CINXE.COM
جنگ جهانی اول - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>جنگ جهانی اول - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"3cb1cef7-dfe3-47ec-b4e4-17a2463a804b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"جنگ_جهانی_اول","wgTitle":"جنگ جهانی اول","wgCurRevisionId":40626053,"wgRevisionId":40626053,"wgArticleId":4671,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["خطاهای CS1: نام عام","نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان","یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","صفحات نیمه‌حفاظت‌شده بی‌پایان ویکی‌پدیا", "همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع","مقاله‌های نیازمند گسترش","همه مقاله‌های نیازمند گسترش","اختلاف نظر در مورد درستی","نوشتارهای صوتی","جنگ جهانی اول","ارتش سفید","تاریخ اتریش-مجارستان","تاریخ صربستان","تاریخ نوین ایتالیا","تاریخچه ایالات متحده آمریکا (۱۸۶۵-۱۹۱۸)","جمهوری سوم فرانسه","جنگ","جنگ‌های آفریقای جنوبی","جنگ‌های آلمان","جنگ‌های اتریش","جنگ‌های ارمنستان","جنگ‌های استرالیا","جنگ‌های اسلوونی","جنگ‌های امپراتوری عثمانی","جنگ‌های ایالات متحده آمریکا","جنگ‌های ایتالیا","جنگ‌های ایرلند","جنگ‌های با شرکت ایتالیا","جنگ‌های برزیل", "جنگ‌های بریتانیا","جنگ‌های بلژیک","جنگ‌های بلغارستان","جنگ‌های بولیوی","جنگ‌های پاناما","جنگ‌های پرتغال","جنگ‌های تایلند","جنگ‌های تایوان","جنگ‌های جمهوری آذربایجان","جنگ‌های چکسلواکی","جنگ‌های رودزیا","جنگ‌های روس و ترک","جنگ‌های روسیه","جنگ‌های رومانی","جنگ‌های ژاپن","جنگ‌های سری لانکا","جنگ‌های سودان","جنگ‌های صربستان","جنگ‌های فرانسه","جنگ‌های کاستاریکا","جنگ‌های کانادا","جنگ‌های کرواسی","جنگ‌های کره","جنگ‌های کوبا","جنگ‌های گواتمالا","جنگ‌های لیبریا","جنگ‌های مالت","جنگ‌های مجارستان","جنگ‌های مونته‌نگرو","جنگ‌های نپال", "جنگ‌های نیکاراگوئه","جنگ‌های نیوزیلند","جنگ‌های هائیتی","جنگ‌های هند بریتانیا","جنگ‌های هندوراس","جنگ‌های یونان","درگیری‌های جهانی","دوره ادواردیان","صربستان در دهه ۱۹۱۰ (میلادی)"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"جنگ_جهانی_اول","wgRelevantArticleId":4671,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist": true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q361","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready", "jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/WWImontage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1244"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/WWImontage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="829"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/640px-WWImontage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="663"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="جنگ جهانی اول - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-جنگ_جهانی_اول rootpage-جنگ_جهانی_اول skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-تحولات_اروپا_در_آستانهٔ_جنگ_اروپایی_اول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تحولات_اروپا_در_آستانهٔ_جنگ_اروپایی_اول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>تحولات اروپا در آستانهٔ جنگ اروپایی اول</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تحولات_اروپا_در_آستانهٔ_جنگ_اروپایی_اول-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تحولات اروپا در آستانهٔ جنگ اروپایی اول</span> </button> <ul id="toc-تحولات_اروپا_در_آستانهٔ_جنگ_اروپایی_اول-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-جنگ_فرانسه_با_پروس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جنگ_فرانسه_با_پروس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۱</span> <span>جنگ فرانسه با پروس</span> </div> </a> <ul id="toc-جنگ_فرانسه_با_پروس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مجمع_سه_امپراتور" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مجمع_سه_امپراتور"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۲</span> <span>مجمع سه امپراتور</span> </div> </a> <ul id="toc-مجمع_سه_امپراتور-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جنگ_روسیه_و_عثمانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جنگ_روسیه_و_عثمانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۳</span> <span>جنگ روسیه و عثمانی</span> </div> </a> <ul id="toc-جنگ_روسیه_و_عثمانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شکل‌گیری_اتحاد_مثلث" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شکل‌گیری_اتحاد_مثلث"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۴</span> <span>شکل‌گیری اتحاد مثلث</span> </div> </a> <ul id="toc-شکل‌گیری_اتحاد_مثلث-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مقدمات_شکل‌گیری_اتفاق_مثلث" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مقدمات_شکل‌گیری_اتفاق_مثلث"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۵</span> <span>مقدمات شکل‌گیری اتفاق مثلث</span> </div> </a> <ul id="toc-مقدمات_شکل‌گیری_اتفاق_مثلث-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نزدیکی_روسیه_و_بریتانیا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نزدیکی_روسیه_و_بریتانیا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۶</span> <span>نزدیکی روسیه و بریتانیا</span> </div> </a> <ul id="toc-نزدیکی_روسیه_و_بریتانیا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بحران‌های_بالکان_قبل_از_جنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بحران‌های_بالکان_قبل_از_جنگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۷</span> <span>بحران‌های بالکان قبل از جنگ</span> </div> </a> <ul id="toc-بحران‌های_بالکان_قبل_از_جنگ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بحران_اول_و_دوم_مراکش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بحران_اول_و_دوم_مراکش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۸</span> <span>بحران اول و دوم مراکش</span> </div> </a> <ul id="toc-بحران_اول_و_دوم_مراکش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اوضاع_داخلی_و_تحولات_آلمان_پس_از_وحدت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اوضاع_داخلی_و_تحولات_آلمان_پس_از_وحدت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۹</span> <span>اوضاع داخلی و تحولات آلمان پس از وحدت</span> </div> </a> <ul id="toc-اوضاع_داخلی_و_تحولات_آلمان_پس_از_وحدت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-برقراری_روابط_بین_آلمان_و_عثمانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#برقراری_روابط_بین_آلمان_و_عثمانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۱۰</span> <span>برقراری روابط بین آلمان و عثمانی</span> </div> </a> <ul id="toc-برقراری_روابط_بین_آلمان_و_عثمانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-دلایل_وقوع_جنگ_جهانی_اول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#دلایل_وقوع_جنگ_جهانی_اول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>دلایل وقوع جنگ جهانی اول</span> </div> </a> <ul id="toc-دلایل_وقوع_جنگ_جهانی_اول-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آغاز_جنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#آغاز_جنگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>آغاز جنگ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-آغاز_جنگ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های آغاز جنگ</span> </button> <ul id="toc-آغاز_جنگ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ترور_فرانتس_فردیناند" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ترور_فرانتس_فردیناند"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>ترور فرانتس فردیناند</span> </div> </a> <ul id="toc-ترور_فرانتس_فردیناند-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بحران_ژوئیه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بحران_ژوئیه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>بحران ژوئیه</span> </div> </a> <ul id="toc-بحران_ژوئیه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-واکنش_مردمی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#واکنش_مردمی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۳</span> <span>واکنش مردمی</span> </div> </a> <ul id="toc-واکنش_مردمی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-طرح_اشلیفن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#طرح_اشلیفن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>طرح اشلیفن</span> </div> </a> <ul id="toc-طرح_اشلیفن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تحولات_جنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تحولات_جنگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>تحولات جنگ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تحولات_جنگ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تحولات جنگ</span> </button> <ul id="toc-تحولات_جنگ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-شمال_اروپا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شمال_اروپا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱</span> <span>شمال اروپا</span> </div> </a> <ul id="toc-شمال_اروپا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-عثمانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#عثمانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۲</span> <span>عثمانی</span> </div> </a> <ul id="toc-عثمانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ایتالیا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ایتالیا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۳</span> <span>ایتالیا</span> </div> </a> <ul id="toc-ایتالیا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بالکان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بالکان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۴</span> <span>بالکان</span> </div> </a> <ul id="toc-بالکان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سایر_کشورهای_اروپایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سایر_کشورهای_اروپایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۵</span> <span>سایر کشورهای اروپایی</span> </div> </a> <ul id="toc-سایر_کشورهای_اروپایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شرق_دور" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شرق_دور"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۶</span> <span>شرق دور</span> </div> </a> <ul id="toc-شرق_دور-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جبهه_شرق_و_روسیه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جبهه_شرق_و_روسیه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۷</span> <span>جبهه شرق و روسیه</span> </div> </a> <ul id="toc-جبهه_شرق_و_روسیه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ایالات_متحده_آمریکا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ایالات_متحده_آمریکا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۸</span> <span>ایالات متحده آمریکا</span> </div> </a> <ul id="toc-ایالات_متحده_آمریکا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جبههٔ_جنوب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جبههٔ_جنوب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۹</span> <span>جبههٔ جنوب</span> </div> </a> <ul id="toc-جبههٔ_جنوب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آغاز_جنگ_خاکریزی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آغاز_جنگ_خاکریزی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱۰</span> <span>آغاز جنگ خاکریزی</span> </div> </a> <ul id="toc-آغاز_جنگ_خاکریزی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-پایان_جنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پایان_جنگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>پایان جنگ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-پایان_جنگ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های پایان جنگ</span> </button> <ul id="toc-پایان_جنگ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-اعلامیهٔ_چهارده‌ماده‌ای_ویلسون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اعلامیهٔ_چهارده‌ماده‌ای_ویلسون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۱</span> <span>اعلامیهٔ چهارده‌ماده‌ای ویلسون</span> </div> </a> <ul id="toc-اعلامیهٔ_چهارده‌ماده‌ای_ویلسون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آتش‌بس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آتش‌بس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۲</span> <span>آتش‌بس</span> </div> </a> <ul id="toc-آتش‌بس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-معاهدات_صلح" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#معاهدات_صلح"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۳</span> <span>معاهدات صلح</span> </div> </a> <ul id="toc-معاهدات_صلح-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیمان‌های_صلح_با_متحدان_آلمان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پیمان‌های_صلح_با_متحدان_آلمان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۴</span> <span>پیمان‌های صلح با متحدان آلمان</span> </div> </a> <ul id="toc-پیمان‌های_صلح_با_متحدان_آلمان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نادیده_گرفته_شدن_ایتالیا_و_ژاپن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نادیده_گرفته_شدن_ایتالیا_و_ژاپن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۵</span> <span>نادیده گرفته شدن ایتالیا و ژاپن</span> </div> </a> <ul id="toc-نادیده_گرفته_شدن_ایتالیا_و_ژاپن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جنایات_جنگی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جنایات_جنگی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>جنایات جنگی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-جنایات_جنگی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های جنایات جنگی</span> </button> <ul id="toc-جنایات_جنگی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-نسل‌کشی‌های_قومی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نسل‌کشی‌های_قومی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>نسل‌کشی‌های قومی</span> </div> </a> <ul id="toc-نسل‌کشی‌های_قومی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-استفاده_از_سلاحهای_شیمیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#استفاده_از_سلاحهای_شیمیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲</span> <span>استفاده از سلاحهای شیمیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-استفاده_از_سلاحهای_شیمیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ایران_در_جنگ_جهانی_اول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ایران_در_جنگ_جهانی_اول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>ایران در جنگ جهانی اول</span> </div> </a> <ul id="toc-ایران_در_جنگ_جهانی_اول-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تکنولوژی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تکنولوژی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>تکنولوژی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تکنولوژی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تکنولوژی</span> </button> <ul id="toc-تکنولوژی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-راه‌آهن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#راه‌آهن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۱</span> <span>راه‌آهن</span> </div> </a> <ul id="toc-راه‌آهن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نامه‌نگاری_در_جنگ_جهانی_اول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نامه‌نگاری_در_جنگ_جهانی_اول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۲</span> <span>نامه‌نگاری در جنگ جهانی اول</span> </div> </a> <ul id="toc-نامه‌نگاری_در_جنگ_جهانی_اول-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نوآوری‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نوآوری‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۳</span> <span>نوآوری‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-نوآوری‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-انتقال_خون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#انتقال_خون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۳.۱</span> <span>انتقال خون</span> </div> </a> <ul id="toc-انتقال_خون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-پیامدهای_جنگ_جهانی_اول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پیامدهای_جنگ_جهانی_اول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>پیامدهای جنگ جهانی اول</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-پیامدهای_جنگ_جهانی_اول-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های پیامدهای جنگ جهانی اول</span> </button> <ul id="toc-پیامدهای_جنگ_جهانی_اول-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-نظم_نوین_جهانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نظم_نوین_جهانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰.۱</span> <span>نظم نوین جهانی</span> </div> </a> <ul id="toc-نظم_نوین_جهانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آثار_جنگ_بر_زندگی_سیاسی_اروپا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آثار_جنگ_بر_زندگی_سیاسی_اروپا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰.۲</span> <span>آثار جنگ بر زندگی سیاسی اروپا</span> </div> </a> <ul id="toc-آثار_جنگ_بر_زندگی_سیاسی_اروپا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-گاه‌شمار_جنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#گاه‌شمار_جنگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>گاه‌شمار جنگ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-گاه‌شمار_جنگ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های گاه‌شمار جنگ</span> </button> <ul id="toc-گاه‌شمار_جنگ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-سال_۱۹۱۴" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سال_۱۹۱۴"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۱</span> <span>سال ۱۹۱۴</span> </div> </a> <ul id="toc-سال_۱۹۱۴-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سال_۱۹۱۵" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سال_۱۹۱۵"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۲</span> <span>سال ۱۹۱۵</span> </div> </a> <ul id="toc-سال_۱۹۱۵-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سال_۱۹۱۶" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سال_۱۹۱۶"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۳</span> <span>سال ۱۹۱۶</span> </div> </a> <ul id="toc-سال_۱۹۱۶-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سال_۱۹۱۷" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سال_۱۹۱۷"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۴</span> <span>سال ۱۹۱۷</span> </div> </a> <ul id="toc-سال_۱۹۱۷-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سال_۱۹۱۸" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سال_۱۹۱۸"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۵</span> <span>سال ۱۹۱۸</span> </div> </a> <ul id="toc-سال_۱۹۱۸-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">جنگ جهانی اول</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۲۲۲ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-222" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۲۲۲ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%82%D3%99%D0%B8_%D0%B0%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%B8%D0%B7%D0%B5%D0%B3%D1%8C%D1%82%D3%99%D0%B8_%D0%B0%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D1%88%D1%8C%D1%80%D0%B0" title="Актәи адунеизегьтәи аибашьра–آبخازی" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Актәи адунеизегьтәи аибашьра" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="آبخازی" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Eerste_W%C3%AAreldoorlog" title="Eerste Wêreldoorlog–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Eerste Wêreldoorlog" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Erster_Weltkrieg" title="Erster Weltkrieg–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Erster Weltkrieg" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%98%E1%8C%80%E1%88%98%E1%88%AA%E1%8B%AB%E1%8B%8D_%E1%8B%A8%E1%8B%93%E1%88%88%E1%88%9D_%E1%8C%A6%E1%88%AD%E1%8A%90%E1%89%B5" title="የመጀመሪያው የዓለም ጦርነት–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="የመጀመሪያው የዓለም ጦርነት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Primera Guerra Mundial" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Fyrst_Woruldg%C5%AB%C3%BE" title="Fyrst Woruldgūþ–انگلیسی باستان" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Fyrst Woruldgūþ" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="انگلیسی باستان" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84%D9%89" title="الحرب العالمية الأولى–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الحرب العالمية الأولى" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%88%D9%84%D8%A9" title="لحرب لعالمية لولة–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لحرب لعالمية لولة" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%87" title="الحرب العالميه الاولانيه–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الحرب العالميه الاولانيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধ–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Primer_Guerra_Mundial" title="Primer Guerra Mundial–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Primer Guerra Mundial" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D3%80%D0%BE%D1%86%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%B1_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B1_%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%8A" title="ТӀоцебесеб дунялалъулаб рагъ–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="ТӀоцебесеб дунялалъулаб рагъ" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE_%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिला बिस्व जुद्ध–اودهی" lang="awa" hreflang="awa" data-title="पहिला बिस्व जुद्ध" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="اودهی" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Birinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Birinci Dünya müharibəsi–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Birinci Dünya müharibəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="بیرینجی دونیا ساواشی–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بیرینجی دونیا ساواشی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%8A%D1%8F_%D2%BB%D1%83%D2%93%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Беренсе донъя һуғышы–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Беренсе донъя һуғышы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Yuda_Jagat_I" title="Yuda Jagat I–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Yuda Jagat I" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Easchta_W%C3%B6dkriag" title="Easchta Wödkriag–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Easchta Wödkriag" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/P%C4%97rma_svieta_vaina" title="Pėrma svieta vaina–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Pėrma svieta vaina" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Porang_Portibi_I" title="Porang Portibi I–Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Porang Portibi I" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Enot_na_Gerang_Pankinaban" title="Enot na Gerang Pankinaban–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Enot na Gerang Pankinaban" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусветная вайна–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Першая сусветная вайна" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусьветная вайна–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Першая сусьветная вайна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8A%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Първа световна война–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Първа световна война" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE_%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिला बिस्व जुद्ध–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="पहिला बिस्व जुद्ध" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%91%E1%80%99%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%85%E1%80%B2%E1%80%B7%EA%A9%BB" title="ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ–Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Alimank%C9%9Bl%C9%9B_f%C9%94l%C9%94" title="Alimankɛlɛ fɔlɔ–بامبارایی" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Alimankɛlɛ fɔlɔ" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="بامبارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="প্রথম বিশ্বযুদ্ধ–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="প্রথম বিশ্বযুদ্ধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A0%E0%BD%9B%E0%BD%98%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BE%B3%E0%BD%B2%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%A0%E0%BD%81%E0%BE%B2%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%91%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BD%BC%E0%BC%8D" title="འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་དང་པོ།–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་དང་པོ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Brezel-bed_kenta%C3%B1" title="Brezel-bed kentañ–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Brezel-bed kentañ" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Prvi_svjetski_rat" title="Prvi svjetski rat–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Prvi svjetski rat" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Porang_Dunia_pa_1" title="Porang Dunia pa 1–Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Porang Dunia pa 1" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%85%D1%8D%D0%B9%D0%BD_%D0%BD%D1%8D%D0%B3%D1%8D%D0%B4%D2%AF%D0%B3%D1%8D%D1%8D%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Дэлхэйн нэгэдүгээр дайн–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Дэлхэйн нэгэдүгээр дайн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Primera Guerra Mundial" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/D%C3%A2%CC%A4-%C3%A9k-ch%C3%A9%CC%A4%E1%B9%B3_Si%C3%A9-g%C3%A1i_D%C3%A2i-ci%C3%A9ng" title="Dâ̤-ék-ché̤ṳ Sié-gái Dâi-ciéng–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Dâ̤-ék-ché̤ṳ Sié-gái Dâi-ciéng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%8C%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%BD_%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%82%D3%80%D0%BE%D0%BC" title="Дуьненан хьалхара тӀом–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Дуьненан хьалхара тӀом" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%95%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%8C%DA%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%DB%95%DA%A9%DB%95%D9%85" title="جەنگی جیھانیی یەکەم–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جەنگی جیھانیی یەکەم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Prima_guerra_mundiale" title="Prima guerra mundiale–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Prima guerra mundiale" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Birinci_Cian_cenki" title="Birinci Cian cenki–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Birinci Cian cenki" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Prvn%C3%AD_sv%C4%9Btov%C3%A1_v%C3%A1lka" title="První světová válka–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="První světová válka" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8C%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%A3%D1%82%D1%8C%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Прьва свѣтьна воина–اسلاوی کلیسایی" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Прьва свѣтьна воина" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="اسلاوی کلیسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%C4%95%D1%80%D1%80%D0%B5%D0%BC%C4%95%D1%88_%D0%A2%C4%95%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B2%C4%83%D1%80%C3%A7%D0%B8" title="Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Y_Rhyfel_Byd_Cyntaf" title="Y Rhyfel Byd Cyntaf–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Y Rhyfel Byd Cyntaf" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/1._verdenskrig" title="1. verdenskrig–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="1. verdenskrig" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Erster_Weltkrieg" title="Erster Weltkrieg–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Erster Weltkrieg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Herb%C3%AA_D%C4%B1nyay%C3%AA_Yew%C4%B1ne" title="Herbê Dınyayê Yewıne–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Herbê Dınyayê Yewıne" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Pr%C4%9Bdna_sw%C4%9Btowa_w%C3%B3jna" title="Prědna swětowa wójna–صُربی سفلی" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Prědna swětowa wójna" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صُربی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%AE_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="प्रथम विश्वयुद्ध–Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="प्रथम विश्वयुद्ध" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%84_%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A9mma_gu%C3%A8ra_mundi%C3%A8l" title="Prémma guèra mundièl–امیلیانو-روما" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Prémma guèra mundièl" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="امیلیانو-روما" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/World_War_I" title="World War I–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="World War I" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Unua_Mondmilito" title="Unua Mondmilito–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Unua Mondmilito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Primera Guerra Mundial" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Esimene_maailmas%C3%B5da" title="Esimene maailmasõda–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Esimene maailmasõda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Lehen_Mundu_Gerra" title="Lehen Mundu Gerra–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Lehen Mundu Gerra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/I_Guerra_Mundial" title="I Guerra Mundial–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="I Guerra Mundial" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ensimm%C3%A4inen_maailmansota" title="Ensimmäinen maailmansota–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ensimmäinen maailmansota" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Edim%C3%A4ne_ilmas%C3%B5da" title="Edimäne ilmasõda–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Edimäne ilmasõda" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Fyrri_veraldarbardagi" title="Fyrri veraldarbardagi–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Fyrri veraldarbardagi" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale" title="Première Guerre mondiale–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Première Guerre mondiale" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Premi%C3%A9ra_Gu%C3%A8rra_mondi%C3%A2la" title="Premiéra Guèrra mondiâla–آرپیتان" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Premiéra Guèrra mondiâla" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="آرپیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Iarst_W%C3%A4%C3%A4ltkrich" title="Iarst Wäältkrich–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Iarst Wäältkrich" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Prime_vuere_mondi%C3%A2l" title="Prime vuere mondiâl–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Prime vuere mondiâl" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Earste_Wr%C3%A2ldkriich" title="Earste Wrâldkriich–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Earste Wrâldkriich" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ch%C3%A9ad_Chogadh_Domhanda" title="An Chéad Chogadh Domhanda–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Chéad Chogadh Domhanda" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Birinci_D%C3%BCnn%C3%A4%C3%A4_Cengi" title="Birinci Dünnää Cengi–گاگائوزیایی" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Birinci Dünnää Cengi" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="گاگائوزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0" title="第一次世界大戰–گن" lang="gan" hreflang="gan" data-title="第一次世界大戰" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="گن" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A9my%C3%A9_Lag%C3%A8r_mondyal" title="Prémyé Lagèr mondyal–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Prémyé Lagèr mondyal" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/An_Cogadh_M%C3%B2r" title="An Cogadh Mòr–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="An Cogadh Mòr" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Primeira_guerra_mundial" title="Primeira guerra mundial–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Primeira guerra mundial" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/%C3%91orair%C3%B5_Guasu_Pete%C4%A9ha" title="Ñorairõ Guasu Peteĩha–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ñorairõ Guasu Peteĩha" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A5%E0%AA%AE_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B5_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%A7" title="પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ–گجراتی" lang="gu" hreflang="gu" data-title="પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="گجراتی" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Chied_Chaggey_Dowanagh" title="Yn Chied Chaggey Dowanagh–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Chied Chaggey Dowanagh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Ya%C6%99in_Duniya_na_I" title="Yaƙin Duniya na I–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Yaƙin Duniya na I" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Thi-yit-chh%E1%B9%B3_S%E1%B9%B3-kie_Thai-chan" title="Thi-yit-chhṳ Sṳ-kie Thai-chan–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thi-yit-chhṳ Sṳ-kie Thai-chan" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%94%D7%A2%D7%95%D7%9C%D7%9D_%D7%94%D7%A8%D7%90%D7%A9%D7%95%D7%A0%D7%94" title="מלחמת העולם הראשונה–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת העולם הראשונה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%AE_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="प्रथम विश्व युद्ध–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="प्रथम विश्व युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/World_War_I" title="World War I–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="World War I" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Prvi_svjetski_rat" title="Prvi svjetski rat–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Prvi svjetski rat" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Pr%C4%9Bnja_sw%C4%9Btowa_w%C3%B3jna" title="Prěnja swětowa wójna–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Prěnja swětowa wójna" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Premy%C3%A8_G%C3%A8_mondyal" title="Premyè Gè mondyal–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Premyè Gè mondyal" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Els%C5%91_vil%C3%A1gh%C3%A1bor%C3%BA" title="Első világháború–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Első világháború" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Առաջին համաշխարհային պատերազմ–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Առաջին համաշխարհային պատերազմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ–Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Prime_Guerra_Mundial" title="Prime Guerra Mundial–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Prime Guerra Mundial" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunya_Keterubah" title="Perang Dunya Keterubah–ایبانی" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Perang Dunya Keterubah" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="ایبانی" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunia_I" title="Perang Dunia I–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Perang Dunia I" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Unesim_Guerre_Mundal" title="Unesim Guerre Mundal–اکسیدنتال" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Unesim Guerre Mundal" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="اکسیدنتال" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Umuna_a_Sangalubongan_a_Gubat" title="Umuna a Sangalubongan a Gubat–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Umuna a Sangalubongan a Gubat" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%BD_%D1%82%D3%80%D0%BE%D0%BC" title="Хьалхара дунен тӀом–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Хьалхара дунен тӀом" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Unesma_mondomilito" title="Unesma mondomilito–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Unesma mondomilito" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Fyrri_heimsstyrj%C3%B6ldin" title="Fyrri heimsstyrjöldin–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Fyrri heimsstyrjöldin" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Prima_guerra_mondiale" title="Prima guerra mondiale–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Prima guerra mondiale" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%A6" title="第一次世界大戦–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="第一次世界大戦" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Wol_Waar_I" title="Wol Waar I–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Wol Waar I" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Perang_Donya_I" title="Perang Donya I–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Perang Donya I" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="პირველი მსოფლიო ომი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="პირველი მსოფლიო ომი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Birinshi_j%C3%A1h%C3%A1n_ur%C4%B1s%C4%B1" title="Birinshi jáhán urısı–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Birinshi jáhán urısı" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/%E1%B9%AC%E1%B9%ADra%E1%B8%8D_Ama%E1%B8%8Dlan_Amezwaru" title="Ṭṭraḍ Amaḍlan Amezwaru–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ṭṭraḍ Amaḍlan Amezwaru" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B5%D0%B9_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D0%BF%D1%81%D0%BE_%D0%B7%D0%B0%D1%83%D1%8D" title="Япэрей дунейпсо зауэ–کاباردینی" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Япэрей дунейпсо зауэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="کاباردینی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Kede%C5%8Ba_y%C9%94%C9%94_kajala%C9%A3_you" title="Kedeŋa yɔɔ kajalaɣ you–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Kedeŋa yɔɔ kajalaɣ you" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Zwang_Swanta_I" title="Zwang Swanta I–تیاپی" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Zwang Swanta I" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="تیاپی" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%96%D1%80%D1%96%D0%BD%D1%88%D1%96_%D0%B4%D2%AF%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%B6%D2%AF%D0%B7%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D2%93%D1%8B%D1%81" title="Бірінші дүниежүзілік соғыс–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Бірінші дүниежүзілік соғыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%80%E1%9E%9B%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1" title="សង្គ្រាមលោកលើកទី១–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="សង្គ្រាមលោកលើកទី១" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%92%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B2%A8%E0%B3%86%E0%B2%AF_%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B3%81%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%A7" title="ಒಂದನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಒಂದನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A0%9C1%EC%B0%A8_%EC%84%B8%EA%B3%84_%EB%8C%80%EC%A0%84" title="제1차 세계 대전–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="제1차 세계 대전" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%83%D0%B0%D1%82" title="Биринчи дуния къазауат–قره‌چایی‐بالکاری" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Биринчи дуния къазауат" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="قره‌چایی‐بالکاری" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%DB%84%DA%88%D9%86%DB%8C%D9%8F%D9%9B%DA%A9_%D8%B9%D9%94%D8%B8%DB%8C%D9%96%D9%85_%D8%AC%D9%8E%D9%86%D9%9B%DA%AF" title="گۄڈنیُٛک عٔظیٖم