursuites absurdes&nbsp;» en application d'un «&nbsp;ancien texte<sup id="cite_ref-Friedrich1986190,_393_287-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Friedrich1986190,_393-287"><span class="cite_crochet">[</span>276<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;», mais Chaplin risquait jusqu'à 23&nbsp;ans de prison<sup id="cite_ref-Maland1989215_288-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989215-288"><span class="cite_crochet">[</span>277<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les preuves pour trois motifs d'accusation se révèlent insuffisantes pour aller jusqu'au procès, mais l'étude de la violation du <i>Mann Act</i> commence en <time class="nowrap" datetime="1944-03" data-sort-value="1944-03">mars 1944</time>. Chaplin est <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Acquittement_(droit)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Acquittement (droit)">acquitté</a> deux semaines plus tard<sup id="cite_ref-Maland1989204-205_284-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989204-205-284"><span class="cite_crochet">[</span>274<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'affaire fait fréquemment la une des journaux et le journal <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Newsweek?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Newsweek">Newsweek</a></i> la qualifie de <span class="citation">«&nbsp;plus grand scandale de relations publiques depuis le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Affaire_Roscoe_Arbuckle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Affaire Roscoe Arbuckle">procès pour meurtre</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roscoe_Arbuckle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Roscoe Arbuckle">Roscoe Arbuckle</a> en <time>1921</time>&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Maland1989214-215_289-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989214-215-289"><span class="cite_crochet">[</span>278<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Barry accouche en <time class="nowrap" datetime="1944-10" data-sort-value="1944-10">octobre 1944</time> d'une fille, Carole Ann, et le procès en paternité débute en <time class="nowrap" datetime="1945-02" data-sort-value="1945-02">février 1945</time>. Après deux procès difficiles au cours desquels Chaplin est accusé de «&nbsp;turpitude morale&nbsp;» par le procureur<sup id="cite_ref-Louvish2010xiii_290-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010xiii-290"><span class="cite_crochet">[</span>279<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il est déclaré être le père. Le juge refuse d'accepter les preuves médicales, et en particulier la différence de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Groupe_sanguin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Groupe sanguin">groupe sanguin</a> qui infirme cette conclusion, et Chaplin est condamné à payer une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pension_alimentaire?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pension alimentaire">pension alimentaire</a> à sa fille jusqu'à ses 21&nbsp;ans<sup id="cite_ref-Maland1989205-206_291-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989205-206-291"><span class="cite_crochet">[</span>280<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La couverture médiatique du procès est influencée par le FBI, qui transmet des informations à l'influente <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Presse_people?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Presse people">journaliste à scandales</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hedda_Hopper?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Hedda Hopper">Hedda Hopper</a><sup id="cite_ref-Frost200774-88_292-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Frost200774-88-292"><span class="cite_crochet">[</span>281<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989207-213_293-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989207-213-293"><span class="cite_crochet">[</span>282<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-SbardellatiShaw2003508_294-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-SbardellatiShaw2003508-294"><span class="cite_crochet">[</span>283<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Friedrich1986393_295-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Friedrich1986393-295"><span class="cite_crochet">[</span>284<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>La controverse entourant Chaplin s'accroît encore quand le <time class="nowrap" datetime="1943-06-16" data-sort-value="1943-06-16">16 juin 1943</time>, deux semaines après le début de la procédure de reconnaissance de paternité, un nouveau mariage est annoncé avec sa nouvelle jeune <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mentorat?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mentorat">protégée</a> de 18&nbsp;ans, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oona_O%27Neill?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oona O'Neill">Oona O'Neill</a>, la fille du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dramaturge?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Dramaturge">dramaturge</a> américain <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Eugene_O%27Neill?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Eugene O'Neill">Eugene O'Neill</a><sup id="cite_ref-Louvish2010135_296-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010135-296"><span class="cite_crochet">[</span>285<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin, alors âgé de 54&nbsp;ans, lui a été présenté par un agent artistique sept mois plus tôt<sup id="cite_ref-Chaplin2003423-444_297-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003423-444-297"><span class="cite_crochet">[</span>286<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986670_298-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986670-298"><span class="cite_crochet">[</span>287<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et dans son autobiographie, il décrit leur rencontre comme <span class="citation">«&nbsp;l'événement le plus heureux de [sa] vie&nbsp;»</span> et indique qu'il avait découvert le «&nbsp;parfait amour&nbsp;»<sup id="cite_ref-Chaplin2003423,_477_299-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003423,_477-299"><span class="cite_crochet">[</span>288<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils restent mariés jusqu'à sa mort en <time>1977</time> et ont huit enfants&nbsp;: <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Geraldine_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Geraldine Chaplin">Geraldine Leigh</a> (<time>1944</time>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Michael_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Michael Chaplin">Michael John</a> (<time>1946</time>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Josephine_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Josephine Chaplin">Josephine Hannah</a> (<time>1949</time>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Victoria_Chaplin_Thierr%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Victoria Chaplin Thierrée">Victoria</a> (<time>1951</time>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Eug%C3%A8ne_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Eugène Chaplin">Eugene Anthony</a> (<time>1953</time>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jane_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jane Chaplin">Jane Cecil</a> (<time>1957</time>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Annette_Emily_Chaplin&amp;action=edit&amp;redlink=1&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Annette Emily Chaplin (page inexistante)">Annette Emily</a> (<time>1959</time>) et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Christopher_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Christopher Chaplin">Christopher James</a> (<time>1962</time>)<sup id="cite_ref-Robinson1986671-675_300-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986671-675-300"><span class="cite_crochet">[</span>289<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Monsieur_Verdoux_et_accusations_de_communisme"><i>Monsieur Verdoux</i> et accusations de communisme</h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Monsieur_Verdoux_poster.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Affiche de film montrant Chaplin l'air arrogant dans un élégant costume blanc" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Monsieur_Verdoux_poster.jpg/170px-Monsieur_Verdoux_poster.jpg" decoding="async" width="170" height="258" class="mw-file-element" data-file-width="936" data-file-height="1419"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 258px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Monsieur_Verdoux_poster.jpg/170px-Monsieur_Verdoux_poster.jpg" data-alt="Affiche de film montrant Chaplin l'air arrogant dans un élégant costume blanc" data-width="170" data-height="258" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Monsieur_Verdoux_poster.jpg/255px-Monsieur_Verdoux_poster.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Monsieur_Verdoux_poster.jpg/340px-Monsieur_Verdoux_poster.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> <span class="citation">«&nbsp;Chaplin change&nbsp;! Le pouvez-vous&nbsp;?&nbsp;»</span> <br> Affiche de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Monsieur_Verdoux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Monsieur Verdoux">Monsieur Verdoux</a></i> (<time>1947</time>). </figcaption> </figure> <p>Chaplin avance que ces procès ont démoli sa créativité<sup id="cite_ref-Chaplin2003426_301-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003426-301"><span class="cite_crochet">[</span>290<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et en <time class="nowrap" datetime="1946-04" data-sort-value="1946-04">avril 1946</time>, il commence le tournage d'un film sur lequel il travaille depuis <time>1942</time><sup id="cite_ref-Robinson1986520_302-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986520-302"><span class="cite_crochet">[</span>291<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Monsieur_Verdoux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Monsieur Verdoux">Monsieur Verdoux</a></i> est une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Humour_noir?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Humour noir">comédie noire</a> sur un employé de banque français, <abbr class="abbr" title="Monsieur">M.</abbr>&nbsp;Verdoux joué par Chaplin, réduit au chômage et qui commence à épouser et assassiner de riches veuves pour subvenir aux besoins de sa famille. L'idée lui est fournie par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Orson_Welles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Orson Welles">Orson Welles</a>, qui voulait qu'il joue dans un film sur le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tueur_en_s%C3%A9rie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Tueur en série">tueur en série</a> français <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Henri_D%C3%A9sir%C3%A9_Landru?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Henri Désiré Landru">Henri Désiré Landru</a>. Chaplin estime que ce concept <span class="citation">«&nbsp;ferait une superbe comédie&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin2003412_303-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003412-303"><span class="cite_crochet">[</span>292<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et achète le scénario à Welles pour 5&nbsp;000&nbsp;dollars (environ 65&nbsp;555&nbsp;dollars de 2025<sup id="cite_ref-inflation-US_73-9" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-inflation-US-73"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>)<sup id="cite_ref-Robinson1986519-520_304-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986519-520-304"><span class="cite_crochet">[</span>293<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin exprime à nouveau ses idées politiques dans <i>Monsieur Verdoux</i> en critiquant le capitalisme<sup id="cite_ref-Louvish2010304_305-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010304-305"><span class="cite_crochet">[</span>294<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-SbardellatiShaw2003501_306-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-SbardellatiShaw2003501-306"><span class="cite_crochet">[</span>295<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et le film est très controversé à sa sortie, en <time class="nowrap" datetime="1947-04" data-sort-value="1947-04">avril 1947</time><sup id="cite_ref-Louvish2010296-297_307-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010296-297-307"><span class="cite_crochet">[</span>296<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986538-543_308-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986538-543-308"><span class="cite_crochet">[</span>297<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Larcher201177_309-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201177-309"><span class="cite_crochet">[</span>298<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est hué lors de la première et certains demandent son interdiction<sup id="cite_ref-Louvish2010296-297_307-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010296-297-307"><span class="cite_crochet">[</span>296<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-SbardellatiShaw2003503_310-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-SbardellatiShaw2003503-310"><span class="cite_crochet">[</span>299<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il s'agit du premier film où son personnage n'a aucun rapport avec Charlot&nbsp;; il est également le premier à être un échec critique et commercial aux États-Unis<sup id="cite_ref-Maland1989235-245,_250_311-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989235-245,_250-311"><span class="cite_crochet">[</span>300<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il est mieux accueilli à l'étranger. Il est cité pour le meilleur scénario lors de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/20e_c%C3%A9r%C3%A9monie_des_Oscars?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="20e cérémonie des Oscars"><abbr class="abbr" title="Vingtième">20<sup>e</sup></abbr>&nbsp;cérémonie des Oscars</a><sup id="cite_ref-Louvish2010297_312-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010297-312"><span class="cite_crochet">[</span>301<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin est néanmoins fier de son œuvre et écrit dans son autobiographie&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;<i>Monsieur Verdoux</i> est le plus intelligent et le plus brillant des films que j'ai réalisés&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin2003444_313-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003444-313"><span class="cite_crochet">[</span>302<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'accueil négatif de <i>Monsieur Verdoux</i> est largement le résultat de l'évolution de l'image publique de Chaplin<sup id="cite_ref-Maland1989251_314-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989251-314"><span class="cite_crochet">[</span>303<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Outre le scandale de l'affaire Joan Barry, il est publiquement accusé d'être <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">communiste</a><sup id="cite_ref-Robinson1986538-539_315-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986538-539-315"><span class="cite_crochet">[</span>304<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Friedrich1986287_316-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Friedrich1986287-316"><span class="cite_crochet">[</span>305<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ses actions politiques se sont intensifiées durant la Seconde Guerre mondiale et il a fait campagne pour l'ouverture d'un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Front_de_l%27Ouest_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Front de l'Ouest (Seconde Guerre mondiale)">second front</a> afin de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Front_de_l%27Est_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Front de l'Est (Seconde Guerre mondiale)">soulager</a> les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Union des républiques socialistes soviétiques">Soviétiques</a><sup id="cite_ref-Maland1989253_317-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989253-317"><span class="cite_crochet">[</span>306<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il se rapproche de sympathisants communistes connus comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hanns_Eisler?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Hanns Eisler">Hanns Eisler</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bertolt_Brecht?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bertolt Brecht">Bertolt Brecht</a> et participe à des réceptions organisées par des diplomates soviétiques à Los Angeles<sup id="cite_ref-Maland1989221-226,_253-254_318-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989221-226,_253-254-318"><span class="cite_crochet">[</span>307<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans le contexte politique de «&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Peur_rouge?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Peur rouge">peur rouge</a>&nbsp;» qui prévaut à l'époque aux États-Unis, de telles activités font que Chaplin est, selon Larcher, considéré comme <span class="citation">«&nbsp;dangereusement <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Progressisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Progressisme">progressiste</a> et amoral&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Larcher201175_319-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201175-319"><span class="cite_crochet">[</span>308<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-SbardellatiShaw2003506_320-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-SbardellatiShaw2003506-320"><span class="cite_crochet">[</span>309<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010xiii_290-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010xiii-290"><span class="cite_crochet">[</span>279<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le FBI, déterminé à lui faire quitter le pays<sup id="cite_ref-Sbardellati2012152_321-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Sbardellati2012152-321"><span class="cite_crochet">[</span>310<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, lance une enquête officielle à son encontre en <time>1947</time><sup id="cite_ref-Maland1989265-266_322-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989265-266-322"><span class="cite_crochet">[</span>311<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-324" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-324"><span class="cite_crochet">[</span>n 12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin nie être communiste et se présente comme un pacifiste<sup id="cite_ref-Louvish2010xiv_325-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010xiv-325"><span class="cite_crochet">[</span>313<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin2003458_326-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003458-326"><span class="cite_crochet">[</span>314<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010310_327-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010310-327"><span class="cite_crochet">[</span>315<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989238_328-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989238-328"><span class="cite_crochet">[</span>316<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui estime que les actions du gouvernement américain pour réprimer une idéologie sont une violation inacceptable des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Libert%C3%A9s_publiques?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Libertés publiques">libertés publiques</a><sup id="cite_ref-Robinson1986544_329-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986544-329"><span class="cite_crochet">[</span>317<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Refusant de se taire sur cette question, il proteste ouvertement contre les procès des membres du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_des_%C3%89tats-Unis_d%27Am%C3%A9rique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste des États-Unis d'Amérique">parti communiste américain</a> devant le <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/House_Un-American_Activities_Committee?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="House Un-American Activities Committee">House Un-American Activities Committee</a></span></i> (HUAC) et est <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Subpoena?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Subpoena">convoqué</a> par ce dernier<sup id="cite_ref-Maland1989255-256_330-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989255-256-330"><span class="cite_crochet">[</span>318<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Friedrich1986286_331-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Friedrich1986286-331"><span class="cite_crochet">[</span>319<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Alors que ses actions sont largement relayées dans la presse et que la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">guerre froide</a> gagne en intensité, sa non-acquisition de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nationalit%C3%A9_am%C3%A9ricaine?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Nationalité américaine">citoyenneté américaine</a> est critiquée et certains demandent son expulsion<sup id="cite_ref-Larcher201180_332-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201180-332"><span class="cite_crochet">[</span>320<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-SbardellatiShaw2003510_333-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-SbardellatiShaw2003510-333"><span class="cite_crochet">[</span>321<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010xiii_290-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010xiii-290"><span class="cite_crochet">[</span>279<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986545_334-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986545-334"><span class="cite_crochet">[</span>322<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chambre_des_repr%C3%A9sentants_des_%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Chambre des représentants des États-Unis">représentant</a> du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mississippi_(%C3%89tat)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mississippi (État)">Mississippi</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=John_E._Rankin&amp;action=edit&amp;redlink=1&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="John E. Rankin (page inexistante)">John E. Rankin</a>&nbsp;<a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://en.wikipedia.org/wiki/John_E._Rankin" class="extiw" title="en:John E. Rankin"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&nbsp;: «&nbsp;John E. Rankin&nbsp;»">(en)</span></a> déclare devant le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Congr%C3%A8s_des_%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Congrès des États-Unis">Congrès</a> en <time class="nowrap" datetime="1947-06" data-sort-value="1947-06">juin 1947</time>&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Sa vie à Hollywood est nuisible au tissu moral des États-Unis. [S'il est expulsé], ses films répugnants pourront être gardés à l'écart des yeux de la jeunesse américaine. Nous devons l'expulser et nous en débarrasser une fois pour toutes<sup id="cite_ref-Robinson1986545_334-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986545-334"><span class="cite_crochet">[</span>322<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&nbsp;»</span></p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Les_Feux_de_la_rampe_et_expulsion_des_États-Unis"><span id="Les_Feux_de_la_rampe_et_expulsion_des_.C3.89tats-Unis"></span><i>Les Feux de la rampe</i> et expulsion des États-Unis</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Limelight_promo_crop.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Capture d'écran montrant Chaplin l'air fatigué en pyjama blanc rayé assis dans son lit. Des photographies d'un personnage ressemblant à Charlot sont accrochées sur le mur derrière lui." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Limelight_promo_crop.jpg/220px-Limelight_promo_crop.jpg" decoding="async" width="220" height="196" class="mw-file-element" data-file-width="425" data-file-height="378"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 196px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Limelight_promo_crop.jpg/220px-Limelight_promo_crop.jpg" data-alt="Capture d'écran montrant Chaplin l'air fatigué en pyjama blanc rayé assis dans son lit. Des photographies d'un personnage ressemblant à Charlot sont accrochées sur le mur derrière lui." data-width="220" data-height="196" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Limelight_promo_crop.jpg/330px-Limelight_promo_crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/Limelight_promo_crop.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Feux_de_la_rampe?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Feux de la rampe">Les Feux de la rampe</a></i> (<time>1952</time>), Chaplin joue le rôle d'une ancienne star de music-hall devant faire face à sa perte de popularité. </figcaption> </figure> <p>Même si Chaplin reste politiquement actif dans les années qui suivent l'échec de <i>Monsieur Verdoux</i><sup id="cite_ref-336" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-336"><span class="cite_crochet">[</span>n 13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, son film suivant sur un comédien de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vaudeville?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Vaudeville">vaudeville</a> oublié et une jeune <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ballet?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Ballet">ballerine</a> dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Londres?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Londres">Londres</a> de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89poque_%C3%A9douardienne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Époque édouardienne">époque édouardienne</a> est dépourvu de toute signification politique. <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Feux_de_la_rampe?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Feux de la rampe">Les Feux de la rampe</a></i> est largement autobiographique et fait référence à l'enfance de Chaplin, à la vie de ses parents et à sa perte de popularité aux États-Unis<sup id="cite_ref-Maland1989288-290_337-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989288-290-337"><span class="cite_crochet">[</span>324<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986551-552_338-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986551-552-338"><span class="cite_crochet">[</span>325<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010312_339-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010312-339"><span class="cite_crochet">[</span>326<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Parmi les acteurs figurent plusieurs membres de sa famille, dont ses enfants les plus âgés et son demi-frère, Wheeler Dryden<sup id="cite_ref-Maland1989293_340-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989293-340"><span class="cite_crochet">[</span>327<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Après trois ans de préparation, le tournage commence en <time class="nowrap" datetime="1951-11" data-sort-value="1951-11">novembre 1951</time><sup id="cite_ref-Louvish2010317_341-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010317-341"><span class="cite_crochet">[</span>328<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il adopte un ton bien plus sérieux que dans ses précédents films et parle régulièrement de «&nbsp;mélancolie&nbsp;» en expliquant le scénario à sa partenaire <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Claire_Bloom?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Claire Bloom">Claire Bloom</a><sup id="cite_ref-Robinson1986562_342-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986562-342"><span class="cite_crochet">[</span>329<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le film est également notable pour la présence de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Buster_Keaton?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Buster Keaton">Buster Keaton</a> —&nbsp;dont c'est l'unique collaboration avec Chaplin<sup id="cite_ref-Robinson1986567-568_343-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986567-568-343"><span class="cite_crochet">[</span>330<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin décide d'organiser la première mondiale des <i>Feux de la rampe</i> à Londres, où se déroule l'action du film<sup id="cite_ref-Louvish2010326_344-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010326-344"><span class="cite_crochet">[</span>331<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Quittant Los Angeles, il indique qu'il s'attend à ne jamais pouvoir revenir, chassé par l'Amérique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Maccarthysme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Maccarthysme">maccarthyste</a><sup id="cite_ref-Robinson1986570_345-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986570-345"><span class="cite_crochet">[</span>332<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. À New York, il embarque avec sa famille à bord du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Paquebot_transatlantique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Paquebot transatlantique">paquebot transatlantique</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RMS_Queen_Elizabeth?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="RMS Queen Elizabeth">HMS <i>Queen Elizabeth</i></a> le <time class="nowrap" datetime="1952-09-18" data-sort-value="1952-09-18">18 septembre 1952</time><sup id="cite_ref-Maland1989280_346-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989280-346"><span class="cite_crochet">[</span>333<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le lendemain, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Procureur_g%C3%A9n%C3%A9ral_des_%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Procureur général des États-Unis">procureur général des États-Unis</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/James_McGranery?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="James McGranery">James McGranery</a>, révoque le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Visa_(document)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Visa (document)">visa</a> de Chaplin et déclare qu'il doit se soumettre à un entretien sur ses opinions politiques et sa moralité pour pouvoir revenir aux États-Unis<sup id="cite_ref-Maland1989280_346-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989280-346"><span class="cite_crochet">[</span>333<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Même si McGranery indique à la presse qu'il a <span class="citation">«&nbsp;un dossier assez solide contre Chaplin&nbsp;»</span>, Maland conclut, en s'appuyant sur les documents du FBI rendus publics dans les années <time>1980</time>, que le gouvernement américain n'a pas réellement de preuves suffisantes pour empêcher le retour de Chaplin&nbsp;; il est même probable qu'il aurait obtenu un visa s'il en avait fait la demande<sup id="cite_ref-Maland1989280-287_347-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989280-287-347"><span class="cite_crochet">[</span>334<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-SbardellatiShaw2003520-521_348-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-SbardellatiShaw2003520-521-348"><span class="cite_crochet">[</span>335<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cependant, quand il reçoit un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/C%C3%A2blogramme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Câblogramme">câblogramme</a> l'informant de cette décision, Chaplin décide de rompre tous ses liens avec les États-Unis&nbsp;:</p> <blockquote> <p>«&nbsp;Que je revienne ou non dans ce triste pays avait peu d'importance pour moi. J'aurais voulu leur dire que plus tôt je serais débarrassé de cette atmosphère haineuse, mieux je serais, que j'étais fatigué des insultes et de l'arrogance morale de l'Amérique<sup id="cite_ref-Chaplin2003455_349-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003455-349"><span class="cite_crochet">[</span>336<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&nbsp;»</p> </blockquote> <p>Comme tous ses biens sont aux États-Unis, Chaplin ne fait aucun commentaire négatif dans la presse<sup id="cite_ref-Robinson1986573_350-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986573-350"><span class="cite_crochet">[</span>337<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais l'affaire fait sensation<sup id="cite_ref-Louvish2010330_351-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010330-351"><span class="cite_crochet">[</span>338<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Si Chaplin et son film sont bien accueillis en Europe<sup id="cite_ref-Maland1989280_346-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989280-346"><span class="cite_crochet">[</span>333<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, <i>Les Feux de la rampe</i> sont largement <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Boycott?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Boycott">boycottés</a> aux États-Unis malgré des critiques positives<sup id="cite_ref-Maland1989295-298,_307-311_352-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989295-298,_307-311-352"><span class="cite_crochet">[</span>339<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Maland écrit que la chute de Chaplin d'un niveau de popularité inégalé <span class="citation">«&nbsp;est peut-être la plus spectaculaire de toute l'histoire de la célébrité aux États-Unis&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Maland1989189_353-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989189-353"><span class="cite_crochet">[</span>340<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Années_européennes_(1953-1977)"><span id="Ann.C3.A9es_europ.C3.A9ennes_.281953-1977.29"></span>Années européennes (1953-1977)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Suisse_et_Un_roi_à_New_York"><span id="Suisse_et_Un_roi_.C3.A0_New_York"></span>Suisse et <i>Un roi à New York</i></h4> </div> <div class="thumb tright" style="width:29%;"> <div class="thumbinner"> <div class="thumbcaption"> <div style="text-align: justify;"><span class="citation">«&nbsp;J'ai fait l'objet de calomnies et d'une propagande orchestrée par de puissants groupes <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9action_(politique)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Réaction (politique)">réactionnaires</a> qui, par leur influence et l'aide de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Journalisme_jaune?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Journalisme jaune">presse jaune</a> américaine, ont créé une atmosphère malsaine dans laquelle les individus aux tendances libérales peuvent être persécutés. Dans ces conditions, j'ai trouvé qu'il était virtuellement impossible de continuer mon travail de réalisation cinématographique et j'ai par conséquent abandonné mon séjour aux États-Unis&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Larcher201189_354-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201189-354"><span class="cite_crochet">[</span>341<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.<br><br> <div style="text-align: inherit;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communiqu%C3%A9_de_presse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Communiqué de presse">Communiqué de presse</a> de Chaplin sur sa décision de ne pas revenir aux États-Unis. </div><br> </div> </div> </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:ManoirdeBan.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie d'une résidence bourgeoise à deux étages. Une large pelouse tondue se trouve devant et le haut de la photographie est masquée par des fleurs de merisier." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/ManoirdeBan.jpg/220px-ManoirdeBan.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="396"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 145px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/ManoirdeBan.jpg/220px-ManoirdeBan.jpg" data-alt="Photographie d'une résidence bourgeoise à deux étages. Une large pelouse tondue se trouve devant et le haut de la photographie est masquée par des fleurs de merisier." data-width="220" data-height="145" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/ManoirdeBan.jpg/330px-ManoirdeBan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/ManoirdeBan.jpg/440px-ManoirdeBan.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Manoir_de_Ban?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Manoir de Ban">manoir de Ban</a> où les Chaplin s'installent en <time>1953</time>. </figcaption> </figure> <p>Chaplin ne tente pas de revenir aux États-Unis après la révocation de son visa d'entrée et envoie sa femme à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Los_Angeles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Los Angeles">Los Angeles</a> pour régler ses affaires<sup id="cite_ref-Robinson1986580_355-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986580-355"><span class="cite_crochet">[</span>342<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le couple se décide pour la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Suisse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Suisse">Suisse</a> et la famille s'installe en <time class="nowrap" datetime="1953-01" data-sort-value="1953-01">janvier 1953</time> au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Manoir_de_Ban?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Manoir de Ban">manoir de Ban</a>, une propriété de <span title="150&nbsp;000 m² ou 0,15 km²" style="cursor:help">15</span>&nbsp;hectares surplombant le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9man?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Léman">lac Léman</a> dans la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Commune_(Suisse)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Commune (Suisse)">commune</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corsier-sur-Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Corsier-sur-Vevey">Corsier-sur-Vevey</a><sup id="cite_ref-Robinson1986580-581_356-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986580-581-356"><span class="cite_crochet">[</span>343<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin met en vente sa résidence et son studio de Beverly Hills en mars et rend son visa en avril. L'année suivante, sa femme renonce à sa nationalité américaine pour devenir <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Droit_de_la_nationalit%C3%A9_et_de_la_citoyennet%C3%A9_britannique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Droit de la nationalité et de la citoyenneté britannique">Britannique</a><sup id="cite_ref-Robinson1986584,_674_357-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986584,_674-357"><span class="cite_crochet">[</span>344<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il abandonne ses derniers liens professionnels avec les États-Unis en <time>1955</time> quand il vend ses parts dans la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/United_Artists?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="United Artists">United Artists</a>, qui est en difficultés financières depuis le début des années <time>1940</time><sup id="cite_ref-Lynn1997466-467_358-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn1997466-467-358"><span class="cite_crochet">[</span>345<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986584_359-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986584-359"><span class="cite_crochet">[</span>346<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Balio197917-21_360-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Balio197917-21-360"><span class="cite_crochet">[</span>347<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin reste une figure controversée tout au long des années <time>1950</time>, en particulier après avoir reçu le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prix_international_de_la_paix?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Prix international de la paix">prix international de la paix</a> décerné par le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conseil_mondial_de_la_paix?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Conseil mondial de la paix">Conseil mondial de la paix</a>, d'obédience communiste, et en raison de ses rencontres avec le Chinois <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Zhou_Enlai?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Zhou Enlai">Zhou Enlai</a> et le Soviétique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikita_Khrouchtchev?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Nikita Khrouchtchev">Nikita Khrouchtchev</a><sup id="cite_ref-Maland1989318_361-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989318-361"><span class="cite_crochet">[</span>348<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986584_359-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986584-359"><span class="cite_crochet">[</span>346<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il commence à développer son premier film européen, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Un_roi_%C3%A0_New_York?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Un roi à New York">Un roi à New York</a></i>, en <time>1954</time><sup id="cite_ref-Robinson1986585_362-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986585-362"><span class="cite_crochet">[</span>349<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Jouant le rôle d'un roi exilé cherchant asile aux États-Unis, Chaplin exploite ses problèmes récents pour écrire le scénario. Son fils, Michael, est présenté comme un garçon dont les parents sont visés par le FBI, tandis que le personnage de Chaplin est accusé d'être un communiste<sup id="cite_ref-Louvish2010xiv-xv_363-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010xiv-xv-363"><span class="cite_crochet">[</span>350<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette satire politique parodie les actions de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/House_Un-American_Activities_Committee?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="House Un-American Activities Committee">HUAC</a> ainsi que le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Consum%C3%A9risme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Consumérisme">consumérisme</a> de la société américaine des années <time>1950</time><sup id="cite_ref-Louvish2010341_364-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010341-364"><span class="cite_crochet">[</span>351<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989320-321_365-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989320-321-365"><span class="cite_crochet">[</span>352<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986588-589_366-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986588-589-366"><span class="cite_crochet">[</span>353<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Larcher201189-90_367-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201189-90-367"><span class="cite_crochet">[</span>354<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans sa critique, le dramaturge <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/John_Osborne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="John Osborne">John Osborne</a> le qualifie comme film le <span class="citation">«&nbsp;plus acide… et de plus ouvertement personnel&nbsp;»</span> de Chaplin<sup id="cite_ref-Robinson1986587-589_368-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986587-589-368"><span class="cite_crochet">[</span>355<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin fonde une nouvelle société de production appelée Attica et tourne dans les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Studios_de_Shepperton?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Studios de Shepperton">studios de Shepperton</a>, dans la banlieue de Londres<sup id="cite_ref-Robinson1986585_362-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986585-362"><span class="cite_crochet">[</span>349<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ce tournage est difficile car il est habitué à son studio et à ses équipes hollywoodiennes, et ne dispose plus d'une durée de production illimitée. Cela a un impact sur la qualité du film<sup id="cite_ref-Epstein1988137_369-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Epstein1988137-369"><span class="cite_crochet">[</span>356<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986587_370-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986587-370"><span class="cite_crochet">[</span>357<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, qui reçoit des critiques mitigées à sa sortie en <time class="nowrap" datetime="1957-09" data-sort-value="1957-09">septembre 1957</time><sup id="cite_ref-Lynn1997506_371-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn1997506-371"><span class="cite_crochet">[</span>358<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010342_372-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010342-372"><span class="cite_crochet">[</span>359<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989322_373-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989322-373"><span class="cite_crochet">[</span>360<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin empêche les journalistes américains d'assister à la première à Paris et décide de ne pas diffuser le film aux États-Unis. Cela nuit fortement à son succès commercial, même si le film obtient un succès d'estime en Europe<sup id="cite_ref-Robinson1986591_374-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986591-374"><span class="cite_crochet">[</span>361<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i>Un roi à New York</i> n'est présenté aux États-Unis qu'en <time>1973</time><sup id="cite_ref-Louvish2010347_375-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010347-375"><span class="cite_crochet">[</span>362<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Dernières_années_et_regain_d'intérêt"><span id="Derni.C3.A8res_ann.C3.A9es_et_regain_d.27int.C3.A9r.C3.AAt"></span>Dernières années et regain d'intérêt</h4> </div> <p>À partir du milieu des années <time>1950</time>, Chaplin se concentre sur la resonorisation et la réédition de ses anciens films, ainsi que sur la protection de ses droits d'auteur<sup id="cite_ref-Maland1989326_376-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989326-376"><span class="cite_crochet">[</span>363<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La première de ces rééditions est <i>La Revue de Charlot</i> (<time>1959</time>), comprenant de nouvelles versions d'<i>Une vie de chien</i>, de <i>Charlot soldat</i> et du <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_P%C3%A8lerin_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Pèlerin (film)">Pèlerin</a></i><sup id="cite_ref-Robinson1986594-595_377-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986594-595-377"><span class="cite_crochet">[</span>364<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie de Chaplin âgé et de son épouse au pied d'un avion" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg/220px-Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" data-file-width="3360" data-file-height="2232"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 146px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg/220px-Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg" data-alt="Photographie de Chaplin âgé et de son épouse au pied d'un avion" data-width="220" data-height="146" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg/330px-Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg/440px-Charlie_Chaplin_and_Oona_ONeill_1965.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin, avec son épouse Oona, en <time>1965</time>. </figcaption> </figure> <p>Aux États-Unis, l'atmosphère politique commence à évoluer et l'attention du public se tourne à nouveau vers les films de Chaplin et non plus vers ses opinions<sup id="cite_ref-Maland1989326_376-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989326-376"><span class="cite_crochet">[</span>363<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time class="nowrap" datetime="1962-07" data-sort-value="1962-07">juillet 1962</time>, le <i>New York Times</i> publie un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89ditorial?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Éditorial">éditorial</a> indiquant que <span class="citation">«&nbsp;nous ne pensons pas que la République serait en danger si l'inoublié petit Charlot d'hier était autorisé à se promener sur la passerelle d'un navire ou d'un avion dans un port américain&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Lynn1997507-508_378-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn1997507-508-378"><span class="cite_crochet">[</span>365<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le même mois, Chaplin reçoit un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Doctorat_honoris_causa?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Doctorat honoris causa">doctorat honorifique</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Doctorat_%C3%A8s_lettres?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Doctorat ès lettres">Lettres</a> des universités d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Universit%C3%A9_d%27Oxford?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Université d'Oxford">Oxford</a> et de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Universit%C3%A9_de_Durham?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Université de Durham">Durham</a><sup id="cite_ref-Robinson1986598-599_379-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986598-599-379"><span class="cite_crochet">[</span>366<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time class="nowrap" datetime="1963-11" data-sort-value="1963-11">novembre 1963</time>, le Plaza Theater de New York commence une rétrospective des films de Chaplin, dont <i>Monsieur Verdoux</i> et <i>Les Feux de la rampe</i> pour lesquels les critiques sont bien plus positives que dix ans plus tôt<sup id="cite_ref-Lynn1997509_380-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn1997509-380"><span class="cite_crochet">[</span>367<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989330_381-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989330-381"><span class="cite_crochet">[</span>368<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <time class="nowrap" datetime="1964-09" data-sort-value="1964-09">Septembre 1964</time> voit la publication de ses <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C3%A9moires?