CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Bouworde - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"307cf31b-6526-4909-835b-b951d7778f26","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Bouworde","wgTitle":"Bouworde","wgCurRevisionId":68723461,"wgRevisionId":68723461,"wgArticleId":2227757,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Zuil","Bouwstijl"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Bouworde","wgRelevantArticleId":2227757,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q217175","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1888"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png/800px-Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1259"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png/640px-Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1007"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Bouworde - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Bouworde"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bouworde"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Bouworde rootpage-Bouworde skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Hoofdmenu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/2_april"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas"><span>Speciale pagina's</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Bouworde" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Bouworde" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Bouworde" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Bouworde" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geschiedenis</span> </div> </a> <ul id="toc-Geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Opzet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Opzet"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Opzet</span> </div> </a> <ul id="toc-Opzet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Types" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Types"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Types</span> </div> </a> <ul id="toc-Types-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Afmetingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Afmetingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Afmetingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Afmetingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Griekse_bouworden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Griekse_bouworden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Griekse bouworden</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Griekse_bouworden-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Griekse bouworden-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Griekse_bouworden-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dorische_orde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dorische_orde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Dorische orde</span> </div> </a> <ul id="toc-Dorische_orde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ionische_orde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ionische_orde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Ionische orde</span> </div> </a> <ul id="toc-Ionische_orde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Korinthische_orde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Korinthische_orde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Korinthische orde</span> </div> </a> <ul id="toc-Korinthische_orde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Romeinse_orden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Romeinse_orden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Romeinse orden</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Romeinse_orden-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Romeinse orden-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Romeinse_orden-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Toscaanse_orde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Toscaanse_orde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Toscaanse orde</span> </div> </a> <ul id="toc-Toscaanse_orde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Composiete_orde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Composiete_orde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Composiete orde</span> </div> </a> <ul id="toc-Composiete_orde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Historische_ontwikkeling_van_de_orden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historische_ontwikkeling_van_de_orden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Historische ontwikkeling van de orden</span> </div> </a> <ul id="toc-Historische_ontwikkeling_van_de_orden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vignola's_orden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Vignola's_orden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Vignola's orden</span> </div> </a> <ul id="toc-Vignola's_orden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Invloed_Palladio" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Invloed_Palladio"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Invloed Palladio</span> </div> </a> <ul id="toc-Invloed_Palladio-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-In_de_praktijk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#In_de_praktijk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>In de praktijk</span> </div> </a> <ul id="toc-In_de_praktijk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-In_Nederland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#In_Nederland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>In Nederland</span> </div> </a> <ul id="toc-In_Nederland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Literatuur</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatuur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Inhoudsopgave" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Bouworde</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 49 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-49" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">49 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Klassieke_orde" title="Klassieke orde – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Klassieke orde" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D9%83%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D9%83%D9%8A" title="نظام كلاسيكي – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="نظام كلاسيكي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Orderl%C9%99rin_n%C3%B6vl%C9%99ri_v%C9%99_strukturu" title="Orderlərin növləri və strukturu – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Orderlərin növləri və strukturu" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%8B" title="Архитектура ордеры – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Архитектура ордеры" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Архітэктурны ордар – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Архітэктурны ордар" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D1%8D%D1%80" title="Архітэктурны ордэр – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Архітэктурны ордэр" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ordres_cl%C3%A0ssics" title="Ordres clàssics – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ordres clàssics" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Ordine_architetturale" title="Ordine architetturale – Corsicaans" lang="co" hreflang="co" data-title="Ordine architetturale" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="Corsicaans" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Klasick%C3%A1_%C5%99%C3%A1dov%C3%A1_architektura" title="Klasická řádová architektura – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Klasická řádová architektura" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D1%80%C4%95" title="Архитектура