جَنٛگ–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="گۄڈنیُٛک عٔظیٖم جَنٛگ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eer%C3%AA_C%C3%AEhan%C3%AE_y%C3%AA_Yekem" title="Şerê Cîhanî yê Yekem–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Şerê Cîhanî yê Yekem" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D0%B0_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D3%A7%D0%B2%D3%A7%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D1%88" title="Медводдза мирӧвӧй тыш–کومیایی" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Медводдза мирӧвӧй тыш" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="کومیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kynsa_Bresel_an_Bys" title="Kynsa Bresel an Bys–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kynsa Bresel an Bys" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B4%D2%AF%D0%B9%D0%BD%D3%A9%D0%BB%D2%AF%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%88" title="Биринчи дүйнөлүк согуш–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Биринчи дүйнөлүк согуш" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Primum_bellum_mundanum" title="Primum bellum mundanum–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Primum bellum mundanum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Primera_Gerra_Mondiala" title="Primera Gerra Mondiala–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Primera Gerra Mondiala" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/%C3%89ischte_Weltkrich" title="Éischte Weltkrich–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Éischte Weltkrich" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%8C%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D1%8C%D0%B0%D0%B9_%D0%B4%D1%8F%D0%B2%D0%B5" title="Дуьньядин садлагьай дяве–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Дуьньядин садлагьай дяве" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Gera_Mundal_Un" title="Gera Mundal Un–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Gera Mundal Un" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/%C3%96rsjte_Waeltkreeg" title="Örsjte Waeltkreeg–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Örsjte Waeltkreeg" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Primma_Go%C3%A6ra_Mondi%C3%A2" title="Primma Goæra Mondiâ–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Primma Goæra Mondiâ" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%B6ma_Gran_Vera" title="Pröma Gran Vera–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Pröma Gran Vera" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Prima_guera_mondial" title="Prima guera mondial–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Prima guera mondial" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%AA%E0%BA%BB%E0%BA%87%E0%BA%84%E0%BA%B2%E0%BA%A1%E0%BB%82%E0%BA%A5%E0%BA%81%E0%BA%84%E0%BA%B1%E0%BB%89%E0%BA%87%E0%BA%97%E0%BA%B5_I" title="ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ I–لائوسی" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ I" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="لائوسی" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Pirmasis_pasaulinis_karas" title="Pirmasis pasaulinis karas–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Pirmasis pasaulinis karas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Pirmais_pasaules_kar%C5%A1" title="Pirmais pasaules karš–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Pirmais pasaules karš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%AE_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="प्रथम विश्व युद्ध–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="प्रथम विश्व युद्ध" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B5_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8C_%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%81%D1%8C" title="Васенце масторлангонь торпингесь–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Васенце масторлангонь торпингесь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Ady_Lehibe_Voalohany" title="Ady Lehibe Voalohany–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Ady Lehibe Voalohany" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Pakanga_Tuatahi_o_te_Ao" title="Pakanga Tuatahi o te Ao–مائوری" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Pakanga Tuatahi o te Ao" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="مائوری" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Parang_Dunia_I" title="Parang Dunia I–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Parang Dunia I" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0" title="Прва светска војна–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Прва светска војна" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%92%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%A8%E0%B4%BE%E0%B4%82_%E0%B4%B2%E0%B5%8B%E0%B4%95%E0%B4%AE%E0%B4%B9%E0%B4%BE%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82" title="ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%85%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%BD%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D2%AF%D0%B3%D1%8D%D1%8D%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Дэлхийн нэгдүгээр дайн–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Дэлхийн нэгдүгээр дайн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%87_%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिले महायुद्ध–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="पहिले महायुद्ध" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunia_Pertama" title="Perang Dunia Pertama–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perang Dunia Pertama" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/L-Ewwel_Gwerra_Dinjija" title="L-Ewwel Gwerra Dinjija–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="L-Ewwel Gwerra Dinjija" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Purmeira_Guerra_Mundial" title="Purmeira Guerra Mundial–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Purmeira Guerra Mundial" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%91%E1%80%99_%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA" title="ပထမ ကမ္ဘာစစ်–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="ပထမ ကမ္ဘာစစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/Vasence_modamastoro%C5%84_torpinge" title="Vasence modamastoroń torpinge–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Vasence modamastoroń torpinge" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جهونی جنگ اول–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="جهونی جنگ اول" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Primma_uerra_munniale" title="Primma uerra munniale–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Primma uerra munniale" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Eerste_Weltkrieg" title="Eerste Weltkrieg–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Eerste Weltkrieg" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Wealdkrieg" title="Eerste Wealdkrieg–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Eerste Wealdkrieg" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8B_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिलो विश्वयुद्ध–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="पहिलो विश्वयुद्ध" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%83%E0%A4%B9%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%83_%E0%A5%A7" title="तःहताः १–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="तःहताः १" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Wereldoorlog" title="Eerste Wereldoorlog–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Eerste Wereldoorlog" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Den_fyrste_verdskrigen" title="Den fyrste verdskrigen–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Den fyrste verdskrigen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/F%C3%B8rste_verdenskrig" title="Første verdenskrig–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Første verdenskrig" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%96%DF%8A%DF%AF%DF%93%DF%8A%DF%AB_%DF%9E%DF%9F%DF%8D_%DF%9D%DF%9F%DF%90%DF%A1%DF%8A" title="ߖߊ߯ߓߊ߫ ߞߟߍ ߝߟߐߡߊ–نکو" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߖߊ߯ߓߊ߫ ߞߟߍ ߝߟߐߡߊ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="نکو" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Preunmi%C3%A9_Dg%C3%A8rre_Mondiale" title="Preunmié Dgèrre Mondiale–Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Preunmié Dgèrre Mondiale" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Nkhondo_Yadziko_Lonse" title="Nkhondo Yadziko Lonse–نیانجایی" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Nkhondo Yadziko Lonse" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="نیانجایی" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Primi%C3%A8ra_Gu%C3%A8rra_Mondiala" title="Primièra Guèrra Mondiala–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Primièra Guèrra Mondiala" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Warrana_Adunya_1" title="Warrana Adunya 1–اورومویی" lang="om" hreflang="om" data-title="Warrana Adunya 1" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="اورومویی" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AA%E0%AD%8D%E0%AC%B0%E0%AC%A5%E0%AC%AE_%E0%AC%AC%E0%AC%BF%E0%AC%B6%E0%AD%8D%E0%AD%B1%E0%AC%AF%E0%AD%81%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7" title="ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ–اوریه‌ای" lang="or" hreflang="or" data-title="ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="اوریه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%8B%D1%86%D1%86%D0%B0%D0%B3_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%BE%D0%BD_%D1%85%C3%A6%D1%81%D1%82" title="Фыццаг дунеон хæст–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Фыццаг дунеон хæст" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%B2%E0%A9%80_%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B0_%E0%A8%9C%E0%A9%B0%E0%A8%97" title="ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Prome_Guera_Mundial" title="Prome Guera Mundial–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Prome Guera Mundial" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Prumi%C3%A8re_Dj%C3%A9rre_mondiale" title="Prumière Djérre mondiale–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Prumière Djérre mondiale" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="I wojna światowa" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Prima_gu%C3%A8ra_mondial" title="Prima guèra mondial–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Prima guèra mondial" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D9%88%DA%88%DB%8C_%D9%84%DA%91%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="پہلی وڈی لڑائی–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="پہلی وڈی لڑائی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%D9%86%DB%8D_%D9%86%DA%93%DB%90%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%AC%DA%AF%DA%93%D9%87" title="لومړنۍ نړېواله جگړه–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لومړنۍ نړېواله جگړه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Primeira_Guerra_Mundial" title="Primeira Guerra Mundial–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Primeira Guerra Mundial" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Huk_%C3%B1iqin_pachantin_maqanakuy" title="Huk ñiqin pachantin maqanakuy–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Huk ñiqin pachantin maqanakuy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Emprima_Guerra_mundiala" title="Emprima Guerra mundiala–رومانش" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Emprima Guerra mundiala" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="رومانش" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Primul_R%C4%83zboi_Mondial" title="Primul Război Mondial–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Primul Război Mondial" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Protlu_Polimu_Mondialu" title="Protlu Polimu Mondialu–آرومانی" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Protlu Polimu Mondialu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="آرومانی" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Prime_uerre_mundiale" title="Prime uerre mundiale–Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Prime uerre mundiale" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Первая мировая война–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Первая мировая война" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Перша світова война–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Перша світова война" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%BE%D0%B9%D0%B4%D1%83_%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%8B_%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B8%D1%82%D1%8D" title="Аан дойду бастакы сэриитэ–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Аан дойду бастакы сэриитэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AF%E1%B1%A9%E1%B1%AD%E1%B1%9E%E1%B1%A9_%E1%B1%A1%E1%B1%AE%E1%B1%9C%E1%B1%AE%E1%B1%9B_%E1%B1%9E%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%B0%E1%B1%B7%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%AD" title="ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱞᱟᱹᱰᱷᱟᱹᱭ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱞᱟᱹᱰᱷᱟᱹᱭ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Prima_gherra_mundiale" title="Prima gherra mundiale–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Prima gherra mundiale" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Prima_guerra_munniali" title="Prima guerra munniali–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Prima guerra munniali" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Warld_War_I" title="Warld War I–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Warld War I" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DA%BE%D8%B1%D9%8A%D9%86_%D9%85%DA%BE%D8%A7%DA%80%D8%A7%D8%B1%D9%8A_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="پھرين مھاڀاري جنگ–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="پھرين مھاڀاري جنگ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Prvi_svjetski_rat" title="Prvi svjetski rat–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Prvi svjetski rat" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%85%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B6%B1_%E0%B6%BD%E0%B7%9D%E0%B6%9A_%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B6%BA" title="පළමුවන ලෝක යුද්ධය–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="පළමුවන ලෝක යුද්ධය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/World_War_I" title="World War I–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="World War I" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Prv%C3%A1_svetov%C3%A1_vojna" title="Prvá svetová vojna–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Prvá svetová vojna" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Prva_svetovna_vojna" title="Prva svetovna vojna–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Prva svetovna vojna" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Hondo_yePasirose_yeChiposhi" title="Hondo yePasirose yeChiposhi–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Hondo yePasirose yeChiposhi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Dagaalkii_Dunida_Kowaad" title="Dagaalkii Dunida Kowaad–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Dagaalkii Dunida Kowaad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lufta_e_Par%C3%AB_Bot%C3%ABrore" title="Lufta e Parë Botërore–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lufta e Parë Botërore" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B8_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82" title="Први светски рат–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Први светски рат" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Imphi_Yelive_Yekucala" title="Imphi Yelive Yekucala–سوازیایی" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Imphi Yelive Yekucala" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="سوازیایی" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Eersten_Waareldkriech" title="Eersten Waareldkriech–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Eersten Waareldkriech" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunya_I" title="Perang Dunya I–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Perang Dunya I" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/F%C3%B6rsta_v%C3%A4rldskriget" title="Första världskriget–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Första världskriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Vita_Kuu_ya_Kwanza_ya_Dunia" title="Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Piyrsz%C5%8F_wojna_%C5%9Bwiatow%C5%8F" title="Piyrszŏ wojna światowŏ–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Piyrszŏ wojna światowŏ" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/sakacacayay_nu_kitakit_satabakiay_masasungayaw" title="sakacacayay nu kitakit satabakiay masasungayaw–Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="sakacacayay nu kitakit satabakiay masasungayaw" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AE%B2%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AF%8D_%E0%AE%89%E0%AE%B2%E0%AE%95%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="முதலாம் உலகப் போர்–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="முதலாம் உலகப் போர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A_%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B0%82" title="మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8_%D2%B7%D0%B0%D2%B3%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D1%8F%D0%BA%D1%83%D0%BC" title="Ҷанги ҷаҳонии якум–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҷанги ҷаҳонии якум" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B6%E0%B9%88%E0%B8%87" title="สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Birinji_jahan_ur%C5%9Fy" title="Birinji jahan urşy–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Birinji jahan urşy" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Digmaang_Pandaigdig" title="Unang Digmaang Pandaigdig–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Unang Digmaang Pandaigdig" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Imin%C9%99_Dynjo_%C4%8Dang" title="Iminə Dynjo čang–Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Iminə Dynjo čang" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1" title="I. Dünya Savaşı–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="I. Dünya Savaşı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Беренче бөтендөнья сугышы–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Беренче бөтендөнья сугышы" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%89%D8%B1%D9%89%D9%86%DA%86%D9%89_%D8%AF%DB%87%D9%86%D9%8A%D8%A7_%D8%A6%DB%87%D8%B1%DB%87%D8%B4%D9%89" title="بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشى–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Перша світова війна–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Перша світова війна" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85" title="پہلی جنگ عظیم–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="پہلی جنگ عظیم" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Birinchi_Jahon_urushi" title="Birinchi Jahon urushi–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Birinchi Jahon urushi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Prima_guera_mondia%C5%82e" title="Prima guera mondiałe–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Prima guera mondiałe" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Ezm%C3%A4ine_mail%27man_voin" title="Ezmäine mail'man voin–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Ezmäine mail'man voin" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_th%E1%BA%BF_gi%E1%BB%9Bi_th%E1%BB%A9_nh%E1%BA%A5t" title="Chiến tranh thế giới thứ nhất–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chiến tranh thế giới thứ nhất" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/%C3%8Aestn_Weireldoorloge" title="Êestn Weireldoorloge–West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Êestn Weireldoorloge" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Volakrig_balid" title="Volakrig balid–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Volakrig balid" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Prumire_guere_daegnrece" title="Prumire guere daegnrece–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Prumire guere daegnrece" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Syahan_nga_Gera_han_Kalibotan" title="Syahan nga Gera han Kalibotan–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Syahan nga Gera han Kalibotan" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Xareb_%C3%80dduna_bu_Nj%C3%ABkk" title="Xareb Àdduna bu Njëkk–ولوفی" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Xareb Àdduna bu Njëkk" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="ولوفی" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%98" title="第一次世界大战–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="第一次世界大战" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%9A%E1%83%B7%E1%83%9B%E1%83%90" title="მაართა მოსოფელიშ ლჷმა–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მაართა მოსოფელიშ ლჷმა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%A8%D7%A9%D7%98%D7%A2_%D7%95%D7%95%D7%A2%D7%9C%D7%98-%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%94" title="ערשטע וועלט-מלחמה–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ערשטע וועלט-מלחמה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Ogun_%C3%80gb%C3%A1y%C3%A9_K%C3%AC%C3%ADn%C3%AD" title="Ogun Àgbáyé Kìíní–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ogun Àgbáyé Kìíní" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Eerste_Weareldo%C3%B4rlog" title="Eerste Weareldoôrlog–زیلاندی" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Eerste Weareldoôrlog" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="زیلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B4%B3%E2%B4%B0%E2%B5%94%E2%B5%93_%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B4%B0%E2%B4%B9%E2%B5%8D%E2%B4%B0%E2%B5%8F_%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B5%A3%E2%B5%A1%E2%B4%B0%E2%B5%94%E2%B5%93" title="ⴰⵎⴳⴰⵔⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ–آمازیغی معیار مراکش" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⵎⴳⴰⵔⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="آمازیغی معیار مراکش" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%98" title="第一次世界大战–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="第一次世界大战" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0" title="第一次世界大戰–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="第一次世界大戰" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/T%C4%93-it-chh%C3%B9_S%C3%A8-k%C3%A0i_T%C4%81i-chi%C3%A0n" title="Tē-it-chhù Sè-kài Tāi-chiàn–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tē-it-chhù Sè-kài Tāi-chiàn" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0" title="第一次世界大戰–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="第一次世界大戰" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q361#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit" title="این صفحه محافظت‌شده است. می‌توانید متن مبدأ آن را ببینید [e]" accesskey="e"><span>نمایش مبدأ</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit"><span>نمایش مبدأ</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آنها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&oldid=40626053" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&id=40626053&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AC%25D9%2586%25DA%25AF_%25D8%25AC%25D9%2587%25D8%25A7%25D9%2586%25DB%258C_%25D8%25A7%25D9%2588%25D9%2584"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AC%25D9%2586%25DA%25AF_%25D8%25AC%25D9%2587%25D8%25A7%25D9%2586%25DB%258C_%25D8%25A7%25D9%2588%25D9%2584"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/World_War_I" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q361" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-pp-default" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7#نیمه" title="این مقاله نیمه‌حفاظت‌شده شده‌است"><img alt="صفحه نیمه‌حفاظت‌شده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/20px-Semi-protection-shackle.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/30px-Semi-protection-shackle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/40px-Semi-protection-shackle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><p class="mw-empty-elt"> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">«جنگ بزرگ» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_(%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" class="mw-disambig" title="جنگ بزرگ (ابهام‌زدایی)">جنگ بزرگ (ابهام‌زدایی)</a> را ببینید.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33182524">@media all and (min-width:720px){.mw-parser-output .desktop-float-left{box-sizing:border-box;float:left;clear:left}}.mw-parser-output .infobox.vevent .status>p:first-child{margin:0}</style><table class="infobox vevent" style="width:25.5em;border-spacing:2px;"><tbody><tr><th class="summary" colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">جنگ جهانی اول</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;border-bottom:1px solid #aaa;line-height:1.5em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:WWImontage.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/340px-WWImontage.jpg" decoding="async" width="340" height="352" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/510px-WWImontage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/680px-WWImontage.jpg 2x" data-file-width="799" data-file-height="828" /></a></span><br /><small>بالا در جهت عقربه‌های ساعت: جادهٔ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%BE%D9%88%D9%85" title="باپوم">باپوم</a> بعد از <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%85" title="نبرد سم">نبرد سم</a> (۱۹۱۶)<br />تانک‌های انگلیسی در حال عبور از خط هیندنبورگ (۱۹۱۸)<br />ناو انگلیسی <a href="/wiki/%D8%A7%DA%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D9%84_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B8)" title="اچ‌ام‌اس ایرسیستیبل (۱۸۹۸)">اچ‌ام‌اس ایرسیستیبل</a> در حال غرق‌شدن بعد از برخورد با مین در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C" title="نبرد گالیپولی">نبرد گالیپولی</a> در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84" title="داردانل">داردانل</a> (۱۹۱۵)<br />سربازان بریتانیایی درحال تیراندازی با اسلحهٔ خودکار با ماسک محافظ گاز در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%85" title="نبرد سم">نبرد سم</a>(۱۹۱۶)<br />هواپیماهای دوبالهٔ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%AF%DB%8C%DB%B3" title="آلباتروس دی۳">آلباتروس دی۳</a> آلمانی در نزدیکی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%A6%D9%87" title="دوئه">دوئه</a>، فرانسه.</small></td></tr><tr><td colspan="2"><table style="width:100%;margin:0;padding:0;border:0;display:inline-table"><tbody><tr><th style="padding-left:1em">تاریخ</th><td><small>۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴ تا ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸</small><br /><small> امضای معاهده صلح در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹</small></td></tr><tr><th style="padding-left:1em">موقعیت</th><td><div class="location"><small><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a>، <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="غرب آسیا">غرب آسیا</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="جزایر اقیانوس آرام">جزایر اقیانوس آرام</a>، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">اقیانوس هند</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="اقیانوس اطلس">اقیانوس اطلس</a></small></div></td></tr><tr><th style="padding-left:1em">نتایج</th><td class="status"> <p><small><b>پیروزی <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="متفقین">متفقین</a></b> </small></p><small> </small><ul><small><li>انحلال امپراتوری‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان">آلمان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">عثمانی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان">اتریش-مجارستان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">روسیه</a></li> <li>تشکیل کشورهای نو در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> و <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="غرب آسیا">غرب آسیا</a></li> <li>بروز <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="انقلاب روسیه">انقلاب روسیه</a>، سرنگونی حکومت تزار و روی کار آمدن <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="اتحاد جماهیر شوروی">اتحاد جماهیر شوروی</a></li> <li>واگذاری مستعمرات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان">امپراتوری آلمان</a> به دیگر کشورها</li> </small><li><small>تأسیس <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D9%85%D9%84%D9%84" title="جامعه ملل">جامعه ملل</a></small></li></ul></td></tr><tr><th style="padding-left:1em">تغییرات<br />قلمرو</th><td> <li>نابودی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> و تشکیل جمهوری <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a></li> <li>قیمومیت مناطق عرب‌نشین عثمانی توسط <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="جمهوری سوم فرانسه">فرانسه</a></li> <li>فروپاشی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="امپراتوری اتریش-مجارستان">امپراتوری اتریش-مجارستان</a> و تشکیل کشورهای <a href="/wiki/%DA%86%DA%A9%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="چکسلواکی">چکسلواکی</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="یوگسلاوی">یوگسلاوی</a></li></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">طرف‌های درگیر</th></tr><tr><td style="width:50%;border-left:1px dotted #aaa;"> <p><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="متفقین جنگ جهانی اول">متفقین</a></b>:<br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا"><img alt="امپراتوری بریتانیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/23px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/35px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/46px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا">امپراتوری بریتانیا</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه"><img alt="امپراتوری روسیه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه"><img alt="فرانسه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/23px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/35px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/45px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="جمهوری سوم فرانسه">جمهوری سوم فرانسه</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی صربستان"><img alt="پادشاهی صربستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی صربستان">پادشاهی صربستان</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87_%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="پادشاهی مونته نگرو"><img alt="پادشاهی مونته نگرو" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/20px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/31px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/40px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png 2x" data-file-width="1150" data-file-height="863" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="پادشاهی مونته‌نگرو">پادشاهی مونته‌نگرو</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک"><img alt="بلژیک" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/23px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/35px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/45px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک">بلژیک</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="امپراتوری ژاپن"><img alt="امپراتوری ژاپن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/22px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/33px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/43px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="امپراتوری ژاپن">امپراتوری ژاپن</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاهی ایتالیا"><img alt="پادشاهی ایتالیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/23px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/35px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/45px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاهی ایتالیا">پادشاهی ایتالیا</a> <small>(از ۱۹۱۵)</small><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال"><img alt="پرتغال" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/23px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/35px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/45px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="نخستین جمهوری پرتغال">نخستین جمهوری پرتغال</a> <small>(از ۱۹۱۶)</small><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رومانی"><img alt="رومانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/23px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/35px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/45px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="پادشاهی رومانی">پادشاهی رومانی</a> <small>(از ۱۹۱۶)</small><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Hejaz_1917.svg/22px-Flag_of_Hejaz_1917.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Hejaz_1917.svg/33px-Flag_of_Hejaz_1917.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Hejaz_1917.svg/44px-Flag_of_Hejaz_1917.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2" title="پادشاهی حجاز">پادشاهی حجاز</a> <small>(از ۱۹۱۶)</small><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/23px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/35px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/46px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a> <small>(از ۱۹۱۷)</small><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی یونان"><img alt="پادشاهی یونان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/23px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/35px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/45px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی یونان">پادشاهی یونان</a> <small>(از ۱۹۱۷)</small><br /> </p> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند"><img alt="تایلند" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_Thailand.svg/23px-Flag_of_Thailand.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_Thailand.svg/35px-Flag_of_Thailand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_Thailand.svg/45px-Flag_of_Thailand.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a> <small>(از ۱۹۱۷)</small></td><td style="width:50%;padding-right:0.25em"> <p><b><a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2" class="mw-redirect" title="قدرت‌های مرکز">قدرت‌های مرکز</a></b>:<br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان"><img alt="امپراتوری آلمان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان">امپراتوری آلمان</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی"><img alt="امپراتوری عثمانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/23px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/35px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/45px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a><br /> </p> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان"><img alt="اتریش-مجارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/23px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/35px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/45px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 2x" data-file-width="648" data-file-height="432" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان">امپراتوری اتریش-مجارستان</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی بلغارستان"><img alt="پادشاهی بلغارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/23px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/35px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/46px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <small><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی بلغارستان">پادشاهی بلغارستان</a> (از ۱۹۱۵)</small></td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">فرماندهان و رهبران</th></tr><tr><td style="width:50%;border-left:1px dotted #aaa;"> <p><b>رهبران متفقین</b>: </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه"><img alt="فرانسه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/23px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/35px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/45px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%BE%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ریمون پوانکاره">ریمون پوانکاره</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه"><img alt="فرانسه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/23px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/35px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/45px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D9%87_%D9%88%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رنه ویویانی">رنه ویویانی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا"><img alt="امپراتوری بریتانیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/23px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/35px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/46px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85" title="جرج پنجم">جرج پنجم</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا"><img alt="امپراتوری بریتانیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/23px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/35px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/46px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="هربرت هنری اسکویت">هربرت هنری اسکویت</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه"><img alt="امپراتوری روسیه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="نیکلای دوم">نیکلای دوم</a> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81" title="اعدام‌شده"><img alt="اعدام‌شده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Skull_and_Crossbones.svg/14px-Skull_and_Crossbones.svg.png" decoding="async" width="14" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Skull_and_Crossbones.svg/21px-Skull_and_Crossbones.