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mémoires">mémoires</a>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_ma_vie_(Chaplin)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de ma vie (Chaplin)">Histoire de ma vie</a></i>, sur lesquels il travaille depuis <time>1957</time><sup id="cite_ref-Robinson1986602-605_382-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986602-605-382"><span class="cite_crochet">[</span>369<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le livre de 500 pages mettant l'accent sur ses premières années et sa vie privée connaît un succès mondial, même si les critiques pointent le manque d'informations sur sa carrière cinématographique<sup id="cite_ref-Robinson1986605-607_383-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986605-607-383"><span class="cite_crochet">[</span>370<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Lynn1997510-512_384-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn1997510-512-384"><span class="cite_crochet">[</span>371<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Peu après la publication de ses mémoires, Chaplin commence à travailler sur <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Comtesse_de_Hong-Kong?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Comtesse de Hong-Kong">La Comtesse de Hong-Kong</a></i> (<time>1967</time>), une comédie romantique basée sur un scénario qu'il a écrit dans les années <time>1930</time> pour Paulette Goddard<sup id="cite_ref-Robinson1986608_385-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986608-385"><span class="cite_crochet">[</span>372<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Située sur un paquebot, l'action met en scène <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marlon_Brando?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Marlon Brando">Marlon Brando</a> jouant un ambassadeur américain et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sophia_Loren?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sophia Loren">Sophia Loren</a> dans le rôle d'une passagère clandestine<sup id="cite_ref-Robinson1986608_385-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986608-385"><span class="cite_crochet">[</span>372<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le film diffère des précédentes productions de Chaplin sur plusieurs points&nbsp;: il est le premier à employer le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Technicolor_(proc%C3%A9d%C3%A9)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Technicolor (procédé)">technicolor</a> et le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Format_%C3%A9cran_large?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Format écran large">format écran large</a>, tandis que Chaplin se concentre sur la réalisation et n’apparaît à l'écran que dans le rôle mineur d'un steward malade<sup id="cite_ref-Robinson1986612_386-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986612-386"><span class="cite_crochet">[</span>373<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il signe également un contrat avec le studio Universal Pictures pour le distribuer<sup id="cite_ref-Robinson1986607_387-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986607-387"><span class="cite_crochet">[</span>374<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i>La Comtesse de Hong-Kong</i> reçoit des critiques négatives à sa sortie en <time class="nowrap" datetime="1967-01" data-sort-value="1967-01">janvier 1967</time> et c'est un échec commercial<sup id="cite_ref-Epstein1988192-196_388-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Epstein1988192-196-388"><span class="cite_crochet">[</span>375<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Lynn1997518_389-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn1997518-389"><span class="cite_crochet">[</span>376<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989335_390-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989335-390"><span class="cite_crochet">[</span>377<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin est profondément affecté par ce revers et ce film sera le dernier<sup id="cite_ref-Epstein1988192-196_388-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Epstein1988192-196-388"><span class="cite_crochet">[</span>375<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin est victime de plusieurs <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Accident_vasculaire_c%C3%A9r%C3%A9bral?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Accident vasculaire cérébral">AVC</a> mineurs à la fin des années <time>1950</time> et cela marque le début d'un lent déclin de sa santé<sup id="cite_ref-Robinson1986619_391-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986619-391"><span class="cite_crochet">[</span>378<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Malgré ces difficultés, il se met rapidement à écrire le scénario de son nouveau projet de film, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Freak?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The Freak">The Freak</a></i>, sur une jeune fille ailée découverte en Amérique du Sud, projet destiné à lancer la carrière de sa fille, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Victoria_Chaplin_Thierr%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Victoria Chaplin Thierrée">Victoria Chaplin</a><sup id="cite_ref-Robinson1986619_391-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986619-391"><span class="cite_crochet">[</span>378<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-392" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-392"><span class="cite_crochet">[</span>379<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sa santé fragile l'empêche néanmoins de mener à bien ce projet<sup id="cite_ref-Epstein1988203_393-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Epstein1988203-393"><span class="cite_crochet">[</span>380<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et au début des années <time>1970</time> Chaplin se concentre plutôt sur la réédition de ses anciens films, dont <i>Le Kid</i> et <i>Le Cirque</i><sup id="cite_ref-Robinson1986620-621_394-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986620-621-394"><span class="cite_crochet">[</span>381<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> dont il refait la bande-son. En <time>1971</time>, il est fait <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Commandeur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Commandeur">commandeur</a> de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ordre_national_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Ordre national de la Légion d'honneur">Ordre national de la Légion d'honneur</a> lors du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Festival_de_Cannes?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Festival de Cannes">festival de Cannes</a><sup id="cite_ref-Robinson1986621_395-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986621-395"><span class="cite_crochet">[</span>382<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et l'année suivante il reçoit un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lion_d%27or_pour_la_carri%C3%A8re?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Lion d'or pour la carrière">Lion d'or pour sa carrière</a> durant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mostra_de_Venise?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mostra de Venise">mostra de Venise</a><sup id="cite_ref-Robinson1986625_396-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986625-396"><span class="cite_crochet">[</span>383<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En <time>1972</time>, l'<span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Academy_of_Motion_Picture_Arts_and_Sciences?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Academy of Motion Picture Arts and Sciences">Academy of Motion Picture Arts and Sciences</a></span> lui décerne un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_d%27honneur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Oscar d'honneur">Oscar d'honneur</a>, ce que Robinson considère comme le premier signe que les États-Unis <span class="citation">«&nbsp;voulaient se faire pardonner&nbsp;»</span>. Chaplin hésite à l'accepter, puis décide de se rendre à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Los_Angeles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Los Angeles">Los Angeles</a> pour la première fois en vingt ans<sup id="cite_ref-Robinson1986621_395-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986621-395"><span class="cite_crochet">[</span>382<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La visite est l'objet d'une large couverture médiatique, et lors de la remise de la récompense il reçoit une ovation de douze minutes, la plus longue de toute l'histoire des Oscars<sup id="cite_ref-397" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-397"><span class="cite_crochet">[</span>384<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989347_398-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989347-398"><span class="cite_crochet">[</span>385<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Visiblement ému, Chaplin accepte la statuette rendant hommage <span class="citation">«&nbsp;à l'effet incalculable qu'il a eu en faisant des films de cinéma la forme d'art de ce siècle&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986623-625_399-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986623-625-399"><span class="cite_crochet">[</span>386<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Même si Chaplin a encore des projets de film, sa santé devient très fragile dans le milieu des années <time>1970</time><sup id="cite_ref-Robinson1986627-628_400-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986627-628-400"><span class="cite_crochet">[</span>387<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Plusieurs <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Accident_vasculaire_c%C3%A9r%C3%A9bral?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Accident vasculaire cérébral">AVC</a> affectent son élocution et il doit utiliser un fauteuil roulant<sup id="cite_ref-Robinson1986626_401-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986626-401"><span class="cite_crochet">[</span>388<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-EugeneChaplin_402-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-EugeneChaplin-402"><span class="cite_crochet">[</span>389<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Parmi ses dernières réalisations figurent la création d'une autobiographie en images, <i>My Life in Pictures</i> (<time>1974</time>) et la resonorisation de <i>L'Opinion publique</i> en <time>1976</time><sup id="cite_ref-Robinson1986626-628_403-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986626-628-403"><span class="cite_crochet">[</span>390<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il apparaît également dans un documentaire sur sa vie, <i>The Gentleman Tramp</i> (<time>1975</time>), réalisé par Richard Patterson<sup id="cite_ref-Lynn1997534-536_404-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn1997534-536-404"><span class="cite_crochet">[</span>391<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time>1975</time>, la reine <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89lisabeth_II?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Élisabeth II">Élisabeth II</a> le fait <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Knight_Bachelor?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Knight Bachelor">chevalier</a><sup id="cite_ref-Robinson1986626-628_403-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986626-628-403"><span class="cite_crochet">[</span>390<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-406" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-406"><span class="cite_crochet">[</span>n 14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Mort">Mort</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_Chaplin_grave.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie d'un caveau en pierre où est inscrit « Charles Chaplin 1889-1977&quot;" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Charlie_Chaplin_grave.jpg/220px-Charlie_Chaplin_grave.jpg" decoding="async" width="220" height="279" class="mw-file-element" data-file-width="2716" data-file-height="3441"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 279px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Charlie_Chaplin_grave.jpg/220px-Charlie_Chaplin_grave.jpg" data-alt="Photographie d'un caveau en pierre où est inscrit « Charles Chaplin 1889-1977&quot;" data-width="220" data-height="279" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Charlie_Chaplin_grave.jpg/330px-Charlie_Chaplin_grave.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Charlie_Chaplin_grave.jpg/440px-Charlie_Chaplin_grave.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> La tombe de Chaplin au cimetière de Corsier-sur-Vevey. </figcaption> </figure> <p>En <time class="nowrap" datetime="1977-10" data-sort-value="1977-10">octobre 1977</time>, la santé de Chaplin s'est détériorée au point qu'il demande une attention de tous les instants<sup id="cite_ref-Robinson1986629_407-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986629-407"><span class="cite_crochet">[</span>393<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il meurt d'un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Accident_vasculaire_c%C3%A9r%C3%A9bral?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Accident vasculaire cérébral">AVC</a> dans son sommeil le matin du <time class="nowrap" datetime="1977-12-25" data-sort-value="1977-12-25">25 décembre 1977</time>, à l'âge de 88&nbsp;ans<sup id="cite_ref-EugeneChaplin_402-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-EugeneChaplin-402"><span class="cite_crochet">[</span>389<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Selon ses dernières volontés, une petite cérémonie funéraire <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anglicanisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Anglicanisme">anglicane</a> est organisée le 27 décembre et il est inhumé dans le cimetière de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corsier-sur-Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Corsier-sur-Vevey">Corsier-sur-Vevey</a><sup id="cite_ref-Robinson1986629_407-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986629-407"><span class="cite_crochet">[</span>393<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Parmi les hommages du monde du cinéma, le réalisateur <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ren%C3%A9_Clair?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="René Clair">René Clair</a> écrit&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;il était un monument du cinéma&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986631_408-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986631-408"><span class="cite_crochet">[</span>394<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; l'acteur <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bob_Hope?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bob Hope">Bob Hope</a> a quant à lui déclaré&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;nous avons eu de la chance de vivre à son époque&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986632_409-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986632-409"><span class="cite_crochet">[</span>395<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Le <time class="nowrap" datetime="1978-03-01" data-sort-value="1978-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 1978</time>, le cercueil de Chaplin est exhumé et volé par deux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C3%A9canicien_automobile?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mécanicien automobile">mécaniciens automobiles</a><sup id="cite_ref-410" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-410"><span class="cite_crochet">[</span>396<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, un Polonais, Roman Wardas, et un Bulgare, Gantcho Ganev. Leur but est d'extorquer une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ran%C3%A7on_(prix)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Rançon (prix)">rançon</a> de cent mille francs suisses à Oona Chaplin afin de pouvoir ouvrir plus tard un garage automobile. Ils sont arrêtés lors d'une vaste opération de police le <time class="nowrap" datetime="1978-05-17" data-sort-value="1978-05-17">17 mai 1978</time> et le cercueil est retrouvé enterré dans un champ de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ma%C3%AFs?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Maïs">maïs</a> près du village de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Noville_(Vaud)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Noville (Vaud)">Noville</a>. Il est réenterré dans le cimetière de Corsier-sur-Vevey et un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Caveau_fun%C3%A9raire?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Caveau funéraire">caveau</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/B%C3%A9ton_arm%C3%A9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Béton armé">béton armé</a> est ajouté pour empêcher tout nouvel incident<sup id="cite_ref-411" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-411"><span class="cite_crochet">[</span>397<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986629-631_412-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986629-631-412"><span class="cite_crochet">[</span>398<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(2)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Analyse_de_son_œuvre"><span id="Analyse_de_son_.C5.93uvre"></span>Analyse de son œuvre</h2> </div> <section class="mf-section-2 collapsible-block" id="mf-section-2"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Influences">Influences</h3> </div> <p>Chaplin considérait que sa première inspiration était sa mère qui l'amusait, alors qu'il était enfant, en s'asseyant à la fenêtre et en imitant les passants&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;C'est grâce à elle que j'ai appris non seulement à exprimer des émotions avec mes mains et mon visage mais également à observer et à étudier les gens<sup id="cite_ref-Robinson198618_413-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198618-413"><span class="cite_crochet">[</span>399<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&nbsp;»</span> Les premières années de Chaplin dans le music-hall lui permettent d'observer le travail des comédiens&nbsp;; il assiste également aux spectacles de mime de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/No%C3%ABl?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Noël">Noël</a> au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre_de_Drury_Lane?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Théâtre de Drury Lane">théâtre de Drury Lane</a>, où il étudie l'art de la frivolité avec des artistes comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dan_Leno?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Dan Leno">Dan Leno</a><sup id="cite_ref-Robinson198671-72_414-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198671-72-414"><span class="cite_crochet">[</span>400<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin200347-48_415-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200347-48-415"><span class="cite_crochet">[</span>401<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Weissman200982-83,_88_416-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman200982-83,_88-416"><span class="cite_crochet">[</span>402<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ses années dans la compagnie de Fred Karno ont un effet formateur sur sa carrière d'acteur et de réalisateur. Il y apprend à associer le tragique avec la comédie et à utiliser des éléments absurdes qui devinrent récurrents dans ses œuvres<sup id="cite_ref-Robinson198686-87_417-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198686-87-417"><span class="cite_crochet">[</span>403<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans l'industrie cinématographique, Chaplin s'appuie sur les œuvres du comédien français <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Max_Linder?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Max Linder">Max Linder</a>, qu'il admire<sup id="cite_ref-Lynn199799-100_418-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Lynn199799-100-418"><span class="cite_crochet">[</span>404<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow201022_419-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201022-419"><span class="cite_crochet">[</span>405<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010122_420-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010122-420"><span class="cite_crochet">[</span>406<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En développant le costume et le jeu de Charlot, il s'inspire probablement de la scène de vaudeville américaine où les personnages de vagabond étaient courants<sup id="cite_ref-Louvish201048-49_421-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish201048-49-421"><span class="cite_crochet">[</span>407<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Méthodes"><span id="M.C3.A9thodes"></span>Méthodes</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_Studios_postcard.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie d'une rue bordée de bâtiments en brique à deux étages" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Chaplin_Studios_postcard.jpg/220px-Chaplin_Studios_postcard.jpg" decoding="async" width="220" height="139" class="mw-file-element" data-file-width="720" data-file-height="455"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 139px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Chaplin_Studios_postcard.jpg/220px-Chaplin_Studios_postcard.jpg" data-alt="Photographie d'une rue bordée de bâtiments en brique à deux étages" data-width="220" data-height="139" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Chaplin_Studios_postcard.jpg/330px-Chaplin_Studios_postcard.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Chaplin_Studios_postcard.jpg/440px-Chaplin_Studios_postcard.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Carte postale de <time>1922</time> montrant les studios Charlie Chaplin, où tous ses films sont réalisés entre <time>1918</time> et <time>1952</time>. </figcaption> </figure> <p>Tout au long de sa carrière, Chaplin parle assez peu de ses techniques de réalisation et compare cela à dévoiler ses secrets pour un magicien<sup id="cite_ref-Robinson1986606_422-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986606-422"><span class="cite_crochet">[</span>408<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. On sait donc peu de chose sur ses manières de travailler<sup id="cite_ref-Brownlow20107_423-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow20107-423"><span class="cite_crochet">[</span>409<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais elles ont été étudiées par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kevin_Brownlow?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Kevin Brownlow">Kevin Brownlow</a> et David Gill et savamment exposées dans la série documentaire <i>Unknown Chaplin</i> (<time>1983</time>)<sup id="cite_ref-Louvish2010103_424-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010103-424"><span class="cite_crochet">[</span>410<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986168_425-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986168-425"><span class="cite_crochet">[</span>411<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Avant de réaliser des films parlants avec <i>Le Dictateur</i>, Chaplin ne commence jamais un tournage avec un scénario achevé<sup id="cite_ref-Robinson1986173,_197,_310,_489_426-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986173,_197,_310,_489-426"><span class="cite_crochet">[</span>412<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour ses premiers films, il n'a qu'une vague idée de départ comme «&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_fait_une_cure?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot fait une cure">Charlot se rend dans une station thermale</a>&nbsp;» ou «&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot_usurier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot usurier">Charlot travaille comme prêteur sur gage</a><sup id="cite_ref-Robinson1986169_427-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986169-427"><span class="cite_crochet">[</span>413<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;». Il fait ensuite réaliser les décors et travaille avec les autres acteurs pour improviser des effets comiques tout en affinant le scénario tout au long de la production<sup id="cite_ref-Louvish2010103_424-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010103-424"><span class="cite_crochet">[</span>410<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986168_425-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986168-425"><span class="cite_crochet">[</span>411<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Alors que les idées sont acceptées ou rejetées, une structure narrative émerge et Chaplin est souvent obligé de retourner des scènes qui vont à l'encontre de l'histoire<sup id="cite_ref-Louvish2010168_428-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010168-428"><span class="cite_crochet">[</span>414<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986489-490_429-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986489-490-429"><span class="cite_crochet">[</span>415<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow2010187_430-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow2010187-430"><span class="cite_crochet">[</span>416<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. À partir de <i>L'Opinion publique</i>, Chaplin commence à réaliser le tournage à partir d'un scénario préétabli<sup id="cite_ref-Louvish2010182_431-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010182-431"><span class="cite_crochet">[</span>417<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais tous ses films, jusqu'aux <i>Temps modernes</i>, continuent à subir des modifications jusqu'à atteindre leur forme finale<sup id="cite_ref-Robinson1986460_432-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986460-432"><span class="cite_crochet">[</span>418<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En réalisant des films de cette manière, Chaplin a besoin de plus de temps que tout autre réalisateur de l'époque<sup id="cite_ref-Louvish2010228_433-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010228-433"><span class="cite_crochet">[</span>419<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. S'il est à court d'idées, il s'éloigne alors du studio pendant plusieurs jours, tout en maintenant ses équipes prêtes dès que l'inspiration revient<sup id="cite_ref-Robinson1986234-235_434-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986234-235-434"><span class="cite_crochet">[</span>420<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Cousins200471_435-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Cousins200471-435"><span class="cite_crochet">[</span>421<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le processus de réalisation est également ralenti par son <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Perfectionnisme_(psychologie)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Perfectionnisme (psychologie)">perfectionnisme</a><sup id="cite_ref-Robinson1986172,_177,_235,_311,_381,_399_436-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986172,_177,_235,_311,_381,_399-436"><span class="cite_crochet">[</span>422<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow201059,_75,_82,_92,_147_437-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201059,_75,_82,_92,_147-437"><span class="cite_crochet">[</span>423<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Selon son ami et réalisateur britannique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ivor_Montagu?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Ivor Montagu">Ivor Montagu</a>, <span class="citation">«&nbsp;rien d'autre que la perfection n'était suffisant&nbsp;»</span> pour lui<sup id="cite_ref-Brownlow201082_438-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201082-438"><span class="cite_crochet">[</span>424<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Comme il finance personnellement ses films, Chaplin a toute liberté pour atteindre cet objectif et réaliser autant de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prise_de_vues_cin%C3%A9matographique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Prise de vues cinématographique">prises</a> que nécessaire<sup id="cite_ref-Robinson1986235,_311,_223_439-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986235,_311,_223-439"><span class="cite_crochet">[</span>425<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow201082_438-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201082-438"><span class="cite_crochet">[</span>424<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Leur nombre est ainsi souvent excessif&nbsp;; chaque prise terminée pour <i>Le Kid</i> en avait nécessité 53<sup id="cite_ref-Robinson1986746_440-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986746-440"><span class="cite_crochet">[</span>426<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989359_441-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989359-441"><span class="cite_crochet">[</span>427<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> tandis que pour réaliser les 20 minutes de <i>L'Émigrant</i>, il utilisa plus de 12&nbsp;000&nbsp;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> de pellicule, une longueur suffisante pour faire un long-métrage<sup id="cite_ref-Robinson1986201_442-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986201-442"><span class="cite_crochet">[</span>428<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow2010192_443-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow2010192-443"><span class="cite_crochet">[</span>429<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="thumb tright" style="width:30%;"> <div class="thumbinner"> <div class="thumbcaption"> <div style="text-align: justify;"><span class="citation">«&nbsp;Aucun autre réalisateur n'a si complètement dominé tout aspect du travail et fait tous les métiers. S'il avait pu, Chaplin aurait joué tous les rôles et (comme son fils Sydney nota avec humour mais avec perspicacité) aurait cousu tous les costumes&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986606_422-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986606-422"><span class="cite_crochet">[</span>408<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.<br><br> <div style="text-align: inherit;"> Biographe de Chaplin, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/David_Robinson_(%C3%A9crivain)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="David Robinson (écrivain)">David Robinson</a> </div><br> </div> </div> </div> </div> <p>Décrivant ses méthodes de production comme de la <span class="citation">«&nbsp;pure détermination jusqu'au bord de la folie&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Louvish2010225_444-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010225-444"><span class="cite_crochet">[</span>430<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, Chaplin est généralement complètement épuisé par les tournages<sup id="cite_ref-Brownlow2010157_445-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow2010157-445"><span class="cite_crochet">[</span>431<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986121,_469_446-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986121,_469-446"><span class="cite_crochet">[</span>432<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Même dans ses dernières années, son travail <span class="citation">«&nbsp;avait la priorité sur tout et tout le monde&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986600_447-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986600-447"><span class="cite_crochet">[</span>433<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le mélange d'improvisation et de perfectionnisme qui se traduit par des jours d'efforts et des milliers de mètres de pellicule gâchés, se révèle éprouvant pour Chaplin, ce qui peut le mener à se déchaîner contre ses acteurs et ses équipes<sup id="cite_ref-Robinson1986371,_362,_469,_613_448-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986371,_362,_469,_613-448"><span class="cite_crochet">[</span>434<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow201056,_136_449-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201056,_136-449"><span class="cite_crochet">[</span>435<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Schickel20068_135-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schickel20068-135"><span class="cite_crochet">[</span>130<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin a exercé un contrôle complet sur ses œuvres<sup id="cite_ref-Robinson1986606_422-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986606-422"><span class="cite_crochet">[</span>408<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, au point de mimer les autres rôles pour que ses acteurs l'imitent exactement<sup id="cite_ref-Bloom1982101_450-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Bloom1982101-450"><span class="cite_crochet">[</span>436<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Brownlow201059,_98,_138,_154_451-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201059,_98,_138,_154-451"><span class="cite_crochet">[</span>437<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986614_452-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986614-452"><span class="cite_crochet">[</span>438<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il a effectué personnellement le montage de tous ses films en fouillant dans les grandes quantités de pellicules pour créer le film voulu<sup id="cite_ref-Robinson1986140,_235,_236_453-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986140,_235,_236-453"><span class="cite_crochet">[</span>439<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin a néanmoins reçu l'aide d'autres artistes, dont son ami et directeur de la photographie <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roland_Totheroh?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Roland Totheroh">Roland Totheroh</a>, son frère Sydney Chaplin et divers <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Assistant_r%C3%A9alisateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Assistant réalisateur">assistants réalisateurs</a>, comme Harry Crocker, Dan James et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charles_Reisner?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charles Reisner">Charles Reisner</a><sup id="cite_ref-454" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-454"><span class="cite_crochet">[</span>440<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Style_et_thèmes"><span id="Style_et_th.C3.A8mes"></span>Style et thèmes</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <span> <video id="mwe_player_1" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/220px--The_Kid_scenes.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="165" data-durationhint="252" data-mwtitle="The_Kid_scenes.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Fichier:The_Kid_scenes.ogv"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/The_Kid_scenes.ogv.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs=&quot;vp9, opus&quot;" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="640" data-height="480"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/The_Kid_scenes.ogv.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs=&quot;vp9, opus&quot;" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="960" data-height="720"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/The_Kid_scenes.ogv.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs=&quot;vp9, opus&quot;" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1440" data-height="1080"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ad/The_Kid_scenes.ogv" type="video/ogg; codecs=&quot;theora&quot;" data-width="1440" data-height="1080"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/The_Kid_scenes.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="192" data-height="144"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/The_Kid_scenes.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs=&quot;vp9, opus&quot;" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="320" data-height="240"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/The_Kid_scenes.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs=&quot;vp8, vorbis&quot;" data-transcodekey="360p.webm" data-width="480" data-height="360"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/The_Kid_scenes.ogv/The_Kid_scenes.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs=&quot;vp9, opus&quot;" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="480" data-height="360"> </video></span> <figcaption> Scènes du film <i>Le Kid</i> démontrant l'association du <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Slapstick?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Slapstick">slapstick</a></span></i>, du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pathos?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pathos">pathos</a> et du commentaire social par Chaplin. </figcaption> </figure> <p>Si le style comique de Chaplin est généralement qualifié de <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Slapstick?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Slapstick">slapstick</a></span></i><sup id="cite_ref-Robinson1986212_455-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986212-455"><span class="cite_crochet">[</span>441<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il est considéré comme retenu et intelligent<sup id="cite_ref-Brownlow201030_456-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201030-456"><span class="cite_crochet">[</span>442<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et l'historien de cinéma Philip Kemp décrit son travail comme un mélange de <span class="citation">«&nbsp;comédie physique gracieuse et de comique de situation bien réfléchi&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Kemp201163_182-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp201163-182"><span class="cite_crochet">[</span>177<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin s'est éloigné du <i><span class="lang-en" lang="en">slapstick</span></i> traditionnel en ralentissant le rythme de l'action et en se concentrant sur la relation du spectateur avec les personnages<sup id="cite_ref-Robinson1986113_84-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986113-84"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Mast198583-92_457-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Mast198583-92-457"><span class="cite_crochet">[</span>443<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les effets comiques dans les films de Chaplin sont centrés sur la réaction de Charlot aux choses qui lui arrivent&nbsp;: l'humour ne vient pas du fait que Charlot rentre dans un arbre, mais qu'il soulève son chapeau pour s'excuser<sup id="cite_ref-Robinson1986113_84-3" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986113-84"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son biographe Dan Kamin écrit que les «&nbsp;manières excentriques&nbsp;» de Chaplin et son <span class="citation">«&nbsp;comportement sérieux au cœur du <i>slapstick</i>&nbsp;»</span> sont d'autres aspects centraux de son style comique<sup id="cite_ref-Kamin20116-7_458-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kamin20116-7-458"><span class="cite_crochet">[</span>444<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Les films muets de Chaplin suivent généralement les efforts de Charlot pour survivre dans un monde hostile<sup id="cite_ref-Louvish201060_459-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish201060-459"><span class="cite_crochet">[</span>445<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Même s'il vit dans la pauvreté et est fréquemment maltraité, il reste gentil et optimiste<sup id="cite_ref-Kemp201163_182-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp201163-182"><span class="cite_crochet">[</span>177<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986211,_352_460-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986211,_352-460"><span class="cite_crochet">[</span>446<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Hansmeyer19994_461-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Hansmeyer19994-461"><span class="cite_crochet">[</span>447<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; défiant sa position sociale, il s'efforce d'être vu comme un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gentleman?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Gentleman">gentleman</a><sup id="cite_ref-Robinson1986203_462-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986203-462"><span class="cite_crochet">[</span>448<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Charlot s'oppose aux figures de l'autorité<sup id="cite_ref-Dale200017_463-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Dale200017-463"><span class="cite_crochet">[</span>449<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et <span class="citation">«&nbsp;donne autant qu'il reçoit&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Weissman200947_464-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman200947-464"><span class="cite_crochet">[</span>450<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ce qui poussa Robinson et Louvish à voir en lui un représentant des défavorisés&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Homme_de_la_rue?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Homme de la rue">Monsieur Tout-le-monde</a> devenant un sauveur héroïque&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986455,_485_465-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986455,_485-465"><span class="cite_crochet">[</span>451<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010138_466-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010138-466"><span class="cite_crochet">[</span>452<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Hansmeyer note que plusieurs des films de Chaplin se terminent avec <span class="citation">«&nbsp;Charlot démuni et seul [marchant] avec optimisme… vers le soleil couchant… pour poursuivre son voyage&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Hansmeyer19994_461-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Hansmeyer19994-461"><span class="cite_crochet">[</span>447<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_signed_c1920.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie de Chaplin en costume avec un nœud papillon prenant la pose" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Chaplin_signed_c1920.jpg/170px-Chaplin_signed_c1920.jpg" decoding="async" width="170" height="268" class="mw-file-element" data-file-width="932" data-file-height="1471"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 268px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Chaplin_signed_c1920.jpg/170px-Chaplin_signed_c1920.jpg" data-alt="Photographie de Chaplin en costume avec un nœud papillon prenant la pose" data-width="170" data-height="268" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Chaplin_signed_c1920.jpg/255px-Chaplin_signed_c1920.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Chaplin_signed_c1920.jpg/340px-Chaplin_signed_c1920.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin dans les années <time>1920</time>. </figcaption> </figure> <p>L'emploi du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pathos?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pathos">pathos</a> est un aspect bien connu de l'œuvre de Chaplin<sup id="cite_ref-Dale20009,_19,_20_467-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Dale20009,_19,_20-467"><span class="cite_crochet">[</span>453<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010203_468-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010203-468"><span class="cite_crochet">[</span>454<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et Larcher note sa capacité à <span class="citation">«&nbsp;[provoquer] les rires et les larmes&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Larcher201175_319-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201175-319"><span class="cite_crochet">[</span>308<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin s'appuie parfois sur des événements tragiques pour ses films comme dans <i>La Ruée vers l'or</i>, qui est inspirée par le destin malheureux de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Exp%C3%A9dition_Donner?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Expédition Donner">expédition Donner</a><sup id="cite_ref-Robinson1986334-335_469-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986334-335-469"><span class="cite_crochet">[</span>455<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Différents thèmes sont représentés dans ses premières comédies comme l'avarice (<i>La Ruée vers l'or</i>), l'abandon (<i>Le Kid</i>)<sup id="cite_ref-Kuriyama199231_470-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kuriyama199231-470"><span class="cite_crochet">[</span>456<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et des sujets plus controversés comme l'immigration (<i>L'Émigrant</i>) ou la drogue (<i>Charlot policeman</i>)<sup id="cite_ref-Mast198583-92_457-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Mast198583-92-457"><span class="cite_crochet">[</span>443<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Les commentaires sociaux sont également importants dans ses premiers films, car il représente les démunis sous un jour positif et souligne leurs difficultés<sup id="cite_ref-Robinson1986599_471-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986599-471"><span class="cite_crochet">[</span>457<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Par la suite, il développe un grand intérêt pour l'économie et se sent obligé de faire partager ses opinions dans ses films<sup id="cite_ref-Robinson1986456_472-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986456-472"><span class="cite_crochet">[</span>458<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Maland1989159_252-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989159-252"><span class="cite_crochet">[</span>246<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <i>Les Temps modernes</i> illustre les conditions de travail difficiles des ouvriers de l'industrie, <i>Le Dictateur</i> parodie Hitler et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Benito_Mussolini?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Benito Mussolini">Mussolini</a> et se termine par un discours contre le nationalisme, <i>Monsieur Verdoux</i> critique la guerre et le nationalisme tandis qu’<i>Un roi à New York</i> attaque le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Maccarthysme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Maccarthysme">maccarthysme</a><sup id="cite_ref-Larcher201162-89_473-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Larcher201162-89-473"><span class="cite_crochet">[</span>459<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin intègre plusieurs éléments autobiographiques dans ses films et le psychologue <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sigmund_Freud?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sigmund Freud">Sigmund Freud</a> considère qu'il <span class="citation">«&nbsp;se représent[e] toujours comme il était dans sa triste enfance&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Weissman1999439-445_474-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman1999439-445-474"><span class="cite_crochet">[</span>460<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est généralement admis que <i>Le Kid</i> reflète le traumatisme qu'il a subi dans un orphelinat<sup id="cite_ref-Weissman1999439-445_474-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman1999439-445-474"><span class="cite_crochet">[</span>460<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, tandis que le personnage principal des <i>Feux de la rampe</i> fait référence à la vie de ses parents<sup id="cite_ref-Bloom1982107_475-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Bloom1982107-475"><span class="cite_crochet">[</span>461<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et que <i>Un roi à New York</i> renvoie à son expulsion des États-Unis<sup id="cite_ref-Robinson1986588-589_366-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986588-589-366"><span class="cite_crochet">[</span>353<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sa relation difficile avec sa mère souffrant de troubles mentaux est souvent reflétée dans les personnages féminins de ses films et par le désir de Charlot de les sauver<sup id="cite_ref-Weissman1999439-445_474-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Weissman1999439-445-474"><span class="cite_crochet">[</span>460<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En ce qui concerne la structure de ses films, l'historien du cinéma Gerald Mast les voit comme une série de sketchs reliés par une même trame plutôt que comme une suite ordonnée par un scénario précis<sup id="cite_ref-Mast1985123-128_476-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Mast1985123-128-476"><span class="cite_crochet">[</span>462<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Visuellement, ils sont simples et économiques<sup id="cite_ref-Louvish2010298_477-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010298-477"><span class="cite_crochet">[</span>463<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Robinson1986592_478-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986592-478"><span class="cite_crochet">[</span>464<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, avec des scènes jouées comme au théâtre<sup id="cite_ref-Epstein198884-85_479-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Epstein198884-85-479"><span class="cite_crochet">[</span>465<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Mast198583-92_457-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Mast198583-92-457"><span class="cite_crochet">[</span>443<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010185_480-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010185-480"><span class="cite_crochet">[</span>466<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans son autobiographie, Chaplin écrit que <span class="citation">«&nbsp;la simplicité est préférable… les effets pompeux ralentissent l'action, sont ennuyeux et désagréables… La caméra ne doit pas faire irruption&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Chaplin2003250_481-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003250-481"><span class="cite_crochet">[</span>467<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette approche n'a pas fait l'unanimité et elle est qualifiée de démodée depuis les années <time>1940</time><sup id="cite_ref-Brownlow201091_482-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201091-482"><span class="cite_crochet">[</span>468<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish2010298_477-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010298-477"><span class="cite_crochet">[</span>463<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Kamin201135_483-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kamin201135-483"><span class="cite_crochet">[</span>469<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, tandis que l'historien du cinéma Donald McCaffrey y voit une indication que Chaplin n'a jamais complètement compris le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C3%A9dia?