ордерĕ – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Архитектура ордерĕ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Klassiske_s%C3%B8jleordener" title="Klassiske søjleordener – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Klassiske søjleordener" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/S%C3%A4ulenordnung" title="Säulenordnung – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Säulenordnung" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Classical_order" title="Classical order – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Classical order" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Klasikaj_ordoj" title="Klasikaj ordoj – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Klasikaj ordoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/%C3%93rdenes_cl%C3%A1sicos" title="Órdenes clásicos – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Órdenes clásicos" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Order" title="Order – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Order" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ordena_klasiko" title="Ordena klasiko – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ordena klasiko" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/%C3%93rdenis_cr%C3%A1sicus" title="Órdenis crásicus – Extremeens" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Órdenis crásicus" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremeens" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="شیوه‌های معماری کلاسیک غربی – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="شیوه‌های معماری کلاسیک غربی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Pylv%C3%A4sj%C3%A4rjestelm%C3%A4t" title="Pylväsjärjestelmät – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Pylväsjärjestelmät" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Ordre_architectural" title="Ordre architectural – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Ordre architectural" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Orde_arquitect%C3%B3nica" title="Orde arquitectónica – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Orde arquitectónica" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%93%D7%A8_%D7%A7%D7%9C%D7%90%D7%A1%D7%99" title="סדר קלאסי – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="סדר קלאסי" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Oszloprend" title="Oszloprend – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Oszloprend" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Օրդերներ – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Օրդերներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Langgam_klasik_(arsitektur)" title="Langgam klasik (arsitektur) – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Langgam klasik (arsitektur)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ordine_architettonico" title="Ordine architettonico – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Ordine architettonico" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AA%E3%83%BC%E3%83%80%E3%83%BC_(%E5%BB%BA%E7%AF%89)" title="オーダー (建築) – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="オーダー (建築)" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98" title="არქიტექტურული ორდერი – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="არქიტექტურული ორდერი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D1%80" title="Архитектуралық ордер – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Архитектуралық ордер" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A3%BC%EB%B2%94_%EC%96%91%EC%8B%9D" title="주범 양식 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="주범 양식" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D1%80" title="Архитектуралык ордер – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Архитектуралык ордер" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ordines_columnarum_classici" title="Ordines columnarum classici – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Ordines columnarum classici" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Orderis_(architekt%C5%ABra)" title="Orderis (architektūra) – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Orderis (architektūra)" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BA" title="Архитектонски поредок – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Архитектонски поредок" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Ordni_arkitettoniku" title="Ordni arkitettoniku – Maltees" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Ordni arkitettoniku" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Maltees" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Porz%C4%85dek_architektoniczny" title="Porządek architektoniczny – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Porządek architektoniczny" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ordem_arquitet%C3%B3nica" title="Ordem arquitetónica – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ordem arquitetónica" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Ordin_clasic" title="Ordin clasic – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Ordin clasic" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D1%80" title="Архитектурный ордер – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Архитектурный ордер" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Rendet_arkitekturor%C3%AB" title="Rendet arkitekturorë – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Rendet arkitekturorë" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kolonnordning" title="Kolonnordning – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kolonnordning" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B9%81%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%81" title="เสาแบบคลาสสิก – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="เสาแบบคลาสสิก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Mimari_d%C3%BCzen" title="Mimari düzen – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Mimari düzen" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%8B" title="Архитектура ордеры – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Архитектура ордеры" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B5%D1%80" title="Архітектурний ордер – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Архітектурний ордер" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Me%CA%BCmorlik_orderi" title="Meʼmorlik orderi – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Meʼmorlik orderi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/%C3%93rdene_architet%C3%B2nego" title="Órdene architetònego – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Órdene architetònego" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%9F%B1%E5%BC%8F" title="柱式 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="柱式" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q217175#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bouworde" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Overleg:Bouworde&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Overleg over deze pagina (de pagina bestaat niet) [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bouworde"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Bouworde"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Bouworde" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Bouworde" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&oldid=68723461" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Bouworde&id=68723461&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBouworde"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBouworde"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Bouworde"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Bouworde&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bouworde&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Architectural_orders" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q217175" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png/260px-Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png" decoding="async" width="260" height="409" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png/390px-Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png/520px-Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png 2x" data-file-width="853" data-file-height="1342" /></a><figcaption>Klassieke voorbeelden van kapitelen: a.