CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Tekst źródłowy strony Smok – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"5d5a4910-8c5a-4566-a905-5defbc86bf9e","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Smok","wgTitle":"Smok","wgCurRevisionId":75332758,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":10879,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Smok","wgRelevantArticleId":10879,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75332758,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault": true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references" :"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators", "ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.edit-summary-warning","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.nuxTBKeys","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/DnD_Dragon.png/1200px-DnD_Dragon.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1042"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/DnD_Dragon.png/800px-DnD_Dragon.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="694"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/DnD_Dragon.png/640px-DnD_Dragon.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="556"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Tekst źródłowy strony Smok – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Smok"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Smok&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Smok"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Smok rootpage-Smok skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Smok&returntoquery=action%3Dedit" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Smok&returntoquery=action%3Dedit" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Smok&returntoquery=action%3Dedit" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Smok&returntoquery=action%3Dedit" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Tekst źródłowy strony Smok</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ten artykuł istnieje tylko w tym języku. Dodaj artykuły w innych językach." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Dodaj języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Smok" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Smok" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Smok"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Smok&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Smok&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Smok&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Smok"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Smok&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Smok&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Smok&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Smok" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Smok" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Smok&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DSmok%26action%3Dedit"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DSmok%26action%3Dedit"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7559" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/Smok" title="Smok">Smok</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation</a>.</b> <p>Blokada została nałożona przez <a href="/wiki/Wikipedysta:Jon_Kolbert" title="Wikipedysta:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. Podany powód to <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Początek blokady: 16:12, 27 sie 2023</li> <li>Zakończenie blokady: 16:12, 27 sie 2028</li></ul> <p>Twój obecny adres IP to 8.222.208.146. Zablokowany zakres to 8.222.128.0/17. </p><p>Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No open proxies</a>. </p> Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki</a>. Możesz również wysłać e-mail do kolejki <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewardów</a> na adres <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd>, podając wszystkie powyższe szczegóły.</div></div><hr /> <p>Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="pl" dir="ltr" name="wpTextbox1">{{dopracować|przypisy=2019-02}} {{Inne znaczenia|mitycznego zwierzęcia|[[Smok (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}} [[Plik:DnD Dragon.png|thumb|300px|Współczesne popularne wyobrażenie smoka]] '''Smok''' – mityczne i fikcyjne stworzenie najczęściej wyobrażane w postaci olbrzymiego i lotnego [[Gady|gada]] obdarzonego zdolnością ziania ogniem. Występują w licznych [[mit]]ach, [[legenda]]ch, literaturze, filmach i grach. W niektórych przypadkach przedstawiane są jako istoty obdarzone dużą inteligencją, potrafiące posługiwać się magią, znające ludzką mowę, posiadające i strzegące rozmaitych [[skarb]]ów. Najczęściej smok ma cztery łapy i skrzydła, natomiast często pojawiający się w [[Heraldyka|heraldyce]] smok dwunogi nosi nazwę [[wiwern]]. Smoki są istotami reprezentującymi siły natury: z [[Żywioły|żywiołów]] zwłaszcza ogień i powietrze. W mitologiach wielu kultur występują też pokrewne zwierzęta podobne do smoków{{Potrzebny przypis|data=2024-01}}. Legendy o smokach były zapewne inspirowane dawnymi odkryciami skamieniałości wymarłych zwierząt, w tym m.in. dinozaurami<ref>{{Cytuj |autor = Adrienne Mayor |tytuł = The first fossil hunters: paleontology in Greek and Roman times |data = 2000 |data dostępu = 2024-01-28 |isbn = 978-0-691-05863-4 |miejsce = Princeton |wydawca = Princeton University Press |s = 12-22 |język = en}}</ref>. W 2013 roku Phil Senter sugerował, że „smoki” ze starożytnych zapisków były w