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Média">média</a> cinématographique<sup id="cite_ref-McCaffrey197182-95_484-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-McCaffrey197182-95-484"><span class="cite_crochet">[</span>470<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Kamin avance néanmoins que le talent comique de Chaplin n'aurait jamais été suffisant pour qu'il reste drôle à l'écran s'il n'avait pas eu <span class="citation">«&nbsp;la capacité de concevoir et de diriger des scènes spécifiquement pour le cinéma&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Kamin201129_485-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kamin201129-485"><span class="cite_crochet">[</span>471<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Musique">Musique</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Chaplin, de profil et la tête en bas, assis sur un tabouret, jouant un violoncelle entre ses jambes" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg/170px-Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg" decoding="async" width="170" height="219" class="mw-file-element" data-file-width="775" data-file-height="1000"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 219px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg/170px-Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg" data-alt="Chaplin, de profil et la tête en bas, assis sur un tabouret, jouant un violoncelle entre ses jambes" data-width="170" data-height="219" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg/255px-Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg/340px-Charlie_Chaplin_playing_the_cello_1915.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin jouant du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Violoncelle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Violoncelle">violoncelle</a> en <time>1915</time>. </figcaption> </figure> <p>Chaplin développe dès l'enfance une passion pour la musique et apprend seul à jouer du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Piano?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Piano">piano</a>, du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Violon?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Violon">violon</a> et du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Violoncelle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Violoncelle">violoncelle</a><sup id="cite_ref-Robinson1986411_486-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986411-486"><span class="cite_crochet">[</span>472<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Louvish201017-18_487-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish201017-18-487"><span class="cite_crochet">[</span>473<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il considère que l'accompagnement musical fait partie intégrante du film<sup id="cite_ref-Robinson1986382_204-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986382-204"><span class="cite_crochet">[</span>198<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et à partir de <i>L'Opinion publique</i> il consacre beaucoup de temps à ce domaine<sup id="cite_ref-Robinson1986411_486-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986411-486"><span class="cite_crochet">[</span>472<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il compose lui-même la bande-son des <i>Lumières de la ville</i> et fait de même pour tous ses films suivants&nbsp;; à partir de la fin des années <time>1950</time> et jusqu'à sa mort, il sonorise tous ses anciens courts-métrages silencieux<sup id="cite_ref-VarietyVance_488-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-VarietyVance-488"><span class="cite_crochet">[</span>474<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Comme il n'a reçu aucune éducation musicale, Chaplin n'a jamais su lire ou écrire des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Partition_(musique)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Partition (musique)">partitions</a>. Il fait donc appel à des compositeurs professionnels comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/David_Raksin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="David Raksin">David Raksin</a>, Raymond Rasch et Eric James pour mettre en forme ses idées. Certains critiques ont ainsi avancé que la musique de ses films devait être attribuée aux compositeurs ayant travaillé avec lui&nbsp;; Raksin, qui participe à la mise en musique des <i>Temps Modernes</i>, a néanmoins souligné le rôle créatif et moteur de Chaplin dans le processus de composition<sup id="cite_ref-RaksinBerg197947-50_489-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-RaksinBerg197947-50-489"><span class="cite_crochet">[</span>475<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au début de ce travail, qui peut durer des mois, Chaplin décrit exactement ce qu'il veut aux compositeurs et joue les éléments qu'il a improvisés au piano<sup id="cite_ref-RaksinBerg197947-50_489-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-RaksinBerg197947-50-489"><span class="cite_crochet">[</span>475<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ces mélodies sont ensuite développées en étroite collaboration<sup id="cite_ref-RaksinBerg197947-50_489-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-RaksinBerg197947-50-489"><span class="cite_crochet">[</span>475<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour l'historien du cinéma Jeffrey Vance, <span class="citation">«&nbsp;même s'il s'appuyait sur ses associés pour mettre en forme des instrumentations complexes, les consignes musicales étaient les siennes, et pas une note n'était placée sans son accord&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-VarietyVance_488-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-VarietyVance-488"><span class="cite_crochet">[</span>474<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Les compositions de Chaplin donnent lieu à trois chansons populaires. <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Smile_(chanson)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Smile (chanson)">Smile</a></i>, composée pour <i>Les Temps modernes</i>, est par la suite mise en paroles par John Turner et Geoffrey Parsons, puis interprétée par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nat_King_Cole?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Nat King Cole">Nat King Cole</a> en <time>1954</time><sup id="cite_ref-VarietyVance_488-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-VarietyVance-488"><span class="cite_crochet">[</span>474<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour <i>Les Feux de la rampe</i>, Chaplin compose <i>Terry's Theme</i>, qui est popularisée par Jimmy Young sous le titre <i>Eternally</i> en <time>1952</time><sup id="cite_ref-Kamin2011198_490-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kamin2011198-490"><span class="cite_crochet">[</span>476<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Enfin, la chanson <i>This Is My Song</i>, chantée par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Petula_Clark?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Petula Clark">Petula Clark</a> pour <i>La Comtesse de Hong-Kong</i>, connaît un grand succès commercial et atteint la première place du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classement_musical?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Classement musical">palmarès</a> britannique en 1967<sup id="cite_ref-491" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-491"><span class="cite_crochet">[</span>477<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En dehors de ses deux récompenses d'honneur, le seul Oscar que Chaplin remporte est celui de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_de_la_meilleure_musique_de_film?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar de la meilleure musique de film">meilleure musique de film</a> à l'occasion de la réédition des <i>Feux de la rampe</i> en 1973<sup id="cite_ref-VarietyVance_488-3" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-VarietyVance-488"><span class="cite_crochet">[</span>474<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-493" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-493"><span class="cite_crochet">[</span>n 15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(3)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Filmographie">Filmographie</h2> </div> <section class="mf-section-3 collapsible-block" id="mf-section-3"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé&nbsp;: <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Filmographie_de_Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Filmographie de Charlie Chaplin">Filmographie de Charlie Chaplin</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Étoile rouge avec un liseré d'or sur un trotoir noir. « Charlie Chaplin » est écrit en lettres dorées au-dessus d'un emblème circulaire en laiton représentant une caméra." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg/220px-Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg" decoding="async" width="220" height="198" class="mw-file-element" data-file-width="1560" data-file-height="1404"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 198px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg/220px-Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg" data-alt="Étoile rouge avec un liseré d'or sur un trotoir noir. « Charlie Chaplin » est écrit en lettres dorées au-dessus d'un emblème circulaire en laiton représentant une caméra." data-width="220" data-height="198" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg/330px-Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg/440px-Charlie_Chaplin_walk_of_fame.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Étoile de Chaplin sur le <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hollywood_Walk_of_Fame?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Hollywood Walk of Fame">Hollywood Walk of Fame</a></span></i>. </figcaption> </figure> <p>À l'occasion de la publication de son autobiographie, Chaplin a établi sa filmographie, qui se compose alors de 80&nbsp;films (<i>La Comtesse de Hong-Kong,</i> réalisé trois ans plus tard, s'y est par la suite ajouté). En 2010, une copie de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Course_au_voleur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Course au voleur">La Course au voleur</a></i>, réalisé en <time>1914</time> et jusqu'alors considéré comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Film_perdu?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Film perdu">perdu</a>, est découverte chez un antiquaire du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Michigan?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Michigan">Michigan</a>, portant ainsi sa filmographie à 82&nbsp;films<sup id="cite_ref-494" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-494"><span class="cite_crochet">[</span>479<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Les films de Chaplin, jusqu'au <i>Cirque</i> inclus, sont muets, même si certains ont été réédités avec des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bande-son?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bande-son">bandes-son</a>. <i>Les Lumières de la ville</i> et <i>Les Temps modernes</i> sont muets, mais intègrent des bandes-son composées de musique, de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bruitage?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bruitage">bruitages</a> et de séquences parlées pour le second. Les cinq derniers films de Chaplin sont parlants. Hormis <i>La Comtesse de Hong-Kong</i>, tous les films de Chaplin sont tournés en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Format_35_mm?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Format 35 mm">format 35 mm</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Noir_et_blanc?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Noir et blanc">noir et blanc</a>.</p> <p>En français, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jacques_Dumesnil?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jacques Dumesnil">Jacques Dumesnil</a> double Chaplin dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Monsieur_Verdoux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Monsieur Verdoux">Monsieur Verdoux</a></i>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Feux_de_la_rampe?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Feux de la rampe">Les Feux de la rampe</a></i> et <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Un_roi_%C3%A0_New_York?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Un roi à New York">Un roi à New York</a></i>. Chaplin est également doublé par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Henri_Virlogeux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Henri Virlogeux">Henri Virlogeux</a> dans la version sonorisée de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1942_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1942 au cinéma">1942</a> de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Ru%C3%A9e_vers_l%27or?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Ruée vers l'or">La Ruée vers l'or</a></i>, en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1968_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1968 au cinéma">1968</a> par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roger_Carel?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Roger Carel">Roger Carel</a> dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Dictateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Dictateur">Le Dictateur</a></i> et par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jean-Henri_Chambois?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jean-Henri Chambois">Jean-Henri Chambois</a> dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Comtesse_de_Hong-Kong?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Comtesse de Hong-Kong">La Comtesse de Hong-Kong</a></i>.</p> <p><b>Longs métrages&nbsp;:</b></p> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1921_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1921 au cinéma">1921</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Kid?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Kid">Le Kid</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1923_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1923 au cinéma">1923</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27Opinion_publique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="L'Opinion publique">L'Opinion publique</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1925_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1925 au cinéma">1925</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Ru%C3%A9e_vers_l%27or?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Ruée vers l'or">La Ruée vers l'or</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1928_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1928 au cinéma">1928</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Cirque_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Cirque (film)">Le Cirque</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1931_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1931 au cinéma">1931</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Lumi%C3%A8res_de_la_ville?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Lumières de la ville">Les Lumières de la ville</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1936_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1936 au cinéma">1936</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Temps_modernes_(film)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Temps modernes (film)">Les Temps modernes</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1940_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1940 au cinéma">1940</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Dictateur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Dictateur">Le Dictateur</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1947_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1947 au cinéma">1947</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Monsieur_Verdoux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Monsieur Verdoux">Monsieur Verdoux</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1952_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1952 au cinéma">1952</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Les_Feux_de_la_rampe?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Les Feux de la rampe">Les Feux de la rampe</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1957_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1957 au cinéma">1957</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Un_roi_%C3%A0_New_York?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Un roi à New York">Un roi à New York</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1967_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1967 au cinéma">1967</a>&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Comtesse_de_Hong-Kong?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Comtesse de Hong-Kong">La Comtesse de Hong-Kong</a></i></li> </ul> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(4)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Reconnaissance">Reconnaissance</h2> </div> <section class="mf-section-4 collapsible-block" id="mf-section-4"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Distinctions">Distinctions</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Chaplin_oscar.JPG?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie de Chaplin au visage bouffi et en costume de soirée avec Jack Lemmon à sa droite derrière un pupitre où se trouve une statuette et deux micros" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Chaplin_oscar.JPG/220px-Chaplin_oscar.JPG" decoding="async" width="220" height="182" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="743"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 182px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Chaplin_oscar.JPG/220px-Chaplin_oscar.JPG" data-alt="Photographie de Chaplin au visage bouffi et en costume de soirée avec Jack Lemmon à sa droite derrière un pupitre où se trouve une statuette et deux micros" data-width="220" data-height="182" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Chaplin_oscar.JPG/330px-Chaplin_oscar.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Chaplin_oscar.JPG/440px-Chaplin_oscar.JPG 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin (à droite) reçoit son <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_d%27honneur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Oscar d'honneur">Oscar d'honneur</a> des mains de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jack_Lemmon?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jack Lemmon">Jack Lemmon</a> en <time>1972</time>. </figcaption> </figure> <p>Chaplin a reçu de nombreuses récompenses et distinctions, particulièrement à la fin de sa vie. En <time>1962</time>, les universités de Durham et d'Oxford lui décernent un diplôme honorifique de docteur ès Lettres<sup id="cite_ref-Robinson1986598-599_379-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986598-599-379"><span class="cite_crochet">[</span>366<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time>1965</time>, il partage le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prix_%C3%89rasme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Prix Érasme">prix Érasme</a> avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ingmar_Bergman?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Ingmar Bergman">Ingmar Bergman</a><sup id="cite_ref-Robinson1986610_495-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986610-495"><span class="cite_crochet">[</span>480<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et en <time>1971</time>, il est fait commandeur de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ordre_national_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Ordre national de la Légion d'honneur">Ordre national de la Légion d'honneur</a> par le gouvernement <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/France?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="France">français</a><sup id="cite_ref-496" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-496"><span class="cite_crochet">[</span>481<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <time>1975</time>, il est anobli par la reine <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89lisabeth_II?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Élisabeth II">Élisabeth II</a> et fait <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ordre_de_l%27Empire_britannique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Ordre de l'Empire britannique">chevalier commandeur de l'Ordre de l'Empire britannique</a>, devenant <span class="citation">«&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sir_(noblesse)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sir (noblesse)">sir</a> Charles Chaplin&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-497" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-497"><span class="cite_crochet">[</span>482<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'industrie cinématographique le récompense avec un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lion_d%27or?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Lion d'or">Lion d'or</a> spécial à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mostra_de_Venise_1972?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mostra de Venise 1972">Mostra de Venise 1972</a><sup id="cite_ref-Robinson1986625-626_498-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986625-626-498"><span class="cite_crochet">[</span>483<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ainsi qu'une étoile sur le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hollywood_Walk_of_Fame?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Hollywood Walk of Fame">Hollywood Walk of Fame</a> en <time>1970</time> (cette inscription lui est auparavant refusée en raison de ses opinions politiques<sup id="cite_ref-Williams2006311_499-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Williams2006311-499"><span class="cite_crochet">[</span>484<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>).</p> <p>Chaplin reçoit au total trois <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscars_du_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscars du cinéma">Oscars</a>&nbsp;: un premier <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_d%27honneur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Oscar d'honneur">Oscar d'honneur</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1re_c%C3%A9r%C3%A9monie_des_Oscars?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1re cérémonie des Oscars">1929</a> <span class="citation">«&nbsp;pour sa polyvalence et son génie à jouer, écrire, mettre en scène et produire <i>Le Cirque</i><sup id="cite_ref-circus_205-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-circus-205"><span class="cite_crochet">[</span>199<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;»</span>, un second en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/44e_c%C3%A9r%C3%A9monie_des_Oscars?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="44e cérémonie des Oscars">1972</a> <span class="citation">«&nbsp;pour l'effet incalculable qu'il a eu en faisant des films de cinéma la forme d'art de ce siècle&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986623-625_399-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986623-625-399"><span class="cite_crochet">[</span>386<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et un troisième en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/45e_c%C3%A9r%C3%A9monie_des_Oscars?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="45e cérémonie des Oscars">1973</a> pour <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_de_la_meilleure_musique_de_film?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar de la meilleure musique de film">la meilleure musique originale</a> (conjointement avec Ray Rasch et Larry Russell), pour <i>Les Feux de la Rampe</i><sup id="cite_ref-VarietyVance_488-4" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-VarietyVance-488"><span class="cite_crochet">[</span>474<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est également nommé dans les catégories du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_du_meilleur_acteur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar du meilleur acteur">meilleur acteur</a>, du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_du_meilleur_film?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar du meilleur film">meilleur film</a> et du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oscar_du_meilleur_sc%C3%A9nario_original?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oscar du meilleur scénario original">meilleur scénario</a> pour <i>Le Dictateur</i>, ainsi que dans celle du meilleur scénario pour <i>Monsieur Verdoux</i><sup id="cite_ref-500" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-500"><span class="cite_crochet">[</span>485<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Six des films de Chaplin ont été sélectionnés pour être préservés dans le <span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/National_Film_Registry?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="National Film Registry">National Film Registry</a></span> de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Biblioth%C3%A8que_du_Congr%C3%A8s?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bibliothèque du Congrès">Bibliothèque du Congrès</a> américaine&nbsp;: <i>L'Émigrant</i> (<time>1917</time>), <i>Le Kid</i> (<time>1921</time>), <i>La Ruée vers l'or</i> (<time>1925</time>), <i>Les Lumières de la ville</i> (<time>1931</time>), <i>Les Temps modernes</i> (<time>1936</time>) et <i>Le Dictateur</i> (<time>1940</time>)<sup id="cite_ref-501" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-501"><span class="cite_crochet">[</span>486<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Postérité"><span id="Post.C3.A9rit.C3.A9"></span>Postérité</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:The_Tramp_Essanay.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Photographie en pied de Charlot souriant" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/The_Tramp_Essanay.jpg/170px-The_Tramp_Essanay.jpg" decoding="async" width="170" height="419" class="mw-file-element" data-file-width="290" data-file-height="715"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 419px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/The_Tramp_Essanay.jpg/170px-The_Tramp_Essanay.jpg" data-alt="Photographie en pied de Charlot souriant" data-width="170" data-height="419" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/The_Tramp_Essanay.jpg/255px-The_Tramp_Essanay.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/The_Tramp_Essanay.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Chaplin dans son rôle de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot">Charlot</a> en <time>1915</time>. </figcaption> </figure> <p>En <time>1998</time>, le critique Andrew Sarris écrivit que Chaplin est <span class="citation">«&nbsp;sans doute le plus grand artiste que le cinéma ait créé, certainement son interprète le plus extraordinaire et probablement encore son icône la plus universelle&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Sarris1998139_502-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Sarris1998139-502"><span class="cite_crochet">[</span>487<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est décrit par le <span class="lang-en" lang="en">British Film Institute</span> comme <span class="citation">«&nbsp;une figure tutélaire de la culture mondiale&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-503" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-503"><span class="cite_crochet">[</span>488<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et le magazine <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Time_(magazine)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Time (magazine)">Time</a></i> le lista parmi les 100 personnes les plus importantes du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&nbsp;siècle pour <span class="citation">«&nbsp;les rires [qu'il a apportés] à des millions de personnes&nbsp;»</span> et parce qu'il a <span class="citation">«&nbsp;plus ou moins inventé la célébrité mondiale et aidé à transformer une industrie en un art&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-504" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-504"><span class="cite_crochet">[</span>489<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'historien du cinéma Christian Hansmeyer a noté que l'image de Charlot fait partie de l'histoire culturelle<sup id="cite_ref-Hansmeyer19993_505-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Hansmeyer19993-505"><span class="cite_crochet">[</span>490<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; selon Simon Louvish, ce personnage est connu même dans les endroits où ses films n'ont jamais été projetés<sup id="cite_ref-Louvish2010xvii_506-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Louvish2010xvii-506"><span class="cite_crochet">[</span>491<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le critique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Richard_Schickel?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Richard Schickel">Richard Schickel</a> suggère que les films de Chaplin avec Charlot présentent <span class="citation">«&nbsp;les expressions comiques de l'esprit humain les plus éloquentes et les plus riches&nbsp;»</span> de l'histoire du cinéma<sup id="cite_ref-Schickel200641_507-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schickel200641-507"><span class="cite_crochet">[</span>492<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les objets associés au personnage continuent de fasciner le public et en 2006, un chapeau melon et une canne en bambou ayant appartenu à Chaplin sont achetés 140&nbsp;000&nbsp;dollars lors d'une vente aux enchères à Los Angeles<sup id="cite_ref-508" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-508"><span class="cite_crochet">[</span>493<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En tant que réalisateur, Chaplin est considéré comme un pionnier et l'une des figures les plus influentes du début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&nbsp;siècle<sup id="cite_ref-Cousins200472_509-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Cousins200472-509"><span class="cite_crochet">[</span>494<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Kemp20118,_22_510-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Kemp20118,_22-510"><span class="cite_crochet">[</span>495<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Hansmeyer19993_505-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Hansmeyer19993-505"><span class="cite_crochet">[</span>490<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Sarris1998139_502-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Sarris1998139-502"><span class="cite_crochet">[</span>487<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'historien du cinéma Mark Cousins a écrit que Chaplin <span class="citation">«&nbsp;a changé non seulement l'imagerie du cinéma mais également sa sociologie et sa grammaire&nbsp;»</span> et avance qu'il joua un rôle important dans l'établissement de la comédie en tant que genre, parallèlement à ce qu'avait fait <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D._W._Griffith?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="D. W. Griffith">D. W. Griffith</a> pour le drame<sup id="cite_ref-Cousins200470_511-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Cousins200470-511"><span class="cite_crochet">[</span>496<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est le premier à populariser les longs-métrages comiques et à ralentir le rythme de l'action pour y ajouter de la finesse et du pathos<sup id="cite_ref-Schickel20067,_13_512-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schickel20067,_13-512"><span class="cite_crochet">[</span>497<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-silent_clowns_513-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-silent_clowns-513"><span class="cite_crochet">[</span>498<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour Robinson, les innovations de Chaplin sont <span class="citation">«&nbsp;rapidement assimilées et deviennent les pratiques de base de la réalisation cinématographique&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986321_514-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986321-514"><span class="cite_crochet">[</span>499<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Federico_Fellini?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Federico Fellini">Federico Fellini</a> (qui définit Chaplin comme <span class="citation">«&nbsp;une sorte d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Adam?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Adam">Adam</a> duquel nous sommes tous issus&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986632_409-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986632-409"><span class="cite_crochet">[</span>395<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jacques_Tati?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jacques Tati">Jacques Tati</a> (<span class="citation">«&nbsp;sans lui, je n'aurais jamais fait un film&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986632_409-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986632-409"><span class="cite_crochet">[</span>395<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ren%C3%A9_Clair?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="René Clair">René Clair</a> (<span class="citation">«&nbsp;il a inspiré pratiquement tous les réalisateurs&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986631_408-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986631-408"><span class="cite_crochet">[</span>394<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Michael_Powell?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Michael Powell">Michael Powell</a><sup id="cite_ref-Brownlow201077_515-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Brownlow201077-515"><span class="cite_crochet">[</span>500<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Billy_Wilder?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Billy Wilder">Billy Wilder</a><sup id="cite_ref-story_of_film_516-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-story_of_film-516"><span class="cite_crochet">[</span>501<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Richard_Attenborough?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Richard Attenborough">Richard Attenborough</a><sup id="cite_ref-517" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-517"><span class="cite_crochet">[</span>502<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> figurent parmi les réalisateurs ayant affirmé avoir été influencés par Chaplin.</p> <p>Chaplin inspire également les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Po%C3%A9sie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Poésie">poètes</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Avant-garde_(po%C3%A9sie)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Avant-garde (poésie)">avant-gardistes</a> du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&nbsp;siècle<sup id="cite_ref-518" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-518"><span class="cite_crochet">[</span>503<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais aussi de futurs comédiens, comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marcel_Marceau?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Marcel Marceau">Marcel Marceau</a>, qui a indiqué s'être décidé à devenir mime après l'avoir vu<sup id="cite_ref-silent_clowns_513-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-silent_clowns-513"><span class="cite_crochet">[</span>498<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Raj_Kapoor?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Raj Kapoor">Raj Kapoor</a>, qui base son jeu sur celui de Charlot<sup id="cite_ref-story_of_film_516-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-story_of_film-516"><span class="cite_crochet">[</span>501<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mark Cousins a également identifié le style comique de Chaplin chez les personnages français de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Monsieur_Hulot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Monsieur Hulot">Monsieur Hulot</a> et italien de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tot%C3%B2?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Totò">Totò</a><sup id="cite_ref-story_of_film_516-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-story_of_film-516"><span class="cite_crochet">[</span>501<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, sans oublier qu'il a également influencé des personnages de dessin animé comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/F%C3%A9lix_le_Chat?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Félix le Chat">Félix le Chat</a><sup id="cite_ref-Canemaker199638,_78_519-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Canemaker199638,_78-519"><span class="cite_crochet">[</span>504<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mickey_Mouse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Mickey Mouse">Mickey Mouse</a><sup id="cite_ref-Jackson2003439-444_520-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Jackson2003439-444-520"><span class="cite_crochet">[</span>505<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En tant que membre fondateur de la United Artists, Chaplin a un rôle important dans le développement de l'industrie cinématographique. Gerald Mast a noté que même si cette société n'a jamais rivalisé avec la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Metro-Goldwyn-Mayer?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Metro-Goldwyn-Mayer">MGM</a> ou la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Paramount_Pictures?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Paramount Pictures">Paramount</a>, l'idée que des réalisateurs puissent produire leurs propres films était <span class="citation">«&nbsp;très en avance sur son temps&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Mast1985100_521-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Mast1985100-521"><span class="cite_crochet">[</span>506<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>À l'occasion de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Exposition_universelle_de_1958?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Exposition universelle de 1958">exposition universelle de Bruxelles</a>, en <time>1958</time>, un jury international de 117 critiques a établi un classement des meilleurs films de tous les temps&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Ru%C3%A9e_vers_l%27or?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Ruée vers l'or">La Ruée vers l'or</a></i> (<time>1925</time>) est classé deuxième derrière <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Cuirass%C3%A9_Potemkine?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Cuirassé Potemkine">Le Cuirassé Potemkine</a></i> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sergue%C3%AF_Eisenstein?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sergueï Eisenstein">Sergueï Eisenstein</a> (<time>1925</time>) et devant <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Voleur_de_bicyclette?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Le Voleur de bicyclette">Le Voleur de bicyclette</a></i> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vittorio_De_Sica?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Vittorio De Sica">Vittorio De Sica</a> (<time>1948</time>). Plusieurs des films de Chaplin restent encore aujourd'hui considérés comme parmi les plus grands jamais réalisés. Le palmarès 2012 de la revue britannique <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sight_and_Sound?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Sight and Sound">Sight and Sound</a></i>, mené auprès de critiques de cinéma sur les meilleurs films de l'histoire, liste respectivement <i>Les Lumières de la ville</i>, <i>Les Temps modernes</i>, <i>Le Dictateur</i> et <i>La Ruée vers l'or</i> aux <abbr class="abbr" title="Cinquantième">50<sup>e</sup></abbr>, <abbr class="abbr" title="Soixante-troisième">63<sup>e</sup></abbr>, <abbr class="abbr" title="Cent quarante-quatrième">144<sup>e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="Cent-cinquante-quatrième">154<sup>e</sup></abbr> places<sup id="cite_ref-522" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-522"><span class="cite_crochet">[</span>507<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;; la même étude réalisée auprès de réalisateurs situe <i>Les Temps modernes</i> à la <abbr class="abbr" title="Vingt-deuxième">22<sup>e</sup></abbr> place, <i>Les Lumières de la ville</i> à la <abbr class="abbr" title="Trentième">30<sup>e</sup></abbr> et <i>La Ruée vers l'or</i> à la <abbr class="abbr" title="Quatre-vingt-onzième (nonante et unième)">91<sup>e</sup></abbr><sup id="cite_ref-523" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-523"><span class="cite_crochet">[</span>508<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 2007, l'<span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/American_Film_Institute?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="American Film Institute">American Film Institute</a></span> nomme <i>Les Lumières de la ville</i> le <abbr class="abbr" title="Onzième">11<sup>e</sup></abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AFI%27s_100_Years...100_Movies?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="AFI's 100 Years...100 Movies">plus grand film américain de tous les temps</a>, tandis que <i>La Ruée vers l'or</i> et <i>Les Temps modernes</i> figurent dans le <span class="nowrap">top 100</span><sup id="cite_ref-524" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-524"><span class="cite_crochet">[</span>509<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Hommages">Hommages</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Statue en bronze de Charlot dans un parc devant un cinéma" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg/220px-Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" data-file-width="2448" data-file-height="3264"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 293px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg/220px-Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg" data-alt="Statue en bronze de Charlot dans un parc devant un cinéma" data-width="220" data-height="293" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg/330px-Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg/440px-Charlie_Chaplin-Leicester_Square-London.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Statue de Chaplin réalisée en <time>1981</time> par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/John_Doubleday?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="John Doubleday">John Doubleday</a> et vue sur la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Leicester_Square?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Leicester Square">place Leicester</a> à Londres (maintenant installée sur Leicester Place, face au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Prince_Charles_Cinema&amp;action=edit&amp;redlink=1&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Prince Charles Cinema (page inexistante)">Prince Charles Cinema</a>&nbsp;<a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://en.wikipedia.org/wiki/Prince_Charles_Cinema" class="extiw" title="en:Prince Charles Cinema"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&nbsp;: «&nbsp;Prince Charles Cinema&nbsp;»">(en)</span></a>, quelques pas plus loin). </figcaption> </figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Stele_of_Charles_Chaplin.JPG?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="Stèle en bronze dans le Parc Charlie Chaplin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Stele_of_Charles_Chaplin.JPG/220px-Stele_of_Charles_Chaplin.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" data-file-width="768" data-file-height="1024"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 293px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Stele_of_Charles_Chaplin.JPG/220px-Stele_of_Charles_Chaplin.JPG" data-alt="Stèle en bronze dans le Parc Charlie Chaplin" data-width="220" data-height="293" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Stele_of_Charles_Chaplin.JPG/330px-Stele_of_Charles_Chaplin.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Stele_of_Charles_Chaplin.JPG/440px-Stele_of_Charles_Chaplin.JPG 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a> <figcaption> Stèle de bronze réalisée par le sculpteur Frédéric Müller installée dans le Parc Chaplin à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corsier-sur-Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Corsier-sur-Vevey">Corsier-sur-Vevey</a> non loin du Manoir de Ban où vécut l'artiste avec sa famille. </figcaption> </figure> <p>En avril 2016, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Manoir_de_Ban?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Manoir de Ban">manoir de Ban</a> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corsier-sur-Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Corsier-sur-Vevey">Corsier-sur-Vevey</a> en Suisse, où il a passé les vingt-cinq dernières années de son existence, est devenu un musée consacré à sa vie et son œuvre. Le musée, appelé «&nbsp;<i><span class="lang-en" lang="en">Chaplin's World</span></i>&nbsp;»<sup id="cite_ref-525" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-525"><span class="cite_crochet">[</span>510<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, est le fruit d'un partenariat entre la Compagnie des Alpes (CDA), Genii Capital et Chaplin Museum Development (CMD)<sup id="cite_ref-526" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-526"><span class="cite_crochet">[</span>511<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La commune de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corsier-sur-Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Corsier-sur-Vevey">Corsier-sur-Vevey</a> a donné son nom à un parc et une stèle y rappelle la mémoire de l'illustre résident.</p> <p>La ville voisine de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vevey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Vevey">Vevey</a> a nommé en son honneur un square<sup id="cite_ref-Robinson1986677_527-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986677-527"><span class="cite_crochet">[</span>512<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> sur le quai Perdonnet, au bord du lac Léman, et y a édifié en <time>1982</time> une statue de Chaplin, œuvre du sculpteur britannique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/John_Doubleday?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="John Doubleday">John Doubleday</a><sup id="cite_ref-528" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-528"><span class="cite_crochet">[</span>513<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au nord de la ville, à quelques centaines de mètres du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Manoir_de_Ban?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Manoir de Ban">Manoir de Ban</a>, deux immeubles de 14&nbsp;étages ont été décorés de fresques évoquant la carrière de l'artiste<sup id="cite_ref-529" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-529"><span class="cite_crochet">[</span>514<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>La ville <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Irlande_(%C3%AEle)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Irlande (île)">irlandaise</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Waterville_(Irlande)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Waterville (Irlande)">Waterville</a>, où Chaplin passa plusieurs étés en famille dans les années <time>1960</time>, accueille chaque année depuis 2011 le <span class="lang-en" lang="en">Charlie Chaplin Comedy Film Festival</span> destiné à honorer l'héritage du comédien et à découvrir de nouveaux talents<sup id="cite_ref-530" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-530"><span class="cite_crochet">[</span>515<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Parmi les autres hommages, une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Plan%C3%A8te_mineure?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Planète mineure">planète mineure</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/(3623)_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="(3623) Chaplin">(3623) Chaplin</a>, a été nommée en son honneur en <time>1981</time> par l'astronome soviétique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lioudmila_Karatchkina?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Lioudmila Karatchkina">Lioudmila Karatchkina</a><sup id="cite_ref-Schmadel2003305_531-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Schmadel2003305-531"><span class="cite_crochet">[</span>516<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et de très nombreux pays ont émis des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Timbre_postal?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Timbre postal">timbres</a> portant son effigie<sup id="cite_ref-532" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-532"><span class="cite_crochet">[</span>517<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'héritage de Chaplin est géré par l'Association Chaplin, fondée par plusieurs de ses enfants, et qui possède les droits d'auteur sur son image, son nom et sur la plupart des films réalisés après <time>1918</time><sup id="cite_ref-533" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-533"><span class="cite_crochet">[</span>518<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9math%C3%A8que_de_Bologne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cinémathèque de Bologne">Cinémathèque de Bologne</a>, en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Italie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Italie">Italie</a>, abrite les principales archives de l'Association, dont des images, des manuscrits et des lettres<sup id="cite_ref-534" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-534"><span class="cite_crochet">[</span>519<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Plus de 10&nbsp;000 photographies sur sa vie et sa carrière sont également entreposées au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mus%C3%A9e_de_l%27%C3%89lys%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Musée de l'Élysée">Musée de l'Élysée</a> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lausanne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Lausanne">Lausanne</a>, en Suisse<sup id="cite_ref-535" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-535"><span class="cite_crochet">[</span>520<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au Royaume-Uni, le <span class="lang-en" lang="en">Cinema Museum</span> au sud de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Londres?