CINXE.COM
Encre — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Encre — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"11db0214-37ef-416b-9f8b-db168a60f24a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Encre","wgTitle":"Encre","wgCurRevisionId":220966715,"wgRevisionId":220966715,"wgArticleId":49538,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un appel à traduction en anglais","Article à référence souhaitée","Article avec une section vide ou incomplète","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Portail:Peinture/Articles liés","Portail:Arts/Articles liés","Bon article en allemand","Matériel d'écriture","Imprimerie","Matériel de peinture"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName": "Encre","wgRelevantArticleId":49538,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q127418","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/BlackInkBottle.JPG/1200px-BlackInkBottle.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="803"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/BlackInkBottle.JPG/800px-BlackInkBottle.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="536"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/BlackInkBottle.JPG/640px-BlackInkBottle.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="428"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Encre — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Encre"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Encre&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Encre"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Encre rootpage-Encre skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Encre" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Encre" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Encre" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Encre" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Encres_à_écrire_et_dessiner" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_à_écrire_et_dessiner"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Encres à écrire et dessiner</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Encres_à_écrire_et_dessiner-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Encres à écrire et dessiner</span> </button> <ul id="toc-Encres_à_écrire_et_dessiner-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Encres_au_noir_de_carbone" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_au_noir_de_carbone"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Encres au noir de carbone</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_au_noir_de_carbone-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Encre_métallo-gallique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encre_métallo-gallique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Encre métallo-gallique</span> </div> </a> <ul id="toc-Encre_métallo-gallique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Encres_mixtes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_mixtes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Encres mixtes</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_mixtes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sépia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sépia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Sépia</span> </div> </a> <ul id="toc-Sépia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Encres_à_l'aniline" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_à_l'aniline"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Encres à l'aniline</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_à_l'aniline-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Encres_modernes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_modernes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Encres modernes</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_modernes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Précautions_et_santé" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Précautions_et_santé"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Précautions et santé</span> </div> </a> <ul id="toc-Précautions_et_santé-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Encre_pour_l'imprimerie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Encre_pour_l'imprimerie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Encre pour l'imprimerie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Encre_pour_l'imprimerie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Encre pour l'imprimerie</span> </button> <ul id="toc-Encre_pour_l'imprimerie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Présentation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Présentation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Présentation</span> </div> </a> <ul id="toc-Présentation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Types_de_séchage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Types_de_séchage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Types de séchage</span> </div> </a> <ul id="toc-Types_de_séchage-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Séchage_physique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Séchage_physique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Séchage physique</span> </div> </a> <ul id="toc-Séchage_physique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Séchage_chimique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Séchage_chimique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Séchage chimique</span> </div> </a> <ul id="toc-Séchage_chimique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Séchage_mixte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Séchage_mixte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.3</span> <span>Séchage mixte</span> </div> </a> <ul id="toc-Séchage_mixte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Séchage_thermique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Séchage_thermique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.4</span> <span>Séchage thermique</span> </div> </a> <ul id="toc-Séchage_thermique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Séchage_par_rayonnement_ultraviolet_(UV)_ou_par_faisceau_électronique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Séchage_par_rayonnement_ultraviolet_(UV)_ou_par_faisceau_électronique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.5</span> <span>Séchage par rayonnement ultraviolet (UV) ou par faisceau électronique</span> </div> </a> <ul id="toc-Séchage_par_rayonnement_ultraviolet_(UV)_ou_par_faisceau_électronique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Offset" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Offset"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Offset</span> </div> </a> <ul id="toc-Offset-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Composition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Composition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Composition</span> </div> </a> <ul id="toc-Composition-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pigments" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Pigments"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1.1</span> <span>Pigments</span> </div> </a> <ul id="toc-Pigments-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Véhicule" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Véhicule"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1.2</span> <span>Véhicule</span> </div> </a> <ul id="toc-Véhicule-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Additifs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Additifs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1.3</span> <span>Additifs</span> </div> </a> <ul id="toc-Additifs-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Encres_à_solvants_:_héliogravure_et_flexographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_à_solvants_:_héliogravure_et_flexographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Encres à solvants : héliogravure et flexographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_à_solvants_:_héliogravure_et_flexographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mode_de_séchage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mode_de_séchage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.1</span> <span>Mode de séchage</span> </div> </a> <ul id="toc-Mode_de_séchage-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Solvants_utilisés" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Solvants_utilisés"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.2</span> <span>Solvants utilisés</span> </div> </a> <ul id="toc-Solvants_utilisés-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Polymères_utilisés" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Polymères_utilisés"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.3</span> <span>Polymères utilisés</span> </div> </a> <ul id="toc-Polymères_utilisés-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Additifs_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Additifs_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.4</span> <span>Additifs</span> </div> </a> <ul id="toc-Additifs_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Jet_d'encre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jet_d'encre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Jet d'encre</span> </div> </a> <ul id="toc-Jet_d'encre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Encres_à_l'eau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_à_l'eau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Encres à l'eau</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_à_l'eau-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Caractéristiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Caractéristiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6.1</span> <span>Caractéristiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Caractéristiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Inconvénients" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Inconvénients"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6.2</span> <span>Inconvénients</span> </div> </a> <ul id="toc-Inconvénients-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Encres_UV_(ultraviolet)_et_EB_(à_faisceau_d'électrons)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_UV_(ultraviolet)_et_EB_(à_faisceau_d'électrons)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Encres UV (ultraviolet) et EB (à faisceau d'électrons)</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_UV_(ultraviolet)_et_EB_(à_faisceau_d'électrons)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Électrophotographie_et_xérographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Électrophotographie_et_xérographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8</span> <span>Électrophotographie et xérographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Électrophotographie_et_xérographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Encres_thermochromiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_thermochromiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.9</span> <span>Encres thermochromiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_thermochromiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Encres_conductrices" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encres_conductrices"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.10</span> <span>Encres conductrices</span> </div> </a> <ul id="toc-Encres_conductrices-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«_Effet_encrier_»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#«_Effet_encrier_»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.11</span> <span>« Effet encrier »</span> </div> </a> <ul id="toc-«_Effet_encrier_»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Destruction" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Destruction"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Destruction</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Destruction-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Destruction</span> </button> <ul id="toc-Destruction-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Incinération" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Incinération"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Incinération</span> </div> </a> <ul id="toc-Incinération-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Désencrage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Désencrage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Désencrage</span> </div> </a> <ul id="toc-Désencrage-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Annexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Annexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Annexes</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Annexes-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Annexes</span> </button> <ul id="toc-Annexes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Encre</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 93 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-93" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">93 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Ink" title="Ink – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Ink" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%A8%D8%B1" title="حبر – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حبر" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%95%DC%9D%DC%98%DC%AC%DC%90" title="ܕܝܘܬܐ – araméen" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܕܝܘܬܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="araméen" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Tinta" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCr%C9%99kk%C9%99b" title="Mürəkkəb – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Mürəkkəb" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%96%D0%BB%D0%B0" title="Чарніла – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Чарніла" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%BE" title="Мастило – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Мастило" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Dawat" title="Dawat – banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Dawat" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF" title="কালি – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কালি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Tinta" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Tinta" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A6%E1%8F%81%E1%8E%AF_%E1%8E%AA%E1%8F%AA%E1%8E%B6%E1%8F%99%E1%8F%97" title="ᎦᏁᎯ ᎪᏪᎶᏙᏗ – cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎦᏁᎯ ᎪᏪᎶᏙᏗ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="cherokee" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Inkoust" title="Inkoust – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Inkoust" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Inc" title="Inc – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Inc" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Bl%C3%A6k" title="Blæk – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Blæk" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Tinte" title="Tinte – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Tinte" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CE%B7" title="Μελάνη – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Μελάνη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ink" title="Ink – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Ink" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Inko" title="Inko – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Inko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Tinta" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Tint" title="Tint – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Tint" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Tinta" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A8" title="مرکب – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مرکب" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Muste" title="Muste – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Muste" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Blak" title="Blak – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Blak" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/D%C3%BAch" title="Dúch – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Dúch" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Tinta" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%99%D7%95" title="דיו – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="דיו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A5%80" title="स्याही – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="स्याही" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Tinta" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Lank_(pou_ekri)" title="Lank (pou ekri) – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Lank (pou ekri)" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Tinta" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%84" title="Թանաք – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Թանաք" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Dawat" title="Dawat – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Dawat" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Tinta" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Inko" title="Inko – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Inko" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Blek" title="Blek – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Blek" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Inchiostro" title="Inchiostro – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Inchiostro" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A4%E3%83%B3%E3%82%AF" title="インク – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="インク" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Mangsi" title="Mangsi – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Mangsi" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98" title="მელანი – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მელანი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Ile%C9%A3" title="Ileɣ – kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ileɣ" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabyle" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B6" title="Сия картридж – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Сия картридж" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B6%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%BF" title="ಶಾಯಿ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಶಾಯಿ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9E%89%ED%81%AC" title="잉크 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="잉크" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Hibir" title="Hibir – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Hibir" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Atramentum" title="Atramentum – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Atramentum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Inciostro" title="Inciostro – ligure" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Inciostro" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligure" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Ra%C5%A1alas" title="Rašalas – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Rašalas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Tinte" title="Tinte – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Tinte" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%BE" title="Мастило – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Мастило" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B4%B7%E0%B4%BF" title="മഷി – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മഷി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%88" title="शाई – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="शाई" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Dakwat" title="Dakwat – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Dakwat" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%84%E1%80%BA" title="မင် – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="မင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Gnosta" title="Gnosta – napolitain" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Gnosta" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitain" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B6%E0%A5%80" title="मशी – newari" lang="new" hreflang="new" data-title="मशी" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Inkt" title="Inkt – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Inkt" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Blekk" title="Blekk – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Blekk" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Blekk" title="Blekk – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Blekk" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Tinta" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%B9%E0%A9%80" title="ਸਿਆਹੀ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਿਆਹੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Atrament" title="Atrament – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Atrament" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Tullpu" title="Tullpu – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Tullpu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Cerneal%C4%83" title="Cerneală – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Cerneală" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BB%D0%B0" title="Чернила – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Чернила" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Nchiostru" title="Nchiostru – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Nchiostru" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3" title="مس – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="مس" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Tinta" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Ink" title="Ink – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Ink" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Ingi" title="Ingi – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Ingi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Boja_e_shkrimit" title="Boja e shkrimit – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Boja e shkrimit" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%BE" title="Мастило – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Мастило" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Bl%C3%A4ck" title="Bläck – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Bläck" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Tinta" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%88" title="மை – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%B0%E0%B0%BE" title="సిరా – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="సిరా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B6%E0%B8%81_(%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99)" title="หมึก (เครื่องเขียน) – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="หมึก (เครื่องเขียน)" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Tinta" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCrekkep" title="Mürekkep – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Mürekkep" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BB%D0%BE" title="Чорнило – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Чорнило" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="روشنائی – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="روشنائی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Siyoh" title="Siyoh – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Siyoh" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Ingiostro" title="Ingiostro – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Ingiostro" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BB%B1c_(in_vi%E1%BA%BFt)" title="Mực (in viết) – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Mực (in viết)" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Inte" title="Inte – flamand occidental" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Inte" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="flamand occidental" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Tinta" title="Tinta – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Tinta" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A2%A8%E6%B0%B4" title="墨水 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="墨水" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%98%D7%99%D7%A0%D7%98" title="טינט – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="טינט" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Raemxmaeg" title="Raemxmaeg – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Raemxmaeg" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A2%A8%E6%B0%B4" title="墨水 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="墨水" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ba%CC%8Dk-ch%C3%BAi" title="Ba̍k-chúi – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Ba̍k-chúi" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A2%A8%E6%B0%B4" title="墨水 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="墨水" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q127418#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Encre" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Encre" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Encre"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Encre"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Encre" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Encre" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&oldid=220966715" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Encre&id=220966715&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FEncre"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FEncre"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Encre"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Encre&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Encre&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Ink" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Encre" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q127418" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Encre_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Encre (homonymie)">Encre (homonymie)</a>. </p> </div></div> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Logo_disambig-homophone.svg/20px-Logo_disambig-homophone.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Logo_disambig-homophone.svg/30px-Logo_disambig-homophone.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Logo_disambig-homophone.svg/40px-Logo_disambig-homophone.