CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Lockheed Martin F-35 Lightning II – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"070caef2-9826-4579-a212-8d775377ce78","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II","wgTitle":"Lockheed Martin F-35 Lightning II","wgCurRevisionId":75370213,"wgRevisionId":75370213,"wgArticleId":527504,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Szablon cytuj książkę – autorzy do sprawdzenia","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony","Byłe Artykuły na Medal","F-35","Amerykańskie samoloty myśliwskie po 1945","X-plane","Samoloty Lockheed Martin","Amerykańskie samoloty stealth","Myśliwce wielozadaniowe", "Amerykańskie samoloty pokładowe","Samoloty pionowego startu i lądowania","Samoloty krótkiego startu i lądowania","Samoloty walki elektronicznej","Typy samolotów V generacji"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II","wgRelevantArticleId":527504,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75370213,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[], "wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q29261","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready", "skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler", "ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg/1200px-F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="801"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg/800px-F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="534"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg/640px-F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Lockheed Martin F-35 Lightning II – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II rootpage-Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Lockheed+Martin+F-35+Lightning+II" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Lockheed+Martin+F-35+Lightning+II" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Lockheed+Martin+F-35+Lightning+II" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Lockheed+Martin+F-35+Lightning+II" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Geneza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geneza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Geneza</span> </div> </a> <ul id="toc-Geneza-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Joint_Advanced_Strike_Technology" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Joint_Advanced_Strike_Technology"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.1</span> <span>Joint Advanced Strike Technology</span> </div> </a> <ul id="toc-Joint_Advanced_Strike_Technology-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Common_Affordable_Lightweight_Fighter" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Common_Affordable_Lightweight_Fighter"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.2</span> <span>Common Affordable Lightweight Fighter</span> </div> </a> <ul id="toc-Common_Affordable_Lightweight_Fighter-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Joint_Strike_Fighter_(JSF)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Joint_Strike_Fighter_(JSF)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.3</span> <span>Joint Strike Fighter (JSF)</span> </div> </a> <ul id="toc-Joint_Strike_Fighter_(JSF)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Rozstrzygnięcie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rozstrzygnięcie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Rozstrzygnięcie</span> </div> </a> <ul id="toc-Rozstrzygnięcie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nazwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Nazwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Partnerstwo_przemysłowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Partnerstwo_przemysłowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Partnerstwo przemysłowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Partnerstwo_przemysłowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zadania_samolotu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zadania_samolotu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Zadania samolotu</span> </div> </a> <ul id="toc-Zadania_samolotu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Konstrukcja_samolotu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Konstrukcja_samolotu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Konstrukcja samolotu</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Konstrukcja_samolotu-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Konstrukcja samolotu</span> </button> <ul id="toc-Konstrukcja_samolotu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Napęd_samolotu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Napęd_samolotu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Napęd samolotu</span> </div> </a> <ul id="toc-Napęd_samolotu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cechy_samolotu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cechy_samolotu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Cechy samolotu</span> </div> </a> <ul id="toc-Cechy_samolotu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Obniżona_wykrywalność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Obniżona_wykrywalność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Obniżona wykrywalność</span> </div> </a> <ul id="toc-Obniżona_wykrywalność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fuzja_sensorów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Fuzja_sensorów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Fuzja sensorów</span> </div> </a> <ul id="toc-Fuzja_sensorów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cechy_defensywne_samolotu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cechy_defensywne_samolotu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.3</span> <span>Cechy defensywne samolotu</span> </div> </a> <ul id="toc-Cechy_defensywne_samolotu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ALE-70" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#ALE-70"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.3.1</span> <span>ALE-70</span> </div> </a> <ul id="toc-ALE-70-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Uzbrojenie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uzbrojenie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Uzbrojenie</span> </div> </a> <ul id="toc-Uzbrojenie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Odmiany_samolotu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Odmiany_samolotu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Odmiany samolotu</span> </div> </a> <ul id="toc-Odmiany_samolotu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-F-35A" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#F-35A"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.1</span> <span>F-35A</span> </div> </a> <ul id="toc-F-35A-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-F-35B" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#F-35B"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.2</span> <span>F-35B</span> </div> </a> <ul id="toc-F-35B-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-F-35C" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#F-35C"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.3</span> <span>F-35C</span> </div> </a> <ul id="toc-F-35C-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Produkcja_samolotu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Produkcja_samolotu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Produkcja samolotu</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Produkcja_samolotu-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Produkcja samolotu</span> </button> <ul id="toc-Produkcja_samolotu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Testy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Testy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Testy</span> </div> </a> <ul id="toc-Testy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dalszy_rozwój" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dalszy_rozwój"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Dalszy rozwój</span> </div> </a> <ul id="toc-Dalszy_rozwój-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-F-35_Block_4" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#F-35_Block_4"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.1</span> <span>F-35 Block 4</span> </div> </a> <ul id="toc-F-35_Block_4-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Serie_produkcyjne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Serie_produkcyjne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Serie produkcyjne</span> </div> </a> <ul id="toc-Serie_produkcyjne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cena_jednostkowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cena_jednostkowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Cena jednostkowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Cena_jednostkowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Użytkownicy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Użytkownicy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Użytkownicy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Użytkownicy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Użytkownicy</span> </button> <ul id="toc-Użytkownicy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-F-35_w_polskich_Siłach_Powietrznych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#F-35_w_polskich_Siłach_Powietrznych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>F-35 w polskich Siłach Powietrznych</span> </div> </a> <ul id="toc-F-35_w_polskich_Siłach_Powietrznych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Historia_służby" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_służby"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Historia służby</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia_służby-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia służby</span> </button> <ul id="toc-Historia_służby-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-F-35_w_sytuacji_geopolitycznej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#F-35_w_sytuacji_geopolitycznej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>F-35 w sytuacji geopolitycznej</span> </div> </a> <ul id="toc-F-35_w_sytuacji_geopolitycznej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Niezawodność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Niezawodność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Niezawodność</span> </div> </a> <ul id="toc-Niezawodność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Lockheed Martin F-35 Lightning II</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 70 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-70" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">70 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%83%D9%87%D9%8A%D8%AF_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86_%D8%A5%D9%81-35_%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D9%86%D9%8A%D9%86%D8%BA_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="لوكهيد مارتن إف-35 لايتنينغ الثانية – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="لوكهيد مارتن إف-35 لايتنينغ الثانية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81_35_%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%B1" title="اف 35 ریپورتر – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="اف 35 ریپورتر" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%95%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A1_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%A8_%E0%A6%8F%E0%A6%AB-%E0%A7%A9%E0%A7%AB_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%82_%E0%A7%A8" title="লকহিড মার্টিন এফ-৩৫ লাইটনিং ২ – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="লকহিড মার্টিন এফ-৩৫ লাইটনিং ২" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/F-35" title="F-35 – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="F-35" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35" title="Lockheed Martin F-35 – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Lockheed Martin F-35" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%81-%DB%B3%DB%B5_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AF_%DB%B2" title="لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲ – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A1%9D%ED%9E%88%EB%93%9C_%EB%A7%88%ED%8B%B4_F-35_%EB%9D%BC%EC%9D%B4%ED%8A%B8%EB%8B%9D_II" title="록히드 마틴 F-35 라이트닝 II – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="록히드 마틴 F-35 라이트닝 II" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/F-35" title="F-35 – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="F-35" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%89%E0%A4%95%E0%A4%B9%E0%A5%80%E0%A4%A1_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%A8_%E0%A4%8F%E0%A4%AB-35_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%9F%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97_II" title="लॉकहीड मार्टिन एफ-35 लाइटनिंग II – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="लॉकहीड मार्टिन एफ-35 लाइटनिंग II" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%95%D7%A7%D7%94%D7%99%D7%93_%D7%9E%D7%A8%D7%98%D7%99%D7%9F_F-35_%D7%9C%D7%99%D7%99%D7%98%D7%A0%D7%99%D7%A0%D7%92_II" title="לוקהיד מרטין F-35 לייטנינג II – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="לוקהיד מרטין F-35 לייטנינג II" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/F%E2%80%9335_Lightning_II" title="F–35 Lightning II – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="F–35 Lightning II" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%AB-%E0%A5%A9%E0%A5%AB_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%88%E0%A4%9F%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97_%E0%A5%A8" title="एफ-३५ लाईटनिंग २ – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="एफ-३५ लाईटनिंग २" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%96%E1%80%BA-%E1%81%83%E1%81%85_%E1%80%9C%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%94%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8_%E1%81%82" title="အက်ဖ်-၃၅ လိုက်တနင်း ၂ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="အက်ဖ်-၃၅ လိုက်တနင်း ၂" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/F-35_(%E8%88%AA%E7%A9%BA%E6%A9%9F)" title="F-35 (航空機) – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="F-35 (航空機)" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%81_35_%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%B9%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="ایف 35 لائیٹنینگ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ایف 35 لائیٹنینگ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C%DA%89_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%BC%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%81_35_%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%85%D9%87_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%BC%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AB_(%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AA%DA%A9%D9%87)" title="لاکهیډ مارټین اف 35 دویمه لایټنینګ (الوتکه) – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لاکهیډ مارټین اف 35 دویمه لایټنینګ (الوتکه)" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/F-35" title="F-35 – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="F-35" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8E%D9%81-%D9%A3%D9%A5" title="ئێف-٣٥ – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئێف-٣٥" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/F-35_%D0%BB%D0%B0%D1%98%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D0%B3_II" title="F-35 лајтнинг II – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="F-35 