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Londres">Londres</a> est considéré comme <span class="citation">«&nbsp;la chose la plus proche d'un musée Chaplin que la Grande-Bretagne possède&nbsp;»</span> par la famille de Charlie Chaplin<sup id="cite_ref-536" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-536"><span class="cite_crochet">[</span>521<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/British_Film_Institute?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="British Film Institute">British Film Institute</a> a fondé la <span class="lang-en" lang="en">Charles Chaplin Research Foundation</span>, qui a organisé la première conférence internationale sur le cinéaste à Londres, en juillet 2005<sup id="cite_ref-537" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-537"><span class="cite_crochet">[</span>522<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Chaplin a fait l'objet d'un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Film_biographique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Film biographique">film biographique</a> réalisé par Richard Attenborough, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chaplin_(film,_1992)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Chaplin (film, 1992)">Chaplin</a></i>, en <time>1992</time>&nbsp;; il y est personnifié par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Robert_Downey_Jr.?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Robert Downey Jr.">Robert Downey Jr.</a>, qui est nommé à l'Oscar du meilleur acteur et remporta le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/British_Academy_Film_Award_du_meilleur_acteur?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="British Academy Film Award du meilleur acteur">BAFTA du meilleur acteur</a><sup id="cite_ref-538" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-538"><span class="cite_crochet">[</span>523<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est également joué par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Eddie_Izzard?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Eddie Izzard">Eddie Izzard</a> dans le film <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Un_parfum_de_meurtre?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Un parfum de meurtre">Un parfum de meurtre</a></i> (2001)<sup id="cite_ref-539" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-539"><span class="cite_crochet">[</span>524<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Une série télévisée sur l'enfance de Chaplin, <i><span class="lang-en" lang="en">Young Charlie Chaplin</span></i>, est diffusée par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Public_Broadcasting_Service?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Public Broadcasting Service">PBS</a> en <time>1989</time> et est nommée pour l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Emmy_Awards?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Emmy Awards">Emmy Award</a> de meilleur programme pour enfants<sup id="cite_ref-540" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-540"><span class="cite_crochet">[</span>525<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Le film <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Ran%C3%A7on_de_la_gloire_(film,_2014)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="La Rançon de la gloire (film, 2014)">La Rançon de la gloire</a></i> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Xavier_Beauvois?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Xavier Beauvois">Xavier Beauvois</a>, sorti en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/2014_au_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="2014 au cinéma">2014</a> avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Beno%C3%AEt_Poelvoorde?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Benoît Poelvoorde">Benoît Poelvoorde</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roschdy_Zem?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Roschdy Zem">Roschdy Zem</a>, s'inspire très librement du vol de la dépouille de Charlie Chaplin en <time>1978</time><sup id="cite_ref-541" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-541"><span class="cite_crochet">[</span>526<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bernard_Swysen?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bernard Swysen">Bernard Swysen</a> raconte sa vie en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bande_dessin%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bande dessinée">bande dessinée</a> intitulée <i>Charlie Chaplin, les étoiles de l’histoire</i>, dessinée par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bruno_Bazile?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bruno Bazile">Bruno Bazile</a> et parue en <time class="nowrap" datetime="2019-10" data-sort-value="2019-10">octobre 2019</time><sup id="cite_ref-542" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-542"><span class="cite_crochet">[</span>527<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 2021, François Aymé et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yves_Jeuland?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Yves Jeuland">Yves Jeuland</a> réalisent le documentaire <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin,_le_g%C3%A9nie_de_la_libert%C3%A9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlie Chaplin, le génie de la liberté">Charlie Chaplin, le génie de la liberté</a></i><sup id="cite_ref-543" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-543"><span class="cite_crochet">[</span>528<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En 2023, il apparait brièvement, sous les traits de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joe_Sheridan?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Joe Sheridan">Joe Sheridan</a>, dans le film français <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27Abb%C3%A9_Pierre_:_Une_vie_de_combats?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="L'Abbé Pierre : Une vie de combats">L'Abbé Pierre&nbsp;: Une vie de combats</a></i> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Tellier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Frédéric Tellier">Frédéric Tellier</a>.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(5)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2> </div> <section class="mf-section-5 collapsible-block" id="mf-section-5"> <ul> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Cet article est partiellement ou en totalité issu de l’article de Wikipédia en anglais intitulé <span class="plainlinks">«&nbsp;<a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://en.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin?oldid%3D589478301">Charlie Chaplin</a>&nbsp;» <small>(<a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://en.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin?action%3Dhistory">voir la liste des auteurs</a>)</small></span>.</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Notes">Notes</h3> </div> <div class="references-small decimal" style=""> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prononciation_de_l%27anglais?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Prononciation de l'anglais">Prononciation</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anglais_britannique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Anglais britannique">anglais britannique</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Transcription_phon%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Transcription phonétique">retranscrite</a> selon la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alphabet_phon%C3%A9tique_international?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Alphabet phonétique international">norme API</a>.</span></li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text">Hannah tombe malade en <time class="nowrap" datetime="1896-05" data-sort-value="1896-05">mai 1896</time> et est admise à l'hôpital. Le comité de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Borough_londonien_de_Southwark?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Borough londonien de Southwark">Southwark</a> estime qu'il est nécessaire d'envoyer les enfants dans une <i><span class="lang-en" lang="en">workhouse</span></i> <span class="citation">«&nbsp;du fait de l'absence de leur père et de l'indigence et de la maladie de leur mère&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson198619_20-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198619-20"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text">Selon Chaplin, Hannah est huée et le responsable l'a envoyé sur scène pour la remplacer après qu'il le voit dans les coulisses. Il se souvient que sa prestation avait été appréciée et accueillie par des applaudissements et des rires<sup id="cite_ref-Robinson198617_34-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198617-34"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Chaplin200318_35-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin200318-35"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text">La troupe continue à se produire jusqu'en <time>1908</time> mais la date exacte du départ de Chaplin est inconnue&nbsp;; l'historien A. J. Marriot estime que cela s'est passé en <time class="nowrap" datetime="1900-12" data-sort-value="1900-12">décembre 1900</time><sup id="cite_ref-Marriot2005213_39-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Marriot2005213-39"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text">Robinson note que <span class="citation">«&nbsp;cela n'est pas parfaitement vrai&nbsp;: le personnage met un an ou plus pour atteindre sa pleine envergure et même après, ce qui fait sa principale force, il continue d'évoluer tout au long de sa carrière<sup id="cite_ref-Robinson1986114_82-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986114-82"><span class="cite_crochet">[</span>78<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;»</span>.</span></li> <li id="cite_note-196"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-196">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans ses mémoires, Lita Grey avance que beaucoup de ses plaintes sont <span class="citation">«&nbsp;de façon habile et choquante exagérées et déformées&nbsp;»</span> par ses avocats<sup id="cite_ref-Maland198996_195-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland198996-195"><span class="cite_crochet">[</span>190<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-265"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-265">↑</a> </span><span class="reference-text">Chaplin écrit par la suite qu'il n'aurait pas fait ce film s'il avait connu l'ampleur des exactions <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nazisme?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Nazisme">nazies</a>&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Si j'avais connu les horreurs des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Camps_de_concentration_nazis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Camps de concentration nazis">camps de concentration nazis</a>, je n'aurais pas réalisé <i>Le Dictateur</i>&nbsp;; je n'aurais pas pu me moquer de la folie meurtrière des nazis<sup id="cite_ref-Chaplin2003388_260-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Chaplin2003388-260"><span class="cite_crochet">[</span>254<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&nbsp;»</span>.</span></li> <li id="cite_note-267"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-267">↑</a> </span><span class="reference-text">Dès le début de sa célébrité, des rumeurs avancent que Chaplin est juif. Aucune preuve en ce sens n'a jamais été apportée et lorsqu'un journaliste lui demande en 1915 si c'est vrai, il répond&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Je n'ai pas cette chance&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-Robinson1986154-155_266-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986154-155-266"><span class="cite_crochet">[</span>259<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-269"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-269">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple, en 1927, les frères <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/J%C3%A9r%C3%B4me_Tharaud?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jérôme Tharaud">Tharaud</a> avaient présenté sa judéité comme quelque chose d'admis par tout le monde&nbsp;; n'avaient-ils pas écrit dans leur <i>Petite histoire des Juifs</i>&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Charlie Chaplin est Juif, et tous les traits de son humour portent la marque juive. Rappelez-vous <i>La Ruée vers l'or</i>, ce film si divertissant par lui-même, mais qui devient tout à fait admirable si l'on y voit ce qu'il est à mon sens (que Chaplin l'ait voulu ou non), un grand souvenir du ghetto&nbsp;»</span><sup id="cite_ref-268" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-268"><span class="cite_crochet">[</span>260<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-282"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-282">↑</a> </span><span class="reference-text">En <time class="nowrap" datetime="1942-12" data-sort-value="1942-12">décembre 1942</time>, Barry entre de nuit par effraction dans la résidence de Chaplin avec un pistolet et menace de se suicider tout en lui pointant son arme dessus. Chaplin parvient à se saisir de son arme au matin mais elle fait à nouveau irruption dans sa maison plus tard dans le mois. Elle est ensuite arrêtée pour divagation en <time class="nowrap" datetime="1943-01" data-sort-value="1943-01">janvier 1943</time> alors qu'elle erre droguée aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Barbiturique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Barbiturique">barbituriques</a> dans les rues de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Beverly_Hills?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Beverly Hills">Beverly Hills</a><sup id="cite_ref-Maland1989198-201_281-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989198-201-281"><span class="cite_crochet">[</span>272<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-286"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-286">↑</a> </span><span class="reference-text">Selon le procureur, Chaplin a violé la loi lorsqu'il a payé le voyage de Barry à New York en <time class="nowrap" datetime="1942-10" data-sort-value="1942-10">octobre 1942</time> alors qu'il visite également la ville. Les deux reconnaissent s'être rencontrés et Barry affirme qu'ils ont eu des relations sexuelles<sup id="cite_ref-Maland1989204-205_284-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989204-205-284"><span class="cite_crochet">[</span>274<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaplin avance cependant qu'ils n'ont plus été intimes après <time class="nowrap" datetime="1942-05" data-sort-value="1942-05">mai 1942</time><sup id="cite_ref-Robinson1986523-524_285-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson1986523-524-285"><span class="cite_crochet">[</span>275<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-324"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-324">↑</a> </span><span class="reference-text">Le FBI s'est intéressé à Chaplin bien avant les années <time>1940</time> et la première mention de son nom dans ses documents date de <time>1922</time>. J. Edgar Hoover demande la création d'un dossier spécial en <time class="nowrap" datetime="1946-09" data-sort-value="1946-09">septembre 1946</time> mais le bureau de Los Angeles ne commence ses enquêtes qu'au printemps suivant<sup id="cite_ref-Maland1989265-266_322-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989265-266-322"><span class="cite_crochet">[</span>311<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le FBI reçoit également l'aide du MI5 britannique en particulier pour enquêter sur les allégations avançant qu'il est en fait né en Europe de l'Est. Le MI5 ne trouve aucune preuve de son implication dans le parti communiste<sup id="cite_ref-323" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-323"><span class="cite_crochet">[</span>312<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-336"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-336">↑</a> </span><span class="reference-text">En <time class="nowrap" datetime="1947-11" data-sort-value="1947-11">novembre 1947</time>, Chaplin demande à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pablo_Picasso?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pablo Picasso">Pablo Picasso</a> d'organiser une manifestation devant l'ambassade américaine à Paris pour protester contre l'expulsion d'Hanns Eisler et en décembre, il signe une pétition pour l'abandon de la procédure. En <time>1948</time>, il soutient la campagne malheureuse du candidat <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_progressiste_(%C3%89tats-Unis,_1948)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Parti progressiste (États-Unis, 1948)">progressiste</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Henry_Wallace?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Henry Wallace">Henry Wallace</a>&nbsp;; l'année suivante, il défend l'organisation de deux conférences pacifistes et proteste contre les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89meutes_de_Peekskill?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Émeutes de Peekskill">émeutes de Peekskill</a><sup id="cite_ref-Maland1989256-257_335-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Maland1989256-257-335"><span class="cite_crochet">[</span>323<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-406"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-406">↑</a> </span><span class="reference-text">L'octroi de cette distinction est déjà proposé en <time>1931</time> et <time>1956</time> mais le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bureau_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res_et_du_Commonwealth?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bureau des Affaires étrangères et du Commonwealth">bureau des Affaires étrangères et du Commonwealth</a> s'y est opposé en raison de ses opinions politiques et de sa vie privée. Il craignait que cela n'affecte la réputation du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ordres,_d%C3%A9corations_et_m%C3%A9dailles_du_Royaume-Uni?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Ordres, décorations et médailles du Royaume-Uni">système de distinctions britannique</a> et n'endommage les relations avec les États-Unis<sup id="cite_ref-405" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-405"><span class="cite_crochet">[</span>392<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> <li id="cite_note-493"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-493">↑</a> </span><span class="reference-text">Même si le film est présenté en 1952, il ne reste qu'une semaine à l'affiche à Los Angeles en raison de son boycott. Il ne remplit donc pas les critères pour une nomination avant sa réédition en 1972<sup id="cite_ref-492" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-492"><span class="cite_crochet">[</span>478<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</span></li> </ol> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r222998893">@media screen{body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:30em;overflow:auto;padding:3px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin-top:0.3em}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre .references-small{margin-top:0}}@media screen and (prefers-reduced-motion:reduce){body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto;padding:0;border:0 none}}</style> <div class="reference-cadre" tabindex="0"> <div class="references-small decimal" style="column-width:25em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.britannica.com/biography/Charlie-Chaplin"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie Chaplin | Biography, Movies, &amp; Facts</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Encyclopedia Britannica</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-03-18" data-sort-value="2019-03-18">18 mars 2019</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.theyshootpictures.com////chaplincharles.htm"><cite style="font-style:normal;" lang="en">TSPDT - Charles Chaplin</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">TSPDT</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-03-18" data-sort-value="2019-03-18">18 mars 2019</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Robinson2014"><span class="ouvrage" id="David_Robinson2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> David Robinson, <cite class="italique" lang="en">Chaplin&nbsp;: His Life and Art</cite>, London, Penguin, <time>2014</time>, 928&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780141979182?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780141979182"><span class="nowrap">9780141979182</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://worldcat.org/fr/title/1004978418">1004978418</a></span>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb377573828.public">37757382</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.jellybooks.com/cloud_reader/excerpts/chaplin_9780141979182-ex/QVkA5">présentation en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&nbsp;406<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin&amp;rft.place=London&amp;rft.pub=Penguin&amp;rft.stitle=His+Life+and+Art&amp;rft.aulast=Robinson&amp;rft.aufirst=David&amp;rft.date=2014&amp;rft.pages=406&amp;rft.tpages=928&amp;rft.isbn=9780141979182&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F1004978418&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span> <blockquote> <p>«&nbsp;The Chaplin family lived for generations in Suffolk. The name suggests that they were descended from Huguenots, who had settled in great numbers in East Anglia from the end of the seventeenth century.&nbsp;»</p> </blockquote></span></li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.filae.com/nom-de-famille/Chaplin.html"><cite style="font-style:normal;">Tout savoir sur le nom CHAPLIN&nbsp;: Les CHAPLIN, naissances en France</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">filae.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2025-01-28" data-sort-value="2025-01-28">28 janvier 2025</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson198610-6"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198610_6-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198610_6-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;10. </span></li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/defence/9086510/MI5-files-Was-Chaplin-really-a-Frenchman-and-called-Thornstein.html"><cite style="font-style:normal;" lang="en">MI5 files: Was Chaplin really a Frenchman and called Thornstein?</cite></a>&nbsp;», <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Daily_Telegraph?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The Daily Telegraph">The Daily Telegraph</a></i>, <time class="nowrap" datetime="2012-02-17" data-sort-value="2012-02-17">17 février 2012</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-04-11" data-sort-value="2012-04-11">11 avril 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text">Une enquête de <time>1952</time> du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Security_Service?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Security Service">MI5</a> ne parvient pas à trouver un quelconque document sur la naissance de Chaplin<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son biographe David Robinson indique qu'il n'est pas étonnant que ses parents n'aient pas fait officialiser sa naissance&nbsp;: <span class="citation">«&nbsp;Il était facile, en particulier pour les artistes de music-hall constamment en déplacement d'une ville à l'autre, de reporter cela à plus tard et de finir d'oublier ces formalités, à une époque où les pénalités n'étaient ni strictes ni appliquées efficacement<sup id="cite_ref-Robinson198610_6-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Robinson198610-6"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&nbsp;»</span></span></li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2011"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.expressandstar.com/news/2011/02/18/charlie-chaplin-was-born-into-midland-gipsy-family/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie Chaplin was 'born into a Midland gipsy family'</cite></a>&nbsp;», <i>Express and Star</i>, <time class="nowrap" datetime="2011-02-18" data-sort-value="2011-02-18">18 février 2011</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-02-17" data-sort-value="2012-02-17">17 février 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986xxiv-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986xxiv_10-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;xxiv. </span></li> <li id="cite_note-Robinson19863-4,_19-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson19863-4,_19_11-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;3-4, 19. </span></li> <li id="cite_note-Robinson19863-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson19863_12-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;3. </span></li> <li id="cite_note-Robinson19865-7-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson19865-7_13-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;5-7. </span></li> <li id="cite_note-Weissman200910-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman200910_14-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Weissman2009">Weissman 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;10. </span></li> <li id="cite_note-Robinson19869-10,_12-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson19869-10,_12_15-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;9-10, 12. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198613-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198613_16-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;13. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198615-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198615_17-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;15. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986xv-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986xv_18-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;xv. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198616-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198616_19-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;16. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198619-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198619_20-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;19. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200329-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200329_22-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;29. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198624-26-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198624-26_23-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;24-26. </span></li> <li id="cite_note-Weissman200949-50-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman200949-50_24-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Weissman2009">Weissman 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;49-50. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200315,_33-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200315,_33_25-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;15, 33. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198627-26"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198627_26-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198627_26-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;27. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198636-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198636_27-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;36. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198640-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198640_28-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;40. </span></li> <li id="cite_note-Weissman20096-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman20096_29-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Weissman2009">Weissman 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;6. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200371-74-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200371-74_30-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;71-74. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198635-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198635_31-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;35. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198641-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198641_32-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;41. </span></li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://charliechaplin.com/en/biography/articles/216-Charlie-s-Mother-Hannah-Chaplin"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie’s mother, Hannah Chaplin</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">charliechaplin.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-05-13" data-sort-value="2014-05-13">13 mai 2014</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson198617-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198617_34-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;17. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200318-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200318_35-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;18. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200341-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200341_37-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;41. </span></li> <li id="cite_note-Marriot20054-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot20054_38-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;4. </span></li> <li id="cite_note-Marriot2005213-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot2005213_39-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;213. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200344-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200344_41-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;44. </span></li> <li id="cite_note-Louvish201019-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish201019_42-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;19. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198639-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198639_43-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;39. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200376-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200376_44-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;76. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198644-46-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198644-46_45-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;44-46. </span></li> <li id="cite_note-Marriot200542-44-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot200542-44_46-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;42-44. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198646-47-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198646-47_47-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;46-47. </span></li> <li id="cite_note-Louvish201026-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish201026_48-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;26. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198645,_49-51,_53,_58-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198645,_49-51,_53,_58_49-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;45, 49-51, 53, 58. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198659-60-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198659-60_50-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;59-60. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198663-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198663_51-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;63. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198663-64-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198663-64_52-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;63-64. </span></li> <li id="cite_note-Marriot200571-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot200571_53-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;71. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198664-68-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198664-68_54-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;64-68. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200394-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200394_55-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;94. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198668-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198668_56-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;68. </span></li> <li id="cite_note-Marriot200581-84-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot200581-84_57-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;81-84. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198671-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198671_58-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;71. </span></li> <li id="cite_note-Kamin201112-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kamin201112_59-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kamin2011">Kamin 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;12. </span></li> <li id="cite_note-Marriot200585-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot200585_60-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;85. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198676-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198676_61-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;76. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198676-77-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198676-77_62-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;76-77. </span></li> <li id="cite_note-Marriot2005109-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot2005109_63-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;109. </span></li> <li id="cite_note-Marriot2005126-128-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Marriot2005126-128_64-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Marriot2005">Marriot 2005</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;126-128. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198684-85-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198684-85_65-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;84-85. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198688-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198688_66-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;88. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198691-92-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198691-92_67-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;91-92. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198695-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198695_68-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;95. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003133-134-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003133-134_69-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;133-134. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198696-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198696_70-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;96. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986102-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986102_71-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;102. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003138-139-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003138-139_72-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;138-139. </span></li> <li id="cite_note-inflation-US-73"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-1">b</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-2">c</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-3">d</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-4">e</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-5">f</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-6">g</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-7">h</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-8">i</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-inflation-US_73-9">j</a></sup> </span><span class="reference-text">Chiffres de l'inflation aux États-Unis basé sur les données de la <i>Federal Reserve Bank of Minneapolis</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.minneapolisfed.org/article/2020/~/~/link.aspx?_id%3D6B3D5F1A7693433B848396E517007B3F%26_z%3Dz">Consumer Price Index (Estimate) 1800-</a>. Dernière visite le 16 mai 2020.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986103-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986103_74-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;103. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003139-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003139_75-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;139. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986107-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986107_76-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;107. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003141-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003141_77-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;141. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986108-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986108_78-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;108. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986110-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986110_79-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;110. </span></li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bordat1998"><span class="ouvrage" id="Francis_Bordat1998">Francis Bordat, <cite class="italique">Chaplin cinéaste</cite>, Cerf, <time>1998</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&nbsp;112<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin+cin%C3%A9aste&amp;rft.pub=Cerf&amp;rft.aulast=Bordat&amp;rft.aufirst=Francis&amp;rft.date=1998&amp;rft.pages=112&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003145-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003145_81-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;145. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986114-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986114_82-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;114. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986113-84"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986113_84-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986113_84-1">b</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986113_84-2">c</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986113_84-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;113. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986120-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986120_85-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;120. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986121-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986121_86-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;121. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986123-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986123_87-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;123. </span></li> <li id="cite_note-Maland19895-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland19895_88-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;5. </span></li> <li id="cite_note-Kamin2011xi-89"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kamin2011xi_89-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kamin2011xi_89-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kamin2011">Kamin 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;xi. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003153-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003153_90-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;153. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986125-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986125_91-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;125. </span></li> <li id="cite_note-Maland19898-9-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland19898-9_92-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;8-9. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986127-128-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986127-128_93-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;127-128. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986131-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986131_94-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;131. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986135-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986135_95-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;135. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986138-139-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986138-139_96-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;138-139. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986141,_219-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986141,_219_97-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;141, 219. </span></li> <li id="cite_note-Neibaur200023-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Neibaur200023_98-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Neibaur2000">Neibaur 2000</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;23. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003165-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003165_99-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;165. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986140,_143-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986140,_143_100-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;140, 143. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986143-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986143_101-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;143. </span></li> <li id="cite_note-Maland198920-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland198920_102-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;20. </span></li> <li id="cite_note-Maland198921-24-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland198921-24_103-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;21-24. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986142-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986142_104-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;142. </span></li> <li id="cite_note-Neibaur200023-24-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Neibaur200023-24_105-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Neibaur2000">Neibaur 2000</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;23-24. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986146-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986146_106-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;146. </span></li> <li id="cite_note-Louvish201087-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish201087_107-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;87. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986152-153-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986152-153_108-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;152-153. </span></li> <li id="cite_note-Maland198910-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland198910_109-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;10. </span></li> <li id="cite_note-Maland19898-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland19898_110-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;8. </span></li> <li id="cite_note-Louvish201074-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish201074_111-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;74. </span></li> <li id="cite_note-Sklar200172-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Sklar200172_112-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Sklar2001">Sklar 2001</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;72. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986149-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986149_113-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;149. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986156-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986156_114-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;156. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986160-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986160_115-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;160. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201129-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201129_116-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;29. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986159-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986159_117-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;159. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986164-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986164_118-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;164. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986165-166-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986165-166_119-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;165-166. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986169-173-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986169-173_120-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;169-173. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986175-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986175_121-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;175. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986179-180-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986179-180_122-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;179-180. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986191-123"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986191_123-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986191_123-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;191. </span></li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-124">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplin.bfi.org.uk/resources/bfi/biog/biog.php?fid%3Dbiog6"><cite style="font-style:normal;" lang="en">"The Happiest Days of My Life": Mutual</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">British Film Institute</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-04-28" data-sort-value="2012-04-28">28 avril 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Brownlow201045-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201045_125-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;45. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010104-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010104_126-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;104. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003188-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003188_127-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;188. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986185-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986185_128-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;185. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986186-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986186_129-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;186. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986187-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986187_130-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;187. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986210-131"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986210_131-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986210_131-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;210. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986215-216-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986215-216_132-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;215-216. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986213-133"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986213_133-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;213. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986221-134"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986221_134-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;221. </span></li> <li id="cite_note-Schickel20068-135"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schickel20068_135-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schickel20068_135-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schickel2006">Schickel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;8. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003203-136"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003203_136-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;203. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986225-226-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986225-226_137-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;225-226. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986228-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986228_138-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;228. </span></li> <li id="cite_note-BFI_first_national-139"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-BFI_first_national_139-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-BFI_first_national_139-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplin.bfi.org.uk/resources/bfi/biog/biog.php?fid%3Dbiog7"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Independence Won: First National</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">British Film Institute</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-05-05" data-sort-value="2012-05-05">5 mai 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003208-140"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003208_140-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;208. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986229-141"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986229_141-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;229. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986237,_241-142"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986237,_241_142-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;237, 241. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986244-143"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986244_143-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;244. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003218-144"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003218_144-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;218. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986241-245-145"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986241-245_145-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;241-245. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003219-220-146"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003219-220_146-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;219-220. </span></li> <li id="cite_note-Balio197912-147"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Balio197912_147-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Balio1979">Balio 1979</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;12. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986267-148"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986267_148-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;267. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986269-149"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986269_149-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986269_149-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;269. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003223-150"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003223_150-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;223. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986246-151"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986246_151-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;246. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986248-152"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986248_152-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;248. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986246-249-153"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986246-249_153-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;246-249. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010141-154"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010141_154-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;141. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986251-155"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986251_155-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;251. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003235-156"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003235_156-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;235. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986259-157"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986259_157-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;259. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986252-158"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986252_158-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;252. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010148-159"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010148_159-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;148. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986253-160"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986253_160-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;253. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003255-253-161"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003255-253_161-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;255-253. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986261-162"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986261_162-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;261. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003233-234-163"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003233-234_163-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;233-234. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986265-164"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986265_164-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;265. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986282-165"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986282_165-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;282. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986295-300-166"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986295-300_166-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;295-300. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986310-167"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986310_167-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;310. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986302-168"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986302_168-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;302. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986311-312-169"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986311-312_169-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;311-312. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986319-321-170"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986319-321_170-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;319-321. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986318-321-171"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986318-321_171-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;318-321. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010193-172"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010193_172-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;193. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986302,_322-173"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986302,_322_173-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;302, 322. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010195-174"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010195_174-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;195. </span></li> <li id="cite_note-Kemp201164-175"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp201164_175-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp201164_175-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kemp2011">Kemp 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;64. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003299-176"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003299_176-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;299. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986337-177"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986337_177-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;337. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986340-345-178"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986340-345_178-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;340-345. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986354-179"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986354_179-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;354. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986358-180"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986358_180-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986358_180-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;358. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986357-181"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986357_181-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;357. </span></li> <li id="cite_note-Kemp201163-182"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp201163_182-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp201163_182-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp201163_182-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kemp2011">Kemp 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;63. </span></li> <li id="cite_note-Kemp201163-64-183"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp201163-64_183-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kemp2011">Kemp 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;63-64. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986339,_353-184"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986339,_353_184-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;339, 353. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010200-185"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010200_185-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;200. </span></li> <li id="cite_note-Schickel200619-186"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schickel200619_186-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schickel2006">Schickel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;19. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986346-187"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986346_187-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;346. </span></li> <li id="cite_note-188"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-188">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Bruxelles2015"><span class="ouvrage" id="Simon_de_Bruxelles2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Simon de Bruxelles, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.thetimes.co.uk/tto/arts/film/article4399600.ece"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Chaplin’s sex demands on teenage wife were revolting, papers claim</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">The Times</span>, <time class="nowrap" datetime="2015-04-02" data-sort-value="2015-04-02">2 avril 2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-04-02" data-sort-value="2015-04-02">2 avril 2015</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986348-189"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986348_189-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;348. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986355,_368-190"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986355,_368_190-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;355, 368. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986350._368-191"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986350._368_191-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;350. 368. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986371-192"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986371_192-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;371. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010220-193"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010220_193-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;220. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986372-374-194"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986372-374_194-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986372-374_194-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;372-374. </span></li> <li id="cite_note-Maland198996-195"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland198996_195-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;96. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010220-221-197"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010220-221_197-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;220-221. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986378-198"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986378_198-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;378. </span></li> <li id="cite_note-Maland198999-105-199"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland198999-105_199-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;99-105. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986383-200"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986383_200-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;383. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986360-201"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986360_201-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;360. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986371,_381-202"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986371,_381_202-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;371, 381. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010215-203"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010215_203-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;215. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986382-204"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986382_204-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986382_204-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;382. </span></li> <li id="cite_note-circus-205"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-circus_205-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-circus_205-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1319096/The-Circus"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The Circus</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Encyclopædia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-11-01" data-sort-value="2013-11-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Brownlow201073-206"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201073_206-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;73. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010224-207"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010224_207-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;224. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003322-208"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003322_208-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003322_208-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;322. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986389-209"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986389_209-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986389_209-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986389_209-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;389. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003321-210"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003321_210-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;321. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986465-211"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986465_211-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;465. </span></li> <li id="cite_note-Maland200729-212"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland200729_212-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland200729_212-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland200729_212-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland2007">Maland 2007</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;29. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986398-213"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986398_213-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;398. </span></li> <li id="cite_note-Maland200733-34,_41-214"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland200733-34,_41_214-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland2007">Maland 2007</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;33-34, 41. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003324-215"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003324_215-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;324. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986409-216"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986409_216-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;409. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986410-217"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986410_217-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;410. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003325-218"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003325_218-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;325. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986413-219"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986413_219-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;413. </span></li> <li id="cite_note-Maland2007108-110-220"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland2007108-110_220-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland2007">Maland 2007</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;108-110. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003328-221"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003328_221-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;328. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986415-222"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986415_222-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;415. </span></li> <li id="cite_note-bfi-223"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bfi_223-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-bfi_223-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplin.bfi.org.uk/resources/bfi/biog/biog.php?fid%3Dbiog9"><cite style="font-style:normal;" lang="en">United Artists and the Great Features</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/British_Film_Institute?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="British Film Institute">British Film Institute</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-06-21" data-sort-value="2012-06-21">21 juin 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Maland200710-11-224"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland200710-11_224-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland2007">Maland 2007</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;10-11. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003360-225"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003360_225-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;360. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010243-226"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010243_226-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;243. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986420-227"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986420_227-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;420. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986429-441-228"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986429-441_228-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;429-441. </span></li> <li id="cite_note-229"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-229">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Générak Ishiwara, l'homme qui déclencha la guerre</i> de Bruno Birolli et Paul Jenkins, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arte_France?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Arte France">Arte France</a>, 2012.</span></li> <li id="cite_note-230"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-230">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Valjak2017"><span class="ouvrage" id="Domagoj_Valjak2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Domagoj Valjak, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.thevintagenews.com/2017/02/20/charlie-chaplin-was-nearly-assassinated-in-japan-in-1932/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie Chaplin was nearly assassinated in Japan in 1932</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">The Vintage News</span>, <time class="nowrap" datetime="2017-02-20" data-sort-value="2017-02-20">20 février 2017</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003372,_375-231"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003372,_375_231-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;372, 375. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986453-232"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986453_232-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;453. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989147-233"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989147_233-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;147. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986451-234"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986451_234-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;451. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010256-235"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010256_235-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;256. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201163-236"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201163_236-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;63. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986457-458-237"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986457-458_237-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;457-458. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010257-238"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010257_238-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;257. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986466-239"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986466_239-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;466. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986468-240"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986468_240-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;468. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986474-241"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986474_241-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;474. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989150-242"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989150_242-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;150. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989144-147-243"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989144-147_243-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;144-147. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989157-244"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989157_244-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;157. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986473-245"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986473_245-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;473. </span></li> <li id="cite_note-Schneider2009125-246"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schneider2009125_246-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schneider2009">Schneider 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;125. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986479-247"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986479_247-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;479. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986469-248"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986469_248-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;469. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986483-249"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986483_249-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;483. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986509-510-250"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986509-510_250-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;509-510. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986485-251"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986485_251-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;485. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989159-252"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989159_252-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989159_252-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;159. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003386-253"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003386_253-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;386. </span></li> <li id="cite_note-Schickel200628-254"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schickel200628_254-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schickel2006">Schickel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;28. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989165,_170-255"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989165,_170_255-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;165, 170. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010271-256"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010271_256-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;271. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986490-257"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986490_257-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;490. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201167-258"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201167_258-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;67. </span></li> <li id="cite_note-Kemp2011158-259"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp2011158_259-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kemp2011">Kemp 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;158. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003388-260"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003388_260-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003388_260-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;388. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986496-261"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986496_261-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;496. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989165-262"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989165_262-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;165. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989164-263"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989164_263-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;164. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003387-264"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003387_264-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;387. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986154-155-266"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986154-155_266-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;154-155. </span></li> <li id="cite_note-268"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-268">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="TharaudTharaud"><span class="ouvrage" id="Jérôme_TharaudJean_Tharaud">Jérôme Tharaud et Jean Tharaud, <cite class="italique">Petite Histoire Des Juifs</cite>, Saint-Remi <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2845196636?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2845196636"><span class="nowrap">978-2845196636</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&nbsp;<span class="nowrap">203-204</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Petite+Histoire+Des+Juifs&amp;rft.pub=Saint-Remi&amp;rft.aulast=Tharaud&amp;rft.aufirst=J%C3%A9r%C3%B4me&amp;rft.au=Jean+Tharaud&amp;rft.pages=203-204&amp;rft.isbn=978-2845196636&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span></span></li> <li id="cite_note-Maland1989172-173-270"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989172-173_270-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;172-173. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986505,_507-271"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986505,_507_271-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;505, 507. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989169,_178-179-272"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989169,_178-179_272-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;169, 178-179. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989176-273"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989176_273-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;176. </span></li> <li id="cite_note-Schickel200630-31-274"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schickel200630-31_274-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schickel2006">Schickel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;30-31. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010282-275"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010282_275-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;282. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986504-276"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986504_276-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;504. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989178-179-277"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989178-179_277-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;178-179. </span></li> <li id="cite_note-278"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-278">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/243180/The-Great-Dictator"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The Great Dictator</cite></a>&nbsp;», Encyclopaedia Britannica <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-03-16" data-sort-value="2013-03-16">16 mars 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Maland1989197-198-279"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989197-198_279-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;197-198. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989200-280"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989200_280-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;200. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989198-201-281"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989198-201_281-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989198-201_281-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;198-201. </span></li> <li id="cite_note-Nowell-Smith199785-283"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Nowell-Smith199785_283-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Nowell-Smith1997">Nowell-Smith 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;85. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989204-205-284"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989204-205_284-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989204-205_284-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;204-205. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986523-524-285"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986523-524_285-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;523-524. </span></li> <li id="cite_note-Friedrich1986190,_393-287"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Friedrich1986190,_393_287-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Friedrich1986">Friedrich 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;190, 393. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989215-288"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989215_288-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;215. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989214-215-289"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989214-215_289-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;214-215. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010xiii-290"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010xiii_290-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010xiii_290-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010xiii_290-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;xiii. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989205-206-291"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989205-206_291-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;205-206. </span></li> <li id="cite_note-Frost200774-88-292"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Frost200774-88_292-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Frost2007">Frost 2007</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;74-88. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989207-213-293"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989207-213_293-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;207-213. </span></li> <li id="cite_note-SbardellatiShaw2003508-294"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-SbardellatiShaw2003508_294-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#SbardellatiShaw2003">Sbardellati et Shaw 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;508. </span></li> <li id="cite_note-Friedrich1986393-295"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Friedrich1986393_295-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Friedrich1986">Friedrich 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;393. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010135-296"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010135_296-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;135. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003423-444-297"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003423-444_297-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;423-444. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986670-298"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986670_298-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;670. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003423,_477-299"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003423,_477_299-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;423, 477. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986671-675-300"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986671-675_300-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;671-675. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003426-301"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003426_301-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;426. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986520-302"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986520_302-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;520. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003412-303"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003412_303-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;412. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986519-520-304"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986519-520_304-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;519-520. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010304-305"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010304_305-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;304. </span></li> <li id="cite_note-SbardellatiShaw2003501-306"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-SbardellatiShaw2003501_306-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#SbardellatiShaw2003">Sbardellati et Shaw 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;501. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010296-297-307"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010296-297_307-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010296-297_307-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;296-297. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986538-543-308"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986538-543_308-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;538-543. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201177-309"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201177_309-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;77. </span></li> <li id="cite_note-SbardellatiShaw2003503-310"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-SbardellatiShaw2003503_310-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#SbardellatiShaw2003">Sbardellati et Shaw 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;503. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989235-245,_250-311"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989235-245,_250_311-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;235-245, 250. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010297-312"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010297_312-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;297. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003444-313"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003444_313-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;444. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989251-314"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989251_314-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;251. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986538-539-315"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986538-539_315-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;538-539. </span></li> <li id="cite_note-Friedrich1986287-316"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Friedrich1986287_316-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Friedrich1986">Friedrich 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;287. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989253-317"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989253_317-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;253. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989221-226,_253-254-318"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989221-226,_253-254_318-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;221-226, 253-254. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201175-319"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201175_319-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201175_319-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;75. </span></li> <li id="cite_note-SbardellatiShaw2003506-320"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-SbardellatiShaw2003506_320-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#SbardellatiShaw2003">Sbardellati et Shaw 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;506. </span></li> <li id="cite_note-Sbardellati2012152-321"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Sbardellati2012152_321-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Sbardellati2012">Sbardellati 2012</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;152. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989265-266-322"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989265-266_322-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989265-266_322-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;265-266. </span></li> <li id="cite_note-323"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-323">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Norton-Taylor2012"><span class="ouvrage" id="Richard_Norton-Taylor2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Richard Norton-Taylor, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.guardian.co.uk/uk/2012/feb/17/mi5-spied-on-charlie-chaplin"><cite style="font-style:normal;" lang="en">MI5 spied on Charlie Chaplin after the FBI asked for help to banish him from US</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Guardian?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The Guardian">The Guardian</a></span>, Londres, <time class="nowrap" datetime="2012-02-17" data-sort-value="2012-02-17">17 février 2012</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Louvish2010xiv-325"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010xiv_325-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;xiv. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003458-326"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003458_326-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;458. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010310-327"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010310_327-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;310. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989238-328"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989238_328-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;238. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986544-329"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986544_329-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;544. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989255-256-330"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989255-256_330-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;255-256. </span></li> <li id="cite_note-Friedrich1986286-331"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Friedrich1986286_331-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Friedrich1986">Friedrich 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;286. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201180-332"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201180_332-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;80. </span></li> <li id="cite_note-SbardellatiShaw2003510-333"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-SbardellatiShaw2003510_333-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#SbardellatiShaw2003">Sbardellati et Shaw 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;510. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986545-334"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986545_334-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986545_334-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;545. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989256-257-335"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989256-257_335-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;256-257. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989288-290-337"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989288-290_337-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;288-290. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986551-552-338"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986551-552_338-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;551-552. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010312-339"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010312_339-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;312. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989293-340"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989293_340-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;293. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010317-341"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010317_341-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;317. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986562-342"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986562_342-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;562. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986567-568-343"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986567-568_343-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;567-568. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010326-344"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010326_344-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;326. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986570-345"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986570_345-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;570. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989280-346"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989280_346-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989280_346-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989280_346-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;280. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989280-287-347"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989280-287_347-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;280-287. </span></li> <li id="cite_note-SbardellatiShaw2003520-521-348"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-SbardellatiShaw2003520-521_348-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#SbardellatiShaw2003">Sbardellati et Shaw 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;520-521. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003455-349"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003455_349-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;455. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986573-350"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986573_350-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;573. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010330-351"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010330_351-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;330. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989295-298,_307-311-352"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989295-298,_307-311_352-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;295-298, 307-311. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989189-353"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989189_353-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;189. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201189-354"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201189_354-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;89. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986580-355"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986580_355-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;580. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986580-581-356"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986580-581_356-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;580-581. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986584,_674-357"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986584,_674_357-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;584, 674. </span></li> <li id="cite_note-Lynn1997466-467-358"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn1997466-467_358-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;466-467. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986584-359"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986584_359-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986584_359-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;584. </span></li> <li id="cite_note-Balio197917-21-360"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Balio197917-21_360-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Balio1979">Balio 1979</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;17-21. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989318-361"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989318_361-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;318. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986585-362"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986585_362-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986585_362-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;585. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010xiv-xv-363"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010xiv-xv_363-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;xiv-xv. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010341-364"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010341_364-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;341. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989320-321-365"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989320-321_365-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;320-321. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986588-589-366"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986588-589_366-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986588-589_366-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;588-589. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201189-90-367"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201189-90_367-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;89-90. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986587-589-368"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986587-589_368-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;587-589. </span></li> <li id="cite_note-Epstein1988137-369"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Epstein1988137_369-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Epstein1988">Epstein 1988</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;137. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986587-370"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986587_370-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;587. </span></li> <li id="cite_note-Lynn1997506-371"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn1997506_371-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;506. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010342-372"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010342_372-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;342. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989322-373"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989322_373-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;322. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986591-374"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986591_374-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;591. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010347-375"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010347_375-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;347. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989326-376"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989326_376-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989326_376-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;326. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986594-595-377"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986594-595_377-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;594-595. </span></li> <li id="cite_note-Lynn1997507-508-378"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn1997507-508_378-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;507-508. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986598-599-379"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986598-599_379-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986598-599_379-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;598-599. </span></li> <li id="cite_note-Lynn1997509-380"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn1997509_380-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;509. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989330-381"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989330_381-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;330. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986602-605-382"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986602-605_382-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;602-605. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986605-607-383"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986605-607_383-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;605-607. </span></li> <li id="cite_note-Lynn1997510-512-384"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn1997510-512_384-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;510-512. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986608-385"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986608_385-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986608_385-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;608. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986612-386"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986612_386-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;612. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986607-387"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986607_387-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;607. </span></li> <li id="cite_note-Epstein1988192-196-388"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Epstein1988192-196_388-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Epstein1988192-196_388-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Epstein1988">Epstein 1988</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;192-196. </span></li> <li id="cite_note-Lynn1997518-389"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn1997518_389-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;518. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989335-390"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989335_390-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;335. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986619-391"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986619_391-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986619_391-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;619. </span></li> <li id="cite_note-392"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-392">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Le_Temps2023">Le Temps, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.courrierinternational.com/article/exposition-the-freak-le-film-qui-devait-etre-le-testament-de-charlie-chaplin"><cite style="font-style:normal;">Exposition. “The Freak”, le film qui devait être le testament de Charlie Chaplin</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">courrierinternational.com</span>, <i>Courrier international</i>, <time class="nowrap" datetime="2023-03-05" data-sort-value="2023-03-05">5 mars 2023</time></span></span></li> <li id="cite_note-Epstein1988203-393"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Epstein1988203_393-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Epstein1988">Epstein 1988</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;203. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986620-621-394"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986620-621_394-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;620-621. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986621-395"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986621_395-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986621_395-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;621. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986625-396"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986625_396-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;625. </span></li> <li id="cite_note-397"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-397">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2018">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.rtbf.be/culture/cinema/detail_cinq-moments-memorables-des-oscars?id%3D9850422"><cite style="font-style:normal;">Cinq moments mémorables des Oscars</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RTBF?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RTBF">RTBF</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2018-02-26" data-sort-value="2018-02-26">26 février 2018</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Maland1989347-398"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989347_398-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;347. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986623-625-399"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986623-625_399-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986623-625_399-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;623-625. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986627-628-400"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986627-628_400-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;627-628. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986626-401"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986626_401-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;626. </span></li> <li id="cite_note-EugeneChaplin-402"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-EugeneChaplin_402-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-EugeneChaplin_402-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Thomas2002"><span class="ouvrage" id="David_Thomas2002">David <span class="nom_auteur">Thomas</span>, «&nbsp;<cite style="font-style:normal">When Chaplin Played Father</cite>&nbsp;», <i>The Telegraph</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2002-12-26" data-sort-value="2002-12-26">26 décembre 2002</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.telegraph.co.uk/culture/film/3587749/When-Chaplin-played-father.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-06-26" data-sort-value="2012-06-26">26 juin 2012</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=When+Chaplin+Played+Father&amp;rft.jtitle=The+Telegraph&amp;rft.aulast=Thomas&amp;rft.aufirst=David&amp;rft.date=2002-12-26&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.telegraph.co.uk%2Fculture%2Ffilm%2F3587749%2FWhen-Chaplin-played-father.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986626-628-403"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986626-628_403-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986626-628_403-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;626-628. </span></li> <li id="cite_note-Lynn1997534-536-404"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn1997534-536_404-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;534-536. </span></li> <li id="cite_note-405"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-405">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Reynolds2002"><span class="ouvrage" id="Paul_Reynolds2002"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Paul Reynolds, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/2141391.stm"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Chaplin knighthood blocked</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">BBC</span>, <time class="nowrap" datetime="2002-07-21" data-sort-value="2002-07-21">21 juillet 2002</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2010-02-15" data-sort-value="2010-02-15">15 février 2010</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986629-407"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986629_407-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986629_407-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;629. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986631-408"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986631_408-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986631_408-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;631. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986632-409"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986632_409-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986632_409-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986632_409-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;632. </span></li> <li id="cite_note-410"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-410">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1978"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/17/newsid_2512000/2512129.stm"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Le corps de Charlie Chaplin retrouvé</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/BBC?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="BBC">BBC</a></span>, <time class="nowrap" datetime="1978-05-17" data-sort-value="1978-05-17">17 mai 1978</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-411"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-411">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.bbc.co.uk/news/magazine-20507503"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Yasser Arafat: 10 other people who have been exhumed</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">BBC</span>, <time class="nowrap" datetime="2012-11-27" data-sort-value="2012-11-27">27 novembre 2012</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986629-631-412"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986629-631_412-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;629-631. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198618-413"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198618_413-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;18. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198671-72-414"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198671-72_414-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;71-72. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin200347-48-415"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin200347-48_415-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;47-48. </span></li> <li id="cite_note-Weissman200982-83,_88-416"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman200982-83,_88_416-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Weissman2009">Weissman 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;82-83, 88. </span></li> <li id="cite_note-Robinson198686-87-417"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson198686-87_417-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;86-87. </span></li> <li id="cite_note-Lynn199799-100-418"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Lynn199799-100_418-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Lynn1997">Lynn 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;99-100. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201022-419"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201022_419-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;22. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010122-420"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010122_420-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;122. </span></li> <li id="cite_note-Louvish201048-49-421"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish201048-49_421-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;48-49. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986606-422"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986606_422-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986606_422-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986606_422-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;606. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow20107-423"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow20107_423-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;7. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010103-424"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010103_424-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010103_424-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;103. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986168-425"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986168_425-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986168_425-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;168. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986173,_197,_310,_489-426"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986173,_197,_310,_489_426-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;173, 197, 310, 489. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986169-427"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986169_427-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;169. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010168-428"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010168_428-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;168. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986489-490-429"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986489-490_429-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;489-490. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow2010187-430"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow2010187_430-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;187. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010182-431"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010182_431-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;182. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986460-432"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986460_432-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;460. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010228-433"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010228_433-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;228. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986234-235-434"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986234-235_434-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;234-235. </span></li> <li id="cite_note-Cousins200471-435"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Cousins200471_435-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Cousins2004">Cousins 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;71. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986172,_177,_235,_311,_381,_399-436"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986172,_177,_235,_311,_381,_399_436-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;172, 177, 235, 311, 381, 399. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201059,_75,_82,_92,_147-437"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201059,_75,_82,_92,_147_437-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;59, 75, 82, 92, 147. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201082-438"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201082_438-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201082_438-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;82. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986235,_311,_223-439"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986235,_311,_223_439-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;235, 311, 223. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986746-440"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986746_440-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;746. </span></li> <li id="cite_note-Maland1989359-441"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Maland1989359_441-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Maland1989">Maland 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;359. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986201-442"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986201_442-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;201. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow2010192-443"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow2010192_443-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;192. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010225-444"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010225_444-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;225. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow2010157-445"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow2010157_445-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;157. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986121,_469-446"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986121,_469_446-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;121, 469. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986600-447"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986600_447-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;600. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986371,_362,_469,_613-448"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986371,_362,_469,_613_448-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;371, 362, 469, 613. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201056,_136-449"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201056,_136_449-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;56, 136. </span></li> <li id="cite_note-Bloom1982101-450"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Bloom1982101_450-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Bloom1982">Bloom 1982</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;101. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201059,_98,_138,_154-451"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201059,_98,_138,_154_451-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;59, 98, 138, 154. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986614-452"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986614_452-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;614. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986140,_235,_236-453"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986140,_235,_236_453-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;140, 235, 236. </span></li> <li id="cite_note-454"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-454">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplin.bfi.org.uk/programme/essays/collaborators.html"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Chaplin's writing and directing collaborators</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">British Film Institute</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-06-27" data-sort-value="2012-06-27">27 juin 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986212-455"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986212_455-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;212. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201030-456"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201030_456-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;30. </span></li> <li id="cite_note-Mast198583-92-457"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Mast198583-92_457-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Mast198583-92_457-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Mast198583-92_457-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Mast1985">Mast 1985</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;83-92. </span></li> <li id="cite_note-Kamin20116-7-458"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kamin20116-7_458-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kamin2011">Kamin 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;6-7. </span></li> <li id="cite_note-Louvish201060-459"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish201060_459-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;60. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986211,_352-460"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986211,_352_460-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;211, 352. </span></li> <li id="cite_note-Hansmeyer19994-461"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Hansmeyer19994_461-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Hansmeyer19994_461-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Hansmeyer1999">Hansmeyer 1999</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;4. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986203-462"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986203_462-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;203. </span></li> <li id="cite_note-Dale200017-463"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Dale200017_463-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Dale2000">Dale 2000</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;17. </span></li> <li id="cite_note-Weissman200947-464"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman200947_464-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Weissman2009">Weissman 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;47. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986455,_485-465"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986455,_485_465-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;455, 485. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010138-466"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010138_466-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;138. </span></li> <li id="cite_note-Dale20009,_19,_20-467"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Dale20009,_19,_20_467-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Dale2000">Dale 2000</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;9, 19, 20. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010203-468"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010203_468-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;203. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986334-335-469"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986334-335_469-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;334-335. </span></li> <li id="cite_note-Kuriyama199231-470"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kuriyama199231_470-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kuriyama1992">Kuriyama 1992</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;31. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986599-471"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986599_471-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;599. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986456-472"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986456_472-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;456. </span></li> <li id="cite_note-Larcher201162-89-473"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Larcher201162-89_473-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Larcher2011">Larcher 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;62-89. </span></li> <li id="cite_note-Weissman1999439-445-474"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman1999439-445_474-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman1999439-445_474-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Weissman1999439-445_474-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Weissman1999">Weissman 1999</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;439-445. </span></li> <li id="cite_note-Bloom1982107-475"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Bloom1982107_475-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Bloom1982">Bloom 1982</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;107. </span></li> <li id="cite_note-Mast1985123-128-476"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Mast1985123-128_476-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Mast1985">Mast 1985</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;123-128. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010298-477"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010298_477-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010298_477-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;298. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986592-478"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986592_478-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;592. </span></li> <li id="cite_note-Epstein198884-85-479"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Epstein198884-85_479-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Epstein1988">Epstein 1988</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;84-85. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010185-480"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010185_480-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;185. </span></li> <li id="cite_note-Chaplin2003250-481"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Chaplin2003250_481-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Chaplin2003">Chaplin 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;250. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201091-482"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201091_482-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;91. </span></li> <li id="cite_note-Kamin201135-483"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kamin201135_483-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kamin2011">Kamin 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;35. </span></li> <li id="cite_note-McCaffrey197182-95-484"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-McCaffrey197182-95_484-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#McCaffrey1971">McCaffrey 1971</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;82-95. </span></li> <li id="cite_note-Kamin201129-485"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kamin201129_485-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kamin2011">Kamin 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;29. </span></li> <li id="cite_note-Robinson1986411-486"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986411_486-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986411_486-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;411. </span></li> <li id="cite_note-Louvish201017-18-487"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish201017-18_487-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;17-18. </span></li> <li id="cite_note-VarietyVance-488"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-VarietyVance_488-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-VarietyVance_488-1">b</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-VarietyVance_488-2">c</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-VarietyVance_488-3">d</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-VarietyVance_488-4">e</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Vance2003"><span class="ouvrage" id="Jeffrey_Vance2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jeffrey <span class="nom_auteur">Vance</span>, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Chaplin the Composer: An Excerpt from Chaplin: Genius of the Cinema</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Variety Special Advertising Supplement</span></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2003-08-04" data-sort-value="2003-08-04">4 août 2003</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&nbsp;<span class="nowrap">20-21</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Chaplin+the+Composer%3A+An+Excerpt+from+Chaplin%3A+Genius+of+the+Cinema&amp;rft.jtitle=Variety+Special+Advertising+Supplement&amp;rft.aulast=Vance&amp;rft.aufirst=Jeffrey&amp;rft.date=2003-08-04&amp;rft.pages=20-21&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-RaksinBerg197947-50-489"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-RaksinBerg197947-50_489-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-RaksinBerg197947-50_489-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-RaksinBerg197947-50_489-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#RaksinBerg1979">Raksin et Berg 1979</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;47-50. </span></li> <li id="cite_note-Kamin2011198-490"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kamin2011198_490-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kamin2011">Kamin 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;198. </span></li> <li id="cite_note-491"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-491">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hennessy1967"><span class="ouvrage" id="Mike_Hennessy1967">Mike <span class="nom_auteur">Hennessy</span>, «&nbsp;<cite style="font-style:normal">Chaplin's 'Song' Catches Fire in Europe</cite>&nbsp;», <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Billboard?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Billboard">Billboard</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="1967-04-22" data-sort-value="1967-04-22">22 avril 1967</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&nbsp;60<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Chaplin%27s+%27Song%27+Catches+Fire+in+Europe&amp;rft.jtitle=Billboard&amp;rft.aulast=Hennessy&amp;rft.aufirst=Mike&amp;rft.date=1967-04-22&amp;rft.pages=60&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-492"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-492">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Weston2012"><span class="ouvrage" id="Jay_Weston2012">Jay Weston, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.huffingtonpost.com/jay-weston/charlie-chaplin-limelight_b_1938236.html"><cite style="font-style:normal;">Charlie Chaplin's Limelight at the Academy After 60 Years</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Huffington_Post?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="The Huffington Post">The Huffington Post</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2012-04-10" data-sort-value="2012-04-10">10 avril 2012</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-02-02" data-sort-value="2013-02-02">2 février 2013</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-494"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-494">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Brunsting2010"><span class="ouvrage" id="Joshua_Brunsting2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Joshua Brunsting, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://criterioncast.com/2010/06/08/charlie-chaplin-film-found-at-an-antique-sale-once-thought-lost/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie Chaplin Film Found at an Antique Sale, Once Thought Lost</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">The Criterion Cast</span>, <time class="nowrap" datetime="2010-06-08" data-sort-value="2010-06-08">8 juin 2010</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2010-06-09" data-sort-value="2010-06-09">9 juin 2010</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986610-495"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986610_495-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;610. </span></li> <li id="cite_note-496"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-496">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fresques.ina.fr/festival-de-cannes-en/fiche-media/Cannes00416/homage-to-charlie-chaplin.html"><cite style="font-style:normal;">Homage to Charlie Chaplin</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Institut_national_de_l%27audiovisuel?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Institut national de l'audiovisuel">INA</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-497"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-497">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1975"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/4/newsid_2794000/2794107.stm"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Comic genius Chaplin is knighted</cite></a>&nbsp;», <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/BBC?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="BBC">BBC</a>, <time class="nowrap" datetime="1975-03-04" data-sort-value="1975-03-04">4 mars 1975</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2010-02-15" data-sort-value="2010-02-15">15 février 2010</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986625-626-498"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986625-626_498-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;625-626. </span></li> <li id="cite_note-Williams2006311-499"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Williams2006311_499-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Williams2006">Williams 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;311. </span></li> <li id="cite_note-500"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-500">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1941"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The 13TH Academy Awards</cite></a>&nbsp;», Academy of Motion Picture Arts and Sciences <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-501"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-501">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.loc.gov/programs/national-film-preservation-board/film-registry/complete-national-film-registry-listing/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">National Film Registry</cite></a>&nbsp;», Library of Congress <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Sarris1998139-502"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Sarris1998139_502-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Sarris1998139_502-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Sarris1998">Sarris 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;139. </span></li> <li id="cite_note-503"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-503">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplin.bfi.org.uk/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie Chaplin</cite></a>&nbsp;», British Film Institute <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-10-07" data-sort-value="2012-10-07">7 octobre 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-504"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-504">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Quittner1998"><span class="ouvrage" id="Joshua_Quittner1998"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Joshua <span class="nom_auteur">Quittner</span>, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">TIME 100: Charlie Chaplin</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Time_(magazine)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Time (magazine)">Time</a></span></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="1998-06-08" data-sort-value="1998-06-08">8 juin 1998</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://web.archive.org/web/20110523194732/http://www.time.com/time/time100/artists/profile/chaplin.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-11-11" data-sort-value="2013-11-11">11 novembre 2013</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=TIME+100%3A+Charlie+Chaplin&amp;rft.jtitle=Time&amp;rft.aulast=Quittner&amp;rft.aufirst=Joshua&amp;rft.date=1998-06-08&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20110523194732%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.time.com%2Ftime%2Ftime100%2Fartists%2Fprofile%2Fchaplin.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Hansmeyer19993-505"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Hansmeyer19993_505-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Hansmeyer19993_505-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Hansmeyer1999">Hansmeyer 1999</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;3. </span></li> <li id="cite_note-Louvish2010xvii-506"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Louvish2010xvii_506-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Louvish2010">Louvish 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;xvii. </span></li> <li id="cite_note-Schickel200641-507"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schickel200641_507-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schickel2006">Schickel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;41. </span></li> <li id="cite_note-508"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-508">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/5116474.stm"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Record price for Chaplin hat set</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">news.bbc.co.uk</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-10-07" data-sort-value="2012-10-07">7 octobre 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Cousins200472-509"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Cousins200472_509-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Cousins2004">Cousins 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;72. </span></li> <li id="cite_note-Kemp20118,_22-510"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Kemp20118,_22_510-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Kemp2011">Kemp 2011</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;8, 22. </span></li> <li id="cite_note-Cousins200470-511"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Cousins200470_511-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Cousins2004">Cousins 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;70. </span></li> <li id="cite_note-Schickel20067,_13-512"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schickel20067,_13_512-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schickel2006">Schickel 2006</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;7, 13. </span></li> <li id="cite_note-silent_clowns-513"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-silent_clowns_513-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-silent_clowns_513-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><cite style="font-style:normal">Épisode <i>Charlie Chaplin</i> de la série <i>Silent Clowns</i>. Diffusé pour la première fois le <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> juin 2006 sur la chaîne <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/BBC_Four?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="BBC Four">BBC Four</a> du réseau <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/British_Broadcasting_Corporation?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="British Broadcasting Corporation">British Broadcasting Corporation</a>. Autres crédits&nbsp;: présenté par Paul Merton, réalisé par Tom Cholmondeley.</cite></span></li> <li id="cite_note-Robinson1986321-514"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986321_514-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;321. </span></li> <li id="cite_note-Brownlow201077-515"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Brownlow201077_515-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Brownlow2010">Brownlow 2010</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;77. </span></li> <li id="cite_note-story_of_film-516"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-story_of_film_516-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-story_of_film_516-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-story_of_film_516-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><cite style="font-style:normal">Épisode <i>Episode 2</i> de la série <i>The Story of Film: An Odyssey</i>. Diffusé pour la première fois le 10 septembre 2012 sur la chaîne <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/More4?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="More4">More4</a> du réseau <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Channel_4?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Channel 4">Channel 4</a>. Autres crédits&nbsp;: Mark Cousins.</cite></span></li> <li id="cite_note-517"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-517">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplin.bfi.org.uk/programme/attenborough.html"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Attenborough introduction</cite></a>&nbsp;», British Film Institute <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-02-11" data-sort-value="2013-02-11">11 février 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-518"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-518">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Montin2015"><span class="ouvrage" id="Sandrine_Montin2015">Sandrine Montin (dir.), «&nbsp;<cite style="font-style:normal">Charlot, ce poète&nbsp;? Chaplin et la poésie</cite>&nbsp;», <i>Loxias</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;49,‎ <time class="nowrap" datetime="2015-06" data-sort-value="2015-06">juin 2015</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.fabula.org/actualites/loxias-n-49-charlot-ce-poete-s-montin-dir_69160.php">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-15" data-sort-value="2020-05-15">15 mai 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Charlot%2C+ce+po%C3%A8te+%3F+Chaplin+et+la+po%C3%A9sie&amp;rft.jtitle=Loxias&amp;rft.issue=49&amp;rft.aulast=Montin&amp;rft.aufirst=Sandrine&amp;rft.date=2015-06&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-Canemaker199638,_78-519"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Canemaker199638,_78_519-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Canemaker1996">Canemaker 1996</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;38, 78. </span></li> <li id="cite_note-Jackson2003439-444-520"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Jackson2003439-444_520-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Jackson2003">Jackson 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;439-444. </span></li> <li id="cite_note-Mast1985100-521"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Mast1985100_521-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Mast1985">Mast 1985</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;100. </span></li> <li id="cite_note-522"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-522">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.indiewire.com/2012/08/sight-and-sound-top-250-by-the-numbers-and-the-auteur-with-the-most-films-is-107028/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Sight And Sound Top 250 By The Numbers: And The Auteur With The Most Films Is…</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">IndieWire</span>, <time class="nowrap" datetime="2012-08-17" data-sort-value="2012-08-17">17 août 2012</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-523"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-523">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.bfi.org.uk/films-tv-people/sightandsoundpoll2012/directors"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Directors' Top 100 Films</cite></a>&nbsp;», British Film Institute <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-524"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-524">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.afi.com/100Years/movies10.aspx"><cite style="font-style:normal;" lang="en">AFI's 100 Years … 100 Movies - 10th Anniversary Edition</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">American Film Institute</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-02-08" data-sort-value="2013-02-08">8 février 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-525"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-525">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Cordonier2016"><span class="ouvrage" id="Gérald_Cordonier2016">Gérald Cordonier, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.24heures.ch/culture/chaplin-musee/story/29443077"><cite style="font-style:normal;">Chaplin est entré au musée</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/24_Heures_(Suisse)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="24 Heures (Suisse)">24 Heures</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2016-04-17" data-sort-value="2016-04-17">17 avril 2016</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-526"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-526">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2014">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.rts.ch/info/regions/vaud/5583154-la-signature-d-un-accord-concretise-le-musee-chaplin-a-corsier-sur-vevey.html"><cite style="font-style:normal;">La signature d'un accord concrétise le musée Chaplin à Corsier-sur-Vevey</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Radio_t%C3%A9l%C3%A9vision_suisse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Radio télévision suisse">Radio télévision suisse</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2014-02-04" data-sort-value="2014-02-04">4 février 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Robinson1986677-527"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Robinson1986677_527-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Robinson1986">Robinson 1986</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;677. </span></li> <li id="cite_note-528"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-528">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.vevey.ch/N226/notes-historiques.html"><cite style="font-style:normal;">Notes historiques</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Ville de Vevey</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2014-02-16" data-sort-value="2014-02-16">16 février 2014</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-529"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-529">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2011">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.rts.ch/info/suisse/3490412-vevey-les-tours-chaplin-ont-ete-inaugurees.html"><cite style="font-style:normal;">Vevey: les tours "Chaplin" ont été inaugurées</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">RTS.ch</span>, <time class="nowrap" datetime="2011-10-08" data-sort-value="2011-10-08">8 octobre 2011</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-07-22" data-sort-value="2012-07-22">22 juillet 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-530"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-530">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplinfilmfestival.com/the-story/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The Story</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Charlie Chaplin Comedy Film Festival</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2012-07-22" data-sort-value="2012-07-22">22 juillet 2012</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-Schmadel2003305-531"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Schmadel2003305_531-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#Schmadel2003">Schmadel 2003</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;305. </span></li> <li id="cite_note-532"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-532">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplinstamps.blogspot.co.uk/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie Chaplin Stamps</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Chaplin stamps</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-02-08" data-sort-value="2013-02-08">8 février 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-533"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-533">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.charliechaplin.com/fr/contacts/articles/148-Association-Chaplin"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Association Chaplin</cite></a>&nbsp;», Association Chaplin <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-07-13" data-sort-value="2013-07-13">13 juillet 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-534"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-534">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.charliechaplinarchive.org/en/about/chi-siamo/la-fondazione-cineteca-di-bologna"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Fondazione Cineteca di Bologna</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cineteca_di_Bologna?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Cineteca di Bologna">Cineteca Bologna</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-535"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-535">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.elysee.ch/collections-et-bibliotheque/les-collections/fonds-photographiques/le-fonds-chaplin-au-musee-de-lelysee/"><cite style="font-style:normal;">Le Fonds Chaplin au Musée de l'Elysée</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Musée de l'Élysée</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-536"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-536">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Alberge"><span class="ouvrage" id="Dalya_Alberge"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Dalya Alberge, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.theguardian.com/culture/2017/dec/13/charlie-chaplin-family-join-fight-to-save-cinema-museum-london-workhouse-letter"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Charlie Chaplin family join fight to save Cinema Museum in London</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/The_Guardian?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="The Guardian">The Guardian</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-537"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-537">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://chaplin.bfi.org.uk/programme/conference/"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The BFI Charles Chaplin Conference juillet 2005</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">British Film Institute</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-02-11" data-sort-value="2013-02-11">11 février 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-538"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-538">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.eonline.com/fr/shows/peoples_choice_awards/news/1137165/robert-downey-jr-fete-ses-55-ans%23photo-929744"><cite style="font-style:normal;">Robert Downey Jr. fête ses 55 ans&nbsp;!</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Entertainment News</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-04-14" data-sort-value="2020-04-14">14 avril 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-539"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-539">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Goodridge2000"><span class="ouvrage" id="Mike_Goodridge2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Mike Goodridge, «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.screendaily.com/eddie-izzard-plays-charlie-chaplin-for-bogdanovich/404035.article"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Eddie Izzard plays Charlie Chaplin for Bogdanovich</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Screen Daily</span>, <time class="nowrap" datetime="2000-10-29" data-sort-value="2000-10-29">29 octobre 2000</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-05-14" data-sort-value="2020-05-14">14 mai 2020</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-540"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-540">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.emmys.com/shows/young-charlie-chaplin-wonderworks"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Young Charlie Chaplin Wonderworks</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">Emmys</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2013-11-09" data-sort-value="2013-11-09">9 novembre 2013</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-541"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-541">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.rts.ch/fiction/7721207-la-rancon-de-la-gloire-de-xavier-beauvois.html"><cite style="font-style:normal;">La Rançon de la gloire, de Xavier Beauvois</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique">rts.ch</span>, <time class="nowrap" datetime="2016-05-13" data-sort-value="2016-05-13">13 mai 2016</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-04-30" data-sort-value="2020-04-30">30 avril 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-542"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-542">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&nbsp;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.dupuis.com/les-etoiles-de-l-histoire/bd/les-etoiles-de-l-histoire-tome-1-charlie-chaplin/71065"><cite style="font-style:normal;">Charlie Chaplin, les étoiles de l’histoire</cite></a>&nbsp;», sur <span class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dupuis?