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Skull_and_Crossbones.svg/28px-Skull_and_Crossbones.svg.png 2x" data-file-width="510" data-file-height="490" /></a></span></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاهی ایتالیا"><img alt="پادشاهی ایتالیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/23px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/35px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/45px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A6%D9%84_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="ویکتور امانوئل سوم">ویکتور امانوئل سوم</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا"><img alt="ایالات متحده آمریکا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/23px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/35px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/46px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%88%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="وودرو ویلسون">وودرو ویلسون</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن"><img alt="ژاپن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/23px-Flag_of_Japan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/35px-Flag_of_Japan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/45px-Flag_of_Japan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%88" title="امپراتور تایشو">یوشیهیتو</a></li></ul></td><td style="width:50%;padding-right:0.25em"> <p><b>رهبران قدرت‌های مرکز</b>: </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان"><img alt="امپراتوری آلمان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%87%D9%84%D9%85_%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ویلهلم دوم، امپراتور آلمان">ویلهلم دوم</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان"><img alt="امپراتوری آلمان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D9%81%D9%86_%D8%A8%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%AF" class="mw-redirect" title="تئوبالد فن بتمان-هولوگ">تئوبالد فن بتمان-هولوگ</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی"><img alt="امپراتوری عثمانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/23px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/35px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/45px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85" title="محمد پنجم">محمد پنجم</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="مرگ طبیعی"><b>#</b></a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی"><img alt="امپراتوری عثمانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/23px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/35px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/45px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D8%B4%D9%85" title="محمد ششم">محمد ششم</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی"><img alt="امپراتوری عثمانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/23px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/35px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/45px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%A7" title="سه پاشا">سه پاشا</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان"><img alt="اتریش-مجارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/23px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/35px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/45px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 2x" data-file-width="648" data-file-height="432" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B3_%DB%8C%D9%88%D8%B2%D9%81_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="فرانتس یوزف یکم">فرانتس یوزف یکم</a> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B3_%DB%8C%D9%88%D8%B2%D9%81_%DB%8C%DA%A9%D9%85#درگذشت" title="فرانتس یوزف یکم"><b>#</b></a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان"><img alt="اتریش-مجارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/23px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/35px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/45px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 2x" data-file-width="648" data-file-height="432" /></a></span></span> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%DB%8C%DA%A9%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کارل یکم، امپراتور اتریش-مجارستان">کارل یکم</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی بلغارستان"><img alt="پادشاهی بلغارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/23px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/35px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/46px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF_%DB%8C%DA%A9%D9%85_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فردیناند یکم بلغارستان">فردیناند یکم</a></li></ul></td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">قوا</th></tr><tr><td style="width:50%;border-left:1px dotted #aaa;"> <p><b>کل: ۴۲٬۹۵۹٬۸۵۰</b><sup id="cite_ref-Tucker_2005_273_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tucker_2005_273-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه"><img alt="امپراتوری روسیه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> ۱۲٬۰۰۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا"><img alt="امپراتوری بریتانیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/23px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/35px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/46px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> ۸٬۸۴۱٬۵۴۱<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="جمهوری سوم فرانسه"><img alt="جمهوری سوم فرانسه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/23px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/35px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/45px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> ۸٬۶۶۰٬۰۰۰<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاهی ایتالیا"><img alt="پادشاهی ایتالیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/23px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/35px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/45px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span></span> ۵٬۶۱۵٬۱۴۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا"><img alt="ایالات متحده آمریکا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/23px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/35px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/46px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span></span> ۴٬۷۴۳٬۸۲۶</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="پادشاهی رومانی"><img alt="پادشاهی رومانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/23px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/35px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/45px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span> ۱٬۲۳۴٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="امپراتوری ژاپن"><img alt="امپراتوری ژاپن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/22px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/33px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/43px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span></span> ۸۰۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی صربستان"><img alt="پادشاهی صربستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></a></span></span> ۷۰۷٬۳۴۳</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک"><img alt="بلژیک" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/23px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/35px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/45px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> ۳۸۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی یونان"><img alt="پادشاهی یونان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/23px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/35px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/45px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> ۲۵۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال"><img alt="پرتغال" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/23px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/35px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/45px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span> ۸۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87_%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="پادشاهی مونته نگرو"><img alt="پادشاهی مونته نگرو" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/20px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/31px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/40px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png 2x" data-file-width="1150" data-file-height="863" /></a></span></span> ۵۰٬۰۰۰</li></ul></td><td style="width:50%;padding-right:0.25em"> <p><b>کل: ۲۵٬۲۴۸٬۳۲۱</b><sup id="cite_ref-Tucker_2005_273_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Tucker_2005_273-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان"><img alt="امپراتوری آلمان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> ۱۳٬۲۵۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان"><img alt="اتریش-مجارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/23px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/35px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/45px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 2x" data-file-width="648" data-file-height="432" /></a></span></span> ۷٬۸۰۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی"><img alt="امپراتوری عثمانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/23px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/35px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/45px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> ۲٬۹۹۸٬۳۲۱</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی بلغارستان"><img alt="پادشاهی بلغارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/23px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/35px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/46px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> ۱٬۲۰۰٬۰۰۰</li></ul></td></tr><tr><th colspan="2" style="background-color:#C3D6EF;text-align:center;vertical-align:middle;font-size:110%;">تلفات و خسارات</th></tr><tr><td style="width:50%;border-left:1px dotted #aaa;"> <p><b>متفقین</b>: </p> <ul><li>کشته‌شدگان نظامی:۵٬۵۲۵٬۰۰۰</li> <li>زخمی‌های نظامی:۱۲٬۸۳۱٬۵۰۰</li> <li>کشته‌شدگان غیرنظامی:۴٬۰۰۰٬۰۰۰</li></ul> <hr /> <p><b>کشته‌شدگان بر اساس کشور</b>: <b><sup id="cite_ref-crb.org_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-crb.org-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Nash_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nash-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></b> </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه"><img alt="امپراتوری روسیه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span>۱٬۸۱۱٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه"><img alt="فرانسه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/23px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/35px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/45px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span>۱٬۳۹۷٬۸۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا"><img alt="امپراتوری بریتانیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/23px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/35px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/46px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span>۱٬۱۱۴٬۹۱۴</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاهی ایتالیا"><img alt="پادشاهی ایتالیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/23px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/35px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/45px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span></span>۶۵۱٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="پادشاهی رومانی"><img alt="پادشاهی رومانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/23px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/35px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/45px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span>۲۵۰٬۰۰۰–۳۳۵٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی صربستان"><img alt="پادشاهی صربستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></a></span></span>۲۷۵٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا"><img alt="ایالات متحده آمریکا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/23px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/35px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/46px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span></span>۱۱۶٬۷۰۸</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک"><img alt="بلژیک" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/23px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/35px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/45px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span>۵۸٬۶۳۷–۸۷٬۵۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی یونان"><img alt="پادشاهی یونان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/23px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/35px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/45px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span>۲۶٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال"><img alt="پرتغال" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/23px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/35px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/45px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span>۷٬۲۲۲</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87_%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="پادشاهی مونته نگرو"><img alt="پادشاهی مونته نگرو" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/20px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/31px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Kingdom_of_Montenegro_Flag.png/40px-Kingdom_of_Montenegro_Flag.png 2x" data-file-width="1150" data-file-height="863" /></a></span></span>۳٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن"><img alt="ژاپن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/23px-Flag_of_Japan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/35px-Flag_of_Japan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/45px-Flag_of_Japan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span>۴۱۵</li></ul></td><td style="width:50%;padding-right:0.25em"> <p><b>متحدین</b>: </p> <ul><li>کشته‌شدگان نظامی:۴٬۳۸۶٬۰۰۰</li> <li>زخمی‌های نظامی:۸٬۳۸۸٬۰۰۰</li> <li>کشته‌شدگان غیرنظامی:۳٬۷۰۰٬۰۰۰</li></ul> <hr /> <p><b>کشته‌شدگان بر اساس کشور</b>: <b><sup id="cite_ref-crb.org_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-crb.org-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Nash_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-Nash-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></b> </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان"><img alt="امپراتوری آلمان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/23px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/35px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/45px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span>۲٬۰۵۰٬۸۹۷</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان"><img alt="اتریش-مجارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/23px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/35px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg/45px-Ensign_of_Austro-Hungarian_civil_fleet_%281869-1918%29.svg.png 2x" data-file-width="648" data-file-height="432" /></a></span></span>۱٬۲۰۰٬۰۰۰</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی"><img alt="امپراتوری عثمانی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/23px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/35px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/45px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span>۷۷۱٬۸۴۴</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلغارستان"><img alt="بلغارستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/23px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/35px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/46px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span>۸۷٬۵۰۰</li></ul></td></tr></tbody></table> <p><b>جنگ جهانی اول</b> که با عنوان <b>جنگ بزرگ</b> یا <b>جنگ کبیر</b><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیز شناخته می‌شود، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جنگ جهانی">جنگی جهانی</a> بود که از ۲۸ ژوئیهٔ ۱۹۱۴ تا ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ میلادی (۵ مرداد ۱۲۹۳ تا ۱۹ آبان ۱۲۹۷ شمسی<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) رخ داد و در پی آن سربازان بسیاری برای جنگ تجهیز و مناطق بسیاری از جهان درگیر جنگ شدند. تلفاتِ جنگ جهانی اول تا آن زمان در تاریخِ جنگ‌های جهان بی‌سابقه بود. در این جنگ برای نخستین‌بار از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلاح شیمیایی">سلاحهای شیمیایی</a> استفاده و به گونه‌ای انبوه مناطق غیرنظامی بمباران هوایی شد. </p><p>در پیِ <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%88%DA%A9_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B3_%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند">ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند</a>، ولیعهد امپراتوریِ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان">اتریش-مجارستان</a> در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ توسط ملی‌گرای <a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="صرب">صرب</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%BE" title="گاوریلو پرنسیپ">گاوریلو پرنسیپ</a> و از اعضای گروه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="دست سیاه">دست سیاه</a>، در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%88%D9%88" title="سارایوو">سارایوو</a>، اتریش-مجارستان جهت انجام چندین خواسته به <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی صربستان">پادشاهی صربستان</a> ضرب‌الاجل فرستاد و به دنبال برآورده نشدن آنها این کشور را مورد حمله قرار داد. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a> به عنوان متحد سنتی صربستان، دست به بسیج نیروهای خود زد که موجب نگرانی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان">امپراتوری آلمان</a> متحد اتریش-مجارستان شد. آلمان برای جلوگیری از یک جنگ دوطرفه به متحد روسیه یعنی <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> حمله کرد. برای سرعت بخشیدن به روند حمله به خاک فرانسه، ارتش آلمان برای دور زدن خط دفاعی این کشور، <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D8%A7%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%81%D9%86" class="mw-redirect" title="طرح اشلیفن">طرح اشلیفن</a> را اجرا کرد که به موجب آن نیروهای آلمانی از خاک <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک">بلژیک</a> برای حمله به فرانسه عبور می‌کردند. تجاوز آلمان به خاک بلژیک باعث شد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا">امپراتوری بریتانیا</a> نیز به عنوان ضامن استقلال این کشور، به آلمان اعلان جنگ دهد. با ورود تدریجی متحدین دو طرف، درگیری‌های نظامی به در مدت کوتاهی به نقاط مختلف جهان سرایت کرد. با وجود آغاز پرسرعت، جنگ به زودی گرفتار بن‌بست نبرد سنگرها شد. مدت‌ها هیچ‌یک از دو سو نتوانستند به پیروزی مهمی دست یابند و جنگ چهار سال به درازا انجامید و نزدیک به ۱۰ میلیون نفر کشته برجای گذاشت. روسیه اواخر سال ۱۹۱۷ از جنگ خارج شد. مشکلات جدی داخلی و وقوع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="انقلاب فوریه">انقلاب فوریه</a>، روسیه را وادار به امضای <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%B3%DA%A9" title="پیمان برست-لیتوفسک">پیمان صلح با آلمان</a> کرد. سال بعد <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="ایالات متحده">ایالات متحده</a> در جانب متفقین وارد درگیری‌ها گردید. سرانجام با پیروزی متفقین و پایان جنگ در سال ۱۹۱۹، با برگزاری <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3_(%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B9)" class="mw-redirect" title="کنفرانس صلح پاریس (۱۹۱۹)">کنفرانس صلح پاریس</a>، معاهده‌های جداگانه‌ای امضا شد که تاوان بسیار سنگینی بر شکست‌خوردگان جنگ تحمیل کرد. </p><p>جنگ جهانی اول از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر است و به گونهٔ مستقیم و غیرمستقیم نقش بزرگی در تعیین تاریخ سدهٔ بیستم داشته است. این جنگ پایان چندین نظام سلطنتی در اروپا را رقم زد و مایهٔ نابودی چهار دودمان حکومتی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF-%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86" title="خاندان هابسبورگ-لورن">هابسبورگ-لورن</a> در اتریش، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D9%87%D9%86%E2%80%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%B1%D9%86" title="دودمان هوهنتسولرن">هوهنتسولرن</a> در امپراتوری آلمان، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%88%D8%BA%D9%84%D9%88" title="خانواده عثمان‌اوغلو">آل عثمان</a> در امپراتوری عثمانی و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81" title="دودمان رومانوف">رومانوف</a> در امپراتوری روسیه شد. </p><p>با وجود تأسیس <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D9%85%D9%84%D9%84" title="جامعه ملل">جامعه ملل</a> جهت جلوگیری از وقوع چنین جنگ‌هایی، بیشتر تاریخ‌نگاران بر این باورند که شکست دیپلماسی پس از جنگ و تحمیل غرامت‌ها و مجازات‌های تحقیرآمیز بر اساس پیمان‌هایی چون <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C" title="پیمان ورسای">پیمان ورسای</a> بر آلمان و دیگر کشورهای شکست‌خورده، مایهٔ پرورش جنبش‌هایی چون <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="نازیسم">نازیسم</a> و زمینه‌ساز آغاز <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a> شد. همچنین نادیده گرفتن <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="امپراتوری ژاپن">امپراتوری ژاپن</a> از سوی قدرت‌های بزرگتر در تقسیم غرامت‌ها، از دلایل رشد <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="فاشیسم">فاشیسم</a> در ایتالیا و <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%DA%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="حمله ژاپن به منچوری">حملهٔ ژاپن به منچوری</a> دانسته می‌شود. این جنگ همچنین زمینه را برای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B7)" class="mw-redirect" title="انقلاب روسیه (۱۹۱۷)">انقلاب روسیه</a> مهیا ساخت؛ امری که بر آیندهٔ جهان تأثیر گذاشت و به انقلاب‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سوسیالیسم">سوسیالیستی</a> دامن زد و از سویی زمینه‌ساز تبدیل <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="شوروی">شوروی</a> به یک <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA" title="ابرقدرت">ابرقدرت</a> جهانی شد که آغاز <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a> با <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="ایالات متحده">ایالات متحده</a> را در پی داشت. </p><p>در غرب آسیا با انحلال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a>، کشور نوینی به نام <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="جمهوری ترکیه">جمهوری ترکیه</a> پایه‌گذاری و <a href="/wiki/%D9%82%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="قیمومیت">قیمومیت</a> موقت مناطق عرب‌نشین تحت حکومت عثمانی تا زمان استقلال آنها به بریتانیا و فرانسه سپرده شد. با فروپاشی امپراتوری <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان">اتریش-مجارستان</a>، در اروپای مرکزی کشورهای <a href="/wiki/%DA%86%DA%A9%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="چکسلواکی">چکسلواکی</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="یوگسلاوی">یوگسلاوی</a> پدید آمدند و <a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لهستان">لهستان</a> با پیوند بخشهایی از خاک سه امپراتوری آلمان، روسیه و اتریش-مجارستان، استقلال خود را پس از دو سده بازیافت. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تحولات_اروپا_در_آستانهٔ_جنگ_اروپایی_اول"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.88.D9.84.D8.A7.D8.AA_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7_.D8.AF.D8.B1_.D8.A2.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86.D9.87.D9.94_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7.DB.8C.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84"></span>تحولات اروپا در آستانهٔ جنگ اروپایی اول</h2></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Chateau_Wood_Ypres_1917.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Chateau_Wood_Ypres_1917.jpg/300px-Chateau_Wood_Ypres_1917.jpg" decoding="async" width="300" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Chateau_Wood_Ypres_1917.jpg/450px-Chateau_Wood_Ypres_1917.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Chateau_Wood_Ypres_1917.jpg/600px-Chateau_Wood_Ypres_1917.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1227" /></a><figcaption></figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%B4%D9%84%D8%B3%D9%88%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="جنگ دوم شلسویگ">جنگ دوم شلسویگ</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="جنگ اتریش و پروس">جنگ اتریش و پروس</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="وحدت آلمان">وحدت آلمان</a> در فاصلهٔ سالهای ۱۸۴۸ تا ۱۸۷۱ صورت پذیرفت و نتیجهٔ جنگ‌هایی بود که <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%87%D9%84%D9%85_%DB%8C%DA%A9%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ویلهلم یکم، امپراتور آلمان">ویلهلم یکم</a> <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="فهرست پادشاهان آلمان">پادشاه</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="پادشاهی پروس">پروس</a> به تحریک <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%88_%D9%81%D9%88%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="اتو فون بیسمارک">بیسمارک</a> با <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="امپراتوری اتریش">امپراتوری اتریش</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="امپراتوری دوم فرانسه">فرانسه</a> به راه انداخت. ویلهلم اول پس از رسیدن به پادشاهی، بیسمارک را به نخست‌وزیری برگزید. اولین درگیری‌ها بین پروس و دانمارک بود که علت آن اختلاف بر سر دوک‌نشین‌های <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D9%84%D8%B3%D9%88%DB%8C%DA%AF" title="دوک‌نشین شلسویگ">شلسویگ</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%87%D9%88%D9%84%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="دوک‌نشین هولشتاین">هولشتاین</a> و <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" title="لونبورگ">لونبورگ</a> میان پادشاه دانمارک و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="کنفدراسیون آلمان">اتحادیهٔ ایالت‌های آلمانی</a> بود. بیسمارک از دولت اتریش دعوت کرد تا با پروس در حل اختلاف بین <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="کنفدراسیون آلمان">اتحادیهٔ ایالت‌های آلمانی</a> و دانمارک همراهی کند و از آنجا که هر دو کشور از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%87%D9%85" title="کریستیان نهم">کریستیان نهم</a> پادشاه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="دانمارک">دانمارک</a> خواستند از انضمام شلسویگ به خاک خود چشم بپوشد و پادشاه دانمارک به این امر راضی نشد آن دو کشور با ۹۰ هزار سپاه به دانمارک حمله کردند. طی <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%B4%D9%84%D8%B3%D9%88%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="جنگ دوم شلسویگ">جنگ دوم شلسویگ</a> نیروهای نظامی کریستیان به علت کمبود نیرو، از اتریش و آلمان شکست خوردند و او درخواست صلح کرد و سرانجام به موجب عهدنامه‌ای که در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86" title="وین">وین</a> منعقد شد، دانمارک رسماً از دوک‌نشین‌های سه‌گانه چشم پوشید. پروس دوک‌نشین لونبورگ را تصرف کرد و اتریش ۱۵ میلیون مارک غرامت از آن دوک‌نشین گرفت و حکومت دو دوک‌نشین دیگر نیز بین دو دولت تقسیم شد. </p><p>بیسمارک پس از جنگ دانمارک در صدد بود بین پروس و اتریش نیز جنگی ایجاد کند، ولی برای احتیاط ابتدا با <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="ناپلئون سوم">ناپلئون سوم</a> امپراتور فرانسه دوست شد و او را راضی نمود تا در جنگ بین پروس و اتریش بی‌طرف بماند و سپس با <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A6%D9%84_%D8%AF%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="ویکتور امانوئل دوم">ویکتور امانوئل دوم</a> پادشاه <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> ضد اتریش معاهده‌ای منعقد ساخت. پس از آن، اتریش را متهم کرد که در حکومت هلشتاین از رعایت منافع مشترک دو دولت خودداری کرده است. همچنین موضوع تغییر وضع اتحادیهٔ دولت‌های آلمانی را پیش کشید و مجلس اتحادیهٔ ایالت‌های آلمانی به اتریش <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="اعلان جنگ">اعلان جنگ</a> داد. نبرد سادو که آلمانی‌ها آن را کونیگراتس می‌گویند نتیجهٔ درگیری بین پروس و اتریش را مشخص کرد. بعد از آن دیگر اتریشی‌ها مقاومت جدی نکردند و در فردای جنگ سادو، فرانسو ژوزف درصدد برآمد که با ناپلئون سوم صلح کند. به موجب معاهدهٔ پراگ، ایالات شلسویک هولشتاین، هانور الکنرال، هس و فرانکفورت ضمیمهٔ پروس شد و پروس، که تا این زمان دو قطعهٔ جداگانه بود، به یک مملکت تبدیل شد. بعد از این، بیسمارک با ممالک واقع در شمال رودماین در مورد تشکیل یک اتحادیه جدید به مذاکره پرداخت و این هیئت به اسم ممالک مجتمعهٔ آلمان شمالی در ماه آوریل ۱۸۶۷ تشکیل شد که شامل ۲۲ مملکت یعنی تمام ممالک آلمان به جز آلمان جنوبی (ممالک باواریا و وورتمبرگ و بادن) می‌شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جنگ_فرانسه_با_پروس"><span id=".D8.AC.D9.86.DA.AF_.D9.81.D8.B1.D8.A7.D9.86.D8.B3.D9.87_.D8.A8.D8.A7_.D9.BE.D8.B1.D9.88.D8.B3"></span>جنگ فرانسه با پروس</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" class="mw-redirect" title="جنگ پروس و فرانسه">جنگ پروس و فرانسه</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bundesarchiv_Bild_183-1983-0323-501,_Kriegskinematograph_im_Sch%C3%BCtzengraben.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Bundesarchiv_Bild_183-1983-0323-501%2C_Kriegskinematograph_im_Sch%C3%BCtzengraben.jpg/250px-Bundesarchiv_Bild_183-1983-0323-501%2C_Kriegskinematograph_im_Sch%C3%BCtzengraben.jpg" decoding="async" width="250" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Bundesarchiv_Bild_183-1983-0323-501%2C_Kriegskinematograph_im_Sch%C3%BCtzengraben.jpg/375px-Bundesarchiv_Bild_183-1983-0323-501%2C_Kriegskinematograph_im_Sch%C3%BCtzengraben.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Bundesarchiv_Bild_183-1983-0323-501%2C_Kriegskinematograph_im_Sch%C3%BCtzengraben.jpg/500px-Bundesarchiv_Bild_183-1983-0323-501%2C_Kriegskinematograph_im_Sch%C3%BCtzengraben.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="544" /></a><figcaption>سربازان آلمان در حال فیلمبرداری از عملیات در جنگ جهانی اول</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="بیسمارک">بیسمارک</a> پس از غلبه بر اتریش درصدد به راه انداختن جنگ پروس با فرانسه بود که این جنگ دو علت داشت: اولاً؛ ارادهٔ بیسمارک در تکمیل وحدت آلمان به وسیلهٔ ضمیمه کردن ممالک جنوبی به ممالک مجتمعهٔ شمالی، که برای موفقیت در این امر لازم بود احساسات ضد پروسی را در ممالک جنوبی به وسیلهٔ احساسی قوی‌تر که کینه نسبت به فرانسه (دشمن ارثی) بود از بین ببرد؛ </p><p>دوماٌ؛ دولت فرانسه نتوانست در موقع مساعد اقدام‌های لازم را انجام دهد و تظاهراتی جنگجویانه داشت. </p><p>دولت فرانسه از بیسمارک قسمتی از اراضی باویر در ساحل رود رن و همچنین شهر مایانس را تقاضا نمود (پنجم اوت ۱۸۶۶) و چون بیسمارک جواب داد که این تقاضا در حکم جنگ است این تقاضا پس گرفته شد؛ ولی طولی نکشید که فرانسه در ۲۰ اوت الحاق فوری لوکزامبورگ و اجازهٔ الحاق <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک">بلژیک</a> را در موقع مساعد درخواست نمود و در مقابل: اولاً به پروس این آزادی عمل را می‌داد که در آلمان جنوبی مثل آلمان شمالی آزادانه عمل کند، ثانیاً حاضر شد با پروس قرارداد تعرضی و تدافعی منعقد نماید. بیسمارک هم پیشنهادهای ناپلئون را فوراً به شاهان باویر و ورتمبرگ اطلاع داد و آنها خشمگین شده و قراردادهای نظامی ای با ویلهلم اول منعقد ساختند. بدین ترتیب، اهالی ایالت‌های جنوبی آلمان هم نسبت به فرانسه بدبین شدند. لوکزامبورگ ملک شخصی پادشاه هلند بود و او راضی شد به ۹۰ میلیون فرانک آن را به فرانسه بفروشد؛ اما این خبر هیجانی در آلمان برانگیخت و بیسمارک پادشاه هلند را مجبور ساخت از فروش لوکزامبورگ خودداری نماید و سرانجام این موضوع در کنفرانس لندن مورد بررسی قرار گرفت. اختلاف دیگر بر سر سلطنت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="اسپانیا">اسپانیا</a> بود که در ۱۸۶۸ نام پرنس لئوپلد پسر عمه پادشاه پروس به میان آمد و این امر هم موجب نگرانی فرانسه گردید. سرانجام در روز سه‌شنبه ۱۹ ژوئیه ۱۸۷۰ ناپلئون رسماً به دولت پروس اعلان جنگ داد و در دوم اوت جنگ آغاز شد و تا شش ماه ادامه یافت. در پایان کار فرانسویان شکست خوردند. به موجب عهدنامهٔ فرانکفورت فرانسه مجبور شد آلزاس و لورن را به آلمان واگذار کند، یک میلیارد دلار غرامت بدهد و اجازه دهد آلمان استحکامات مهم فرانسه را تا زمان پرداخت غرامت در تصرف داشته باشد. شکست فرانسه در ۱۸۷۱ موجب تشکیل امپراتوری آلمان گردید، باویر، ورتمبرگ و باد به اتحادیه آلمان شمالی پیوستند و پادشاه پروس ویلهلم اول به مقام امپراتوری رسید. امپراتوری ۲۵ دولت مختلف و همچنین سرزمین <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%B2%D8%A7%D8%B3" title="آلزاس">آلزاس</a> و <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86" title="لورن">لورن</a> را که از فرانسه جدا شده بود شامل می‌شد. مجلس امپراتوری (رایشتاگ) با آرای عمومی انتخاب می‌شد و احزاب برجستهٔ آن عبارت بودند از محافظه‌کاران، کاتولیک‌ها، آزادی‌خواهان و سوسیالیست‌ها. بیسمارک سیاست جهاد برای تمدن را در پیش گرفت و اصلاحاتی انجام داد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مجمع_سه_امپراتور"><span id=".D9.85.D8.AC.D9.85.D8.B9_.D8.B3.D9.87_.D8.A7.D9.85.D9.BE.D8.B1.D8.A7.D8.AA.D9.88.D8.B1"></span>مجمع سه امپراتور</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%B3%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="مجمع سه امپراتور">مجمع سه امپراتور</a></div> <p>کشور آلمان پس از آن که بر امپراتوری‌های اتریش و فرانسه پیروز شد قدرتمندترین کشور <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> گردید و قوای نظامی آن بر سایر کشورها برتری یافت ولی از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انتقام‌گرایی">انتقام</a> فرانسه بیم داشت و می‌ترسید کشورهای بزرگ اروپا بر ضد او متحد شوند. به همین علت و به منظور گوشه‌گیر کردن بیسمارک، پس از پیمان <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA_(%DB%B1%DB%B8%DB%B7%DB%B1)" title="پیمان فرانکفورت (۱۸۷۱)">صلح فرانکفورت</a>، با اتریش طرح دوستی ریخت. در سال ۱۸۷۱ در طی ملاقات ویلهلم اول و فرانسوا ژوزف این پیمان محکم شد. سال بعد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="الکساندر دوم، امپراتور روسیه">الکساندر دوم</a> تزار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">روسیه</a>، که شخصاً به امپراتور آلمان علاقه‌مند بود، با آن دو کشور همراه شد و این پیمان به مجمع سه امپراتور معروف گشت. (اکتبر ۱۸۷۳) </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جنگ_روسیه_و_عثمانی"><span id=".D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.B1.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.87_.D9.88_.D8.B9.D8.AB.D9.85.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>جنگ روسیه و عثمانی</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%DB%B1%DB%B8%DB%B7%DB%B7%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B7%DB%B8)" title="جنگ روسیه و عثمانی (۱۸۷۷–۱۸۷۸)">جنگ روسیه و عثمانی (۱۸۷۷–۱۸۷۸)</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sarikam.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Sarikam.jpg/220px-Sarikam.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Sarikam.jpg/330px-Sarikam.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Sarikam.jpg/440px-Sarikam.jpg 2x" data-file-width="1353" data-file-height="966" /></a><figcaption>خندق جنگلی روسیه در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%82%D9%85%DB%8C%D8%B4" title="نبرد ساری‌قمیش">نبرد ساری‌قمیش</a>. در این نبرد ارتش عثمانی به علت عدم پیش‌بینی <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زمستان">زمستان</a>، شکست خورد<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup></figcaption></figure> <p>جنگ بین <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> که در سال ۱۸۷۷ آغاز شده بود به پایان رسید و روس‌ها در سوم مارس ۱۸۷۸، <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86%D9%88" title="پیمان سن استفانو">پیمان سن استفانو</a> را به ترک‌ها تحمیل نمودند. برای رفع اختلاف در این مورد، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D9%94_%D8%A8%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="کنگرهٔ برلین">کنگرهٔ برلین</a> در ژوئیه ۱۸۷۸ بین <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="کشورهای اروپایی">کشورهای اروپایی</a> تشکیل شد. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="الکساندر دوم، امپراتور روسیه">الکساندر دوم، امپراتور روسیه</a> نسبت به بیسمارک و روشی که در کنگره اعمال کرده بود خشمگین بود و تزار، رهبر آلمان را به مانند یک خائن نگاه می‌کرد؛ در نتیجه، اتفاق سه امپراتور از بین رفت. همچنین در سال بعد رقابت روسیه و اتریش در بالکان موجب مداخلهٔ آلمان شد و چون اتریش از نژاد ژرمن بود آلمان از اتریش طرفداری کرد. از این رو اتحاد سه‌گانه به اتحاد دوگانه تبدیل شد. به موجب این معاهده آلمان و اتریش قبول نمودند که در هنگام لزوم به هم یاری برسانند و هیچ‌گاه جداگانه با دشمن صلح نکنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شکل‌گیری_اتحاد_مثلث"><span id=".D8.B4.DA.A9.D9.84.E2.80.8C.DA.AF.DB.8C.D8.B1.DB.8C_.D8.A7.D8.AA.D8.AD.D8.A7.D8.AF_.D9.85.D8.AB.D9.84.D8.AB"></span>شکل‌گیری اتحاد مثلث</h3></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40023308">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:left!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar a{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sidebar-wraplinks a{white-space:normal}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:right;clear:right;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding-bottom:0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em 0}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding-top:0.2em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding-top:0.4em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.4em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding-top:0}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.4em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-navbar{padding-top:0.6em}.mw-parser-output .sidebar-collapse .mw-collapsible-toggle{margin-top:0.2em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{text-align:right;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar nomobile sidebar-wraplinks" style="width:auto;"><tbody><tr><th class="sidebar-title navbox-title" style="font-size:110%;">رویدادهایی که منجر به <a class="mw-selflink selflink">جنگ جهانی اول</a> شدند.</th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="اتحاد سه‌گانه">اتحاد سه‌گانه</a></td><td style="text-align:left;">۱۸۸۲</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="اتحاد فرانسه و روسیه">اتحاد فرانسه و روسیه</a></td><td style="text-align:left;">۱۸۹۴</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="رقابت تسلیحاتی نیروی دریایی انگلستان و آلمان">رقابت تسلیحاتی نیروی دریایی انگلستان و آلمان</a></td><td style="text-align:left;">‎۱۸۹۸–۱۹۱۲</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82_%D9%82%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="توافق قلبی">توافق قلبی</a></td><td style="text-align:left;">۱۹۰۴</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B7%D9%86%D8%AC%D9%87" title="بحران طنجه">بحران طنجه</a></td><td style="text-align:left;">‎۱۹۰۵–۱۹۰۶</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D9%86_%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D8%B2%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" title="قرارداد سن پترزبورگ">قرارداد سن پترزبورگ</a></td><td style="text-align:left;">۱۹۰۷</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="بحران بوسنی">بحران بوسنی</a></td><td style="text-align:left;">‎۱۹۰۸–۱۹۰۹</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="بحران اقادیر">بحران اقادیر</a></td><td style="text-align:left;">۱۹۱۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="جنگ عثمانی و ایتالیا">جنگ عثمانی و ایتالیا</a></td><td style="text-align:left;">‎۱۹۱۱–۱۹۱۲</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="جنگ‌های بالکان">جنگ‌های بالکان</a></td><td style="text-align:left;">‎۱۹۱۲–۱۹۱۳</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%88%DA%A9_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B3_%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند">ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند</a></td><td style="text-align:left;">۱۹۱۴</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87" title="بحران ژوئیه">بحران ژوئیه</a></td><td style="text-align:left;">۱۹۱۴</td></tr></tbody></table></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AC%D8%B1_%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="الگو:رویدادهای منجر به جنگ جهانی اول"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AC%D8%B1_%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:رویدادهای منجر به جنگ جهانی اول (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AC%D8%B1_%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:رویدادهای منجر به جنگ جهانی اول"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB" class="mw-redirect" title="اتحاد مثلث">اتحاد مثلث</a></div> <p>سه سال بعد در سال ۱۸۸۲ پیمان دوجانبه به پیمان سه‌جانبه تبدیل شد و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> به آن ملحق شد. بر اساس مواد محرمانهٔ این پیمان، اگر ایتالیا یا آلمان مورد حملهٔ فرانسه واقع می‌شد، هر سه کشور با مهاجم وارد جنگ می‌شدند. ایتالیایی‌ها که از قدرت دریایی ترس داشتند، اعلام کردند اگر <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> در این حملات شرکت داشته باشد، این پیمان اجرا نمی‌شود، چون ایتالیا از تصرف تونس توسط فرانسه در ۱۸۸۱ ناراضی بود و از طرف دیگر آلمان به آن کشور پیشنهاد کرده بود که برای حفظ لیبی کمکش کند. در نتیجه، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> نیز مایل بود که وارد اتحاد با آلمان شود (اکتبر ۱۸۸۱). این اتحاد در ابتدا پنج ساله بود ولی بعداً در سالهای ۱۸۸۷ و ۱۸۹۱ و ۱۹۰۲ و ۱۹۱۲ تجدید شد. در این اتحاد مثلث، آلمان بر دو دولت دیگر مسلط بود و آنها غالباً تابع دستورهای آلمان بودند و در اختلافات بین اتریش و ایتالیا، آلمان همیشه واسطه بود ولی بیشتر از اتریش حمایت می‌کرد. همچنین قراردادهای مخصوصی در مورد طرابلس، آلبانی و مقدونیه و ممالک بالکان بین دولت‌های سه‌گانه امضاء شد که موجب تحکیم اتحاد مثلث می‌شد. در بین این سه دولت اختلافاتی هم وجود داشت؛ ایتالیا و اتریش در شبه جزیرهٔ بالکان و قسمت شرقی <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="مدیترانه">مدیترانه</a> با هم اختلاف داشتند و ایتالیا از اتحاد با اتریش ناراضی بود؛ ولی چون اتحاد با آلمان را برای جلوگیری از تجاوزات اتریش ضروری می‌دانست مجبور به تحمل بود. در سال ۱۹۱۱، که ایتالیا با عثمانی بر سر طرابلس در حال جنگ بود، این خطر وجود داشت که اتحاد ایتالیا و آلمان از بین برود؛ زیرا آلمان از دربار قسطنطنیه امتیازات خوبی گرفته بود و برای عثمانی اسلحه و مهمات می‌فرستاد؛ بنابراین در اتحاد مثلث وحدت واقعی بین کشورهای ژرمنی نژاد آلمان و اتریش بود و ایتالیا چندان به حساب نمی‌آمد. ایتالیا هم ظاهراً در اتحاد مثلث بود و از سال ۱۹۰۱، در واقع با متحدین نبود و روش خاصی را در پیش گرفت. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مقدمات_شکل‌گیری_اتفاق_مثلث"><span id=".D9.85.D9.82.D8.AF.D9.85.D8.A7.D8.AA_.D8.B4.DA.A9.D9.84.E2.80.8C.DA.AF.DB.8C.D8.B1.DB.8C_.D8.A7.D8.AA.D9.81.D8.A7.D9.82_.D9.85.D8.AB.D9.84.D8.AB"></span>مقدمات شکل‌گیری اتفاق مثلث</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%87%D9%85_%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB" class="mw-redirect" title="تفاهم مثلث">تفاهم مثلث</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" class="mw-redirect" title="اتحاد روسیه و فرانسه">اتحاد روسیه و فرانسه</a>، و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82_%D9%82%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="توافق قلبی">توافق قلبی</a></div> <p>بعد از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86" title="کنگره برلین">کنگرهٔ برلین</a>، که روس‌ها از آلمانی‌ها رنجیدند، دولت فرانسه، که منتظر فرصت بود و مایل بود روسیه را به سوی خود جلب کند، از فرصت استفاده کرد ولی تا زمانی که بیسمارک، بر سر کار بود این امر ممکن نشد. در سال ۱۸۹۰، بعد از برکناری بیسمارک سیاست غیرعاقلانهٔ <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%87%D9%84%D9%85_%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ویلهلم دوم، امپراتور آلمان">ویلهلم دوم</a> موجب نزدیکی فرانسه و روسیه شد. </p><p>دولت فرانسه به تزار روس وعدهٔ کمک مالی داد و تزار هم که برای پیشبرد مقاصد سیاسی خود به سرمایهٔ خارجی نیاز داشت با این امر موافقت کرد و سرانجام در اوت ۱۸۹۱ اتحاد بین دو کشور برقرار شد. البته بعد از شکست روسیه از ژاپن در ۱۹۰۵ اساس اتحاد فرانسه و روسیه متزلزل شد؛ ولی به هر حال، فرانسه در مقابل اتحاد مثلث به دوستی احتیاج داشت؛ همچنین، علاوه بر نیاز سیاسی، ارتباطات مالی نیز بین دو کشور برقرار شده بود و فرانسه ۱۳ میلیارد فرانک به روسیه وام داده بود. </p><p>در مه ۱۹۰۳ ادوارد هفتم از پاریس دیدن کرد و در این دیدار از نظر تحسین‌برانگیز مردم انگلیس نسبت به فرانسه و از افتخارات فرانسه در طول سالیان و از دوستی مردم انگلیس و فرانسه سخن گفت. در ماه اوت همان سال رئیس‌جمهوری فرانسه به اتفاق وزیر امور خارجه آن کشور از لندن دیدار کرد و در هفتم آوریل ۱۹۰۴ عهدنامهٔ معروف بین فرانسه و انگلیس به امضاء رسید. موارد اختلاف شامل امور مربوط به ماهیگیری در پهنهٔ دریای ارض جدید، مسئلهٔ سیام، ماداگاسکار و مهم‌ترین مسئله، آزادی عمل فرانسه در مراکش و آزادی فعالیت انگلیس در مصر بود. </p><p>فرانسه پس از اتحاد با انگلیس به فعالیت در مراکش پرداخت و واکنش آلمان چنین بود که در مارس ۱۹۰۵م ویلهلم دوم در طنجه حضور یافت و نطق مفصلی را در مورد استقلال مراکش بیان کرد. هدف آلمان از این اقدام برهم زدن اتحاد جدید فرانسه و انگلیس بود. برای حل این موضوع در ۱۹۰۶ یک کنفرانس بین‌المللی در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87" title="الجزیره">الجزیره</a> برگزار شد که در آن انگلیسی‌ها از فرانسوی‌ها حمایت کردند و کوشش آلمان برای برهم زدن اتحاد بین انگلیس و فرانسه به نتیجه‌ای نرسید. در ۱۹۱۱ بحران دیگری بر سر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a> به وجود آمد. یک فروند ناو جنگی آلمانی به نام یوزپلنگ برای حفظ منافع آلمان وارد اغادیر شد و آلمانی‌ها پیشنهاد کردند که اگر کنگوی فرانسه به آنها داده شود آنها دیگر مزاحمتی ایجاد نخواهند کرد و سرانجام آلمانی‌ها توانستند به اراضی کوچکی در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a> دست یابند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نزدیکی_روسیه_و_بریتانیا"><span id=".D9.86.D8.B2.D8.AF.DB.8C.DA.A9.DB.8C_.D8.B1.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.87_.D9.88_.D8.A8.D8.B1.DB.8C.D8.AA.D8.A7.D9.86.DB.8C.D8.A7"></span>نزدیکی روسیه و بریتانیا</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D9%86_%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D8%B2%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" title="قرارداد سن پترزبورگ">قرارداد سن پترزبورگ</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Austrians_executing_Serbs_1917.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Austrians_executing_Serbs_1917.JPG/250px-Austrians_executing_Serbs_1917.JPG" decoding="async" width="250" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Austrians_executing_Serbs_1917.JPG/375px-Austrians_executing_Serbs_1917.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Austrians_executing_Serbs_1917.JPG/500px-Austrians_executing_Serbs_1917.JPG 2x" data-file-width="2601" data-file-height="1829" /></a><figcaption>اعدام سربازان صرب توسط سربازان اتریشی. صربستان در طول جنگ یک چهارم جمعیت خود را که شامل ۸۵۰ هزار نفر می‌شد از دست داد.</figcaption></figure> <p>دولت وقت فرانسه با روسیه دوست بود. انگلیس هم متحد ژاپن به‌شمار می‌آمد و روس و ژاپن دشمن خطرناک یکدیگر بودند. اما منافع روسیه و انگلیس چنین اقتضاء می‌کرد که روسیه و ژاپن به اتحاد فرانسه و انگلیس وارد شوند؛ ولی بلندپروازی روس‌ها در این تاریخ و قدرت نظامی آنها و همچنین نزدیکی امپراتور روس و آلمان که روابط آنها دوستانه بود مانع این کار می‌شد. مشکل اول با شکست روسیه از ژاپن حل شد. اختلافات دیگر روس و انگلیس بر دو مسئلهٔ دیگر متمرکز بود: یکی <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="بالکان">بالکان</a> برای تصرف بلغارها و دیگری در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> که انگلیس دوست داشت این مناطق کاملاً در اختیار خودش باشد. مسئلهٔ دیگر که باعث سردی روابط انگلیس و آلمان شده بود، برخورد قیصر آلمان در موضوع <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ترانسوال (صفحه وجود ندارد)">ترانسوال</a> بود؛ زیرا هنگامی که پل کروگر حاکم ترانسوال می‌خواست به ترانسوال استقلال بدهد و در پی متحدی در برابر سیسیل رودز و انگلیس بود تنها قدرتی را انتخاب نمود که سرزمین‌هایی در آفریقای جنوبی داشت و آن کشور آلمان بود پس از پیروزی بوئرها تلگرافی از سوی قیصر آلمان برای او فرستاده شد با این مضمون: «من دوستانه به شما تبریک می‌گویم که شما بدون دریافت کمک خارجی گروه‌های مسلح را سرکوب نمودید و توانستید صلح و آرامش را برقرار نمایید» و این برخورد قیصر برای روابط انگلیس و آلمان عواقب جدی داشت؛ زیرا قیصر از کروگر که دشمن انگلیس بود حمایت کرده بود. مسئلهٔ دیگر صادرات روزافزون آلمانی‌ها بود زیرا در سال ۱۸۹۵ در انگلیس رساله‌ای تحت عنوان ساخت آلمان منتشر شد که خطر صادرات روزافزون آلمان را برای انگلیس تشریح می‌کرد. </p><p>مسئله دیگر که ایجاد خطر برای انگلیس می‌کرد، پیشرفت نیروی دریایی آلمان بود. ویلهلم دوم از سال ۱۹۰۰ به تقویت نیروی دریایی آلمان پرداخت و علناً اظهار کرد که آلمان نمی‌تواند به نیروی زمینی قناعت کند و باید در نیروی دریایی بر همهٔ کشورها برتری داشته باشد. انجمنی به نام اتحاد دریایی آلمان تشکیل داد و به کمک آن هزینهٔ لازم را برای ساختن کشتی‌های جنگی تأمین کرد. همچنین پیشرفت‌های تجاری و صنعتی آلمان نیز باعث شکست بازار تجارت و صنعت شده بود. به هر حال، این سؤال مطرح است که چرا انگلیس در بین روسیه و آلمان، اولی را انتخاب کرد: چون منافع انگلیس هم از طرف روس و هم از طرف آلمان تهدید می‌شد. از یک طرف خطر توسعهٔ نفوذ روس، و از سوی دیگر خطر نفوذ آلمان در آسیای صغیر و خلیج فارس و اتصال راه‌آهن بغداد به داخل ایران و نزدیک شدن این دو خطر به مرزهای هند به مشکلات دفاع از هند می‌افزود و سیاست انگلیس این بود که این دو دولت را با هم درگیر سازد و قوای آنها را تحلیل ببرد. اما تأمل انگلیس در این بود که خود به کدام طرف ملحق شود. منافع بریتانیا حکم می‌کرد که به روس‌ها نزدیک شود زیرا عقل و درایت روس‌ها اندک و زورشان بیشتر بود؛ ولی مسئله این بود که انگلیس با تقاضاهای روسیه چگونه برخورد نماید. تقاضاهای روس در بالکان، داردانل، ایران و افغانستان. مسئلهٔ ایران و افغانستان یک امر حیاتی بود و صلاح در این بود که هیچ امتیازی در این منطقه ندهد؛ پس بهتر بود که انگلیس، روس‌ها را به سوی بالکان و داردانل سوق دهد و آنها را امیدوار سازد. سرانجام، در قراردادی که در ۳۱ اوت ۱۹۰۷ در شهر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="مسکو">مسکو</a> بسته شد روس و انگلیس اختلافات خود دربارهٔ ایران و افغانستان را حل کردند و چون اختلافات سیاسی انگلیس و فرانسه و روسیه حل شد سه دولت تشکیل اتفاق مثلث را دادند که هدفشان جلوگیری از پیشرفت‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی آلمان بود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بحران‌های_بالکان_قبل_از_جنگ"><span id=".D8.A8.D8.AD.D8.B1.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.D8.A7.D9.84.DA.A9.D8.A7.D9.86_.D9.82.D8.A8.D9.84_.D8.A7.D8.B2_.D8.AC.D9.86.DA.AF"></span>بحران‌های بالکان قبل از جنگ</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="بحران بوسنی">بحران بوسنی</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="جنگ ایتالیا و عثمانی">جنگ ایتالیا و عثمانی</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ اول بالکان">جنگ اول بالکان</a>، و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="جنگ دوم بالکان">جنگ دوم بالکان</a></div> <p>از ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۳ جنگ‌هایی درگرفت که زمینهٔ جنگ جهانی اول را آماده ساخت. در سپتامبر ۱۹۱۱ ایتالیا به <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> اعلان جنگ داد و <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%B3" title="طرابلس">طرابلس</a> را اشغال نمود و در نیمهٔ اکتبر ۱۹۱۲ جنگ به پایان رسید. در اکتبر ۱۹۱۲ تقریباً همزمان با <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a>؛ <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلغارستان">بلغارستان</a>، <a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="صربستان">صربستان</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونان</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="مونته‌نگرو">مونته‌نگرو</a> به عثمانی حمله کردند و در اوایل دسامبر ۱۹۱۲ عثمانی درخواست صلح کرد. در تابستان ۱۹۱۳ جنگ دیگری بر سر غنایم به دست آمده از <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> درگرفت. کنفرانس سفیران در دسامبر ۱۹۱۲ توسط گری در لندن تشکیل شد و در ۳۰ مه ۱۹۱۳ در لندن قراردادی امضاء شد که ترک‌ها را وادار می‌ساخت مستملکات خود را از میدیا در ساحل <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="دریای سیاه">دریای سیاه</a> تا آلتوس در ساحل اژه به اروپاییان واگذار کنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بحران_اول_و_دوم_مراکش"><span id=".D8.A8.D8.AD.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D8.A7.D9.88.D9.84_.D9.88_.D8.AF.D9.88.D9.85_.D9.85.D8.B1.D8.A7.DA.A9.D8.B4"></span>بحران اول و دوم مراکش</h3></div> <p>بحران اول مراکش بحرانی بین‌المللی بود که از مارس ۱۹۰۵ تا مه ۱۹۰۶ بر سر مراکش صورت گرفت. این بحران رابطه بین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امپراتوری آلمان">امپراتوری آلمان</a> با فرانسه و بریتانیا را تضعیف کرد و سنگ محکی برای تضمین توافق قلبی بین فرانسه و بریتانیا بود. این بحران که همزمان با <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="جنگ روسیه و ژاپن">جنگ روسیه و ژاپن</a> بود، تلاشی از سوی امپراتور آلمان، ویلهلم دوم برای تضعیف سیستم <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%DA%A9%D8%B3%D9%87" class="mw-redirect" title="دلکسه">دلکسه</a> محسوب می‌شد. فرانسه که بر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="الجزایر">الجزایر</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="تونس">تونس</a> تسلط یافته بود و مایل بود بر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%BE%DB%8C" title="اتیوپی">اتیوپی</a> نیز تسلط یابد در ژوئن ۱۹۰۴ وامی به سلطان مراکش داد و به موجب آن گمرک و واردات و صادرات این کشور را به زیر نفوذ خود درآورد. این در حالی بود که آلمان خواستار <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="سیاست درهای باز">سیاست درهای باز</a> در مراکش بود. در ۳۱ مارس ۱۹۰۵ ویلهلم دوم، قیصر آلمان، با استقبال سلطان مراکش وارد <a href="/wiki/%D8%B7%D9%86%D8%AC%D9%87" title="طنجه">طنجه</a> شد و اعلام کرد که برای حمایت از حاکمیت و استقلال مراکش این سفر را انجام داده است. بریتانیا در این بحران جانب فرانسه را گرفت و این اولین نشان جدی بودن توافق قلبی بین دو کشور بود. نخست‌وزیر فرانسه، موریس روور، که حاضر به جنگ با آلمان نبود، به شرکت در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B3" class="mw-redirect" title="کنفرانس الجزیراس">کنفرانس الجزیراس</a> که قیصر تشکیل داده بود راضی شد. این امر باعث شد وزیر امور خارجه، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%DA%A9%D8%B3%D9%87" class="mw-redirect" title="دلکسه">دلکسه</a> که می‌دانست دولتش از سیستم او حمایت نمی‌کند استعفا دهد. بحران دوم مراکش یک بحران بین‌المللی بود که بین فرانسه و امپراتوری آلمان اتفاق افتاد. در کنفرانس الجزیراس تفوق فرانسه در مراکش قبول گشت اما پیش‌بینی نشد که آیا در صورت بروز بحران در مراکش فرانسه حق مداخله خواهد داشت یا خیر. پس از آماده‌باش ارتش فرانسه در مراکش در آوریل ۱۹۱۱ برای سرکوب شورشی علیه ملاحافظ، سلطان مراکش، آلمان این کار را مداخله در امور داخلی خواند و با فرستادن کشتی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1" title="اس‌ام‌اس پانتر">اس‌ام‌اس پانتر</a> به بندر <a href="/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B1" title="اگادیر">اگادیر</a> واکنش نشان داد و دو قطب <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB" class="mw-redirect" title="اتحاد مثلث">اتحاد مثلث</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%87%D9%85_%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB" class="mw-redirect" title="تفاهم مثلث">تفاهم مثلث</a> تا نزدیکی جنگ پیش رفتند. در نهایت در ۴ نوامبر ۱۹۱۱ مسئله مراکش با پذیرش تسلط فرانسه بر این کشور از سوی آلمان در ازای تصرف <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="کنگوی فرانسوی">کنگوی فرانسوی</a> حل شد، ولی مشکلات بین دو کشور به جای خود باقی ماند و در نهایت موجب جنگ جهانی اول شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اوضاع_داخلی_و_تحولات_آلمان_پس_از_وحدت"><span id=".D8.A7.D9.88.D8.B6.D8.A7.D8.B9_.D8.AF.D8.A7.D8.AE.D9.84.DB.8C_.D9.88_.D8.AA.D8.AD.D9.88.D9.84.D8.A7.D8.AA_.D8.A2.D9.84.D9.85.D8.A7.D9.86_.D9.BE.D8.B3_.D8.A7.D8.B2_.D9.88.D8.AD.D8.AF.D8.AA"></span>اوضاع داخلی و تحولات آلمان پس از وحدت</h3></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:NationaalArchief_uboat155London.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/NationaalArchief_uboat155London.jpg/250px-NationaalArchief_uboat155London.jpg" decoding="async" width="250" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/NationaalArchief_uboat155London.jpg/375px-NationaalArchief_uboat155London.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/NationaalArchief_uboat155London.jpg/500px-NationaalArchief_uboat155London.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="904" /></a><figcaption>اولین زیردریایی تسلیم شدهٔ آلمانی‌ها در نزدیکی پل برج در لندن ۱۹۱۸</figcaption></figure> <p>آلمان متحد، از نظر قوای مادی و معنوی بی‌نظیر، مجدانه به تعلیم و تربیت فرزندان خود پرداخت، در توسعه فرهنگ و ترویج علوم بر همهٔ کشورها پیشی گرفت و سعی داشت در صنعت و تجارت و بهداشت از علوم و اکتشافات جدید بهره گیرد. از این رو، در مدت کوتاهی بزرگ‌ترین دولت صنعتی و تجاری اروپا شد، مخترعان را تشویق کرد، صنایع شیمیایی را رونق داد، در وضع قوانین اجتماعی هم از بقیهٔ دولت‌ها پیشی گرفت و برای طبقهٔ کارگر اهمیت قائل شد. در حالی که در بقیهٔ کشورها حقی برای کارگران قائل نبودند. واقعیت دیگر این که حکومت خاندان هوهنتسولرن در این کار مؤثر بود. ملت آلمان پس از غلبه بر اتریش و فرانسه دچار غرور ملی شد و سیاست‌مداران آلمانی از روش‌های مختلف این غرور ملی را تقویت کردند. حتی هر معلمی ناگزیر بود که در سر کلاس درس برتری نژادی ملت آلمان بر سایر ملل عالم را بیان کند و در شاگردان خود روح جنگجویی بدمد. گذشته از مجالس درس، در معابر، روزنامه‌ها و کتب و نمایشگاه‌ها این برتری نژادی به نوعی القا می‌شد. حتی نیچه یکی از معروف‌ترین فیلسوفان آلمان هم چنین عقیده‌ای داشت و در یکی از آثار خود چنین گفته است که: «اگر آدمی جنگ را فراموش کند از او امید باید برید» و به همین دلیل کم‌کم طرز فکر مردم آلمان یکسره تغییر یافت و بر آنها مسلم شد که نژاد آلمانی ممتاز است و باید به سراسر زمین مسلط باشد و این تسلط هم جز از راه جنگ امکان‌پذیر نیست. ترویج این افکار در آلمان سایر دولت‌های اروپایی را نگران ساخت و باعث شد تا ضد نژاد ژرمنی با هم متحد شوند. </p><p>دولت آلمان تا اواخر قرن ۱۹ در آفریقا مستعمره‌ای نداشت ولی پس از وحدت چون جمعیت آن افزایش یافت و صنعت و تجارت رونق گرفت به دنبال تحصیل مستعمرات برآمد تا هم قسمتی از مردم آلمان را به آنجا کوچ دهد و هم مواد خامی را که برای کارخانه‌های داخلی لازم داشت فراهم کند و همچنین بازاری برای فروش کالاهای خود بیابد. سرانجام بیسمارک قسمت بزرگی از اراضی آفریقا را به دست آورد که شامل توگو و کامرون در ساحل غربی آفریقا و یک ناحیه در جنوب غربی و ناحیه دیگری در مشرق بود. آلمان پس از پیروزی بر فرانسه از نظر نیروهای نظامی بر سایر کشورهای اروپا برتری یافته بود؛ ولی باز هم به این کار ادامه داد و تا سال ۱۹۱۴ روز به روز بر قوای جنگی خود افزود. از سال ۱۹۱۱ آلمان در افزایش نیروهای جنگی کوشید و میزان گسترش قوای مزبور در سالهای ۱۹۱۱ و ۱۹۱۲ و ۱۹۱۳ با پیشرفت چهل سالهٔ آن از ۱۸۷۱ تا ۱۹۱۱ برابر بود. در طی این مدت کوتاه شبکه‌های گستردهٔ راه‌آهن و راه‌های شوسه، تأسیسات عظیم صنعتی، نهادهای قدرتمند اقتصادی و به خصوص تشکیلات گستردهٔ نظامی آلمان موجب وحشت قدرت‌های اروپایی گردید. در سال ۱۹۱۴ آلمان از نظر صنعتی و اقتصادی به پیشرفت‌های عظیمی دست یافت. به لحاظ نظامی نیز دارای قدرتمندترین ارتش و نیروی دریایی شد. روحیهٔ نظامی‌گری در مزرعه، کارخانه و پادگان و همه جا حاکم بود و همه چیز در خدمت ارتش قرار داشت. نیروهای نظامی آلمان بیش از یک میلیون نفر بودند و این افزایش نیروهای صنعتی و نظامی موجب اشباع جامعه آلمان گردید و آلمان مجبور بود سرمایه و کالاهای اضافی را به دیگر مناطق جهان بفرستد؛ بنابراین به دنبال مناطق نفوذ اقتصادی و منابع مواد اولیه بود و این هم یکی از دلایل جنگ جهانی اول بود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="برقراری_روابط_بین_آلمان_و_عثمانی"><span id=".D8.A8.D8.B1.D9.82.D8.B1.D8.A7.D8.B1.DB.8C_.D8.B1.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B7_.D8.A8.DB.8C.D9.86_.D8.A2.D9.84.D9.85.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.B9.D8.AB.D9.85.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>برقراری روابط بین آلمان و عثمانی</h3></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bundesarchiv_Bild_146-1977-101-36,_Deutsche_Soldaten_in_Jerusalem.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Bundesarchiv_Bild_146-1977-101-36%2C_Deutsche_Soldaten_in_Jerusalem.jpg/250px-Bundesarchiv_Bild_146-1977-101-36%2C_Deutsche_Soldaten_in_Jerusalem.jpg" decoding="async" width="250" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Bundesarchiv_Bild_146-1977-101-36%2C_Deutsche_Soldaten_in_Jerusalem.jpg/375px-Bundesarchiv_Bild_146-1977-101-36%2C_Deutsche_Soldaten_in_Jerusalem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Bundesarchiv_Bild_146-1977-101-36%2C_Deutsche_Soldaten_in_Jerusalem.jpg/500px-Bundesarchiv_Bild_146-1977-101-36%2C_Deutsche_Soldaten_in_Jerusalem.jpg 2x" data-file-width="788" data-file-height="498" /></a><figcaption>سربازان آلمان در <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" class="mw-redirect" title="بیت‌المقدس">بیت‌المقدس</a></figcaption></figure> <p>یکی از کشورهایی که آلمان علاقه‌مند بود روابط خود را با آن گسترش دهد امپراتوری عثمانی بود که بر منابع نفتی تسلط داشت. از سال ۱۸۸۰م. آلمان متوجه اهمیت روابط با امپراتوری عثمانی گردید. در سال ۱۸۸۲ سپهسالار فون در گلتز از سوی سلطان عبدالحمید مأموریت یافت ارتش عثمانی را دارای سازمان منظمی سازد و افراد آن را آموزش دهد. </p><p>افسران برجستهٔ هیئت نظامی آلمانی که در عثمانی فعالیت داشتند شامل فیلدمارشال پروسی <a href="/wiki/%D9%81%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%D8%B3" class="mw-redirect" title="فن در گولتس">فن در گولتس</a>، دو ژنرال دیگر لیمان فن ساندرز و <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%86_%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="فون فالکنهاین">فون فالکنهاین</a>، یک افسر ستاد به نام <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%81%D9%88%D9%86_%D8%B2%DA%A9%D8%AA" title="هانس فون زکت">هانس فون زکت</a>، سه دریاسالار به نام‌های سوچون، اودم و مرتن و چند افسر دیگر بودند. </p><p>البته یکی از طراحان برنامهٔ گسترش فعالیت آلمان در خاورمیانه <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%84_%D9%81%D9%86_%D8%A8%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مارشال فن بی براشتاین (صفحه وجود ندارد)">مارشال فن بی براشتاین</a> بود که از ۱۸۹۷ تا ۱۹۱۲ سفیر آلمان در باب عالی بود و اعتقاد داشت که اجرای این برنامه موجب درگیری بین روسیه و آلمان خواهد شد. در سال ۱۸۹۸ ویلهلم دوم و ملکهٔ آلمان به استانبول سفر کردند و فصل جدیدی در همکاری بین دو ملت پدید آمد. امپراتور آلمان در مسافرت دوم خود به امپراتوری عثمانی خود را طرفدار دوستی ملت ترک و سایر ملل مسلمان معرفی نمود و در نطق خود اظهار داشت: «اعلیحضرت سلطان عبدالحمید و ۳۰۰ میلیون مسلمان می‌توانند اطمینان داشته باشند که آلمان، دوست و هواخواه آن‌هاست». این سیاست به زودی به لحاظ اقتصادی ثمرات مهمی برای آلمان به بار آورد، بانک‌داران و بازرگانان آلمانی در سراسر امپراتوری عثمانی مستقر شدند و امتیازات مهمی به مؤسسات اقتصادی آلمان داده شد. آلمان در جستجوی نفت بود و علاوه بر آن برای رقابت با انگلیس به یک نیروی دریایی قوی نیاز داشت. آلمانی‌ها در هنگام مذاکره با دولت عثمانی در مورد منابع نفتی عراق سخن نگفتند بلکه فقط تقاضای اخذ امتیاز خط راه‌آهن را داشتند، به این شرط که امتیاز استخراج معادن اطراف راه‌آهن تا شعاع ۲۰ کیلومتر به آنها داده شود. در سال ۱۹۰۲ بانک آلمان، امتیاز ساختمان راه‌آهن برلین – بغداد را به دست آورد که باعث نفوذ هرچه بیشتر آلمان در <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="میان‌رودان">میان‌رودان</a> می‌گردید. یکی دیگر از امتیازات آلمان از عثمانی ادامهٔ راه‌آهن از بغداد به خانقین بود که آلمان تصمیم داشت پس از اتمام خط آهن بغداد، همین راه را از خانقین به تهران و ولایات مرکزی ادامه دهد و ایران را به اروپا مربوط سازد. در سال ۱۹۱۰ مدت تعهد ایران در مقابل روسیه که ۲۰ سال حق ساختن راه‌آهن را از ایران سلب نموده بود تمام می‌شد؛ به همین علت از طرف بانک مشهور آلمان به نام دویچه بانک مأموری به نام سیدروت به ایران آمد که امتیاز خط آهن خانقین - تهران را به دست آورد. این امر موجب نگرانی مقامات روسی و انگلیسی شد و باعث مبادلهٔ پانویس هفتم آوریل ۱۹۱۰ بین ایران و آن دو دولت شد، و ایران به ناچار تعهد کرد که بعد از این امتیازی که مخالف منافع آن دو دولت باشد به هیچ تبعه دولت خارجی واگذار نکند؛ بنابراین، تلاش آلمان به نتیجه نرسید. </p><p>اما نفوذ نظامی آلمان در امپراتوری عثمانی افزایش یافت و در ۱۹۱۴ آموزش ارتش عثمانی به یک گروه چهل و دو نفره از افسران آلمانی به ریاست ژنرال لیمان فن ساندرز واگذار شد. سپس آلمان تصمیم گرفت در مورد ادامهٔ راه‌آهن برلین - بغداد با روسیه مذاکراتی انجام دهد. در ۱۹۱۰ تزار نیکلای دوم و ویلهلم امپراتور آلمان در <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="پوتسدام">پوتسدام</a> ملاقات کردند و در مورد منافع روس و آلمان در ایران مذاکراتی صورت گرفت. سرانجام، در ۱۹ اوت ۱۹۱۱ قراردادی بین روسیه و آلمان در سن پترزبورگ منعقد شد که به موجب آن دولت آلمان منطقهٔ نفوذ روسیه را به رسمیت شناخت؛ و در عوض روسیه هم اجازه داد که اگر تا چهار سال دیگر راه‌آهن‌های روس به <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%82%DB%8C%D9%86" title="خانقین">خانقین</a> متصل نشود دولت آلمان حق داشته باشد خط آهن <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84" title="استانبول">استانبول</a> - <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a> و خانقین - تهران را بسازد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دلایل_وقوع_جنگ_جهانی_اول"><span id=".D8.AF.D9.84.D8.A7.DB.8C.D9.84_.D9.88.D9.82.D9.88.D8.B9_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.AC.D9.87.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84"></span>دلایل وقوع جنگ جهانی اول</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%84_%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="دلایل شروع جنگ جهانی اول">دلایل شروع جنگ جهانی اول</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Joan_of_Arc_WWI_lithograph2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Joan_of_Arc_WWI_lithograph2.jpg/300px-Joan_of_Arc_WWI_lithograph2.jpg" decoding="async" width="300" height="411" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Joan_of_Arc_WWI_lithograph2.jpg/450px-Joan_of_Arc_WWI_lithograph2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Joan_of_Arc_WWI_lithograph2.jpg/600px-Joan_of_Arc_WWI_lithograph2.jpg 2x" data-file-width="2249" data-file-height="3082" /></a><figcaption>پوستر میهن پرستانه آمریکایی در جنگ جهانی اول که <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="ژان دارک">ژان دارک</a>، قهرمان زن فرانسوی را نمایش می‌دهد.</figcaption></figure> <p>برخی علل جنگ جهانی اول عبارت بود از: رقابت اتریش و روسیه در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="بالکان">بالکان</a>، اختلاف بین فرانسه و آلمان از سال ۱۸۷۰ دربارهٔ آلزاس و لرن، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="رقابت تسلیحاتی نیروی دریایی انگلستان و آلمان">رقابت اقتصادی و دریایی بین آلمان و انگلیس</a>، رواج ملی‌گرایی و وطن‌پرستی در اروپا، انبار کردن تسلیحات و آلات جنگی در سطح وسیع توسط دولت‌های اروپایی، وجود اتحاد و جبهه بندی بین کشورهایی که یکی پس از دیگری به دنبال هم پیمانان خود وارد جنگ شدند.<sup id="cite_ref-:1_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما بهانهٔ شروع جنگ این بود که <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%88%DA%A9_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B3_%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="آرشیدوک فرانتس فردیناند">آرشیدوک فرانتس فردیناند</a> ولیعهد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="امپراتوری اتریش-مجارستان">امپراتوری اتریش-مجارستان</a> به دست یک سیاه دست صرب به نام پرنسیب در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ در سارایوو <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بوسنی">بوسنی</a> به قتل رسید و اتریش ادعا کرد <a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="صربستان">صربستان</a> در این کار دخالت داشته و تقاضا نمود تحقیقاتی با شرکت نمایندگان اتریش صورت پذیرد که دولت صربستان تحقیقات را قبول ننمود و با حضور نمایندگان خارجی مخالفت کرد. دولت اتریش به صربستان اعلان جنگ داد و روسیه بسیج عمومی اعلام کرد و آلمان هم به حمایت از اتریش به روسیه و فرانسه اعلان جنگ داد. قوای آلمان از بلژیک برای حمله به فرانسه بهره برد و این اقدام یعنی حمله به یک کشور بی‌طرف موجب دخالت انگلیس در جنگ شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="آغاز_جنگ"><span id=".D8.A2.D8.BA.D8.A7.D8.B2_.D8.AC.D9.86.DA.AF"></span>آغاز جنگ</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ترور_فرانتس_فردیناند"><span id=".D8.AA.D8.B1.D9.88.D8.B1_.D9.81.D8.B1.D8.A7.D9.86.D8.AA.D8.B3_.D9.81.D8.B1.D8.AF.DB.8C.D9.86.D8.A7.D9.86.D8.AF"></span>ترور فرانتس فردیناند</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%88%DA%A9_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B3_%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند">ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بحران_ژوئیه"><span id=".D8.A8.D8.AD.D8.B1.D8.A7.D9.86_.DA.98.D9.88.D8.A6.DB.8C.D9.87"></span>بحران ژوئیه</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87" title="بحران ژوئیه">بحران ژوئیه</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="واکنش_مردمی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.A9.D9.86.D8.B4_.D9.85.D8.B1.D8.AF.D9.85.DB.8C"></span>واکنش مردمی</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:GermanInfantry1914.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/GermanInfantry1914.jpg/300px-GermanInfantry1914.jpg" decoding="async" width="300" height="191" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/GermanInfantry1914.jpg/450px-GermanInfantry1914.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/GermanInfantry1914.jpg/600px-GermanInfantry1914.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1912" /></a><figcaption>حملهٔ نیروهای فرانسوی به آلمانی‌ها در <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="شامپانی">شامپانی</a> فرانسه</figcaption></figure> <p>وقتی که در ۱ اوت ۱۹۱۴ جنگ اعلام شد، میلیون‌ها تن از مردم شادمان در خیابان‌های شهرهای مهم اروپا شروع به رقص و پایکوبی نمودند. مردم تصمیم حاکمان خود را برای رفتن به جنگ مورد حمایت قرار دادند. مردان جوان داوطلب برای جنگیدن، هجوم می‌آورند. با این وجود، صحنه‌های وحشت‌انگیز جنگ جهانی اول، نگرش مردم به جنگ را تغییر داد. یک نسل کامل از مردان جوان به خاک و خون کشیده شدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="طرح_اشلیفن"><span id=".D8.B7.D8.B1.D8.AD_.D8.A7.D8.B4.D9.84.DB.8C.D9.81.D9.86"></span>طرح اشلیفن</h2></div> <p>طرح ارتش آلمان برای جنگ در دو جبهه، کار کنت اشلیفن بود که بعد از استعفای والدرسی، جانشین <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%AA%DA%A9%D9%87_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="مولتکه بزرگتر">مولتکه بزرگتر</a>، در سال۱۸۹۲ به ریاست ستاد کل ارتش آلمان رسیده بود. در آن زمان برای او روشن بود که فرانسه و روسیه در جنگ بعدی با هم متحد می‌شوند و جنگ با یکی، به‌طور قطع به معنای جنگ با هر دو است. هرچه کنت اشلیفن بیشتر به طرح مولتکه بزرگتر در مقابل این پیشامد (که عبارت از دفاع در غرب و آفند محدود در شرق بود) می‌اندیشید کمتر از آن خوشش می‌آمد: چنین جنگی می‌توانست تا ابد ادامه پیدا کند. شاید فرانسه و روسیه، که اساساً جوامعی روستایی بودند، طاقت مبارزه‌ای طولانی از این نوع را داشتند ولی آلمان، با اقتصاد پیشرفته‌اش، به سرعت دچار دردسر می‌شد. آنچه آلمان می‌خواست راهی برای غلبه در جنگ در یک اردوکشی واحد بود. </p><p>سعی برای تعیین تکلیف در شرق به کلی بیهوده بود، قضیه غرب هم کار ساده‌ای نبود؛ به‌طوری‌که مولتکه بزرگتر خاطر نشان کرده بود اکنون که فرانسوی‌ها خدمت وظیفهٔ عمومی را معمول کرده بودند، نیروی کافی در اختیار داشتند که نفرات لازم برای یک خط دفاع دایمی در طول مرز فرانسه-آلمان را تأمین کند. راه حل ژنرال اشلیفن به طرز خیره‌کننده‌ای ساده بود. او راه خود را از میان خط ماژینو نمی‌گشود؛ آنها را دور می‌زد. این <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D8%A7%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%81%D9%86" class="mw-redirect" title="طرح اشلیفن">طرح اشلیفن</a> مستلزم آن بود که تمام ارتش آلمان در غرب صف آرایی کند و بیش از نیمی از آن (پنجاه لشکر از هشتاد لشکر موجود) در مقابل بلژیک و هلند موضع بگیرند. </p><p>این لشکرها که جناح راست ارتش را تشکیل می‌دادند می‌بایست با حداکثر سرعت از هلند و بلژیک می‌گذشتند و قرار بود ظرف سه هفته بسیج و یک هفته راهپیمایی به مرز فرانسه بلژیک برسند. از آنجا به فرانسه شمالی وارد می‌شدند و جناح چپ ارتش فرانسه را متوجه خود کرده و خط دفاعی فرانسه را به عقب خم می‌کردند. </p><p>درونمایهٔ طرح این بود که با عبور از دو کشور هلند و بلژیک میدان عمل وسیع‌تری به دست آورند و مانور آن‌قدر وسعت پیدا کند که تمام ارتش فرانسه را مشغول کند. به‌طوری‌که ژنرال اشلیفن به فرماندهان واحدهایش می‌گفت: «باید آخرین سرباز سمت راست، کانال را با آستینش پاک کند.» حتی یک لشکر فرانسوی نمی‌بایست فرار می‌کرد. </p><p>ژنرال اشلیفن در سال ۱۹۰۶ کنار رفت. جانشین او هلموت فون مولتکه (معروف به <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%AA%DA%A9%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="مولتکه جوانتر">مولتکه جوانتر</a>)، برادرزادهٔ مولتکهٔ نامبرده، قدری سازشکار بود. او دستورهای راهپیمایی جناح راست را تغییر داد تا بتوان هلند را بی‌آسیب گذاشت و تصمیم گرفت ده لشکر برای دفاع از شرق در مقابل حملهٔ روس‌ها نگهداری شود. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bundesarchiv_Bild_146-1970-073-47,_Paul_v._Hindenburg,_Erich_Ludendorff.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Bundesarchiv_Bild_146-1970-073-47%2C_Paul_v._Hindenburg%2C_Erich_Ludendorff.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_146-1970-073-47%2C_Paul_v._Hindenburg%2C_Erich_Ludendorff.jpg" decoding="async" width="220" height="314" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Bundesarchiv_Bild_146-1970-073-47%2C_Paul_v._Hindenburg%2C_Erich_Ludendorff.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild_146-1970-073-47%2C_Paul_v._Hindenburg%2C_Erich_Ludendorff.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Bundesarchiv_Bild_146-1970-073-47%2C_Paul_v._Hindenburg%2C_Erich_Ludendorff.jpg/439px-Bundesarchiv_Bild_146-1970-073-47%2C_Paul_v._Hindenburg%2C_Erich_Ludendorff.jpg 2x" data-file-width="560" data-file-height="800" /></a><figcaption>رهبران حقیقی آلمان در دو سال پایانی جنگ: ژنرال هیندنبورگ (چپ) و معاون وی ژنرال لودندورف</figcaption></figure> <p>ژنرال اشلیفن که این تغییرات به گوشش می‌رسید مرتب می‌پرسید آیا رئیس ستاد از حساب‌های پشت سر طرح خبر دارد؟ او پانویس‌هایی برای <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%AA%DA%A9%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="مولتکه جوانتر">مولتکه جوانتر</a> فرستاد تا نیاز به استقرار قویترین نیروی ممکن در غرب را توضیح دهد و از جواب‌های طفره‌آمیزی که دریافت می‌کرد برآشفته بود. وقتی مرد (در سال ۱۹۱۳) هنوز نگران بود: آخرین کلماتش به وضوح خطاب به مولتکه جوانتر، این بود که: «همه چیز را کنار بگذارید و جناح راست را قوی نگه دارید». اما در اواخر اوت ۱۹۱۴ با حمله روسیه به پروس شرقیِ آلمان مشخص شد که مولتکهٔ جوانتر حق داشت که نگران تهاجم روس‌ها از شرق باشد. ژنرال هیندنبورگ، فرمانده ارتش هشتم آلمان و رئیس ستاد وی ژنرال لودندورف روس‌ها را در ۲۹ اوت در نبرد حماسه ای <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="نبرد تاننبرگ">تاننبرگ</a> شکست داده و از پروس شرقی بیرون راندند به طوری که تزار دیگر توان حمله به آلمان را نداشت و تنها به اتریش-مجارستان مشغول شد. اما شادی آلمان‌ها هم پایدار نبود چرا که دو هفته بعد در نبرد سرنوشت ساز <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="نبرد اول مارن">نبرد اول مارن</a> شکست خوردند تا نقشه اشلیفن مبنی بر محاصره پاریس ناتمام بماند. پس از این شکست، در چهاردهم سپتامبر هلموت فون مولتکهٔ جوانتر از کار برکنار شده تا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B4_%D9%81%D9%88%D9%86_%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="اریش فون فالکنهاین">اریش فون فالکنهاین</a> عهده‌دار ریاست ستاد گردد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تحولات_جنگ"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.88.D9.84.D8.A7.D8.AA_.D8.AC.D9.86.DA.AF"></span>تحولات جنگ</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شمال_اروپا"><span id=".D8.B4.D9.85.D8.A7.D9.84_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7"></span>شمال اروپا</h3></div> <p>پس از استفاده از خاک بلژیک از سوی آلمان برای اجرای طرح اشلیفن، بریتانیا با استناد به <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="معاهده لندن">معاهده لندن</a> در ۱۸۳۹ که بی‌طرفی بلژیک را تضمین می‌کرد در چهارم اوت ۱۹۱۴ به آلمان اعلان جنگ داد. در شمال اروپا، <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلند</a> و کشورهای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="اسکاندیناوی">اسکاندیناوی</a> بر حفظ بی‌طرفی خود اصرار می‌کردند و از ورود به جنگ خودداری می‌ورزیدند. ازین رو تلاش‌ها برای جلب کشورهای حوزه <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="مدیترانه">مدیترانه</a> متمرکز شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="عثمانی"><span id=".D8.B9.D8.AB.D9.85.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>عثمانی</h3></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r36211177">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-right:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 0 4px 1em;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-right:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-right:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-right:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-right:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-right:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-right:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-right:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <p>نخستین هدف سیاسی آلمان جذب عثمانی بود چرا که ورود عثمانی باعث تسلط نیروهای اتحاد محور بر تنگه‌های <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84" title="داردانل">داردانل</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D8%A8%D8%B3%D9%81%D8%B1" title="تنگه بسفر">بسفر</a> می‌شد و ارتباط دریایی روسیه با بریتانیا و فرانسه را قطع می‌کرد. ازین گذشته عثمانی پلی بود که ارتباط آلمان با خاورمیانه و آسیا (به ویژه مستعمره مهم بریتانیا یعنی هند) را ممکن می‌ساخت. در نهایت امپراتوری عثمانی در دوم اوت ۱۹۱۴ با امضاء معاهده اتحادی با امپراتوری آلمان، به نفع آلمان وارد جنگ شد. <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C" title="نبرد گالیپولی">نبرد گالیپولی</a> یا نبرد چناق‌قلعه که بیش از هشت ماه طول کشید در تنگه داردانل درگرفت. این نبرد در ۲۵ آوریل سال ۱۹۱۵ با پیاده شدن لشکر هفتاد هزار نفری متفقین با حمایت ۱۰۹ ناو جنگی و صدها شناور آغاز شد و سرانجام در دسامبر سال ۱۹۱۵ با شکست نیروهای ائتلاف به پایان رسید؛ و در پایان از هر دو جبههٔ متفقین و متحدین بیش از نیم میلیون نفر کشته و زخمی برجای ماند. در این نبرد کشتی‌های نیروی دریایی متفقین آسیب زیادی دیدند. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DA%A9" title="مصطفی کمال آتاترک">مصطفی کمال آتاترک</a>، افسر ترک در جنگ گالیپولی به شهرت رسید. همچنین یک پیمان برای تقسیم کردن بخشهایی از امپراتوری عثمانی با نام <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%B3%E2%80%93%D9%BE%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="توافق‌نامه سایکس–پیکو">توافق‌نامه سایکس–پیکو</a> به‌صورت مخفیانه بین بریتانیا و فرانسه بسته شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ایتالیا"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.AA.D8.A7.D9.84.DB.8C.D8.A7"></span>ایتالیا</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <p>ایتالیا پس از اعلام بی‌طرفی در سوم اوت ۱۹۱۴ به بهانه تدافعی بودن اتحاد مثلث، به تدریج مذاکرات با متفقین را آغاز کرد. ایتالیا بین بی‌طرف ماندن در ازاء دریافت ترنتینو از سوی اتریش-مجارستان یا پیوستن به متفقین در ازاء بازگرداندن تمام ایالت‌های ایرادنت تردید داشت. آنچه ایتالیا را در ورود به صف متفقین تشویق کرد تغییر وزیر خارجه اتریش-مجارستان در مه ۱۹۱۵ و انصراف از واگذاری ترنتینو به ایتالیا بود. </p><p>معاهده لندن در مه ۱۹۱۵ بین ایتالیا و متفقین امضاء شد و مقرر داشت: </p> <ul><li>ایتالیا ظرف مدت یک ماه به اتریش-مجارستان اعلان جنگ بدهد.</li> <li>متفقین پس از جنگ الحاق <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86%D9%88" title="ترنتینو">ترنتینو</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%84_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="تیرول جنوبی">تیرول جنوبی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="تریسته">تریسته</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="ایستری">ایستری</a>، و قسمتی از <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دالاسی (صفحه وجود ندارد)">دالاسی</a> به ایتالیا را به رسمیت بشناسند.</li> <li>بی‌طرفی <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آلبانی">آلبانی</a>، غیرنظامی بودن قسمت غیرایتالیایی سواحل <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="دریای آدریاتیک">دریای آدریاتیک</a> و مبادلات مستعمراتی تضمین شود.<sup id="cite_ref-:0_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بالکان"><span id=".D8.A8.D8.A7.D9.84.DA.A9.D8.A7.D9.86"></span>بالکان</h3></div> <p>در ماه‌های آغازین جنگ صربستان توانست با حمایت روسیه حمله پرتعداد اتریش-مجارستان را دفع نماید. <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلغارستان">بلغارستان</a> در چهاردهم اکتبر ۱۹۱۵ با اعلان جنگ به صربستان برای حمایت از متحدین وارد جنگ شد. در نوامبر همین سال صربستان پس از یک سال مقاومت توسط نیروهای ژنرال <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D9%86%D8%B3%D9%86" class="mw-redirect" title="مکنسن">مکنسن</a> سقوط کرد و از سوی اتریش-مجارستان تصرف گردید. در سال بعد دیگر کشورهای بالکان از جمله <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="مونته‌نگرو">مونته‌نگرو</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رومانی">رومانی</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونان</a> به متفقین پیوستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سایر_کشورهای_اروپایی"><span id=".D8.B3.D8.A7.DB.8C.D8.B1_.DA.A9.