лајтнинг II" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%8E%E0%AE%AA%E0%AF%8D-35" title="எப்-35 – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="எப்-35" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A5%E0%B9%87%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B8%AE%E0%B8%B5%E0%B8%94_%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%99_%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B8%9F-35_%E0%B9%84%E0%B8%A5%E0%B8%97%E0%B9%8C%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%87_2" title="ล็อกฮีด มาร์ติน เอฟ-35 ไลท์นิง 2 – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ล็อกฮีด มาร์ติน เอฟ-35 ไลท์นิง 2" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/F-35_Lightning_II" title="F-35 Lightning II – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="F-35 Lightning II" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%81-35_%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%B9%D9%86%D9%86%DA%AF" title="ایف-35 لائیٹننگ – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ایف-35 لائیٹننگ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Lockheed Martin F-35 Lightning II – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Lockheed Martin F-35 Lightning II" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/F-35%E9%97%AA%E7%94%B5II%E6%88%98%E6%96%97%E6%9C%BA" title="F-35闪电II战斗机 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="F-35闪电II战斗机" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/F-35_%D7%9C%D7%99%D7%99%D7%98%D7%A0%D7%99%D7%A0%D7%92_II" title="F-35 לייטנינג II – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="F-35 לייטנינג II" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/F-35%E9%96%83%E9%9B%BBII%E6%88%B0%E9%AC%A5%E6%A9%9F" title="F-35閃電II戰鬥機 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="F-35閃電II戰鬥機" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q29261#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&oldid=75370213" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&id=75370213&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLockheed_Martin_F-35_Lightning_II"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLockheed_Martin_F-35_Lightning_II"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Lockheed+Martin+F-35+Lightning+II"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q29261" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek" style="background-color:#B0C4DE; color:#000000;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">F-35 Lightning II</div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg/240px-F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg" decoding="async" width="240" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg/360px-F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg/480px-F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg 2x" data-file-width="5012" data-file-height="3345" /></a></span> </td></tr> <tr style="background:#B0C4DE; color:black; text-align:center; font-weight:bold;"> <td colspan="2">Dane podstawowe </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">Państwo</a> </th> <td> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/22px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/33px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/44px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></span></span> </span><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stany Zjednoczone</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Producent </th> <td> <p><a href="/wiki/Lockheed_Martin_Aeronautics" title="Lockheed Martin Aeronautics">Lockheed Martin</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Typ </th> <td> <p><a href="/wiki/My%C5%9Bliwiec_wielozadaniowy" title="Myśliwiec wielozadaniowy">samolot wielozadaniowy</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Załoga </th> <td> <p>jednoosobowy </p> </td></tr> <tr style="background:#B0C4DE; color:black; text-align:center; font-weight:bold;"> <td colspan="2">Historia </td></tr> <tr> <th>Data oblotu </th> <td> <p>15 grudnia 2006 </p> </td></tr> <tr> <th>Lata produkcji </th> <td> <p>pełnoskalowa: 12 marca 2024 </p> </td></tr> <tr> <th>Liczba egz. </th> <td> <p>1040 (10 października 2024) </p> </td></tr> <tr> <th>Liczba wypadków<br /> • w tym katastrof </th> <td> <p>10<br />1 </p> </td></tr> <tr style="background:#B0C4DE; color:black; text-align:center; font-weight:bold;"> <td colspan="2">Dane techniczne </td></tr> <tr> <th>Napęd </th> <td> <p><a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F135" title="Pratt & Whitney F135">Pratt & Whitney F135</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Si%C5%82a_ci%C4%85gu" title="Siła ciągu">Ciąg</a> </th> <td> <p>128 kN (z dopalaczem 191 kN)<br />80 kN wentylator (F-35B) </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#B0C4DE; color:black; text-align:center; font-weight:bold; padding:2px;">Wymiary </td></tr> <tr> <th>Rozpiętość </th> <td> <p>10,65 m </p> </td></tr> <tr> <th>Długość </th> <td> <p>15,37 m </p> </td></tr> <tr> <th>Wysokość </th> <td> <p>5,28 m </p> </td></tr> <tr> <th>Powierzchnia nośna </th> <td> <p>42,7 m² </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Skuteczna_powierzchnia_odbicia" title="Skuteczna powierzchnia odbicia">RCS</a> </th> <td> <p>0,0015 m² </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#B0C4DE; color:black; text-align:center; font-weight:bold; padding:2px;">Masa </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Masa_samolotu" title="Masa samolotu">Własna</a> </th> <td> <p>12 000 kg </p> </td></tr> <tr> <th>Użyteczna </th> <td> <p>19 000 kg </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Masa_samolotu" title="Masa samolotu">Startowa</a> </th> <td> <p>31 000 kg </p> </td></tr> <tr> <th>Uzbrojenia </th> <td> <p>12564 kg </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#B0C4DE; color:black; text-align:center; font-weight:bold; padding:2px;">Osiągi </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pr%C4%99dko%C5%9B%C4%87_maksymalna_(lotnictwo)" title="Prędkość maksymalna (lotnictwo)">Prędkość maks.</a> </th> <td> <p>1,8 <a href="/wiki/Liczba_Macha" title="Liczba Macha">Ma</a> (2250 km/h) </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pu%C5%82ap" title="Pułap">Pułap</a> </th> <td> <p>15 000 m </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Zasi%C4%99g_samolotu" title="Zasięg samolotu">Zasięg</a> </th> <td> <p>2222 km (wersja A i C), 1677 km (wersja B) </p> </td></tr> <tr style="background:#B0C4DE; color:black; text-align:center; font-weight:bold;"> <td colspan="2">Dane operacyjne </td></tr> <tr style="text-align:center;"> <td colspan="2">Uzbrojenie </td></tr> <tr style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center;"> <td colspan="2">1 × <a href="/wiki/Dzia%C5%82ko_GAU-12" title="Działko GAU-12">działko GAU-12</a> w kadłubie (wersja A)<br /><a class="mw-selflink-fragment" href="#Uzbrojenie"><small><i>patrz Uzbrojenie</i></small></a> </td></tr> <tr style="text-align:center;"> <td colspan="2">Wyposażenie </td></tr> <tr style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center;"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Radar" title="Radar">radar</a>: <a href="/wiki/Radar_AN/APG-81" title="Radar AN/APG-81">AN/APG-81</a><br /><a href="/wiki/Walka_elektroniczna" title="Walka elektroniczna">EW</a>: <a href="/wiki/AN/ASQ-239" title="AN/ASQ-239">AN/ASQ-239</a> i T-1687/ALE-70(V)<br />IR: <a href="/wiki/AN/AAQ-37_EO-DAS" title="AN/AAQ-37 EO-DAS">AN/AAQ-37 DAS</a> i <a href="/wiki/AN/AAQ-40_EOTS" title="AN/AAQ-40 EOTS">AN/AAQ-40 EOTS</a><br />komunikacja: <a href="/wiki/AN/ASQ-242" title="AN/ASQ-242">AN/ASQ-242</a> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II" class="extiw" title="commons:Category:Lockheed Martin F-35 Lightning II">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Lockheed Martin F-35 Lightning II</b> – <a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">amerykański</a> jednomiejscowy, jednosilnikowy <a href="/wiki/My%C5%9Bliwiec_wielozadaniowy" title="Myśliwiec wielozadaniowy">wielozadaniowy samolot myśliwski</a> <a href="/wiki/Samolot_my%C5%9Bliwski_pi%C4%85tej_generacji" title="Samolot myśliwski piątej generacji">piątej generacji</a> o <a href="/wiki/Stealth" title="Stealth">obniżonej wykrywalności</a>. </p><p>F-35 zaprojektowany został w ramach międzynarodowego <a href="/w/index.php?title=Badania_i_rozw%C3%B3j_technologiczny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Badania i rozwój technologiczny (strona nie istnieje)">programu badawczo-rozwojowego</a> pod nazwą <i>Joint Strike Fighter</i>, który miał na celu zbudowanie maszyny spełniającej wymagania wszystkich <a href="/wiki/Rodzaj_si%C5%82_zbrojnych" title="Rodzaj sił zbrojnych">rodzajów sił zbrojnych</a>. Program został przeprowadzony pod kierunkiem amerykańskiej korporacji <a href="/wiki/Lockheed_Martin" title="Lockheed Martin">Lockheed Martin</a> w <a href="/wiki/Konsorcjum" title="Konsorcjum">konsorcjum</a> z <a href="/wiki/Northrop_Grumman" title="Northrop Grumman">Northrop Grumman</a> i <a href="/wiki/BAE_Systems" title="BAE Systems">BAE Systems</a>, z udziałem przedsiębiorstw i instytucji naukowych z siedmiu innych krajów. </p><p>Zadaniem samolotu jest wykonywanie misji bliskiego wsparcia, <a href="/wiki/Bombardowanie" title="Bombardowanie">bombardowania precyzyjnego</a>, prowadzenia misji <a href="/wiki/Rozpoznanie_(wojsko)" title="Rozpoznanie (wojsko)">rozpoznania</a>, <a href="/wiki/Walka_elektroniczna" title="Walka elektroniczna">walki elektronicznej</a> i typowo myśliwskich zadań <a href="/wiki/Walka_powietrzna" title="Walka powietrzna">walki powietrznej</a>. Celem minimalizacji kosztów programu badawczo-rozwojowego oraz późniejszego utrzymania, opracowane zostały trzy przeznaczone dla różnych rodzajów sił zbrojnych odmiany samolotu, których 80% elementów jest wspólne. Samolot konwencjonalnej odmiany <a href="/wiki/CTOL" title="CTOL">CTOL</a> dla <a href="/wiki/Si%C5%82y_powietrzne" title="Siły powietrzne">sił powietrznych</a>, oznaczony został jako F-35A; samolot krótkiego startu i pionowego lądowania <a href="/wiki/STOVL" title="STOVL">STOVL</a> oznaczony jako F-35B oraz F-35C opracowany do roli <a href="/wiki/Samolot_pok%C5%82adowy" title="Samolot pokładowy">samolotu pokładowego</a> dla <a href="/wiki/Marynarka_wojenna" title="Marynarka wojenna">marynarki wojennej</a>. </p><p>Samolot zbudowany jest w <a href="/wiki/%C5%9Aredniop%C5%82at" title="Średniopłat">układzie średniopłata</a> z pojedynczym silnikiem <a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F135" title="Pratt & Whitney F135">Pratt & Whitney F135</a> i <a href="/wiki/Radar" title="Radar">radarem</a> <a href="/w/index.php?title=Radar_aktywnym_elektronicznym_skanowaniem_fazowym&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radar aktywnym elektronicznym skanowaniem fazowym (strona nie istnieje)">AESA</a> III generacji <a href="/wiki/Radar_AN/APG-81" title="Radar AN/APG-81">AN/APG-81</a> oraz zestawem sensorów obejmującym m.in. <a href="/wiki/AN/AAQ-37_EO-DAS" title="AN/AAQ-37 EO-DAS">AN/AAQ-37 EO-DAS</a>. </p><p>Mimo wieloletnich opóźnień i nadmiarowego wzrostu kosztów programu, co związane było z zaawansowaniem nowej konstrukcji i koniecznością przełamywania barier technologicznych, po wejściu samolotu do służby w roku 2012, F-35 okazał się sukcesem rynkowym i najszybciej sprzedawanym samolotem wojskowym na świecie. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geneza">Geneza</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Geneza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geneza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Joint_Advanced_Strike_Technology">Joint Advanced Strike Technology</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Joint Advanced Strike Technology" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Joint Advanced Strike Technology"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wraz z zakończeniem na początku lat 90. XX w. <a href="/wiki/Zimna_wojna" title="Zimna wojna">zimnej wojny</a> ograniczone zostały wydatki Stanów Zjednoczonych na uzbrojenie. Po upadku <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">Związku Radzieckiego</a> zaczęto szukać oszczędności, a wiele programów zbrojeniowych anulowano lub ograniczono. Rozpoczęty w 1991 roku program Multi Role Fighter (MRF), mający na celu budowę następcy używanych przez <a href="/wiki/United_States_Air_Force" title="United States Air Force">United States Air Force</a> samolotów <a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">General Dynamics F-16 Fighting Falcon</a>, zakończono w 1993 roku. Podobny los spotkał programy A-X, który miał wyłonić wspólny dla sił powietrznych i <a href="/wiki/United_States_Navy" title="United States Navy">United States Navy</a> samolot uderzeniowy – przyszły następca maszyn <a href="/wiki/Grumman_A-6_Intruder" title="Grumman A-6 Intruder">Grumman A-6 Intruder</a>, <a href="/wiki/General_Dynamics_F-111" title="General Dynamics F-111">General Dynamics F-111</a>, <a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-15_Eagle" title="McDonnell Douglas F-15 Eagle">McDonnell Douglas F-15E Strike Eagle</a> i <a href="/wiki/Lockheed_F-117_Nighthawk" title="Lockheed F-117 Nighthawk">Lockheed F-117 Nighthawk</a> – oraz A/F-X, który miał na celu wyłonienie również dla US Air Force i marynarki wielozadaniowego samolotu myśliwskiego. Tendencja, aby nowe konstrukcje spełniały wymagania wszystkich trzech rodzajów sił zbrojnych posiadających własne floty powietrzne (marynarki, US Air Force oraz <a href="/wiki/United_States_Marine_Corps" title="United States Marine Corps">United States Marine Corps</a>) pojawiła się już na początku lat 50. XX wieku, kiedy zaprojektowany dla potrzeb US Air Force samolot <a href="/wiki/North_American_F-86_Sabre" title="North American F-86 Sabre">North American F-86 Sabre</a> przystosowano do roli maszyny pokładowej. Samoloty projektowane pod kątem wymagań wszystkich potencjalnych użytkowników mogły w znaczący sposób przyczynić się do obniżenia kosztów ich budowy. Niestety często wzajemnie wykluczające się wymagania powodowały, że maszyn bojowych używanych przez wszystkie rodzaje sił zbrojnych praktycznie nie było. Wyjątkiem jest <a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-4_Phantom_II" title="McDonnell Douglas F-4 Phantom II">McDonnell Douglas F-4 Phantom II</a>, aczkolwiek i on pierwotnie powstał na zlecenie marynarki wojennej. </p><p>23 lutego 1993 roku Departament Obrony rozpoczął tzw. <i>Bottom-Up Review</i> (BUR), analizę dostosowania sił zbrojnych do działań według nowej doktryny obronnej, obowiązującej w zmienionej po upadku Związku Radzieckiego sytuacji polityczno-militarnej. We wrześniu 1993 roku ogłoszono wnioski z analizy BUR. Jednym z nich była potrzeba maksymalnej unifikacji sprzętu sił zbrojnych (w tym lotnictwa). Takie rozwiązanie miało obniżyć koszty opracowania i budowy nowych konstrukcji oraz cenę jednostkową. Na podstawie analizy BUR we wrześniu 1993 roku programy MRF i A/F-X uległy kasacji, a w ich miejsce powołano do życia program Joint Advanced Strike Technology (JAST – Wspólna Zaawansowana Technika Uderzeniowa)<sup id="cite_ref-Martin-Baker_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Martin-Baker-1">[1]</a></sup>. Program JAST formalnie rozpoczął się 27 stycznia 1994 roku. Jego celem było nie tyle opracowanie gotowego samolotu dla US Air Force, US Navy i US Marine Corps, nowego uzbrojenia i awioniki, ile przetestowanie w praktyce technologii i rozwiązań konstrukcyjnych dla nowej maszyny, której oblot planowano na mniej więcej 1997 rok, a wejście do służby w ostatecznej wersji, będącej owocem prac programu JAST, na 2010 rok. Równie ważnym celem było zmniejszenie kosztów opracowania i wdrożenia do produkcji nowych technologii. W rezultacie JAST miał zakończyć się budową maszyny <a href="/wiki/CTOL" title="CTOL">CTOL</a>, która w siłach powietrznych uzupełniałaby F-22 oraz zastąpiłaby F-16 i A-10, a także maszyny typu <a href="/wiki/STOVL" title="STOVL">STOVL</a> dla US Marine Corps i Royal Navy, jako następcy Harrierów i F/A-18A–D oraz samolotu o konwencjonalnych cechach startu i lądowania dla lotniskowców US Navy, który zastąpiłby F/A-18E/F. 2 września 1994 roku Departament Obrony ogłosił wezwanie do składania propozycji prac studyjnych nad nową technologią (<i>Request for Proposal</i>). 