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour l’article ayant un titre homophone, voir <a href="/wiki/Ancre" class="mw-disambig" title="Ancre">Ancre</a>. </p> </div></div> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Paronymie" title="Aide:Paronymie"><img alt="Page d’aide sur la paronymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Cet article possède un <a href="/wiki/Paronymie" title="Paronymie">paronyme</a>, voir <a href="/wiki/L%27%C3%86ncre" title="L'Æncre">L'Æncre</a>. </p> </div></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:BlackInkBottle.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/BlackInkBottle.JPG/220px-BlackInkBottle.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/BlackInkBottle.JPG/330px-BlackInkBottle.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/BlackInkBottle.JPG/440px-BlackInkBottle.JPG 2x" data-file-width="3310" data-file-height="2216" /></a><figcaption>Flacon d'encre noire.</figcaption></figure> <p>Une <b>encre</b> est une substance <a href="/wiki/Liquide" title="Liquide">liquide</a> ou <a href="/wiki/P%C3%A2te" title="Pâte">pâteuse</a> fortement teintée qui sert à marquer le <a href="/wiki/Papier" title="Papier">papier</a> ou d'autres matériaux imprimables. </p><p>Les encres peuvent être constituées de <a href="/wiki/Colorant" title="Colorant">colorants</a> dissous qui imprègnent ou <a href="/wiki/Mordan%C3%A7age" title="Mordançage">mordent</a> le support comme les <a href="/wiki/Teinture" title="Teinture">teintures</a>, ou de <a href="/wiki/Collo%C3%AFde" title="Colloïde">dispersions</a> de <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">pigments</a> dans un liant comme les <a href="/wiki/Peinture_(mati%C3%A8re)" title="Peinture (matière)">peintures</a>, dont elles ne se distinguent que par leur usage<sup id="cite_ref-VTTDP_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-VTTDP-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>On distingue les encres à <a href="/wiki/%C3%89criture" title="Écriture">écrire</a> ou à <a href="/wiki/Dessin" title="Dessin">dessiner</a> des encres d'<a href="/wiki/Imprimerie" title="Imprimerie">imprimerie</a>, de propriétés et de composition très différentes<sup id="cite_ref-PRV_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-PRV-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Depuis les années 2000-2010, des <a href="/wiki/Encres_conductrices" class="mw-redirect" title="Encres conductrices">encres conductrices</a>, <a href="/wiki/Fluorescence" title="Fluorescence">fluorescentes</a>, <a href="/wiki/Phosphorescence" title="Phosphorescence">phosphorescentes</a> ou <a href="/wiki/Thermochromisme" title="Thermochromisme">thermochromiques</a>, chargées d'<a href="/wiki/Ion" title="Ion">ions</a> métalliques, pour certaines « réchauffantes » ou « refroidissantes » arrivent sur le marché. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Encres_à_écrire_et_dessiner"><span id="Encres_.C3.A0_.C3.A9crire_et_dessiner"></span>Encres à écrire et dessiner</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Encres à écrire et dessiner" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Encres à écrire et dessiner"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Tinte1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Tinte1.JPG/220px-Tinte1.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Tinte1.JPG/330px-Tinte1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Tinte1.JPG/440px-Tinte1.JPG 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Trois encriers et une plume en verre.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Drawings_made_with_twigs_and_self-made_natural_inks..jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Drawings_made_with_twigs_and_self-made_natural_inks..jpg/220px-Drawings_made_with_twigs_and_self-made_natural_inks..jpg" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Drawings_made_with_twigs_and_self-made_natural_inks..jpg/330px-Drawings_made_with_twigs_and_self-made_natural_inks..jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Drawings_made_with_twigs_and_self-made_natural_inks..jpg/440px-Drawings_made_with_twigs_and_self-made_natural_inks..jpg 2x" data-file-width="3670" data-file-height="2986" /></a><figcaption>Dessins avec des encres faites main.</figcaption></figure> <p>Les encres à écrire ou à dessiner s'appliquent manuellement au moyen d'un instrument, <a href="/wiki/Calame" title="Calame">calame</a>, <a href="/wiki/Plume_(%C3%A9criture)" title="Plume (écriture)">plume</a>, <a href="/wiki/Pinceau" title="Pinceau">pinceau</a>, <a href="/wiki/Tire-ligne" title="Tire-ligne">tire-ligne</a>, sur un support qui fut autrefois du <a href="/wiki/Papyrus_(papier)" title="Papyrus (papier)">papyrus</a>, puis du <a href="/wiki/Parchemin" title="Parchemin">parchemin</a>, et est presque toujours aujourd'hui du <a href="/wiki/Papier" title="Papier">papier</a>. Les encres ont beaucoup évolué au cours des temps. </p><p>L'encre répond au besoin de laisser sur un support une trace distincte et pérenne, suffisamment précise et contrastée pour qu'on y discerne des signes sans ambiguïté. L'encre contient au moins un <a href="/wiki/Colorant" title="Colorant">colorant</a>, et presque toujours de l'eau, ou plus rarement un autre <a href="/wiki/Solvant" title="Solvant">solvant</a>, véhicule qui permet de déposer le colorant sur le support. Trois moyens peuvent assurer que la trace ne s'efface pas. Soit, comme pour les teintures, un <a href="/wiki/Mordan%C3%A7age" title="Mordançage">mordant</a> lie le colorant au support, soit un <a href="/wiki/Liant" title="Liant">liant</a>, comme pour les peintures, le colle à la surface. Enfin, un support suffisamment poreux comme le <a href="/wiki/Papier" title="Papier">papier</a> peut protéger, dans sa propre matière <a href="/wiki/Fibre" title="Fibre">fibreuse</a>, le colorant de l'encre<sup id="cite_ref-VTTDP_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-VTTDP-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Une encre s'apprécie par sa commodité, sa <a href="/wiki/Fluidit%C3%A9" title="Fluidité">fluidité</a> et sa fixité. Elle doit sécher rapidement à la surface du support. La <a href="/wiki/Solidit%C3%A9" title="Solidité">solidité</a> de l'encre, permettant la conservation sur une longue durée, a été d'une importance considérable tant pour les <a href="/wiki/Beaux-arts_(disciplines)" title="Beaux-arts (disciplines)">beaux-arts</a> que pour les documents légaux et notariaux. </p><p>L'encre est généralement conditionnée en <a href="/wiki/Cartouche_d%27encre" title="Cartouche d'encre">cartouches</a>, flacons ou bouteilles pour son transport. Certains de ces flacons peuvent servir d’encrier. Elle était autrefois, et encore aujourd'hui plus rarement, distribuée sous forme sèche, de pastilles à diluer dans l'eau ou de « <a href="/wiki/B%C3%A2ton_d%27encre" title="Bâton d'encre">bâton</a> ». </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_au_noir_de_carbone">Encres au noir de carbone</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Encres au noir de carbone" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Encres au noir de carbone"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Reibstein.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Reibstein.jpg/170px-Reibstein.jpg" decoding="async" width="170" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Reibstein.jpg/255px-Reibstein.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Reibstein.jpg/340px-Reibstein.jpg 2x" data-file-width="504" data-file-height="532" /></a><figcaption><a href="/wiki/B%C3%A2ton_d%27encre" title="Bâton d'encre">Bâton</a> et <a href="/wiki/Pierre_%C3%A0_encre" title="Pierre à encre">pierre à encre</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Encre_de_Chine" title="Encre de Chine">Encre de Chine</a>.</div></div> <p>Les encres fabriquées à partir de produits de <a href="/wiki/Combustion" title="Combustion">combustion</a> imparfaite de bois sont les plus anciennes dont on ait conservé la trace. Leur usage se poursuit à l'époque industrielle avec le raffinement afin de produire <a href="/wiki/Industrie" title="Industrie">industriellement</a> du <a href="/wiki/Noir_de_carbone" title="Noir de carbone">noir de carbone</a> plus pur dont la taille des particules est mieux contrôlée. </p><p>L'<a href="/wiki/Encre_de_Chine" title="Encre de Chine">encre de Chine</a> se conserve sour la forme d'un <a href="/wiki/B%C3%A2ton_d%27encre" title="Bâton d'encre">bâton d'encre</a> constitué de <a href="/wiki/Noir_de_fum%C3%A9e" title="Noir de fumée">noir de fumée</a> et d'un liant protéïque, <a href="/wiki/G%C3%A9latine" title="Gélatine">gélatine</a> ou <a href="/wiki/Colle_de_peau" title="Colle de peau">colle de peau</a>, formant un bâton que l'on frotte au moment de l'usage sur une pierre avec de l'eau pour préparer l'encre. Elle est introduite en Europe dès le <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a>, peut-être dès l'époque de <a href="/wiki/Vitruve" title="Vitruve">Vitruve</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et est parfois utilisée dans les manuscrits antérieurs au <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. </p><p>L'encre pour <i><a href="/wiki/Sefer_Torah" title="Sefer Torah">Sefer Torah</a></i> a une composition similaire à celle de l'encre de Chine ; sa préparation fait l'objet de prescriptions rituelles précises sans lesquelles le document n'aurait plus de valeur spirituelle. L’<i><span class="lang-la" lang="la">atramentum scriptorum</span></i> de la <a href="/wiki/Rome_antique" title="Rome antique">Rome antique</a> est aussi basée sur le noir de carbone. </p><p>L’<a href="/wiki/Encre_de_Chine" title="Encre de Chine">encre de Chine</a>, encre <a href="/wiki/Sumi" title="Sumi">sumi</a> au <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a>, offre une qualité optimale sur le plan de la durabilité et de l’éclat de son noir pur et brillant. Elle est très différente de l'encre noire en flacon. Son liant est <a href="/wiki/Prot%C3%A9ine" title="Protéine">protéïque</a>, en général une <a href="/wiki/Colle_de_peau" title="Colle de peau">colle de peau</a>, plus rarement une <a href="/wiki/G%C3%A9latine" title="Gélatine">gélatine</a> ou de la <a href="/wiki/Gomme-laque" title="Gomme-laque">gomme-laque</a>. Elle se prépare peu avant l'usage en frottant un <a href="/wiki/B%C3%A2ton_d%27encre" title="Bâton d'encre">bâton d'encre</a> sur une pierre. On peut employer l'<a href="/wiki/Encre_de_Chine" title="Encre de Chine">encre de Chine</a> pour l'écriture et le dessin. Sèche, elle a l'avantage d'être <a href="/wiki/Ind%C3%A9l%C3%A9bilit%C3%A9" title="Indélébilité">indélébile</a> ; mais pour cette même raison elle encrasse les plumes. </p><p>Le <a href="/wiki/Bistre_(couleur)" title="Bistre (couleur)">bistre</a>, produit <a href="/wiki/Brun_(couleur)" title="Brun (couleur)">brun</a> de la combustion imparfaite du bois dans les cheminées, est utilisé surtout en dessin, simplement mélangé à de l'eau ou à une solution de <a href="/wiki/Gomme_arabique" title="Gomme arabique">gomme arabique</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les encres noires prêtes à l'emploi, vendues en flacon dès le début du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, sont le plus souvent composées d'un pigment <a href="/wiki/Noir_de_carbone" title="Noir de carbone">noir de carbone</a> et d'un véhicule aqueux, avec quelquefois une petite proportion d'<a href="/wiki/Alcool_%C3%A9thylique" class="mw-redirect" title="Alcool éthylique">alcool éthylique</a>. La taille des particules de carbone varie. Elle doit être faible, afin de s'infiltrer entre les fibres du papier, sans atteindre la taille <a href="/wiki/Nanoparticule" title="Nanoparticule">nanoparticulaire</a>, afin de conserver une bonne <a href="/wiki/Opacit%C3%A9" title="Opacité">opacité</a>. À ces composants essentiels peut s'ajouter un liant qui peut être une gomme, une colle protéïque ou une résine. Le liant favorise la <a href="/wiki/Solidit%C3%A9" title="Solidité">solidité</a> mécanique, mais rend le nettoyage des instruments plus difficile, et change l'aspect. Enfin, les encres liquides contiennent des <a href="/wiki/%C3%89mulsifiant" class="mw-redirect" title="Émulsifiant">émulsifiants</a> pour que les particules de pigment ne se déposent pas, des conservateurs et autres additifs (<a href="#PRV2">PRV<sub>2</sub></a>). Les fabricants ont ajusté leur composition pour la plus grande fixité, l'aspect mat ou brillant, très noir en vue de la reproduction photographique au trait, c'est-à-dire sans nuances entre le blanc et le noir, la meilleure adhérence au support, afin de pouvoir gommer les esquisses au crayon<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encre_métallo-gallique"><span id="Encre_m.C3.A9tallo-gallique"></span>Encre métallo-gallique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Encre métallo-gallique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Encre métallo-gallique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Encre_m%C3%A9tallo-gallique" title="Encre métallo-gallique">Encre métallo-gallique</a>.