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>سایر کشورهای اروپایی</h3></div> <p>بسیاری کشورها به صورت نمادین وارد جنگ شدند، مثل <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال">پرتغال</a> که در مارس ۱۹۱۶ با فرستادن یک گردان به متفقین پیوست. در نهایت بجز <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3" title="سوئیس">سوئیس</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="اسپانیا">اسپانیا</a>، هلند و کشورهای اسکاندیناوی تمام کشورهای اروپایی وارد جنگ شده بودند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شرق_دور"><span id=".D8.B4.D8.B1.D9.82_.D8.AF.D9.88.D8.B1"></span>شرق دور</h3></div> <p><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> که متحد بریتانیا و به دنبال سلطه بر مستعمرات آلمان در <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="دریای چین (صفحه وجود ندارد)">دریای چین</a> بود از اول اوت ۱۹۱۴ به آلمان اعلان جنگ داده بود. <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> نیز که از حمله ژاپن به این کشور پس از پیروزی متفقین نگران بود در ۱۹۱۷ به آلمان اعلان جنگ کرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جبهه_شرق_و_روسیه"><span id=".D8.AC.D8.A8.D9.87.D9.87_.D8.B4.D8.B1.D9.82_.D9.88_.D8.B1.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.87"></span>جبهه شرق و روسیه</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <p>در ماه ژوئیه سال ۱۹۱۴ روسیه بخاطر حضور در تفاهم مثلث وارد جنگ جهانی اول شد. بیش از ۱۵میلیون مرد به خدمت خوانده شدند، اما به زودی مشخص شد ارتش عقب افتاده و ضعیف روسیه توانایی مقابله با ارتش‌های مدرن و قدرتمند دنیا مثل ارتش آلمان را ندارد. ترکیب این موارد با فرماندهی ضعیف و نامناسب ارتش روسیه باعث شد از همان ابتدای جنگ ارتش روسیه به ارتشی ضعیف و شکست خورده بدل گردد. روس‌ها در نبرد تاننبرگ و نبردهای دریاچه مازوریان و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%86%D9%88%D9%81" title="تهاجم گورلیسه-تارنوف">تهاجم گورلیسه-تارنوف</a> شکست‌های فاجعه بار و سنگینی خوردند. هرچند آنها در نیمه اول ۱۹۱۶ به فرماندهی ژنرال <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%81" title="آلکسی بروسیلوف">آلکسی بروسیلوف</a> یک رشته عملیات تهاجمی ستودنی موسوم به <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%81" title="یورش بروسیلوف">یورش بروسیلوف</a> بر ضد مواضع آلمان و اتریش_مجارستان در گالیسیا انجام دادند که ارتش اتریش_مجارستان را به کل فلج نمود؛ اما تلفات سنگین ارتش و فقر و بیکاری ناشی از جنگ، باعث وقوع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="انقلاب روسیه">انقلاب روسیه</a> در سال بعد شد. </p><p>در ۳ مارس ۱۹۱۸ <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%B3%DA%A9" class="mw-redirect" title="عهدنامه برست-لیتوفسک">عهدنامه صلح برست - لیتوفسک</a> بین روسیه بلشویک و متحدین امضاء شد که بنابر آن روسیه کلیه ادعاهای حاکمیتی خود را نسبت به <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="فنلاند">فنلاند</a> که قبلاً مورد تأیید قرار گرفته بود پس گرفت، همچنین روسیه تمامی ادعاهای خود در مورد <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C" title="استونی">استونی</a>، <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="لیتوانی">لیتوانی</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C" title="لتونی">لتونی</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لهستان">لهستان</a>، بلاروس و اوکراین را ملغی اعلام کرد. رومانی هم که به دست نیروهای ژنرال مکنسن در اواخر ۱۹۱۶ فتح شده بود، با عقد <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B8" title="پیمان بخارست، ۱۹۱۸">پیمان بخارست</a> بسیاری از سرزمین‌هایش را به اتریش - مجارستان واگذار کرد. </p><p>صلح برست - لیتوفسک موجب برهم خوردن توازن قوا شد و پیشروی آلمان در جبهه غرب سرعت گرفت تا آنکه ورود آمریکا به جنگ معادلات نظامی را به کلی تغییر داد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ایالات_متحده_آمریکا"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.A7.D9.84.D8.A7.D8.AA_.D9.85.D8.AA.D8.AD.D8.AF.D9.87_.D8.A2.D9.85.D8.B1.DB.8C.DA.A9.D8.A7"></span>ایالات متحده آمریکا</h3></div> <p>فرانسه و بریتانیا از آغاز ۱۹۱۵ تحریم دریایی آلمان را به اجرا گذاشته بودند، در مقابل آلمانی‌ها جنگ زیردریایی را شروع کردند و به هر کشتی‌ای که به سواحل بریتانیا نزدیک می‌شد حمله می‌کردند. آمریکا که تجارت قابل توجهی با بریتانیا داشت بیشترین خسارت را از این حمله‌ها دید و موجب اعتراض شدید آمریکا در ۳۱ ژانویه ۱۹۱۷ شد. آمریکا در ۳ فوریه مناسبات دیپلماتیک با آلمان را قطع کرد. </p><p>در مرحله بعد رئیس‌جمهور آمریکا، <a href="/wiki/%D9%88%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="وودرو ویلسون">وودرو ویلسون</a> در تصمیمی به تاریخ ۱۲ مارس ۱۹۱۷ کشتی‌های تجاری آمریکا را به توپ مسلح کرد؛ ولی این امر نیز کارگر نبود و اندکی پس از به توپ بسته شدن یک کشتی مسافربری آمریکایی از سوی آلمان، ویلسون در ۲ آوریل ۱۹۱۸ به کنگره اعلام کرد که آمریکا وارد جنگ جهانی خواهد شد. </p><p>پیشامد دیگری که به تحریک احساسات ضدآلمانی آمریکایی‌ها کمک کرد، کشف تلگراف وزیرخارجه آلمان به سفیر این کشور در <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="مکزیک">مکزیک</a> معروف به <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81_%D8%B2%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%85%D9%86" title="تلگراف زیمرمن">تلگراف زیمرمن</a> بود که توسط بریتانیا کشف و در اختیار ویلسون قرار داده شد. در این تلگراف آمده بود که اگر در صورت جنگ آلمان و آمریکا، مکزیک طرف آلمان را بگیرد پس از پیروزی <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="نیومکزیکو">ایالات نیومکزیکو</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B3" title="تگزاس">تگزاس</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D9%88%D9%86%D8%A7" title="آریزونا">آریزونا</a> که آمریکا در ۱۸۴۸ طبق <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاهده گوادالوپ (صفحه وجود ندارد)">معاهده گوادالوپ</a> به زور تصرف کرده به مکزیک باز خواهد گشت. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جبههٔ_جنوب"><span id=".D8.AC.D8.A8.D9.87.D9.87.D9.94_.D8.AC.D9.86.D9.88.D8.A8"></span>جبههٔ جنوب</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آغاز_جنگ_خاکریزی"><span id=".D8.A2.D8.BA.D8.A7.D8.B2_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.AE.D8.A7.DA.A9.D8.B1.DB.8C.D8.B2.DB.8C"></span>آغاز جنگ خاکریزی</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پایان_جنگ"><span id=".D9.BE.D8.A7.DB.8C.D8.A7.D9.86_.D8.AC.D9.86.DA.AF"></span>پایان جنگ</h2></div> <p>در نوامبر ۱۹۱۸، پایان جنگ جهانی اول به وسیله سفارتخانه‌های متفقین (انگلیس، فرانسه، شوروی و آمریکا) در تهران اعلام شد. بر اثر آغاز جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط بریتانیا و خرید آذوقه مردم ایران توسط ارتش اشغالگر و شروع قحطی بزرگ ایران ۱۹۱۹–۱۹۱۷ عده زیادی از مردم ایران به کام مرگ فرورفتند. </p><p>جنگ جهانی اول (که با نام‌های جنگ بزرگ و جنگ برای پایان هم جنگ‌ها نیز شناخته می‌شود) جنگی جهانی بود که از ماه اوت ۱۹۱۴ تا نوامبر ۱۹۱۸ رخ داد و در پی آن، بدون زمینه جدی کشمکش، سربازان بسیاری برای جنگ تجهیز شدند و مناطق زیادی از جهان درگیر جنگ گشتند. تلفات جنگ جهانی اول تا آن زمان در تاریخ بی‌سابقه بود. از سلاحهای شیمیایی برای نخستین بار در این جنگ استفاده شد. برای نخستین بار، به گونه‌ای انبوه مناطق غیرنظامی بمباران هوایی شدند و نیز برای نخستین بار در این سده کشتار غیرنظامیان در ابعادی گسترده رخ داد. این جنگ به خاطر شیوه جنگ خاکریزی به ویژه در جبهه غرب آن نیز شناخته شده است. </p><p>جنگ جهانی اول بین متحدین امپراتوری آلمان (اتریش، مجارستان، عثمانی و بلغارستان) و نیروهای متفق (جمهوری سوم فرانسه، بریتانیا، روسیه (تا نوامبر ۱۹۱۷)، صربستان، ایتالیا، ایالات متحده آمریکا (از اوت ۱۹۱۷)، ژاپن و رومانی) درگرفت. تا مدت‌ها هیچ‌یک از دو سو نتوانستند به پیروزی مهمی دست یابند و جنگ چهار سال به درازا انجامید و تا پیروزی متفقین نزدیک به ۱۰ میلیون تن کشته شدند. پس از پایان این جنگ در سال ۱۹۱۹ و در کنفرانس صلح پاریس، معاهده‌های جداگانه‌ای امضاء شد و تاوان‌های بسیار سنگینی بر شکست‌خوردگان جنگ تحمیل داشت. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اعلامیهٔ_چهارده‌ماده‌ای_ویلسون"><span id=".D8.A7.D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.85.DB.8C.D9.87.D9.94_.DA.86.D9.87.D8.A7.D8.B1.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D9.85.D8.A7.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D8.A7.DB.8C_.D9.88.DB.8C.D9.84.D8.B3.D9.88.D9.86"></span>اعلامیهٔ چهارده‌ماده‌ای ویلسون</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="اصول چهارده‌گانه ویلسون">اصول چهارده‌گانه ویلسون</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%88%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="وودرو ویلسون">وودرو ویلسون</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا">رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا</a> در ۸ ژانویه ۱۹۱۸ میلادی پیشنهادهای خود را برای دنیای پس از جنگ جهانی اول اعلام کرد. این پیشنهادها که به «اعلامیه چهارده ماده‌ای ویلسون» مشهور است، هم از جهت پایان دادن به جنگ و هم از جهت تعیین‌کننده بودن برای دنیای بعد از جنگ، دارای اهمیت بسیار بود. </p><p>یکی از انگیزه‌های پذیرش آتش‌بس و متارکه جنگ، مفاد اعلامیه ویلسون بود که در آن به حق تعیین سرنوشت به وسیله ملت‌ها اشاره داشت. پیشنهادهای ویلسون شامل سه محور عمده بود. اولین موضوع، جلوگیری از جنگ‌های آینده به وسیله کاهش اقدام‌هایی نظیر محدودیت‌های تجاری، ایجاد اختلال در آزادی دریاها، دیپلماسی پشت پرده، تنش‌های استعماری و مسابقه تسلیحاتی بود. محور دوم، مجموعه‌ای از پیشنهادها با هدف به توافق رسیدن بر سر نکات مورد اختلاف در اروپا در زمینه تمامیت ارضی، مرزهای ملی و ناسیونالیسم قومی بود. محور سوم نیز دربرگیرنده مجمعی از کشورها بود که برای حفظ صلح فعالیت می‌کرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آتش‌بس"><span id=".D8.A2.D8.AA.D8.B4.E2.80.8C.D8.A8.D8.B3"></span>آتش‌بس</h3></div> <p>پروتکل اتحاد اتریش-مجارستان و آلمان در ۱۲ مه ۱۹۱۸ برای ۱۲ سال دیگر به امضاء رسید و از این زمان متفقین تصمیم گرفتند به مسئله ملت‌ها و قومیت‌های تحت سلطه این کشور دامن بزنند. ایتالیا <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%D9%85%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کنگره ملت‌های محروم تحت سلطه اتریش-مجارستان (صفحه وجود ندارد)">کنگره ملت‌های محروم تحت سلطه اتریش-مجارستان</a> را در ۸ آوریل ۱۹۱۸ در رم تشکیل داد و از این زمان کار منظم تجزیه امپراتوری اتریش - مجارستان آغاز شد.<sup id="cite_ref-:0_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بلغارستان به دلیل این که نتوانسته بود در جنگ‌های بالکان <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="دبروجه (صفحه وجود ندارد)">دبروجه</a> را به‌دست‌آورد در ۲۹ سپتامبر ۱۹۱۸ با متفقین قرارداد آتش‌بس امضاء کرد و ضمن تعهد به تخلیه یونان و صربستان، به متفقین اجازه عبور به طرف اتریش - مجارستان را داد. </p><p>عمل بلغارستان آلمان را مجبور به ترک مخاصمه کرد، و با وجود مخالفت بریتانیا، فرانسه و ایتالیا (با اصرار آمریکا) متفقین با آتش‌بس بر اساس اعلامیه ویلسون موافقت کردند. پیمان آتش‌بس در نهایت در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ با آلمان به امضاء رسید. </p><p>عثمانی نیز درخواست آتش‌بس خود را به فرمانده ناوگان بریتانیایی در دریای اژه فرستاد و دو کشور بدون اطلاع فرانسه، <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="متارکه مودروس">قرارداد مودرس</a> را در ۳۰ اکتبر ۱۹۱۸ امضاء کردند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="معاهدات_صلح"><span id=".D9.85.D8.B9.D8.A7.D9.87.D8.AF.D8.A7.D8.AA_.D8.B5.D9.84.D8.AD"></span>معاهدات صلح</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C" title="پیمان ورسای">پیمان ورسای</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C" title="پیمان ورسای">پیمان ورسای</a> که در ۲۸ ژوئن سال ۱۹۱۹ میلادی در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AE_%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C" title="کاخ ورسای">کاخ ورسای</a> در حومه <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3" title="پاریس">پاریس</a> به امضاء رسید، رسماً به جنگ جهانی اول پایان داد. مفاد این عهدنامه در ۴۴۰ ماده و ۱۵ بخش تنظیم شد. پیمان ورسای مسئولیت آغاز جنگ و خسارات وارده شده به متفقین را متوجه آلمان دانست و غرامت‌های بی‌سابقه‌ای به این کشور تحمیل کرد. </p><p>قسمت اعظم پیمان مربوط به جدا کردن بخشهایی از سرزمین آلمان بود. <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%B2%D8%A7%D8%B3" title="آلزاس">آلزاس</a> و <a href="/wiki/%D9%84%D8%B1%D9%86" title="لرن">لرن</a> به فرانسه داده شد. ناحیه اوپن-مالمدی به بلژیک و «<a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86" title="پوزنان">پوزنان</a>» به لهستان ملحق گشت. شهر <a href="/wiki/%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B3%DA%A9" title="گدانسک">گدانسک</a> زیر نظر جامعه ملل و سیاست خارجی و گمرکی آن به عهده لهستان قرار گرفت. تعیین سرنوشت <a href="/wiki/%D8%B4%D9%84%D8%B3%D9%88%DB%8C%DA%AF" title="شلسویگ">شلسویگ</a> و سیلزی علیا موکول به برگزاری همه‌پرسی شد و عاقبت نیز طبق همه‌پرسی که در سال ۱۹۲۱ به عمل آمد، شلسویگ به دانمارک ضمیمه گردید و شلیزین که ۶۰ درصد مردم آن به الحاق به آلمان و ۴۰ درصد به الحاق به لهستان رأی دادند، طبق تصمیم جامعه ملل یک سوم آن به لهستان و بقیه به آلمان تعلق گرفت. بندر <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%BE%D8%AF%D8%A7" title="کلایپدا">ممل</a> و سواحل آن به لیتوانی، <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="هولشتاین">هولشتاین</a> به دانمارک واگذار شد. <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%B4%D9%84%D9%88%D8%B3" title="آنشلوس">اتحاد آلمان با اتریش</a> منع گردید. <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="زارلاند">زارلاند</a> تحت کنترل جامعه ملل درآمد و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="راینلاند">راینلاند</a> غیرنظامی شد. علاوه بر این آلمان تمامی مستعمرات خود را از دست داد. <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%86" title="کامرون">کامرون</a> و قسمتی از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%AF%D9%88" title="توگو">توگو</a> به فرانسه و <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A8%DB%8C%D8%A7" title="نامیبیا">آفریقای جنوب غربی</a> به انگلستان و جزایر آلمان اقیانوس آرام به ژاپن واگذار گردید تا زیر قیومیت آنها اداره شوند. براساس ماده ۲۲۲ منشور جامعه ملل قرار شد که اداره این مستعمرات از طرف جامعه ملل به بعضی از قدرت‌های صاحب تجربه سپرده شود تا ضمن اداره، مقدمات استقلال آنها را نیز فراهم نمایند. علاوه بر این موارد مقرر شد: </p> <ul><li>تمامی کشتی‌های جنگی و تجاری آلمان به انگلستان و فرانسه داده شود.</li> <li>آلمان با هزینه خود برای متفقین کشتی بسازد.</li> <li>آلمان باید از تمامی دارایی‌های خود در سایر کشورها چشم بپوشد.</li> <li>آلمان باید ۵۰۰۰ موتور قطار و ۱۵۰ هزار <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A8%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="اتومبیل">اتومبیل</a> برای متفقین تولید کند.</li> <li>آلمان باید به مدت ۱۰ سال مقادیری (مقادیر در پانویس قرارداد ذکر شده بود) <a href="/wiki/%D8%B2%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%B3%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="زغال سنگ">زغال سنگ</a> به فرانسه ایتالیا و بلژیک بپردازد.</li> <li>متفقین تا ۵ سال بر واردات و صادرات آلمان نظارت داشته باشند.</li> <li>رودهای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87_(%D8%B1%D9%88%D8%AF)" class="mw-redirect" title="البه (رود)">البه</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%B1" title="اودر">اودر</a> و همچنین <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%DA%A9%DB%8C%D9%84" title="کانال کیل">کانال کیل</a> در آلمان بین‌المللی اعلام شود.</li> <li>علاوه بر این‌ها آلمان باید ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون <a href="/w/index.php?title=%D9%84%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="لیره استرلینگ (صفحه وجود ندارد)">لیره استرلینگ</a> به صورت نقدی غرامت به متفقین بپردازد.</li> <li>ناحیه زغال‌سنگ‌خیز زارلاند به مدت ۱۵ سال به فرانسه واگذار شود.</li> <li>آلمان می‌بایست نیروی زمینی خود را به یکصد هزار نفر آن هم بدون <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%A9" title="تانک">تانک</a>، سلاح سنگین و خودروهای زرهی کاهش دهد.</li> <li>آلمان از داشتن <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیردریایی">زیردریایی</a> و سربازگیری محروم می‌شود.</li> <li>آلمان از داشتن نیروی هوایی محروم و نیروی دریایی آن هم به ۶ فروند کشتی جنگی و تعدادی رزمناو و <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2" title="اژدرانداز">اژدرانداز</a> محدود می‌گردد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پیمان‌های_صلح_با_متحدان_آلمان"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.85.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B5.D9.84.D8.AD_.D8.A8.D8.A7_.D9.85.D8.AA.D8.AD.D8.AF.D8.A7.D9.86_.D8.A2.D9.84.D9.85.D8.A7.D9.86"></span>پیمان‌های صلح با متحدان آلمان</h3></div> <p>شورای چهار کشور مذاکره و عهد پیمان‌های صلح با متحدان آلمان را به شورایی متشکل از وزرای خارجه این کشورها سپرد. این پیمان‌ها که هر یک در یکی از محلات حومه شهر پاریس امضاء و به آن نام نام‌گذاری شد مسئولیت آغاز و خسارت‌های جنگ را به گردن متحدین آلمان گذاشتند و برای هر کدام محدودیت‌ها و جریمه‌هایی مقرر کردند. </p><p>به موجب <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86_%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیمان سن ژرمن (صفحه وجود ندارد)">پیمان سن ژرمن</a> در ۱۰ سپتامبر ۱۹۱۹ با اتریش مقرر شد: </p> <ul><li>با جدایی سه چهارم خاک و چهار پنجم جمعیت امپراتوری اتریش - مجارستان، سه کشور جدید لهستان، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="یوگسلاوی">یوگسلاوی</a> و <a href="/wiki/%DA%86%DA%A9%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="چکسلواکی">چکسلواکی</a> تأسیس و به رسمیت شناخته شوند.</li> <li>اتریش به عنوان کشور مستقل اجازه <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%B4%D9%84%D9%88%D8%B3" title="آنشلوس">اتحاد با آلمان</a> را ندارد مگر با اجازه جامعه ملل.</li> <li>بخشهایی از اتریش به ایتالیا واگذار شود.</li> <li>بخشهایی از اتریش به رومانی واگذار شود.</li> <li>ارتش اتریش نباید از سی هزار نفر تجاوز کند و اتریش باید تا سی سال به متحدین غرامت جنگی بپردازد.</li></ul> <p>به موجب <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیمان نیولی (صفحه وجود ندارد)">پیمان نیولی</a> در ۲۷ نوامبر ۱۹۱۹ با بلغارستان مقرر شد: </p> <ul><li>با واگذاری تراس به یونان دسترسی بلغارستان به دریا قطع شود.</li> <li>مقدونیه به صربستان واگذار شود.</li> <li>دبروجه به رومانی واگذار شود.</li> <li>نفرات ارتش بلغارستان به بیست هزار نفر کاهش یابد و بلغارستان مبلغ صد میلیون پوند غرامت جنگی پرداخت کند.</li></ul> <p>به موجب <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="پیمان تریانون">پیمان تریانون</a> در ۴ ژوئن ۱۹۲۰ با مجارستان مقرر شد: </p> <ul><li>مجارستان در مقایسه با سرزمین خود در امپراتوری اتریش - مجارستان سه چهارم سرزمین و یک سوم جمعیت مجار خود را از دست داد. مجارستان از دریای آزاد محروم گردید. ترانسیلوانیا، بخش خاوری منطقه «بانات» و چند ناحیه دیگر به رومانی واگذار شد و مناطق «اسلوواکی» و «روتنیا» به کشور چک اسلواکی رسید. «کرواسی»، «اسلاودینا»، «بانات باختری» به یوگسلاوی واگذار شد و «بورگن لند» به اتریش رسید.</li> <li>نفرات ارتش مجارستان به سی و پنج هزار نفر محدود شد و حق داشتن نیروی هوایی از آن سلب شد.</li></ul> <p>تکلیف بیشتر سرزمین‌های غیرترک عثمانی در قراردادهای نیولی و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%B3%E2%80%93%D9%BE%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="توافق‌نامه سایکس–پیکو">سایکس-پیکو</a> مشخص شده بود، ولی به هر حال پس از پانزده ماه چانه زنی قرارداد <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%B1" title="معاهده سور">معاهده سور</a> در روز ۱۰ اوت سال ۱۹۲۰ بین متفقین و عثمانی امضاء شد. بر اساس این قرارداد مقرر شد: </p> <ul><li>کلیه سرزمین‌های <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="عرب">عرب</a> عثمانی از قلمرو آن جدا شوند و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2" title="پادشاهی حجاز">پادشاهی حجاز</a> به استقلال برسد.</li> <li>ایتالیا در جنوب غربی <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D8%BA%DB%8C%D8%B1" title="آسیای صغیر">آسیای صغیر</a> به یک قلمرو نفوذ دست یافت. جزایر <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="دودکانس">دودکانس</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B3" class="mw-redirect" title="رودس">رودس</a> در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DA%98%D9%87" title="دریای اژه">دریای اژه</a> به ایتالیا رسید و مابقی جزایر اژه نصیب <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونان</a> شدند.</li> <li>تنگه‌های بسفر و داردانل بین‌المللی شده و سرزمین‌های اطراف آنها غیرنظامی اعلام شد.</li> <li>یک جمهوری مستقل ارمنی در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="ناحیه آناتولی شرقی">ناحیه آناتولی شرقی</a> ایجاد شد.</li> <li>نواحی کُردنشین شمال <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%84" title="موصل">موصل</a> با شرط دریافت <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="خودمختاری">خودمختاری</a> در قلمرو امپراتوری باقی ماند و حق آن برای ارجاع تقاضای استقلال به جامعه ملل طی یک سال به رسمیت شناخته شد.</li> <li>ارتش عثمانی به ۵۰ هزار نفر و حداکثر ۱۳ کشتی محدود شد و حق داشتن نیروهای هوایی از آن سلب شد.</li></ul> <p>با این حال ناعادلانه بودن این قرارداد، خشم ترک‌ها از ورود سربازان یونانی به ازمیر و اختلاف بین فرانسه و بریتانیا باعث شد مصطفی کمال آتاترک بتواند ابتدا یونانی‌ها را از آناتولی بیرون براند و در ۱۹۲۲ قسطنطنیه را آزاد کند. پس از این امر متفقین مجبور شدند ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳ قرارداد جدیدی با ترکیه امضا کنند که به <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%88%D8%B2%D8%A7%D9%86" title="پیمان لوزان">پیمان لوزان</a> معروف است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نادیده_گرفته_شدن_ایتالیا_و_ژاپن"><span id=".D9.86.D8.A7.D8.AF.DB.8C.D8.AF.D9.87_.DA.AF.D8.B1.D9.81.D8.AA.D9.87_.D8.B4.D8.AF.D9.86_.D8.A7.DB.8C.D8.AA.D8.A7.D9.84.DB.8C.D8.A7_.D9.88_.DA.98.D8.A7.D9.BE.D9.86"></span>نادیده گرفته شدن ایتالیا و ژاپن</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <p>ایتالیا مصمم به اجرای پیمان لندن و بازگشت تمام سرزمین‌های جدا افتاده خود بود، ولی ویلسون به استناد ماده اول اعلامیه چهارده ماده‌ای (دیپلماسی باز)، خود را مقید به اجرای این قرارداد محرمانه نمی‌دانست و همین اشتباه متفقین بود که منجر به جنگ جهانی دوم و متحد شدن ژاپن و ایتالیا با آلمان شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جنایات_جنگی"><span id=".D8.AC.D9.86.D8.A7.DB.8C.D8.A7.D8.AA_.D8.AC.D9.86.DA.AF.DB.8C"></span>جنایات جنگی</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نسل‌کشی‌های_قومی"><span id=".D9.86.D8.B3.D9.84.E2.80.8C.DA.A9.D8.B4.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.82.D9.88.D9.85.DB.8C"></span>نسل‌کشی‌های قومی</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نسل‌کشی ارمنی‌ها">نسل‌کشی ارمنی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نسل‌کشی آشوری‌ها">نسل‌کشی آشوری‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="نسل‌کشی یونانیان">نسل‌کشی یونانیان</a>، و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%85" title="کشتار درسیم">کشتار درسیم</a></div> <p>دولتمردان عثمانی و رهبران قیام <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86" title="ترکان جوان">ترکان جوان</a> در دوران جنگ جهانی اول دست به نابودی عمدی و از پیش برنامه‌ریزی شده (<a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C" title="نسل‌کشی">نسل‌کشی</a>) جمعیت <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="مردم ارمنی">ارمنی</a> ساکن سرزمین‌های تحت کنترل این امپراتوری زدند. عملیات در قالب کشتارهای دسته‌جمعی و نیز <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D8%AF" title="تبعید">تبعیدهای</a> اجباری در شرایطی که موجبات مرگ تبعیدشدگان را فراهم آورد، انجام می‌پذیرفت. امروزه تعداد کل قربانیان نسل‌کشی ارمنیان به‌طور عام بین یک تا یک و نیم میلیون نفر برآورد شده است.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در طی این دوران دیگر گروه‌های قومی منطقه، از جمله <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="نسل‌کشی آشوریان">آشوریان</a>،<sup id="cite_ref-The_Assyrian_Genocide_of_1915_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Assyrian_Genocide_of_1915-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="نسل‌کشی یونانیان">یونانیان</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%85" title="کشتار درسیم">کردها</a><sup id="cite_ref-Turkey_1988_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Turkey_1988-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-McDowall_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-McDowall-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیز به طریقی مشابه مورد حملهٔ ترکان عثمانی قرار گرفتند به گونه‌ای که بسیاری از محققان این رویدادها را نیز بخشی از همان سیاست نابودسازی قومی دولتمردان تُرک دانسته‌اند. تعداد قربانیان نسل‌کشی آشوری‌ها را ۲۷۵٫۰۰۰ نفر، نسل‌کشی یونانیان را ۵۰۰٫۰۰۰ نفر و کشتار کردهای علوی را حدود ۵۰ تا ۷۰ هزار نفر تخمین زده‌اند. امروزه این رویدادها به‌طور گسترده به عنوان اولین نسل‌کشی‌های سده بیستم شناخته می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="استفاده_از_سلاحهای_شیمیایی"><span id=".D8.A7.D8.B3.D8.AA.D9.81.D8.A7.D8.AF.D9.87_.D8.A7.D8.B2_.D8.B3.D9.84.D8.A7.D8.AD.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>استفاده از سلاحهای شیمیایی</h3></div> <p>سلاحهای شیمیایی به‌طور عمده و به‌طور رسمی در جنگ جهانی اول (طی سالهای ۱۹۱۴–۱۹۱۸) مورد استفاده قرارگرفتند. اگر چه اولین بار ارتش انگلیس در سال ۱۸۹۴ در جنگ‌های کریمه از گازهای شیمیایی تهوع آور گوگرد دار در منطقه سباستویول استفاده کرد (که البته چندان مؤثر نبود) با این وجود اولین بار در جنگ جهانی اول (۲۷ آوریل ۱۹۱۵) نیروهای آلمان طی یک حمله وسیع، از گاز سبزرنگی (گاز کلرین) علیه نیروهای بلژیکی مستقر در شهر <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%BE%D8%B1" title="ایپر">ایپر</a> استفاده کردند. این حمله شیمیایی نخستین تهاجم وسیع گازی در تاریخ محسوب شد. به دلیل عدم آمادگی (اعم از ماسک یا وسایل دفاعی علیه جنگ شیمیایی)، منجر به مرگ بیش از پنج هزار نفر و مصدوم شدن حدود ۱۵۰۰۰ سرباز بلژیکی و نیروهای متحدین شد. این نیروها در آن زمان هیچ گونه پوشش دفاعی نداشتند؛ لذا تلاش‌های بسیاری در جهت تولید این سلاح از یک سو و نیز روش‌های مقابله با آن ازسوی دیگر آغاز گردید.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p><p>کاربرد سلاحهای شیمیایی در جنگ جهانی اول و بعد از آن، روند صعودی سریعی را طی کرد و تلفات زیادی هم داشت. </p><p>در ژوئیه ۱۹۱۷ ارتش آلمان برای اولین بار از ماده شیمیایی سولفور موستارد یا گاز خردل که بویی شبیه سیر داشت، طی ۱۰ روز نبرد علیه متفقین استفاده کردند که بسیار موفقیت‌آمیز بود. در مجموع استفاده از سلاحهای شیمیایی طی جنگ جهانی اول منجر به کشته شدن حدود یکصدهزار نفر و مصدوم شدن یک میلیون و دویست هزار نفر گردید. در جریان نبرد دوم ایپر اولین استفاده از سلاح شیمیایی در تاریخ جهان اتفاق افتاد. آلمان‌ها بعد از سه تلاش ناموفق بالاخره موفق شدند با بازکردن بیش از ۵۷۰۰ کپسول حاوی گاز کلرین ابری بزرگ از گاز کلرین ایجاد کنند، این ابر به آرامی روی سنگرهای متفقین را پوشاند و باعث تلفات سنگینی برای متفقین شد. بعد از آن هر دو طرف بارها از سلاح شیمیایی برای تغییر نتیجه به نفع خود استفاده کردند ولی در اکثر مواقع به دلیل وجود ماسک‌های ضد گاز موفق نشدند تأثیر زیادی بگذارند.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ایران_در_جنگ_جهانی_اول"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D8.AF.D8.B1_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.AC.D9.87.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84"></span>ایران در جنگ جهانی اول</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="plainlinks metadata ambox ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Emblem-important.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/50px-Emblem-important.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/75px-Emblem-important.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/100px-Emblem-important.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">در <b>درستی</b> مطالب این بخش از مقاله اختلاف‌نظر وجود دارد.<br /><small>لطفاً به گفتگوهای <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="بحث:جنگ جهانی اول">صفحهٔ بحث</a> مراجعه کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="ایران در جنگ جهانی اول">ایران در جنگ جهانی اول</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Reis_ali_delvari.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Reis_ali_delvari.jpg/250px-Reis_ali_delvari.jpg" decoding="async" width="250" height="376" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b1/Reis_ali_delvari.jpg 1.5x" data-file-width="344" data-file-height="518" /></a><figcaption>تندیس <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="رئیس‌علی دلواری">رئیس‌علی دلواری</a></figcaption></figure> <p>جنگ جهانی اول همزمان با حکومت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="احمدشاه">احمدشاه</a> <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="قاجاریان">قاجار</a> بود و دولت مشروطهٔ ایران ضعیف‌ترین دوران خود را می‌گذراند. علی‌رغم اعلام بی‌طرفی دولت ایران، نیروهای متخاصم از جنوب و شمال وارد ایران شدند. </p><p>بر اثر آغاز جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط بریتانیا و روسیه، بیماری و شروع <a href="/wiki/%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B2%DB%B9%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B9%DB%B6)" class="mw-redirect" title="قحطی بزرگ ایران (۱۲۹۸–۱۲۹۶)">قحطی بزرگ ایران ۱۹۱۷–۱۹۱۹</a> عدهٔ زیادی از مردم ایران (حدود دو میلیون نفر)<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جان خود را از دست دادند. در این میان، طایفه‌ای در غرب کاندرلند برای مبارزه با این <a href="/wiki/%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C" title="قحطی">قحطی</a> به پا خواسته و در میانهٔ راه و قبل از رسیدن به مرکز ایران بر اثر توطئهٔ یکی از نزدیکان خود به‌نام کاظم افندی راه خود را کج و به‌سوی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2" title="تبریز">تبریز</a> شتافتند و پس از چندی مبارزه عاقبت توانستند در این شهر سکنی گزیده و در کنار مردم به مبارزه با قحطی بپردازند.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روس‌ها</a> تا <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86" title="قزوین">قزوین</a> پیش رفتند. با احتمال سقوط <a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تهران">تهران</a>، مجلس از اکثریت افتاد و منحل شد زمانی که در سال آغازین جنگ جهانی اول در حدود ۱۲۹۳ هجری شمسی، روسیه به ایران برای اخراج <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="مورگان شوستر">مورگان شوستر</a> اولتیماتوم داد<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و قوای این کشور وارد ایران شدند و تا <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B7%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="رباط‌کریم">رباط‌کریم</a> آمدند<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به قوای کمیتهٔ دفاع ملی تحت رهبری <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1_%D9%84%D8%B7%DB%8C%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حیدر لطیفیان">حیدر لطیفیان</a> حمله کردند. در نتیجهٔ آن، حیدر لطیفیان فرمانده و از رهبران مشروطیت تهران به همراه ۷۰ نفر دیگر ایرانی کشته شده و سرهایشان بریده شد. به گفتهٔ افراد محلی، تنها جسد قابل تشخیص برای حیدر بود.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این وجود، قشون روس از منقرض ساختن حکومت قاجار دست کشیدند. </p><p>در جنوب ایران، مردم محلی در چند نوبت با قوای انگلیس درگیر شدند که از مهم‌ترین نبردهای جنگ جهانی اول در ایران می‌توان به مبارزه و مقاومت <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D8%B6%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%85%DB%8C" title="زایر خضرخان اهرمی">زایر خضرخان اهرمی</a> (تنگستانی) ملقب به امیر اسلام حاکم <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شهرستان تنگستان">تنگستان</a>، <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%DA%86%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="حسین چاه‌کوتاهی">حسین‌خان چاه‌کوتاهی</a>، از مردان آزادی‌خواه جنوب ایران و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="رئیس‌علی دلواری">رئیس‌علی دلواری</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%88_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D9%88%D9%86%DB%8C" title="خالو حسین بردخونی">خالو حسین بردخونی دشتی</a> از مبارزان تنگستان و ملا علی تنگستانی از علمای جنوب در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="استان بوشهر">استان بوشهر</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF" title="نبرد جهاد">نبرد جهاد</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان خوزستان">خوزستان</a> و مبارزهٔ سرسختانه و سرنوشت‌ساز <a href="/wiki/%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="قشقایی">ترکان قشقایی</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87_%D9%82%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="صولت‌الدوله قشقایی">صولت‌الدوله قشقایی</a> و مقاومت‌های <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="ناصر دیوان کازرونی">ناصر دیوان کازرونی</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="سید عبدالحسین لاری">سید عبدالحسین لاری</a> اشاره کرد. جمعی از رجال از <a href="/wiki/%D9%82%D9%85" title="قم">قم</a> به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86" title="اصفهان">اصفهان</a> و سپس <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="اراک">اراک</a> و بالاخره به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="کرمانشاه">کرمانشاه</a> رفتند و عاقبت در آنجا قوای <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گارد ملی (صفحه وجود ندارد)">گارد ملی</a> را تشکیل دادند و حکومت موقتی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دولت ملی">دولت ملی</a> به ریاست <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D9%87" title="رضاقلی نظام‌السلطنه">رضاقلی نظام‌السلطنه</a> تشکیل گردید. پس از سقوط <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a> اعضاء دولت موقتی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دولت ملی">دولت ملی</a> و جمع بسیاری از ایرانیان به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84" title="استانبول">استانبول</a> رفتند. </p><p>در غرب ایران و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کردستان">کردستان</a> نیز ناآرامی‌هایی به وجود آمد. مشایخ <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B4%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="نقشبندیه">نقشبندی</a> در کردستان به فرماندهی شیخ محمد علی حسام الدین نقشبندی و طایفه سراج الدین و سلطان سنجر به قیام علیه ارتش روس برخاستند و توانستند در اطراف <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%86%D8%AF%D8%AC" title="سنندج">سنندج</a> و منطقه مابین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" title="اورامان">اورامانات</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="کامیاران">کامیاران</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%82%D8%B1" title="سنقر">سنقر</a> ارتش روسیه را شکست دهند. این پیروزی‌ها در حال گسترش بود که با کشته شدن سلطان سنجر این ناآرامی‌ها به سرعت خاموش شد.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تکنولوژی"><span id=".D8.AA.DA.A9.D9.86.D9.88.D9.84.D9.88.DA.98.DB.8C"></span>تکنولوژی</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="راه‌آهن"><span id=".D8.B1.D8.A7.D9.87.E2.80.8C.D8.A2.D9.87.D9.86"></span>راه‌آهن</h3></div> <p>تجربه و تخصص امپراتوری آلمان در ایجاد و استفاده از خطوط راه‌آهن در روزهای اولیه جنگ روند جنگ را به سود اتحاد مثلث تغییر داد، اما این روند پس از اشغال بلژیک به علت عقب بودن تکنولوژی ریلی و تخریب راه‌آهن از سوی دولت این سرزمین متوقف شد و <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D8%A7%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%81%D9%86" class="mw-redirect" title="طرح اشلیفن">طرح اشلیفن</a> شکست خورد. آلمانی‌ها قصد داشتند خط راه‌آهنی بین برلین و <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a> بکشند که می‌توانست برای انتقال نفت به کار برود، ولی ساخت آن پس از رسیدن به استانبول متوقف شد. آلمان همچنین خط راه‌آهنی در حجاز ساخت، ولی قطارهای این خط از سوی <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B3" title="توماس ادوارد لورنس">لورنس عربستان</a> مورد حمله قرار می‌گرفت. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نامه‌نگاری_در_جنگ_جهانی_اول"><span id=".D9.86.D8.A7.D9.85.D9.87.E2.80.8C.D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1.DB.8C_.D8.AF.D8.B1_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.AC.D9.87.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84"></span>نامه‌نگاری در جنگ جهانی اول</h3></div> <p>جنگ جهانی اول به لحاظ فراوانی نامه‌هایی که میان جبهه و پشت جبهه رد و بدل شد از همه جنگ‌های قبل از آن متمایز است. نامه‌های جنگ جهانی اول کمتر سانسور شده‌اند. در همین رابطه است که دولت رایش آلمان فوراً تدارکات عملی وسیعی برای نقل و انتقال پست را به اجرا می‌گذارد. در پایان سال ۱۹۱۴، یعنی ۵ ماه پس از شروع جنگ روزانه ۱۰۰ واگن قطار نامه‌های مردان و زنان و خانواده‌ها از پشت جبهه را برای سربازان حمل می‌کنند و بالعکس. به‌کارگیری ۸ هزار کارمند رسمی و ۱۳ هزار نیروی کمکی موجب شده بود که نامه‌ها برای رسیدن به دست گیرنده بیش از یک هفته در راه نباشند. مجموعاً در ۵ سال جنگ ۲۹ میلیارد نامه، کارت پستال و محموله پستی میان جبهه و کل شهرهای آلمان رد و بدل می‌شود. طرفه این که از این تعداد ۱۱ میلیارد نامه از جبهه به پشت جبهه بوده، ولی تعداد نامه‌های پشت جبهه به جبهه از ۱۸ میلیارد مورد هم فراتر می‌رفت.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نوآوری‌ها"><span id=".D9.86.D9.88.D8.A2.D9.88.D8.B1.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>نوآوری‌ها</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="انتقال_خون"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.AA.D9.82.D8.A7.D9.84_.D8.AE.D9.88.D9.86"></span>انتقال خون</h4></div><p> تلاش‌های زیادی در قرن‌های گذشته برای انتقال خون انجام شده بود، اما با واکنش دستگاه دفاعی بدن در بیشتر موارد با از بین رفتن سلول‌های خون همراه بود و مرگ و میر زیادی در پی داشت. در سال ۱۹۰۱ <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B1" title="کارل لندشتاینر">کارل لندشتاینر</a><sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اتریش کشف کرد که انسان‌ها گروه‌های خونی مختلفی دارند. در سال ۱۹۰۷ دانشمندی به نام یان یانسکی که اهل چک بود، گروه خونی انسان‌ها را به چهار دسته تقسیم کرد. اولین انتقال خون با خون ذخیره شده در سال ۱۹۱۴ توسط پزشکی بلژیکی به نام آلبرت هاستین صورت گرفت و بعد از آن یک جراح انگلیسی به نام جفری کینز موفق به ساخت دستگاهی متحرک شد که با آن امکان ذخیره خون و استفاده از آن در میدان‌های جنگ را هموار می‌کرد. با این وجود برای اولین بار یک دکتر آمریکایی به نام آزوالد هوپ رابرتسون در فرانسه هنگام جنگ، بانک خون را تأسیس کرد. این انتقال خون‌های گسترده هنگام جنگ نیازمند سیستمی منظم از پزشکان و پرستاران بود که گروه‌های خونی اهداکنندگان و سربازان را ثبت و ضبط کنند. این پیشرفت‌ها سال‌ها بعد برای نظام پزشکی همه‌جانبه در سرتاسر جهان مثمر ثمر واقع شد. </p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Karl_Landsteiner_nobel.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Karl_Landsteiner_nobel.jpg/220px-Karl_Landsteiner_nobel.jpg" decoding="async" width="220" height="311" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Karl_Landsteiner_nobel.jpg 1.5x" data-file-width="280" data-file-height="396" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B1" title="کارل لندشتاینر">کارل لندشتاینر</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیامدهای_جنگ_جهانی_اول"><span id=".D9.BE.DB.8C.D8.A7.D9.85.D8.AF.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.AC.D9.87.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84"></span>پیامدهای جنگ جهانی اول</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نظم_نوین_جهانی"><span id=".D9.86.D8.B8.D9.85_.D9.86.D9.88.DB.8C.D9.86_.D8.AC.D9.87.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>نظم نوین جهانی</h3></div> <p>جنگ جهانی اول، چهار امپراتوری را نابود ساخت، امپراتوری آلمان تاج و تخت را از دست داد و دولت جمهوری جایگزین آن شد. امپراتوری‌های شکست خوردهٔ اتریش-مجارستان و امپراتوری عثمانی هر دو از هم گسیختند و امپراتوری روسیه نیز به دست انقلابی‌های بلشویک افتاد. </p><p>برخلاف <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%D9%88%DB%8C%D9%86" title="کنگره وین">کنگره وین</a> که کشورهای فاتح توانستند <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D9%85_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA)" title="نظم نوین جهانی (سیاست)">نظمی جهانی</a> بر اساس <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%86_%D9%82%D9%88%D8%A7" class="mw-redirect" title="توازن قوا">توازن قوا</a> به پشتوانه <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B3%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="کنسرت اروپا">کنسرت اروپا</a> به وجود بیاورند، کنفرانس ورسای در دست یافتن به توافقی عام و ایجاد بنایی پایدار برای صلح جهانی ناموفق بود. گرچه تلاش ویلسون برای ایجاد جامعه ملل، نوید صلحی پایدار بر اساس امنیت دسته‌جمعی را می‌داد، ولی از آنجا که توافق فاتحان عمیق و همه‌جانبه نبود بلکه مصلحتی موقتی به‌شمار می‌رفت سیستم امنیت دسته‌جمعی نیز جز در سالهای ۱۹۲۵–۱۹۳۰ برقرار نشد، به ویژه که خود ایالات متحده نیز در آن نقشی نداشت.<sup id="cite_ref-:0_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آثار_جنگ_بر_زندگی_سیاسی_اروپا"><span id=".D8.A2.D8.AB.D8.A7.D8.B1_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.A8.D8.B1_.D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C_.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.DB.8C_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7"></span>آثار جنگ بر زندگی سیاسی اروپا</h3></div> <p>جنگ جهانی اول ابعاد جدیدی به نقش دولت‌ها بخشید.