22 grudnia tego samego roku ogłoszono listę dwudziestu czterech firm, z którymi podpisano wstępne kontakty w ramach fazy określanej mianem Concept Definition and Design Research<sup id="cite_ref-Martin-Baker_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Martin-Baker-1">[1]</a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[2]</a></sup>. Wśród wykonawców znalazły się między innymi Boeing Defence and Space Group, McDonnell Douglas Aerospace, Northrop Grumman i Lockheed Corporation. Łącznie przyznano kontrakty na sumę rzędu 140 miliardów USD. Główne różnice pomiędzy projektami dotyczyły wyboru konfiguracji napędu dla wersji STVOL. Boeing zaproponował najbardziej klasyczne rozwiązanie znane pierwotnie jako Configuration AVX-70, bardzo podobne do zastosowanego w konstrukcji Harriera: silnik z dodatkowymi ruchomymi dyszami, odchylanymi w celu zmiany wektora ciągu. Northrop Grumman zaproponował rozwiązanie znane z radzieckich samolotów <a href="/wiki/Jak-41" title="Jak-41">Jak-141</a> i <a href="/wiki/Jak-36" title="Jak-36">Jak-36</a>: na końcu silnika marszowego umieszczono ruchomą dyszę odchylaną do dołu oraz wspomagający pionowy start i lądowanie dodatkowy, umieszczony pionowo silnik za kabiną pilota. Najbardziej innowacyjne było rozwiązanie zaproponowane przez Lockheeda i McDonnella. Lockheed w projekcie znanym jako Configuration 100 zaproponował umieszczenie tuż za kabiną pilota wentylatora napędzanego wałem dostarczającym moc od silnika głównego. Podobne rozwiązanie przyjął McDonnell w swojej propozycji znanej jako Configuration 1, tyle że w jego projekcie umieszczona za kabiną turbina napędzana miała być gazami odprowadzanymi z silnika głównego. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Common_Affordable_Lightweight_Fighter">Common Affordable Lightweight Fighter</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Common Affordable Lightweight Fighter" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Common Affordable Lightweight Fighter"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W 1983 roku <a href="/wiki/Defense_Advanced_Research_Projects_Agency" title="Defense Advanced Research Projects Agency">DARPA</a> (Agencja Zaawansowanych Obronnych Projektów Badawczych, znana wówczas pod nazwą Advanced Research Projects Agency – Agencja Zaawansowanych Projektów Badawczych) rozpoczęła program Advanced Short Take-Off/Vertical Landing (ASTOVL). Program miał na celu opracowanie technologii potrzebnych do budowy naddźwiękowego samolotu zdolnego zastąpić AV-8B używane przez <a href="/wiki/United_States_Marine_Corps" title="United States Marine Corps">United States Marine Corps</a> i Harriery II <a href="/wiki/Royal_Air_Force" title="Royal Air Force">Royal Air Force</a>. W 1986 roku podpisano stosowne porozumienie o rozpoczęciu współpracy pomiędzy <a href="/wiki/Royal_Aircraft_Establishment" title="Royal Aircraft Establishment">Royal Aircraft Establishment</a> (obecnie Defence Evaluation and Research Agency), a DARPA<sup id="cite_ref-Martin-Baker_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Martin-Baker-1">[1]</a></sup>. W 1987 roku program przekazano <a href="/wiki/Lockheed_Martin" title="Lockheed Martin">Lockheedowi</a>, który w swoim oddziale nieoficjalnie zwanym Skunk Works, opracowywał z pomocą <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a> konstrukcję naddźwiękowego samolotu myśliwskiego o właściwościach <a href="/wiki/STOVL" title="STOVL">STOVL</a>. Lockheed zaproponował stworzenie wspólnej dla US Marine Corps, US Navy i US Air Force platformy bojowej o właściwościach STOVL w ramach programu STOVL Strike Fighter (SSF). Obok cech skróconego startu i lądowania nowy samolot charakteryzowałby się również właściwościami <i><a href="/wiki/Stealth" title="Stealth">stealth</a></i>. W 1993 roku program SSF zmienił nazwę i stał się programem Common Affordable Lightweight Fighter (CALF). Nowy program miał na celu stworzenie wspólnej platformy dla Royal Navy i US Marine Corps oraz lekkiego samolotu myśliwskiego dla US Air Force. W 1994 roku doszło do ponownej zmiany nazwy programu na Affordable Lightweight Fighter (ALF)<sup id="cite_ref-Martin-Baker_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-Martin-Baker-1">[1]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Joint_Strike_Fighter_(JSF)"><span id="Joint_Strike_Fighter_.28JSF.29"></span>Joint Strike Fighter (JSF)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Joint Strike Fighter (JSF)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Joint Strike Fighter (JSF)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:X-35.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/X-35.jpg/220px-X-35.jpg" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/X-35.jpg/330px-X-35.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/X-35.jpg/440px-X-35.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="1912" /></a><figcaption>X-35A podczas testów w bazie Edwards</figcaption></figure> <p>W październiku 1995 roku amerykański kongres podjął decyzję o połączeniu programów JAST i CALF. W czerwcu 1996 roku połączony program otrzymał dzisiejszą nazwę Joint Strike Fighter<sup id="cite_ref-Martin-Baker_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-Martin-Baker-1">[1]</a></sup>. W marcu 1996 roku określono ostateczne wymagania, jakie musi spełniać nowy samolot, ogłaszając kolejne <i>Request for Proposal</i><sup id="cite_ref-Martin-Baker_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-Martin-Baker-1">[1]</a></sup>. Na wstępie programu określano zapotrzebowanie na nowy samolot w wysokości 3002 sztuk. Z czego 1763 egzemplarzy przeznaczonych dla US Air Force miało zastąpić maszyny A-10 i F-16. Kolejne 480 przeznaczonych dla US Navy zastąpiłoby maszyny F/A-18C/D. 609 samolotów zakupiłaby piechota morska, wycofując swoje AV-8B i F/A-18. 150 maszyn weszłoby na uzbrojenie Royal Navy wycofującej swoje Harriery<sup id="cite_ref-Geoffrey_Buescher_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Geoffrey_Buescher-3">[3]</a></sup>. Cały program został podzielony na dwie wstępne fazy. Pierwsza z nich określana mianem Concept Demonstration Programme (CDP) miała zakończyć się budową latającego demonstratora zastosowanych w projekcie i przyszłym seryjnym samolocie technologii i rozwiązań konstrukcyjnych. Druga faza, określana mianem Preferred Weapon System Concept (PWSC – preferowana konfiguracja wersji bojowej) miała na celu przedstawienie konfiguracji zastosowanego w projekcie wyposażenia pokładowego, w tym systemu nawigacyjno-celowniczego. 16 listopada 1996 roku Departament Obrony poinformował o wyborze do fazy CDP projektów dwóch firm, Boeinga i Lockheed Martina<sup id="cite_ref-Geoffrey_Buescher_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-Geoffrey_Buescher-3">[3]</a></sup><sup id="cite_ref-Jeremiah_Gertler_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jeremiah_Gertler-4">[4]</a></sup>. 28 maja 2002 roku porozumienie o przystąpieniu do fazy badawczo-rozwojowej (<i>system design and development</i> – SDD) programu JSF podpisała z rządem USA Dania, a 5 czerwca uczyniła to Holandia<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rozstrzygnięcie"><span id="Rozstrzygni.C4.99cie"></span>Rozstrzygnięcie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Rozstrzygnięcie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rozstrzygnięcie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>26 października 2001 roku decyzję o zwycięstwie konstrukcji zespołu Lockheed Martina<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[a]</a></sup> ogłosił w imieniu Pentagonu wiceminister ds. zakupów, technologii i logistyki (<i>Under Secretary of Defense for Acquisition, Technology and Logistics</i>) Edward C. Aldridge Jr. W uroczystości towarzyszyli mu sekretarz US Navy (<i>United States Secretary of the Navy</i>) Gordon R. England, sekretarz US Air Force (<i>United States Secretary of the Air Force</i>) James G. Roche, brytyjski minister ds. zakupów i obronnych (<i>Minister for Defence Procurement</i>) William Bach, brytyjski szef zakupów obronnych (<i>Chief of Defence Procurement</i>) Robert Walmsley, dyrektor połączonego biura projektu JSF (JSF Joint Projekt Office) generał Michael A. Hough i jego następca generał John L. Hudson. Decyzja o wyborze X-35 zapadła dwa dni wcześniej, 24 października 2001 roku na spotkaniu rady zakupów obronnych Pentagonu (<i>Defense Acquisition Board</i>) na podstawie analizy materiałów dostarczonych przez obydwa konkurujące ze sobą zespoły, której dokonał zespół doradczej rady ds. wyboru (<i>Source Selection Advisory Council</i>)<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[6]</a></sup>. Pomimo tego, że w uzasadnieniu decyzji podkreślono, iż obydwie konstrukcje spełniły wymogi konkursu to jednak propozycja Lockheeda dawała większe szanse na utrzymanie zakładanego poziomu finansowania projektu w przyjętych ramach czasowych. Eksperci wskazywali również na większe możliwości modernizacyjne napędu zastosowanego w X-35 niż maszynie Boeinga, większy taktyczny promień działania samolotu X-35 z analogicznym jak w <a href="/wiki/Boeing_X-32" title="Boeing X-32">X-32</a> uzbrojeniem. X-35C charakteryzował się również lepszymi parametrami sterowania przy małych prędkościach niż X-32A, co jest szczególnie istotne podczas podchodzenia do lądowania na lotniskowcu. Konstrukcja Boeinga charakteryzowała się mniejszą <a href="/wiki/Skuteczna_powierzchnia_odbicia" title="Skuteczna powierzchnia odbicia">skuteczną powierzchnią odbicia</a> niż X-35. Jednak potencjalne przyszłe konflikty, w których uczestniczyłby nowy samolot, zakładają działania o niskiej intensywności. Tym samym samolot o mniejszych właściwościach stealth może swobodnie operować nad objętym działaniami wojennymi obszarze. Większą wagę przywiązano do dostępu do informacji bojowych i usytuowania samolotu w sieciocentrycznym polu walki. W tym obszarze większy płatowiec Lockheeda o większym zapasie masy użytecznej daje większe możliwości instalacji wymaganych systemów niż konstrukcja Boeinga. Samolot Lockheeda charakteryzował się również bardziej klasyczną sylwetką, przypominającą pomniejszoną kopię F-22, co – zdaniem ekspertów – w oczach oceniającej obydwa projekty komisji mogło faworyzować X-35<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[7]</a></sup>, mimo że docelowa konfiguracja potencjalnego F-32 miałaby być bardziej klasyczna<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[8]</a></sup>. Pierwszy F-35 w wersji dla USAF został zbudowany w <a href="/wiki/Fort_Worth" title="Fort Worth">Fort Worth</a> w stanie <a href="/wiki/Teksas" title="Teksas">Teksas</a> 19 lutego 2006 roku. Po serii testów naziemnych przystąpiono do badań w locie prowadzonych w bazie <a href="/wiki/Edwards_Air_Force_Base" title="Edwards Air Force Base">Edwards</a> w <a href="/wiki/Kalifornia" title="Kalifornia">Kalifornii</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nazwa">Nazwa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Nazwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>7 lipca 2006 w zakładach Lockheed Martin w <a href="/wiki/Fort_Worth" title="Fort Worth">Fort Worth</a> w stanie <a href="/wiki/Teksas" title="Teksas">Teksas</a>, zaprezentowano po raz pierwszy publicznie ukończony pierwszy seryjny egzemplarz F-35A<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[9]</a></sup>. Równolegle odbyła się uroczystość nadania maszynie nazwy Lightning II, honorując w ten sposób skonstruowany również przez Lockheeda myśliwiec dalekiego zasięgu okresu <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> <a href="/wiki/Lockheed_P-38_Lightning" title="Lockheed P-38 Lightning">P-38</a> i brytyjski myśliwiec z czasów <a href="/wiki/Zimna_wojna" title="Zimna wojna">zimnej wojny</a> <a href="/wiki/English_Electric_Lightning" title="English Electric Lightning">English Electric Lightning</a>. Wytwórnia <a href="/wiki/English_Electric" title="English Electric">English Electric</a> weszła później w skład <a href="/wiki/British_Aircraft_Corporation" title="British Aircraft Corporation">BAC</a>, która jest obecnie częścią BAE Systems, uczestnika programu F-35. Nazwę Lightning II, po konsultacjach wybrał szef sztabu US Air Force (<i>Chief of Staff of the United States Air Force</i>) generał T. Michael Moseley<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[10]</a></sup>. Według nieoficjalnych doniesień wśród proponowanych nazw pojawiły się <i>Havoc</i>, <i>Ghosthawk</i>, <i>Crossfire</i> i <i>Swift Shadow</i><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[11]</a></sup>. Lightning II był także mianem, którym określano znajdujący się we wczesnym stadium projektowym samolot <a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-22_Raptor" title="Lockheed Martin F-22 Raptor">F-22 Raptor</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Partnerstwo_przemysłowe"><span id="Partnerstwo_przemys.C5.82owe"></span>Partnerstwo przemysłowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Partnerstwo przemysłowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Partnerstwo przemysłowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Program JSF prowadzony jest w formie <a href="/wiki/Partnerstwo_przemys%C5%82owe_w_programach_zbrojeniowych" title="Partnerstwo przemysłowe w programach zbrojeniowych">partnerstwa przemysłowego</a>, w którym głównymi partnerami programu są Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Poza tym do 2006 roku jeszcze osiem państw zdecydowało się wspólnie finansować projekt i w przyszłości prawdopodobnie zakupić nową maszynę. Łącznie koszt rozwoju konstrukcji oceniany był się na ponad 55 mld <a href="/wiki/Dolar_ameryka%C5%84ski" title="Dolar amerykański">dolarów</a>, z czego ponad 90% stanowią środki amerykańskie. Jego koszt wzrósł od 34 mld USD w 2001, 40 mld w 2004<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[12]</a></sup>, 44 mld w 2008<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[13]</a></sup> do 55,13 mld USD w 2015 <a href="/wiki/Prace_badawczo-rozwojowe" class="mw-redirect" title="Prace badawczo-rozwojowe">RDT&E</a> (badania, rozwój, testy i ewaluacja), w tym 12 mld na rozwój silnika F135<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[14]</a></sup>. </p><p>Rozróżniono trzy poziomy partnerstwa w projekcie. Partnerem <i>pierwszego poziomu</i> jest Wielka Brytania z wkładem ponad 2 mld dolarów, partnerem <i>drugiego poziomu</i> są <a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włochy</a> z wkładem 1 mld USD i <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandia</a> z 800 mln USD. Partnerami <i>trzeciego poziomu</i> są <a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcja</a> (175 mln USD), <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> (144 mln USD), Norwegia (122 mln USD), <a href="/wiki/Dania" title="Dania">Dania</a> (110 mln USD) i <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a> (100 mln USD) – łącznie udział partnerów stanowi około 10% kosztów przedsięwzięcia. Poziomy partnerstwa odnoszą się głównie do wkładu finansowego, ale również mają wpływ na transfer technologii i udział firm z tych krajów w produkcji komponentów, a także na pierwszeństwo w dostawach maszyn seryjnych. Jako członkowie bez wkładu finansowego do programu przyłączyły się także <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Izrael</a> i <a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapur</a>. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th rowspan="2">Poziom </th> <th rowspan="2">Kraj </th> <th rowspan="2">Udział w <a href="/wiki/Prace_badawczo-rozwojowe" class="mw-redirect" title="Prace badawczo-rozwojowe">B+R</a><br />(mln USD) </th> <th rowspan="2">Plan<br />2008<sup>1</sup> </th> <th colspan="3">Plan. obecnie (szt.) </th></tr> <tr> <th>F-35A </th> <th>F-35B </th> <th>F-35C </th></tr> <tr> <td> </td> <td><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">USA</a> </td> <td>50 597 </td> <td>2443 </td> <td>1763 </td> <td>353 </td> <td>327 </td></tr> <tr> <td>Poziom I </td> <td><a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielka Brytania</a> </td> <td>2058 </td> <td>138 </td> <td>– </td> <td>48 </td> <td>– </td></tr> <tr> <td rowspan="2">Poziom II </td> <td><a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włochy</a> </td> <td>1024 </td> <td>131 </td> <td>60 </td> <td>30 </td> <td>– </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandia</a> </td> <td>800 </td> <td>85 </td> <td>52 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td rowspan="5">Poziom III </td> <td><a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcja</a> </td> <td>175 </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> </td> <td>144 </td> <td>100 </td> <td>72 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a> </td> <td>122 </td> <td>48 </td> <td>52 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Dania" title="Dania">Dania</a> </td> <td>110 </td> <td>4 </td> <td>27 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a> </td> <td>100 </td> <td>80 </td> <td>88 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td> </td> <td><b>Suma</b> </td> <td>55 130 </td> <td>3373 </td> <td>2575 </td> <td>473 </td> <td>327 </td></tr> <tr> <td colspan="7"><sup>1</sup><small>Deklarowane zapotrzebowanie sił zbrojnych.</small> </td></tr></tbody></table> <p>Głównym partnerem przemysłowym po stronie brytyjskiej jest <a href="/wiki/BAE_Systems" title="BAE Systems">BAE Systems</a>. Brytyjczycy odpowiadają w różnym stopniu za projekt i produkcję tylnej części kadłuba, układu paliwowego, systemu ratunkowego z <a href="/wiki/Fotel_wyrzucany" title="Fotel wyrzucany">fotelem wyrzucanym</a> <a href="/wiki/Martin-Baker" title="Martin-Baker">Martin-Baker</a> US16E<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[15]</a></sup> i systemu podtrzymywania życia (brytyjskiej filii <a href="/wiki/Honeywell" title="Honeywell">Honeywell</a>). BAE odpowiada także za integrację brytyjskiego uzbrojenia, program testów i wsparcie logistyczne<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[16]</a></sup>. <a href="/wiki/Rolls-Royce_Holdings" title="Rolls-Royce Holdings">Rolls-Royce</a> wraz z Pratt & Whitney produkuje napęd dla F-35B<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[17]</a></sup>, firma EDM to dostawca systemów treningowych i symulatorów<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[18]</a></sup>, <a href="/w/index.php?title=Cobham_(przedsi%C4%99biorstwo_lotnicze)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cobham (przedsiębiorstwo lotnicze) (strona nie istnieje)">Cobham</a> dostarcza instalację do <a href="/wiki/Tankowanie_w_powietrzu" title="Tankowanie w powietrzu">tankowania</a> poprzez sondę<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[19]</a></sup>. W program jest zaangażowanych 130 firm na terenie Wielkiej Brytanii, które odpowiadają za 15% pracy przy programie, brytyjski przemysł ma w ten sposób zyskiwać miliard GBP rocznie. We Włoszech w projekcie bierze udział ok. 30 przedsiębiorstw, głównie firmy należące do koncernu Finmeccanica, w tym SELEX Galileo, dostawca optoelektronicznego systemu celowniczego<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[20]</a></sup>. Koło miejscowości <a href="/wiki/Cameri" title="Cameri">Cameri</a> w pobliżu <a href="/wiki/Mediolan" title="Mediolan">Mediolanu</a>, gdzie znajduje się też baza sił powietrznych, w 2011 roku rozpoczęto budowę linii finalnego montażu oraz centrum serwisowe (<i>Final Assembly and Check Out</i> – FACO), joint venture Alenia Aermacchi i Lockheed Martina, która od 2016 ma dostarczać do 24 samolotów rocznie, zasadniczo włoskie i holenderskie F-35A oraz wyprodukować 835 zestawów skrzydeł<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[21]</a></sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[22]</a></sup>. Montownia rozpoczęła pracę 18 lipca 2013<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[23]</a></sup>. Holenderski <a href="/wiki/Fokker" title="Fokker">Fokker</a> produkuje elementy goleni podwozia<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[24]</a></sup>, Magellan Aerospace z Kanady produkuje w <a href="/wiki/Winnipeg" title="Winnipeg">Winnipeg</a> stateczniki poziome dla wersji F-35A<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[25]</a></sup>, do 2012 72 kanadyjskie przedsiębiorstwa otrzymały zlecenia o wartości 438 mln USD. W ramach przygotowywanej umowy <a href="/wiki/Offset_(handel_zagraniczny)" title="Offset (handel zagraniczny)">offsetowej</a> za 20 F-35I, <a href="/wiki/Israel_Aerospace_Industries" title="Israel Aerospace Industries">Israel Aerospace Industries</a> ma otrzymać zamówienie na budowę 900 kompletów skrzydeł do F-35, dołączając tym samym do firm kooperujących z Lockheedem w budowie Lightinga II<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[26]</a></sup>. Amerykańska firma VSI (później Rockwell Collins-ESA Vision Systems) – joint venture <a href="/w/index.php?title=Rockwell_Collins&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rockwell Collins (strona nie istnieje)">Rockwell Collins</a> i <a href="/wiki/Elbit_Systems" title="Elbit Systems">Elbit Systems of America</a>, dostarcza hełm z HUD i noktowizorem JHMDS<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[27]</a></sup>. Lockheed przyznał kontrakt na zaprojektowanie nowego hełmu w 2003 roku oraz wstępne dostawy w 2006 roku<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[28]</a></sup>. Kluczowy dla obrazu sytuacyjnego hełm udało się dostarczyć dopiero w połowie 2015 roku<sup id="cite_ref-13_sierpnia_2015_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-13_sierpnia_2015-30">[29]</a></sup>. Prace nad alternatywnym hełmem „Striker” prowadziło też BAE. Elbit dostarcza też kompozytowe elementy centralnego kadłuba jako poddostawca Northrop Grummana<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">[30]</a></sup>. </p><p>Sam udział w programie nie obligował do zamówienia określonej liczby samolotów, a sama decyzja o zakupie F-35 jest dobrowolna, a w przypadku rezygnacji nie przewidziano kar umownych, ale taki kraj nie odzyskałby swojego wkładu w SDD. Przyciągniecie jak największej liczby nabywców było kluczowe dla zapewnienia opłacalności dla całego przedsięwzięcia. Z tego powodu USA przyjęły nową strategię zapraszania do projektu bliskich sojuszników z NATO, aby współuczestniczyć w programie projektowania, testów i produkcji wszystkich samolotów, w tym tych dla USA, zamiast jak dotychczas wyłącznie eksportować samoloty w połączeniu z inwestycjami offsetowymi. Lockheed zadbał o marketing programu jako wielkiego przedsięwzięcia, które dzięki efektowi skali zwróci się w korzyściach ekonomicznych dla przemysłu. W ten sposób za promowanie samolotu w największym stopniu miały odpowiadać ministerstwa gospodarki, a nie wojskowi<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32">[31]</a></sup>. W optymistycznych analizach z 2001 roku producent szacował rynek dla samolotu na około 6000 sztuk, w tym zakładano że samolot trafi m.in. do Polski, Niemiec, Grecji, Czech, Węgier, Tajlandii, a nawet Indii. W 2006 roku nadal szacowano, że powstanie 5000 sztuk, a w 2009 szacunki obniżono do ponad 3000<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">[32]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zadania_samolotu">Zadania samolotu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Zadania samolotu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zadania samolotu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zespół zdolności samolotu umożliwia mu prowadzenie<sup id="cite_ref-Capabilities_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>: </p> <ul><li><a href="/wiki/Suppression_of_Enemy_Air_Defenses" title="Suppression of Enemy Air Defenses">misji zwalczania systemów kontroli i obrony obszaru powietrznego</a> (misje typu SEAD i DEAD);</li> <li>prowadzenie ataku na wybrane kluczowe elementy infrastruktury wojskowej przeciwnika, w tym centra dowodzenia, centra łączności, wyrzutnie rakietowe, lotniska wojskowe i inne silnie bronione instalacje militarne przeciwnika, a także prowadzenie misji przełamywania stref antydostępowych (A2/AD);</li> <li>prowadzenie bezpośredniego <a href="/wiki/Wsparcie_ogniowe" title="Wsparcie ogniowe">wsparcia pola walki</a> dla <a href="/wiki/Wojska_l%C4%85dowe" title="Wojska lądowe">wojsk lądowych</a> i <a href="/wiki/Marynarka_wojenna" title="Marynarka wojenna">marynarki wojennej</a> (<i><a href="/wiki/Bezpo%C5%9Brednie_wsparcie_lotnicze" title="Bezpośrednie wsparcie lotnicze">Close-Air-Support</a> – CAS</i>);</li> <li>prowadzenie działań o charakterze <a href="/wiki/Wywiad_wojskowy" title="Wywiad wojskowy">wywiadowczym</a>, obserwacyjnym i <a href="/wiki/Rozpoznanie_(wojsko)" title="Rozpoznanie (wojsko)">rozpoznawczym</a>;</li> <li>prowadzenie walki powietrznej, celem zwalczania statków powietrznych przeciwnika;</li> <li><a href="/wiki/Walka_elektroniczna" title="Walka elektroniczna">prowadzenie walki elektronicznej</a> (WRE), celem zakłócania łączności i systemów rozpoznania radioelektronicznego oraz systemów walki radioelektronicznej przeciwnika<sup id="cite_ref-Capabilities_34-1" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>.</li></ul> <p>Samolot – zwłaszcza w wersji VSTOL – może korzystać z nieprzygotowanych polowych lądowisk w terenie<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35">[34]</a></sup>. Unikalne wśród samolotów wielozadaniowych możliwości, pozwalają F-35 pełnić centralną rolę w systemie obrony kraju i współdziałania wojsk sojuszniczych. Dzięki bowiem swoim charakterystykom stealth i zaawansowanym sensorom, zdolny jest do penetrowania zaawansowanych <a href="/wiki/Obrona_przeciwlotnicza" title="Obrona przeciwlotnicza">systemów obrony przeciwlotniczej</a> i <a href="/w/index.php?title=Strefa_antydostepowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Strefa antydostepowa (strona nie istnieje)">stref antydostępowych</a> (A2/AD) oraz niszczenia celów o krytycznym znaczeniu dla przeciwnika, zapewniając jednocześnie krytyczne dane o celach dla wielu innych środków bojowych w innych domenach<sup id="cite_ref-Gouré-1_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gouré-1-36">[35]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Konstrukcja_samolotu">Konstrukcja samolotu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Konstrukcja samolotu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Konstrukcja samolotu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>F-35 jest pierwszym w historii samolotem wojskowym zaprojektowanym w całkowicie cyfrowy sposób, bez ani jednego <a href="/wiki/Rysunek_techniczny" title="Rysunek techniczny">rysunku technicznego</a> <a href="/wiki/Grafika_dwuwymiarowa" title="Grafika dwuwymiarowa">2-D</a><sup id="cite_ref-Participation_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-Participation-37">[36]</a></sup>. Celem obniżenia wagi samolotu przy zachowaniu tej samej wytrzymałości, wykonany jest w większości z <a href="/wiki/Materia%C5%82_kompozytowy" title="Materiał kompozytowy">kompozytów</a>, bez ani jednego metalowego arkusza<sup id="cite_ref-Participation_37-1" class="reference"><a href="#cite_note-Participation-37">[36]</a></sup>. 300 zastosowanych w budowie samolotu kompozytowych arkuszy zapewnia niezbędną wytrzymałość konstrukcji, zmniejszając jednocześnie <a href="/wiki/Masa_w%C5%82asna_pojazdu" title="Masa własna pojazdu">masę własną</a> i koszt produkcji F-35<sup id="cite_ref-Participation_37-2" class="reference"><a href="#cite_note-Participation-37">[36]</a></sup>. Umożliwiana przez materiały kompozytowe wysoka precyzja obróbki, zmniejsza także przestrzenie między poszczególnymi elementami, co poprawia <a href="/wiki/Aerodynamika" title="Aerodynamika">aerodynamikę</a> samolotu oraz jego właściwości stealth<sup id="cite_ref-Participation_37-3" class="reference"><a href="#cite_note-Participation-37">[36]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Napęd_samolotu"><span id="Nap.C4.99d_samolotu"></span>Napęd samolotu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Napęd samolotu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Napęd samolotu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Źródłem energii F-35 jest opracowany specjalnie dla samolotów V generacji <a href="/wiki/Silnik_turboodrzutowy_dwuprzep%C5%82ywowy" title="Silnik turboodrzutowy dwuprzepływowy">dwuprzepływowy</a> silnik <a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F135" title="Pratt & Whitney F135">Pratt & Whitney F135</a>, który w stosowanej w wersjach F-35A i F-35C odmianie F135-PW-100 zapewnia mu ciąg 28 000 <a href="/wiki/Funt-si%C5%82a" title="Funt-siła">funtów</a> (124,55 <a href="/wiki/Niuton" title="Niuton">kN</a>) bez użycia dopalaczy, i 43 000 funtów (191,27 kN) z dopalaniem, co odpowiada łącznemu ciągowi dwóch silników <a href="/wiki/General_Electric_F404" title="General Electric F404">General Electric F404</a> napędzających <a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F/A-18_Hornet" title="McDonnell Douglas F/A-18 Hornet">Boeing F/A-18 Super Hornet</a> i jest wyższy od łącznego ciągu większości samolotów dwusilnikowych<sup id="cite_ref-F135-1_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-F135-1-38">[37]</a></sup>. Napędzający F-35B silnik F135-PW-600, zapewnia ciąg 27 000 lbf (120,1 kN) bez użycia dopalaczy i 41 000 ln (182,38 kN) z dopalaniem. W zawisie, F135-PW-600 generuje ciąg o sile 40 650 lbf (180,62 kN)<sup id="cite_ref-F135-1_38-1" class="reference"><a href="#cite_note-F135-1-38">[37]</a></sup>. Pratt & Whitney F135 jest więc najpotężniejszym pod względem siły ciągu operacyjnym silnikiem na świecie<sup id="cite_ref-F135-1_38-2" class="reference"><a href="#cite_note-F135-1-38">[37]</a></sup>. Siła ciągu silnika została przy tym softwarowo ograniczona, gdyż jego praca z jeszcze większą mocą prowadziłaby do nieakceptowalnego wzrostu temperatur i zagrożenia uszkodzeniem powłok <a href="/w/index.php?title=Radiation-absorbent_material&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radiation-absorbent material (strona nie istnieje)">RAM</a> samolotu<sup id="cite_ref-F135-2_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-F135-2-39">[38]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Sdd_f135_018.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Sdd_f135_018.jpg/333px-Sdd_f135_018.jpg" decoding="async" width="333" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Sdd_f135_018.jpg/499px-Sdd_f135_018.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Sdd_f135_018.jpg/665px-Sdd_f135_018.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1128" /></a><figcaption>Silnik <a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F135" title="Pratt & Whitney F135">Pratt & Whitney F135</a> na stanowisku testowym</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:F-35B_STOVL_Engine_and_Lift_Fan.