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Dupuis">Dupuis</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-10-10" data-sort-value="2019-10-10">10 octobre 2019</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-543"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-543">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2022">«&nbsp;<cite style="font-style:normal">«&nbsp;Charlie Chaplin, le génie de la liberté&nbsp;», sur France 5&nbsp;: Charlot, ce visionnaire des temps modernes</cite>&nbsp;», <i>Le Monde.fr</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2022-01-07" data-sort-value="2022-01-07">7 janvier 2022</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.lemonde.fr/culture/article/2022/01/07/charlie-chaplin-le-genie-de-la-liberte-sur-france-5-charlot-ce-visionnaire-des-temps-modernes_6108625_3246.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-05-19" data-sort-value="2022-05-19">19 mai 2022</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=%C2%AB+Charlie+Chaplin%2C+le+g%C3%A9nie+de+la+libert%C3%A9+%C2%BB%2C+sur+France+5+%3A+Charlot%2C+ce+visionnaire+des+temps+modernes&amp;rft.jtitle=Le+Monde.fr&amp;rft.date=2022-01-07&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span></li> </ol> </div> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(6)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2> </div> <section class="mf-section-6 collapsible-block" id="mf-section-6"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style> <div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&nbsp;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Charlie_Chaplin?uselang%3Dfr">Charlie Chaplin</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> <li class="wikiquote"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikiquote.org/wiki/Charlie_Chaplin" class="extiw" title="q:Charlie Chaplin">Charlie Chaplin</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiquote</span></span></li> </ul> </div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"> <span typeof="mw:File"><span> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/45px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" data-file-width="512" data-file-height="512"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 45px;height: 45px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/45px-Circle-icons-frames.svg.png" data-alt="" data-width="45" data-height="45" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/68px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/90px-Circle-icons-frames.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></span></span> </div> <div style="margin-left:60px;"> Une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet&nbsp;: <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cat%C3%A9gorie:Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Catégorie:Charlie Chaplin">Charlie Chaplin</a></i>. </div> <div style="clear:left;"></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3> </div> <ul> <li><span class="ouvrage" id="Balio1979"><span class="ouvrage" id="Tino_Balio1979"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Tino Balio, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Charles Chaplin, Entrepreneur: A United Artist</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Journal of the University Film Association</span></i>, University of Illinois Press, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;31, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;1,‎ <time>1979</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Charles+Chaplin%2C+Entrepreneur%3A+A+United+Artist&amp;rft.jtitle=Journal+of+the+University+Film+Association&amp;rft.issue=1&amp;rft.aulast=Balio&amp;rft.aufirst=Tino&amp;rft.date=1979&amp;rft.volume=31&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Bloom1982"><span class="ouvrage" id="Claire_Bloom1982"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Claire_Bloom?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Claire Bloom">Claire Bloom</a>, <cite class="italique" lang="en">Limelight and After&nbsp;: the education of an actress</cite>, Londres, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Weidenfeld_%26_Nicolson?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Weidenfeld &amp; Nicolson">Weidenfeld &amp; Nicolson</a>, <time>1982</time>, 187&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-297-78051-4?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-297-78051-4"><span class="nowrap">0-297-78051-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Limelight+and+After&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Weidenfeld+%26+Nicolson&amp;rft.stitle=the+education+of+an+actress&amp;rft.aulast=Bloom&amp;rft.aufirst=Claire&amp;rft.date=1982&amp;rft.tpages=187&amp;rft.isbn=0-297-78051-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Brownlow2010"><span class="ouvrage" id="Kevin_Brownlow2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kevin_Brownlow?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Kevin Brownlow">Kevin Brownlow</a>, <cite class="italique" lang="en">The Search for Charlie Chaplin</cite>, Londres, UKA Press, <time>2010</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&nbsp;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 2005), 217&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-905796-24-3?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-905796-24-3"><span class="nowrap">978-1-905796-24-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Search+for+Charlie+Chaplin&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=UKA+Press&amp;rft.aulast=Brownlow&amp;rft.aufirst=Kevin&amp;rft.date=2010&amp;rft.tpages=217&amp;rft.isbn=978-1-905796-24-3&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Canemaker1996"><span class="ouvrage" id="John_Canemaker1996"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/John_Canemaker?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="John Canemaker">John Canemaker</a>, <cite class="italique" lang="en">Felix&nbsp;: The Twisted Tale of the World's Most Famous Cat</cite>, Cambridge, Da Capo Press, <time>1996</time>, 177&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-306-80731-9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-306-80731-9"><span class="nowrap">0-306-80731-9</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Felix&amp;rft.place=Cambridge&amp;rft.pub=Da+Capo+Press&amp;rft.stitle=The+Twisted+Tale+of+the+World%27s+Most+Famous+Cat&amp;rft.aulast=Canemaker&amp;rft.aufirst=John&amp;rft.date=1996&amp;rft.tpages=177&amp;rft.isbn=0-306-80731-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Chaplin2003"><span class="ouvrage" id="Charles_Chaplin2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Charles Chaplin, <cite class="italique" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_ma_vie_(Chaplin)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de ma vie (Chaplin)">My Autobiography</a></cite>, Londres, Penguin Classics, <time>2003</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&nbsp;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 1964), 493&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-14-101147-5?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-14-101147-5"><span class="nowrap">0-14-101147-5</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=My+Autobiography&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Penguin+Classics&amp;rft.aulast=Chaplin&amp;rft.aufirst=Charles&amp;rft.date=2003&amp;rft.tpages=493&amp;rft.isbn=0-14-101147-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Cousins2004"><span class="ouvrage" id="Mark_Cousins2004"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Mark Cousins, <cite class="italique" lang="en">The Story of Film&nbsp;: An Odyssey</cite>, Londres, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pavilion_Books?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pavilion Books">Pavilion Books</a>, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-86205-574-2?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-86205-574-2"><span class="nowrap">978-1-86205-574-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Story+of+Film&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Pavilion+Books&amp;rft.stitle=An+Odyssey&amp;rft.aulast=Cousins&amp;rft.aufirst=Mark&amp;rft.date=2004&amp;rft.isbn=978-1-86205-574-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Dale2000"><span class="ouvrage" id="Alan_S._Dale2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Alan S. Dale, <cite class="italique" lang="en">Comedy is a Man in Trouble&nbsp;: Slapstick in American Movies</cite>, Minneapolis, University of Minnesota Press, <time>2000</time>, 270&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-8166-3658-3?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-8166-3658-3"><span class="nowrap">0-8166-3658-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Comedy+is+a+Man+in+Trouble&amp;rft.place=Minneapolis&amp;rft.pub=University+of+Minnesota+Press&amp;rft.stitle=Slapstick+in+American+Movies&amp;rft.aulast=Dale&amp;rft.aufirst=Alan+S.&amp;rft.date=2000&amp;rft.tpages=270&amp;rft.isbn=0-8166-3658-3&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Epstein1988"><span class="ouvrage" id="Jerry_Epstein1988"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jerry Epstein, <cite class="italique" lang="en">Remembering Charlie</cite>, Londres, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bloomsbury_Publishing?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Bloomsbury Publishing">Bloomsbury</a>, <time>1988</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-7475-0266-8?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-7475-0266-8"><span class="nowrap">0-7475-0266-8</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Remembering+Charlie&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Bloomsbury&amp;rft.aulast=Epstein&amp;rft.aufirst=Jerry&amp;rft.date=1988&amp;rft.isbn=0-7475-0266-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Friedrich1986"><span class="ouvrage" id="Otto_Friedrich1986"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Otto Friedrich, <cite class="italique" lang="en">City of Nets&nbsp;: A Portrait of Hollywood in the 1940's</cite>, Berkeley, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/University_of_California_Press?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="University of California Press">University of California Press</a>, <time>1986</time>, 495&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-520-20949-7?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-520-20949-7"><span class="nowrap">978-0-520-20949-7</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://books.google.com/books?id%3DoaQwDwAAQBAJ%26printsec%3Dfrontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=City+of+Nets&amp;rft.place=Berkeley&amp;rft.pub=University+of+California+Press&amp;rft.stitle=A+Portrait+of+Hollywood+in+the+1940%27s&amp;rft.aulast=Friedrich&amp;rft.aufirst=Otto&amp;rft.date=1986&amp;rft.tpages=495&amp;rft.isbn=978-0-520-20949-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Frost2007"><span class="ouvrage" id="Jennifer_Frost2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jennifer Frost, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Good Riddance to Bad Company: Hedda Hopper, Hollywood Gossip, and the Campaign against Charlie Chaplin, 1940-1952</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Australasian Journal of American Studies</span></i>, Australia and New Zealand American Studies Association, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;26, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;2,‎ <time>2007</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Good+Riddance+to+Bad+Company%3A+Hedda+Hopper%2C+Hollywood+Gossip%2C+and+the+Campaign+against+Charlie+Chaplin%2C+1940-1952&amp;rft.jtitle=Australasian+Journal+of+American+Studies&amp;rft.issue=2&amp;rft.aulast=Frost&amp;rft.aufirst=Jennifer&amp;rft.date=2007&amp;rft.volume=26&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Hansmeyer1999"><span class="ouvrage" id="Christian_Hansmeyer1999"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Christian Hansmeyer, <cite class="italique" lang="en">Charlie Chaplin's Techniques for the Creation of Comic Effect in his Films</cite>, Portsmouth, University of Portsmouth, <time>1999</time>, 32&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-3-638-78719-2?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-3-638-78719-2"><span class="nowrap">978-3-638-78719-2</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://books.google.com/books?id%3D1VyIn25tkBAC%26printsec%3Dfrontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Charlie+Chaplin%27s+Techniques+for+the+Creation+of+Comic+Effect+in+his+Films&amp;rft.place=Portsmouth&amp;rft.pub=University+of+Portsmouth&amp;rft.aulast=Hansmeyer&amp;rft.aufirst=Christian&amp;rft.date=1999&amp;rft.tpages=32&amp;rft.isbn=978-3-638-78719-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Jackson2003"><span class="ouvrage" id="Kathy_M._Jackson2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Kathy M. <span class="nom_auteur">Jackson</span>, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Mickey and the Tramp: Walt Disney's Debt to Charlie Chaplin</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">The Journal of American Culture</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;26, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;1,‎ <time>2003</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Serial_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://portal.issn.org/resource/issn/1542-7331">1542-7331</a></span>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dx.doi.org/10.1111/1542-734X.00104">10.1111/1542-734X.00104</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Mickey+and+the+Tramp%3A+Walt+Disney%27s+Debt+to+Charlie+Chaplin&amp;rft.jtitle=The+Journal+of+American+Culture&amp;rft.issue=1&amp;rft.aulast=Jackson&amp;rft.aufirst=Kathy+M.&amp;rft.date=2003&amp;rft.volume=26&amp;rft.issn=1542-7331&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2F1542-734X.00104&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Kamin2011"><span class="ouvrage" id="Dan_Kamin2011"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Dan Kamin, <cite class="italique" lang="en">The Comedy of Charlie Chaplin&nbsp;: Artistry in Motion</cite>, Lanham, Scarecrow Press, <time>2011</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&nbsp;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 2008), 227&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-8108-7780-1?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-8108-7780-1"><span class="nowrap">978-0-8108-7780-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Comedy+of+Charlie+Chaplin&amp;rft.place=Lanham&amp;rft.pub=Scarecrow+Press&amp;rft.stitle=Artistry+in+Motion&amp;rft.aulast=Kamin&amp;rft.aufirst=Dan&amp;rft.date=2011&amp;rft.tpages=227&amp;rft.isbn=978-0-8108-7780-1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Kemp2011"><span class="ouvrage" id="Philip_Kemp2011"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Philip Kemp, <cite class="italique" lang="en">Cinema&nbsp;: The Whole Story</cite>, Londres, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Thames_%26_Hudson?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Thames &amp; Hudson">Thames &amp; Hudson</a>, <time>2011</time>, 576&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-500-28947-1?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-500-28947-1"><span class="nowrap">978-0-500-28947-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Cinema&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Thames+%26+Hudson&amp;rft.stitle=The+Whole+Story&amp;rft.aulast=Kemp&amp;rft.aufirst=Philip&amp;rft.date=2011&amp;rft.tpages=576&amp;rft.isbn=978-0-500-28947-1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Kuriyama1992"><span class="ouvrage" id="Constance_B._Kuriyama1992"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Constance B. Kuriyama, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Chaplin's Impure Comedy: The Art of Survival</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Film Quarterly</span></i>, University of California Press, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;45, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;3,‎ <time>1992</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dx.doi.org/10.2307/1213221">10.2307/1213221</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Chaplin%27s+Impure+Comedy%3A+The+Art+of+Survival&amp;rft.jtitle=Film+Quarterly&amp;rft.issue=3&amp;rft.aulast=Kuriyama&amp;rft.aufirst=Constance+B.&amp;rft.date=1992&amp;rft.volume=45&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1213221&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Larcher2011"><span class="ouvrage" id="Jérôme_Larcher2011"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jérôme Larcher, <cite class="italique" lang="en">Masters of Cinema&nbsp;: Charlie Chaplin</cite>, Londres, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cahiers_du_cin%C3%A9ma?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cahiers du cinéma">Cahiers du cinéma</a>, <time>2011</time>, 103&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-86642-606-4?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-86642-606-4"><span class="nowrap">978-2-86642-606-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Masters+of+Cinema&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Cahiers+du+cin%C3%A9ma&amp;rft.stitle=Charlie+Chaplin&amp;rft.aulast=Larcher&amp;rft.aufirst=J%C3%A9r%C3%B4me&amp;rft.date=2011&amp;rft.tpages=103&amp;rft.isbn=978-2-86642-606-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jacques_Lorcey?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Jacques Lorcey">Jacques Lorcey</a>, <i>Charlot ou sir Charles Chaplin</i>, Paris, PAC, coll. «&nbsp;Têtes d'affiche&nbsp;», 1978.</li> <li>Jacques Lorcey, Charlot, Paris, PAC/Delmas, 1983.</li> <li><span class="ouvrage" id="Louvish2010"><span class="ouvrage" id="Simon_Louvish2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Simon Louvish, <cite class="italique" lang="en">Chaplin&nbsp;: The Tramp's Odyssey</cite>, Londres, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Faber_and_Faber?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Faber and Faber">Faber and Faber</a>, <time>2010</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&nbsp;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 2009), 412&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-571-23769-2?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-571-23769-2"><span class="nowrap">978-0-571-23769-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Faber+and+Faber&amp;rft.stitle=The+Tramp%27s+Odyssey&amp;rft.aulast=Louvish&amp;rft.aufirst=Simon&amp;rft.date=2010&amp;rft.tpages=412&amp;rft.isbn=978-0-571-23769-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Lynn1997"><span class="ouvrage" id="Kenneth_S._Lynn1997"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Kenneth S. Lynn, <cite class="italique" lang="en">Charlie Chaplin and His Times</cite>, New York, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Simon_%26_Schuster?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Simon &amp; Schuster">Simon &amp; Schuster</a>, <time>1997</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-684-80851-X?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-684-80851-X"><span class="nowrap">0-684-80851-X</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Charlie+Chaplin+and+His+Times&amp;rft.place=New+York&amp;rft.pub=Simon+%26+Schuster&amp;rft.aulast=Lynn&amp;rft.aufirst=Kenneth+S.&amp;rft.date=1997&amp;rft.isbn=0-684-80851-X&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Maland1989"><span class="ouvrage" id="Charles_J._Maland1989"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Charles J. Maland, <cite class="italique" lang="en">Chaplin and American Culture&nbsp;: the evolution of a star image</cite>, Princeton, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Princeton_University_Press?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Princeton University Press">Princeton University Press</a>, <time>1989</time>, 442&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-691-02860-5?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-691-02860-5"><span class="nowrap">0-691-02860-5</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://books.google.com/books?id%3DS-M9DwAAQBAJ%26printsec%3Dfrontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin+and+American+Culture&amp;rft.place=Princeton&amp;rft.pub=Princeton+University+Press&amp;rft.stitle=the+evolution+of+a+star+image&amp;rft.aulast=Maland&amp;rft.aufirst=Charles+J.&amp;rft.date=1989&amp;rft.tpages=442&amp;rft.isbn=0-691-02860-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Maland2007"><span class="ouvrage" id="Charles_J._Maland2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Charles J. Maland, <cite class="italique" lang="en">City Lights</cite>, Londres, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/British_Film_Institute?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="British Film Institute">British Film Institute</a>, <time>2007</time>, 128&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-84457-175-8?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-84457-175-8"><span class="nowrap">978-1-84457-175-8</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=City+Lights&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=British+Film+Institute&amp;rft.aulast=Maland&amp;rft.aufirst=Charles+J.&amp;rft.date=2007&amp;rft.tpages=128&amp;rft.isbn=978-1-84457-175-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Marriot2005"><span class="ouvrage" id="A._J._Marriot2005"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> A. J. Marriot, <cite class="italique" lang="en">Chaplin&nbsp;: Stage by Stage</cite>, Hitchin, Marriot Publishing, <time>2005</time>, 246&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-9521308-1-9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-9521308-1-9"><span class="nowrap">978-0-9521308-1-9</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin&amp;rft.place=Hitchin&amp;rft.pub=Marriot+Publishing&amp;rft.stitle=Stage+by+Stage&amp;rft.aulast=Marriot&amp;rft.aufirst=A.+J.&amp;rft.date=2005&amp;rft.tpages=246&amp;rft.isbn=978-0-9521308-1-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Mast1985"><span class="ouvrage" id="Gerald_Mast1985"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Gerald Mast, <cite class="italique" lang="en">A Short History of the Movies&nbsp;: Third Edition</cite>, Oxford, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oxford_University_Press?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Oxford University Press">Oxford University Press</a>, <time>1985</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&nbsp;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 1981) <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-19-281462-1?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-19-281462-1"><span class="nowrap">0-19-281462-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=A+Short+History+of+the+Movies&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.stitle=Third+Edition&amp;rft.aulast=Mast&amp;rft.aufirst=Gerald&amp;rft.date=1985&amp;rft.isbn=0-19-281462-1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="McCaffrey1971"><span class="ouvrage" id="Donald_W._McCaffrey1971"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Donald W. McCaffrey, <cite class="italique" lang="en">Focus on Chaplin</cite>, Englewood Cliffs, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prentice_Hall?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Prentice Hall">Prentice Hall</a>, <time>1971</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-13-128207-7?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-13-128207-7"><span class="nowrap">0-13-128207-7</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Focus+on+Chaplin&amp;rft.place=Englewood+Cliffs&amp;rft.pub=Prentice+Hall&amp;rft.aulast=McCaffrey&amp;rft.aufirst=Donald+W.&amp;rft.date=1971&amp;rft.isbn=0-13-128207-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Neibaur2000"><span class="ouvrage" id="James_L._Neibaur2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> James L. Neibaur, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Chaplin at Essanay: Artist in Transition</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Film Quarterly</span></i>, University of California Press, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;54, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;1,‎ <time>2000</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dx.doi.org/10.2307/1213798">10.2307/1213798</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Chaplin+at+Essanay%3A+Artist+in+Transition&amp;rft.jtitle=Film+Quarterly&amp;rft.issue=1&amp;rft.aulast=Neibaur&amp;rft.aufirst=James+L.&amp;rft.date=2000&amp;rft.volume=54&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1213798&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Nowell-Smith1997"><span class="ouvrage" id="Geoffrey_Nowell-Smith1997"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Geoffrey Nowell-Smith, <cite class="italique" lang="en">Oxford History of World Cinema</cite>, Oxford, Oxford University Press, <time>1997</time>, 824&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-874242-5?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-874242-5"><span class="nowrap">978-0-19-874242-5</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://books.google.com/books?id%3DMZwVDAAAQBAJ%26printsec%3Dfrontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Oxford+History+of+World+Cinema&amp;rft.place=Oxford&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Nowell-Smith&amp;rft.aufirst=Geoffrey&amp;rft.date=1997&amp;rft.tpages=824&amp;rft.isbn=978-0-19-874242-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="RaksinBerg1979"><span class="ouvrage" id="David_RaksinCharles_M._Berg1979"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/David_Raksin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="David Raksin">David Raksin</a> et Charles M. Berg, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Music Composed by Charles Chaplin: Auteur or Collaborateur?</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Journal of the University Film Association</span></i>, University of Illinois Press, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;31, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;1,‎ <time>1979</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Music+Composed+by+Charles+Chaplin%3A+Auteur+or+Collaborateur%3F&amp;rft.jtitle=Journal+of+the+University+Film+Association&amp;rft.issue=1&amp;rft.aulast=Raksin&amp;rft.aufirst=David&amp;rft.au=Charles+M.+Berg&amp;rft.date=1979&amp;rft.volume=31&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Robinson1986"><span class="ouvrage" id="David_Robinson1986"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/David_Robinson_(%C3%A9crivain)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="David Robinson (écrivain)">David Robinson</a>, <cite class="italique" lang="en">Chaplin&nbsp;: His Life and Art</cite>, Londres, Paladin, <time>1986</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&nbsp;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 1985), 792&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-586-08544-0?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-586-08544-0"><span class="nowrap">0-586-08544-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Paladin&amp;rft.stitle=His+Life+and+Art&amp;rft.aulast=Robinson&amp;rft.aufirst=David&amp;rft.date=1986&amp;rft.tpages=792&amp;rft.isbn=0-586-08544-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Sarris1998"><span class="ouvrage" id="Andrew_Sarris1998"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Andrew Sarris, <cite class="italique" lang="en">You Ain't Heard Nothin' Yet&nbsp;: The American Talking Film&nbsp;: History and Memory, 1927-1949</cite>, New York, Oxford University Press, <time>1998</time>, 573&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-19-503883-5?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-19-503883-5"><span class="nowrap">978-0-19-503883-5</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=You+Ain%27t+Heard+Nothin%27+Yet+%3A+The+American+Talking+Film+%3A+History+and+Memory%2C+1927-1949&amp;rft.place=New+York&amp;rft.pub=Oxford+University+Press&amp;rft.aulast=Sarris&amp;rft.aufirst=Andrew&amp;rft.date=1998&amp;rft.tpages=573&amp;rft.isbn=978-0-19-503883-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Sbardellati2012"><span class="ouvrage" id="John_Sbardellati2012"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> John Sbardellati, <cite class="italique" lang="en">J. Edgar Hoover goes to the movies&nbsp;: the FBI and the origins of Hollywood's Cold War</cite>, Ithaca, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cornell_University_Press?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cornell University Press">Cornell University Press</a>, <time>2012</time>, 256&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-8014-5008-2?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-8014-5008-2"><span class="nowrap">978-0-8014-5008-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=J.+Edgar+Hoover+goes+to+the+movies&amp;rft.place=Ithaca&amp;rft.pub=Cornell+University+Press&amp;rft.stitle=the+FBI+and+the+origins+of+Hollywood%27s+Cold+War&amp;rft.aulast=Sbardellati&amp;rft.aufirst=John&amp;rft.date=2012&amp;rft.tpages=256&amp;rft.isbn=978-0-8014-5008-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="SbardellatiShaw2003"><span class="ouvrage" id="John_SbardellatiTony_Shaw2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> John Sbardellati et Tony Shaw, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Booting a Tramp: Charlie Chaplin, the FBI, and the Construction of the Subversive Image in Red Scare America</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacific_Historical_Review?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Pacific Historical Review">Pacific Historical Review</a></span></i>, University of California Press, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;72, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;4,‎ <time>2003</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dx.doi.org/10.1525/phr.2003.72.4.495">10.1525/phr.2003.72.4.495</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Booting+a+Tramp%3A+Charlie+Chaplin%2C+the+FBI%2C+and+the+Construction+of+the+Subversive+Image+in+Red+Scare+America&amp;rft.jtitle=Pacific+Historical+Review&amp;rft.issue=4&amp;rft.aulast=Sbardellati&amp;rft.aufirst=John&amp;rft.au=Tony+Shaw&amp;rft.date=2003&amp;rft.volume=72&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1525%2Fphr.2003.72.4.495&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Schickel2006"><span class="ouvrage" id="Richard_Schickel2006"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Richard_Schickel?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Richard Schickel">Richard Schickel</a>, <cite class="italique" lang="en">The Essential Chaplin&nbsp;: Perspectives on the Life and Art of the Great Comedian</cite>, Chicago, Ivan R. Dee, <time>2006</time>, 315&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/1-56663-682-5?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/1-56663-682-5"><span class="nowrap">1-56663-682-5</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Essential+Chaplin&amp;rft.place=Chicago&amp;rft.pub=Ivan+R.+Dee&amp;rft.stitle=Perspectives+on+the+Life+and+Art+of+the+Great+Comedian&amp;rft.aulast=Schickel&amp;rft.aufirst=Richard&amp;rft.date=2006&amp;rft.tpages=315&amp;rft.isbn=1-56663-682-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Dieter_Schmadel2003"><span class="ouvrage" id="Lutz_Dieter_Schmadel2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lutz_Dieter_Schmadel?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Lutz Dieter Schmadel">Lutz Dieter Schmadel</a>, <cite class="italique" lang="en">Dictionary of Minor Planet Names</cite>, New York, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Springer_Science%2BBusiness_Media?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Springer Science+Business Media">Springer Verlag</a>, <time>2003</time>, <abbr class="abbr" title="cinquième">5<sup>e</sup></abbr>&nbsp;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>, 992&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-3-540-00238-3?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-3-540-00238-3"><span class="nowrap">978-3-540-00238-3</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://books.google.com/books?q%3D3623%2BChaplin%2B1981%2BTC2">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Dictionary+of+Minor+Planet+Names&amp;rft.place=New+York&amp;rft.pub=Springer+Verlag&amp;rft.edition=5&amp;rft.au=Lutz+Dieter+Schmadel&amp;rft.date=2003&amp;rft.tpages=992&amp;rft.isbn=978-3-540-00238-3&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Schneider2009"><span class="ouvrage" id="Steven_J._Schneider2009">Steven J. Schneider, <cite class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1_001_films_%C3%A0_voir_avant_de_mourir?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="1 001 films à voir avant de mourir">1 001 films à voir avant de mourir</a></cite>, Londres, Quintessence, <time>2009</time>, 960&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-84403-680-6?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-84403-680-6"><span class="nowrap">978-1-84403-680-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=1+001+films+%C3%A0+voir+avant+de+mourir&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=Quintessence&amp;rft.aulast=Schneider&amp;rft.aufirst=Steven+J.&amp;rft.date=2009&amp;rft.tpages=960&amp;rft.isbn=978-1-84403-680-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Schwob1929"><span class="ouvrage" id="René_Schwob1929">René Schwob, <cite class="italique">Une mélodie silencieuse</cite>, Paris, Grasset, <time>1929</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Une+m%C3%A9lodie+silencieuse&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Grasset&amp;rft.aulast=Schwob&amp;rft.aufirst=Ren%C3%A9&amp;rft.date=1929&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Sheaffer1973"><span class="ouvrage" id="Louis_Sheaffer1973"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Louis Sheaffer, <cite class="italique" lang="en">O'Neill&nbsp;: Son and Artist</cite>, Boston et Toronto, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Little,_Brown_and_Company?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Little, Brown and Company">Little, Brown and Company</a>, <time>1973</time>, 750&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-316-78336-6?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-316-78336-6"><span class="nowrap">0-316-78336-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=O%27Neill&amp;rft.place=Boston+et+Toronto&amp;rft.pub=Little%2C+Brown+and+Company&amp;rft.stitle=Son+and+Artist&amp;rft.aulast=Sheaffer&amp;rft.aufirst=Louis&amp;rft.date=1973&amp;rft.tpages=750&amp;rft.isbn=0-316-78336-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Sklar2001"><span class="ouvrage" id="Robert_Sklar2001"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Robert Sklar, <cite class="italique" lang="en">Film&nbsp;: An International History of the Medium (Second edition)</cite>, Upper Saddle River, Prentice Hall, <time>2001</time>, 600&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-13-034049-8?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-13-034049-8"><span class="nowrap">978-0-13-034049-8</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Film+%3A+An+International+History+of+the+Medium+%28Second+edition%29&amp;rft.place=Upper+Saddle+River&amp;rft.pub=Prentice+Hall&amp;rft.aulast=Sklar&amp;rft.aufirst=Robert&amp;rft.date=2001&amp;rft.tpages=600&amp;rft.isbn=978-0-13-034049-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Smolik1995"><span class="ouvrage" id="Pierre_Smolik1995">Pierre Smolik (<abbr class="abbr" title="préface">préf.</abbr>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Federico_Fellini?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Federico Fellini">Federico Fellini</a>), <cite class="italique">Chaplin après Charlot, 1952-1977</cite>, Paris, Champion, <time>1995</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-85203-715-1?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-85203-715-1"><span class="nowrap">978-2-85203-715-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin+apr%C3%A8s+Charlot%2C+1952-1977&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Champion&amp;rft.aulast=Smolik&amp;rft.aufirst=Pierre&amp;rft.date=1995&amp;rft.isbn=978-2-85203-715-1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Thompson2001"><span class="ouvrage" id="Kristin_Thompson2001"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Kristin Thompson, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Lubitsch, Acting and the Silent Romantic Comedy</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Film History</span></i>, Indiana University Press, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;13, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;4,‎ <time>2001</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&nbsp;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dx.doi.org/10.2979/FIL.2001.13.4.390">10.2979/FIL.2001.13.4.390</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Lubitsch%2C+Acting+and+the+Silent+Romantic+Comedy&amp;rft.jtitle=Film+History&amp;rft.issue=4&amp;rft.aulast=Thompson&amp;rft.aufirst=Kristin&amp;rft.date=2001&amp;rft.volume=13&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.2979%2FFIL.2001.13.4.390&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Weissman1999"><span class="ouvrage" id="Stephen_M._Weissman1999"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Stephen M. Weissman, «&nbsp;<cite style="font-style:normal" lang="en">Charlie Chaplin's Film Heroines</cite>&nbsp;», <i><span class="lang-en" lang="en">Film History</span></i>, Indiana University Press, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&nbsp;8, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&nbsp;4,‎ <time>1999</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Charlie+Chaplin%27s+Film+Heroines&amp;rft.jtitle=Film+History&amp;rft.issue=4&amp;rft.aulast=Weissman&amp;rft.aufirst=Stephen+M.&amp;rft.date=1999&amp;rft.volume=8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Weissman2009"><span class="ouvrage" id="Stephen_M._Weissman2009"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Stephen M. Weissman, <cite class="italique" lang="en">Chaplin&nbsp;: A Life</cite>, Londres, JR Books, <time>2009</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-906779-50-4?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-906779-50-4"><span class="nowrap">978-1-906779-50-4</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chaplin&amp;rft.place=Londres&amp;rft.pub=JR+Books&amp;rft.stitle=A+Life&amp;rft.aulast=Weissman&amp;rft.aufirst=Stephen+M.&amp;rft.date=2009&amp;rft.isbn=978-1-906779-50-4&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Williams2006"><span class="ouvrage" id="Gregory_Williams2006"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Gregory Williams, <cite class="italique" lang="en">The Story of Hollywood&nbsp;: An Illustrated History</cite>, Los Angeles, B. L. Press, <time>2006</time>, 403&nbsp;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-9776299-0-9?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-9776299-0-9"><span class="nowrap">978-0-9776299-0-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://books.google.com/books?id%3D9W4R_CZtFe8C%26printsec%3Dfrontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Story+of+Hollywood&amp;rft.place=Los+Angeles&amp;rft.pub=B.+L.+Press&amp;rft.stitle=An+Illustrated+History&amp;rft.aulast=Williams&amp;rft.aufirst=Gregory&amp;rft.date=2006&amp;rft.tpages=403&amp;rft.isbn=978-0-9776299-0-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACharlie+Chaplin"></span></span></span>.</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Article_connexe">Article connexe</h3> </div> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charlot?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Charlot">Charlot</a></li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3> </div> <p class="mw-empty-elt"></p> <div class="noprint article-audio" style="clear:right;float:right;margin:0 0 1em 1em;width:250px;border:solid #AAAAAA 1px;padding:5px;font-size:90%;text-align:left;"> <div style="float:left;"> <span typeof="mw:File"><span title="Article audio"> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Circle-icons-speaker.svg/50px-Circle-icons-speaker.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" data-file-width="512" data-file-height="512"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 50px;height: 50px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Circle-icons-speaker.svg/50px-Circle-icons-speaker.svg.png" data-alt="" data-width="50" data-height="50" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Circle-icons-speaker.svg/75px-Circle-icons-speaker.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Circle-icons-speaker.svg/100px-Circle-icons-speaker.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></span></span> </div> <div style="margin-left:60px; margin-right:5px;"> <div style="text-align: left"> <b>Écouter cet article</b> <small><small><small>(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Charlie_chaplin.ogg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Fichier:Charlie chaplin.ogg">info sur le fichier</a>)</small></small></small><br><span typeof="mw:File"><span> <audio id="mwe_player_2" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="185" style="width:185px;" data-durationhint="4448" data-mwtitle="Charlie_chaplin.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/Charlie_chaplin.ogg" type="audio/ogg; codecs=&quot;vorbis&quot;" data-width="0" data-height="0"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/2/24/Charlie_chaplin.ogg/Charlie_chaplin.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0"> </audio></span></span> </div> <div style="margin-top:3px; font-size: xx-small; line-height: 1.6em; text-align:justify;" class="plainlinks"> Ce fichier audio a été réalisé à partir de la version du <a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26oldid%3D158890167"><time class="nowrap" datetime="2019-05-22" data-sort-value="2019-05-22">22 mai 2019</time></a>, et ne reflète pas les <a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26diff%3D-%26oldid%3D158890167">changements</a> ayant eu lieu depuis.<br> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:%C3%89couter_des_sons_ogg?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Écouter des sons ogg">Aide pour les sons</a>) </div> <div style="text-align: right; clear: both"> → <b><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_audio?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Catégorie:Article audio">D'autres articles audio</a></b> </div> </div> </div> <ul> <li><cite class="ouvrage" id="site_officiel" style="font-style: normal;"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langues : français et anglais">(fr&nbsp;+&nbsp;en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.charliechaplin.fr">Site officiel</a></cite> de l'Association Chaplin</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.chaplinmuseum.com/fr/">Site</a> du <i>Chaplin's World</i>, le musée Charlie Chaplin au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Manoir_de_Ban?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Manoir de Ban">Manoir de Ban</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Suisse?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Suisse">Suisse</a></li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langues : anglais et italien">(en&nbsp;+&nbsp;it)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.charliechaplinarchive.org/">Archives professionnelles et personnelles</a> de Chaplin à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9math%C3%A8que_de_Bologne?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Cinémathèque de Bologne">Cinémathèque de Bologne</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Italie?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Italie">Italie</a></li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://archive.org/search.php?query%3D-contributor%253Agutenberg%2520AND%2520(subject%253A%2522Chaplin%252C%2520Charlie%252C%25201889-1977%2522%2520OR%2520creator%253A%2522Chaplin%252C%2520Charlie%252C%25201889-1977%2522%2520OR%2520creator%253A%2522Charlie%2520Chaplin%2522%2520OR%2520title%253A%2522Charlie%2520Chaplin%2522%2520OR%2520description%253A%2522Charlie%2520Chaplin%2522)%2520AND%2520mediatype%253Amovies">Premiers films avec Charlie Chaplin</a> sur l'<span class="lang-en" lang="en"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Internet_Archive?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Internet Archive">Internet Archive</a></span></li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.film-documentaire.fr/4DACTION/w_liste_key/1468">Liste des documentaires consacrés à Charlie Chaplin</a> sur le Portail du film documentaire</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Bases_de_données_et_dictionnaires"><span id="Bases_de_donn.C3.A9es_et_dictionnaires"></span>Bases de données et dictionnaires</h4> </div> <p class="mw-empty-elt"></p> <ul> <li><cite class="ouvrage" id="site_officiel" style="font-style: normal;"><span class="wd_p856"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.charliechaplin.fr">Site officiel</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23P856" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span></cite></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://africultures.com/personnes/?no%3D33383">Africultures</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.allmovie.com/artist/p12334"><span class="lang-en" lang="en">AllMovie</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne%3D5711.html">Allociné</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://catalog.afi.com/Catalog/PersonDetails/29141"><span class="lang-en" lang="en">American Film Institute</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://web.archive.org/web/0/https://www.bfi.org.uk/films-tv-people/4ce2b9efe2680"><span class="lang-en" lang="en">British Film Institute</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.cineressources.net/recherche_t_r.php?type%3DPNP%26pk%3D8875">Ciné-Ressources</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.filmportal.de/18e65296d544414a952bfef53bf1d7da"><span class="lang-de" lang="de">Filmportal</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.filmweb.pl/person?Id%3D47504"><span class="lang-pl" lang="pl">Filmweb.pl</span></a></li> <li><a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p%3D345%26url_prefix%3Dhttps://www.imdb.com/%26id%3Dnm0000122"><span class="lang-en" lang="en">IMDb</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.rottentomatoes.com/celebrity/771481752"><span class="lang-en" lang="en">Rotten Tomatoes</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à la musique<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://data.carnegiehall.org/names/17118/about"><span class="lang-en" lang="en">Carnegie Hall</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://discografia.dds.it/scheda_artista.php?ida%3D1507"><span class="lang-it" lang="it">Discografia Nazionale della Canzone Italiana</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://adp.library.ucsb.edu/names/102583"><span class="lang-en" lang="en">Discography of American Historical Recordings</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.discogs.com/artist/243896"><span class="lang-en" lang="en">Discogs</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://musicbrainz.org/artist/043eefc9-9d94-4d06-b6f3-93252fa52154"><span class="lang-en" lang="en">MusicBrainz</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.muziekweb.nl/fr/Link/M00000236664/">Muziekweb</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://rism.online/people/49275">Répertoire international des sources musicales</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.songkick.com/artists/186533"><span class="lang-en" lang="en">Songkick</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives aux beaux-arts<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.adk.de/de/akademie/mitglieder/?we_objectID%3D51533">Académie des arts de Berlin</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.degruyter.com/view/AKL/_30103343"><span class="lang-en" lang="en">Artists of the World Online</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG192869"><span class="lang-en" lang="en">British Museum</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.moma.org/artists/18341"><span class="lang-en" lang="en">Museum of Modern Art</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.npg.org.uk/collections/search/person/mp00836"><span class="lang-en" lang="en">National Portrait Gallery</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find%3D%26role%3D%26nation%3D%26subjectid%3D500330917"><span class="lang-en" lang="en">Union List of Artist Names</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives au spectacle<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://data.performing-arts.ch/a/94f3c280-81ea-4e8f-b9bf-c5e686d7383f"><i>Archives suisses des arts de la scène</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://lesarchivesduspectacle.net/p/53580"><i>Les Archives du spectacle</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.ibdb.com/broadway-cast-staff/85460"><span class="lang-en" lang="en"><i>Internet Broadway Database</i></span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.theatreonline.com/Artiste/wd/77435"><span class="lang-en" lang="en"><i>TheatreOnline</i></span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à plusieurs domaines<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.metacritic.com/person/charlie-chaplin"><span class="lang-en" lang="en">Metacritic</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.radiofrance.fr/personnes/charlie-chaplin">Radio France</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la vie publique<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dodis.ch/P44237">Documents diplomatiques suisses 1848-1975</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la bande dessinée<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://comicvine.gamespot.com/wd/4005-3671/"><span class="lang-en" lang="en">Comic Vine</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la recherche<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://isidore.science/a/chaplin_charles_auteur_ou_responsable_intellectuel">Isidore</a></li> </ul></span></li> <li> <div class="liste-horizontale"> <span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1800205"><i>American National Biography</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.britannica.com/biography/Charlie-Chaplin"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/chaplin-charles-spencer"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://denstoredanske.lex.dk//Charles_Chaplin/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.deutsche-biographie.de/118520113.html"><i>Deutsche Biographie</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F047137.php"><i>Dictionnaire historique de la Suisse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.treccani.it/enciclopedia/charles-spencer-chaplin_res-19ea2341-8bad-11dc-8e9d-0016357eee51_(Enciclopedia-Italiana)/"><i>Enciclopedia italiana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0017371.