rzeczywistości wężami<ref>{{Cytuj |autor = Phil Senter~Fayetteville State University~psenter@uncfsu.edu |tytuł = Dinosaurs and pterosaurs in Greek and Roman art and literature? An investigation of young-earth creationist claims |data = 2013-11-04 |data dostępu = 2024-06-04 |opublikowany = Palaeontologia Electronica |url = https://palaeo-electronica.org/content/2013/541-dinosaurs-in-greco-roman-art |język = en}}</ref>. == Etymologia == [[Plik:Beowulf - dracan.jpg|thumb|''Dracan'' – zapis w [[Dialekt zachodniosaski języka staroangielskiego|języku staroangielskim]] z [[Anglosasi|anglosaskiego]] poematu [[Beowulf]] (X-XI w.)]] Słowo ''smok'' ma charakter [[Języki słowiańskie|ogólnosłowiański]], na przykład {{w języku|cs|zmok}}, {{w języku|sk|zmok}}/{{j|sk|''zmak''}}, {{w języku|ru|смок}} ''smok'', z prasłowiańskiego *''smokъ<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=Boryś|imię=Wiesław|autor link=Wiesław Boryś|tytuł=Słownik etymologiczny języka polskiego|wydawca=[[Wydawnictwo Literackie]]|miejsce=[[Kraków]]|data=2005|isbn=83-08-03648-1|strony=562–563}}</ref>'', być może z [[Język praindoeuropejski|praindoeuropejskiego]] ''*smewk(g),'' (“ślizgać się, przekradać”)<ref>{{Cytuj |autor = Guus Kroonen |tytuł = Etymological Dictionary Of Protogermanic |data = 2011 |data dostępu = 2021-09-01 |isbn = 978-90-04-18340-7 |wydawca = Brill Academic Publishers |url = https://openlibrary.org/books/OL26077983M/Etymological_Dictionary_Of_Protogermanic}}</ref>, z którego też wywodzi się też np. ''[[szmugiel]]''. W większości pozostałych języków europejskich na to pojęcie używa się derywatów {{w języku|la|dracō}}, będącego zapożyczeniem ze {{w języku|grc|δράκων}} ''drákōn'', dosł. „bystrooki”, od {{w języku|grc|δέρκεσθαι}} ''dérkesthai'' „spoglądać przenikliwie, bystro”<ref>{{Cytuj książkę|tytuł=Etymologisches Wörterbuch des Deutschen (Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache)|inni=Red. Wolfgang Pfeifer|rozdział=Drache|url=https://www.dwds.de/wb/Drache#et-1|język=de|data dostępu=2018-05-31}}</ref>, np. {{w języku|en|dragon}}, {{w języku|bg|дракон}} ''drákon'', {{w języku|de|Drache}}, {{w języku|cs|drak}}. == Historia == [[Plik:Reggio calabria museo nazionale mosaico da kaulon.jpg|thumb|Antyczna grecka mozaika przedstawiająca hippokampa]] Smoki pojawiają się w wielu mitologiach, w tym mitologii greckiej. Zazwyczaj pełnią funkcję strażników, podobnie jak [[gryf]]y, przypisywane im są także mądrość i siła. Zawsze czujny smok stał na straży złotego runa z polecenia boga [[Ares]]a, inny pilnował wyroczni [[Apollo|Apolla]] w Delfach. Smoka żyjącego obok źródła w okolicy późniejszego miasta Teby zabił [[Kadmos]]; z zębów smoka posianych w ziemi powstali dzielni wojownicy<ref>Apollodorus, Library and Epitome, 3.4.1, 1.9.16;</ref><ref>Pauzaniasz, Wędrówka po Helladzie, 9.10.5, 10.6.7</ref>. Ze smokami walczyło wielu mitycznych bogów i bohaterów, m.in. Apollo (smok Pyton), [[Jazon (mitologia)|Jazon]] (smok pilnujący złotego runa), [[Herakles]] (Ladon), czy [[Perseusz]] (smok Cetus). W mitologii sumeryjskiej bogini [[Tiamat]], z której powstała ziemia i niebo, przedstawiana była pod postacią smoka. W mitach anglosaskich znany jest także smok, ostatni przeciwnik bohatera [[Beowulf]]a. W legendach arturiańskich także pojawiają się smoki, m.in. biały i czerwony smok z wizji [[Merlin]]a. Mitologia skandynawska określa niekiedy mianem smoka węże Midgardsormra i Nidhogga<ref>J.Hoult, Dragons Their History and Symbolism, Glastonbury, 1987</ref>. W mitach germańskich pojawia się smok Fafnir, pokonany przez [[Zygfryd|Sigurda]]. W [[Chrześcijaństwo|chrześcijaństwie]] smok uosabia zazwyczaj zło, w [[Biblia|Biblii]] wąż z [[Eden (raj)|raju]] często określany jest tym mianem, podobnie jak [[Lewiatan (potwór)|Lewiatan]], pojawia się także 13 razy w [[Apokalipsa św. Jana|Apokalipsie św. Jana]] utożsamiany z [[Szatan]]em i [[Diabeł|Diabłem]]. Wielu świętych przedstawianych jest ze smokiem jako atrybutem, m.in. św. Małgorzata z Antiochii, czy [[Jerzy (męczennik)|św. Jerzy]], który pokonał smoka nieopodal miasta [[Sylene]]<ref>J. de Voraigne, Złota legenda</ref><ref name="ReferenceA">W.Kopaliński, Słownik symboli, hasło smok</ref>. U Słowian bóg Chworz bywał ukazywany pod postacią smoka<ref name="ReferenceA" />. === Wygląd === Za: [[Marco Polo]], Podróże; [[Pliniusz Starszy]], Historia Naturalna; [[Bartholomaeus Anglicus]], De proprietatibus rerum; [[Izydor z Sewilli]], Etymologie; [[Flawiusz Filostratos]], Żywot Appoloniusza z Tiany; [[Lukan]], Pharsalia; Geliusz, Noce attyckie W porównaniu z innymi stworzeniami fantastycznymi, smok nie miał ściśle określonego wyglądu. Często utożsamiano go z wielkim wężem, mającym ponoć do 10 kroków długości i grubość do 10 dłoni<ref>Marco Polo, Podróże</ref>. Cztery łapy były zakończone ostrymi pazurami, a pokryte łuskami ciało błyszczało się w słońcu. Wedle niektórych autorów były silnie jadowite, wedle innych nie, gdyż do zabijania ofiar używały ogona, ostrych zębów lub je dusiły. Zazwyczaj smok miał niewielką głowę z grzebieniem na czubku. Zgodnie z etymologią nazwy miał posiadać znakomity wzrok. Niekiedy smok posiadać miał również skrzydła, podobne nietoperzym. Zdarzało się, że smoki przedstawiano z uszami, rogami, czy brodą. === Legendy === [[Plik:St George and the Dragon Verona ms 1853 26r.jpg|thumb|[[Jerzy (męczennik)|Święty Jerzy]] walczący ze smokiem. Ilustracja z XIII w. manuskryptu]] Smoki pojawiają się w wielu źródłach starożytnych<ref>opisy można znaleźć u [[Pliniusz Starszy|Pliniusza Starszego]], [[Izydor z Sewilli|Izydora z Sewilli]], [[Apollodoros z Aten (historyk)|Apollodorosa]], [[Claudius