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/F-35B_STOVL_Engine_and_Lift_Fan.JPG/250px-F-35B_STOVL_Engine_and_Lift_Fan.JPG" decoding="async" width="250" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/F-35B_STOVL_Engine_and_Lift_Fan.JPG/375px-F-35B_STOVL_Engine_and_Lift_Fan.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/F-35B_STOVL_Engine_and_Lift_Fan.JPG/500px-F-35B_STOVL_Engine_and_Lift_Fan.JPG 2x" data-file-width="5472" data-file-height="3648" /></a><figcaption>Silnik F135–PW–600 z napędzanym walem wentylatorem wertykalnym LiftFan na pierwszym planie</figcaption></figure> <p>Duża siła ciągu F135 zapewnia F-35 możliwość startu bez użycia dopalaczy, co powoduje oszczędność paliwa oraz mniejszy hałas przy starcie<sup id="cite_ref-F135-1_38-3" class="reference"><a href="#cite_note-F135-1-38">[37]</a></sup><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40">[39]</a></sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">[b]</a></sup>. Zachowanie wymogów szczególnych dla silników samolotów V generacji, wymagało również ograniczenia odbicia radarowego od elementów silnika, zwłaszcza <a href="/wiki/Dysza" title="Dysza">dyszy</a> i łopatek <a href="/wiki/Turbina" title="Turbina">turbiny</a>, oraz jego emisji w <a href="/wiki/Podczerwie%C5%84" title="Podczerwień">podczerwieni</a><sup id="cite_ref-F135-2_39-1" class="reference"><a href="#cite_note-F135-2-39">[38]</a></sup>. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Jet_engine_F135(STOVL_variant)%27s_thrust_vectoring_nozzle_N.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Jet_engine_F135%28STOVL_variant%29%27s_thrust_vectoring_nozzle_N.PNG/250px-Jet_engine_F135%28STOVL_variant%29%27s_thrust_vectoring_nozzle_N.PNG" decoding="async" width="250" height="253" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Jet_engine_F135%28STOVL_variant%29%27s_thrust_vectoring_nozzle_N.PNG/375px-Jet_engine_F135%28STOVL_variant%29%27s_thrust_vectoring_nozzle_N.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Jet_engine_F135%28STOVL_variant%29%27s_thrust_vectoring_nozzle_N.PNG/500px-Jet_engine_F135%28STOVL_variant%29%27s_thrust_vectoring_nozzle_N.PNG 2x" data-file-width="850" data-file-height="860" /></a><figcaption>Zastosowana w F135–PW–600 dysza o zmiennej geometrii 3BSM, umożliwiająca zmianę wektora ciągu z horyzontalnego na wertykalny</figcaption></figure> <p>Zastosowany w wariancie F-35B STOVL silnik F135–PW–600 jest zasadniczo silnikiem tej samej konstrukcji jak w przypadku silnika zastosowanego w samolotach konwencjonalnego startu i lądowania (CTOL) oraz samolotach pokładowych (CV), z dodatkiem napędzanego wałem <a href="/wiki/Wentylator" title="Wentylator">wentylatora</a> wznoszącego, systemu kontroli przechyłu, pomocniczego wlotu powietrza oraz <a href="/wiki/Dysza" title="Dysza">dyszy</a> z <a href="/wiki/Ci%C4%85g_wektorowany" title="Ciąg wektorowany">wektorowanym ciągiem</a> 3BSM (3–<i>Bearing Swivel Module</i>)<sup id="cite_ref-HamstraINaped_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraINaped-42">[40]</a></sup>. </p><p>Silnik F135 wyewoluował w procesie rozwoju opracowanego dla samolotu <a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-22_Raptor" title="Lockheed Martin F-22 Raptor">F-22 Raptor</a> silnika <a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F119" title="Pratt & Whitney F119">Pratt & Whitney F119</a>, jego wymagania konstrukcyjne zostały jednak ustalone na początku XXI wieku, w oparciu o zapotrzebowanie energetyczne ówcześnie zakładanej architektury elektronicznej samolotu. Toteż gdy w miarę rozwoju technologicznego układów elektronicznych rosło zapotrzebowanie awioniki samolotu na <a href="/wiki/Energia_elektryczna" title="Energia elektryczna">energię elektryczną</a>, niezmienna w tym czasie konstrukcja silnika F135 poddawana była coraz większemu obciążeniu, co prowadziło do wzrostu temperatur pracy. Wprowadzanie do F-35 planowanych modernizacji Technology Refresh 3 (TR-3) i Block 4, spowodowało że jednostka napędowa samolotu musiała zostać zmodyfikowana, celem zapewnienia jeszcze większej ilości energii elektrycznej. Przedsiębiorstwa <a href="/wiki/General_Electric" title="General Electric">General Electric</a> oraz <a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney" title="Pratt & Whitney">Pratt & Whitney</a> zaproponowały wobec tego wprowadzenie do F-35 całkiem nowego silnika, opracowywanego w przewidzianym dla samolotu myśliwskiego VI generacji <a href="/w/index.php?title=Next_Generation_Air_Dominance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Next Generation Air Dominance (strona nie istnieje)">NGAD</a> silnika o zmiennej konfiguracji. Nowy silnik zapewnić miał większą moc elektryczną oraz zmienną konfigurację działania w zależności od zmian reżimu lotu<sup id="cite_ref-AETP_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-AETP-43">[41]</a></sup>. W marcu 2023 roku amerykańskie <a href="/wiki/United_States_Air_Force" title="United States Air Force">siły powietrzne</a> z powodów finansowych zdecydowały jednak o przerwaniu programu rozwoju nowego silnika dla F-35, podejmując przy tym decyzję o przeprowadzeniu modernizacji F135 określanej jako <i>Engine Core Upgrade</i> (ECU), mającej zapewnić więcej energii elektrycznej dla urządzeń pokładowych związanych z TR-3 i Block 4 oraz lepszą kontrolę temperatur<sup id="cite_ref-AETP_43-1" class="reference"><a href="#cite_note-AETP-43">[41]</a></sup>. </p><p><br /> </p> <table class="wikitable" style="font-size:85%;"> <caption><small>Specyfikacja techniczna trzech wersji F-35<sup id="cite_ref-November-11-2012_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-November-11-2012-44">[42]</a></sup></small> </caption> <tbody><tr> <td style="border-top: 2px solid white; border-left: 2px solid white; background:white"> </td> <th>F-35A CTOL </th> <th>F-35B STOVL </th> <th>F-35C CV </th></tr> <tr> <td>Długość:</td> <td>15,67 m</td> <td>15,61 m</td> <td>15,67 m </td></tr> <tr> <td>Rozpiętość:</td> <td>10,67 m</td> <td>10,67 m</td> <td>13,11 m </td></tr> <tr> <td>Powierzchnia skrzydeł</td> <td>42,70 m²</td> <td>42,70 m²</td> <td>62,06 m² </td></tr> <tr> <td>Wysokość:</td> <td>4,38 m</td> <td>4,36 m</td> <td>4,48 m </td></tr> <tr> <td>Wysokość ze statecznikiem:</td> <td>6,86 m</td> <td>6,65 m</td> <td>8,02 m </td></tr> <tr> <td>Masa własna:</td> <td>13 170 kg</td> <td>14 588 kg</td> <td>14 547 kg </td></tr> <tr> <td>Paliwo wewnętrzne:</td> <td>8278 kg</td> <td>6124 kg</td> <td>8959 kg </td></tr> <tr> <td>Masa uzbrojenia:</td> <td>12564 kg</td> <td>6804 kg</td> <td>8165 kg </td></tr> <tr> <td>Standardowe uzbrojenie wewnętrzne:</td> <td> <ul><li>1 × działko <a href="/wiki/Dzia%C5%82ko_GAU-12" title="Działko GAU-12">GAU-22/A</a> 25 mm</li> <li>2 × kpr <a href="/wiki/AIM-120_AMRAAM" title="AIM-120 AMRAAM">AIM-120 AMRAAM</a></li> <li>2 × bomby <a href="/wiki/Joint_Direct_Attack_Munition" title="Joint Direct Attack Munition">GBU-31 JDAM</a> 907 kg</li></ul> </td> <td> <ul><li>2 × kpr <a href="/wiki/AIM-120_AMRAAM" title="AIM-120 AMRAAM">AIM-120 AMRAAM</a></li> <li>2 × bomby <a href="/wiki/Joint_Direct_Attack_Munition" title="Joint Direct Attack Munition">GBU-32 JDAM</a> 454 kg</li></ul> </td> <td> <ul><li>2 × kpr <a href="/wiki/AIM-120_AMRAAM" title="AIM-120 AMRAAM">AIM-120 AMRAAM</a></li> <li>2 × bomby <a href="/wiki/Joint_Direct_Attack_Munition" title="Joint Direct Attack Munition">GBU-31 JDAM</a> 907 kg</li></ul> </td></tr> <tr> <td>Maksymalna masa startowa:</td> <td>31 751 kg</td> <td>27 216 kg</td> <td>31 751 kg </td></tr> <tr> <td>Prędkość (z wewnętrznym uzbrojeniem):</td> <td>1,6 <a href="/wiki/Liczba_Macha" title="Liczba Macha">Ma</a></td> <td>1,6 Ma</td> <td>1,6 Ma </td></tr> <tr> <td>Pułap:</td> <td>15 240 m</td> <td>15 240 m</td> <td>15 240 m </td></tr> <tr> <td>Promień działania (paliwo wewnętrzne):</td> <td>1093 km</td> <td>833 km</td> <td>1100 km </td></tr> <tr> <td>Zasięg (paliwo wewnętrzne):</td> <td>2222 km</td> <td>1667 km</td> <td>2593 km </td></tr> <tr> <td>Silnik:</td> <td><a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F135" title="Pratt & Whitney F135">Pratt & Whitney F135</a>-100</td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F135" title="Pratt & Whitney F135">Pratt & Whitney F135</a>-600</li> <li><a href="/wiki/Rolls-Royce_Holdings" title="Rolls-Royce Holdings">Rolls-Royce</a> Lift System</li></ul> </td> <td> <p><a href="/wiki/Pratt_%26_Whitney_F135" title="Pratt & Whitney F135">Pratt & Whitney F135</a>-400 </p> </td></tr> <tr> <td>Ciąg:</td> <td> <ul><li>z dopalaczem: 191,3 kN</li> <li>bez dopalacza: 128,1 kN</li></ul> </td> <td> <ul><li>z dopalaczem: 191,3 kN</li> <li>bez dopalacza: 128,1 kN</li> <li>wentylator w zawisie: 80 kN</li> <li>dysze sterujące: 12 kN</li></ul> </td> <td> <ul><li>z dopalaczem: 191,3 kN</li> <li>bez dopalacza: 128,1 kN</li></ul> </td></tr> <tr> <td>Maksymalne przeciążenie:</td> <td>9 <i>g</i></td> <td>7 <i>g</i></td> <td>7,5 <i>g</i> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cechy_samolotu">Cechy samolotu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Cechy samolotu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Cechy samolotu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Obniżona_wykrywalność"><span id="Obni.C5.BCona_wykrywalno.C5.9B.C4.87"></span>Obniżona wykrywalność</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Obniżona wykrywalność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Obniżona wykrywalność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:RNLAF_F-35_F-001_05_-_Luneburg_lenses.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/RNLAF_F-35_F-001_05_-_Luneburg_lenses.jpg/250px-RNLAF_F-35_F-001_05_-_Luneburg_lenses.jpg" decoding="async" width="250" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/RNLAF_F-35_F-001_05_-_Luneburg_lenses.jpg/375px-RNLAF_F-35_F-001_05_-_Luneburg_lenses.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/RNLAF_F-35_F-001_05_-_Luneburg_lenses.jpg/500px-RNLAF_F-35_F-001_05_-_Luneburg_lenses.jpg 2x" data-file-width="5132" data-file-height="2887" /></a><figcaption>F-35 z zaznaczonymi <a href="/wiki/Soczewka_Luneburga" title="Soczewka Luneburga">soczewkami Luneburga</a> na kadłubie</figcaption></figure> <p>F-35 jest ponaddźwiękowym samolotem, w którym obniżona wykrywalność w locie była podstawowym założeniem od początku procesu <a href="/wiki/Prace_rozwojowe" title="Prace rozwojowe">badawczo-rozwojowego</a> i prac projektowych. Zadaniem programu konstrukcyjnego samolotu było opracowanie konstrukcji zakłócającej zwykły ciąg zdarzeń – jeśli samolot zostanie wykryty przez działający w oparciu o fale długie radar obserwacji przestrzeni powietrznej, jego konstrukcja powinna uniemożliwić, lub co najmniej znacząco opóźnić uchwycenie go przez działające na falach w <a href="/wiki/Pasmo_X" title="Pasmo X">paśmie X</a> lub <a href="/wiki/Pasmo_Ku" title="Pasmo Ku">paśmie Ku</a> radary <a href="/w/index.php?title=Kontrola_ognia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kontrola ognia (strona nie istnieje)">kontroli ognia</a>, co uniemożliwć ma jego zestrzelenie<sup id="cite_ref-LOP2_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-LOP2-45">[43]</a></sup>. W wyniku wieloletniego programu, opracowany został samolot o domniemanej <a href="/wiki/Skuteczna_powierzchnia_odbicia" title="Skuteczna powierzchnia odbicia">skutecznej powierzchni odbicia</a> (RCS) wynoszącej 0,0015 m² dla pasma X, który jest wykrywalny dla pracujących w tym paśmie radarów z odległości nie większej niż 32 km przy braku obniżającego wykrywalność <a href="/w/index.php?title=Zak%C5%82%C3%B3canie_elektroniczne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zakłócanie elektroniczne (strona nie istnieje)">zakłócania elektronicznego</a><sup id="cite_ref-LOP1_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-LOP1-46">[44]</a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47">[c]</a></sup><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[d]</a></sup>. Rzeczywista skuteczna powierzchnia odbicia F-35 objęta jest najwyższymi klauzulami tajności i nie jest publicznie znana. Według jednak generała <a href="/wiki/United_States_Air_Force" title="United States Air Force">amerykańskich sił powietrznych</a> <a href="/w/index.php?title=Gilmary_Michael_Hostage&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gilmary Michael Hostage (strona nie istnieje)">Michaela Hostage’a</a>, dzięki zastosowaniu znacznie nowoczesniejszych powłok RAM (<i>radar-absorbent material</i>) rzeczywista wartość RCS F-35 jest znacznie niższa niż w przypadku myśliwca <a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-22_Raptor" title="Lockheed Martin F-22 Raptor">F-22 Raptor</a><sup id="cite_ref-GenHostage_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-GenHostage-49">[45]</a></sup>. </p><p>Z uwagi na przepisy lotnicze wielu krajów, m.in. <a href="/wiki/Federal_Aviation_Administration" title="Federal Aviation Administration">FAA</a> i <a href="/wiki/Agencja_Unii_Europejskiej_ds._Bezpiecze%C5%84stwa_Lotniczego" title="Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego">EASA</a>, w warunkach pokojowych F-35 zobowiązane są do latania w cywilnej przestrzeni lotniczej z zainstalowanymi na ich kadłubach silnie odbijającymi fale radarowe <a href="/wiki/Soczewka_Luneburga" title="Soczewka Luneburga">soczewkami Luneburga</a>, celem zapewnienia widoczności samolotów na cywilnych radarach <a href="/wiki/Kontrola_ruchu_lotniczego" title="Kontrola ruchu lotniczego">kontroli ruchu lotniczego</a><sup id="cite_ref-FAA_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-FAA-50">[46]</a></sup>. Dzięki instalowanym na ziemi przed startem soczewkom, samoloty o wysokich charakterystykach stealth, są w warunkach pokojowych widziane na cywilnych radarach w sposób nie różniący się od innych samolotów<sup id="cite_ref-FAA_50-1" class="reference"><a href="#cite_note-FAA-50">[46]</a></sup><sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52">[e]</a></sup>. </p> <table class="wikitable" style="te×t-align:left; font-size:85%;float:right; margin-left:15p×;"> <caption>Znane wartości czołowego RCS niektórych obiektów<sup id="cite_ref-LOP1_46-2" class="reference"><a href="#cite_note-LOP1-46">[44]</a></sup><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53">[f]</a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>Typ</th> <th>RCS (m²) </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Kr%C4%85%C5%BCownik_rakietowy" title="Krążownik rakietowy">Krążownik</a></td> <td>14 000 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Boeing_B-52_Stratofortress" title="Boeing B-52 Stratofortress">B-52 Stratofortress</a></td> <td>100–125 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-15_Eagle" title="McDonnell Douglas F-15 Eagle">F-15 Eagle</a></td> <td>10–25 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Su-27" title="Su-27">Su-27</a></td> <td>10–25 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/MiG-29" title="MiG-29">MiG-29</a></td> <td>3–5 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16A</a></td> <td>5 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F/A-18_Hornet" title="McDonnell Douglas F/A-18 Hornet">F-18C/D Hornet</a></td> <td>1–3 </td></tr> <tr> <td>F-16C</td> <td>1,2 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Su-57" title="Su-57">Su-57</a></td> <td>0,5–1 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Northrop_B-2_Spirit" title="Northrop B-2 Spirit">B-2 Spirit</a></td> <td>0,1 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Lockheed_F-117_Nighthawk" title="Lockheed F-117 Nighthawk">F-117A</a></td> <td>0,025 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-22_Raptor" title="Lockheed Martin F-22 Raptor">F-22 Raptor</a></td> <td>0,0001–0,0005 </td></tr> <tr> <td>F-35</td> <td>0,0015–0,005 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Fuzja_sensorów"><span id="Fuzja_sensor.C3.B3w"></span>Fuzja sensorów</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Fuzja sensorów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Fuzja sensorów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Najważniejszym wyróżnikiem F-35 spośród innych współczesnych konstrukcji lotniczych, jest zintegrowany zestaw jego sensorów, których odczyty poddane są fuzji aby przedstawić je pilotowi jako jeden zintegrowany obraz sytuacji taktycznej i operacyjnej, oraz możliwość dzielenia się tak zintegrowanym obrazem sytuacji z innymi uczestnikami operacji. F-35 wyposażony jest w zestaw pięciu sensorów<sup id="cite_ref-Sensory_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-Sensory-54">[48]</a></sup>: </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Close_up_of_first_DOD_F-35_at_its_new_home.