<a href="/wiki/Toscaanse_orde" title="Toscaanse orde">Toscaans</a>; b.Romeins-<a href="/wiki/Dorische_orde" title="Dorische orde">Dorisch</a>; c.<a href="/wiki/Ionische_orde" title="Ionische orde">Ionisch</a>; d.Modern Ionisch; e.<a href="/wiki/Korinthische_orde" title="Korinthische orde">Korinthisch</a>; f.<a href="/wiki/Composiete_orde" title="Composiete orde">Composiet</a></figcaption></figure> <p>Een (klassieke) <b>bouworde</b> is een van de oude stijlen van de <a href="/wiki/Klassieke_oudheid" title="Klassieke oudheid">klassieke</a> <a href="/wiki/Architectuur" title="Architectuur">architectuur</a>, ieder gekenmerkt door de proporties en karakteristieke profielen en details, en het meest gemakkelijk herkenbaar door het type zuil dat er gebruikt is. De <i>pilarenorde</i>, <i>zuilenorde</i> of <i>pilasterorde</i> heeft betrekking op het hiërarchisch gebruik van vijf verschillende stijlen van de <a href="/wiki/Pilaar" class="mw-redirect" title="Pilaar">pilaar</a> of <a href="/wiki/Zuil_(bouwkunde)" title="Zuil (bouwkunde)">zuil</a>. Bij het gebruik van pilaren werd de juiste rangschikking hiervan het grote hoofdthema van de architectuur in de <a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">renaissance</a>. </p><p>Vanaf de 16e eeuw en later erkennen architecturale theoretici vijf bouworden. De oorsprong van de orden ligt in het oude Griekenland, en later aangepast door de <a href="/wiki/Romeinen_(volk)" title="Romeinen (volk)">Romeinen</a>. Elke stijl heeft een onderscheidend <a href="/wiki/Kapiteel" title="Kapiteel">kapiteel</a> en <a href="/wiki/Hoofdgestel" title="Hoofdgestel">hoofdgestel</a>. Wat ook zeer bijzonder is aan zuilen is dat er een verschil zit tussen een mannelijke of vrouwelijke zuil, zie eerste plaatje van tekeningen: de rechterkant is vrouwelijk. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschiedenis">Geschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het was de <a href="/wiki/Rome_(stad)" title="Rome (stad)">Romeinse</a> <a href="/wiki/Architect" title="Architect">architect</a> <a href="/wiki/Vitruvius_(architect)" title="Vitruvius (architect)">Vitruvius</a> die het gebruik van <a href="/wiki/Griekenland" title="Griekenland">Griekse</a> bouwvormen promootte in zijn architectuurboek <i><a href="/wiki/De_architectura" title="De architectura">De Architectura Libri Decem</a></i> (<i>De tien boeken van architectuur</i> en in het Nederlands in 2008 verschenen als <i>Handboek Bouwkunde</i>). Hierin beschreef hij ook het gebruik van de pilaar of zuil. Het werk van Vitruvius was echter verminkt overgeleverd. Zo ontbraken de tekstverduidelijkende afbeeldingen. </p><p>Velen trachtten de ware ideeën van Vitruvius met betrekking tot de regels voor de ideale compositie van een gebouw, de constructie en de versieringen ervan te achterhalen. En ieder gaf zijn interpretatie hoe Vitruvius het volgens hem bedoeld zou hebben. </p><p>Zo publiceerden architecten als <a href="/wiki/Leon_Battista_Alberti" title="Leon Battista Alberti">Leon Battista Alberti</a> (1404-1472), <a href="/wiki/Cesare_Cesariano" title="Cesare Cesariano">Cesare Cesariano</a> (1476/78-1543) en <a href="/wiki/Sebastiano_Serlio" title="Sebastiano Serlio">Sebastiano Serlio</a> (1475-1553/55) hun ideeën in architectuurboeken. Deze staan ook bekend als (architectuur)traktaat, bouwordenboek, zuilenboek, voorbeeldboek en modelboek. In 1562 gaf <a href="/wiki/Giacomo_Barozzi_da_Vignola" title="Giacomo Barozzi da Vignola">Giacomo Barozzi da Vignola</a> (1507-1573) zijn <i>Regola delli cinque ordini di architettura</i> (<i>De vijf orden van de architectuur</i>) uit. Het bevatte 32 platen die voorbeelden gaven van gebouwen die enkele van de pilaarstijlen hadden, waaronder het <a href="/wiki/Pantheon_(Rome)" title="Pantheon (Rome)">Pantheon</a> dat de Korinthische pilaar heeft en het <a href="/wiki/Theater_van_Marcellus" title="Theater van Marcellus">theater van Marcellus</a> (beiden in Rome) dat de Dorische pilaar heeft. Het werd met toegevoegde illustraties meermaals in verschillende talen herdrukt. </p><p>De geleerde <a href="/wiki/Daniele_Barbaro" title="Daniele Barbaro">Daniele Barbaro</a> (1513-1570) was in 1547 begonnen aan een Vitruvius-vertaling met daarbij zijn uitvoerige commentaar en ideeën. Barbaro publiceerde in 1556 een Italiaanse vertaling met commentaar. In 1567 gaf hij een Latijnse editie uit. Barbaro erkende echter dat de diepgaande kennis op het gebied van architectuur en archeologie van de architect <a href="/wiki/Andrea_Palladio" title="Andrea Palladio">Andrea Palladio</a> (1508-1580) had bijgedragen aan dit werk. De zo ontbeerde tekstverduidelijkende illustraties die Palladio hier speciaal voor maakte, getuigen daarvan. Het werd zo de meest accurate versie van Vitruvius tot dan toe. </p><p>Palladio zelf beschreef de stijlvormen van de pilaren in zijn architectuurboek uit 1570 <i><a href="/wiki/I_quattro_libri_dell%27architettura" title="I quattro libri dell'architettura">I quattro libri dell'architettura</a></i> (<i>De vier boeken van architectuur</i>). Zijn navolger <a href="/wiki/Vincenzo_Scamozzi" title="Vincenzo Scamozzi">Vincenzo Scamozzi</a> (1548-1616) gaf, voortbordurend op Palladio, een voorbeeldboek uit dat in zijn geheel uitgebreid over de pilaar en zuil ging <i>L’idea della Architettura Universale</i> (1615). Vooral het praktische gedeelte ervan werd meermaals herdrukt, soms in zakformaat voor gebruik ‘op de werkvloer’. Zo was er de uitgave van <a href="/wiki/Symon_Bosboom" class="mw-redirect" title="Symon Bosboom">Symon Bosboom</a> uit 1657, <i>Cort onderwys vande Vijf Colommen</i>. Scamozzi's boek verscheen in 2008 als <i>De grondgedachte van de universele bouwkunst. Klassieke zuilenorden.</i> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Opzet">Opzet</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Opzet" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Opzet"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De verschillende pilaarstijlen zouden op een hiërarchische manier aan een gebouw moeten worden aangebracht. Dit al naargelang de belangrijkheid. In architectuurboeken wordt dan ook een vaste rangschikking aangegeven volgens welke men de pilaren diende aan te brengen. Deze wordt ook wel met ‘superpositie’ aangeduid. De term ‘orde’ wijst dan ook op een ‘schikking volgens een bepaald systeem’. </p><p>Onder deze ordening van de pilaren worden vijf verschillende stijlen van de pilaar of zuil gerekend. Ze hebben hun eigen voorgeschreven maatvoering en voorgeschreven bijbehorende kenmerkende versieringen, zoals aan het hoofdeind, het <a href="/wiki/Kapiteel" title="Kapiteel">kapiteel</a>. Scamozzi zette de schikking op van laag (beneden) naar hoog (naar boven): de Toscaanse pilaar of pilaar van de <a href="/wiki/Toscaanse_orde" title="Toscaanse orde">Toscaanse orde</a>, omdat deze geen enkele versiering heeft. Dan de Dorische pilaar of pilaar van de <a href="/wiki/Dorische_orde" title="Dorische orde">Dorische orde</a>, omdat deze ‘dragend’ ‘mannelijk robuust’ is, met een kussenachtig kapiteel. Daarboven komt de Ionische pilaar of de pilaar van de <a href="/wiki/Ionische_orde" title="Ionische orde">Ionische orde</a>. Deze heeft een kapiteel in de vorm van een ramshoren. Deze wordt gevolgd door de Composiete pilaar of pilaar van de <a href="/wiki/Composiete_orde" title="Composiete orde">Composiete orde</a>, ook Romeinse pilaar of pilaar van de Romeinse orde genoemd. Deze heeft een kapiteel in de vorm van een versmelting van een ramshoren en de bladeren van de <a href="/wiki/Acanthus_(bouwkunde)" title="Acanthus (bouwkunde)">acanthus</a>. Deze heeft ook het kapiteel van de Korinthische pilaar of zuil, de <a href="/wiki/Korinthische_orde" title="Korinthische orde">Korinthische orde</a>, die in de hiërarchie van de pilarenorden bovenaan staat. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Types">Types</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Types" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Types"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Variërend van de gezette primitiefste tot aan de rijkste en slankste, zijn dit (hier rechts getoond) de: </p> <ul><li><a href="/wiki/Toscaanse_orde" title="Toscaanse orde">Toscaanse orde</a> (ook wel Tuskisch) (Romeins),</li> <li><a href="/wiki/Dorische_orde" title="Dorische orde">Dorische orde</a> (Grieks en Romeins) (rechts de Romeinse versie getoond)</li> <li><a href="/wiki/Ionische_orde" title="Ionische orde">Ionische orde</a> (Griekse versie)</li> <li>Ionische orde (Romeinse versie)</li> <li><a href="/wiki/Korinthische_orde" title="Korinthische orde">Korinthische orde</a> (Grieks en Romeins)</li> <li><a href="/wiki/Composiete_orde" title="Composiete orde">Composiete orde</a> (Romeins)</li></ul> <p>Er zijn echter slechts drie antieke en originele orden in de architectuur, de Dorische, Ionische en de Korinthische, die uitgevonden waren door de Grieken. Aan deze drie voegden de Romeinen de Toscaanse orde, die veel simpeler was dan de Dorische, en de Composiete orde toe, die meer ornamentiek had dan de Korinthische. </p><p>De bouworde van een klassiek gebouw is vergelijkbaar met de <i>modus</i> of <i>sleutel</i> van de <a href="/wiki/Klassieke_muziek" title="Klassieke muziek">klassieke muziek</a>, of de <i>grammatica</i> en de <i>retorica</i> van een geschreven compositie. Ze is opgebouwd uit verschillende modules zoals de intervallen van muziek, en het wekt bepaalde verwachtingen in een publiek afgestemd op de taal. </p><p>De drie onderdelen van een <a href="/wiki/Zuil_(bouwkunde)" title="Zuil (bouwkunde)">zuil</a> zijn het <a href="/wiki/Basement_(architectuur)" title="Basement (architectuur)">basement</a>, de <a href="/wiki/Schacht_(bouwkunde)" title="Schacht (bouwkunde)">schacht</a> en het <a href="/wiki/Kapiteel" title="Kapiteel">kapiteel</a>. De horizontale structuur die wordt gedragen door de zuilen wordt het <a href="/wiki/Hoofdgestel" title="Hoofdgestel">hoofdgestel</a> genoemd, en bestaat uit de <a href="/wiki/Architraaf_(bouwkunst)" class="mw-redirect" title="Architraaf (bouwkunst)">architraaf</a>, <a href="/wiki/Fries_(bouwkunst)" class="mw-redirect" title="Fries (bouwkunst)">fries</a> en <a href="/wiki/Kroonlijst" title="Kroonlijst">kroonlijst</a>. </p><p>Het <a href="/wiki/Basement_(architectuur)" title="Basement (architectuur)">basement</a> bestaat uit het <a href="/wiki/Stylobaat" title="Stylobaat">stylobaat</a> (de platte vloer waarop de zuilen geplaatst zijn), de <a href="/wiki/Sokkel_(beeld)" title="Sokkel (beeld)">sokkel</a> (een blok, vaak vierkant, soms rond, die het onderste deel van het basement vormt), en <a href="/w/index.php?title=Lijstwerk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lijstwerk (de pagina bestaat niet)">lijstwerk</a> met profielen. Bekende voorbeelden zijn de <a href="/wiki/Convex" title="Convex">convexe</a> <a href="/wiki/Torus" title="Torus">torus</a> en de <a href="/wiki/Concaaf" title="Concaaf">concave</a> <a href="/wiki/Scotia_(architectuur)" title="Scotia (architectuur)">scotia</a>, gescheiden door banden. </p><p>Op de top van het basement is de schacht verticaal geplaatst. De schacht is rond van vorm en zowel lang als smal. De schacht wordt soms benadrukt met verticale holle groeven of <a href="/wiki/Cannelure" title="Cannelure">cannelures</a>. De schacht is aan de voet wijder dan aan de top, vanwege zijn <a href="/wiki/Entasis" title="Entasis">entasis</a> die begint op een derde van onder af aan omhoog, onmerkbaar maakt dit de column iets slanker aan de top. </p><p>Het kapiteel rust op de schacht. Het heeft een dragende functie, die het gewicht van het hoofdgestel op de ondersteunende kolom concentreert, maar het in de eerste plaats heeft het een esthetisch doel. De eenvoudigste vorm van het kapiteel is de Dorische, bestaande uit drie delen. De insnoering is de voortzetting van de as, maar is visueel gescheiden door een of meerdere groeven. Het lijstwerk ligt boven op de insnoering. Het is een cirkelvormig blok dat naar buiten uitstulpt naar de bovenzijde ter ondersteuning van de <a href="/wiki/Abacus_(architectuur)" title="Abacus (architectuur)">abacus</a>, dat vierkant of een gevormd blok is dat op zijn beurt het hoofdgestel ondersteunt. </p><p>Het hoofdgestel bestaat uit drie horizontale lagen, die ieder visueel van elkaar gescheiden worden met behulp van sierlijsten of banden. De drie lagen van het hoofdgestel hebben verschillende namen: de <a href="/wiki/Architraaf_(bouwkunst)" class="mw-redirect" title="Architraaf (bouwkunst)">architraaf</a> komt op de bodem, het <a href="/wiki/Fries_(bouwkunst)" class="mw-redirect" title="Fries (bouwkunst)">fries</a> in het midden en de gevormde <a href="/wiki/Kroonlijst" title="Kroonlijst">kroonlijst</a> ligt op de top. In Romeinse en postrenaissance werken kan het hoofdgestel worden uitgevoerd van kolom tot kolom in de vorm van een boog die voortkomt uit de kolom die het gewicht draagt, met behoud van haar eventuele scheidingen en sculpturale verrijkingen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Afmetingen">Afmetingen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Afmetingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Afmetingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De hoogte van de zuilen zijn berekend in termen van een verhouding tussen de diameter van de schacht aan de basis en de hoogte van de zuil. Een Dorische zuil kan worden omschreven als zeven diameters hoog, een Ionische zuil acht diameters hoog en een Korinthische zuil negen diameters hoog. Soms wordt dit geformuleerd als "lagere diameters hoog", om vast te stellen welk deel van de schacht is gemeten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Griekse_bouworden">Griekse bouworden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Griekse bouworden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Griekse bouworden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Er zijn drie onderscheiden bouworden in de oude Griekse architectuur: de <a href="/wiki/Dorische_orde" title="Dorische orde">Dorische</a>, de <a href="/wiki/Ionische_orde" title="Ionische orde">Ionische</a> en de latere <a href="/wiki/Korinthische_orde" title="Korinthische orde">Korinthische</a>. Deze drie werden door de Romeinen overgenomen en veranderden hun kapitelen. De Romeinse overname van de Griekse orden vond plaats in de 1e eeuw voor Christus. De drie oude Griekse orden zijn sindsdien consequent gebruikt in de neoklassieke Europese architectuur. </p><p>Soms wordt de Dorische orde beschouwd als de oudste orde, maar er is geen bewijs om dit te ondersteunen. Integendeel, de Dorische en Ionische orden lijken te zijn verschenen rond dezelfde tijd, de Ionische in het oosten van Griekenland en de Dorische in het westen en het vasteland. </p><p>Zowel de Dorische en de Ionische orde lijken te zijn ontstaan in hout. De <a href="/wiki/Tempel_van_Hera_(Olympia)" class="mw-redirect" title="Tempel van Hera (Olympia)">tempel van Hera</a> in Olympia is de oudste goed bewaard gebleven tempel van Dorische architectuur. Het werd gebouwd net na 600 v. Chr. De Dorische orde spreidde zich later uit over Griekenland en <a href="/wiki/Sicili%C3%AB" title="Sicilië">Sicilië</a>, waar het de belangrijkste bouworde was voor monumentale architectuur voor 800 jaar lang. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:DoricParthenon.