</div></div> <p>L’<a href="/wiki/Encre_m%C3%A9tallo-gallique" title="Encre métallo-gallique">encre de noix de galle</a> apparaît en <a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a> au <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. Fluide, elle convient mieux que les encres au noir de carbone pour l'écriture à la plume. Son principe repose sur l'action de l'<a href="/wiki/Acide_gallique" title="Acide gallique">acide gallique</a> extrait de la <a href="/wiki/Galle_(botanique)" title="Galle (botanique)">noix de galle</a> sur un <a href="/wiki/Ac%C3%A9tate" title="Acétate">acétate</a> ou un <span class="page_h"><a href="/wiki/Sulfate_de_fer" class="mw-disambig" title="Sulfate de fer">sulfate de fer</a></span>. Un liant, généralement <a href="/wiki/Glucide" title="Glucide">glucidique</a>, homogénéise le mélange. Le gallate ferreux incolore, en s'<a href="/wiki/R%C3%A9action_d%27oxydor%C3%A9duction" title="Réaction d'oxydoréduction">oxydant</a> à l'air, devenait noir. Elle pâlit et rougit avec le temps<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour permettre la visibilité immédiate de l'encre, on lui mélangeait une matière colorante bleue, <a href="/wiki/Gu%C3%A8de" class="mw-redirect" title="Guède">guède</a> ou <a href="/wiki/Indigo" title="Indigo">indigo</a>. Quand on avait employé un <a href="/wiki/Sulfate_de_fer(II)" title="Sulfate de fer(II)">sulfate de fer</a>, l'encre contenait de l'<a href="/wiki/Acide_sulfurique" title="Acide sulfurique">acide sulfurique</a>, pouvant causer des dommages au papier avec le temps<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>On employait pour l'écriture des <a href="/wiki/Plume_(%C3%A9criture)" title="Plume (écriture)">plumes</a> d'oiseau taillées, pour lesquelles l'acidité de l'encre n'avait pas d'inconvénient. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_mixtes">Encres mixtes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Encres mixtes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Encres mixtes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Des formules d'encres historiques peuvent réunir tout ou partie des éléments des encres de noir de carbone et des encres métallo-galliques<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sépia"><span id="S.C3.A9pia"></span>Sépia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Sépia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Sépia"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>On appelle « encre » une substance produite par les <a href="/wiki/C%C3%A9phalopode" title="Céphalopode">céphalopodes</a>, la <a href="/wiki/Sepiida" title="Sepiida">seiche</a>, le <a href="/wiki/Calmar" title="Calmar">calamar</a>, le <a href="/wiki/Poulpe" class="mw-redirect" title="Poulpe">poulpe</a>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>, qu'ils projettent dans l'eau sous forme d'un nuage qui surprend l'agresseur et masque sa fuite en cas d'agression. </p><p>Sous son nom italien de <i><a href="/wiki/S%C3%A9pia_(encre)" class="mw-redirect" title="Sépia (encre)">sépia</a></i>, cette substance a été utilisée comme encre, principalement dans les ports où elle était récoltée, puis plus largement au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Employée en <a href="/wiki/Lavis" title="Lavis">lavis</a>, elle donne une teinte brune plus terne et <a href="/wiki/Couleurs_chaudes_et_froides" title="Couleurs chaudes et froides">froide</a> que le bistre<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sa mauvaise tenue à la lumière et la rareté de la ressource ont fait régresser son usage devenu rare, tandis que des fabricants proposent des encres de couleur proche, sans ces inconvénients. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_à_l'aniline"><span id="Encres_.C3.A0_l.27aniline"></span>Encres à l'aniline</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Encres à l'aniline" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Encres à l'aniline"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au milieu du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, on a commencé à utiliser des plumes d'<a href="/wiki/Acier" title="Acier">acier</a>, que l'acidité de l'encre classique corrodait. L'encre <a href="/wiki/Violet" title="Violet">violette</a> préparée avec l'<a href="/wiki/Aniline" title="Aniline">aniline</a> introduite dans le dernier quart du siècle n'avait pas cet inconvénient et est devenue la plus courante, notamment dans l'enseignement<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Actuellement, les encres pour l'écriture sont presque toutes basées sur des colorants chimiques, principalement <a href="/wiki/Nigrosine" title="Nigrosine">nigrosine</a> ou <a href="/wiki/Noir_d%27aniline" title="Noir d'aniline">noir d'aniline</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Seules certaines encres destinées à des usages particuliers comme la <a href="/wiki/Calligraphie" title="Calligraphie">calligraphie</a> utilisent des pigments. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_modernes">Encres modernes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Encres modernes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Encres modernes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'encre de <a href="/wiki/Stylo_%C3%A0_bille" title="Stylo à bille">stylo à bille</a> est à l'origine une encre d'imprimerie typographique, insoluble dans l'eau. </p><p>Le <a href="/wiki/Stylo-feutre" title="Stylo-feutre">stylo-feutre</a> utilise un colorant dissous dans un solvant non aqueux, comme les encres d'imprimerie héliogravure. </p><p>Les encres de couleur sont utilisées pour l'écriture, dans l’illustration de livres ou dans le dessin décoratif. La plupart des encres de couleur sont constituées d'une teinture dissoute dans l'eau. Les encres de couleur sont rarement indélébiles. Dans ce cas, elles sont basées sur un liant à base de <a href="/wiki/Gomme_laque" class="mw-redirect" title="Gomme laque">gomme laque</a> solubilisée, avec un aspect brillant caractéristique<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'<a href="/wiki/Encre_invisible" title="Encre invisible">encre invisible</a>, ou encre sympathique, est une substance incolore qui ne devient visible que par une action ultérieure sur le support d'écriture (chauffage ou vaporisation d'un produit chimique). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Précautions_et_santé"><span id="Pr.C3.A9cautions_et_sant.C3.A9"></span>Précautions et santé</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Précautions et santé" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Précautions et santé"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:APseal_R.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/APseal_R.png/220px-APseal_R.png" decoding="async" width="220" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/APseal_R.png/330px-APseal_R.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/APseal_R.png/440px-APseal_R.png 2x" data-file-width="475" data-file-height="552" /></a><figcaption>Label de non-toxicité de l'ACMI</figcaption></figure> <p>L'<a href="/wiki/Encre_de_Chine" title="Encre de Chine">encre de Chine</a> était réputée avoir des vertus médicinales. Elle contenait, outre le noir de fumée et la colle de peau qui sont ses constituant principaux, un certain nombre de parfums éventuellement antiseptiques, participant à son vieillissement. La <a href="/wiki/M%C3%A9decine_chinoise" class="mw-redirect" title="Médecine chinoise">médecine chinoise</a> la considérait comme un produit pharmaceutique, à n'utiliser qu'à bon escient. </p><p>Les encres colorées modernes (et plus encore certaines recettes anciennes) font appel à des <a href="/wiki/Colorant" title="Colorant">colorants</a> et d'additifs stabilisants. Les principaux toxiques, comme le <a href="/wiki/Cinabre" title="Cinabre">cinabre</a>, sont interdits. Les utilisateurs se préoccupent de leur éventuelle puissance <a href="/wiki/Allerg%C3%A8ne" title="Allergène">allergène</a>. L’<a href="/w/index.php?title=Art_%26_Creative_Materials_Institute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Art & Creative Materials Institute (page inexistante)">Art & Creative Materials Institute</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Art_%26_Creative_Materials_Institute" class="extiw" title="en:Art & Creative Materials Institute"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Art & Creative Materials Institute »">(en)</span></a>, réunissant des fabricants du monde entier intéressés à la réputation de leurs produits, fait examiner les produits par des experts. Une encre pour laquelle aucune toxicité n'a été détectée peut porter le label « AP » ; les produits pour lesquels des précautions sont nécessaires portent le label « CL ». Les lois de certains pays industriels obligent aussi à communiquer la liste des composants qui feraient partie d'une liste officielle<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les utilisateurs peuvent ingérer des substances destinées au dessin ou à l'écriture en portant leur instrument ou les doigts tachés à la bouche, en respirer les vapeurs ou les aérosols (ce qui est fréquent lors de l'utilisation d'un <a href="/wiki/A%C3%A9rographe" title="Aérographe">aérographe</a> ou d'une peinture en bombe en <a href="/wiki/Spray_(a%C3%A9rosol)" class="mw-redirect" title="Spray (aérosol)">spray</a> sans <a href="/wiki/Masque_de_protection" title="Masque de protection">masque de protection</a>). Le contact de la peau peut être suffisant en cas d'allergie. Certains <a href="/wiki/Solvant" title="Solvant">solvants</a> des encres sont toxiques quand ils sont respirés, avalés ou par contact avec la peau. </p><p>Les encres autres que celles composées d'eau et de pigments naturels non toxiques ne devraient pas être vidées dans les éviers. Il est recommandé de ne pas les laisser à portée des enfants, d'autant plus que la nature des pigments, liants et additifs n'est que rarement mentionnée sur les étiquettes. En France, les centres anti-poison disposent de données et peuvent en rechercher en cas de problème<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[<abbr class="abbr" title="référence">réf.</abbr> souhaitée]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Encre_pour_l'imprimerie"><span id="Encre_pour_l.27imprimerie"></span>Encre pour l'imprimerie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Encre pour l'imprimerie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Encre pour l'imprimerie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Présentation"><span id="Pr.C3.A9sentation"></span>Présentation</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Présentation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Présentation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La composition de l’encre d’imprimerie dépend de la technique d’impression et de la nature physique de la forme imprimante. En typographie, l’encre doit adhérer aux caractères en plomb. </p><p>En Asie, l'<a href="/wiki/Imprimerie" title="Imprimerie">imprimerie</a> xylographique utilise traditionnellement, depuis au moins le <a href="/wiki/VIIe_si%C3%A8cle" title="VIIe siècle"><abbr class="abbr" title="7ᵉ siècle"><span class="romain">VII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, une encre à base d'eau. L'encre est frottée sur la matrice, la feuille est posée dessus et l'encre transférée par un <a href="/wiki/Frotton" title="Frotton">frotton</a>. Cette technique est toujours utilisé, dans l'imprimerie artistique, comme dans les <a href="/wiki/Technique_de_l%27estampe_ukiyo-e" title="Technique de l'estampe ukiyo-e">estampes japonaises</a>. </p><p><a href="/wiki/Johannes_Gutenberg" title="Johannes Gutenberg">Johannes Gutenberg</a> mit au point au <a href="/wiki/XVe_si%C3%A8cle" title="XVe siècle"><abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> l’encre typographique grasse dont le principe de base a peu évolué. </p><p>Les encres pour l'imprimerie, bien qu'homogènes, sont un mélange de constituants. Certaines formules d'encre peuvent contenir jusqu'à vingt constituants différents. Cependant, quel que soit le procédé d'impression, on peut diviser ces composants comme suit : </p> <ul><li>la matière colorante (de 5 à 25 % du poids selon le type d'encre) : on utilise généralement des <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">pigments</a> très finement divisés et maintenus en suspension dans le véhicule ;</li> <li>le véhicule (environ 70 %) : il est la phase fluide de l'encre. Il est constitué d'un mélange de <a href="/wiki/Polym%C3%A8re" title="Polymère">polymères</a>, de diluants et/ou de <a href="/wiki/Solvant" title="Solvant">solvants</a>. Son rôle est double : transporter le pigment ou colorant sur le support et le fixer à celui-ci. Le choix du véhicule détermine non seulement le mode de séchage mais aussi les principales caractéristiques du film d'encre (résistance, adhésion…) ;</li> <li>les additifs (environ 10 %) : ils permettent d'optimiser les caractéristiques de l'encre pendant et après l'impression. Ils sont aussi utilisés pour faciliter la mise en œuvre de l'encre (agents dispersants, antimousse, etc.).</li></ul> <p>Selon le procédé d'impression, l'encre peut avoir un aspect très différent. Par exemple la <a href="/wiki/Taille-douce" title="Taille-douce">taille-douce</a> ou l'<a href="/wiki/Offset_(imprimerie)" title="Offset (imprimerie)">offset</a> requièrent une encre visqueuse (ou pâteuse) alors que l'<a href="/wiki/H%C3%A9liogravure" title="Héliogravure">héliogravure</a>, la <a href="/wiki/Flexographie" title="Flexographie">flexographie</a>, la <a href="/wiki/S%C3%A9rigraphie" title="Sérigraphie">sérigraphie</a> et le <a href="/wiki/Jet_d%27encre" class="mw-redirect" title="Jet d'encre">jet d'encre</a> exigent une encre très liquide. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Types_de_séchage"><span id="Types_de_s.C3.A9chage"></span>Types de séchage</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Types de séchage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Types de séchage"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le principe de l'impression est de déposer une fine couche d'encre sur le support (qu'il soit <a href="/wiki/Papier" title="Papier">papier</a>, film <a href="/wiki/Mati%C3%A8re_plastique" title="Matière plastique">plastique</a> ou autre). Cette couche d'encre doit avoir une bonne cohésion et une bonne adhésion au support. </p><p>On peut considérer deux types de séchages : le séchage physique et le séchage chimique. Ils peuvent survenir simultanément, le but étant de réduire le temps de séchage et la consommation d'énergie. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Séchage_physique"><span id="S.C3.A9chage_physique"></span>Séchage physique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Séchage physique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Séchage physique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le véhicule de l'encre ou au moins une partie de ce véhicule, généralement les espèces de bas poids moléculaire comme les solvants, l'eau dans le cas des encres aqueuses, va pénétrer par <a href="/wiki/Capillarit%C3%A9" title="Capillarité">capillarité</a> dans le support. Les <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">pigments</a> et certains autres constituants de la formule restent en surface. L'encre ne sèche pas à proprement parler, mais sa viscosité augmente à un tel point qu'elle peut apparaître sèche au toucher. </p><p>Ce séchage à froid est principalement utilisé sur les <a href="/wiki/Presse_rotative" title="Presse rotative">presses rotatives</a> de presse (<a href="/wiki/Papier" title="Papier">papiers</a> <a href="/wiki/Journal" title="Journal">journaux</a>) et toujours avec des supports poreux. C'est pour cette raison que l'on peut avoir de l'encre sur les doigts en frottant un papier journal. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Séchage_chimique"><span id="S.C3.A9chage_chimique"></span>Séchage chimique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Séchage chimique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Séchage chimique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'encre, au contact de l'air, subit une <a href="/w/index.php?title=Oxydo-polym%C3%A9risation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oxydo-polymérisation (page inexistante)">oxydo-polymérisation</a> qui conduit à un film d'encre sec. </p><p>Les éléments susceptibles de polymériser sont des huiles végétales (<a href="/wiki/Huile_de_lin" title="Huile de lin">lin</a>, <a href="/wiki/Huile_de_colza" title="Huile de colza">colza</a>, <a href="/wiki/Huile_de_tung" title="Huile de tung">tung</a>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>) et de nombreux dérivés de ces huiles végétales comme les alkydes (polyesters modifiés avec des huiles végétales). Ces espèces ont en commun la présence de doubles liaisons insaturées carbone-carbone susceptibles de réagir avec l'oxygène de l'air, en présence de <a href="/wiki/Catalyseur" class="mw-redirect" title="Catalyseur">catalyseurs</a> métalliques (sels de <a href="/wiki/Cobalt" title="Cobalt">cobalt</a> ou de <a href="/wiki/Mangan%C3%A8se" title="Manganèse">manganèse</a>, par exemple). La <a href="/wiki/Polym%C3%A9risation" title="Polymérisation">polymérisation</a> peut être très longue (de 8 à 24 heures, parfois plus) et on peut éventuellement l'accélérer à l'aide de sécheurs à <a href="/wiki/Infrarouge" title="Infrarouge">infrarouge</a> (apport de chaleur). </p><p>Les produits dégagés par l'<a href="/wiki/R%C3%A9action_d%27oxydor%C3%A9duction" title="Réaction d'oxydoréduction">oxydo</a>-polymérisation (<a href="/wiki/Ald%C3%A9hyde" title="Aldéhyde">aldéhydes</a>, <a href="/wiki/C%C3%A9tone" title="Cétone">cétones</a> et <a href="/wiki/Acide_carboxylique" title="Acide carboxylique">acides carboxyliques</a>, entre autres) occasionnent souvent des odeurs désagréables et empêchent l'utilisation du séchage chimique pour l'emballage alimentaire. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Séchage_mixte"><span id="S.C3.A9chage_mixte"></span>Séchage mixte</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Séchage mixte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Séchage mixte"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il associe le séchage physique (par pénétration) et le séchage chimique (par <a href="/w/index.php?title=Oxydo-polym%C3%A9risation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oxydo-polymérisation (page inexistante)">oxydo-polymérisation</a>). </p><p>Une partie du véhicule, essentiellement les solvants, est d'abord absorbée par le substrat poreux, ce qui laisse un film d'encre frais en surface. Celui-ci va, dans un deuxième temps, sécher par oxydo-polymérisation, en quelques heures généralement. </p><p>L'ajout de sécheurs à <a href="/wiki/Infrarouge" title="Infrarouge">infrarouge</a> accélère la réaction mais occasionne une assez forte consommation d'énergie. </p><p>Un séchage hybride du même type associe l'évaporation du solvant (séchage heat-set) et oxydo-polymérisation. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Séchage_thermique"><span id="S.C3.A9chage_thermique"></span>Séchage thermique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Séchage thermique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Séchage thermique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il combine le séchage par infiltration et par <a href="/wiki/%C3%89vaporation" title="Évaporation">évaporation</a> : le support absorbe 10 à 20 % du véhicule de l'encre et l'autre partie s'évapore dans des fours chauffés à <span title="212 °F ou 373,2 K">100</span> à <span title="392 °F ou 473,2 K">200 </span><abbr class="abbr" title="degré Celsius">°C</abbr> au <a href="/wiki/Gaz" title="Gaz">gaz</a> (<a href="/wiki/Butane" title="Butane">butane</a>, <a href="/wiki/Propane" title="Propane">propane</a>, <a href="/wiki/Gaz_de_p%C3%A9trole_liqu%C3%A9fi%C3%A9" title="Gaz de pétrole liquéfié">GPL</a>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>) ou au <a href="/wiki/Fioul" title="Fioul">fioul</a>. </p><p>Il faut alors condenser les vapeurs pour ne pas les rejeter dans l'<a href="/wiki/Atmosph%C3%A8re_(Terre)" class="mw-redirect" title="Atmosphère (Terre)">atmosphère</a> et récupérer les produits. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Séchage_par_rayonnement_ultraviolet_(UV)_ou_par_faisceau_électronique"><span id="S.C3.A9chage_par_rayonnement_ultraviolet_.28UV.29_ou_par_faisceau_.C3.A9lectronique"></span>Séchage par rayonnement ultraviolet (UV) ou par faisceau électronique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Séchage par rayonnement ultraviolet (UV) ou par faisceau électronique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Séchage par rayonnement ultraviolet (UV) ou par faisceau électronique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La <a href="/wiki/Polym%C3%A9risation" title="Polymérisation">polymérisation</a> des encres à séchage <a href="/wiki/Ultraviolet" title="Ultraviolet">UV</a> est provoquée par la lumière UV qui active un photo-<a href="/wiki/Amorceur" class="mw-redirect mw-disambig" title="Amorceur">amorceur</a> donnant ainsi naissance à des espèces très réactives (<a href="/wiki/%C3%89lectron" title="Électron">électrons</a> ou <a href="/wiki/Cation" title="Cation">cations</a>). Ceux-ci induisent immédiatement une réaction de polymérisation des <a href="/wiki/Monom%C3%A8re" title="Monomère">monomères</a> et <a href="/wiki/Oligom%C3%A8re" title="Oligomère">oligomères</a> réactifs contenus dans l'encre. La polymérisation a généralement lieu par voie <a href="/wiki/Polym%C3%A9risation_radicalaire" title="Polymérisation radicalaire">radicalaire</a> et plus rarement par voie cationique. </p><p>La polymérisation des encres peut être provoquée par un <a href="/wiki/Faisceau_%C3%A9lectronique" class="mw-redirect" title="Faisceau électronique">faisceau électronique</a>. De par l'énergie mise en jeu, ces encres peuvent être <a href="/wiki/Formulation" title="Formulation">formulées</a> sans photo-amorceur. En dehors de ce composé, la formule est assez similaire à celle d'une encre à séchage UV radicalaire. Le séchage par faisceau d'électrons se fait sous atmosphère d'<a href="/wiki/Diazote" title="Diazote">azote</a> pour éviter que la réaction de polymérisation ne soit <a href="/wiki/Inhibiteur_(chimie)" title="Inhibiteur (chimie)">inhibée</a> par l'oxygène de l'air ambiant. </p><p>L'avantage de ces systèmes est de sécher l'encre quasi instantanément sans dépenser beaucoup d'énergie. De plus, le film d'encre est très résistant à l'abrasion, au vieillissement, à toutes sortes d'agents chimiques, ainsi qu'à l'humidité. </p><p>En contrepartie, ces systèmes ne sont pas compatibles avec tous les pigments, sont moins stables au stockage, et contiennent souvent des ingrédients irritants, ce qui nécessite des précautions supplémentaires lors de la manipulation des encres, et peut poser des problèmes au <a href="/wiki/D%C3%A9sencrage" title="Désencrage">désencrage</a>. </p><p>Ces encres permettent l'impression sur des supports peu poreux (<a href="/wiki/Chlorure_de_polyvinyle" class="mw-redirect" title="Chlorure de polyvinyle">PVC</a>, papier couché, etc.) et sont très utilisées dans l'emballage. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Offset">Offset</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Offset" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Offset"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En <a href="/wiki/Offset_(imprimerie)" title="Offset (imprimerie)">offset</a> : l'encre est grasse car le procédé repose sur l'antagonisme existant entre l'eau et l'encre. Elle est très visqueuse (ne coule pas). Les différents modes de séchage de l'encre vont influer sur sa composition : <a href="/wiki/S%C3%A9chage_UV" class="mw-redirect" title="Séchage UV">séchage UV</a>, <a href="/wiki/Hot-melt" class="mw-redirect" title="Hot-melt">hot-melt</a>… Elles ont une <a href="/wiki/Viscosit%C3%A9" title="Viscosité">viscosité</a> en conséquence : 2 à 40 <abbr class="abbr" title="pascal seconde">Pa s</abbr>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Composition">Composition</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Composition" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Composition"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Pigments">Pigments</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Pigments" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Pigments"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le procédé <a href="/wiki/Offset_(imprimerie)" title="Offset (imprimerie)">offset</a> permet le dépôt d'un film d'encre très fin. De ce fait, les <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">pigments</a> doivent avoir un très bon pouvoir colorant. De plus, ils doivent être compatibles avec la <a href="/wiki/Solution_de_mouillage_en_offset" title="Solution de mouillage en offset">solution de mouillage</a> qui permet de créer une <a href="/wiki/%C3%89mulsion" title="Émulsion">émulsion</a> entre l'eau et l'<i>encre</i>. </p><p>La nature de l'imprimé, de par son utilisation, peut également influencer le choix des pigments (transparence ou opacité, tenue à la lumière, humidité, résistance à des agents chimiques, contraintes toxicologiques). </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Véhicule"><span id="V.C3.A9hicule"></span>Véhicule</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Véhicule" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Véhicule"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il s'agit du cœur de l'encre, c'est ce qui va lier les pigments entre eux et également au support. Généralement, on utilise un mélange composé d'une ou plusieurs résines dures cuites (température inférieure à <span title="446 °F ou 503,2 K">230 </span><abbr class="abbr" title="degré Celsius">°C</abbr>) dans des matériaux plus fluides comme des huiles végétales ou distillats pétroliers (ces derniers tendent à être réduits pour des raisons environnementales évidentes). </p> <ul><li>Les huiles végétales sont des <a href="/wiki/Liant" title="Liant">liants</a> historiques des encres, peintures ou <a href="/wiki/Vernis_(peinture)" title="Vernis (peinture)">vernis</a>. <ul><li>L'<a href="/wiki/Huile_de_lin" title="Huile de lin">huile de lin</a> est l'huile végétale la plus utilisée. Elle est extraite mécaniquement ou par action d'un solvant. Elle est produite aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>, en <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a>, en <a href="/wiki/Argentine" title="Argentine">Argentine</a> et en <a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a>. Selon sa provenance, elle a des propriétés différentes. Il est nécessaire de la purifier avant son utilisation car elle contient des impuretés (<a href="/wiki/Tanin" title="Tanin">tanins</a>, etc.) qui peuvent nuire à l'encre.</li> <li>L'huile de <a href="/wiki/Tung" class="mw-redirect" title="Tung">tung</a> est extraite des amandes des fruits du bois de tung. Elle a la propriété de bien convenir pour des encres à séchage rapide.</li> <li>L'huile de <a href="/wiki/Soja" title="Soja">soja</a> est, avec l'huile de lin, l'huile la plus utilisée dans le domaine de l'<a href="/wiki/Imprimerie" title="Imprimerie">imprimerie</a>. Elle est obtenue à partir des graines. C'est l'huile la plus abondamment produite aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>. Elle peut être utilisée sans purification et est appréciée pour l'amélioration qu'elle apporte au mouillage des pigments. Elle est majoritairement produite à partir de soja <a href="/wiki/Organisme_g%C3%A9n%C3%A9tiquement_modifi%C3%A9" title="Organisme génétiquement modifié">OGM</a>.