Aelianus|Eliana]], [[Pauzaniasz (geograf)|Pauzaniasza]], [[Gajusz Juliusz Solinus|Solinusa]] czy [[Flawiusz Filostrat|Filostratosa]]</ref>, średniowiecznych bestiariuszach i fizjologach oraz licznych późniejszych źródłach, które jednak w większości opierają się na wymienionych wyżej. O smokach powstało wiele legend, jak o każdym z fantastycznych stworzeń. Smoki, jako wielkie węże, miały często kryć się wśród liści na drzewach lub przy wodopojach, gdzie polowały na słonie. Gdy te przechodziły pod drzewami, smoki rzucały się na nie i dusiły lub też zabijały trującym oddechem, po czym wypijały z nich chłodną nawet podczas upałów krew. Niekiedy słoniowi udawało się otrzeć o kamień i w ten sposób zgładzić smoka, sam jednak zwykle umierał z wycieńczenia. Wówczas jego krew tworzyć miała cenny pigment, cynober. Smoki mieszkać też miały często na pustyniach, gdzie kryły się w jaskiniach. Gdy wychodziły przed wejście, powietrze zaczynało wirować i unosiło je w powietrze, wedle niektórych autorów, latać smoki mogły też dzięki sile swego jadu, przed którym uchodziło nawet morze. W smoczych głowach znajdować się miały wedle legend białe, twarde, drogocenne i czarodziejskie kamienie zwane draconce lub [[Granat (minerał)|karbunkułami]]. Nosili je ponoć często królowie na Dalekim Wschodzie. By je zdobyć, odważni myśliwi lub magowie usypiali smoki odpowiednimi ziołami. Smok miał też silne związki z morzem, bywały bowiem odmiany wodne. Miały ponoć pragnienie tak wielkie, że sama woda im nie wystarczała i połykały wiatr. W tym celu goniły statki i odbierały im wiatr z żagli, przewracając je przy tym. Niekiedy pojawiały się także legendy wiążące pływy z połykaniem wody przez ogromne węże morskie lub smoki, żyjące na dnie wód. === Symbolika === [[Plik:Flag of Wales.svg|thumb|[[Smok walijski|Smok]] na [[Flaga Walii|fladze Walii]]]] Za: W. Kopaliński, Słownik symboli; J.E. Cirlot, Słownik symboli; D. Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej; J. Hoult, Dragons Their History and Symbolism; S. Carr – Gomm, Słownik symboli w sztuce, motywy, mity, legendy w malarstwie i rzeźbie ==== Pozytywna ==== Smok podobnie jak wąż wiązał się z symboliką wody. W starożytnym Rzymie traktowany był niekiedy jako istota podziemna czuwająca nad urodzajem. Był symbolem autorytetu i potęgi, wiązanym ze słońcem i symboliką królewską, podobnie jak lew i orzeł. Stanowił alegorię wiedzy, mądrości, czujności i dobrej straży. Plujący ogniem mógł przedstawiać lato. W heraldyce był oznaką waleczności, a jego zawinięty w pętle ogon świadczył o sile i energii. Smoka ukazywano także gryzącego własny ogon, jak węża [[Uroboros]]a, wówczas był emblematem wiecznego ruchu, cykliczności i odnowy. W psychologii smok w jaskini mógł być symbolem aktu seksualnego. Wiązano go także z Wielką Matką. ==== Negatywna ==== Smok pozostawał często stworzeniem groźnym uosabiającym zło i zniszczenie. W psychologii także ludzkie lęki i ciemną stronę osobowości. Stał w opozycji do bohatera, który musiał pokonać zło drzemiące w nim samym, ukazywane pod postacią smoka, by ostatecznie zwyciężyć nad złem. W chrześcijaństwie utożsamiany z diabłem, grzechem, chaosem, pogaństwem, czy herezją. Smocza krew lub ślina oznaczać mogła truciznę, sam pysk zaś bramy piekielne. == Smoki Europy i Bliskiego Wschodu == [[Plik:Dragon Harley MS 3244.png|thumb|Smok na ilustracji z XIII w. manuskryptu]] Smoki z legend kontynentu europejskiego, dominują we współczesnej konwencji [[fantasy]]. Zgodnie z pierwowzorami mają zwykle wygląd wielkiej [[jaszczurki]] czy [[Dinozaury|dinozaura]], posiadają skrzydła, nierzadko mają kilka głów, potrafią zionąć ogniem. Francuski mnich Fulko z Chartres, zmarły w 1127 r., tak pisał o smokach: „''Smoki charakteryzują się długimi, wstrętnymi pyskami, ostrymi zębami i ognistym językiem, uszy mają podobne do rogów, kark jest długi a ciało jaszczurcze. Dwie nogi są podobne do orlich pazurów, a skrzydła mają jak nietoperze. Smoki mieszkają w Indiach i w Etiopii, gdzie stale jest lato. Są to największe zwierzęta na świecie''”<ref name="Gorczyk">[http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1793 W. Górczyk, „Ślady recepcji legend arturiańskich w heraldyce Piastów czerskich i kronikach polskich”, Kultura i Historia, Wydział kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie− Skłodowskiej, 17/2010]</ref>. Jako symbol pojawiają się między innymi w [[Cesarstwo Rzymskie|Imperium Rzymskim]]. Zasadniczo utożsamiano je ze złem, chorobą lub wojną; w tradycji chrześcijańskiej smok pojawia się jako symbol [[szatan]]a. W chrześcijańskich legendach europejskich motyw smoka wiąże się z postacią [[Jerzy (męczennik)|Św. Jerzego]]. Smoki pojawiają się w średniowiecznych [[epos]]ach (np. o [[Tristan i Izolda (legenda)|Tristanie i Izoldzie]]). Wojciech Górczyk uważa, że: „''W słowiańskim micie o pojedynku kosmogonicznym, prawdopodobnie Weles, słowiański chtoniczny bóg płodności pól i zmarłych, władca Zaświatów i śmierci, strażnik pokładów złota i skarbów, przyjmował niekiedy postać żmija. Był on przeciwnikiem Peruna, gromowładnego boga uranicznego''”<ref name="Gorczyk" /> W przeciwieństwie do [[Stworzenie świata według Słowian|mitu wyłowienia]], mitu tego typu nigdy nie zapisano, jest to jedynie przypuszczenie. [[Plik:Smok.png|thumb|Smok – ilustracja z ''[[Nowe Ateny|Nowych Aten]]'']] O smokach pisze szczegółowo [[Benedykt Chmielowski]] w ''[[Nowe Ateny|Nowych Atenach]]'': „''gdzie historia włóczkową robotą zapisana. Jest to wskazanie na jakiś rodzaj pisma pamiętającego historię smoczych dziejów, opartego na niciach. Tamże smoki strzegły [[złote runo]]''”. Istotami