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Close_up_of_first_DOD_F-35_at_its_new_home.jpg/150px-Close_up_of_first_DOD_F-35_at_its_new_home.jpg" decoding="async" width="150" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Close_up_of_first_DOD_F-35_at_its_new_home.jpg/225px-Close_up_of_first_DOD_F-35_at_its_new_home.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Close_up_of_first_DOD_F-35_at_its_new_home.jpg/300px-Close_up_of_first_DOD_F-35_at_its_new_home.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="2100" /></a><figcaption>Skierowany do przodu jeden z sensorów DAS tuż poniżej <a href="/wiki/Os%C5%82ona_kabiny_(lotnictwo)" title="Osłona kabiny (lotnictwo)">osłony kabiny</a></figcaption></figure> <ol><li>Radar <a href="/w/index.php?title=Radar_aktywnym_elektronicznym_skanowaniem_fazowym&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radar aktywnym elektronicznym skanowaniem fazowym (strona nie istnieje)">AESA</a> <a href="/wiki/Radar_AN/APG-81" title="Radar AN/APG-81">AN/APG-81</a> ze 1676 modułami nadawczo-odbiorczymi, z których każdy pracuje jak odrębny radar;</li> <li>System <a href="/wiki/Walka_elektroniczna" title="Walka elektroniczna">walki elektronicznej</a> i przeciwdziałania elektronicznego <a href="/wiki/AN/ASQ-239" title="AN/ASQ-239">AN/ASQ-239</a> (EW/CM);</li> <li><a href="/w/index.php?title=Elektro-optyka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elektro-optyka (strona nie istnieje)">Elektro-optyczny</a> system celowniczy <a href="/wiki/AN/AAQ-40_EOTS" title="AN/AAQ-40 EOTS">AN/AAQ-40</a> (EOTS);</li> <li>Rozproszony układ obserwacji w <a href="/wiki/Podczerwie%C5%84" title="Podczerwień">podczerwieni</a> <a href="/wiki/AN/AAQ-37_EO-DAS" title="AN/AAQ-37 EO-DAS">AN/AAQ-37 EO-DAS</a> (AN/AAQ-37 Electro-Optical Distributed Aperture System);</li> <li>System <a href="/wiki/%C5%9Arodki_komunikacji_elektronicznej" title="Środki komunikacji elektronicznej">komunikacji</a>, <a href="/wiki/Nawigacja" title="Nawigacja">nawigacji</a> i <a href="/wiki/Identyfikacja_sw%C3%B3j-obcy" title="Identyfikacja swój-obcy">identyfikacji</a> <a href="/wiki/AN/ASQ-242" title="AN/ASQ-242">AN/ASQ-242</a>;</li></ol> <p>Podstawowe znaczenie wśród nich ma radar <a href="/wiki/Radar_o_niskim_prawdopodobie%C5%84stwie_wykrycia" title="Radar o niskim prawdopodobieństwie wykrycia">LPI</a> APG-81 – stanowiący rozwiązanie 3 generacji radarów AESA – oraz elektro-optyczny system rozproszonej obserwacji przestrzeni 360° w każdej płaszczyźnie w wokół samolotu (Distributed Aperture System – DAS). System DAS zbudowany jest z sześciu elektro-optycznych sensorów, rozmieszczonych wokół samolotu w taki sposób, że zapewniają objęcie obserwacją przestrzeni w każdym kierunku wokół niego<sup id="cite_ref-Sensory_54-1" class="reference"><a href="#cite_note-Sensory-54">[48]</a></sup>. Wraz z elektro-optycznym systemem celowniczym EOTS, DAS zapewnia elektro-optyczne wykrywanie i śledzenie celów naziemnych i powietrznych przed otwarciem przez nie ognia. Nie został dotąd ujawniony zasięg skuteczny wykrywania i śledzenia celów, jednak podczas przeprowadzonego w 2014 roku testu, system DAS zdołał wykryć i śledzić start <a href="/wiki/Pocisk_balistyczny" title="Pocisk balistyczny">pocisku balistycznego</a> z odległości 800 <a href="/wiki/Mila_morska" title="Mila morska">mil morskich</a> (1481 km)<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55">[49]</a></sup>. </p><p>W przeciwieństwie do prowadzących obserwację zawsze w kierunku lotu samolotu systemów <a href="/w/index.php?title=Infrared_search_and_track&action=edit&redlink=1" class="new" title="Infrared search and track (strona nie istnieje)">IRST</a> (<i>Infrared search and track</i>) zainstalowanych na innych samolotach myśliwskich 4. i 5. generacji, dzięki fuzji danych pilot w każdej chwili otrzymuje <a href="/wiki/Sfera" title="Sfera">sferyczny</a> obraz przestrzeni wokół samolotu z dowolnego kierunku, w zależności od kierunku skierowania swojej głowy, łącznie z przestrzenią za i poniżej jego samolotu. Obraz przestrzeni oraz inne informacje wyświetlane są na wyświetlaczu indywidualnie zaprojektowanego i wyprodukowanego dla każdego pilota hełmu III generacji<sup id="cite_ref-Sensory_54-2" class="reference"><a href="#cite_note-Sensory-54">[48]</a></sup>. Unikalną cechą fuzji sensorów zastosowanej w F-35, jest możliwość dzielenia się zintegrowanym obrazem sytuacji taktycznej z innymi samolotami – w tym samolotami 4. i 5. generacji – a także z systemami naziemnymi, w tym <a href="/wiki/Dowodzenie_(wojsko)" title="Dowodzenie (wojsko)">systemami dowodzenia</a> i <a href="/wiki/Bro%C5%84" title="Broń">systemami broni</a><sup id="cite_ref-Sensory_54-3" class="reference"><a href="#cite_note-Sensory-54">[48]</a></sup>. </p><p>Nosząca nazwę fuzji sensorów (org. sensor fusion) integracja danych uzyskanych z wszystkich pięciu sensorów, ma na celu przedstawienie pilotowi połączonego obrazu z wszystkich sensorów, zapewniając mu pełny obraz sytuacji taktycznej (świadomość sytuacyjną), bez przeciążania go nadmierną ilością danych<sup id="cite_ref-Sensory_54-4" class="reference"><a href="#cite_note-Sensory-54">[48]</a></sup>. Podczas gdy piloci innych samolotów, jak <a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16</a>, korzystają z wszystkich sensorów swojego samolotu w większości oddzielnie, dzięki System Fusion, pilot otrzymuje zintegrowany obraz z wszystkich sensorów swojego samolotu. Integracja zbudowana jest przy tym w taki sposób, aby nie przeciążać pilota nadmiarem informacji, lecz udostępnić mu informacje których potrzebuje<sup id="cite_ref-Sensory_54-5" class="reference"><a href="#cite_note-Sensory-54">[48]</a></sup>. Sensory i oprogramowanie samolotu automatycznie klasyfikują potencjalne cele po ich wykryciu, oceniają w jakim zakresie stanowią one zagrożenie dla samolotu z uwzględnieniem ich możliwości technicznych, i odpowiednio do tego angażują zasoby rozpoznawcze i softwarowe maszyny, przedstawiając mu gotowe rozwiązania zaistniałej sytuacji taktycznej. Dotyczy to zarówno celów naziemnych, jak i celów znajdujących się w powietrzu. </p><p>Samolot dysponuje wysokimi możliwościami prowadzenia <a href="/wiki/Rozpoznanie_elektromagnetyczne" title="Rozpoznanie elektromagnetyczne">rozpoznania</a> i <a href="/wiki/Walka_elektroniczna" title="Walka elektroniczna">walki elektronicznej</a>, w zakresie wykrywania, śledzenia, <a href="/wiki/Namiar" title="Namiar">namierzania</a> i <a href="/w/index.php?title=Zak%C5%82%C3%B3canie_elektroniczne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zakłócanie elektroniczne (strona nie istnieje)">zakłócania</a><sup id="cite_ref-Capabilities_34-2" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>. Wyposażony jest w szereg sensorów elektromagnetycznych i optycznych w zakresie 360° i w każdej płaszczyźnie wokół samolotu<sup id="cite_ref-LM-ogolne_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-LM-ogolne-56">[50]</a></sup>, które dzięki opracowanemu specjalnie dla tej konstrukcji zintegrowanemu systemowi zobrazowania „sensor fusion”, zapewniają pilotowi zintegrowany sferyczny obraz sytuacji taktycznej wokół samolotu. W skład sensorów F-35 wchodzą <a href="/wiki/Radar" title="Radar">radar</a> <a href="/w/index.php?title=Radar_z_aktywnym_elektronicznym_skanowaniem_fazowym&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radar z aktywnym elektronicznym skanowaniem fazowym (strona nie istnieje)">AESA</a> trzeciej generacji <a href="/wiki/Radar_AN/APG-81" title="Radar AN/APG-81">AN/APG-81</a>, wysokiej rozdzielczości nahełmowy system zobrazowania sytuacji taktycznej (DAS – <i>Distributed Aperture System</i>) z sześciu rozmieszczonych wokół samolotu sensorów w <a href="/wiki/Podczerwie%C5%84" title="Podczerwień">podczerwieni</a>, elektro-optyczny system celowniczy (EOTS – <i>Electro Optical Targeting System</i>) oraz na hełmowy system celowniczy<sup id="cite_ref-Capabilities_34-3" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>. </p><p>F-35 został skonstruowany jako samolot walki sieciocentrycznej, pełniąc w tym zakresie rolę <a href="/wiki/Brama_sieciowa" title="Brama sieciowa">bramy sieciowej</a>, udostępniając jednocześnie innym elementom <a href="/wiki/Sie%C4%87_komputerowa" title="Sieć komputerowa">sieci</a>, zintegrowany obraz sytuacji taktycznej<sup id="cite_ref-Capabilities_34-4" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>. Elementami tej sieci mogą być centra dowodzenia, inne samoloty, <a href="/wiki/Okr%C4%99t" title="Okręt">okręty</a>, wojskowe pojazdy lądowe czy oddziały wojska na lądzie, a także pojedynczy żołnierze<sup id="cite_ref-Capabilities_34-5" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>. Umożliwia to zwiększenie <a href="/w/index.php?title=%C5%9Awiadomo%C5%9B%C4%87_sytuacyjna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Świadomość sytuacyjna (strona nie istnieje)">poziomu świadomości sytuacyjnej</a> wszystkich elementów sieci, do poziomu dorównującego świadomości sytuacyjnej pilota F-35<sup id="cite_ref-Capabilities_34-6" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cechy_defensywne_samolotu">Cechy defensywne samolotu</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Cechy defensywne samolotu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Cechy defensywne samolotu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AN_ALE-55_m02006120800272.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/AN_ALE-55_m02006120800272.jpg/250px-AN_ALE-55_m02006120800272.jpg" decoding="async" width="250" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/AN_ALE-55_m02006120800272.jpg/375px-AN_ALE-55_m02006120800272.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/AN_ALE-55_m02006120800272.jpg 2x" data-file-width="384" data-file-height="152" /></a><figcaption>Używany w <a href="/wiki/Boeing_F/A-18E/F_Super_Hornet" title="Boeing F/A-18E/F Super Hornet">F/A-18E/F Super Hornet</a> wabik <a href="/w/index.php?title=AN/ALE-55&action=edit&redlink=1" class="new" title="AN/ALE-55 (strona nie istnieje)">AN/ALE-55</a>, którego technologiczne rozwinięcie stanowi ALE-70</figcaption></figure> <p>Podstawową cechą defensywną F-35 jest jego obniżona wykrywalność w pasamach fal radarowych zdolnych do naprowadzania broni a także w podczerwieni, jednak obok pasywnych cech defensywnych, samolot dysponuje szeregiem aktywnych instrumentów obronnych, w tym pociskami rakietowymi powietrze-powietrze oraz systemami walki elektronicznej. Radar APG-81 jest prawdopodobnie jedynym radarem lotniczym w aktywnej służbie operacyjnej zdolnym do aktywnego prowadzenia zakłócania wrogich lądowych radarów obrony przeciwlotniczej. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="ALE-70">ALE-70</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: ALE-70" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: ALE-70"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/T-1687/ALE-70(V)" title="T-1687/ALE-70(V)">T-1687/ALE-70(V)</a>.</i></div> <p>Innym środkiem defensywnej walki elektronicznej F-35 jest holowany na przewodzie <a href="/wiki/%C5%9Awiat%C5%82ow%C3%B3d" title="Światłowód">światłowodowym</a> wabik elektroniczny <a href="/wiki/T-1687/ALE-70(V)" title="T-1687/ALE-70(V)">T-1687/ALE-70(V)</a>. Opracowane przez <a href="/wiki/BAE_Systems_Inc." title="BAE Systems Inc.">BAE Systems Inc.</a> urządzenie działa w trybie <a href="/wiki/Zak%C5%82%C3%B3cenie_(elektroenergetyka)" title="Zakłócenie (elektroenergetyka)">zakłócania</a> lub <a href="/wiki/Spoofing" title="Spoofing">spoofingu</a>, odpowiednio zakłócając system naprowadzania wrogiego radaru, bądź wprowadza go w błąd co do liczby celów, jego rodzaju, albo lokalizacji<sup id="cite_ref-ALE70_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-ALE70-57">[51]</a></sup>. W wypadku zakończonych powodzeniem działań, urządzenie wciągane jest z powrotem do wnętrza samolotu, w razie niepowodzenia zaś tej sekwencji działań, urządzenie zrywa fizyczne połaczenie z samolotem celem oddalenia się od niego<sup id="cite_ref-ALE70_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-ALE70-57">[51]</a></sup>. Atakując wówczas elektronicznie układ naprowadzania samego pocisku rakietowego, wysyła silny sygnał elektromagnetyczny tworząc fałszywe echo radarowe celem ściągnięcia ataku wrogiego pocisku rakietowego na siebie<sup id="cite_ref-ALE70_57-2" class="reference"><a href="#cite_note-ALE70-57">[51]</a></sup>. W standardowej konfiguracji, F-35 przenosi cztery wabiki ALE-70, zaś jego skuteczność umożliwiła wyeliminowanie z F-35C zasobnika aluminiowych <a href="/wiki/Dipole_odbijaj%C4%85ce" title="Dipole odbijające">dipoli odbijających</a> – z tego samego powodu, prawdopodobnie również F-35A i F-35B pozbawione są dipoli, brak jest jednak potwierdzenia tego faktu<sup id="cite_ref-ALE70_57-3" class="reference"><a href="#cite_note-ALE70-57">[51]</a></sup>. Większość specyfikacji i zakresu możliwości ALE-70 pozostaje ściśle tajna i nie została ujawniona publicznie<sup id="cite_ref-ALE70_57-4" class="reference"><a href="#cite_note-ALE70-57">[51]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uzbrojenie">Uzbrojenie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Uzbrojenie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uzbrojenie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>F-35 zdolny jest do przenoszenia w jednym locie pocisków służących walce powietrznej na krótkich, średnich i dalekich dystansach, a także <a href="/wiki/Amunicja" title="Amunicja">amunicji</a> (w tym <a href="/wiki/Pocisk_manewruj%C4%85cy" title="Pocisk manewrujący">pocisków manewrujących</a> i <a href="/wiki/Bomba_lotnicza" title="Bomba lotnicza">bomb lotniczych</a>) służącej zwalczaniu celów lądowych oraz morskich. Celem zwiększenia przeżywalności na polu walki, w konstrukcji zastosowano techniki obniżające wykrywalność samolotu radarem oraz w <a href="/wiki/Podczerwie%C5%84" title="Podczerwień">podczerwieni</a>. Celem zachowania tej cechy, uzbrojenie samolotu może być przechowywane w wewnętrznej komorze podczas prowadzenia operacji bojowych w środowisku silnie nasyconym systemami rozpoznania i zwalczania celów powietrznych przeciwnika, przy wykorzystaniu zaś sześciu podwieszeń na zewnątrz kadłuba – w sytuacjach nie wymagających ścisłego ograniczania stopnia wykrywalności – udźwig bojowy wzrasta do 27 700 <a href="/wiki/Funt_(masa)" title="Funt (masa)">funtów</a> (12 564 kg)<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58">[52]</a></sup><sup id="cite_ref-Capabilities_34-7" class="reference"><a href="#cite_note-Capabilities-34">[33]</a></sup>. </p> <ul><li>Uzbrojenie strzeleckie stanowi działko <a href="/wiki/Dzia%C5%82ko_GAU-12" title="Działko GAU-12">GAU-12/U</a> kalibru 25 mm zamontowane wewnątrz kadłuba F-35A (z zapasem 180 sztuk amunicji) lub w zasobnikach podwieszanych na F-35B i F-35C (z zapasem 225 sztuk amunicji).