</li> <li>L'huile de <a href="/wiki/Tournesol" title="Tournesol">tournesol</a> est principalement utilisée pour préparer des résines alkydes.</li> <li>L'huile de <a href="/wiki/Colza" title="Colza">colza</a> est fabriquée pour ces applications essentiellement à partir de colza dit érucique (impropre à la consommation humaine).</li> <li>Le <a href="/wiki/Tall%C3%B6l" class="mw-redirect" title="Tallöl">tallöl</a> est un <a href="/wiki/Sous-produit" title="Sous-produit">sous-produit</a> de la <a href="/wiki/Lignine" title="Lignine">délignification</a> des <a href="/wiki/R%C3%A9sineux" class="mw-redirect" title="Résineux">résineux</a>. Lors de la fabrication de la <a href="/wiki/P%C3%A2te_%C3%A0_papier" title="Pâte à papier">pâte à papier</a> kraft ou au bisulfite, les résines et corps gras contenus dans le bois forment des acides gras et des sels résiniques. Après traitement, il peut être utilisé dans la fabrication des encres.</li></ul></li> <li>Les distillats pétroliers ont connu un grand essor à partir de la Seconde Guerre mondiale et sont largement utilisés à cause de leur faible coût. On les retrouve notamment dans l'impression des journaux. Cependant, le <a href="/wiki/Premier_choc_p%C3%A9trolier" title="Premier choc pétrolier">choc pétrolier de 1973</a> et les fortes pressions écologiques font apparaître de nouveaux produits à base d'huiles végétales. Bien que toujours utilisées, ces encres sont soumises à une réglementation sévère.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Additifs">Additifs</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Additifs" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Additifs"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La simple combinaison d'un véhicule et de pigments ne donne que des encres de piètre qualité. Pour améliorer celles-ci, on a recours aux additifs (moins de 5 % de la masse). Ceux-ci ont des rôles divers : accélération du séchage, amélioration du brillant, meilleur résistance du film d'encre, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> </p><p>On trouve parmi ces additifs : </p> <ul><li>les <a href="/wiki/Cire" title="Cire">cires</a> (animales, végétales ou minérales) qui étaient à l'origine incorporées dans les encres pour en réduire le <a href="/wiki/Tack" title="Tack">tack</a>. Actuellement, les cires synthétiques dominent le marché et ont pour but d'améliorer l'état de surface des encres (résistance à l'abrasion, coefficient de glissement du film d'encre, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>) ;</li> <li>les <a href="/wiki/Siccatif" title="Siccatif">siccatifs</a> sont des <a href="/wiki/Catalyseur" class="mw-redirect" title="Catalyseur">catalyseurs</a> de l'<a href="/w/index.php?title=Oxydo-polym%C3%A9risation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oxydo-polymérisation (page inexistante)">oxydo-polymérisation</a> des encres. Ils permettent d'améliorer grandement le temps de séchage des encres de type <i>quick set</i>. Ce sont généralement des sels de métaux tels que le <a href="/wiki/Cobalt" title="Cobalt">cobalt</a> et le <a href="/wiki/Mangan%C3%A8se" title="Manganèse">manganèse</a> ;</li> <li>les <a href="/wiki/Antioxydant" title="Antioxydant">antioxydants</a> permettent de contrôler l'oxydo-polymérisation des encres offset. Ils tendent à réduire la formation de peau à la surface de l'encre sans toutefois gêner le séchage de celle-ci ;</li> <li>les composés anti-maculants sont des particules de <a href="/wiki/Dioxyde_de_silicium" title="Dioxyde de silicium">silice</a> ou d'<a href="/wiki/Amidon" title="Amidon">amidon</a> dont l'épaisseur est légèrement plus élevée que celle du film d'encre. Leur utilisation permet de réduire le maculage (report d'encre humide du verso sur le recto de la page suivante).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_à_solvants_:_héliogravure_et_flexographie"><span id="Encres_.C3.A0_solvants_:_h.C3.A9liogravure_et_flexographie"></span>Encres à solvants : <a href="/wiki/H%C3%A9liogravure" title="Héliogravure">héliogravure</a> et flexographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Encres à solvants : héliogravure et flexographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Encres à solvants : héliogravure et flexographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En <a href="/wiki/H%C3%A9liogravure" title="Héliogravure">héliogravure</a>, une encre à faible <a href="/wiki/Viscosit%C3%A9" title="Viscosité">viscosité</a> (5 à 50 <abbr class="abbr" title="millipascal seconde">mPa s</abbr>) et au séchage très rapide est requise. L'évaporation d'un ou plusieurs solvants assez volatils est donc la méthode de séchage la plus rapide et la plus économique actuellement. Cependant, l'utilisation de ces solvants n'est pas sans risque : ils sont généralement très inflammables et parfois toxiques. Leur utilisation requiert de grandes précautions, et ils font l'objet d'une réglementation très sévère. Des recherches pour développer des encres à eau sont en cours, mais les résultats ne sont pas encore satisfaisants. </p><p>La <a href="/wiki/Flexographie" title="Flexographie">flexographie</a> est un procédé en relief sur lequel la forme imprimante est un photopolymère flexible. La taille du relief est de l'ordre du millimètre. La flexographie est principalement utilisée dans l'emballage, spécification venant des avantages que peut avoir un procédé d'impression dont la forme imprimante est souple (carton ondulé, sacs plastiques…). Elle est également utilisée pour l'impression des quotidiens (en <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a> par exemple). Contrairement à l'<a href="/wiki/H%C3%A9liogravure" title="Héliogravure">héliogravure</a>, la flexographie a réussi à adopter les encres à eau. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mode_de_séchage"><span id="Mode_de_s.C3.A9chage"></span>Mode de séchage</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Mode de séchage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Mode de séchage"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le séchage des encres héliogravure ou flexographie se fait par évaporation forcée de ou des solvants lors du passage de l'imprimé dans un four à air chaud. Le four doit être dimensionné en fonction de l'encre (température d'évaporation du liquide, sa pression de vapeur saturante, sa chaleur latente de vaporisation, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>) et de la machine (<span class="page_h"><a href="/wiki/Laize" class="mw-disambig" title="Laize">laize</a></span>, vitesse, etc.) </p><p>En pratique, on accélère l'évaporation par les moyens suivants : </p> <ul><li>par <a href="/wiki/Conduction_thermique" title="Conduction thermique">conduction</a> : la bobine passe sur des cylindres chauffés ;</li> <li>par <a href="/wiki/Convection" title="Convection">convection</a> : la bobine passe au travers de sécheurs à air chaud ;</li> <li>par radiation : rayonnement <a href="/wiki/Infrarouge" title="Infrarouge">infrarouge</a> ou <a href="/wiki/Micro-onde" title="Micro-onde">micro-onde</a>. Il y a alors apport calorique ; à ne pas confondre avec le séchage <a href="/wiki/Ultraviolet" title="Ultraviolet">ultraviolet</a> qui, lui, implique des changements chimiques de l'encre.</li></ul> <p>Le séchage physique (par absorption de l'encre par le support) nécessite un support poreux (<a href="/wiki/Papier" title="Papier">papier</a> ou <a href="/wiki/Carton_(mat%C3%A9riau)" title="Carton (matériau)">carton</a>) et ne peut pas être utilisé sur d'autres supports. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Solvants_utilisés"><span id="Solvants_utilis.C3.A9s"></span>Solvants utilisés</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Solvants utilisés" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Solvants utilisés"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les solvants contenus dans ces encres ne sont que temporaires car ils sont éliminés par évaporation et/ou infiltration lors du séchage de l'imprimé. De ce fait, ils ne participent théoriquement pas aux propriétés finales du film d'encre. Cependant, il arrive que du solvant résiduel soit prisonnier et il en résulte des problèmes d'odeur, de toxicité, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> </p> <ul><li>Les solvants les plus utilisés en <i>hélio emballage</i> sont : <ul><li><a href="/wiki/Alcool_(chimie)" title="Alcool (chimie)">alcools</a> ;</li> <li><a href="/wiki/Ac%C3%A9tone" title="Acétone">acétone</a> ;</li> <li><a href="/wiki/Ac%C3%A9tate" title="Acétate">acétates</a> ;</li> <li><a href="/wiki/%C3%89ther_de_glycol" title="Éther de glycol">éthers de glycol</a> ;</li> <li><a href="/wiki/Hydrocarbure" title="Hydrocarbure">hydrocarbures</a> aliphatiques.</li></ul></li> <li>En <i>hélio édition</i>, on utilise presque exclusivement du <a href="/wiki/Tolu%C3%A8ne" title="Toluène">toluène</a>.</li> <li>En <i>flexographie</i>, on utilise : <ul><li>alcools ;</li> <li>acétates ;</li> <li>éthers de glycol.</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Polymères_utilisés"><span id="Polym.C3.A8res_utilis.C3.A9s"></span>Polymères utilisés</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Polymères utilisés" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Polymères utilisés"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'ajout de <a href="/wiki/Polym%C3%A8re" title="Polymère">polymères</a> permet d'améliorer les propriétés du film d'encre, notamment son <a href="/wiki/Adh%C3%A9rence_(physique)" title="Adhérence (physique)">adhérence</a> au support, sa <a href="/wiki/Solubilit%C3%A9" title="Solubilité">solubilité</a> avec le <a href="/wiki/Solvant" title="Solvant">solvant</a> choisi, son <a href="/wiki/Brillant_et_mat" title="Brillant et mat">brillant</a>, sa résistance et son <a href="/wiki/Mouillage_(physique)" title="Mouillage (physique)">mouillage</a> des <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">pigments</a>. On utilise entre autres la <a href="/wiki/Nitrocellulose" title="Nitrocellulose">nitrocellulose</a> et l’<a href="/wiki/%C3%89thylcellulose" title="Éthylcellulose">éthylcellulose</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Additifs_2">Additifs</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : Additifs" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : Additifs"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Les <a href="/wiki/Cire" title="Cire">cires</a> changent l'<a href="/wiki/%C3%89tat_de_surface_(m%C3%A9canique)" title="État de surface (mécanique)">état de surface</a> du film d'encre. Elles permettent notamment d'augmenter la résistance au frottement, d'améliorer le glissant, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr></li> <li>Les <a href="/wiki/Charge_(substance)" title="Charge (substance)">charges</a> minérales corrigent la <a href="/wiki/Viscosit%C3%A9" title="Viscosité">viscosité</a>.</li> <li>Les <a href="/wiki/Plastifiant_pour_mati%C3%A8re_plastique" title="Plastifiant pour matière plastique">plastifiants</a> donnent de la souplesse au film d'encre.</li> <li>Les <a href="/wiki/Agents_de_surface" class="mw-redirect" title="Agents de surface">agents de surface</a> augmentent le mouillage des <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">pigments</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jet_d'encre"><span id="Jet_d.27encre"></span>Jet d'encre</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Jet d'encre" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Jet d'encre"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le procédé <a href="/wiki/Jet_d%27encre" class="mw-redirect" title="Jet d'encre">jet d'encre</a> peut se diviser en deux catégories : le jet continu (Continuous Ink Jet CIJ) ou la goutte à la demande (Drop On Demand). Ceux-ci ayant également différentes méthodes d'éjection (voir <a href="/wiki/Jet_d%27encre" class="mw-redirect" title="Jet d'encre">jet d'encre</a>). De ce fait les encres doivent être différentes. </p><p>Le CIJ requiert une très bonne qualité de l'encre, au risque de boucher les buses d'éjection. Il faut généralement trouver un compromis entre les performances de l'imprimante et la qualité d'impression. Une encre est toujours constituée de <a href="/wiki/Solvant" title="Solvant">solvant</a>, de matière colorante, d'un liant et d'additifs. </p><p>Le solvant, appelé aussi véhicule sert à transporter l'encre du réservoir jusqu'au média. Il contribue également grandement au séchage. La <a href="/wiki/Volatilit%C3%A9_(chimie)" title="Volatilité (chimie)">volatilité</a> du solvant est déterminante dans le séchage de l'encre : un solvant peu volatil peut entraîner des problèmes de séchage et un trop volatil risque de créer une peau à la surface de la goutte ce qui limitera le séchage en profondeur. Afin de bien déterminer le temps de séchage, on utilise généralement de la <a href="/wiki/M%C3%A9thyl_%C3%A9thyl_c%C3%A9tone" class="mw-redirect" title="Méthyl éthyl cétone">méthyl éthyl cétone</a> (MEK), des <a href="/wiki/Ac%C3%A9tate" title="Acétate">acétates</a>, de l'<a href="/wiki/%C3%89ther_de_glycol" title="Éther de glycol">éther de glycol</a> et des <a href="/wiki/Alcool_(chimie)" title="Alcool (chimie)">alcools</a>. L'utilisation de ces solvants pose des problèmes environnementaux évidents. La recherche développe actuellement des encres à base d'eau ou d'<a href="/w/index.php?title=Encre_UV&action=edit&redlink=1" class="new" title="Encre UV (page inexistante)">encre UV</a>. </p><p>La matière colorante est la substance ou les particules qui donnent la couleur d'une encre. Au début, on utilisait principalement des colorants qui devaient être très solubles dans le solvant afin d'éviter tout séchage à l'intérieur du capillaire. Ils doivent avoir une bonne tenue à la lumière et ne pas utiliser de <a href="/wiki/M%C3%A9taux_lourds" class="mw-redirect" title="Métaux lourds">métaux lourds</a>. La nouvelle tendance est d'utiliser des <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">pigments</a> très fins (<1 <abbr class="abbr" title="micromètre">µm</abbr>). Mais ceux-ci posent des problèmes car ils arrivent à boucher les buses. </p><p>Le liant a pour but d'assurer la cohésion de l'encre et contrôler sa <a href="/wiki/Viscosit%C3%A9" title="Viscosité">viscosité</a>. Il assure l'adhésion de la matière colorante au support. Il s'agit d'un des composants les plus difficiles à doser dans la formulation. On utilisait autrefois des résines phénoliques mais celles-ci ne vieillissaient pas bien et bouchaient les têtes d'impression. Actuellement on se dirige plus vers l'utilisation de <a href="/wiki/Copolym%C3%A8re" title="Copolymère">copolymères</a>. </p><p>Les additifs sont aussi déterminants dans la qualité de l'encre. Ils sont pourtant en quantité infime (moins de 1 %). Ils cherchent à améliorer la <a href="/wiki/Fluidit%C3%A9" title="Fluidité">fluidité</a>, l'<a href="/wiki/Adh%C3%A9sion" title="Adhésion">adhésion</a>, la <a href="/wiki/Rh%C3%A9ologie" title="Rhéologie">rhéologie</a> du liant ou la <a href="/wiki/Conductivit%C3%A9_%C3%A9lectrique" title="Conductivité électrique">conductivité</a> de l'encre. La conductivité est un élément déterminant dans procédé CIJ (<span class="lang-en" lang="en">Continuous Ink Jet</span>), qu'il est nécessaire de bien maîtriser. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_à_l'eau"><span id="Encres_.C3.A0_l.27eau"></span>Encres à l'eau</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Encres à l'eau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Encres à l'eau"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les pressions législatives et environnementales ont poussé à développer des encres à base d'eau et non plus à base de <a href="/wiki/Solvant" title="Solvant">solvant</a>. En effet, les encres de base <a href="/wiki/Solution_aqueuse" title="Solution aqueuse">aqueuse</a> satisfont les exigences légales et améliorent les conditions de travail. De plus, elles permettent de réduire les coûts du retraitement des solvants. </p><p>Elles ont été en premier largement répandues en <a href="/wiki/Flexographie" title="Flexographie">flexographie</a> pour se développer ensuite en <a href="/wiki/H%C3%A9liogravure" title="Héliogravure">héliogravure</a>. Les supports ont tout d'abord été poreux, tels que le <a href="/wiki/Papier" title="Papier">papier</a> et le <a href="/wiki/Carton_(mat%C3%A9riau)" title="Carton (matériau)">carton</a>, et ils se limitaient donc à l'emballage et à la presse quotidienne. Aujourd'hui, ces encres permettent d'imprimer sur des supports variés tels que les films <a href="/wiki/Polyester" title="Polyester">polyester</a>. </p><p><i>Remarque</i> : des systèmes hybrides commencent à apparaître, qui combinent les encres à eau et les encres UV (<i>voir plus loin</i>). Ils ont alors l'avantage des encres UV tout en étant nettoyables à l'eau. Ces encres sont applicables en fines couches pour la flexographie et l'héliogravure ou en couche épaisse comme pour la <a href="/wiki/S%C3%A9rigraphie" title="Sérigraphie">sérigraphie</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Caractéristiques"><span id="Caract.C3.A9ristiques"></span>Caractéristiques</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=29" title="Modifier la section : Caractéristiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=29" title="Modifier le code source de la section : Caractéristiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Composition : </p> <ul><li>eau : 45 à 75 % ;</li> <li>pigment : 10 à 20 % ;</li> <li>résine : 10 à 15 % ;</li> <li>additifs : 1 à 7 % ;</li> <li>solvant : 0 à 10 % ;</li> <li>polymères. Deux types de polymères sont présents dans ces types d'encre : des hydrosolubles qui améliorent les propriétés d'imprimabilité de l'encre et des polymères en émulsion qui améliorent les propriétés du film d'encre sur l'imprimé ;</li> <li>pigments : ils dépendent du type de véhicule, du <a href="/wiki/Potentiel_hydrog%C3%A8ne" title="Potentiel hydrogène">pH</a> de l'encre… Ils sont généralement de base organique ;</li> <li>additifs : <ul><li>cires : elles changent l'<a href="/wiki/%C3%89tat_de_surface_(m%C3%A9canique)" title="État de surface (mécanique)">état de surface</a> du film d'encre. Elles permettent notamment d'augmenter la résistance au frottement, d'améliorer le glissant, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>,</li> <li>antimousse : il empêche la formation de mousse et donc améliore l'impression.</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Inconvénients"><span id="Inconv.C3.A9nients"></span>Inconvénients</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=30" title="Modifier la section : Inconvénients" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=30" title="Modifier le code source de la section : Inconvénients"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les encres à l'eau posent des problèmes pour le recyclage des papiers. En effet, l'élimination de l'encre se fait par flottation et nécessite que l'encre soit hydrophobe. L'encre à l'eau (hydrophile) n'est pas éliminée et s'accumule dans les circuits. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_UV_(ultraviolet)_et_EB_(à_faisceau_d'électrons)"><span id="Encres_UV_.28ultraviolet.29_et_EB_.28.C3.A0_faisceau_d.27.C3.A9lectrons.29"></span>Encres UV (ultraviolet) et EB (à faisceau d'électrons)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=31" title="Modifier la section : Encres UV (ultraviolet) et EB (à faisceau d'électrons)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=31" title="Modifier le code source de la section : Encres UV (ultraviolet) et EB (à faisceau d'électrons)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La législation sur les rejets de solvants dans l'environnement est de plus en plus contraignante. De plus, le séchage doit toujours être de plus en plus rapide pour répondre aux impératifs toujours plus pressants de production. Les fabricants d'encre ont donc dû développer de nouvelles encres. </p><p>Les encres à séchage aux rayons <a href="/wiki/Ultraviolet" title="Ultraviolet">ultraviolet</a> ou par faisceau d'électrons répondent à cette nouvelle demande. Le véhicule de ces encres, bien que proche des encres classiques, a une composition bien différente : elles contiennent des <a href="/wiki/Pr%C3%A9polym%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Prépolymère">prépolymères</a>, des <a href="/wiki/Monom%C3%A8re" title="Monomère">monomères</a> et un photo-<a href="/wiki/Amorceur" class="mw-redirect mw-disambig" title="Amorceur">amorceur</a>. Les photo-amorceurs sont excités par les rayons ultraviolets et déclenchent une réaction de <a href="/wiki/Polym%C3%A9risation_en_cha%C3%AEne" title="Polymérisation en chaîne">polymérisation en chaîne</a> des prépolymères et des monomères. La réaction est complète et quasi instantanée. Le film d'encre n'a dès lors, normalement, aucune odeur résiduelle, ce qui est très appréciable pour les emballages alimentaires par exemple. Le film d'encre est aussi d'une grande solidité, ce qui pose des problèmes au <a href="/wiki/D%C3%A9sencrage" title="Désencrage">désencrage</a>. Toutefois, les encres à séchage sous rayonnement ultraviolet coûtent plus cher que leurs grandes sœurs. </p><p>Le procédé est le même pour les encres à séchage par faisceau d'électrons, sauf à changer les photo-amorceurs. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Électrophotographie_et_xérographie"><span id=".C3.89lectrophotographie_et_x.C3.A9rographie"></span>Électrophotographie et xérographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=32" title="Modifier la section : Électrophotographie et xérographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=32" title="Modifier le code source de la section : Électrophotographie et xérographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'encre est stockée dans un <a href="/wiki/Toner" title="Toner">toner</a> liquide ou solide. À l'origine, l'encre était solide (sous forme de poudre) mais l'utilisation de toner liquide tend à s'étendre car il permet une meilleure qualité. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_thermochromiques">Encres thermochromiques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=33" title="Modifier la section : Encres thermochromiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=33" title="Modifier le code source de la section : Encres thermochromiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les encres <a href="/wiki/Thermochromiques" class="mw-redirect" title="Thermochromiques">thermochromiques</a> ont la particularité d'avoir une couleur variable. Celle-ci varie de façon réversible ou irréversible en fonction de la température. Ces encres passent de l'état coloré à incolore lorsque la température s'élève. </p><p>Le développement de ces encres a commencé dans les <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1970" title="Années 1970">années 1970</a>. Au début, ces encres n'étaient <a href="/wiki/Formulation" title="Formulation">formulées</a> que pour la <a href="/wiki/S%C3%A9rigraphie" title="Sérigraphie">sérigraphie</a>, ce procédé offrant un contraste de couleurs plus intense. Vers les années 1980-1985, leur formulation s'est étendue au système flexographique. Avec les nouvelles applications, le marché s'est accru et l'on utilise maintenant ces encres en offset conventionnel et UV, ainsi qu'en impression jet d'encre. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encres_conductrices">Encres conductrices</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=34" title="Modifier la section : Encres conductrices" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=34" title="Modifier le code source de la section : Encres conductrices"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Encres_conductrices" class="mw-redirect" title="Encres conductrices">encres conductrices</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="«_Effet_encrier_»"><span id=".C2.AB_Effet_encrier_.C2.BB"></span>« Effet encrier »</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=35" title="Modifier la section : « Effet encrier »" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=35" title="Modifier le code source de la section : « Effet encrier »"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'encrier est le récipient qui contient l'encre. Hors de l'imprimerie, c'est un petit vase dans lequel on trempe la plume pour écrire sur le papyrus, le parchemin ou le papier. Dans une machine à imprimer, une presse, une <a href="/wiki/Rotative" title="Rotative">rotative</a>, c'est le nom donné au réservoir qui approvisionne en encre les rouleaux d'une machine à imprimer. </p><p>On ne met qu’une seule couleur dans l’encrier : pour imprimer des couleurs différentes il faut donc refaire un passage en machine pour chacune d’entre elles. Cependant, si on met deux couleurs différentes de chaque côté de l’encrier, le mouvement latéral des rouleaux qui uniformisent le débit de l’encre permet d’obtenir, en un seul passage, une couleur dégradée par le mélange des deux. On maîtrise relativement mal l'espace de transition et le mélange des encres. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Destruction">Destruction</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=36" title="Modifier la section : Destruction" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=36" title="Modifier le code source de la section : Destruction"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le devenir des encres quand le papier sur lequel on les a déposées a perdu son utilité est une préoccupation environnementale. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Incinération"><span id="Incin.C3.A9ration"></span>Incinération</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=37" title="Modifier la section : Incinération" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=37" title="Modifier le code source de la section : Incinération"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Encre" title="Spécial:EditPage/Encre">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <p>Le produit de l'incinération des encres avec les imprimés qui les supportent ne devrait pas comporter de substances toxiques. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Désencrage"><span id="D.C3.A9sencrage"></span>Désencrage</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=38" title="Modifier la section : Désencrage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=38" title="Modifier le code source de la section : Désencrage"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Encre" title="Spécial:EditPage/Encre">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <p>Le <a href="/wiki/Recyclage" title="Recyclage">recyclage</a> des papiers imprimés exige le <a href="/wiki/D%C3%A9sencrage" title="Désencrage">désencrage</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=39" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=39" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-VTTDP-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-VTTDP_1-0">a</a> et <a href="#cite_ref-VTTDP_1-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bergeon-LangleCurie2009"><span class="ouvrage" id="Ségolène_Bergeon-LanglePierre_Curie2009">Ségolène <span class="nom_auteur">Bergeon-Langle</span> et Pierre <span class="nom_auteur">Curie</span>, <cite class="italique">Peinture et dessin, Vocabulaire typologique et technique</cite>, Paris, Éditions du patrimoine, <time>2009</time>, 1249 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7577-0065-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7577-0065-5"><span class="nowrap">978-2-7577-0065-5</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 871-872 « Encre »<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Peinture+et+dessin%2C+Vocabulaire+typologique+et+technique&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+du+patrimoine&rft.aulast=Bergeon-Langle&rft.aufirst=S%C3%A9gol%C3%A8ne&rft.au=Curie%2C+Pierre&rft.date=2009&rft.pages=871-872+%C2%AB+Encre+%C2%BB&rft.tpages=1249&rft.isbn=978-2-7577-0065-5&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEncre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-PRV-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PRV_2-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="PRV2">Jean <span class="nom_auteur">Petit</span>, Jacques <span class="nom_auteur">Roire</span> et Henri <span class="nom_auteur">Valot</span>, <cite style="font-style:normal">« Encres : formuler, fabriquer, appliquer »</cite>, dans <cite class="italique">Encyclopédie de la peinture</cite>, <abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> 2, Puteaux, EREC, <time>2001</time>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 243 « Encres »<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Encyclop%C3%A9die+de+la+peinture&rft.atitle=Encres&rft.place=Puteaux&rft.pub=EREC&rft.aulast=Petit&rft.aufirst=Jean&rft.au=Roire%2C+Jacques&rft.au=Valot%2C+Henri&rft.date=2001&rft.pages=243+%C2%AB+Encres+%C2%BB&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEncre"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Béguin1995"><span class="ouvrage" id="André_Béguin1995"><a href="/wiki/Andr%C3%A9_B%C3%A9guin" title="André Béguin">André <span class="nom_auteur">Béguin</span></a>, <cite class="italique">Dictionnaire technique du dessin</cite>, <time>1995</time>, <abbr class="abbr" title="deuxième">2<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 214-217 « Encre »<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dictionnaire+technique+du+dessin&rft.edition=2&rft.aulast=B%C3%A9guin&rft.aufirst=Andr%C3%A9&rft.date=1995&rft.pages=214-217+%C2%AB+Encre+%C2%BB&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEncre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Bergeon-LangleCurie2009">Bergeon-Langle et Curie 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 874 « Encre au carbone », 876 « Bistre » ; <a href="#Béguin1995">Béguin 1995</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 217.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Béguin1995">Béguin 1995</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 216.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Bergeon-LangleCurie2009">Bergeon-Langle et Curie 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 877 « Encre métallo-gallique ».</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Bergeon-LangleCurie2009">Bergeon-Langle et Curie 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 878 « Encre de noix de galle », <a href="#PetitRoireVallot2001">Petit, Roire et Vallot 2001</a>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Bergeon-LangleCurie2009">Bergeon-Langle et Curie 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 879.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Bergeon-LangleCurie2009">Bergeon-Langle et Curie 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 879 « Sépia ».</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Béguin1995">Béguin 1995</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 527 « Sépia ».</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Dictionnaire <a href="/wiki/Ferdinand_Buisson" title="Ferdinand Buisson">Ferdinand Buisson</a></i>, 1911 (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.inrp.fr/edition-electronique/lodel/dictionnaire-ferdinand-buisson/document.php?id=2651">lire en ligne</a>).</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Gomez2016">Gomez 2016</a>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sennelier.fr/Encre_11.html"><cite style="font-style:normal;">Encre Sennelier</cite></a> »</span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple voir <span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.winsornewton.com/na/discover/resources/health-safety/drawing-inks-health-and-safety-data-sheets"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Safety data sheet Winsor & Newton drawing inks non hazardous colours</cite></a> » <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-01-13" data-sort-value="2019-01-13">13 janvier 2019</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir par exemple, le <a href="/wiki/S%C5%ABtra_du_Diamant" title="Sūtra du Diamant">Sūtra du Diamant</a> conservé à la <a href="/wiki/British_Library" title="British Library">British Library</a>)</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Annexes">Annexes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=40" title="Modifier la section : Annexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=40" title="Modifier le code source de la section : Annexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=41" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=41" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Charles_de_Haldat_du_Lys" title="Charles de Haldat du Lys">Charles Nicolas Alexandre Haldat du Lys</a>, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books/reader?id=ZTVTAAAAYAAJ&hl=fr&printsec=frontcover&output=reader&pg=GBS.PP1">Recherches chimiques sur l'encre, son altérité et les moyens d'y remédier</a></i>, Paris, Amand Koenig Libraire <span class="nowrap">31 quai</span> des Augustins, 1805, <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr></li> <li><span class="ouvrage" id="De_ChampourMalepeyre1875"><span class="ouvrage" id="De_ChampourFrançois_Malepeyre1875"><span class="nom_auteur">De Champour</span> et François <span class="nom_auteur">Malepeyre</span>, <cite class="italique">Nouveau manuel complet de la fabrication des encres de toute sorte… ; suivi de La fabrication du cirage</cite>, Paris, Roret, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Manuels Roret », <time>1875</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k62819699">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nouveau+manuel+complet+de+la+fabrication+des+encres+de+toute+sorte%E2%80%A6+%3B+suivi+de+La+fabrication+du+cirage&rft.place=Paris&rft.pub=Roret&rft.aulast=De+Champour&rft.au=Malepeyre%2C+Fran%C3%A7ois&rft.date=1875&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEncre"></span></span></span>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=42" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=42" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Cartouche_d%27encre" title="Cartouche d'encre">Cartouche d'encre</a></li> <li><a href="/wiki/Lavis" title="Lavis">Lavis</a></li> <li><a href="/wiki/Encre_de_Chine" title="Encre de Chine">Encre de Chine</a></li> <li><a href="/wiki/Pi%C3%A8ge_%C3%A0_encre" title="Piège à encre">Piège à encre</a></li> <li><a href="/wiki/Encre_comestible" title="Encre comestible">Encre comestible</a></li> <li><a href="/wiki/Encre_conductrice" title="Encre conductrice">Encre conductrice</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Encre&veaction=edit&section=43" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Encre&action=edit&section=43" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q127418?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11963465h">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11963465h">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85066453">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4185528-0">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00564135">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007550705005171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph202182">Tchéquie</a></span></li> </ul></div></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ink?uselang=fr">Encre</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wiktionary"><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/encre" class="extiw" title="wikt:encre">encre</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span></li> </ul> </div> <ul><li><span class="ouvrage" id="Gomez2016"><span class="ouvrage" id="Gérard_Gomez2016">Gérard Gomez, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sciences-physiques.ac-montpellier.fr/ABCDORGA/Famille/ENCRES.htm"><cite style="font-style:normal;">Les encres</cite></a> », <time>2016</time></span></span></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Peinture" title="Portail de la peinture"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Mona_Lisa_detail_eyes.jpg/47px-Mona_Lisa_detail_eyes.jpg" decoding="async" width="47" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Mona_Lisa_detail_eyes.jpg/70px-Mona_Lisa_detail_eyes.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Mona_Lisa_detail_eyes.jpg/93px-Mona_Lisa_detail_eyes.jpg 2x" data-file-width="768" data-file-height="399" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Peinture" title="Portail:Peinture">Portail de la peinture</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.canary‐7586dcb64c‐s62rx Cached time: 20250301142124 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.373 seconds Real time usage: 0.496 seconds Preprocessor visited node count: 3460/1000000 Post‐expand include size: 35291/2097152 bytes Template argument size: 2055/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 11181/5000000 bytes Lua time usage: 0.121/10.000 seconds Lua memory usage: 4851208/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 363.630 1 -total 21.32% 77.520 1 Modèle:Références 11.09% 40.309 3 Modèle:Méta_bandeau_de_note 10.54% 38.327 1 Modèle:Autorité 10.53% 38.286 1 Modèle:Voir_homonymes 10.48% 38.115 3 Modèle:Méta_bandeau 10.37% 37.720 3 Modèle:Ouvrage 10.25% 37.261 1 Modèle:Portail 8.01% 29.118 2 Modèle:Langue 6.12% 22.246 1 Modèle:Suivi_des_biographies --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:49538:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250301142124 and revision id 220966715. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Encre&oldid=220966715">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Encre&oldid=220966715</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Mat%C3%A9riel_d%27%C3%A9criture" title="Catégorie:Matériel d'écriture">Matériel d'écriture</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Imprimerie" title="Catégorie:Imprimerie">Imprimerie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Mat%C3%A9riel_de_peinture" title="Catégorie:Matériel de peinture">Matériel de peinture</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_souhait%C3%A9e" title="Catégorie:Article à référence souhaitée">Article à référence souhaitée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Peinture/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Peinture/Articles liés">Portail:Peinture/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Arts/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Arts/Articles liés">Portail:Arts/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_allemand" title="Catégorie:Bon article en allemand">Bon article en allemand</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 8 décembre 2024 à 13:46.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Encre" title="Spécial:Citer/Encre">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Encre&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Encre</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>93 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-64b5bb4b79-lr5kp","wgBackendResponseTime":178,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.373","walltime":"0.496","ppvisitednodes":{"value":3460,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":35291,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2055,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":11181,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 363.630 1 -total"," 21.32% 77.520 1 Modèle:Références"," 11.09% 40.309 3 Modèle:Méta_bandeau_de_note"," 10.54% 38.327 1 Modèle:Autorité"," 10.53% 38.286 1 Modèle:Voir_homonymes"," 10.48% 38.115 3 Modèle:Méta_bandeau"," 10.37% 37.720 3 Modèle:Ouvrage"," 10.25% 37.261 1 Modèle:Portail"," 8.01% 29.118 2 Modèle:Langue"," 6.12% 22.246 1 Modèle:Suivi_des_biographies"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.121","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4851208,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.canary-7586dcb64c-s62rx","timestamp":"20250301142124","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Encre","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Encre","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q127418","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q127418","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-01-31T15:40:27Z","dateModified":"2024-12-08T12:46:58Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c0\/BlackInkBottle.JPG","headline":"substance fortement teint\u00e9e qui sert \u00e0 marquer le support"}</script> </body> </html>