podobnymi do smoków są: [[Bazyliszek (stworzenie mityczne)|bazyliszki]], [[wiwern]]y, [[wher]] i [[draki]]<sup>[[Wikipedia: Weryfikowalność|potrzebne źródło]]</sup>. Smoki z [[mit]]ów i [[Legenda|legend]]: * [[Religia Mezopotamii|Religie ludów Mezopotamii]] – [[Muszhuszu]]; * [[Mitologia perska]] – [[Aži Dahaka]]; * [[Mitologia grecka]] – [[Ladon (syn Forkosa)|Ladon]] (syn [[Forkos]]a); [[Pyton (mitologia)|Pyton (]][[Tyfon]]) * [[Mitologia nordycka]] oraz legendy [[Germanie|ludów germańskich]] – [[Níðhöggr]], [[Jormungand]], [[Fafnir]], [[Lindworm]], smok z poematu ''[[Beowulf]]''; * [[Religia Słowian|Mitologia słowiańska]] oraz legendy [[Słowianie|ludów słowiańskich]] – [[żmij]], [[Ażdacha]], [[Smok wawelski]], [[Łysiec (Góry Bialskie)#Legenda o smoku|smok łysiecki]]; * [[Mitologia bałtyjska]] – [[Aitvaras]], [[Pukis]]. == W Polsce == We wierzeniach z terenów [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczpospolitej]], [[Śląsk]]a i [[Pomorze|Pomorza]] zachowały się legendy o wielu rodzajach smoków. Najważniejszą rolę miał w mieszczańskiej i elitarnej części [[Mitologia słowiańska|mitologii]], lecz wiara w stworzenia tego typu była żywa też wśród [[Kultura ludowa|chłopów]]. Przeważnie posiadały skrzydła, ogon, lecz pojawiały się również smoki w postaci wielkich węży bez nóg i skrzydeł<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Bartłomiej Grzegorz Sala |tytuł = Księga Smoków Polskich |data = 2014-03-27 |isbn = 9788375762174 |wydawca = Boszz |seria = Legendarz}}</ref>. W [[Demony słowiańskie|demonologii polskiej]], smoki należały do różnych sfer wszechświata: * Niebiańskiej - zamieszkiwały niebiosa i były silnie związane ze sferą uraniczną. Ujeżdżane były przez [[płanetnik]]ów (ludzi odrodzonych w niebiosach jako istoty pogody) i były przeważnie przychylne ludziom, lecz jednocześnie trudne do kontrolowania. W przypadku zerwania się smoka z kontroli płanetnika, następował [[grad]]<ref>{{Cytuj |autor = Leonard Pełka |tytuł = Polska demonologia ludowa |data = 2020-11-24 |isbn = 9788366481794 |wydawca = Replika |seria = Zwyczaje i wierzenia}}</ref>. * Ziemskiej - najpopularniejszy rodzaj - były zarówno pozytywnie jak i negatywnie nastawione do ludzi. Mieszkały w jaskiniach, górach, lasach. Silnie związane z [[Ajtiologia|aitiologią]] danych miast i nazw geograficznych<ref name=":0" />. * Piekielnej - mieszkały często w podziemnych piwnicach, albo nawet samym piekle. Towarzyszyły czartom, czarnym psom ziejącym ogniem i innym stworzeniom sfery demonicznej<ref>{{Cytuj |autor = Paweł Zych |tytuł = Atlas legend. Tom 1. Śląsk, Wielkopolska i Ziemia Lubuska |data = 2020-05-21 |isbn = 9788366481671 |wydawca = Boszz |seria = Legendarz}}</ref>. Czasami wychodziły na ziemię, gdzie walczyły z ludźmi<ref name=":0" />. Król diabłów miał według polskich wierzeń, posiadać własnego smoka koło tronu<ref>{{Cytuj |autor = Witold Bunikiewicz |tytuł = Żywoty Diabłów Polskcih |data = 2020-10-27 |isbn = 9788366481671 |wydawca = Replika |seria = Wierzenia i zwyczaje}}</ref>. [[Kościół katolicki|Kościół]] szczególnie promował wiarę w tę wersję smoków, utożsamiając piekielne smoki z siedmiogłowym wężem z [[Apokalipsa św. Jana|Apokalipsy]]<ref name=":0" />. === Geneza === Smoki mogły powstać na kilka różnych sposobów: * [[Hodowla]] - należało kurze jajo przekazać do wysiedzenia [[Płazy bezogonowe|żabie]] bądź [[Węże|wężowi]]. Sposobem na wyklucie smoka było też zakopanie pod ziemią węża, bądź wykluwanie jaj kur w bardzo ciasnych, ciemnych, podziemnych piwnicach. W taki sam sposób miano tworzyć też [[Bazyliszek (stworzenie mityczne)|bazyliszki]]<ref name=":0" />. * Transformacja - żaba zmieniała się w smoka, jeśli przez kilka tygodni nie słyszała dźwięku dzwonu<ref>{{Cytuj |autor = Witold Vargas |tytuł = Bestiariusz. Zwierzęta |data = 2020-05-21 |isbn = 9788375764482 |wydawca = Boszz |seria = Legendarz}}</ref>. W smoka mógł zmienić się też diabeł<ref name=":0" />. * [[Reinkarnacja]] - człowiek po śmierci, mógł stać się smokiem jeśli utknął między światem żywych, a zmarłych<ref name=":0" />. * [[Czarna magia|Klątwa]] - człowiek mógł stać się smokiem na skutek klątwy rzuconej przez wiedźmę<ref name=":0" />. === Najpopularniejsze smoki<ref name=":0" /> === * [[Smok wawelski]] - zamieszkiwać miał pieczarę pod [[Wawel]]em, za czasów księcia/króla [[Krak]]a. Istnieje wiele odmian legendy. W jednej z nich smok pożera dziewice, w innej [[Owca domowa|owce]]. W pewnych wersjach smok ginie zatruty owcą, napełnioną siarką. Inne mówią że po zjedzeniu siarki, smok pił wodę z Wisły tak długo, aż wybuchł. ** Istnieje jeszcze odmienna od wszelkich innych wersja legendy, w których Krak posiadający nadnaturalną siłę pokonuje smoka za pomocą wielkiej, skalnej maczugi, którą potem rzucił w okolice Pieskowej Skały, gdzie została nazwana [[Maczuga Herkulesa|Maczugą Herkulesa]]. * Smok z Łysego Garbu - zamieszkiwał Sudety i porwał jedną z lokalnych kobiet. Stanął do walki z [[Liczyrzepa|Liczyrzepą]] - duchem gór, który próbował ratować dziewicę. W trakcie walki utworzony został [[Wodospad Szklarki]]. * Smok z [[Plac Solny we Wrocławiu|Placu Solnego]] - zamieszkiwał luterańską kamienicę i stanowił potępioną duszę człowieka. Luterański pastor nie był w stanie go pokonać, stąd na pomoc został wezwany katolicki ksiądz, "uzbrojony" w święte obrazy i święcone obiekty. Po zwycięstwie nad smokiem, dusza została odesłana. * Smok Strachota z [[Las Strachociński|Lasu Strachocińskiego]] - zamieszkiwać miał Las Strachociński, obecnie będący w granicach Wrocławia. Nie zginął w trakcie walki z człowiekiem, lecz został jedynie ranny i przepędzony<ref name="st1">{{Cytuj