</li> <li>Uzbrojenie rakietowe stanowi do 6 <a href="/wiki/Pocisk_rakietowy" title="Pocisk rakietowy">pocisków</a> <a href="/wiki/AIM-120_AMRAAM" title="AIM-120 AMRAAM">AIM-120 AMRAAM</a>, <a href="/wiki/AIM-9X_Sidewinder" title="AIM-9X Sidewinder">AIM-9X Sidewinder</a> lub <a href="/wiki/AIM-132_ASRAAM" title="AIM-132 ASRAAM">AIM-132 ASRAAM</a> w wewnętrznych komorach amunicyjnych lub dwa pociski powietrze-powietrze i dwie <a href="/wiki/Bomba_lotnicza" title="Bomba lotnicza">bomby</a> o masie po 910 kg w wersjach F-35A i F-35C, lub po 455 kg w wersji F-35B. Broń do niszczenia celów naziemnych mogą stanowić bomby <a href="/wiki/AGM-154_JSOW" title="AGM-154 JSOW">JSOW</a> lub <a href="/wiki/GBU-39_SDB" title="GBU-39 SDB">GBU-39 SDB</a> (po 4 w komorze bombowej), przeciwpancerne pociski rakietowe <a href="/wiki/Brimstone_(pocisk_rakietowy)" title="Brimstone (pocisk rakietowy)">Brimstone</a>, bomby kasetowe, albo przeciwradarowe pociski <a href="/wiki/AGM-88_HARM" title="AGM-88 HARM">AGM-88 HARM</a>. Prowadzone są również prace nad przystosowaniem europejskiego pocisku <a href="/w/index.php?title=MBDA_Meteor&action=edit&redlink=1" class="new" title="MBDA Meteor (strona nie istnieje)">MBDA Meteor</a> do przenoszenia w komorze uzbrojenia. Norweski Kongsberg opracowuje pocisk przeciwokrętowy oznaczony <a href="/wiki/Naval_Strike_Missile" title="Naval Strike Missile">Joint Strike Missile (JSM)</a>, mieszczący się w komorach wewnętrznych F-35A/C<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59">[53]</a></sup>.</li> <li>Za cenę pogorszenia niektórych charakterystyk obniżonej wykrywalności można podwieszać uzbrojenie do czterech węzłów podskrzydłowych i dwóch na końcach płatów (dla AIM-9X, które w wersji przeznaczonej dla F-35 same pokryte są powłoką rozpraszającą wiązkę elektromagnetyczną). Udźwig uzbrojenia wzrasta dzięki temu do 8165 kg, w tym nośność czterech podwieszeń w dwóch komorach wewnętrznych to 3629 kg<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60">[54]</a></sup>.</li> <li>Od maja 2024 trwa proces integracji F-35 z pociskami przeciw radarowymi <a href="/wiki/AGM-88G_AARGM-ER" title="AGM-88G AARGM-ER">AGM-88G AARGM-ER</a>, którego zakończenie zaplanowane jest na maj 2025 roku, co umożliwi im prowadzenie operacji <a href="/wiki/Suppression_of_Enemy_Air_Defenses" title="Suppression of Enemy Air Defenses">SEAD / DEAD</a><sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61">[55]</a></sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62">[56]</a></sup></li> <li>W marcu 2024 roku samoloty w wersji F-35A otrzymały oficjalną certyfikację do przenoszenia <a href="/wiki/Bro%C5%84_j%C4%85drowa" title="Broń jądrowa">broni jądrowej</a><sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63">[57]</a></sup></li></ul> <p><b>Uzbrojenie dopuszczone do użytku w komorach wewnętrznych</b><sup id="cite_ref-aerospaceweb_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-aerospaceweb-64">[58]</a></sup>: </p> <table> <tbody><tr> <td valign="top" width="170"> <p><u><a href="/wiki/Bomba_kierowana" title="Bomba kierowana">Bomby kierowane</a></u> </p> <ul><li><a href="/wiki/GBU-12" title="GBU-12">GBU-12 Paveway II</a></li> <li><a href="/wiki/Joint_Direct_Attack_Munition" title="Joint Direct Attack Munition">GBU-31 JDAM</a><sup id="cite_ref-F-35B_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-F-35B-65">[g]</a></sup></li> <li><a href="/wiki/Joint_Direct_Attack_Munition" title="Joint Direct Attack Munition">GBU-32 JDAM</a></li> <li><a href="/wiki/Joint_Direct_Attack_Munition" title="Joint Direct Attack Munition">GBU-38 JDAM</a></li> <li><a href="/wiki/GBU-39_SDB" title="GBU-39 SDB">GBU-39 SDB</a></li> <li><a href="/wiki/AGM-154_JSOW" title="AGM-154 JSOW">AGM-154 JSOW</a><sup id="cite_ref-F-35B_65-1" class="reference"><a href="#cite_note-F-35B-65">[g]</a></sup></li> <li><a href="/wiki/B61" title="B61">B61-12</a></li></ul> </td> <td valign="top" width="117"> <p><u><a href="/wiki/Amunicja_kasetowa" title="Amunicja kasetowa">Bomby kasetowe</a></u> </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=CBU-103&action=edit&redlink=1" class="new" title="CBU-103 (strona nie istnieje)">CBU-103</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=CBU-105&action=edit&redlink=1" class="new" title="CBU-105 (strona nie istnieje)">CBU-105</a></li></ul> </td> <td valign="top" width="170"> <p><u>Pocisk powietrze-ziemia</u> </p> <ul><li><a href="/wiki/Brimstone_(pocisk_rakietowy)" title="Brimstone (pocisk rakietowy)">Brimstone</a></li></ul> </td> <td valign="top"> <p><u><a href="/wiki/Kierowany_pocisk_rakietowy_powietrze-powietrze" title="Kierowany pocisk rakietowy powietrze-powietrze">Pocisk powietrze-powietrze</a></u> </p> <ul><li><a href="/wiki/AIM-9X_Sidewinder" title="AIM-9X Sidewinder">AIM-9X Sidewinder II</a></li> <li><a href="/wiki/AIM-120_AMRAAM" title="AIM-120 AMRAAM">AIM-120C/D AMRAAM</a></li> <li><a href="/wiki/AIM-132_ASRAAM" title="AIM-132 ASRAAM">AIM-132 ASRAAM</a></li></ul> </td></tr></tbody></table> <p><b>Uzbrojenie na zewnętrznych węzłach podwieszenia</b><sup id="cite_ref-aerospaceweb_64-1" class="reference"><a href="#cite_note-aerospaceweb-64">[58]</a></sup>: </p> <table> <tbody><tr> <td valign="top" width="170"> <p><u><a href="/wiki/Bomba_kierowana" title="Bomba kierowana">Bomby kierowane</a></u> </p> <ul><li><a href="/wiki/GBU-10" title="GBU-10">GBU-10 Paveway II</a></li> <li><a href="/wiki/GBU-16" title="GBU-16">GBU-16 Paveway II</a></li> <li><a href="/wiki/GBU-24" title="GBU-24">GBU-24/B Paveway III</a></li></ul> </td> <td valign="top" width="152"> <p><u><a href="/wiki/Bomba_lotnicza" title="Bomba lotnicza">Bomby niekierowane</a></u> </p> <ul><li><a href="/wiki/Bomba_Mark_82" title="Bomba Mark 82">Mark 82</a> (227 kg)</li> <li><a href="/wiki/Bomba_Mark_83" title="Bomba Mark 83">Mark 83</a> (454 kg)</li> <li><a href="/wiki/Bomba_Mark_84" title="Bomba Mark 84">Mark 84</a> (908 kg)</li></ul> </td> <td valign="top" width="117"> <p><u><a href="/wiki/Amunicja_kasetowa" title="Amunicja kasetowa">Bomby kasetowe</a></u> </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=CBU-99&action=edit&redlink=1" class="new" title="CBU-99 (strona nie istnieje)">CBU-99</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=CBU-100&action=edit&redlink=1" class="new" title="CBU-100 (strona nie istnieje)">CBU-100</a></li></ul> </td> <td valign="top" width="160"> <p><u>Pocisk powietrze-ziemia</u> </p> <ul><li><a href="/wiki/AGM-65_Maverick" title="AGM-65 Maverick">AGM-65 Maverick</a></li> <li><a href="/wiki/AGM-88_HARM" title="AGM-88 HARM">AGM-88 HARM</a></li> <li><a href="/wiki/Storm_Shadow" title="Storm Shadow">Storm Shadow</a></li> <li><a href="/wiki/AGM-158_Joint_Air-to-Surface_Standoff_Missile" title="AGM-158 Joint Air-to-Surface Standoff Missile">AGM-158 JASSM</a></li></ul> </td></tr></tbody></table> <p><b>Uzbrojenie oczekujące na certyfikację, wejście do produkcji lub w fazie rozwojowej</b> </p> <ul><li>pocisk hipersoniczny <a href="/wiki/Mako_(pocisk_hipersoniczny)" title="Mako (pocisk hipersoniczny)">Mako</a>, pocisk przeciw radarowy <a href="/wiki/AGM-88G_AARGM-ER" title="AGM-88G AARGM-ER">AGM-88G AARGM-ER</a><br /></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Odmiany_samolotu">Odmiany samolotu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Odmiany samolotu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Odmiany samolotu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="F-35A">F-35A</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: F-35A" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: F-35A"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:F-35A_-_Inauguration_Towing.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/F-35A_-_Inauguration_Towing.jpg/220px-F-35A_-_Inauguration_Towing.jpg" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/F-35A_-_Inauguration_Towing.jpg/330px-F-35A_-_Inauguration_Towing.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/F-35A_-_Inauguration_Towing.jpg/440px-F-35A_-_Inauguration_Towing.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1200" /></a><figcaption>F-35A w trakcie ceremonii inauguracji (2006)</figcaption></figure> <p>Najmniejsza i najlżejsza wersja Lightninga przeznaczona dla USAF-u, gdzie ma zastąpić F-16 Fighting Falcony i A-10 Thunderbolty II. Jedyna wersja wyposażona w stałe działko <a href="/wiki/Kaliber_broni" title="Kaliber broni">kalibru</a> 25 mm, potężniejsze od użytkowanych do tej pory przez amerykańskie siły powietrzne od czasu wprowadzenia 20 mm działek <a href="/wiki/Dzia%C5%82ko_M61_Vulcan" title="Działko M61 Vulcan">Vulcan</a> w samolotach <a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-4_Phantom_II" title="McDonnell Douglas F-4 Phantom II">F-4E Phantom</a>. 25 lutego 2011 roku z lotniska Naval Air Station Fort Worth Joint Reserve Base wystartował pierwszy seryjny F-35A oznaczony jako AF-6 przeznaczony dla US Air Force<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66">[59]</a></sup>. Za sterami samolotu, który wystartował o 15:05 miejscowego czasu siedział pilot oblatywacz Lockheeda Bill Gigiotti, po godzinnym locie, o 16:06 samolot bezpiecznie wylądował. AF-6 był siedemnastym egzemplarzem wyprodukowanym od 2006 roku. Na samolocie wymalowane były oznaczenia 58 Eskadry Myśliwskiej (<i>58th Fighter Squadron</i>) z 33 Skrzydła (<i>33d Fighter Wing</i>) stacjonującego w Eglin Air Force Base<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67">[60]</a></sup>. </p><p>Norwegia swoje samoloty wyposażyła w nieprzewidziany w projekcie <a href="/wiki/Spadochron_hamuj%C4%85cy" title="Spadochron hamujący">spadochron hamujący</a>, do korzystania z oblodzonych pasów<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68">[61]</a></sup>. Integracja i testy spadochronu rozpoczęto w 2017 rok<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69">[62]</a></sup>, będą w niego wyposażone norweskie samoloty od 8. serii LRIP<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70">[63]</a></sup>. Spadochrony mają otrzymać też holenderskie samoloty. Kanada oprócz spadochronu jest zainteresowana wyposażeniem swoich F-35A (CF-35) w sondę do tankowania w locie, czyli instalację stosowaną na swoich CF-18, a dostępną tylko na F-35B/C<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71">[64]</a></sup>. Lockheed przewidując, że wielu potencjalnych odbiorców zagranicznych będzie zainteresowana F-35A z możliwością tankowania ich przewodem giętkim, pozostawił w kadłubie przestrzeń do integracji tej instalacji (dublującej używany w F-35A odbiornik paliwa zgodny z wymaganiami USAF)<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72">[65]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="F-35B">F-35B</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: F-35B" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: F-35B"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Samolot krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL, który ma zastąpić dotychczas używane Harriery, stając się pierwszą seryjną maszyną <a href="/wiki/Samolot_ponadd%C5%BAwi%C4%99kowy" title="Samolot ponaddźwiękowy">naddźwiękową</a> o zdolnościach STOVL. Piechota morska planuje zastąpienie zarówno Harrierów, jak i myśliwców F/A-18 Hornet maszyną podobną do F-35A, która kosztem systemów lotu pionowego będzie miała większe zbiorniki paliwa. Podobnie jak w Harrierach uzbrojenie strzeleckie będzie przenoszone w montowanym centralnie zasobniku podwieszanym. Jak do tej pory lot pionowy jest najbardziej niebezpieczną fazą lotu i opracowanie odpowiednich systemów bezpieczeństwa, oraz niezawodnych mechanizmów ma znaczący wpływ na prace rozwojowe nad maszyną. </p><p>Zamiast rozwiązań używanych w Harrierze polegających na zastosowaniu obrotowych dysz silnika głównego i dodatkowych dysz manewrowych w F-35B zastosowano nowatorską opatentowaną przez Lockheed Martin i rozwijaną przez Rolls-Royce technologię napędzanego wałem wentylatora. Rozwiązanie to polega na zamontowaniu w środkowej części kadłuba poziomo położonego dwuwirnikowego przeciwbieżnego wentylatora napędzanego poprzez <a href="/wiki/Sprz%C4%99g%C5%82o" title="Sprzęgło">sprzęgło</a> i <a href="/wiki/Przek%C5%82adnia" title="Przekładnia">przekładnię</a> z silnika głównego maszyny. Wentylator odpowiedzialny jest za ruch pionowy maszyny, natomiast odprowadzenie spalin z dyszy głównej, poprzez specjalne obejścia, do sterowanych dysz na skrzydłach i bokach kadłuba powoduje obracanie się samolotu. W rezultacie silnik F-35B napędza dwie turbiny, nośną i napędową, spełniające te same zadania, co duża turbina Harriera, ale umożliwiając również lot z prędkościami naddźwiękowymi. Obecność wentylatora skutkuje mniejszym o 30% zapasem paliwa, krótszymi o 35 cm komorami uzbrojenia, także owiewka kokpitu jest mniejsza w porównaniu do pozostałych wersji. </p><p>Zbudowano dwie maszyny prototypowe do testów w locie: X-35A, która później została przebudowana do wersji X-35B, oraz wyposażonej w większe skrzydła X-35C. X-35B po raz pierwszy wystartował pionowo 24 czerwca 2001 roku. Za sterami maszyny siedział Simon Hargeaves, pilot testowy BAE Systems. Maszyna wzniosła się na wysokość 7,5 m i pozostała w zawisie przez około 35 sekund po czym również pionowo wylądowała<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73">[66]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="F-35C">F-35C</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: F-35C" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: F-35C"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:F-35C_landing_on_USS_Nimitz_(CVN-68)_in_November_2014_(06).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/F-35C_landing_on_USS_Nimitz_%28CVN-68%29_in_November_2014_%2806%29.JPG/220px-F-35C_landing_on_USS_Nimitz_%28CVN-68%29_in_November_2014_%2806%29.JPG" decoding="async" width="220" height="126" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/F-35C_landing_on_USS_Nimitz_%28CVN-68%29_in_November_2014_%2806%29.JPG/330px-F-35C_landing_on_USS_Nimitz_%28CVN-68%29_in_November_2014_%2806%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/F-35C_landing_on_USS_Nimitz_%28CVN-68%29_in_November_2014_%2806%29.JPG/440px-F-35C_landing_on_USS_Nimitz_%28CVN-68%29_in_November_2014_%2806%29.JPG 2x" data-file-width="3186" data-file-height="1821" /></a><figcaption>Lądowanie F-35C na lotniskowcu</figcaption></figure> <p>Wersja pokładowa F-35C ma być następcą wielozadaniowego F/A-18 Horneta wersji A, B, C i D, który zastąpił poddźwiękowe <a href="/wiki/Samolot_szturmowy" title="Samolot szturmowy">samoloty szturmowe</a> dalekiego zasięgu <a href="/wiki/Grumman_A-6_Intruder" title="Grumman A-6 Intruder">A-6 Intruder</a> i <a href="/wiki/LTV_A-7_Corsair_II" title="LTV A-7 Corsair II">A-7 Corsair</a>. Maszyna ma służyć na lotniskowcach równolegle z <a href="/wiki/Boeing_F/A-18E/F_Super_Hornet" title="Boeing F/A-18E/F Super Hornet">F/A-18E/F Super Hornetem</a>. F-35C ma o 45% większe od innych wersji składane skrzydła i większe stateczniki poziome dla lepszego sterowania przy niskich prędkościach. Maszyna wyposażona jest we wzmocnione podwozie i hak do lądowania na lotniskowcu. Większa rozpiętość skrzydeł ma też zapewnić mniejsze zużycia paliwa i dłuższy zasięg, dwa razy większy niż samolotu F-18C Hornet bez zbiorników dodatkowych i porównywalny z Super Hornetem. </p><p>Pierwszy seryjny F-35C CF-6 dla US Navy oblatano 15 lutego 2013<sup id="cite_ref-February-15-2013_74-0" class="reference"><a href="#cite_note-February-15-2013-74">[67]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Produkcja_samolotu">Produkcja samolotu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Produkcja samolotu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Produkcja samolotu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Od czasów <a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-4_Phantom_II" title="McDonnell Douglas F-4 Phantom II">F-4 Phantom II</a> w latach <a href="/wiki/Lata_60._XX_wieku" title="Lata 60. XX wieku">60.