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/DoricParthenon.jpg/150px-DoricParthenon.jpg" decoding="async" width="150" height="252" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/DoricParthenon.jpg/225px-DoricParthenon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/16/DoricParthenon.jpg 2x" data-file-width="279" data-file-height="468" /></a><figcaption>De Dorische orde van het <a href="/wiki/Parthenon" title="Parthenon">Parthenon</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dorische_orde">Dorische orde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Dorische orde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Dorische orde"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/20px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/40px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Dorische_orde" title="Dorische orde">Dorische orde</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De Dorische orde is ontstaan op het vasteland en het westen van Griekenland. Het is de eenvoudigste van de bouworden, gekenmerkt door korte, met facetten, zware kolommen met duidelijke, ronde kapitelen (toppen) en geen basement. Met een hoogte die slechts vier tot acht keer de diameter bedraagt, zijn de kolommen het meest plomp van alle orden. De schacht van de Dorische orde wordt uitgehold door 20 groeven. Het kapiteel bestaat uit een insnoering die van eenvoudige vorm is. Het lijstwerk is convex en het abacus is vierkant. </p><p>Boven het kapiteel bevindt zich een vierkante abacus die het kapiteel verbindt met het hoofdgestel. Het hoofdgestel is verdeeld in drie horizontale registers, het onderste deel daarvan is ofwel glad of gedeeld door horizontale lijnen. De bovenste helft is onderscheidend voor de Dorische orde. De fries van het Dorische hoofdgestel is verdeeld in <a href="/wiki/Triglief" title="Triglief">trigliefen</a> en <a href="/wiki/Metope_(architectuur)" title="Metope (architectuur)">metopen</a>. Een triglief is een eenheid die bestaat uit drie verticale banden die worden gescheiden door groeven. Metopen zijn effen of gesneden reliëfs. </p><p>De Griekse vormen van de Dorische orde komen voor zonder een individueel basement. In plaats daarvan worden direct geplaatst op de stylobaat. Latere vormen echter kwamen met de conventionele basis bestaande uit een <a href="/wiki/Sokkel_(beeld)" title="Sokkel (beeld)">sokkel</a> en een torus. De Romeinse versies van de Dorische orde hebben kleinere proporties. Als gevolg daarvan lijken ze lichter te zijn dan de Griekse orden. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Jonisk1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Jonisk1.png/250px-Jonisk1.png" decoding="async" width="150" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/Jonisk1.png 2x" data-file-width="292" data-file-height="249" /></a><figcaption>Ionische orde</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ionische_orde">Ionische orde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Ionische orde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Ionische orde"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/20px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/40px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Ionische_orde" title="Ionische orde">Ionische orde</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De Ionische orde kwam uit oostelijk Griekenland, waar de oorsprong vervlochten is met de soortgelijke, maar weinig bekend <a href="/wiki/Aeolische_orde" title="Aeolische orde">Aeolische orde</a>. Het onderscheidt zich door slanke, gegroefde zuilen met een groot basement en twee tegengestelde <a href="/wiki/Voluut" title="Voluut">voluten</a> (rollen of krullen) in het lijstwerk van het kapiteel. het lijstwerk zelf is versierd met een <i><a href="/wiki/Ei-en-pijl" class="mw-redirect" title="Ei-en-pijl">ei-en-pijl</a></i>-motief. De Ionische schacht wordt geleverd met vier meer groeven dan de Dorische tegenhanger (totaal 24). Het Ionische basement heeft twee convexe sierlijsten genaamd tori die worden gescheiden door een scotia. </p><p>De Ionische orde wordt ook gekenmerkt door een entasis, een gebogen taps toelopend in de zuilschacht. Een zuil van de ionische orde is negen of lager diameters. De schacht zelf is acht diameters hoog. De architraaf van het hoofdgestel bestaat gewoonlijk uit drie getrapte banden (<a href="/w/index.php?title=Fasciae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fasciae (de pagina bestaat niet)">fasciae</a>). De fries bestaat zonder de Dorische triglief en metoop. De fries komt soms met een continue <a href="/wiki/Ornament" title="Ornament">ornament</a>, zoals gebeeldhouwde figuren. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:CorinthianOrderPantheon.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/CorinthianOrderPantheon.jpg/150px-CorinthianOrderPantheon.jpg" decoding="async" width="150" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/CorinthianOrderPantheon.jpg/225px-CorinthianOrderPantheon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/91/CorinthianOrderPantheon.jpg 2x" data-file-width="273" data-file-height="457" /></a><figcaption>Korinthische orde</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Korinthische_orde">Korinthische orde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Korinthische orde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Korinthische orde"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/20px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/40px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Korinthische_orde" title="Korinthische orde">Korinthische orde</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De Korinthische orde is de meest sierlijke van de Griekse orden, gekenmerkt door een slanke geribbelde zuil met een sierlijke kapiteel versierd met twee rijen <a href="/wiki/Acanthus_(geslacht)" title="Acanthus (geslacht)">acanthusbladeren</a> (<a href="/wiki/Acanthus_(bouwkunde)" title="Acanthus (bouwkunde)">acanthusmotief</a>) en vier rollen. Het wordt algemeen beschouwd als de meest elegante van de drie orden. De schacht van de Korinthische orde heeft 24 groeven. De kolom wordt over het algemeen tien diameters hoog. </p><p>De Romeinse schrijver <a href="/wiki/Vitruvius_(architect)" title="Vitruvius (architect)">Vitruvius</a> crediteerde de uitvinding van de Korinthische orde aan <a href="/wiki/Callimachus_(beeldhouwer)" title="Callimachus (beeldhouwer)">Callimachus</a>, een Griekse <a href="/wiki/Beeldhouwer" title="Beeldhouwer">beeldhouwer</a> van de 5de eeuw v. Chr. Het oudst bekende gebouw gebouwd volgens deze orde is het <a href="/wiki/Monument_van_Lysicrates" title="Monument van Lysicrates">Monument van Lysicrates</a> in Athene, gebouwd van 335 tot 334 v. Chr. De Korinthische orde werd verhoogd van rang door de geschriften van Vitruvius in de 1e eeuw voor Christus. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Romeinse_orden">Romeinse orden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Romeinse orden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Romeinse orden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Romeinen namen alle Griekse orden over en ontwikkelden ook twee eigen orden, in principe een wijziging van de Griekse orden. De Romeinen vonden ook de uitvinder van de <a href="/w/index.php?title=Bovenop_plaatsende_orde&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bovenop plaatsende orde (de pagina bestaat niet)">bovenop plaatsende orde</a>. Een bovenop plaatsende orde is wanneer de opeenvolgende verdiepingen van een gebouw verschillende orden te hebben. De zwaarste orden waren aan de onderkant, terwijl de lichtste aan de top kwam. Dit betekent dat de Dorische orde de orde van de begane grond was, was de Ionische orde die voor de middelste verdieping, terwijl de Korinthische of de Composiete orde werd gebruikt voor de bovenste verdieping. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:PalladioTuscan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/PalladioTuscan.jpg/150px-PalladioTuscan.jpg" decoding="async" width="150" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/PalladioTuscan.jpg/225px-PalladioTuscan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/PalladioTuscan.jpg/300px-PalladioTuscan.jpg 2x" data-file-width="451" data-file-height="504" /></a><figcaption>Toscaanse orde</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Toscaanse_orde">Toscaanse orde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Toscaanse orde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Toscaanse orde"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/20px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/40px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Toscaanse_orde" title="Toscaanse orde">Toscaanse orde</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De Toscaanse order heeft een zeer eenvoudige ontwerp, met een gewone schacht en een eenvoudige kapiteel, basement en fries. Het is een vereenvoudigde aanpassing van de Dorische orde door de Romeinen. De Toscaanse orde kenmerkt zich door een ongegroefde schacht en een kapiteel dat slechts bestaat uit lijstwerk en een abacus. In proporties is het vergelijkbaar met de Dorische orde, maar over het algemeen is het beduidend eenvoudiger. De zuil is normaal gesproken zeven diameters hoog. Vergeleken met de andere orden, lijkt de Toscaanse orde de meest solide. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Komposita1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Komposita1.png/250px-Komposita1.png" decoding="async" width="150" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Komposita1.png/330px-Komposita1.png 2x" data-file-width="344" data-file-height="324" /></a><figcaption>Composiete orde in <a href="/wiki/I_quattro_libri_dell%27architettura" title="I quattro libri dell'architettura">I quattro libri dell'architettura</a> van <a href="/wiki/Andrea_Palladio" title="Andrea Palladio">Andrea Palladio</a> uit 1570</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Composiete_orde">Composiete orde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Composiete orde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Composiete orde"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/20px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/40px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Composiete_orde" title="Composiete orde">Composiete orde</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De Composiete orde is een gemengde orde door het combineren van de voluten van de Ionische met de bladeren van de Korinthische orde. Tot de renaissance was het niet gerangschikt als een afzonderlijke orde. In plaats daarvan werd beschouwd als een laat-Romeinse vorm van de Korinthische orde. De zuil van de Composiete orde is tien diameters hoog. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historische_ontwikkeling_van_de_orden">Historische ontwikkeling van de orden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Historische ontwikkeling van de orden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Historische ontwikkeling van de orden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:StGervais_Fassade.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/StGervais_Fassade.JPG/330px-StGervais_Fassade.JPG" decoding="async" width="260" height="331" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/StGervais_Fassade.JPG/500px-StGervais_Fassade.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/StGervais_Fassade.JPG/960px-StGervais_Fassade.JPG 2x" data-file-width="1617" data-file-height="2061" /></a><figcaption>De <a href="/wiki/%C3%89glise_Saint-Gervais-Saint-Protais" title="Église Saint-Gervais-Saint-Protais">Église Saint-Gervais-Saint-Protais</a> in Parijs toont zuilen van de drie orden: Dorische op de begane grond, Ionische op de tweede verdieping, Korinthische op de derde verdieping.</figcaption></figure> <p>De renaissanceperiode zag hernieuwde interesse in de ruïnes achtergelaten door de oude culturen van Griekenland en Rome, en de vruchtbare ontwikkeling van een nieuwe architectuur die gebaseerd is op de klassieke principes. Het handboek van <i><a href="/wiki/De_architectura" title="De architectura">De architectura</a></i> door de Romeinse schrijver, architect en ingenieur <a href="/wiki/Vitruvius_(architect)" title="Vitruvius (architect)">Vitruvius</a>, is het enige architecturale schrijven dat de Oudheid overleefde. Herontdekt in de 15e eeuw, werd Vitruvius meteen bejubeld als de autoriteit op het klassieke orden en over architectuur in het algemeen. </p><p>Architecten in de renaissance en de barok in Europa baseerden hun regels op de voorschriften van Vitruvius. Wat werd toegevoegd waren de regels voor het gebruik van de klassieke orden, en de precieze verhoudingen van de orders tot in het kleinste detail. Commentaar op de geschiktheid van de orders voor tempels gewijd aan bepaalde goden (Vitruvius I.2.5) werden uitgewerkt door renaissance-theoretici, met Dorische gekarakteriseerd als vet en mannelijk, Ionische als matrone, en Corinthische als maagdelijke. </p><p>De <a href="/wiki/Kolossale_orde" title="Kolossale orde">Kolossale orde</a> werd uitgevonden door architecten in de <a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">renaissance</a>. De Kolossale orde wordt gekenmerkt door kolommen die de hoogte van twee of meer verdiepingen bestrijken. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vignola's_orden"><span id="Vignola.27s_orden"></span>Vignola's orden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Vignola's orden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Vignola's orden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/20px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/40px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Canon_van_de_vijf_orden_in_de_architectuur" title="Canon van de vijf orden in de architectuur">Canon van de vijf orden in de architectuur</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Al volgende van de voorbeelden van Vitruvius en de vijf boeken van de <i>Regole generali d'architettura</i> door <a href="/wiki/Sebastiano_Serlio" title="Sebastiano Serlio">Sebastiano Serlio</a> die vanaf 1537 werden gepubliceerd, produceerde <a href="/wiki/Giacomo_Barozzi_da_Vignola" title="Giacomo Barozzi da Vignola">Giacomo Barozzi da Vignola</a> een architecturaal regelboek die praktischer dan de vorige twee boeken, die meer filosofisch van aard. Zijn <i><a href="/wiki/Canon_van_de_vijf_orden_in_de_architectuur" title="Canon van de vijf orden in de architectuur">Regola delli cinque ordini di erchitettura</a></i> (De Vijf Orden van de architectuur) uit 1562 wordt beschouwd als een van de meest succesvolle architectonische studieboeken ooit geschreven, ondanks het feit dat er geen tekst in voorkwam met uitzondering van de noten en de introductie. Het boek bestond simpelweg uit een inleiding, gevolgd door 32 geannoteerde platen, met illustratie van het <a href="/wiki/Pantheon_(Rome)" title="Pantheon (Rome)">Pantheon</a> ter illustratie van de Korinthische orde en het <a href="/wiki/Theater_van_Marcellus" title="Theater van Marcellus">theater van Marcellus</a> voor de Dorische orde. Latere edities hadden meer illustraties. Rond 1700 was het boek 15 keer herdrukt in het Italiaans, en werd vertaald in het Nederlands, Engels, Frans, Duits, Russisch en Spaans. </p><p>In elke periode werden de orden op een eigen manier geïnterpreteerd. De architectuur van elke volgende periode van de Europese bouwkunst was gebaseerd op de klassieke orden. In de latere 18e eeuw werden de regels van de renaissance en de <a href="/wiki/Barokke_architectuur" class="mw-redirect" title="Barokke architectuur">barok</a> buiten beschouwing gelaten en het oorspronkelijke gebruik van de herziene orden werd nieuw leven ingeblazen, gebaseerd