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID%3D11458"><i>Hrvatska Enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3884759"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/wd/112750"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/l%25C3%25A5ng/charles-charlie-chaplin"><i>Nationalencyklopedin</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id%3D00000000286">Munzinger</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.oxforddnb.com/view/article/30917"><i>Oxford Dictionary of National Biography</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://proleksis.lzmk.hr/52801"><i>Proleksis enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://snl.no/Charlie_Chaplin"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.treccani.it/enciclopedia/charlie-chaplin"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.universalis.fr/encyclopedie/chaplin-reperes-chronologiques/"><i>Universalis</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.vle.lt/Straipsnis/charlie-chaplin"><i>Visuotinė lietuvių enciklopedija</i></a></li> </ul> </div></li> <li> <div class="liste-horizontale"> <span class="wd_identifiers"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://www.wikidata.org/wiki/Q882?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span></span>&nbsp;: <ul> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://viaf.org/viaf/14767533">VIAF</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://isni.org/isni/0000000121213863">ISNI</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11896068m">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11896068m">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.idref.fr/026778432">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://id.loc.gov/authorities/n79126907">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://d-nb.info/gnd/118520113">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://opac.sbn.it/nome/CUBV039362">Italie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00435709">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://ci.nii.ac.jp/author/DA01801832?l%3Den">CiNii</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action%3Ddisplay%26authority_id%3DXX875586">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://opac.kbr.be/LIBRARY/doc/AUTHORITY/14345171">Belgique</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p070393915">Pays-Bas</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810675953405606">Pologne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://olduli.nli.org.il/F/?func%3Dfind-b%26local_base%3DNLX10%26find_code%3DUID%26request%3D987007259773605171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://nukat.edu.pl/aut/n%2520%252096202502">NUKAT</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://cantic.bnc.cat/registre/981058523273006706">Catalogne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://libris.kb.se/auth/45524">Suède</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://opac.vatlib.it/auth/detail/495_338880">Vatican</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=http://www.worldcat.org/identities/lccn-n79-126907">WorldCat</a></span></li> </ul> </div></li> </ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Cin%C3%A9ma_britannique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail du cinéma britannique"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/United_Kingdom_film_clapperboard.svg/28px-United_Kingdom_film_clapperboard.svg.png" decoding="async" width="28" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="114" data-file-height="97"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 28px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/United_Kingdom_film_clapperboard.svg/28px-United_Kingdom_film_clapperboard.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="28" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/United_Kingdom_film_clapperboard.svg/42px-United_Kingdom_film_clapperboard.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/United_Kingdom_film_clapperboard.svg/56px-United_Kingdom_film_clapperboard.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Cin%C3%A9ma_britannique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Cinéma britannique">Portail du cinéma britannique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Cin%C3%A9ma_am%C3%A9ricain?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail du cinéma américain"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/United_States_film_clapperboard.svg/27px-United_States_film_clapperboard.svg.png" decoding="async" width="27" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="114" data-file-height="101"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 27px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/United_States_film_clapperboard.svg/27px-United_States_film_clapperboard.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="27" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/United_States_film_clapperboard.svg/41px-United_States_film_clapperboard.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/United_States_film_clapperboard.svg/54px-United_States_film_clapperboard.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Cin%C3%A9ma_am%C3%A9ricain?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Cinéma américain">Portail du cinéma américain</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:R%C3%A9alisation_audiovisuelle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail de la réalisation audiovisuelle"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Sound_mp3.png/24px-Sound_mp3.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="128" data-file-height="128"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 24px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Sound_mp3.png/24px-Sound_mp3.png" data-alt="icône décorative" data-width="24" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Sound_mp3.png/36px-Sound_mp3.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Sound_mp3.png/48px-Sound_mp3.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:R%C3%A9alisation_audiovisuelle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Réalisation audiovisuelle">Portail de la réalisation audiovisuelle</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Musique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail de la musique"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Musical_notes.svg/32px-Musical_notes.svg.png" decoding="async" width="32" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="400" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 32px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Musical_notes.svg/32px-Musical_notes.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="32" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Musical_notes.svg/48px-Musical_notes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Musical_notes.svg/64px-Musical_notes.svg.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Musique?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Musique">Portail de la musique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Humour?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail de l’humour"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Jester01_recadre.png/42px-Jester01_recadre.png" decoding="async" width="42" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="467" data-file-height="267"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 42px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Jester01_recadre.png/42px-Jester01_recadre.png" data-alt="icône décorative" data-width="42" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Jester01_recadre.png/63px-Jester01_recadre.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Jester01_recadre.png/84px-Jester01_recadre.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Humour?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Humour">Portail de l’humour</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Culture_am%C3%A9ricaine?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail de la culture des Amériques"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png/24px-Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="364" data-file-height="370"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 24px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png/24px-Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png" data-alt="icône décorative" data-width="24" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png/35px-Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png/47px-Am%C3%A9rica_anexo_di%C3%B3cesis_latinas.png 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Culture_am%C3%A9ricaine?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Culture américaine">Portail de la culture des Amériques</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:XXe_si%C3%A8cle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail du XXe&nbsp;siècle"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/22px-Concorde_on_Bristol.jpg" decoding="async" width="22" height="22" class="mw-file-element" data-file-width="535" data-file-height="535"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 22px;height: 22px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/22px-Concorde_on_Bristol.jpg" data-alt="icône décorative" data-width="22" data-height="22" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/33px-Concorde_on_Bristol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/44px-Concorde_on_Bristol.jpg 2x" data-class="mw-file-element">&nbsp;</span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:XXe_si%C3%A8cle?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:XXe siècle">Portail du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&nbsp;siècle</a></span> </span></li> </ul> <div id="article_de_qualite" class="bandeau-container metadata bandeau-simple bandeau-niveau-neutre" style="background-color:var(--couleur-fond-boite-grise, #f9f9f9); color:inherit;"> <div class="bandeau-centrer"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css grosse-icone etoile-argent" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <div class="noprint"> Cet article est reconnu comme «&nbsp;<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Bons_articles?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Wikipédia:Bons articles">bon article</a>&nbsp;» depuis sa <a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26oldid%3D171392973">version du 28 mai 2020</a><small> (<a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26oldid%3D171392973%26diff%3Dcur">comparer avec la version actuelle</a>)</small>. <br> Pour toute information complémentaire, consulter sa <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Discussion:Charlie_Chaplin?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Discussion:Charlie Chaplin">page de discussion</a> et le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Discussion:Charlie_Chaplin/Bon_article?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB" title="Discussion:Charlie Chaplin/Bon article">vote l'ayant promu</a>. </div> <div class="printcssonly"> La version du 28 mai 2020 de cet article a été reconnue comme «&nbsp;<b>bon article</b>&nbsp;», c'est-à-dire qu'elle répond à des critères de qualité concernant le style, la clarté, la pertinence, la citation des sources et l'illustration. </div> </div> </div> </div><!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐5dc5cc5769‐rm6f6 Cached time: 20250219143503 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 3.591 seconds Real time usage: 3.962 seconds Preprocessor visited node count: 101892/1000000 Post‐expand include size: 860982/2097152 bytes Template argument size: 198803/2097152 bytes Highest expansion depth: 20/100 Expensive parser function count: 19/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 342489/5000000 bytes Lua time usage: 0.914/10.000 seconds Lua memory usage: 10481831/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 21/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 3228.506 1 -total 26.93% 869.482 2 Modèle:Références 26.88% 867.934 530 Modèle:Sfn 26.88% 867.884 1 Modèle:Références_nombreuses 15.14% 488.882 466 Modèle:Référence_Harvard_sans_parenthèses 8.79% 283.669 466 Modèle:P. 7.11% 229.553 1 Modèle:Portail 6.52% 210.570 1 Modèle:Liens 6.09% 196.508 1 Modèle:Suivi_des_biographies 5.61% 181.000 197 Modèle:Date- --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:23111:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250219143503 and revision id 223090786. Rendering was triggered because: api-parse --> </section> </div><!-- MobileFormatter took 0.091 seconds --><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --> <noscript> <img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=mobile&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"> </noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet=""> Ce document provient de «&nbsp;<a dir="ltr" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26oldid%3D223090786">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Charlie_Chaplin&amp;oldid=223090786</a>&nbsp;». </div> </div> </div> <div class="post-content" id="page-secondary-actions"> </div> </main> <footer class="mw-footer minerva-footer" role="contentinfo"><a class="last-modified-bar" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Charlie_Chaplin&amp;action=history&amp;_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB"> <div class="post-content last-modified-bar__content"><span class="minerva-icon minerva-icon-size-medium minerva-icon--modified-history"></span> <span class="last-modified-bar__text modified-enhancement" data-user-name="Otto Didakt" data-user-gender="male" data-timestamp="1739785398"> <span>Dernière modification le 17 février 2025, à 10:43</span> </span> <span class="minerva-icon minerva-icon-size-small minerva-icon--expand"></span> </div></a> <div class="post-content footer-content"> <div id="mw-data-after-content"> <div class="read-more-container"></div> </div> <div id="p-lang"> <h4>Langues</h4> <section> <ul id="p-variants" class="minerva-languages"></ul> <ul class="minerva-languages"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://af.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://als.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://am.wikipedia.org/wiki/%25E1%2589%25BB%25E1%2588%25AD%25E1%2588%258A_%25E1%2589%25BB%25E1%258D%2595%25E1%2588%258A%25E1%258A%2595" title="ቻርሊ ቻፕሊን&nbsp;–&nbsp;amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="ቻርሊ ቻፕሊን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://an.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ar.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25D9%258A_%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2584%25D9%2586" title="تشارلي تشابلن&nbsp;–&nbsp;arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تشارلي تشابلن" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://arz.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25D9%2589_%25D8%25AA%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25A8%25D9%2584%25D9%258A%25D9%2586" title="تشارلى تشابلين&nbsp;–&nbsp;arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="تشارلى تشابلين" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://as.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%259A%25E0%25A6%25BE%25E0%25A7%25B0%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BF_%25E0%25A6%259A%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AA%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A8" title="চাৰ্লি চেপলিন&nbsp;–&nbsp;assamais" lang="as" hreflang="as" data-title="চাৰ্লি চেপলিন" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamais" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ast badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ast.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ay.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://az.wikipedia.org/wiki/%25C3%2587arli_%25C3%2587aplin" title="Çarli Çaplin&nbsp;–&nbsp;azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Çarli Çaplin" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://azb.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25DB%258C_%25DA%2586%25D8%25A7%25D9%25BE%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" title="چارلی چاپلین&nbsp;–&nbsp;South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="چارلی چاپلین" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ba.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ban.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;balinais" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinais" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bar.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/%25C4%258Carlis_%25C4%258Capl%25C4%2597ns" title="Čarlis Čaplėns&nbsp;–&nbsp;samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Čarlis Čaplėns" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bcl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://be.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%2596_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BD" title="Чарлі Чаплін&nbsp;–&nbsp;biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Чарлі Чаплін" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%2596_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BD" title="Чарлі Чаплін&nbsp;–&nbsp;Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Чарлі Чаплін" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bew.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bg.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bh.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2580_%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%2588%25E0%25A4%25AA%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="चार्ली चैपलिन&nbsp;–&nbsp;Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="चार्ली चैपलिन" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bi.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;bichelamar" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bichelamar" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%259A%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BF_%25E0%25A6%259A%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25AA%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A8" title="চার্লি চ্যাপলিন&nbsp;–&nbsp;bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="চার্লি চ্যাপলিন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bo.wikipedia.org/wiki/%25E0%25BD%25A4%25E0%25BD%25A2%25E0%25BC%258B%25E0%25BD%25A3%25E0%25BD%25B2%25E0%25BC%258B%25E0%25BD%25A4%25E0%25BC%258B%25E0%25BD%2594%25E0%25BD%25B2%25E0%25BC%258B%25E0%25BD%25A3%25E0%25BD%25B2%25E0%25BD%2593%25E0%25BC%258D" title="ཤར་ལི་ཤ་པི་ལིན།&nbsp;–&nbsp;tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཤར་ལི་ཤ་པི་ལིན།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bpy.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%259A%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BF_%25E0%25A6%259A%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25AA%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A8" title="চার্লি চ্যাপলিন&nbsp;–&nbsp;bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="চার্লি চ্যাপলিন" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://br.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bs.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://btm.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://bxr.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарльз Чаплин&nbsp;–&nbsp;Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Чарльз Чаплин" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ca.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ce badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ce.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7" title="Чаплин, Чарльз&nbsp;–&nbsp;tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Чаплин, Чарльз" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ckb.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25DA%25B5%25DB%258C_%25DA%2586%25D8%25A7%25D9%25BE%25D9%2584%25D9%2586" title="چارڵی چاپلن&nbsp;–&nbsp;sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="چارڵی چاپلن" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://co.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;corse" lang="co" hreflang="co" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corse" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://crh.wikipedia.org/wiki/%25C3%2587arli_%25C3%2587aplin" title="Çarli Çaplin&nbsp;–&nbsp;tatar de Crimée" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Çarli Çaplin" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tatar de Crimée" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://cs.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://cv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://cy.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://da.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://de.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://diq.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://dty.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2580_%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="चार्ली च्याप्लिन&nbsp;–&nbsp;Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="चार्ली च्याप्लिन" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://el.wikipedia.org/wiki/%25CE%25A4%25CF%2583%25CE%25AC%25CF%2581%25CE%25BB%25CE%25B9_%25CE%25A4%25CF%2583%25CE%25AC%25CF%2580%25CE%25BB%25CE%25B9%25CE%25BD" title="Τσάρλι Τσάπλιν&nbsp;–&nbsp;grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Τσάρλι Τσάπλιν" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://en.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://eo.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://es.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://et.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://eu.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ext.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;estrémègne" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estrémègne" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fa.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25DB%258C_%25DA%2586%25D8%25A7%25D9%25BE%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" title="چارلی چاپلین&nbsp;–&nbsp;persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="چارلی چاپلین" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fi.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fo.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://frp.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;francoprovençal" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="francoprovençal" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://frr.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fy.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ga.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://gd.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://gl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://gn.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://gom.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B2%259A%25E0%25B2%25BE%25E0%25B2%25B0%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%25B2%25E0%25B2%25BF_%25E0%25B2%259A%25E0%25B2%25BE%25E0%25B2%25AA%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%25B2%25E0%25B2%25BF%25E0%25B2%25A8%25E0%25B3%258D" title="ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಪ್ಲಿನ್&nbsp;–&nbsp;Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಪ್ಲಿನ್" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://gor.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;gorontalo" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="gorontalo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Hulontalo</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://got.wikipedia.org/wiki/%25F0%2590%258D%2583%25F0%2590%258C%25BE%25F0%2590%258C%25B0%25F0%2590%258D%2582%25F0%2590%258C%25BB%25F0%2590%258C%25B4%25F0%2590%258C%25B9_%25F0%2590%258D%2583%25F0%2590%258C%25BE%25F0%2590%258C%25B0%25F0%2590%258C%25B9%25F0%2590%258D%2580%25F0%2590%258C%25BB%25F0%2590%258C%25B9%25F0%2590%258C%25BD" title="𐍃𐌾𐌰𐍂𐌻𐌴𐌹 𐍃𐌾𐌰𐌹𐍀𐌻𐌹𐌽&nbsp;–&nbsp;gotique" lang="got" hreflang="got" data-title="𐍃𐌾𐌰𐍂𐌻𐌴𐌹 𐍃𐌾𐌰𐌹𐍀𐌻𐌹𐌽" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gotique" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://gu.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AA%259A%25E0%25AA%25BE%25E0%25AA%25B0%25E0%25AB%258D%25E0%25AA%25B2%25E0%25AB%2580_%25E0%25AA%259A%25E0%25AB%2585%25E0%25AA%25AA%25E0%25AB%258D%25E0%25AA%25B2%25E0%25AA%25BF%25E0%25AA%25A8" title="ચાર્લી ચૅપ્લિન&nbsp;–&nbsp;goudjarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ચાર્લી ચૅપ્લિન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="goudjarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://gv.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ha.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-he badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://he.wikipedia.org/wiki/%25D7%25A6%2527%25D7%2590%25D7%25A8%25D7%259C%25D7%2599_%25D7%25A6%2527%25D7%25A4%25D7%259C%25D7%2599%25D7%259F" title="צ'ארלי צ'פלין&nbsp;–&nbsp;hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="צ'ארלי צ'פלין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://hi.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2580_%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%2588%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="चार्ली चैप्लिन&nbsp;–&nbsp;hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="चार्ली चैप्लिन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://hif.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://hr.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ht.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin_(akt%25C3%25A8)" title="Charlie Chaplin (aktè)&nbsp;–&nbsp;créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Charlie Chaplin (aktè)" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://hu.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://hy.wikipedia.org/wiki/%25D5%2589%25D5%25A1%25D6%2580%25D5%25AC%25D5%25AB_%25D5%2589%25D5%25A1%25D5%25BA%25D5%25AC%25D5%25AB%25D5%25B6" title="Չարլի Չապլին&nbsp;–&nbsp;arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Չարլի Չապլին" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ia.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://id.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ilo.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://io.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://is.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://it.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ja.wikipedia.org/wiki/%25E3%2583%2581%25E3%2583%25A3%25E3%2583%25BC%25E3%2583%25AB%25E3%2582%25BA%25E3%2583%25BB%25E3%2583%2581%25E3%2583%25A3%25E3%2583%2583%25E3%2583%2597%25E3%2583%25AA%25E3%2583%25B3" title="チャールズ・チャップリン&nbsp;–&nbsp;japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="チャールズ・チャップリン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://jv.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ka.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%25A9%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A0%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598_%25E1%2583%25A9%25E1%2583%2590%25E1%2583%259E%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%259C%25E1%2583%2598" title="ჩარლი ჩაპლინი&nbsp;–&nbsp;géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ჩარლი ჩაპლინი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://kaa.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;karakalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://kbd.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;kabarde" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="kabarde" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://kbp.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://kk.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://km.wikipedia.org/wiki/%25E1%259E%2586%25E1%259E%25B6%25E1%259E%259B%25E1%259E%25B8_%25E1%259E%2586%25E1%259E%25B6%25E1%259E%2597%25E1%259F%2592%25E1%259E%259B%25E1%259E%25B8%25E1%259E%2593" title="ឆាលី ឆាភ្លីន&nbsp;–&nbsp;khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ឆាលី ឆាភ្លីន" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://kn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B2%259A%25E0%25B2%25BE%25E0%25B2%25B0%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%25B2%25E0%25B2%25BF_%25E0%25B2%259A%25E0%25B2%25BE%25E0%25B2%25AA%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%25B2%25E0%25B2%25BF%25E0%25B2%25A8%25E0%25B3%258D" title="ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಪ್ಲಿನ್&nbsp;–&nbsp;kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಚಾರ್ಲಿ ಚಾಪ್ಲಿನ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://knc.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ko.wikipedia.org/wiki/%25EC%25B0%25B0%25EB%25A6%25AC_%25EC%25B1%2584%25ED%2594%258C%25EB%25A6%25B0" title="찰리 채플린&nbsp;–&nbsp;coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="찰리 채플린" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://krc.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;karatchaï balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karatchaï balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ksh.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;kölsch" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="kölsch" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ku.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://kw.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;cornique" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="cornique" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ky.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://la.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://lb.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://lez.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарльз Чаплин&nbsp;–&nbsp;lezghien" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Чарльз Чаплин" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezghien" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://li.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://lmo.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ln.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://lo.wikipedia.org/wiki/%25E0%25BA%258A%25E0%25BA%25B2%25E0%25BA%25A5%25E0%25BA%25B5_%25E0%25BB%2581%25E0%25BA%258A%25E0%25BA%25B1%25E0%25BA%259A%25E0%25BA%259B%25E0%25BA%25B4%25E0%25BA%2599" title="ຊາລີ ແຊັບປິນ&nbsp;–&nbsp;lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຊາລີ ແຊັບປິນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://lt.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://lv.wikipedia.org/wiki/%25C4%258C%25C4%2581rlijs_%25C4%258Caplins" title="Čārlijs Čaplins&nbsp;–&nbsp;letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Čārlijs Čaplins" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mai.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2580_%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="चार्ली च्याप्लिन&nbsp;–&nbsp;maïthili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="चार्ली च्याप्लिन" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maïthili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mg.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mhr.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7" title="Чаплин, Чарльз&nbsp;–&nbsp;Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Чаплин, Чарльз" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://min.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mk.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ml.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B4%259A%25E0%25B4%25BE%25E0%25B5%25BC%25E0%25B4%25B3%25E0%25B4%25BF_%25E0%25B4%259A%25E0%25B4%25BE%25E0%25B4%25AA%25E0%25B5%258D%25E0%25B4%25B2%25E0%25B4%25BF%25E0%25B5%25BB" title="ചാർളി ചാപ്ലിൻ&nbsp;–&nbsp;malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ചാർളി ചാപ്ലിൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mn badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mn.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7_%25D0%25A1%25D0%25BF%25D0%25B5%25D0%25BD%25D1%2581%25D0%25B5%25D1%2580_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарльз Спенсер Чаплин&nbsp;–&nbsp;mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Чарльз Спенсер Чаплин" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mr.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2580_%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%2585%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="चार्ली चॅप्लिन&nbsp;–&nbsp;marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="चार्ली चॅप्लिन" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mrj.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7" title="Чаплин, Чарльз&nbsp;–&nbsp;mari occidental" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Чаплин, Чарльз" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="mari occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ms.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://my.wikipedia.org/wiki/%25E1%2580%2581%25E1%2580%25BB%25E1%2580%25AC%25E1%2580%259C%25E1%2580%25AE_%25E1%2580%2581%25E1%2580%25BB%25E1%2580%2580%25E1%2580%25BA%25E1%2580%2595%25E1%2580%259C%25E1%2580%2584%25E1%2580%25BA" title="ချာလီ ချက်ပလင်&nbsp;–&nbsp;birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ချာလီ ချက်ပလင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://myv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://mzn.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25DB%258C_%25DA%2586%25D8%25A7%25D9%25BE%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" title="چارلی چاپلین&nbsp;–&nbsp;mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="چارلی چاپلین" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://nah.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://nap.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;napolitain" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitain" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://nds.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ne.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2580_%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="चार्ली च्याप्लिन&nbsp;–&nbsp;népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="चार्ली च्याप्लिन" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://new.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259A%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A5%2580_%25E0%25A4%259A%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="चार्ली च्याप्लिन&nbsp;–&nbsp;newari" lang="new" hreflang="new" data-title="चार्ली च्याप्लिन" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://nl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://nn.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://no.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://nov.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://oc.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://olo.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://om.wikipedia.org/wiki/Chaarlii_Chaappiliin" title="Chaarlii Chaappiliin&nbsp;–&nbsp;oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Chaarlii Chaappiliin" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://or.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AC%259A%25E0%25AC%25BE%25E0%25AC%25B0%25E0%25AD%258D%25E0%25AC%25B2%25E0%25AC%25BF_%25E0%25AC%259A%25E0%25AC%25BE%25E0%25AC%25AA%25E0%25AC%25B2%25E0%25AC%25BF%25E0%25AC%25A8%25E0%25AD%258D" title="ଚାର୍ଲି ଚାପଲିନ୍&nbsp;–&nbsp;odia" lang="or" hreflang="or" data-title="ଚାର୍ଲି ଚାପଲିନ୍" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odia" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A8%259A%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B0%25E0%25A8%25B2%25E0%25A9%2580_%25E0%25A8%259A%25E0%25A9%2588%25E0%25A8%25AA%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25A8" title="ਚਾਰਲੀ ਚੈਪਲਿਨ&nbsp;–&nbsp;pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਚਾਰਲੀ ਚੈਪਲਿਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pam.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;pampangan" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampangan" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pap.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pcd.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pdc.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;pennsilfaanisch" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="pennsilfaanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pfl.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;allemand palatin" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="allemand palatin" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pms.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pnb.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25DB%258C_%25DA%2586%25D9%25BE%25D9%2584%25D9%2586" title="چارلی چپلن&nbsp;–&nbsp;Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="چارلی چپلن" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pnt.wikipedia.org/wiki/%25CE%25A4%25CF%2583%25CE%25AC%25CF%2581%25CE%25BB%25CE%25B9_%25CE%25A4%25CF%2583%25CE%25AC%25CF%2580%25CE%25BB%25CE%25B9%25CE%25BD" title="Τσάρλι Τσάπλιν&nbsp;–&nbsp;pontique" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Τσάρλι Τσάπλιν" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="pontique" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ps.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25D8%25B3_%25DA%2586%25D8%25A7%25D9%25BE%25D9%2584%25D9%258A%25D9%2586" title="چارلس چاپلين&nbsp;–&nbsp;pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="چارلس چاپلين" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://pt.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://qu.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://rmy.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ro.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ru.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7" title="Чаплин, Чарльз&nbsp;–&nbsp;russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Чаплин, Чарльз" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://rue.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%2596_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BD" title="Чарлі Чаплін&nbsp;–&nbsp;ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Чарлі Чаплін" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sah.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sat.wikipedia.org/wiki/%25E1%25B1%25AA%25E1%25B1%259F%25E1%25B1%25A8%25E1%25B1%259E%25E1%25B1%25A4_%25E1%25B1%25AA%25E1%25B1%25AE%25E1%25B1%25AF%25E1%25B1%259E%25E1%25B1%25A4%25E1%25B1%25B1" title="ᱪᱟᱨᱞᱤ ᱪᱮᱯᱞᱤᱱ&nbsp;–&nbsp;santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱪᱟᱨᱞᱤ ᱪᱮᱯᱞᱤᱱ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sc.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://scn.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sco.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sd.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25D9%258A_%25DA%2586%25D9%25BE%25D9%2584%25D9%2586" title="چارلي چپلن&nbsp;–&nbsp;sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="چارلي چپلن" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://se.wikipedia.org/wiki/Charles_Chaplin" title="Charles Chaplin&nbsp;–&nbsp;same du Nord" lang="se" hreflang="se" data-title="Charles Chaplin" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="same du Nord" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sh.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://si.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B6%25A0%25E0%25B7%258F%25E0%25B6%25BD%25E0%25B7%2592_%25E0%25B6%25A0%25E0%25B7%2590%25E0%25B6%25B4%25E0%25B7%258A%25E0%25B6%25BD%25E0%25B7%2592%25E0%25B6%25B1%25E0%25B7%258A" title="චාලි චැප්ලින්&nbsp;–&nbsp;cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="චාලි චැප්ලින්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://simple.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sk badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sk.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://so.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sq.wikipedia.org/wiki/%25C3%2587arli_%25C3%2587aplin" title="Çarli Çaplin&nbsp;–&nbsp;albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Çarli Çaplin" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sr.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-srn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://srn.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;sranan tongo" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="sranan tongo" class="interlanguage-link-target"><span>Sranantongo</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://stq.wikipedia.org/wiki/Charles_Spencer_Chaplin" title="Charles Spencer Chaplin&nbsp;–&nbsp;saterlandais" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Charles Spencer Chaplin" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="saterlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://su.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sv.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://sw.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://szl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ta badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ta.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AE%259A%25E0%25AE%25BE%25E0%25AE%25B0%25E0%25AF%258D%25E0%25AE%25B2%25E0%25AE%25BF_%25E0%25AE%259A%25E0%25AE%25BE%25E0%25AE%25AA%25E0%25AF%258D%25E0%25AE%25B3%25E0%25AE%25BF%25E0%25AE%25A9%25E0%25AF%258D" title="சார்லி சாப்ளின்&nbsp;–&nbsp;tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சார்லி சாப்ளின்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://te.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B0%259A%25E0%25B0%25BE%25E0%25B0%25B0%25E0%25B1%258D%25E0%25B0%25B2%25E0%25B1%2580_%25E0%25B0%259A%25E0%25B0%25BE%25E0%25B0%25AA%25E0%25B1%258D%25E0%25B0%25B2%25E0%25B0%25BF%25E0%25B0%25A8%25E0%25B1%258D" title="చార్లీ చాప్లిన్&nbsp;–&nbsp;télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="చార్లీ చాప్లిన్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://tg.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарли Чаплин&nbsp;–&nbsp;tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Чарли Чаплин" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://th.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B8%258A%25E0%25B8%25B2%25E0%25B8%25A3%25E0%25B9%258C%25E0%25B8%25A5%25E0%25B8%25B5_%25E0%25B9%2581%25E0%25B8%258A%25E0%25B8%259B%25E0%25B8%25A5%25E0%25B8%25B4%25E0%25B8%2599" title="ชาร์ลี แชปลิน&nbsp;–&nbsp;thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="ชาร์ลี แชปลิน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://tk.wikipedia.org/wiki/%25C3%2587arli_%25C3%2587aplin" title="Çarli Çaplin&nbsp;–&nbsp;turkmène" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Çarli Çaplin" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmène" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://tl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://tly.wikipedia.org/wiki/Carlz_Caplin" title="Carlz Caplin&nbsp;–&nbsp;talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Carlz Caplin" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://tr.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://tt.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарльз Чаплин&nbsp;–&nbsp;tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Чарльз Чаплин" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://tyv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25B7_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Чарльз Чаплин&nbsp;–&nbsp;touvain" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Чарльз Чаплин" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="touvain" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ug.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25D9%2589%25D8%25B3_%25DA%2586%25D8%25A7%25D9%25BE%25D9%2584%25D9%2589%25D9%2586" title="چارلىس چاپلىن&nbsp;–&nbsp;ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="چارلىس چاپلىن" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uk badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://uk.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A7%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BB%25D1%2596_%25D0%25A7%25D0%25B0%25D0%25BF%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BD" title="Чарлі Чаплін&nbsp;–&nbsp;ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Чарлі Чаплін" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://ur.wikipedia.org/wiki/%25DA%2586%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2584%25DB%258C_%25DA%2586%25DB%258C%25D9%25BE%25D9%2584%25D9%2586" title="چارلی چیپلن&nbsp;–&nbsp;ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="چارلی چیپلن" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://uz.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://vec.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://vep.wikipedia.org/wiki/%25C4%258Caplin_%25C4%258Carl%2527z" title="Čaplin Čarl'z&nbsp;–&nbsp;vepse" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Čaplin Čarl'z" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="vepse" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://vi.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://vo.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://wa.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://war.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://wuu.wikipedia.org/wiki/%25E6%259F%25A5%25E7%2590%2586%25C2%25B7%25E5%258D%2593%25E5%2588%25AB%25E6%259E%2597" title="查理·卓别林&nbsp;–&nbsp;wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="查理·卓别林" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://xmf.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%25A9%25E1%2583%2590%25E1%2583%25A0%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598_%25E1%2583%25A9%25E1%2583%2590%25E1%2583%259E%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%259C%25E1%2583%2598" title="ჩარლი ჩაპლინი&nbsp;–&nbsp;mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ჩარლი ჩაპლინი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://yi.wikipedia.org/wiki/%25D7%2598%25D7%25A9%25D7%2590%25D7%25A8%25D7%259C%25D7%2599_%25D7%2598%25D7%25A9%25D7%2590%25D7%25A4%25D7%259C%25D7%2599%25D7%259F" title="טשארלי טשאפלין&nbsp;–&nbsp;yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="טשארלי טשאפלין" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://zh.wikipedia.org/wiki/%25E6%259F%25A5%25E7%2590%2586%25C2%25B7%25E5%258D%2593%25E5%2588%25AB%25E6%259E%2597" title="查理·卓别林&nbsp;–&nbsp;chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="查理·卓别林" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%25E5%25B7%25AE%25E5%2588%25A9%25E5%258D%2593%25E5%2588%25A5%25E9%259D%2588" title="差利卓別靈&nbsp;–&nbsp;chinois littéraire" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="差利卓別靈" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chinois littéraire" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin" title="Charlie Chaplin&nbsp;–&nbsp;minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Charlie Chaplin" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%25E5%25B7%25AE%25E5%2588%25A9%25C2%25B7%25E5%258D%2593%25E5%2588%25A5%25E9%259D%2588" title="差利·卓別靈&nbsp;–&nbsp;cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="差利·卓別靈" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> </section> </div> <div class="minerva-footer-logo"> <img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" alt="Wikipédia" width="119" height="18" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> </div> <ul id="footer-info" class="footer-info hlist hlist-separated"> <li id="footer-info-lastmod">La dernière modification de cette page a été faite le 17 février 2025 à 10:43.</li> <li id="footer-info-copyright">Le contenu est disponible sous licence <a class="external" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">CC BY-SA 4.0</a> sauf mention contraire.</li> </ul> <ul id="footer-places" class="footer-places hlist hlist-separated"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux?_x_tr_sl=auto&amp;_x_tr_tl=en&amp;_x_tr_hl=en-GB">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://stats.wikimedia.org/%23/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-terms-use"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://foundation.m.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">Conditions d’utilisation</a></li> <li id="footer-places-desktop-toggle"><a id="mw-mf-display-toggle" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&amp;tl=en&amp;hl=en-GB&amp;u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DCharlie_Chaplin%26mobileaction%3Dtoggle_view_desktop" data-event-name="switch_to_desktop">Version de bureau</a></li> </ul> </div> </footer> </div> </div> <div class="mw-notification-area" data-mw="interface"></div><!-- v:8.3.1 --> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-749c498c8d-ptq8w","wgBackendResponseTime":521,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"3.591","walltime":"3.962","ppvisitednodes":{"value":101892,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":860982,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":198803,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":20,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":19,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":342489,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":21,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 3228.506 1 -total"," 26.93% 869.482 2 Modèle:Références"," 26.88% 867.934 530 Modèle:Sfn"," 26.88% 867.884 1 Modèle:Références_nombreuses"," 15.14% 488.882 466 Modèle:Référence_Harvard_sans_parenthèses"," 8.79% 283.669 466 Modèle:P."," 7.11% 229.553 1 Modèle:Portail"," 6.52% 210.570 1 Modèle:Liens"," 6.09% 196.508 1 Modèle:Suivi_des_biographies"," 5.61% 181.000 197 Modèle:Date-"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.914","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":10481831,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-5dc5cc5769-rm6f6","timestamp":"20250219143503","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Charlie Chaplin","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Charlie_Chaplin","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q882","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q882","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-07-20T19:42:43Z","dateModified":"2025-02-17T09:43:18Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/34\/Charlie_Chaplin_portrait.jpg","headline":"acteur, r\u00e9alisateur, sc\u00e9nariste, producteur et compositeur britannique"}</script> <script>(window.NORLQ=window.NORLQ||[]).push(function(){var ns,i,p,img;ns=document.getElementsByTagName('noscript');for(i=0;i<ns.length;i++){p=ns[i].nextSibling;if(p&&p.className&&p.className.indexOf('lazy-image-placeholder')>-1){img=document.createElement('img');img.setAttribute('src',p.getAttribute('data-src'));img.setAttribute('width',p.getAttribute('data-width'));img.setAttribute('height',p.getAttribute('data-height'));img.setAttribute('alt',p.getAttribute('data-alt'));p.parentNode.replaceChild(img,p);}}});</script> <script>function gtElInit() {var lib = new google.translate.TranslateService();lib.translatePage('fr', 'en', function () {});}</script> <script src="https://translate.google.com/translate_a/element.js?cb=gtElInit&amp;hl=en-GB&amp;client=wt" type="text/javascript"></script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10