stronę | url =https://miejscawewroclawiu.pl/wroclawski-smoczy-las-czyli-legenda-o-smoku-strachocie/ | tytuł =Wrocławski Smoczy Las, czyli legenda o Smoku Strachocie | autor =MWW | opublikowany =Miejsca we Wrocławiu | data =2020-10-21 | język = | data dostępu = 2024-03-24}}</ref>. * Smok Toruński - smok będący poświadczeniem (rzekomo) naocznych świadków. * Smok ze Smogorzewa - bestia zabita przez misjonarzy nieznanym sposobem. Po śmierci, wybuchł powodując głuchotę u mieszkańców wsi Głuszyna. * Smok ze Żmigrodu - zamieszkiwać miał Beskid niski i pilnować drogocennej korony. Władca grodu - Żyrosław musiał składać mu do zjedzeniu ludzi, aby ten gniewem nie zniszczył jego ojczyzny. W końcu ludzie zbuntowali się przeciw Żyrosławowi, pojmali go i przykuli do jaskini smoka. Ten jednak pokonał smoka, trafiając mieczem w jego głowę. * Żytni żmij - rodzaj małego smoka kradnącego żyto na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]]. * Smok Staszowski - zamieszkiwał specyficzną jaskinię, był dość powolny i nielotny. Polować miał nocą i wywoływał wstrząsy w regionie miasta. Uwięziony został przez Staszka - legendarnego założyciela [[Staszów|Staszowa]], poprzez zawalenie kamieni, wierząc bestie w jaskini. * Trzynastogłowy smok - miał zamieszkiwać nieokreślone miejsce i co roku pożerać ludzkie kobiety. Pokonany miał zostać przez Reszka, który jednak został oszukany przez swojego rywala, który przypisał sobie jego zasługi. Ostatecznie król rozpoznał kto był wybawcą, dzięki porównaniu smoczych języków. * Smok Cieszyński - walczył z nim Leszek, potomek [[Krak]]a. Zabił go za pomocą zatrutego jedzenia, palącego smoka od środka. Potem spotkał swych braci, którzy razem założyli [[Cieszyn]]. ** Cieszyn posiada też drugą, odrębną historię o innym smoku, związanym z popularną w legendach regionu postacią [[Czarna Księżna|Czarnej Księżnej]], która zaklęła syna w smoka, za to że ten pokochał pasterkę. Mieszkać miał na wzgórzu Gadula, a kąpać miał się w Olzie. Klątwa została zdjęta dzięki magicznemu jabłku. * Dwunastogłowy smok - żyć miał na [[Pomorze|Pomorzu]] i zmuszał ludzi do oddawania mu owiec i krów. Pokonany przez gmin, dzięki podpaleniu lasu. Smocza krew miała zabarwić Wąwóz Chłapowski na czerwono. * Smok-zaklęty królewicz - zamieszkiwał nieokreślone miejsce, a był człowiekiem przemienionym w smoka przez klątwę. W noc przemieniał się w człowieka i musiał z kobietą spędzić kilka nocy w ciemności by zdjąć klątwę, jednak kobieta - córka leśnika przez przypadek przerwała magiczną sekwencję, odsłaniając kotarę. Kobieta dotarła do zamku i kazała królowej-[[Czarownica|wiedźmie]] zobaczyć się z księciem w zamian za pokazanie jej swojego magicznego samoprzędzącego kołowrotka. Po zdjęciu klątwy, smok na stałe przemienił się w człowieka. * Smok z [[Wójcza|Wójczy]] - bestia będąca przemienionym czartem, mającym zniszczyć budowane świątynie. Pokonany przez jednego z rycerzy. * Smok z [[Żarki|Żarek]] - bestia związana ze Smoczym Dołem. Legenda o nim jest bliźniacza do legendy z [[Wójcza|Wójczy]]. * Smok z Łysego Garbu - pożerał bydło i dziewice. Sołtys Z Goszowa pokonał go smołą z dodatkiem siarki. Ranny potwór spadł na szczyt góry, a miejscowa ludność podpaliła wokół niego las. * Smok z [[Pieniny|Pienin]] - zwany, także "Królem Węży" terroryzował Beskidy. Jeden z Górali poślubiony kwiatowi (biała lilia) poszedł pokonać potwora, gdyż wywoływany przez niego grad, blokował hodowlę i rolnictwo w regionie. * Smok z [[Kroczyce|Kroczyc]] - bestia powodująca wielkie plagi węży, powodujące masową śmierć bydła. Jeden z czarowników, doradził rolnikowi by ten wykopał dół i stworzył nad nim kładkę. W pułapkę wpadły węże, które próbowały przedostać się dalej i wpadały do dołu. Gdy zjawił się Król Węży, wówczas to zabił czarownika, ale rolnik zaklinał węże gwizdnięciem. Wypełzły one z dziury i zagryzły smoka. * Smok spod [[Skwierzyna|Skwierzyny]] - smok przybierający ognistą postać i dostający się do domów przez komin. Kradł ludziom pieniądze i dawał je wolnomularzom, którzy sprzedać mu mieli mu swoje dusze, w zamian z jego usługi. == Smoki Dalekiego Wschodu == {{osobny artykuł|Smok chiński}} {{osobny artykuł|Smok japoński}} [[Plik:Hokusai Dragon.jpg|thumb|Japoński smok – drzeworyt [[Hokusai Katsushika|Hokusai]] „Smok”]] Longi, czyli smoki azjatyckie wywodzą się z [[Chiny|Chin]], a początek legendzie dały im zapewne kości [[Dinozaury|dinozaurów]], które występują licznie na pustyni [[Gobi]]. Smoki chińskie znane są także w [[Japonia|Japonii]], [[Korea Południowa|Korei Południowej]], [[Wietnam]]ie i [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]]. Chiński smok posiada ciało [[Węże|węża]], pysk [[wielbłąd]]a, łuski [[karp]]ia, łapy [[Tygrys azjatycki|tygrysa]] i szpony [[Accipitrini|orła]]. W pysku często trzyma [[Perły naturalne|perłę]], która symbolizuje doskonałość. W przeciwieństwie do europejskiego smoka, [[smok chiński]] jest istotą sprzyjającą ludziom, i – jako taki – symbolizował przez wieki władzę [[Cesarz|cesarską]], np. smoczy tron oznaczał tron cesarza Chin. Ludność chińska wierzyła, że pierwszymi cesarzami ich kraju były właśnie smoki. W odniesieniu do przyrody, smok jest symbolem wody. Chińczycy wierzyli w przeszłości, że każda rzeka, zbiornik wodny czy chmura mają swojego smoka, którymi zarządza Smoczy Król w Niebie. W czasach suszy składano ofiary Królowi Smoków z prośbą o deszcz. Smok jest elementem wielu chińskich powiedzeń i [[Przysłowie|przysłów]], np. [[Język chiński|chiński]] [[idiom]] 望子成龙 (dosł. pragnąć, by dziecko zostało smokiem) jest używany w odniesieniu do rodziców, którzy mają wygórowane [[Ambicja|ambicje]] wobec