<sup id="cite_ref-:1_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا قبل از سال ۱۹۱۴ دولت‌ها نقش حداقلی در اداره کشورها داشتند و دولت خوب دولتی در نظر گرفته می‌شد که کمترین مداخله را در زندگی شهروندان خود داشته باشد.<sup id="cite_ref-:1_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-:1-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در سال ۱۹۱۶ م ملی‌گرایان ایرلندی در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%86" title="دوبلین">دوبلین</a> واقع در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a>، قیام <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%BE%D8%A7%DA%A9" title="عید پاک">عید پاک</a> را ترتیب دادند. این شورش با شکست مواجه شد، اما موج مخالفت‌های گسترده علیه حکومت بریتانیا در ایرلند را به راه انداخت. در سال ۱۹۱۹ مجلس ایرلند، حکومت این کشور را «جمهوری» اعلام کرد، و متعاقب آن ۳ سال جنگ بین <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="ارتش جمهوریخواه ایرلند">ارتش جمهوریخواه ایرلند</a> و بریتانیا درگرفت. در سال ۱۹۲۹ <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایرلند جنوبی">ایرلند جنوبی</a>، به عنوان دولت آزاد ایرلند به استقلال واقعی رسید. شش استان در شمال ایرلند جزء پادشاهی انگلستان باقی ماندند که هم‌اکنون با نام <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="ایرلند شمالی">ایرلند شمالی</a> شناخته می‌شوند. </p><p>وضعیت اقتصادی آلمان پس از جنگ جهانی اول بسیار وخیم شد و نرخ تورم بسیار بالا رفت. در سال ۱۹۲۳، هنگامی که نیروهای فرانسه و بلژیک برای وادار کردن آلمان به پرداخت غرامت جنگی وارد <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%B1" title="منطقه رور">منطقه رور</a> شدند، دولت در اقدامی میهن‌پرستانه، مردم را به مقاومت منفی دعوت کرد. چون افزایش مالیات‌ها مورد پسند عامه نبود، دولت به وسیلهٔ چاپ اسکناس از کارگران کارخانه‌های رور و خانواده‌های آنها حمایت کرد و در همان حال، اجازه داد اعتبارات بانکی با نرخ بهرهٔ بیشتری عرضه شود. در اوج تورم حاصل از این اقدامات، بیش از ۳۰ کارخانه کاغذسازی و ۱۵۰ چاپخانه و دو هزار ماشین چاپ به‌طور شبانه‌روزی برای برآوردن نیاز به پول کار می‌کردند؛ ولی این تدبیرها نیز با شکست مواجه شد، زیرا مقدار پول در گردش از سرعت افزایش قیمت‌ها کمتر بود. اسکناس‌هایی که به مقدار فراوان و با مبلغ اسمی ده‌ها هزار مارک چاپ شده بود، قبل از این که از چاپخانه خارج شود، مجدداً زیر ماشین چاپ می‌رفت و مبلغ اسمی آن به ارقام میلیونی تبدیل می‌شد. کارگران دستمزدهای خود را با کیسه‌های خرید و حتی گاه با چرخ دستی پر از پول و آن هم روزی دو بار دریافت می‌کردند، دستمزد صبح فقط صرف ناهار ظهر می‌شد، زیرا بیم آن می‌رفت نرخ ارز که بعدازظهر اعلام می‌شد، تغییر کند و قیمت‌ها باز هم افزایش یابد. هنگامی که بهای زغال‌سنگ به میزان سرسام‌آوری افزایش یافت، برخی از مردم دستمزدهای بعدازظهر را به جای زغال‌سنگ در اجاق آشپزخانه می‌سوزاندند. سرانجام کار به جایی رسید که با یک <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دلار آمریکا">دلار آمریکا</a> می‌شد ۴ تریلیون و ۲۰۰ میلیارد <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="مارک آلمان">مارک آلمان</a> خریداری کرد.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ م بسیاری از کشورهای اروپایی از <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دموکراسی">دموکراسی</a> دست کشیدند. حزب نازی هیتلر در آلمان به قدرت می‌رسد و فاشیست‌های <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="موسولینی">موسولینی</a> بر ایتالیا حکومت می‌کنند. در ابتدا بریتانیا و فرانسه کوشیدند با این رهبران سازش کنند. آنها عاقبت در سال ۱۹۳۹ در برابر تهاجم هیتلر ایستادند و اروپا به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a> کشیده شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="گاه‌شمار_جنگ"><span id=".DA.AF.D8.A7.D9.87.E2.80.8C.D8.B4.D9.85.D8.A7.D8.B1_.D8.AC.D9.86.DA.AF"></span>گاه‌شمار جنگ</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سال_۱۹۱۴"><span id=".D8.B3.D8.A7.D9.84_.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B4"></span>سال ۱۹۱۴</h3></div> <ul><li>۲۸ ژوئن: آرشیدوک فرانتز فردیناند در بوسنی به قتل می‌رسد. اتریشی‌ها از این بابت عصبانی می‌شوند؛ چون او قرار بود امپراتور آینده‌شان باشد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B3_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87" title="۲۳ ژوئیه">۲۳ ژوئیه</a>: اتریش به این بهانه که تروریست‌ها صرب بوده‌اند، صربستان را مقصر مرگ فردیناند قلمداد می‌کنند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B8_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87" title="۲۸ ژوئیه">۲۸ ژوئیه</a>: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4_-_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اتریش - مجارستان">اتریش - مجارستان</a> جنگ با <a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="صربستان">صربستان</a> را اعلام کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="۱ اوت">۱ اوت</a>: آلمان جنگ با <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> را آغاز کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="۲ اوت">۲ اوت</a>: نظامیان آلمان <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B2%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" title="لوکزامبورگ">لوکزامبورگ</a> را اشغال کردند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B3_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="۳ اوت">۳ اوت</a>: آلمان با فرانسه وارد جنگ شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B4_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="۴ اوت">۴ اوت</a>: آلمان به <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک">بلژیک</a> که بی‌طرف بود حمله کرد؛ در پاسخ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> به آلمان اعلام جنگ داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="۱۰ اوت">۱۰ اوت</a>: اتریش - مجارستان با <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> وارد جنگ شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B2_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="۱۲ اوت">۱۲ اوت</a>: <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> و فرانسه به اتریش - مجارستان اعلام جنگ کردند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B3_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="۲۳ اوت">۲۳ اوت</a>: <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> با آلمان وارد جنگ شد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="سپتامبر">سپتامبر</a>: پیمان اتحاد توسط فرانسه، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> امضاء شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B9_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1" title="۹ اکتبر">۹ اکتبر</a>: <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="بلژیک">بلژیک</a> پس از <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="محاصره آنتورپ (صفحه وجود ندارد)">محاصره آنتورپ</a> توسط نظامیان آلمان سقوط کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B9_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1" title="۲۹ اکتبر">۲۹ اکتبر</a>: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> به طرفداری از آلمان و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4_-_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اتریش - مجارستان">اتریش - مجارستان</a> وارد جنگ شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2_%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="۲ نوامبر">۲ نوامبر</a>: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a> به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="اعلان جنگ">اعلان جنگ</a> داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B5_%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="۵ نوامبر">۵ نوامبر</a>: فرانسه و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> با <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> وارد جنگ شدند.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سال_۱۹۱۵"><span id=".D8.B3.D8.A7.D9.84_.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B5"></span>سال ۱۹۱۵</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B4_%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="۲۴ آوریل">۲۴ آوریل</a>: واقعه <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نسل‌کشی ارمنی‌ها">نسل‌کشی ارمنی‌ها</a> توسط دولت عثمانی.</li> <li>۲۲ آوریل: استفاده از گاز شیمیایی توسط آلمان.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B5_%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="۲۵ آوریل">۲۵ آوریل</a>: <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C" title="نبرد گالیپولی">نبرد گالیپولی</a> آغاز شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B6_%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="۲۶ آوریل">۲۶ آوریل</a>: <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> به‌طور مخفیانه <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="پیمان لندن">پیمان لندن</a> را امضا کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B2%DB%B3_%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="۲۳ می">۲۳ می</a>: <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتریش-مجارستان">اتریش-مجارستان</a> اعلام جنگ کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B4_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1" title="۱۴ اکتبر">۱۴ اکتبر</a>: <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلغارستان">بلغارستان</a> به <a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="صربستان">صربستان</a> اعلام جنگ کرد و به طرفداری از آلمان و اتریش-مجارستان وارد جنگ شد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سال_۱۹۱۶"><span id=".D8.B3.D8.A7.D9.84_.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B6"></span>سال ۱۹۱۶</h3></div> <ul><li>۹ مارس: آلمان به <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال">پرتغال</a> اعلام جنگ داد.</li> <li>۱ ژوئیه: نبرد سم آغاز می‌شود</li> <li>۱۵ اوت: <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رومانی">رومانی</a> با اتریش-مجارستان وارد جنگ شد.</li> <li>۲۸ اوت: <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> با آلمان وارد جنگ شد.</li> <li>۶ دسامبر: فیلدمارشال <a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D9%81%D9%88%D9%86_%D9%85%DA%A9%D9%86%D8%B2%D9%86" title="آگوست فون مکنزن">آگوست فون مکنزن</a> پس از شکست دادن ارتش رومانی، وارد بخارست شد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سال_۱۹۱۷"><span id=".D8.B3.D8.A7.D9.84_.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B7"></span>سال ۱۹۱۷</h3></div> <ul><li>۱۶ ژانویه: آلمان به <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="مکزیک">مکزیک</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81_%D8%B2%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%85%D9%86" title="تلگراف زیمرمن">تلگراف زیمرمن</a> را فرستاد و پیشنهاد متحد شدن در مقابل <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="ایالات متحده">ایالات متحده</a> را داد.</li> <li>آوریل: ایالات متحده با آلمان وارد جنگ شد.</li> <li>۲۷ ژوئن: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونان</a> به طرفداری از <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="نیروهای متفقین">متفقین</a> وارد جنگ شد.</li> <li>۱۴ اوت: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری چین">جمهوری چین</a> با آلمان وارد جنگ شد.</li> <li>۲۶ اکتبر: <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="برزیل">برزیل</a> با آلمان وارد جنگ شد.</li> <li>۷ دسامبر: ایالات متحده با اتریش-مجارستان وارد جنگ شد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سال_۱۹۱۸"><span id=".D8.B3.D8.A7.D9.84_.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B8"></span>سال ۱۹۱۸</h3></div> <ul><li>۱۱ نوامبر: پیمان <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%AD" title="صلح">صلح</a> امضاء شد. جنگ جهانی اول پایان یافت.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40381259">.mw-parser-output .portalbox{float:left;border:solid #aaa 1px;padding:0}.mw-parser-output .portalbox.tleft{margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalbox.tright{margin:0.5em 0 0.5em 1em}.mw-parser-output .portalbox>ul{display:table;box-sizing:border-box;padding:0.1em;max-width:175px;background:#f9f9f9;font-size:85%;line-height:110%;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox>ul>li{display:table-row}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:first-child{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:last-child{display:table-cell;padding:0.2em 0.3em 0.2em 0.2em;vertical-align:middle}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}</style><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"> <ul> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:P_history.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/31px-P_history.svg.png" decoding="async" width="31" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/47px-P_history.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/62px-P_history.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="درگاه:تاریخ">درگاه تاریخ</a></span></li></ul></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/" class="extiw" title="commons:">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/World_War_I" class="extiw" title="commons:World War I">جنگ جهانی اول</a></b></i> موجود است.</div></div> </div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%B3%E2%80%93%D9%BE%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="توافق‌نامه سایکس–پیکو">توافق‌نامه سایکس–پیکو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="جنگ لهستان-شوروی">جنگ لهستان-شوروی</a></li> <li>مطبوعات جنگ جهانی اول</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال">پرتغال در جنگ جهانی اول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AF_%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%87" title="هواگرد جنگنده">هواپیما در جنگ جهانی اول</a></li> <li>فهرست <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="نیروهای متفقین">متفقین</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="متحدین">متحدین</a> در جنگ جهانی اول</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="فهرست نبردهای جنگ جهانی اول">فهرست نبردهای جنگ جهانی اول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C" title="نبرد گالیپولی">نبرد گالیپولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%81%D9%86" class="mw-redirect" title="نقشه اشلیفن">نقشه اشلیفن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B4_%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%81" title="اریش لودندورف">اریش لودندورف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جبهه خاورمیانه در جنگ جهانی اول">جبهه خاورمیانه در جنگ جهانی اول</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Tucker_2005_273-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Tucker_2005_273_1-0">۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Tucker_2005_273_1-1">۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">(<a href="#CITEREFTuckerRoberts2005">Tucker و Roberts 2005</a>، ص. 273)</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.1914-1918.net/faq.htm">"British Army statistics of the Great War"</a>. 1914-1918.net<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 December</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=British+Army+statistics+of+the+Great+War&rft.pub=1914-1918.net&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.1914-1918.net%2Ffaq.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Figures are for the British Empire</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Figures are for Metropolitan France and its colonies</span> </li> <li id="cite_note-crb.org-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-crb.org_5-0">۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-crb.org_5-1">۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMougel" class="citation web cs1">Mougel, Nadège. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210202015715/http://www.centre-robert-schuman.org/userfiles/files/REPERES%20%E2%80%93%20module%201-1-1%20-%20explanatory%20notes%20%E2%80%93%20World%20War%20I%20casualties%20%E2%80%93%20EN.pdf">"World War I casualties"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Centre européen Robert Schuman</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.centre-robert-schuman.org/userfiles/files/REPERES%20–%20module%201-1-1%20-%20explanatory%20notes%20–%20World%20War%20I%20casualties%20–%20EN.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 2 February 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 June</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Centre+europ%C3%A9en+Robert+Schuman&rft.atitle=World+War+I+casualties&rft.aulast=Mougel&rft.aufirst=Nad%C3%A8ge&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.centre-robert-schuman.org%2Fuserfiles%2Ffiles%2FREPERES%2520%E2%80%93%2520module%25201-1-1%2520-%2520explanatory%2520notes%2520%E2%80%93%2520World%2520War%2520I%2520casualties%2520%E2%80%93%2520EN.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Nash-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Nash_6-0">۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nash_6-1">۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNash1976" class="citation book cs1">Nash (1976). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=3KglCgAAQBAJ&pg=PA775#v=onepage"><i>Darkest Hours</i></a>. Rowman & Littlefield. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-59077-526-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-59077-526-4"><bdi>978-1-59077-526-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Darkest+Hours&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.date=1976&rft.isbn=978-1-59077-526-4&rft.au=Nash&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D3KglCgAAQBAJ%26pg%3DPA775%23v%3Donepage&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>مجموعه دو جلدی جنگ‌های جهانی، ای.جی.پی. تیلور، جلد اول: جنگ جهانی اول، ترجمه بهرام فرداد امینی، چاپ اول سال ۱۳۷۴</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87+%D8%AF%D9%88+%D8%AC%D9%84%D8%AF%DB%8C+%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C+%D8%A7%DB%8C.%D8%AC%DB%8C.%D9%BE%DB%8C.+%D8%AA%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%8C+%D8%AC%D9%84%D8%AF+%D8%A7%D9%88%D9%84%3A+%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%8C+%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87+%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85+%D9%81%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF+%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%8C+%DA%86%D8%A7%D9%BE+%D8%A7%D9%88%D9%84+%D8%B3%D8%A7%D9%84+%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.magiran.com/article/1456118">«رویدادهای مهم تاریخی ازسقوط امپراتوری عثمانی تا به امروز: رویدادهای مهم جنگ جهانی اول»</a>. <i>ایران</i>. <bdi>۱۱ مرداد ۱۳۸۶</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۵ ژوئن ۲۰۲۲</bdi></span> – به واسطهٔ مگ‌ایران.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&rft.atitle=%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D9%87%D9%85+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C+%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7+%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C+%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%AA%D8%A7+%D8%A8%D9%87+%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2%3A+%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D9%87%D9%85+%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84&rft.date=1386&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.magiran.com%2Farticle%2F1456118&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-:1-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_9-0">۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_9-1">۹٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_9-2">۹٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFFINDLEY2011" class="citation book">FINDLEY، CARTER VAUGHN (<bdi>۲۰۱۱</bdi>). <i>Twentieth-Century World</i>. Wadsworth.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Twentieth-Century+World&rft.pub=Wadsworth&rft.date=2011&rft.aulast=FINDLEY&rft.aufirst=CARTER+VAUGHN&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-:0-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_10-0">۱۰٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_10-1">۱۰٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_10-2">۱۰٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>نقیب‌زاده، احمد، تاریخ دیپلماسی و روابط بین‌الملل، نشر قومس، ۱۳۸۸: تهران</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%86%D9%82%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%8C+%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%8C+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D8%AF%DB%8C%D9%BE%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D9%88+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7+%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%D8%8C+%D9%86%D8%B4%D8%B1+%D9%82%D9%88%D9%85%D8%B3%D8%8C+%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B8%3A+%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTotten,_Samuel,_Paul_Robert_Bartrop,_Steven_L._Jacobs_(eds.)2008" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Totten, Samuel, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) (2008), <i>Dictionary of Genocide</i> (به انگلیسی), Greenwood Publishing Group, p. ص ۱۹</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dictionary+of+Genocide&rft.pages=%D8%B5+%DB%B1%DB%B9&rft.pub=Greenwood+Publishing+Group&rft.date=2008&rft.au=Totten%2C+Samuel%2C+Paul+Robert+Bartrop%2C+Steven+L.+Jacobs+%28eds.%29&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Citation" title="الگو:Citation">citation</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|نویسنده=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNoël,_Lise1994" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Noël, Lise (1994), <i>Intolerance: A General Survey</i> (به انگلیسی), Arnold Bennett, p. ص ۱۰۱</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Intolerance%3A+A+General+Survey&rft.pages=%D8%B5+%DB%B1%DB%B0%DB%B1&rft.date=1994&rft.au=No%C3%ABl%2C+Lise&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSchaefer,_T_(ed.)2008" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Schaefer, T (ed.) (2008), <i>Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society</i> (به انگلیسی), Los Angeles: SAGE Publications, p. ص ۹۰</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Race%2C+Ethnicity%2C+and+Society&rft.place=Los+Angeles&rft.pages=%D8%B5+%DB%B9%DB%B0&rft.pub=SAGE+Publications&rft.date=2008&rft.au=Schaefer%2C+T+%28ed.%29&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Citation" title="الگو:Citation">citation</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|نویسنده=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRalph_J._Henham,_Paul_Behrens2007" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Ralph J. Henham, Paul Behrens (2007), <i>The criminal law of genocide: international, comparative and contextual aspects</i> (به انگلیسی), p. ص ۱۷</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+criminal+law+of+genocide%3A+international%2C+comparative+and+contextual+aspects&rft.pages=%D8%B5+%DB%B1%DB%B7&rft.date=2007&rft.au=Ralph+J.+Henham%2C+Paul+Behrens&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFSee_Levon_Marashlian1991" class="citation">See Levon Marashlian (<bdi>۱۹۹۱</bdi>)، <i>Politics and Demography: Armenians, Turks, and Kurds in the Ottoman Empire</i>، Cambridge, Massachusetts: Zoryan Institute</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Politics+and+Demography%3A+Armenians%2C+Turks%2C+and+Kurds+in+the+Ottoman+Empire&rft.place=Cambridge%2C+Massachusetts&rft.pub=Zoryan+Institute&rft.date=1991&rft.au=See+Levon+Marashlian&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-The_Assyrian_Genocide_of_1915-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-The_Assyrian_Genocide_of_1915_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text">David Gaunt, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.seyfocenter.com/index.php?sid=2&aID=36">"The Assyrian Genocide of 1915"</a>, <i>Assyrian Genocide Research Center</i>, 2009</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNikolaos_Hlamides2008" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Nikolaos Hlamides (3 دسامبر 2008), <i>The Greek Relief Committee: America’s Response to the Greek Genocide</i> (به انگلیسی), Genocide Studies and Prevention, p. صص ۳۸۳–۳۷۵</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Greek+Relief+Committee%3A+America%E2%80%99s+Response+to+the+Greek+Genocide&rft.pages=%D8%B5%D8%B5+%DB%B3%DB%B8%DB%B3-%DB%B3%DB%B7%DB%B5&rft.pub=Genocide+Studies+and+Prevention&rft.date=2008-12-03&rft.au=Nikolaos+Hlamides&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Turkey_1988-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Turkey_1988_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBruinessen1994" class="citation book cs1">Bruinessen, Martin van (1994). "Genocide in Kurdistan? The Suppression of the Dersim Rebellion in Turkey (1937-38) and the Chemical War Against the Iraqi Kurds (1988)". In Andreopoulos, George J (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110605055950/http://www.let.uu.nl/~martin.vanbruinessen/personal/publications/Bruinessen_Genocide_in_Kurdistan.pdf"><i>Genocide: Conceptual and Historical Dimensions</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. pp. ۱۴۱–۱۷۰. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.let.uu.nl/~martin.vanbruinessen/personal/publications/Bruinessen_Genocide_in_Kurdistan.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 5 June 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 May</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Genocide+in+Kurdistan%3F+The+Suppression+of+the+Dersim+Rebellion+in+Turkey+%281937-38%29+and+the+Chemical+War+Against+the+Iraqi+Kurds+%281988%29&rft.btitle=Genocide%3A+Conceptual+and+Historical+Dimensions&rft.place=Philadelphia&rft.pages=%DB%B1%DB%B4%DB%B1-%DB%B1%DB%B7%DB%B0&rft.pub=University+of+Pennsylvania+Press&rft.date=1994&rft.aulast=Bruinessen&rft.aufirst=Martin+van&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.let.uu.nl%2F~martin.vanbruinessen%2Fpersonal%2Fpublications%2FBruinessen_Genocide_in_Kurdistan.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-McDowall-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-McDowall_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text">David McDowall, <i>A modern history of the Kurds</i>, I.B.Tauris, Mayıs 2004, s.209</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091125110455/http://www.todayszaman.com/tz-web/news-193807-alevi-chp-rift-continues-to-grow-after-oymen-remarks.html">"Alevi-CHP rift continues to grow after Öymen remarks"</a>. <i>Today's Zaman</i>. 24 November 2009. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.todayszaman.com/tz-web/news-193807-alevi-chp-rift-continues-to-grow-after-oymen-remarks.html">the original</a> on 25 November 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 May</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Today%27s+Zaman&rft.atitle=Alevi-CHP+rift+continues+to+grow+after+%C3%96ymen+remarks&rft.date=2009-11-24&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.todayszaman.com%2Ftz-web%2Fnews-193807-alevi-chp-rift-continues-to-grow-after-oymen-remarks.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">(<a href="#CITEREFAbrahamian2008">Abrahamian 2008</a>، ص. 196)</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">(<a href="#CITEREFMilani2011">Milani 2011</a>، صص. 19–21)</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Majd Mohammad Gholi. 2003 The Great Famine and Gencide in Persia 1917-1919, University press of America</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>سید صدرالدین طاهری، خاطرات، ص24ـ 25</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%B3%DB%8C%D8%AF+%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86+%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%8C+%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%8C+%D8%B524%D9%80+25&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>محمد ترکمان، آراء، اندیشه‌ها …، ص ۲۱</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF+%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%8C+%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D8%A1%D8%8C+%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7+%E2%80%A6%D8%8C+%D8%B5+%DB%B2%DB%B1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>خاطرات حسین مکی به قلم خودش، ج 1، ص 130، نشر علمی ۱۳۶۹</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA+%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86+%D9%85%DA%A9%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%D9%82%D9%84%D9%85+%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B4%D8%8C+%D8%AC+1%D8%8C+%D8%B5+130%D8%8C+%D9%86%D8%B4%D8%B1+%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C+%DB%B1%DB%B3%DB%B6%DB%B9&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/arts/2014/07/140726_an_l41_letters_ww1.shtml">از جبهه به آن دختر نامه ننویس؛ نامه‌نگاری در جنگ جهانی اول</a> بی‌بی‌سی فارسی</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation journal cs1"><a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کارل_لندشتاینر&oldid=24787237">"کارل لندشتاینر"</a>. <i>ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</i>. 2018-11-06.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%8C+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94+%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF&rft.atitle=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84+%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B1&rft.date=2018-11-06&rft_id=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B1%26oldid%3D24787237&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%88%D9%84" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>تاریخ اقتصادی و اجتماعی اروپا</i>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%A8._%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%BE%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="فرانک ب. تایپتون">فرانک ب. تایپتون</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%A2%D9%84%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%86_(%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AE)" title="رابرت آلدریچ (مورخ)">رابرت آلدریچ</a>، ترجمه <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کریم پیرحیاتی (صفحه وجود ندارد)">کریم پیرحیاتی</a>، تهران: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="انتشارات علمی و فرهنگی">انتشارات علمی و فرهنگی</a>، ۱۳۷۵، جلد اول، صفحهٔ ۲۲۹</span> </li> </ol></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.firstworldwar.com/">First World War.com</a> «تاریخ چند رسانه‌ای جنگ جهانی اول»</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.1914-1918.net/">ارتش بریتانیا در جنگ جهانی اول</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050321232737/http://reference.allrefer.com/encyclopedia/W/WW1.html">جنگ جهانی اول، جنگ‌ها و نبردها</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050303084453/http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/FWW.htm">دانشنامه جنگ جهانی اول</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lib.byu.edu/~rdh/wwi/">اسناد بایگانی جنگ جهانی اول</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050205193544/http://users.hunterlink.net.au/~maampo/militaer/milindex.html">ارتش آلمان در جنگ جهانی اول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاهی ایتالیا">پادشاهی ا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی صربستان">پادشاهی صربستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="پادشاهی مونته‌نگرو">پادشاهی مونته‌نگرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاهی ایتالیا">یتالیا</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/indepth/cluster_ww1_100anniversary.shtml">صفحه ویژه بی‌بی‌سی فارسی: صدمین سالگرد آغاز جنگ جهانی اول</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="بخش فارسی بی‌بی‌سی">بی‌بی‌سی فارسی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/world/2014/06/140628_ww1_live_1914_sarajevo_killing.shtml">آنچه گذشت، ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴؛ روزی که دنیا را تغییر داد: لحظه به لحظه تا جنگ جهانی اول</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="بخش فارسی بی‌بی‌سی">بی‌بی‌سی فارسی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://persian.euronews.com/2014/06/29/two-competing-ceremonies-mark-centenary-of-wwi-in-bosnia/">سارایوو و پیام وحدت در یکصدمین سالگرد آغاز جنگ جهانی اول</a> <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2" title="یورونیوز">یورونیوز</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://persian.euronews.com/2014/06/29/sarajevo-marks-100-years-since-wwi-with-concert/">مراسم ویژه آغاز جنگ جهانی اول درسارایوو برگزار شد</a> <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2" title="یورونیوز">یورونیوز</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://persian.euronews.com/2014/06/29/tourists-give-sarajevo-a-touch-of-its-former-diversity/">سارایوو میزبان گردشگران در یکصدمین سالگرد آغاز جنگ جهانی اول</a> <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2" title="یورونیوز">یورونیوز</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/world/2014/08/140817_an_ww1_inventions.shtml">موفقیت ۱۰ اختراع مدیون جنگ جهانی اول</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="بخش فارسی بی‌بی‌سی">بی‌بی‌سی فارسی</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="تاریخ_اروپا" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="الگو:تاریخ اروپا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:تاریخ اروپا (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:تاریخ اروپا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="تاریخ_اروپا" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="تاریخ اروپا">تاریخ اروپا</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="اروپای پیشاتاریخ">اروپای پیشاتاریخ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="اروپای دوران پارینه‌سنگی">اروپای دوران پارینه‌سنگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="اروپای دوران نوسنگی">اروپای دوران نوسنگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%B2#عصر_برنز_در_اروپا" title="عصر برنز">اروپای عصر برنز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A2%D9%87%D9%86#اروپا" title="عصر آهن">اروپای عصر آهن</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="اروپای دوران قدیم">اروپای دوران قدیم</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="یونان کلاسیک">یونان کلاسیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جمهوری روم">جمهوری روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="عصر هلنیستی">عصر هلنیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم">امپراتوری روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امپراتوری روم غربی">امپراتوری روم غربی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AE%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دوران اواخر باستان">دوران اواخر باستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87" title="مسیحیت اولیه">مسیحیت اولیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="بحران قرن سوم">بحران قرن سوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="سقوط امپراتوری روم غربی">سقوط امپراتوری روم غربی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="سده‌های میانه">سده‌های میانه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده‌های میانه اولیه (صفحه وجود ندارد)">سده‌های میانه اولیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="دوره مهاجرت‌ها">دوره مهاجرت‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="امپراتوری روم شرقی">امپراتوری روم شرقی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مسیحی‌کردن (صفحه وجود ندارد)">مسیحی‌کردن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%88%D8%A7%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="عصر وایکینگ‌ها">عصر وایکینگ‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3_%DA%A9%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="روس کیف">روس کیف</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C_%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="قرون وسطی ثانویه (صفحه وجود ندارد)">قرون وسطی ثانویه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری مقدس روم">امپراتوری مقدس روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="جنگ‌های صلیبی">جنگ‌های صلیبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D8%B9%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="نظام ارباب رعیت">نظام ارباب رعیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قرون وسطی پایانی (صفحه وجود ندارد)">قرون وسطی پایانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B5%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ صدساله">جنگ صدساله</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="اروپای مدرن ابتدایی">اروپای مدرن ابتدایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="رنسانس">رنسانس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اصلاحات پروتستانی">اصلاحات پروتستانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اصلاحات کاتولیکی (صفحه وجود ندارد)">اصلاحات کاتولیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="عصر کاوش">عصر کاوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="عصر روشنگری">عصر روشنگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="تاریخ استعمار">عصر دوم استعمار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="باروک">باروک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله">جنگ سی‌ساله</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%D9%87" title="پادشاهی مطلقه">پادشاهی مطلقه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="امپراتوری پرتغال">امپراتوری پرتغال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری اسپانیا">امپراتوری اسپانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" title="فرانسه در آغاز دوره مدرن">فرانسه در آغاز دوره مدرن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مشترک المنافع لهستان-لیتوانی">مشترک المنافع لهستان-لیتوانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="امپراتوری سوئد">امپراتوری سوئد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="جمهوری هلند">جمهوری هلند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا">امپراتوری بریتانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" class="mw-redirect" title="امپراتوری هابسبورگ">امپراتوری هابسبورگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="دوران مدرن">دوران مدرن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="واگرایی بزرگ (صفحه وجود ندارد)">واگرایی بزرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نوگرایی">نوگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" title="انقلاب صنعتی">انقلاب صنعتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="انقلاب فرانسه">انقلاب فرانسه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86%DB%8C" title="جنگ‌های ناپلئونی">جنگ‌های ناپلئونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="ناسیونالیسم">ناسیونالیسم</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="انقلاب صربستان (صفحه وجود ندارد)">انقلاب صربستان</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%B1%DB%B8%DB%B4%DB%B8" class="mw-redirect" title="جنبش‌های ۱۸۴۸">جنبش‌های ۱۸۴۸</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="صنعتی‌سازی">صنعتی‌سازی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="کاپیتالیسم">کاپیتالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="مارکسیسم">مارکسیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="تاریخ استعمار">عصر سوم استعمار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="انقلاب صنعتی دوم">انقلاب صنعتی دوم</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">جنگ جهانی اول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1" title="انقلاب اکتبر">انقلاب اکتبر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="دوره میان‌دوجنگ">دوره میان‌دوجنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1" class="mw-redirect" title="دوران معاصر">دوران معاصر</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%D9%86" title="جهانی شدن">جهانی شدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="عصر اطلاعات">عصر اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="جامعه اطلاعاتی">جامعه اطلاعاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D9%BE%D8%B3%D8%A7%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="جامعه