op onderzoek van de eerste hand naar de ruïnes van de klassieke oudheid - vaak geprezen als het 'juiste' gebruik van de orden. </p><p>In Amerika werd de <i>The American Builder's Companion</i> geschreven door de architect <a href="/w/index.php?title=Asher_Benjamin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Asher Benjamin (de pagina bestaat niet)">Asher Benjamin</a> aan het begin van de 19e eeuw en beïnvloedde vele bouwers in de oostelijke staten, met name degenen die de zogenaamde <i>federale stijl</i> ontwikkelden. </p><p>De breuk met de klassieke mode kwam eerst met de <a href="/wiki/Neogotiek" title="Neogotiek">neogotiek</a>, daarna is er de ontwikkeling van het modernisme in de 19e eeuw. Het Bauhaus promootte zuiver functionalisme, ontdaan van overbodige versiering, en dat is uitgegroeid tot een van de definiërende kenmerken van de moderne architectuur. Er zijn enkele uitzonderingen. Postmodernisme introduceerde een ironisch gebruik van de orden als culturele referentie, gescheiden van de strikte regels van de compositie. Aan de andere kant werken een paar beoefenaars, zoals <a href="/w/index.php?title=Quinlan_Terry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quinlan Terry (de pagina bestaat niet)">Quinlan Terry</a>, nog steeds in een traditioneel klassiek idioom. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Invloed_Palladio">Invloed Palladio</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Invloed Palladio" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Invloed Palladio"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het was Palladio die de bouwkundige principes van Vitruvius op eigentijdse praktische wijze wist te herintroduceren. Hij gaf zijn ontwerpen kenmerken van op de <a href="/wiki/Griekse_bouwkunst" class="mw-redirect" title="Griekse bouwkunst">Griekse bouwkunst</a> gebaseerde gebouwen van de <a href="/wiki/Romeinse_bouwkunst" class="mw-redirect" title="Romeinse bouwkunst">Romeinse bouwkunst</a>. Hiermee ontwikkelde hij onder andere zijn beroemde buitenhuizen, Palladiaanse villa’s in <a href="/wiki/Veneto" title="Veneto">Veneto</a>, het platteland bij <a href="/wiki/Veneti%C3%AB_(provincie)" title="Venetië (provincie)">Venetië</a> in <a href="/wiki/Noord-Itali%C3%AB" title="Noord-Italië">Noord-Italië</a>. </p><p>Zo was hij het die daar als eerste vanaf zijn derde Villa Gazotti een <a href="/wiki/Fronton_(bouwkunde)" title="Fronton (bouwkunde)">fronton</a> als van een <a href="/wiki/Tempel" title="Tempel">tempel</a> op een ‘woonhuis’ zette. Ook gebruikte hij bij zijn latere villa’s de pilaar of zuil. Zo gaf hij een huis de allure van een tempel. Daarmee had hij het daar traditioneel gebouwde huis opzienbarend getransformeerd. Pilaren hadden door het gebruik van stenen muren geen dragende functie meer. Daarom gebruikte hij ze meest als opening van een zogenoemde <a href="/wiki/Loggia" title="Loggia">loggia</a>, bijvoorbeeld als toegangsportaal. Daarbij gebruikte hij de orden op de hiërarchische manier zoals was vastgesteld. De hoogste twee orden stonden daarbij bij Palladio in omgekeerde volgorde. </p><p>Palladio bracht ook als eerste in Veneto ter versiering aan de muurvlakken de <a href="/wiki/Pilaster" title="Pilaster">pilaster</a> aan. Dit zijn tegen de muur geplaatste van pilaren afgeleide platte pilaren. Dit was dan ook weer een verwijzing naar het vroegere gebruik van de pilaar. Mede door de wijdverbreide verspreiding van Palladio’s voorbeeldboek, evenals dat van Scamozzi, zou het gebruik van de pilaren of pilasterorden wereldwijd eeuwenlang nagevolgd worden. Het hiërarchisch gebruik van de pilarenorden werd dan ook een belangrijk kenmerk van de bouwstijl van het <a href="/wiki/Classicisme" title="Classicisme">classicisme</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="In_de_praktijk">In de praktijk</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: In de praktijk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: In de praktijk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het gebruik van de pilaar of zuil] als los element is meest beperkt tot het openen van een toegangsportaal. Deze bracht men vaak aan bij stadhuizen en gerechtsgebouwen en dergelijke. Daarbij gebruikte men dan ook veelal de pilaar van hoog in de hiërarchie staande orden. Maar meestal bracht men ter versiering aan de muurvlakken halfzuilen (plat tegen de muur geplaatste halfronde zuil of pilaar of pilasters) aan. Bij wat bredere gebouwen beperkte men zich soms tot het gebruik van één orde. Daarbij was het niet ongebruikelijk het halfzuil of pilaster over de gehele gevel of over twee verdiepingen te laten doorlopen, een kolossale orde of kolossaalorde genoemd. Soms kreeg een gebouw er zelfs twee boven elkaar. </p><p>Bij het gebruik van pilaren of pilasters per verdieping wordt gesproken over een pilaarstapeling of pilaarstelling of pilasterstapeling of pilasterstelling. Hét voorbeeld hiervan was het <a href="/wiki/Colosseum" title="Colosseum">Colosseum</a> in Rome uit 75-80 na Christus. Het heeft in de vorm van halfzuilen de schikking van de Dorische orde, de Ionische orde en de Korinthische orde. Weinig gebouwen hadden het aantal van vijf verdiepingen waardoor alle vijf de orden konden worden gebruikt. Daarom was het toegestaan tussen de orden telkens één orde over te slaan. Bij het gebruik van pilasters was zelfs meer vrijheid toegestaan. </p><p>Maar ondanks dat ging men vaak wel heel losjes met de juiste rangschikking van de orden om. Bij een gebouw met een verdieping als zolder of halfetage (mezzanine) bijvoorbeeld liet met de pilaster van de onderliggende verdieping gemakshalve maar dat stukje daarover doorlopen. Ook lijkt het dat de keuze van een orde vaak meer door de schoonheid werd bepaald dan door de hiërarchie. </p><p>Soms werden de kenmerkende versieringen, zoals het Kapiteel, van de orden zodanig kunstzinnig door steenhouwers uitgevoerd dat de toegepaste orden moeilijk te onderscheiden zijn. In het laatste kwart van de <a href="/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw">17e eeuw</a> waren er architecten die soberheid voorstonden. Daarom lieten zij de muurvlakken van hun gebouwen onversierd en gebruikten dan ook de pilarenorden niet. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="In_Nederland">In Nederland</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: In Nederland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: In Nederland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Geïnspireerd door de uitgave van de Vitruvius-editie van Cesare Cescariano in 1521 werd in Nederland al vroeg de pilarenorden gebruikt. Later werden de boeken van Palladio en Scamozzi gebruikt. Zo kregen de kerktoren van de <a href="/wiki/Hervormde_kerk_(IJsselstein)" class="mw-redirect" title="Hervormde kerk (IJsselstein)">Sint-Nicolaaskerk</a> in <a href="/wiki/IJsselstein" title="IJsselstein">IJsselstein</a> in 1532 en de galerijen aan de binnenplaats van het <a href="/wiki/Kasteel_van_Breda" title="Kasteel van Breda">kasteel van Breda</a> vanaf 1540 de orden in de schikking Dorische orde, Ionische orde en Korinthische orde. Ook <a href="/wiki/Hendrick_de_Keyser" title="Hendrick de Keyser">Hendrick de Keyser</a> (1565-1621) gaf het <a href="/wiki/Stadhuis_van_Delft" title="Stadhuis van Delft">stadhuis van Delft</a> in 1618 deze schikking van orden. De (later weer gewijzigde) gevel van het bestaande huis Hazenberg in <a href="/wiki/Utrecht_(stad)" title="Utrecht (stad)">Utrecht</a> kreeg in 1546 bij de verbouwing tot <a href="/wiki/Stadhuis_van_Utrecht" title="Stadhuis van Utrecht">stadhuis</a> een pilasterstapeling van de Dorische orde, de Ionische orde en de Composiete orde. </p><p>Het <a href="/wiki/Mauritshuis" title="Mauritshuis">Mauritshuis</a> in <a href="/wiki/Den_Haag" title="Den Haag">'s Gravenhage</a> uit 1633 heeft aan elke zijde een kolossaalorde in de vorm van pilasters van de Ionische orde.