swych dzieci. Starożytna chińska [[astrologia]] umiejscawiała [[gwiazdozbiór Smoka]] między [[Mała Niedźwiedzica|Małą]] i [[Wielka Niedźwiedzica|Wielką Niedźwiedzicą]]. Smok to jedno z 12 zwierząt [[Zodiak chiński|chińskiego zodiaku]]. Smoki chińskie i japońskie można odróżnić po pazurach: chińskie mają cztery, a japońskie trzy pazury. Dodatkowo japońskie mają bardziej podkreśloną wężową budowę ciała. == Smoki w polskich herbach == <gallery> Plik:POL Orneta COA.svg|[[Orneta]] Plik: POL gmina Bałtów COA.svg|[[Bałtów (gmina)|Gmina Bałtów]] Plik:POL Żmigród COA.svg|[[Żmigród]] Plik:POL Dzierżoniów COA.svg|[[Jerzy (męczennik)|Św. Jerzy]] zabijający smoka w herbie [[Dzierżoniów|Dzierżoniowa]] Plik:POL Milicz COA.svg|Św. Jerzy zabijający smoka w herbie [[Milicz]]a Plik:POL Trzciel COA.svg|Św. Jerzy zabijający smoka w herbie [[Trzciel]]a Plik:POL Ostróda COA.svg|Św. Jerzy zabijający smoka w herbie [[Ostróda|Ostródy]] Plik:POL Dolsk COA.svg|Św. Michał zabijający smoka w herbie [[Dolsk]]a Plik:POL gmina Mieścisko COA.svg|Św. Michał zabijający smoka w herbie [[Mieścisko (województwo wielkopolskie)|Mieściska]] Plik:POL Łańcut COA.svg|Św. Michał zabijający smoka w herbie [[Łańcut]]a Plik:POL Płazów COA.gif|Św. Michał zabijający smoka w herbie [[Płazów|Płazowa]] Plik:Sanok michał.jpg|Św. Michał zabijający smoka w przedwojennym (i również powojennym) herbie [[Sanok]]a Plik:POL Sanok COA.svg|Św. Michał zabijający diabła, obok smok [[Sforzowie|Sforzów]] na współczesnym herbie Sanoka Plik:POL Brzeg Dolny COA.svg|Św. Jerzy zabijający smoka w herbie [[Brzeg Dolny|Brzegu Dolnego]] Plik:POL Miasteczko Śląskie COA.svg|Św. Jerzy zabijający smoka w herbie [[Miasteczko Śląskie|Miasteczka Śląskiego]] Plik:POL Nowy Sącz COA.svg|[[Małgorzata Antiocheńska|św. Małgorzata]], stojąca na grzbiecie smoka, w herbie [[Nowy Sącz|Nowego Sącza]] Plik:POL Biała Podlaska COA.svg|Św. Michał stojący na smoku, w herbie [[Biała Podlaska|Białej Podlaskiej]] Plik:POL Dokudów Pierwszy COA.jpg|Św. Michał stojący na smoku, w herbie [[Dokudów Pierwszy|Dokudowa Pierwszego]] Plik:POL gmina Wąwolnica COA.jpg|Św. Jerzy zabijający smoka w herbie [[Wąwolnica (powiat puławski)|Wąwolnicy]] Plik:POL Strzyżów COA.svg|Święty Michał stojący na smoku w herbie Strzyżowa </gallery> == Smoki w kulturze popularnej == [[Plik:Gringotts Dragon (42428011465).jpg|thumb|upright=1.25|[[Instalacja (sztuka)|Instalacja artystyczna]] przedstawiająca smoka (Wiwerne) z&nbsp;filmu ''[[Harry Potter i Insygnia Śmierci: Część II (film)|Harry Potter i Insygnia Śmierci: Część II]]'' w&nbsp;parku rozrywki [[Universal Studios Florida]]]] {{Kategoria główna|Smoki w kulturze popularnej}} Smoki często występują w utworach [[fantasy]], są one jednak istotami bardzo zróżnicowanymi: od groźnych zwierząt, do nieśmiertelnych istot rozumnych, przewyższających człowieka doświadczeniem i wiedzą (cykl powieści ''[[Ziemiomorze]]'', czy gra ''[[Skyrim]]''). Różne są także ich charaktery i wygląd zewnętrzny (smoki z ''[[Niekończąca się opowieść|Niekończącej się opowieści]]'' czy utworów [[Ewa Białołęcka|Ewy Białołęckiej]] są porośnięte futrem). == Zobacz też == * [[Zodiak chiński]] {{clear}} == Przypisy == {{Przypisy}} == Bibliografia == {{Siostrzane projekty | commons = Category:Dragons | słownik = smok | cytaty = Smok | źródła = Smok }} * [http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1793 Wojciech Górczyk, ''Ślady recepcji legend arturiańskich w heraldyce Piastów czerskich i kronikach polskich'', Kultura i Historia, Wydział Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 17/2010] * Gelles Ragache, Francis Phillipps, ''Smoki. Mity i legendy'', Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1992. * Apollodorus, ''Library and Epitome'', Ed. Sir James J. Frazer, London, 1921. * Filostratos Flawiusz, ''Żywot Apolloniusza z Tiany'', przeł. I. Kania Kraków, 1997. * Hoult J., Dragons, ''Their History and Symbolism'', Glastonbury, 1987. * Isidore of Seville, ''Etymologies'', Trans. S. Barney, W.J. Lewis, J.A. Beach, O. Berghof, Cambridge, 2007. * Pauzaniasz, ''Wędrówka po Helladzie u stóp boga Apollona'', przeł. H. Podbielski, Wrocław, 2005. * Pliniusz Starszy, ''Historyi naturalnej ksiąg XXXVII'', przeł. J. Łukaszewicz, Poznań, 1845. * de Voraigne Jacob, ''Złota Legenda'', Warszawa, 1955. * Polo Marco, ''Opisanie świata'', tłum. A.L. Czerny, Warszawa, 1954. * Kopaliński Władysław, ''Słownik symboli'', Warszawa, 2006. * Aelian, ''On the Characteristic of Animals'', trans. A.F. Scholfield, London, 1958. {{Fantasy}} {{Kontrola autorytatywna}} [[Kategoria:Mityczne istoty]] [[Kategoria:Legendy]] [[Kategoria:Smoki| ]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Szablony użyte w tym artykule: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/Szablon:Clear" title="Szablon:Clear">Szablon:Clear</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Clear&action=edit" title="Szablon:Clear">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie niskim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Cytuj" title="Szablon:Cytuj">Szablon:Cytuj</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Cytuj&action=edit" title="Szablon:Cytuj">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Cytuj_ksi%C4%85%C5%BCk%C4%99" title="Szablon:Cytuj książkę">Szablon:Cytuj książkę</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Cytuj_ksi%C4%85%C5%BCk%C4%99&action=edit" title="Szablon:Cytuj książkę">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Cytuj_stron%C4%99" title="Szablon:Cytuj stronę">Szablon:Cytuj stronę</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Cytuj_stron%C4%99&action=edit" title="Szablon:Cytuj