پساصنعتی">جامعه پساصنعتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="پست‌مدرنیته">پست‌مدرنیته</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="پسانوگرایی">پسانوگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اتحادیه اروپا">اتحادیه اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="تاریخ اتحادیه اروپا">تاریخ اتحادیه اروپا</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="روسیه" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="الگو:موضوعات روسیه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:موضوعات روسیه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:موضوعات روسیه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="روسیه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> </div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تاریخ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Russian_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Russian history (صفحه وجود ندارد)">گاهشماری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مردم نیاهندواروپایی">نیاهندواروپایی‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="سکاها">سکاها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="سرم‌ها">سرم‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسلاوهای نخستین (صفحه وجود ندارد)">اسلاوهای نخستین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="اسلاوهای شرقی">اسلاوهای شرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="خاقانات روس">خاقانات روس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3_%DA%A9%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="روس کیف">روس کیف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D9%88%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="جمهوری نووگورود">جمهوری نووگورود</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D9%84" title="ولادیمیر-سوزدال">ولادیمیر-سوزدال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C_%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اردوی زرین">اردوی زرین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="دوک‌نشین بزرگ مسکو">دوک‌نشین بزرگ مسکو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="روسیه تزاری">روسیه تزاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="جمهوری روسیه">جمهوری روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1" title="انقلاب اکتبر">انقلاب اکتبر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی روسیه">جنگ داخلی روسیه</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Russian_state&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian state (صفحه وجود ندارد)">دولت روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی">جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی">اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85)" title="جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)">جبهه شرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="بلوک شرق">بلوک شرق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="انحلال اتحاد جماهیر شوروی">انحلال اتحاد جماهیر شوروی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=History_of_Russia_(1991%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Russia (1991–present) (صفحه وجود ندارد)">فدراسیون روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="اتحادیه روسیه و بلاروس">اتحادیه روسیه و بلاروس</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">برحسب موضوع</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Economic_history_of_the_Russian_Federation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Economic history of the Russian Federation (صفحه وجود ندارد)">اقتصاد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=History_of_Russian_journalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Russian journalism (صفحه وجود ندارد)">روزنامه‌نگاری</a> </li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="تاریخ نظامی روسیه">نظامی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Postage_stamps_and_postal_history_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Postage stamps and postal history of Russia (صفحه وجود ندارد)">پستی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جغرافیا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Borders_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Borders of Russia (صفحه وجود ندارد)">مرزها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B2%D8%B1" title="دریای خزر">دریای خزر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%87_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="رشته‌کوه قفقاز">رشته‌کوه قفقاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="فهرست شهرهای روسیه">فهرست شهرهای روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Climate_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Climate of Russia (صفحه وجود ندارد)">آب‌وهوا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_earthquakes_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of earthquakes in Russia (صفحه وجود ندارد)">زمین‌لرزه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Extreme_points_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extreme points of Russia (صفحه وجود ندارد)">رکوردهای جغرافیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="روسیه اروپایی">روسیه اروپایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_fjords_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of fjords of Russia (صفحه وجود ندارد)">آبدره‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geology_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geology of Russia (صفحه وجود ندارد)">زمین‌شناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_glaciers_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of glaciers in Russia (صفحه وجود ندارد)">یخچال‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناطق بزرگ روسیه (صفحه وجود ندارد)">مناطق بزرگ روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_islands_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of islands of Russia (صفحه وجود ندارد)">جزیره‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="فهرست دریاچه‌های روسیه">دریاچه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_mountains_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of mountains of Russia (صفحه وجود ندارد)">کوه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_rivers_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of rivers of Russia (صفحه وجود ندارد)">رودها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_volcanoes_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of volcanoes in Russia (صفحه وجود ندارد)">آتش‌فشان‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="تقسیمات کشوری روسیه">تقسیمات کشوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="شمال آسیا">شمال آسیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="قفقاز شمالی">قفقاز شمالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="خاور دور روسیه">خاور دور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="سیبری">سیبری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="رشته‌کوه اورال">رشته‌کوه اورال</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سیاست</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Civil_Service_of_the_Russian_Federation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Civil Service of the Russian Federation (صفحه وجود ندارد)">خدمات اجتماعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Conscription_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conscription in Russia (صفحه وجود ندارد)">سربازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="قانون اساسی روسیه">قانون اساسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="انتخابات در روسیه">انتخابات در روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Federal_budget_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Federal budget of Russia (صفحه وجود ندارد)">بودجه فدرال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روابط خارجی روسیه">روابط خارجی روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Freedom_of_assembly_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Freedom of assembly in Russia (صفحه وجود ندارد)">آزادی تجمع</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Freedom_of_the_press_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Freedom of the press in Russia (صفحه وجود ندارد)">آزادی مطبوعات</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Media_freedom_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Media freedom in Russia (صفحه وجود ندارد)">رسانه‌ها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="دولت روسیه">دولت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="نظام قضایی روسیه">نظام قضایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Law_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Law of Russia (صفحه وجود ندارد)">قانون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Law_enforcement_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Law enforcement in Russia (صفحه وجود ندارد)">اجرای قانون</a> (<a href="/w/index.php?title=Prisons_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prisons in Russia (صفحه وجود ندارد)">زندان‌ها</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Liberalism_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liberalism in Russia (صفحه وجود ندارد)">آزادی‌خواهی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Conservatism_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conservatism in Russia (صفحه وجود ندارد)">محافظه‌کاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_nationalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian nationalism (صفحه وجود ندارد)">ملی‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Martial_law_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Martial law in Russia (صفحه وجود ندارد)">حکومت نظامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="نیروهای مسلح فدراسیون روسیه">نیروهای مسلح</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_opposition&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian opposition (صفحه وجود ندارد)">مخالفان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Political_parties_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Political parties in Russia (صفحه وجود ندارد)">حزب‌های سیاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست رئیس‌جمهورهای فدراسیون روسیه">فهرست رئیس‌جمهورها</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D9%87%D9%85%D8%B3%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="کشورهای مستقل همسود">کشورهای مستقل همسود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" title="سازمان پیمان امنیت جمعی">سازمان پیمان امنیت جمعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=State_of_emergency_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="State of emergency in Russia (صفحه وجود ندارد)">وضعیت اقتصادی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اقتصاد</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Agriculture_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agriculture in Russia (صفحه وجود ندارد)">کشاورزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aircraft_industry_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aircraft industry of Russia (صفحه وجود ندارد)">صنعت هواپیما</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Banking_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Banking in Russia (صفحه وجود ندارد)">بانکداری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Automotive_industry_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Automotive industry in Russia (صفحه وجود ندارد)">صنعت خودرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="بانک مرکزی روسیه">بانک مرکزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Defense_industry_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Defense industry of Russia (صفحه وجود ندارد)">صنعت دفاعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="منطقه‌های اقتصادی روسیه">منطقه‌های اقتصادی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Energy_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Energy in Russia (صفحه وجود ندارد)">انرژی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fishing_industry_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fishing industry in Russia (صفحه وجود ندارد)">ضنعت ماهیگیری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Forestry_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forestry in Russia (صفحه وجود ندارد)">جنگل‌بانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:ناحیه‌های مالی در روسیه">ناحیه‌های مالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="قمار در روسیه">قمار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mining_industry_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mining industry of Russia (صفحه وجود ندارد)">معدن‌کاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="صنعت نفت روسیه">صنعت نفت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_oligarch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian oligarch (صفحه وجود ندارد)">الیگارشی روس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%84_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روبل روسیه">روبل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Science_and_technology_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Science and technology in Russia (صفحه وجود ندارد)">علم و صنعت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="آکادمی علوم روسیه">آکادمی علوم روسیه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shipbuilding_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shipbuilding in Russia (صفحه وجود ندارد)">کشتی‌سازی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Space_industry_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Space industry of Russia (صفحه وجود ندارد)">صنعت فضایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Taxation_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taxation in Russia (صفحه وجود ندارد)">مالیات‌گیری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Telecommunications_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Telecommunications in Russia (صفحه وجود ندارد)">مخابرات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tourism_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tourism in Russia (صفحه وجود ندارد)">گردشگری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_trade_unions_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of trade unions in Russia (صفحه وجود ندارد)">اتحادیه‌های بازرگانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Transport_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Transport in Russia (صفحه وجود ندارد)">ترابری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Waste_management_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Waste management in Russia (صفحه وجود ندارد)">پسماند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Water_supply_and_sanitation_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Water supply and sanitation in Russia (صفحه وجود ندارد)">تامین آب و فاضلاب</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جامعه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Abortion_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abortion in Russia (صفحه وجود ندارد)">سقط جنین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alcohol_consumption_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alcohol consumption in Russia (صفحه وجود ندارد)">الکل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Citizenship_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Citizenship of Russia (صفحه وجود ندارد)">شهروندان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Crime_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Crime in Russia (صفحه وجود ندارد)">جرم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Corruption_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Corruption in Russia (صفحه وجود ندارد)">فساد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Demographics_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Demographics of Russia (صفحه وجود ندارد)">مردم‌شناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Education_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Education in Russia (صفحه وجود ندارد)">آموزش</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="گروه‌های قومی روسیه">گروه‌های قومی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Feminism_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Feminism in Russia (صفحه وجود ندارد)">فمینیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Healthcare_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Healthcare in Russia (صفحه وجود ندارد)">خدمات بهداشتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Immigration_to_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Immigration to Russia (صفحه وجود ندارد)">مهاجرت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="حقوق بشر در روسیه">حقوق بشر</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="حقوق دگرباشان در روسیه">حقوق دگرباشان</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های روسیه (صفحه وجود ندارد)">زبان‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prostitution_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prostitution in Russia (صفحه وجود ندارد)">فاحشگی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Racism_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Racism in Russia (صفحه وجود ندارد)">نژادپرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="دین در روسیه">دین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="خودکشی در روسیه">خودکشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="زنان در روسیه">زنان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهنگ روسیه (صفحه وجود ندارد)">فرهنگ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="سرود ملی فدراسیون روسیه">سرود ملی فدراسیون روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_architecture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian architecture (صفحه وجود ندارد)">معماری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_Russian_artists&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Russian artists (صفحه وجود ندارد)">هنرها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_ballet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian ballet (صفحه وجود ندارد)">باله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="سینمای روسیه">سینما</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="نشان ملی روسیه">نشان ملی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_cuisine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian cuisine (صفحه وجود ندارد)">آشپزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_cultural_icons_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of cultural icons of Russia (صفحه وجود ندارد)">نمادهای فرهنگی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_fashion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian fashion (صفحه وجود ندارد)">مد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:جشنواره‌ها در روسیه">جشنواره‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Folklore_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Folklore of Russia (صفحه وجود ندارد)">فولکلور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Graffiti_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Graffiti in Russia (صفحه وجود ندارد)">دیوارنویسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Internet_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Internet in Russia (صفحه وجود ندارد)">اینترنت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Russian_innovation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Russian innovation (صفحه وجود ندارد)">اختراعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="ادبیات روسی">ادبیات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_martial_arts&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian martial arts (صفحه وجود ندارد)">هنرهای رزمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رسانه‌های روسیه">رسانه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Music_of_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Music of Russia (صفحه وجود ندارد)">موسیقی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Names_of_Rus%27,_Russia_and_Ruthenia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Names of Rus', Russia and Ruthenia (صفحه وجود ندارد)">نام‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_nobility&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian nobility (صفحه وجود ندارد)">اشرافیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="پرچم روسیه">پرچم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_opera&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian opera (صفحه وجود ندارد)">اپرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%87%D9%84_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="فهرست فیلسوفان اهل روسیه">فیلسوفان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Public_holidays_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Public holidays in Russia (صفحه وجود ندارد)">تعطیلات رسمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">زبان روسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Television_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Television in Russia (صفحه وجود ندارد)">تلویزیون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="ورزش در روسیه">ورزش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3%DA%A9%D9%88_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست میراث جهانی یونسکو در روسیه">میراث جهانی یونسکو</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:روسیه">رده</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جنبش_آزادی_بخش_ملی_ارمنی" style="background:#FFEFD5; width:100%; vertical-align:middle;;padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#f2a800; padding-left:1em; padding-right:1em; text-align:center;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="الگو:جنبش آزادی‌بخش ملی ارمنی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="بحث الگو:جنبش آزادی‌بخش ملی ارمنی"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جنبش آزادی‌بخش ملی ارمنی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جنبش_آزادی_بخش_ملی_ارمنی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="جنبش آزادی بخش ملی ارمنی">جنبش آزادی بخش ملی ارمنی</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent; text-align:left/center;;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:100%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="font-weight:bold;">تاریخچه</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">آزار و اذیت ارمنی‌ها</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">رهبران سیاسی و نظامی</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">سازمان‌ها و واحدهای نظامی</td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr style="vertical-align:top;"><td style="padding:0px;text-align:left;;;;width:10em;"><div> <dl><dt>تا زمان <a class="mw-selflink selflink">جنگ جهانی اول</a></dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9_(%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B3%DB%B0)" class="mw-redirect" title="نبرد آزادی بخش سیونیک (۱۷۲۲–۱۷۳۰)">نبرد آزادی بخش سیونیک (۱۷۲۲–۱۷۳۰)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B6%DB%B2)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش زیتون (۱۸۶۲) (صفحه وجود ندارد)">شورش زیتون (۱۸۶۲)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%E2%80%8C%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87_(%DB%B1%DB%B8%DB%B8%DB%B9)&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد باش‌قلعه (۱۸۸۹) (صفحه وجود ندارد)">نبرد باش‌قلعه (۱۸۸۹)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%DA%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="گوگونیان (۱۸۹۰) (صفحه وجود ندارد)">گوگونیان (۱۸۹۰)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%DB%8C_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="تظاهرات کوم کاپی (۱۸۹۰) (صفحه وجود ندارد)">تظاهرات کوم کاپی (۱۸۹۰)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%88%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقاومت ساسون (۱۸۹۴) (صفحه وجود ندارد)">مقاومت ساسون (۱۸۹۴)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B5%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقاومت زیتون (۱۸۹۵–۱۸۹۶) (صفحه وجود ندارد)">مقاومت زیتون (۱۸۹۵–۱۸۹۶)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D8%AE%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسخیر بانک عثمانی (۱۸۹۶) (صفحه وجود ندارد)">تسخیر بانک عثمانی (۱۸۹۶)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقاومت وان (۱۸۹۶) (صفحه وجود ندارد)">مقاومت وان (۱۸۹۶)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%B1_(%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبردخانه سور (۱۸۹۷) (صفحه وجود ندارد)">نبردخانه سور (۱۸۹۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%AA%D8%B3_(%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد کلیسای آراکلوتس (۱۹۰۱) (صفحه وجود ندارد)">نبرد کلیسای آراکلوتس (۱۹۰۱)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%88%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش ساسون (۱۹۰۴) (صفحه وجود ندارد)">شورش ساسون (۱۹۰۴)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_(%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ترور عبدالحمید دوم (۱۹۰۵) (صفحه وجود ندارد)">ترور عبدالحمید دوم (۱۹۰۵)</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;text-align:left;;;;width:10em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="کشتار حمیدیه">کشتار حمیدیه</a> (۱۸۹۴–۹۶)</li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%AA%D9%84%E2%80%8C%D8%B9%D8%A7%D9%85_%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="قتل‌عام آدانا">قتل‌عام آدانا</a> (۱۹۰۹)</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نسل‌کشی ارمنی‌ها">نسل‌کشی ارمنی‌ها</a> (۱۹۱۵)</li></ul> <dl><dt><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%B7%DB%8C_%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقاومت ارمنی‌ها در طی نسل‌کشی ارمنی‌ها (صفحه وجود ندارد)">مقاومت در طی نسل‌کشی ارمنی‌ها</a></dt></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقاومت زیتون (۱۹۱۵) (صفحه وجود ندارد)">مقاومت زیتون (۱۹۱۵)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%86" title="مقاومت وان">مقاومت وان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%B4%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش شبین قره‌حصار (صفحه وجود ندارد)">شورش شبین قره‌حصار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%81%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقاومت شانلی‌اورفه (صفحه وجود ندارد)">مقاومت شانلی‌اورفه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%BA" title="مقاومت موسی داغ">مقاومت موسی داغ</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;text-align:left;;;;width:10em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%88" title="آرابو">آرابو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%BA%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B1_%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%A8" title="آغبیور سروب">آغبیور سروب</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%88%D8%B1%DA%A9_%DA%86%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="کوورک چاووش">کوورک چاووش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%88%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آندرانیک اوزانیان">آندرانیک اوزانیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B8%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="آرام مانوکیان (زاده ۱۸۷۹ (میلادی)">آرام مانوکیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="دراستامات کانایان">دراستامات کانایان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%DA%98%D8%AF%D9%87" title="گارگین نژده">گارگین نژده</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%88%D8%B1%DA%A9_%DA%86%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="کوورک چاووش">کوورک چاووش</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;text-align:left;;;;width:10em;"><div> <dl><dt>احزاب سیاسی</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A2%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="حزب آرمناکان">حزب آرمناکان</a> (۱۸۸۵)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%87%D9%86%DA%86%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حزب سوسیال دموکرات هنچاکیان">حزب سوسیال دموکرات هنچاکیان</a> (۱۸۸۷)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="فدراسیون انقلابی ارمنی">فدراسیون انقلابی ارمنی</a> (۱۸۹۰)</li></ul> <dl><dt>واحدها</dt></dl> <ul><li><i><a href="/wiki/%D9%81%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="فدایی ارمنی">فدایی ارمنی</a></i></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%B7%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="واحدهای داوطلب ارمنی">واحدهای داوطلب ارمنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%DA%98%DB%8C%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="لژیون‌های ارمنی در ارتش فرانسه (صفحه وجود ندارد)">لژیون‌های ارمنی در ارتش فرانسه</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جهان_و_فرهنگ_غربی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="الگو:جهان غرب"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:جهان غرب (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جهان غرب"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جهان_و_فرهنگ_غربی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="جهان غرب">جهان</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="فرهنگ غربی">فرهنگ غربی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">بنیان‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86" title="گهواره تمدن">گهواره تمدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="بر قدیم">بر قدیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" title="جهان یونانی رومی">جهان یونانی رومی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روم باستان">رومی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم">امپراتوری روم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امپراتوری روم غربی">غربی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="میراث امپراتوری روم">میراث امپراتوری روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="رومی‌سازی">رومی‌سازی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Romano-Germanic_culture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romano-Germanic culture (صفحه وجود ندارد)">Romano-Germanic culture</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="جهان مسیحیت">جهان مسیحیت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=History_of_Western_civilization&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Western civilization (صفحه وجود ندارد)">تاریخچه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bronze_Age_Europe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bronze Age Europe (صفحه وجود ندارد)">European Bronze Age</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="اروپای دوران قدیم">اروپای دوران قدیم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AA%D8%A3%D8%AE%D8%B1" class="mw-redirect" title="دوران باستان متأخر">دوران باستان متأخر</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C" title="قرون وسطی">قرون وسطی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="قرون وسطای آغازین">آغازین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="قرون وسطای میانه">میانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%A3%D8%AE%D8%B1" title="قرون وسطای متأخر">متأخر</a>)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="رنسانس">رنسانس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="دوران مدرن نخستین">دوران مدرن نخستین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="عصر کاوش">عصر کاوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اصلاحات پروتستانی">اصلاحات پروتستانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="عصر روشنگری">عصر روشنگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="انقلاب علمی">انقلاب علمی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Late_modern_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Late modern history (صفحه وجود ندارد)">Late modern period</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="عصر انقلاب (صفحه وجود ندارد)">عصر انقلاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA_%D8%A8%D8%A7_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="مخالفت با بردگی">مخالفت با بردگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="رهاسازی">رهاسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="سرمایه‌داری">سرمایه‌داری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" title="انقلاب صنعتی">انقلاب صنعتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Great_Divergence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Great Divergence (صفحه وجود ندارد)">Great Divergence</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="تاریخ انسان">عصر مدرن</a> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">جنگ جهانی اول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="دوره میان‌دوجنگ">دوره میان‌دوجنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B1%D8%A3%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="حق رأی عمومی">حق رأی عمومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="دوره پس از جنگ سرد">دوره پس از جنگ سرد</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="عصر اطلاعات">عصر اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="جنگ با تروریسم">جنگ با تروریسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ سرد دوم">جنگ سرد دوم</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="فرهنگ غربی">فرهنگ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="الفبای زبان لاتین">الفبا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="معماری">معماری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="پیشینه هنر غرب">هنر</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Periods_in_Western_art_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Periods in Western art history (صفحه وجود ندارد)">Periods</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="گاهشماری میلادی">تقویم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="آشپزی اروپایی">Cuisine</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Western_pattern_diet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western pattern diet (صفحه وجود ندارد)">Diet</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="سنت کلاسیک غربی">سنت کلاسیک غربی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="مطالعات کلاسیک">مطالعات</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_dress_codes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western dress codes (صفحه وجود ندارد)">Clothing</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=History_of_Western_fashion&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Western fashion (صفحه وجود ندارد)">History</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%82%D8%B5" title="رقص">رقص</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="باطن‌گرایی غربی">باطن‌گرایی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Western_astrology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western astrology (صفحه وجود ندارد)">Astrology</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=European_folklore&action=edit&redlink=1" class="new" title="European folklore (صفحه وجود ندارد)">Folklore</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_law&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western law (صفحه وجود ندارد)">Law</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="زبان‌های اروپا">زبان‌ها</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Eurolinguistics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eurolinguistics (صفحه وجود ندارد)">Eurolinguistics</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Standard_Average_European&action=edit&redlink=1" class="new" title="Standard Average European (صفحه وجود ندارد)">Standard Average European</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_literature&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western literature (صفحه وجود ندارد)">Literature</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="آثار برجسته غربی">آثار برجسته</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="رسانه‌های غربی">رسانه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="اینترنت">اینترنت</a></li></ul></li> <li>موسیقی <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chant (صفحه وجود ندارد)">Chant</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="موسیقی کلاسیک">Classical</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_European_folk_music_traditions&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of European folk music traditions (صفحه وجود ندارد)">Folk</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="موسیقی قرن بیستم">20th century</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="فهرست اساطیر">Mythology</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="نقاشی غربی">نقاشی</a> (<a href="/w/index.php?title=20th-century_Western_painting&action=edit&redlink=1" class="new" title="20th-century Western painting (صفحه وجود ندارد)">contemporary</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="فلسفه غرب">فلسفه غرب</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85" title="فلسفه علم">فلسفه علم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Values_(Western_philosophy)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Values (Western philosophy) (صفحه وجود ندارد)">Values</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western religions (صفحه وجود ندارد)">Religion</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D9%88_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="جدایی شرق و غرب">جدایی شرق و غرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="مسیحیت غربی">مسیحیت غربی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Decline_of_Christianity_in_the_Western_world&action=edit&redlink=1" class="new" title="Decline of Christianity in the Western world (صفحه وجود ندارد)">Decline</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سکولاریسم">سکولاریسم</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="فلسفه غرب">فلسفه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="فلسفه هلنیستی">فلسفه هلنیستی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Judeo-Christian_ethics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Judeo-Christian ethics (صفحه وجود ندارد)">Judeo-Christian ethics</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="فلسفه مسیحی">فلسفه مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فلسفه مدرسی">فلسفه مدرسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خردگرایی">خردگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تجربه‌گرایی">تجربه‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="اگزیستانسیالیسم">اگزیستانسیالیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="اگزیستانسیالیسم مسیحی">اگزیستانسیالیسم مسیحی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انسان‌گرایی">انسان‌گرایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="انسان‌گرایی مسیحی">انسان‌گرایی مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="انسان‌گرایی سکولار">انسان‌گرایی سکولار</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرالیسم">لیبرالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="محافظه‌کاری">محافظه‌کاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سوسیالیسم">سوسیالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="فلسفه قاره‌ای">فلسفه قاره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="فلسفه تحلیلی">فلسفه تحلیلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پساساختارگرایی">پساساختارگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="مدارا">مدارا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="پارادوکس بردباری">پارادوکس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نسبی‌گرایی">نسبی‌گرایی</a> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Peritrope&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peritrope (صفحه وجود ندارد)">Peritrope</a></i></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Western_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western