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Als kolossaalorde kreeg de façade van het prestigieuze voormalig <a href="/wiki/Stadhuis_van_Amsterdam" title="Stadhuis van Amsterdam">Stadhuis van Amsterdam</a>, nu <a href="/wiki/Paleis_op_de_Dam" title="Paleis op de Dam">Paleis op de Dam</a>, rond 1650 over twee maal twee verdiepingen, pilasters van de twee hoogste orden, de Composiete orde en de Korinthische orde. </p><p>In Amsterdam werden aan vele gevels in allerlei variëteiten de pilarenorden gebruikt, onder andere door de architect <a href="/wiki/Philips_Vingboons" title="Philips Vingboons">Philips Vingboons</a> (1607-1678). Hij had waarschijnlijk een vertaald manuscript van het gedeelte over de pilaren uit het boek van Palladio in bezit, <i>Verhandeling van de vijf orden der bouwkunst...getrocken uyt den beroemden Italiaenischen Bouwmeester A. Palladio</i>. </p><p>Drie orden werden toegepast aan het <a href="/wiki/Stadhuis_van_Maastricht" title="Stadhuis van Maastricht">stadhuis van Maastricht</a> in 1664. Als een van de weinige gebouwen kon het zogenoemde voormalig <a href="/wiki/Statencollege_(Hoorn)" title="Statencollege (Hoorn)">Statencollege</a> (nu <a href="/wiki/Westfries_museum" class="mw-redirect" title="Westfries museum">Westfries museum</a>) in <a href="/wiki/Hoorn_(Noord-Holland)" title="Hoorn (Noord-Holland)">Hoorn</a> in 1632 voorzien worden van vier van de orden. In 1537 werden aan de façade van de <a href="/wiki/Sint-Antoniuskathedraal_(Breda)" title="Sint-Antoniuskathedraal (Breda)">Sint-Antoniuskathedraal</a> in <a href="/wiki/Breda" title="Breda">Breda</a> zelfs alle vijf de orden aangebracht. </p><p>Bij de voorgevel van het <a href="/wiki/Stadhuis_van_Deventer" title="Stadhuis van Deventer">stadhuis van Deventer</a> werden de pilarenorden niet gebruikt omdat het in 1693-'94 in het 'pilasterloze tijdperk' werd ontworpen. Zelfs de pilaren van het eenvoudige toegangsportaal hebben geen enkele versiering. Daarna echter herleefde het gebruik van de pilarenorden weer. </p><p>De zuil als losstaand element werd gebruikt in toegangsportalen van gerechtshoven, stadhuizen, kerken en vele andere bouwwerken. Het <a href="/wiki/Paleis_van_Justitie_(Leeuwarden)" title="Paleis van Justitie (Leeuwarden)">Paleis van Justitie</a> in <a href="/wiki/Leeuwarden_(stad)" title="Leeuwarden (stad)">Leeuwarden</a> uit 1648-1852 heeft de bij de belangrijkheid van het gebouw passende Korinthische orde. Het portaal van het <a href="/wiki/Stadhuis_van_Groningen" title="Stadhuis van Groningen">stadhuis van Groningen</a> uit 1802-1810 heeft de Composiete orde.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De <a href="/wiki/Sint-Jan-de-Doperkerk_(Schiedam)" title="Sint-Jan-de-Doperkerk (Schiedam)">Sint-Johannes-de-Doperkerk</a> of zogenoemde Havenkerk in <a href="/wiki/Schiedam" title="Schiedam">Schiedam</a> uit 1825 heeft een toegangsportaal met pilaren van de Dorische orde. In Schiedam en omgeving werkte daarvóór de architect <a href="/w/index.php?title=Jan_Giuduci&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jan Giuduci (de pagina bestaat niet)">Jan Giuduci</a> (1746-1819) in de bouwstijl van het classicisme, tijdwijze ook neo-classicisme genoemd. Hij gaf onder andere het Sint-Jacobsgasthuis (nu <a href="/wiki/Stedelijk_Museum_Schiedam" title="Stedelijk Museum Schiedam">Stedelijk Museum Schiedam</a>) daar een toegangsportaal met pilaren van de Korinthische orde. In <a href="/wiki/Kampen_(stad)" title="Kampen (stad)">Kampen</a> bouwde en verbouwde de architect <a href="/wiki/Nicolaas_Plomp" title="Nicolaas Plomp">Nicolaas Plomp</a> (1783-1852) veel in de bouwstijl van het classicisme. Hij gaf de <a href="/wiki/Ronde_Lutherse_Kerk" title="Ronde Lutherse Kerk">Lutherse kerk</a> in 1843 ook een toegangsportaal met pilaren van de Dorische orde. </p><p>In alle genoemde steden, elders en overal ter wereld is de bouwstijl van het classicisme en het gebruik van de pilarenorden dan ook eeuwenlang in vele variëteiten toegepast. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur">Literatuur</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Literatuur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bouworde&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De geschiedenis van de architectuur in Nederland en de rol van de pilarenorden daarin wordt onder andere beschreven in het in 2007 uitgegeven boek <i>Bouwen in Nederland 600-2000</i>. Ook verscheen in 1977 het boek <i>Nederlandse bouwkunst. Een geschiedenis van tien eeuwen architectuur</i>. Tevens geeft het boek <i>Kijk op STADHUIZEN</i> uit MCMLXXXI veel informatie in deze. </p> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <ul><li>Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Classical_order?oldid=436772972">Classical order</a> op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a> valt. Zie de <a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Classical_order?offset=20110629235959&action=history">bewerkingsgeschiedenis</a></span> aldaar.<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r66936091">.mw-parser-output .error-bronvermelding{color:#ff0000;font-weight:bold}.mw-parser-output .error-bronvermelding span{font-size:larger}</style></li></ul> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-het-mauritshuis/">Geschiedenis van het Mauritshuis</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=MtjTX7mKhckC&pg=PA91&lpg=PA91&dq=Stadhuis+Groningen+composiete+orde&source=bl&ots=Wi3hrATWS9&sig=7Ev_kDPdqLLtAcdNo6e6GU6ci8&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwif39OCgu7NAhXOKCwKHYxyD2oQ6AEIITAD#v=onepage&q=Stadhuis%20Groningen%20composiete%20orde&f=false">Google books Groningen, composiete orde</a></span> </li> </ol></div></div> </div>    </div><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bouworde&oldid=68723461">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bouworde&oldid=68723461</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Zuil" title="Categorie:Zuil">Zuil</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Bouwstijl" title="Categorie:Bouwstijl">Bouwstijl</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 11 jan 2025 om 00:07.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Bouworde&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Bouworde</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>49 talen</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Onderwerp toevoegen</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7ccc697c5f-7b5dh","wgBackendResponseTime":106,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.065","walltime":"0.096","ppvisitednodes":{"value":867,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":5105,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1164,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":1432,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 37.623 1 -total"," 75.89% 28.554 1 Sjabloon:Appendix"," 38.18% 14.363 1 Sjabloon:References"," 31.08% 11.694 1 Sjabloon:Bronvermelding_anderstalige_Wikipedia"," 15.95% 6.001 6 Sjabloon:Zie_hoofdartikel"," 10.03% 3.773 6 Sjabloon:Multiparameters"," 7.10% 2.671 1 Sjabloon:Wikitaal"," 4.19% 1.575 1 Sjabloon:IsNum"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.002","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":586290,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-6df8dbf59d-jzvtc","timestamp":"20250330080056","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Bouworde","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Bouworde","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q217175","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q217175","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-06-29T03:05:58Z","dateModified":"2025-01-10T22:07:07Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/6a\/Classical_orders_from_the_Encyclopedie.png","headline":"een van de oude stijlen van de klassieke architectuur"}</script> </body> </html>