stronę">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Dmbox" title="Szablon:Dmbox">Szablon:Dmbox</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Dmbox&action=edit" title="Szablon:Dmbox">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Dopracowa%C4%87" title="Szablon:Dopracować">Szablon:Dopracować</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Dopracowa%C4%87&action=edit" title="Szablon:Dopracować">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie niskim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Fakt" title="Szablon:Fakt">Szablon:Fakt</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Fakt&action=edit" title="Szablon:Fakt">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie niskim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Fantasy" title="Szablon:Fantasy">Szablon:Fantasy</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Fantasy&action=edit" title="Szablon:Fantasy">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Szablon:Ikona" title="Szablon:Ikona">Szablon:Ikona</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Ikona&action=edit" title="Szablon:Ikona">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Inne_znaczenia" title="Szablon:Inne znaczenia">Szablon:Inne znaczenia</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Inne_znaczenia&action=edit" title="Szablon:Inne znaczenia">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)</li><li><a href="/wiki/Szablon:J" title="Szablon:J">Szablon:J</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:J&action=edit" title="Szablon:J">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Szablon:Kategoria_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-redirect" title="Szablon:Kategoria główna">Szablon:Kategoria główna</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Kategoria_g%C5%82%C3%B3wna&action=edit" class="mw-redirect" title="Szablon:Kategoria główna">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Szablon:Kontrola_autorytatywna" title="Szablon:Kontrola autorytatywna">Szablon:Kontrola autorytatywna</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Kontrola_autorytatywna&action=edit" title="Szablon:Kontrola autorytatywna">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Kontrola_autorytatywna/style.css" title="Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css">Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Kontrola_autorytatywna/style.css&action=edit" title="Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Szablon:Lang" title="Szablon:Lang">Szablon:Lang</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Lang&action=edit" title="Szablon:Lang">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Mbox" title="Szablon:Mbox">Szablon:Mbox</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Mbox&action=edit" title="Szablon:Mbox">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Mbox/style.css" title="Szablon:Mbox/style.css">Szablon:Mbox/style.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Mbox/style.css&action=edit" title="Szablon:Mbox/style.css">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Navbox/styles.css" title="Szablon:Navbox/styles.css">Szablon:Navbox/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Navbox/styles.css&action=edit" title="Szablon:Navbox/styles.css">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Osobny_artyku%C5%82" title="Szablon:Osobny artykuł">Szablon:Osobny artykuł</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Osobny_artyku%C5%82&action=edit" title="Szablon:Osobny artykuł">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie niskim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Potrzebny_przypis" class="mw-redirect" title="Szablon:Potrzebny przypis">Szablon:Potrzebny przypis</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Potrzebny_przypis&action=edit" class="mw-redirect" title="Szablon:Potrzebny przypis">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Szablon:Przypisy" title="Szablon:Przypisy">Szablon:Przypisy</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Przypisy&action=edit" title="Szablon:Przypisy">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Siostrzane_projekty" title="Szablon:Siostrzane projekty">Szablon:Siostrzane projekty</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Siostrzane_projekty&action=edit" title="Szablon:Siostrzane projekty">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie niskim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Sprawd%C5%BA_w_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82ach" title="Szablon:Sprawdź w źródłach">Szablon:Sprawdź w źródłach</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Sprawd%C5%BA_w_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82ach&action=edit" title="Szablon:Sprawdź w źródłach">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Szablon:Sprawd%C5%BA_w_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82ach/tytu%C5%82" title="Szablon:Sprawdź w źródłach/tytuł">Szablon:Sprawdź w źródłach/tytuł</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Sprawd%C5%BA_w_%C5%BAr%C3%B3d%C5%82ach/tytu%C5%82&action=edit" title="Szablon:Sprawdź w źródłach/tytuł">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Szablon:Szablon_nawigacyjny" title="Szablon:Szablon nawigacyjny">Szablon:Szablon nawigacyjny</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Szablon_nawigacyjny&action=edit" title="Szablon:Szablon nawigacyjny">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie wysokim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:W_j%C4%99zyku" title="Szablon:W