religions (صفحه وجود ندارد)">دین</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یهودیت">یهودیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="فرهنگ یهود">فرهنگ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="فرهنگ مسیحی">فرهنگ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="مسیحیت غربی">غربی</a>/<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="مسیحیت شرقی">شرقی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="کلیسای کاتولیک">کلیسای کاتولیک</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="کلیسای لاتین">کلیسای لاتین</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پروتستانتیسم">پروتستانتیسم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پاگانیسم">پاگانیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="اساطیر بالتیک">بالتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ancient_Celtic_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ancient Celtic religion (صفحه وجود ندارد)">Celtic</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Finnish_paganism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Finnish paganism (صفحه وجود ندارد)">Finnish</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بت پرستی ژرمنی">ژرمنی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="بت پرستی آنگلوساکسون">آنگلوساکسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Frankish_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frankish mythology (صفحه وجود ندارد)">Frankish</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gothic_paganism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gothic paganism (صفحه وجود ندارد)">Gothic</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="بت‌پرستی نورس">بت‌پرستی نورس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="دین هلنیستی">هلنیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دین روم باستان">رومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%DA%AF%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیگنیسم اسلاوی">اسلاوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="پاگانیسم مدرن">نئو</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ندانم‌گرایی">ندانم‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="خداناباوری">خداناباوری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Western_law&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western law (صفحه وجود ندارد)">حقوق</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="قانون طبیعی">قانون طبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="حاکمیت قانون">حاکمیت قانون</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="برابری در برابر قانون">برابری در برابر قانون</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%DB%8C%D8%AA" title="مشروطیت">مشروطیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1" title="حقوق بشر">حقوق بشر</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="حق زندگی">زندگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87" title="آزادی اندیشه">اندیشه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آزادی بیان">بیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87" title="آزادی رسانه">مطبوعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آزادی ادیان">دین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%AA" title="حق مالکیت">مالکیت</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دموکراسی">دموکراسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84" title="حقوق بین‌الملل">حقوق بین‌الملل</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">یکپارچه‌سازی<br />معاصر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%B2" title="ارتش‌های آبکانز">ارتش‌های آبکانز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتحاد پرتغال و انگلستان">اتحاد پرتغال و انگلستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%86%D8%B2%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="پیمان آنزوس">پیمان آنزوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="شورای شمالگان">شورای شمالگان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="آکوس">آکوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Baltic_Assembly&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baltic Assembly (صفحه وجود ندارد)">Baltic Assembly</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B3" title="بنلوکس">بنلوکس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=British%E2%80%93Irish_Council&action=edit&redlink=1" class="new" title="British–Irish Council (صفحه وجود ندارد)">British–Irish Council</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bucharest_Nine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bucharest Nine (صفحه وجود ندارد)">Bucharest Nine</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="شورای اروپا">شورای اروپا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Craiova_Group&action=edit&redlink=1" class="new" title="Craiova Group (صفحه وجود ندارد)">Craiova Group</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="منطقه اقتصادی اروپا">EEA</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=European_Free_Trade_Agreement&action=edit&redlink=1" class="new" title="European Free Trade Agreement (صفحه وجود ندارد)">EFTA</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="آژانس فضایی اروپا">آژانس فضایی اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اتحادیه اروپا">EU</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا">اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88" title="منطقه یورو">منطقه یورو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="پیمان تجارت و همکاری بریتانیا و اتحادیه اروپا">پیمان تجارت و همکاری بریتانیا و اتحادیه اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%88_%D8%A2%DB%8C%D8%B2" title="فایو آیز">فایو آیز</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AA" title="گروه هفت">G7</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lancaster_House_Treaties&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lancaster House Treaties (صفحه وجود ندارد)">Lancaster House Treaties</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB_%D9%84%D9%88%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مثلث لوبلین (صفحه وجود ندارد)">مثلث لوبلین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو">ناتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%DA%A9" title="شورای نوردیک">شورای نوردیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="سازمان امنیت و همکاری اروپا">OSCE</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pacific_Islands_Forum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pacific Islands Forum (صفحه وجود ندارد)">Pacific Islands Forum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Inter-American_Treaty_of_Reciprocal_Assistance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inter-American Treaty of Reciprocal Assistance (صفحه وجود ندارد)">Rio Treaty</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%B4%D9%86%DA%AF%D9%86" title="منطقه شنگن">منطقه شنگن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D8%B5_(%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7)" class="mw-redirect" title="رابطه خاص (بریتانیا-آمریکا)">رابطه خاص (بریتانیا-آمریکا)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Three_Seas_Initiative&action=edit&redlink=1" class="new" title="Three Seas Initiative (صفحه وجود ندارد)">Three Seas Initiative</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87-%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9-%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="توافق ایالات متحده-مکزیک-کانادا">USMCA</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D9%88%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF" title="گروه ویشگراد">گروه ویشگراد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=West_Nordic_Council&action=edit&redlink=1" class="new" title="West Nordic Council (صفحه وجود ندارد)">West Nordic Council</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="بلوک غرب">بلوک غرب</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="گروه اروپای غربی و دیگران">گروه اروپای غربی و دیگران</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="درگیری‌های_مسلحانه_روسیه_(شامل_دوره_امپراتوری_و_شوروی)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="الگو:درگیری‌های روسیه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:درگیری‌های روسیه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:درگیری‌های روسیه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="درگیری‌های_مسلحانه_روسیه_(شامل_دوره_امپراتوری_و_شوروی)" style="font-size:114%;margin:0 4em">درگیری‌های مسلحانه <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> <small style="font-size:85%;">(شامل دوره <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="شوروی">شوروی</a>)</small></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">داخلی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Uprising_of_Bolotnikov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uprising of Bolotnikov (صفحه وجود ندارد)">Uprising of Bolotnikov</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%BE%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="استپان رازین">استپان رازین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bulavin_Rebellion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bulavin Rebellion (صفحه وجود ندارد)">Bulavin Rebellion</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%BE%D9%88%DA%AF%D8%A7%DA%86%D9%81" title="شورش پوگاچف">شورش پوگاچف</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Decembrist_revolt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Decembrist revolt (صفحه وجود ندارد)">Decembrist revolt</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی روسیه">جنگ داخلی روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%88%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="قیام اوت (صفحه وجود ندارد)">قیام اوت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="کودتای اوت">کودتای اوت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=1993_Russian_constitutional_crisis&action=edit&redlink=1" class="new" title="1993 Russian constitutional crisis (صفحه وجود ندارد)">1993 Russian constitutional crisis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA_%DA%86%DA%86%D9%86" title="جنگ نخست چچن">جنگ نخست چچن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ داغستان">جنگ داغستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%DA%86%DA%86%D9%86" title="جنگ دوم چچن">جنگ دوم چچن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Insurgency_in_the_North_Caucasus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Insurgency in the North Caucasus (صفحه وجود ندارد)">Insurgency in the North Caucasus</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">پیش از سده هفدهم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Muscovite%E2%80%93Volga_Bulgars_war_(1376)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muscovite–Volga Bulgars war (1376) (صفحه وجود ندارد)">Muscovite–Volga Bulgars war (1376)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=First_Muscovite%E2%80%93Lithuanian_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="First Muscovite–Lithuanian War (صفحه وجود ندارد)">First Muscovite–Lithuanian War</a> (۱۴۹۲–۱۴۹۴)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Russo-Swedish_War_(1495%E2%80%931497)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Swedish War (1495–1497) (صفحه وجود ندارد)">Russo-Swedish War (1495–1497)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Second_Muscovite%E2%80%93Lithuanian_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Second Muscovite–Lithuanian War (صفحه وجود ندارد)">Second Muscovite–Lithuanian War</a> (۱۵۰۰–۱۵۰۳)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Third_Muscovite%E2%80%93Lithuanian_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Third Muscovite–Lithuanian War (صفحه وجود ندارد)">Third Muscovite–Lithuanian War</a> (۱۵۰۷–۱۵۰۸)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Fourth_Muscovite%E2%80%93Lithuanian_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fourth Muscovite–Lithuanian War (صفحه وجود ندارد)">Fourth Muscovite–Lithuanian War</a> (۱۵۱۲–۱۵۲۲)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Fifth_Muscovite%E2%80%93Lithuanian_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fifth Muscovite–Lithuanian War (صفحه وجود ندارد)">Fifth Muscovite–Lithuanian War</a> (۱۵۳۴–۱۵۳۷)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Russo-Crimean_Wars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Crimean Wars (صفحه وجود ندارد)">Russo-Crimean Wars</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russo-Kazan_Wars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Kazan Wars (صفحه وجود ندارد)">Russo-Kazan Wars</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russo-Swedish_War_(1554%E2%80%931557)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Swedish War (1554–1557) (صفحه وجود ندارد)">Russo-Swedish War (1554–1557)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C" title="جنگ لیوونی">جنگ لیوونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AF%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فتح سیبری به دست روس‌ها">فتح سیبری به دست روس‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF_(%DB%B9%DB%B5%E2%80%93%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B0)" title="جنگ‌های روسیه و سوئد (۹۵–۱۵۹۰)">جنگ‌های روسیه و سوئد (۹۵–۱۵۹۰)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polish%E2%80%93Muscovite_War_(1605%E2%80%931618)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polish–Muscovite War (1605–1618) (صفحه وجود ندارد)">Polish–Muscovite War (1605–1618)</a> and the <a href="/w/index.php?title=Time_of_Troubles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Time of Troubles (صفحه وجود ندارد)">Time of Troubles</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="جنگ اینگری">جنگ اینگری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%84%D9%86%D8%B3%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ اسمولنسک (صفحه وجود ندارد)">جنگ اسمولنسک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1)" title="جنگ ایران و روسیه (۱۶۵۳–۱۶۵۱)">جنگ ایران و روسیه (۱۶۵۳–۱۶۵۱)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D9%85%D9%86%DA%86%D9%88" title="درگیری‌های مرزی روسیه و منچو">درگیری‌های مرزی روسیه و منچو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7)" title="جنگ روسیه و لهستان (۱۶۵۴–۱۶۶۷)">جنگ روسیه و لهستان (۱۶۵۴–۱۶۶۷)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84_(%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="سیل (تاریخ لهستان)">سیل (تاریخ لهستان)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="دومین جنگ شمالی">دومین جنگ شمالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russo-Turkish_War_(1676%E2%80%931681)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Turkish War (1676–1681) (صفحه وجود ندارد)">Russo-Turkish War (1676–1681)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B6%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B0)" title="جنگ روسیه و عثمانی (۱۶۸۶–۱۷۰۰)">جنگ روسیه و عثمانی (۱۶۸۶–۱۷۰۰)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سده هیجدهم و نوزدهم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="جنگ بزرگ شمالی">جنگ بزرگ شمالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russo-Turkish_War_(1710%E2%80%931711)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Turkish War (1710–1711) (صفحه وجود ندارد)">Russo-Turkish War (1710–1711)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B2)" title="جنگ ایران و روسیه (۱۷۲۳–۱۷۲۲)">جنگ ایران و روسیه (۱۷۲۳–۱۷۲۲)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="جنگ‌های ایران و روسیه">جنگ‌های ایران و روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ جانشینی لهستان">جنگ جانشینی لهستان</a> (۱۷۳۳–۱۷۳۸)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%DB%B1%DB%B7%DB%B3%DB%B5%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B3%DB%B9)" title="جنگ روسیه و عثمانی (۱۷۳۵–۱۷۳۹)">جنگ روسیه و عثمانی (۱۷۳۵–۱۷۳۹)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="جنگ جانشینی اتریش">جنگ جانشینی اتریش</a> (۱۷۴۰–۱۷۴۸)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Russo-Swedish_War_(1741%E2%80%931743)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Swedish War (1741–1743) (صفحه وجود ندارد)">Russo-Swedish War (1741–1743)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ هفت‌ساله">جنگ هفت‌ساله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%DB%B1%DB%B7%DB%B7%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B6%DB%B8)" title="جنگ روسیه و عثمانی (۱۷۷۴–۱۷۶۸)">جنگ روسیه و عثمانی (۱۷۷۴–۱۷۶۸)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bar_Confederation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bar Confederation (صفحه وجود ندارد)">Bar Confederation</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B7%DB%B9%DB%B2-_%DB%B1%DB%B7%DB%B8%DB%B7)" class="mw-redirect" title="جنگ روسیه و ترکیه (۱۷۹۲- ۱۷۸۷)">جنگ روسیه و ترکیه (۱۷۹۲- ۱۷۸۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B7%DB%B9%DB%B0%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B8%DB%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ سوئد و روسیه (۱۷۹۰–۱۷۸۸) (صفحه وجود ندارد)">جنگ سوئد و روسیه (۱۷۹۰–۱۷۸۸)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polish%E2%80%93Russian_War_of_1792&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polish–Russian War of 1792 (صفحه وجود ندارد)">Russo-Polish War (1792)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ko%C5%9Bciuszko_Uprising&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kościuszko Uprising (صفحه وجود ندارد)">Kościuszko Uprising</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B7%DB%B9%DB%B6)" title="حمله روسیه به ایران (۱۷۹۶)">حمله روسیه به ایران (۱۷۹۶)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ ائتلاف دوم">جنگ ائتلاف دوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="جنگ ائتلاف سوم">جنگ ائتلاف سوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B8%DB%B1%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B0%DB%B4)" title="جنگ ایران و روسیه (۱۸۱۳–۱۸۰۴)">جنگ ایران و روسیه (۱۸۱۳–۱۸۰۴)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" title="جنگ ائتلاف چهارم">جنگ ائتلاف چهارم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B8%DB%B1%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B0%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ عثمانی و روسیه (۱۸۱۲–۱۸۰۶) (صفحه وجود ندارد)">جنگ عثمانی و روسیه (۱۸۱۲–۱۸۰۶)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anglo-Russian_War_(1807%E2%80%931812)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anglo-Russian War (1807–1812) (صفحه وجود ندارد)">Anglo-Russian War</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="جنگ فنلاند">جنگ فنلاند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85" title="جنگ ائتلاف پنجم">جنگ ائتلاف پنجم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="حمله فرانسه به روسیه">حمله فرانسه به روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D8%B4%D8%B4%D9%85" title="جنگ ائتلاف ششم">جنگ ائتلاف ششم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87" title="جنگ صدروزه">جنگ صدروزه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="استیلای روسیه بر قفقاز">استیلای روسیه بر قفقاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="جنگ قفقاز">جنگ قفقاز</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Russo-Circassian_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russo-Circassian War (صفحه وجود ندارد)">Russo-Circassian War</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Murid_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Murid War (صفحه وجود ندارد)">Murid War</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B8%DB%B2%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B2%DB%B6)" title="جنگ ایران و روسیه (۱۸۲۸–۱۸۲۶)">جنگ ایران و روسیه (۱۸۲۸–۱۸۲۶)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B8%DB%B2%DB%B9%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B2%DB%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ عثنانی و روسیه (۱۸۲۹–۱۸۲۸) (صفحه وجود ندارد)">جنگ عثنانی و روسیه (۱۸۲۹–۱۸۲۸)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="قیام نوامبر (صفحه وجود ندارد)">قیام نوامبر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B8%DB%B4%DB%B8_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انقلاب ۱۸۴۸ مجارستان">انقلاب ۱۸۴۸ مجارستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87" title="جنگ کریمه">جنگ کریمه</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ آلند (صفحه وجود ندارد)">جنگ آلند</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Amur_Acquisition&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amur Acquisition (صفحه وجود ندارد)">Amur Acquisition</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%DA%98%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="قیام ژانویه (صفحه وجود ندارد)">قیام ژانویه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B5%D8%B1%D9%81_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="تصرف آسیای میانه توسط روسیه (صفحه وجود ندارد)">تصرف آسیای میانه توسط روسیه</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B5%D8%B1%D9%81_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="تصرف بخارا توسط روسیه (صفحه وجود ندارد)">تصرف بخارا توسط روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Khivan_campaign_of_1873&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khivan campaign of 1873 (صفحه وجود ندارد)">Khivan campaign of 1873</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%DB%B1%DB%B8%DB%B7%DB%B7%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B7%DB%B8)" title="جنگ روسیه و عثمانی (۱۸۷۷–۱۸۷۸)">جنگ روسیه و عثمانی (۱۸۷۷–۱۸۷۸)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B2%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="شورش مشتزن‌ها">شورش مشتزن‌ها</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%DA%86%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تهاجم روسیه به منچوری (صفحه وجود ندارد)">تهاجم روسیه به منچوری</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سده بیستم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="جنگ روسیه و ژاپن">جنگ روسیه و ژاپن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2_%D8%A8%D8%AF%D8%B3%D8%AA_%D9%82%D9%88%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%AF%D8%B1_%DB%B1%DB%B2%DB%B9%DB%B0" class="mw-redirect" title="اشغال تبریز بدست قوای روس در ۱۲۹۰">اشغال تبریز بدست قوای روس در ۱۲۹۰</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">جنگ جهانی اول</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B7%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="نبرد رباط‌کریم">نبرد رباط‌کریم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی روسیه">جنگ داخلی روسیه</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ اوکراین و شوروی (صفحه وجود ندارد)">جنگ اوکراین و شوروی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="جنگ داخلی فنلاند">جنگ داخلی فنلاند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Heimosodat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heimosodat (صفحه وجود ندارد)">Heimosodat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8_(%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B9%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="تهاجم شوروی به غرب (۱۹۱۹–۱۹۱۸ (صفحه وجود ندارد)">تهاجم شوروی به غرب (۱۹۱۹–۱۹۱۸</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C" title="جنگ استقلال استونی">جنگ استقلال استونی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ استقلال لتونی (صفحه وجود ندارد)">جنگ استقلال لتونی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ لیتوانی و شوروی (صفحه وجود ندارد)">جنگ لیتوانی و شوروی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="جنگ لهستان-شوروی">جنگ لهستان-شوروی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AE_%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="تهاجم ارتش سرخ به جمهوری خلق آذربایجان">تهاجم ارتش سرخ به جمهوری خلق آذربایجان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AE_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تهاجم ارتش سرخ به ارمنستان (صفحه وجود ندارد)">تهاجم ارتش سرخ به ارمنستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AE_%D8%A8%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تهاجم ارتش سرخ به گرجستان (صفحه وجود ندارد)">تهاجم ارتش سرخ به گرجستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mongolian_Revolution_of_1921&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mongolian Revolution of 1921 (صفحه وجود ندارد)">Red Army intervention in Mongolia</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Urtatagai_conflict_(1925%E2%80%931926)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urtatagai conflict (1925–1926) (صفحه وجود ندارد)">Urtatagai conflict (1925–1926)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%86%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_(%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B9)&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ چین و شوروی (۱۹۲۹) (صفحه وجود ندارد)">جنگ چین و شوروی (۱۹۲۹)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ‌های مرزی شوروی و ژاپن">جنگ‌های مرزی شوروی و ژاپن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تهاجم شوروی به شین‌جیانگ (صفحه وجود ندارد)">تهاجم شوروی به شین‌جیانگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D9%86_%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF_(%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B7)" class="mw-redirect" title="شورش اسلامگرایان در سین کیانگ (۱۹۳۷)">شورش اسلامگرایان در سین کیانگ (۱۹۳۷)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تهاجم شوروی به لهستان">تهاجم شوروی به لهستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ زمستان">جنگ زمستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="اشغال کشورهای بالتیک (صفحه وجود ندارد)">اشغال کشورهای بالتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اشغال بیسارابیا و بوکوفینای شمالی (صفحه وجود ندارد)">اشغال بیسارابیا و بوکوفینای شمالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%BE%D8%B3%E2%80%8C%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="جنگ پس‌آیند">جنگ پس‌آیند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85)" title="جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)">جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="اشغال ایران در جنگ جهانی دوم">اشغال ایران در جنگ جهانی دوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87-%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ روسیه-ژاپن">جنگ روسیه-ژاپن</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%86%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ چریکی در کشورهای بالتیک (صفحه وجود ندارد)">جنگ چریکی در کشورهای بالتیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="شورش ایلی">شورش ایلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%DA%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="نخستین جنگ هندوچین">نخستین جنگ هندوچین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D8%B1%D9%87" title="جنگ کره">جنگ کره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B9%DB%B5%DB%B6_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انقلاب ۱۹۵۶ مجارستان">انقلاب ۱۹۵۶ مجارستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%87" title="جنگ استقلال اریتره">جنگ استقلال اریتره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7" title="جنگ فرسایش‌زا">جنگ فرسایش‌زا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%88_%D8%A8%D9%87_%DA%86%DA%A9%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="حمله پیمان ورشو به چکسلواکی">حمله پیمان ورشو به چکسلواکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="درگیری مرزی چین و شوروی">درگیری مرزی چین و شوروی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85" title="جنگ ویتنام">جنگ ویتنام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%DA%AF%D8%A7%D8%AF%D9%86" title="جنگ اوگادن">جنگ اوگادن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="جنگ مرزی جنوب آفریقا">جنگ مرزی جنوب آفریقا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ شوروی در افغانستان">جنگ شوروی در افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="جنگ خلیج فارس">جنگ خلیج فارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="جنگ اول قره‌باغ">جنگ اول قره‌باغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="جنگ ترانس‌نیستریا">جنگ ترانس‌نیستریا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ داخلی گرجستان (صفحه وجود ندارد)">جنگ داخلی گرجستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ داخلی تاجیکستان">جنگ داخلی تاجیکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA_%DA%86%DA%86%D9%86" title="جنگ نخست چچن">جنگ نخست چچن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ داغستان">جنگ داغستان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سده بیست و یکم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%DA%86%DA%86%D9%86" title="جنگ دوم چچن">جنگ دوم چچن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B8" class="mw-redirect" title="جنگ اوستیای جنوبی ۲۰۰۸">جنگ اوستیای جنوبی ۲۰۰۸</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="مداخله نظامی روسیه در اوکراین">مداخله نظامی روسیه در اوکراین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%82_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="الحاق کریمه به فدراسیون روسیه">الحاق کریمه به فدراسیون روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="جنگ در دونباس">جنگ در دونباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B2_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="حمله ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین">حمله ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه">مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2019%E2%80%932020_Western_Libya_campaign&action=edit&redlink=1" class="new" title="2019–2020 Western Libya campaign (صفحه وجود ندارد)">Western Libyan campaign</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%88_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA_(%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B0)" class="mw-redirect" title="جنگ ناگورنو قره‌باغ (۲۰۲۰)">جنگ ناگورنو قره‌باغ (۲۰۲۰)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="تاریخ نظامی روسیه">تاریخ نظامی روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="انقلاب روسیه">انقلاب روسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0" title="منطقه نفوذ">منطقه نفوذ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐f69cdc8f6‐kmnzc Cached time: 20241122024107 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 1.591 seconds Real time usage: 2.104 seconds Preprocessor visited node count: 14600/1000000 Post‐expand include size: 358969/2097152 bytes Template argument size: 48599/2097152 bytes Highest expansion depth: 29/100 Expensive parser function count: 52/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 134941/5000000 bytes Lua time usage: 0.779/10.000 seconds Lua memory usage: 9660603/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1538.263 1 -total 29.30% 450.781 1 الگو:جعبه_جنگ 28.32% 435.694 1 الگو:پانویس 25.10% 386.083 64 الگو:پرچمک 9.27% 142.650 3 الگو:Cite_web 8.66% 133.273 2 الگو:ثابت 8.11% 124.795 1 الگو:نیازمند_منبع 8.04% 123.702 64 الگو:Flagicon/core 7.98% 122.742 1 الگو:رویدادهای_منجر_به_جنگ_جهانی_اول 7.71% 118.600 4 الگو:گرداننده_رده --> <!-- Saved in parser cache with key fawiki:pcache:idhash:4671-0!canonical and timestamp 20241122024107 and revision id 40626053. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنگ_جهانی_اول&oldid=40626053">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنگ_جهانی_اول&oldid=40626053</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="رده:جنگ جهانی اول">جنگ جهانی اول</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="رده:ارتش سفید">ارتش سفید</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:تاریخ اتریش-مجارستان">تاریخ اتریش-مجارستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:تاریخ صربستان">تاریخ صربستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="رده:تاریخ نوین ایتالیا">تاریخ نوین ایتالیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_(%DB%B1%DB%B8%DB%B6%DB%B5-%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B8)" title="رده:تاریخچه ایالات متحده آمریکا (۱۸۶۵-۱۹۱۸)">تاریخچه ایالات متحده آمریکا (۱۸۶۵-۱۹۱۸)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="رده:جمهوری سوم فرانسه">جمهوری سوم فرانسه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="رده:جنگ">جنگ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="رده:جنگ‌های آفریقای جنوبی">جنگ‌های آفریقای جنوبی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های آلمان">جنگ‌های آلمان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="رده:جنگ‌های اتریش">جنگ‌های اتریش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های ارمنستان">جنگ‌های ارمنستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="رده:جنگ‌های استرالیا">جنگ‌های استرالیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C" title="رده:جنگ‌های اسلوونی">جنگ‌های اسلوونی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:جنگ‌های امپراتوری عثمانی">جنگ‌های امپراتوری عثمانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="رده:جنگ‌های ایالات متحده آمریکا">جنگ‌های ایالات متحده آمریکا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="رده:جنگ‌های ایتالیا">جنگ‌های ایتالیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="رده:جنگ‌های ایرلند">جنگ‌های ایرلند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="رده:جنگ‌های با شرکت ایتالیا">جنگ‌های با شرکت ایتالیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="رده:جنگ‌های برزیل">جنگ‌های برزیل</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="رده:جنگ‌های بریتانیا">جنگ‌های بریتانیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9" title="رده:جنگ‌های بلژیک">جنگ‌های بلژیک</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های بلغارستان">جنگ‌های بلغارستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%DB%8C" title="رده:جنگ‌های بولیوی">جنگ‌های بولیوی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="رده:جنگ‌های پاناما">جنگ‌های پاناما</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="رده:جنگ‌های پرتغال">جنگ‌های پرتغال</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="رده:جنگ‌های تایلند">جنگ‌های تایلند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های تایوان">جنگ‌های تایوان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های جمهوری آذربایجان">جنگ‌های جمهوری آذربایجان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%DA%A9%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="رده:جنگ‌های چکسلواکی">جنگ‌های چکسلواکی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B2%DB%8C%D8%A7" title="رده:جنگ‌های رودزیا">جنگ‌های رودزیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D9%88_%D8%AA%D8%B1%DA%A9" title="رده:جنگ‌های روس و ترک">جنگ‌های روس و ترک</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:جنگ‌های روسیه">جنگ‌های روسیه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:جنگ‌های رومانی">جنگ‌های رومانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="رده:جنگ‌های ژاپن">جنگ‌های ژاپن</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="رده:جنگ‌های سری لانکا">جنگ‌های سری لانکا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های سودان">جنگ‌های سودان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های صربستان">جنگ‌های صربستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="رده:جنگ‌های فرانسه">جنگ‌های فرانسه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="رده:جنگ‌های کاستاریکا">جنگ‌های کاستاریکا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="رده:جنگ‌های کانادا">جنگ‌های کانادا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:جنگ‌های کرواسی">جنگ‌های کرواسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%87" title="رده:جنگ‌های کره">جنگ‌های کره</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="رده:جنگ‌های کوبا">جنگ‌های کوبا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="رده:جنگ‌های گواتمالا">جنگ‌های گواتمالا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="رده:جنگ‌های لیبریا">جنگ‌های لیبریا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AA" title="رده:جنگ‌های مالت">جنگ‌های مالت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های مجارستان">جنگ‌های مجارستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="رده:جنگ‌های مونته‌نگرو">جنگ‌های مونته‌نگرو</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%BE%D8%A7%D9%84" title="رده:جنگ‌های نپال">جنگ‌های نپال</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%A6%D9%87" title="رده:جنگ‌های نیکاراگوئه">جنگ‌های نیکاراگوئه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="رده:جنگ‌های نیوزیلند">جنگ‌های نیوزیلند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="رده:جنگ‌های هائیتی">جنگ‌های هائیتی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="رده:جنگ‌های هند بریتانیا">جنگ‌های هند بریتانیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3" title="رده:جنگ‌های هندوراس">جنگ‌های هندوراس</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="رده:جنگ‌های یونان">جنگ‌های یونان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:درگیری‌های جهانی">درگیری‌های جهانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="رده:دوره ادواردیان">دوره ادواردیان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:صربستان در دهه ۱۹۱۰ (میلادی)">صربستان در دهه ۱۹۱۰ (میلادی)</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D8%A7%D9%85" title="رده:خطاهای CS1: نام عام">خطاهای CS1: نام عام</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="رده:صفحات نیمه‌حفاظت‌شده بی‌پایان ویکی‌پدیا">صفحات نیمه‌حفاظت‌شده بی‌پایان ویکی‌پدیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع">همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4" title="رده:مقاله‌های نیازمند گسترش">مقاله‌های نیازمند گسترش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4" title="رده:همه مقاله‌های نیازمند گسترش">همه مقاله‌های نیازمند گسترش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%86%D8%B8%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="رده:اختلاف نظر در مورد درستی">اختلاف نظر در مورد درستی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="رده:نوشتارهای صوتی">نوشتارهای صوتی</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۷:۴۷ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-qjjsx","wgBackendResponseTime":204,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.591","walltime":"2.104","ppvisitednodes":{"value":14600,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":358969,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":48599,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":29,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":52,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":134941,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1538.263 1 -total"," 29.30% 450.781 1 الگو:جعبه_جنگ"," 28.32% 435.694 1 الگو:پانویس"," 25.10% 386.083 64 الگو:پرچمک"," 9.27% 142.650 3 الگو:Cite_web"," 8.66% 133.273 2 الگو:ثابت"," 8.11% 124.795 1 الگو:نیازمند_منبع"," 8.04% 123.702 64 الگو:Flagicon/core"," 7.98% 122.742 1 الگو:رویدادهای_منجر_به_جنگ_جهانی_اول"," 7.71% 118.600 4 الگو:گرداننده_رده"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.779","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":9660603,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-kmnzc","timestamp":"20241122024107","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u062c\u0646\u06af \u062c\u0647\u0627\u0646\u06cc \u0627\u0648\u0644","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q361","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q361","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-03-02T22:05:24Z","dateModified":"2024-11-17T17:47:31Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/20\/WWImontage.jpg","headline":"\u0646\u062e\u0633\u062a\u06cc\u0646 \u062c\u0646\u06af \u062c\u0647\u0627\u0646\u06cc \u0645\u06cc\u0627\u0646 \u0645\u062a\u062d\u062f\u06cc\u0646 \u0648 \u0645\u062a\u0641\u0642\u06cc\u0646 (\u06f1\u06f9\u06f1\u06f4\u2013\u06f1\u06f9\u06f1\u06f8)"}</script> </body> </html>