języku">Szablon:W języku</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:W_j%C4%99zyku&action=edit" title="Szablon:W języku">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczony na poziomie niskim)</li><li><a href="/wiki/Szablon:Zwi%C4%85zana_kategoria" title="Szablon:Związana kategoria">Szablon:Związana kategoria</a> (<a href="/w/index.php?title=Szablon:Zwi%C4%85zana_kategoria&action=edit" title="Szablon:Związana kategoria">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Cytuj" title="Moduł:Cytuj">Moduł:Cytuj</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Cytuj&action=edit" title="Moduł:Cytuj">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Cytuj/dane" title="Moduł:Cytuj/dane">Moduł:Cytuj/dane</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Cytuj/dane&action=edit" title="Moduł:Cytuj/dane">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Cytuj/dost%C4%99p" title="Moduł:Cytuj/dostęp">Moduł:Cytuj/dostęp</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Cytuj/dost%C4%99p&action=edit" title="Moduł:Cytuj/dostęp">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Cytuj/firewall" title="Moduł:Cytuj/firewall">Moduł:Cytuj/firewall</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Cytuj/firewall&action=edit" title="Moduł:Cytuj/firewall">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Dopracowa%C4%87" title="Moduł:Dopracować">Moduł:Dopracować</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Dopracowa%C4%87&action=edit" title="Moduł:Dopracować">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Dopracowa%C4%87/resources" title="Moduł:Dopracować/resources">Moduł:Dopracować/resources</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Dopracowa%C4%87/resources&action=edit" title="Moduł:Dopracować/resources">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)</li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:ISBN" title="Moduł:ISBN">Moduł:ISBN</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:ISBN&action=edit" title="Moduł:ISBN">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:ISBN/wydawcy" title="Moduł:ISBN/wydawcy">Moduł:ISBN/wydawcy</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:ISBN/wydawcy&action=edit" title="Moduł:ISBN/wydawcy">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Ikona" title="Moduł:Ikona">Moduł:Ikona</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Ikona&action=edit" title="Moduł:Ikona">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Ikona/dane" title="Moduł:Ikona/dane">Moduł:Ikona/dane</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Ikona/dane&action=edit" title="Moduł:Ikona/dane">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Kontrola_autorytatywna" title="Moduł:Kontrola autorytatywna">Moduł:Kontrola autorytatywna</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Kontrola_autorytatywna&action=edit" title="Moduł:Kontrola autorytatywna">tekst źródłowy</a>) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)</li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Lang" title="Moduł:Lang">Moduł:Lang</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Lang&action=edit" title="Moduł:Lang">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Lang/data" title="Moduł:Lang/data">Moduł:Lang/data</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Lang/data&action=edit" title="Moduł:Lang/data">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Navbox" title="Moduł:Navbox">Moduł:Navbox</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Navbox&action=edit" title="Moduł:Navbox">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Navbox/printer/default" title="Moduł:Navbox/printer/default">Moduł:Navbox/printer/default</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Navbox/printer/default&action=edit" title="Moduł:Navbox/printer/default">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Navbox/res" title="Moduł:Navbox/res">Moduł:Navbox/res</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Navbox/res&action=edit" title="Moduł:Navbox/res">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Sprawd%C5%BA" title="Moduł:Sprawdź">Moduł:Sprawdź</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Sprawd%C5%BA&action=edit" title="Moduł:Sprawdź">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:String" title="Moduł:String">Moduł:String</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:String&action=edit" title="Moduł:String">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Wikidane/data" title="Moduł:Wikidane/data">Moduł:Wikidane/data</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Wikidane/data&action=edit" title="Moduł:Wikidane/data">edytuj</a>) </li><li><a href="/wiki/Modu%C5%82:Wikidane/format/string" title="Moduł:Wikidane/format/string">Moduł:Wikidane/format/string</a> (<a href="/w/index.php?title=Modu%C5%82:Wikidane/format/string&action=edit" title="Moduł:Wikidane/format/string">edytuj</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto">Wróć do <a href="/wiki/Smok" title="Smok">Smok</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Smok">https://pl.wikipedia.org/wiki/Smok</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Smok&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-ffprf","wgBackendResponseTime":178,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.004","walltime":"0.005","ppvisitednodes":{"value":17,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":830,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-ffprf","timestamp":"20241125134203","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>