</a> i <a href="/wiki/Lata_70._XX_wieku" title="Lata 70. XX wieku">70.</a> XX wieku, żaden program nie usiłował stworzyć samolotu spełniającego w jednej konstrukcji wymagania wszystkich trzech <a href="/wiki/Rodzaj_si%C5%82_zbrojnych" title="Rodzaj sił zbrojnych">rodzajów</a> <a href="/wiki/United_States_Armed_Forces" title="United States Armed Forces">amerykańskich sił zbrojnych</a>, który na dodatek miałby być produkowany w jednej linii produkcyjnej<sup id="cite_ref-HamstraDigitalThread_75-0" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraDigitalThread-75">[68]</a></sup>. Od czasów natomiast <a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16 Fighting Falcon</a>, nie usiłowano podjąć produkcji samolotów na taką skalę<sup id="cite_ref-HamstraDigitalThread_75-1" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraDigitalThread-75">[68]</a></sup>. Sytuację utrudniały jeszcze specyficzne wymagania sił zbrojnych innych państw biorących udział w programie<sup id="cite_ref-HamstraDigitalThread_75-2" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraDigitalThread-75">[68]</a></sup>. Jednocześnie fundamentalnym założeniem całego programu była przystępność cenowa nowego samolotu, przy jednoczesnym sprawnym zarządzaniu globalną siecią zaopatrzenia produkcji i właściwa organizacja montażu końcowego<sup id="cite_ref-HamstraDigitalThread_75-3" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraDigitalThread-75">[68]</a></sup>. Spełnienie wszystkich wymagań wymagało opracowania przez <a href="/w/index.php?title=Air_Force_Research_Laboratory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Air Force Research Laboratory (strona nie istnieje)">Air Force Research Laboratory</a> (AFRL) oraz Lockheed Martin specjalnego procesu projektowania zarówno konstrukcji jak i produkcji, opartego na modelowaniu 2D i 3D zwanego <i>digital thread</i><sup id="cite_ref-HamstraDigitalThread2_76-0" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraDigitalThread2-76">[69]</a></sup>. </p><p>Samolot jest produkowany przez ponad 1400 <a href="/wiki/Dostawa" title="Dostawa">dostawców</a>, z których ponad 80 znajduje się poza terytorium Stanów Zjednoczonych<sup id="cite_ref-HamstraProdukcja_77-0" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraProdukcja-77">[70]</a></sup>. Lockheed Martin, Northrop Grumman i BAE Systems są wiodącymi partnerami przemysłowymi programu. W ramach swoich zakresów odpowiedzialności utworzyły jednak partnerstwa z innymi przedsiębiorstwami, w tym z <a href="/w/index.php?title=Turkish_Aerospace_Industries&action=edit&redlink=1" class="new" title="Turkish Aerospace Industries (strona nie istnieje)">Turkish Aerospace Industries</a> w <a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcji</a>, <a href="/w/index.php?title=Magellan_Aerospace&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magellan Aerospace (strona nie istnieje)">Magellan Aerospace</a> w <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanadzie</a> i <a href="/w/index.php?title=Marand_Precision_Engineering&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marand Precision Engineering (strona nie istnieje)">Marand</a> w <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australii</a><sup id="cite_ref-F-35-1_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-F-35-1-78">[71]</a></sup>. Zapewnienie sprawnego funkcjonowania globalnego <a href="/wiki/%C5%81a%C5%84cuch_logistyczny" title="Łańcuch logistyczny">łańcucha dostaw</a> dla F-35, wymaga jego nieprzerwanego całodobowego działania<sup id="cite_ref-HamstraProdukcja_77-1" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraProdukcja-77">[70]</a></sup>. Jednak wybór dostawców poszczególnych elementów samolotu, poprzedzony był trzyletnim procesem oceny możliwości technologicznych potencjalnych kooperantów, którzy już na wstępie musieli być zdolni sprostać wymaganiom technologicznym i jakościowym stawianym przez proces produkcji F-35<sup id="cite_ref-Burbage-WymaganiaPrzem_79-0" class="reference"><a href="#cite_note-Burbage-WymaganiaPrzem-79">[72]</a></sup>. Przystąpienie do programu produkcji nowego samolotu, wymagało często znaczących inwestycji ze środków zapewnianych niekiedy przez sam program, czasami przez rządy państw partnerskich, w innych zaś przypadkach przez same ubiegające się o możliwość udziału w programie przedsiębiorstwa<sup id="cite_ref-Burbage-WymaganiaPrzem_79-1" class="reference"><a href="#cite_note-Burbage-WymaganiaPrzem-79">[72]</a></sup>. Dla celów produkcji samolotu V generacji, wszystkie jednak główne zakłady musiały zostać poddane daleko idącej modernizacji, robotyzacji i powiększeniu<sup id="cite_ref-HamstraFascilities_80-0" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraFascilities-80">[73]</a></sup>. </p><p>Z kluczowych systemów pokładowych Northrop Grumman dostarcza radar <a href="/w/index.php?title=AESA&action=edit&redlink=1" class="new" title="AESA (strona nie istnieje)">AESA</a> i opto-elektroniczy system samoobrony przed pociskami i obserwacji zagrożeń, Lockheed Martin awionikę i system celowniczy, a BAE Systems zaś pakiet walki elektronicznej<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81">[74]</a></sup>. Elementy skrzydeł i kadłuba produkowane są administrowanym przez Lockheed Martin <a href="/wiki/United_States_Air_Force_Plant_4" title="United States Air Force Plant 4">zakładzie nr 4</a> w <a href="/wiki/Fort_Worth" title="Fort Worth">Fort Worth</a> w <a href="/wiki/Teksas" title="Teksas">Teksasie</a>, gdzie łączone są z produkowanymi przez <a href="/wiki/Northrop_Grumman" title="Northrop Grumman">Northropa Grummana</a> w <a href="/wiki/Palmdale" title="Palmdale">Palmdale</a> w <a href="/wiki/Kalifornia" title="Kalifornia">Kalifornii</a> centralnymi częściami kadłuba oraz sekcją ogonową z zakładów <a href="/wiki/BAE_Systems" title="BAE Systems">BAE Systems Plc.</a> w <a href="/wiki/Samlesbury" title="Samlesbury">Samlesbury</a> w <a href="/wiki/Anglia" title="Anglia">Anglii</a> i centralną częścią skrzydeł z zakładów Lockheeda Martina w <a href="/wiki/Marietta_(Georgia)" title="Marietta (Georgia)">Marietta</a> w <a href="/wiki/Georgia" title="Georgia">Georgii</a><sup id="cite_ref-HamstraProdukcja_77-2" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraProdukcja-77">[70]</a></sup>. Montaż końcowy odbywa się w trzech centrach montażu końcowego (FACO), w <a href="/wiki/Fort_Worth" title="Fort Worth">Fort Worth</a> w Stanach Zjednoczonych, <a href="/wiki/Cameri" title="Cameri">Cameri</a> we <a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włoszech</a> oraz w <a href="/wiki/Nagoja" title="Nagoja">Nagoi</a> w <a href="/wiki/Japonia" title="Japonia">Japonii</a><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82">[75]</a></sup><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83">[76]</a></sup><sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84">[h]</a></sup>. W Japonii F-35 montowane są w należącym do <a href="/w/index.php?title=Mitsubishi_Heavy_Industries&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mitsubishi Heavy Industries (strona nie istnieje)">Mitsubishi Heavy Industries</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q648280#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q648280">(inne języki)</a></span> <i>Komaki South F-35 Final Assembly and Check Out</i> w Nagoi, we Włoszech natomiast montaż odbywa się zarządzanym przez <a href="/wiki/Leonardo_S.p.A." title="Leonardo S.p.A.">Leonardo Aircraft Division</a> FACO w Cameri w pobliżu <a href="/wiki/Novara" title="Novara">Novary</a>. Montaż w obu lokalizacjach nie ma charakteru produkcji licencyjnej, zakłady te korzystają natomiast w procesie montażu ze wsparcia technicznego Lockheed Martin, podlegają też nadzorowi ze strony rządu amerykańskiego<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85">[77]</a></sup>. FACO w Cameri, która przewidywana była do montażu samolotów włoskich i holenderskich, planowana jest do pełnienia roli centrum utrzymania sprawności, napraw i remontów dla wszystkich europejskich F-35 po zakończeniu programu produkcyjnego<sup id="cite_ref-HamstraInternationa_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraInternationa-86">[78]</a></sup>. </p><p>Po zakończeniu montażu końcowego, ukończone samoloty kierowane są do pracowni pokrycia kadłubów powłoką <a href="/w/index.php?title=Materia%C5%82y_poch%C5%82aniaj%C4%85ce_radiacj%C4%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="Materiały pochłaniające radiację (strona nie istnieje)">RAM</a> (<i>Radiation-absorbent material</i>), gdzie całość prac ze względów <a href="/wiki/Technologia_budowy_maszyn" title="Technologia budowy maszyn">technologicznych</a> i związanych ze stealth wymagań precyzji, jest całkowicie zautomatyzowana i przeprowadzana przez <a href="/wiki/Robot" title="Robot">roboty</a>. Po zakończeniu tego procesu, gotowe samoloty kierowane są do indywidualnego testowania ich <a href="/wiki/Skuteczna_powierzchnia_odbicia" title="Skuteczna powierzchnia odbicia">skutecznej powierzchni odbicia</a> (RCS) oraz do testów systemu paliwowego<sup id="cite_ref-HamstraProdukcja_77-3" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraProdukcja-77">[70]</a></sup>. W ostatnim etapie produkcji, gotowe maszyny kierowane są do testów w locie przed dostarczeniem ich odbiorcom, które przeprowadzane są przez pilotów przedsiębiorstwa oraz rządowych pilotów certyfikujących<sup id="cite_ref-HamstraProdukcja_77-4" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraProdukcja-77">[70]</a></sup><sup id="cite_ref-F-35-2_87-0" class="reference"><a href="#cite_note-F-35-2-87">[79]</a></sup><sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89">[i]</a></sup>. Łączna zdolność produkcyjna F-35 została przez Lockheeda Martina ustalona na 150 maszyn rocznie do roku 2025 włącznie<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90">[81]</a></sup>. W najważniejszym FACO programu w Fort Worth aż do końca LIRP 10 produkcja F-35 stopniowo wypierała prowadzoną w tym samym zakładzie produkcję <a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16 Fighting Falcon</a>, aż do czasu gdy Lockheed Martin podjął decyzję o całkowitym przeniesieniu produkcji F-16 do zakładu przedsiębiorstwa w <a href="/wiki/Greenville_(Karolina_Po%C5%82udniowa)" title="Greenville (Karolina Południowa)">Greenville</a> w <a href="/wiki/Karolina_Po%C5%82udniowa" title="Karolina Południowa">Południowej Karolinie</a><sup id="cite_ref-HamstraFascilities_80-1" class="reference"><a href="#cite_note-HamstraFascilities-80">[73]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Testy">Testy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Testy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Testy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2 czerwca 2009 roku, <a href="/wiki/Departament_Obrony_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Departament Obrony Stanów Zjednoczonych">Departament Obrony</a> podpisał z korporacją Lockheed Martin umowę na produkcję 17 samolotów, w tym siedmiu dla United States Air Force, siedmiu dla US Marine Corps, dwóch dla Wielkiej Brytanii i jednego dla Holandii. Kontrakt opiewa na produkcję początkową LRIP (<i>Low Rate Initial Production</i>), o wartości 2,1 mld dolarów<sup id="cite_ref-lrip3_91-0" class="reference"><a href="#cite_note-lrip3-91">[82]</a></sup>. Umowa jest trzecią umową LRIP związaną z F-35 – na podstawie dwóch pierwszych tego typu umów, Lockheed Martin zobowiązał się do produkcji 14 maszyn, z których pierwszą dostarczono USAF-owi w maju 2011 roku<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92">[83]</a></sup>. </p><p>Program testów samolotów został przyspieszony w czerwcu 2010 roku. W wyniku tych testów, zażądano wprowadzenia 725 zmian konstrukcyjnych, z których do 2012 zaimplementowano 148<sup id="cite_ref-DoD_93-0" class="reference"><a href="#cite_note-DoD-93">[84]</a></sup>. 12 marca 2008, podczas swojego 34 lotu, F-35A wykonał pierwsze w historii programu tankowanie w locie przez podajnik sztywny od samolotu cysterny <a href="/wiki/Boeing_KC-135_Stratotanker" title="Boeing KC-135 Stratotanker">KC-135</a><sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94">[85]</a></sup>. Pierwsze tankowanie w warunkach operacyjnych i z operatorem przewodu tankującego w służbie USAF odbyło się w maju 2011, z wykorzystaniem KC-135R 916 skrzydła lotnictwa rezerwy i F-35A z Edwards<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95">[86]</a></sup>. </p><p>18 marca 2010 F-35BF-1 wykonał pierwsze pionowe lądowanie na terenie bazy NAS Patuxent River<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96">[87]</a></sup>, pierwsze pionowe lądowanie na otwartym morzu, na pokładzie okrętu desantowego <a href="/wiki/USS_Wasp_(LHD-1)" title="USS Wasp (LHD-1)">USS Wasp (LHD-1)</a> F-35BF-2 zaliczył 3 października 2011. 3 listopada 2014 roku F-35C numer CF-03 po raz pierwszy w toku programu wylądował na lotniskowcu (był to <a href="/wiki/USS_Nimitz_(CVN-68)" title="USS Nimitz (CVN-68)">USS Nimitz (CVN-68)</a>)<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97">[88]</a></sup>. Następnego dnia odbyły się pierwsze starty z lotniskowca<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98">[89]</a></sup>. Był to początek cyklu testów haka, startów z użyciem katapulty, lądowań z użyciem liny hamującej i obsługi na pokładzie okrętu z użyciem dwóch F-35C (<i>CF-03</i>, <i>CF-05</i>). 13 listopada samoloty wykonały pierwsze operacje nocne z pokładu Nimitza<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99">[90]</a></sup>. </p><p>Od jesieni 2012 do maja 2013 roku przeprowadzono testy lotu z dużym <a href="/wiki/K%C4%85t_natarcia" title="Kąt natarcia">kątem natarcia</a> i <a href="/wiki/Przeci%C4%85gni%C4%99cie" title="Przeciągnięcie">przeciągnięcia</a>, w tym celu na egzemplarzu <i>AF-4</i> zamontowano awaryjny spadochron<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100">[91]</a></sup>. 9 maja 2013 roku do Eglin dostarczono pierwszy F-35A AF-25 w wersji Block 2A, którego oprogramowanie pozwala na korzystanie z sześciu kamer systemu EO-DAS, a interfejs dostarcza informacje meteorologiczne i pozwala na symulowanie walki powietrze-powietrze i zrzutu bomb<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101">[92]</a></sup>. W połowie 2015 roku zaczęto dostarczać oprogramowanie Block 2B o kompletności 87%, które wprowadziło zdolności bojowe tj. bliskie wsparcie lotnicze (CAS), izolację lotniczą (AI) oraz walkę powietrzną. Umożliwiło to Piechocie Morskiej zgłosić wstępną <a href="/wiki/Gotowo%C5%9B%C4%87_operacyjna" title="Gotowość operacyjna">gotowość operacyjną</a> (IOC) w 2015 roku, z 4,5 letnim opóźnieniem. </p><p>15 lutego 2013 oblatano pierwszy seryjny samolot dla marynarki (F-35CF-6)<sup id="cite_ref-February-15-2013_74-1" class="reference"><a href="#cite_note-February-15-2013-74">[67]</a></sup>. 22 lutego 2013 Pentagon uziemił całą flotę F-35 (51 samolotów) po tym, jak 19 lutego w egzemplarzu F-35A z Edwards wykryto pęknięcie łopatki turbiny niskiego ciśnienia w silniku P&W F135<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102">[93]</a></sup>. 1 marca 2013 Pentagon zezwolił na wznowienie operacji lotniczych, za przyczynę pęknięć łopatek 3. stopnia w tylko jednym silniku uznano jego intensywną eksploatację w czasie testów<sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103">[94]</a></sup>. 13 czerwca 2014 roku wstrzymano loty wszystkich 97 dostarczonych samolotów do czasu ich przeglądu po tym jak 10 czerwca w jednym z egzemplarzy wykryto wyciek oleju z silnika z powodu awarii zaworu<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104">[95]</a></sup>. 23 czerwca 2014 doszło do pożaru silnika w czasie lotu treningowego, spowodowanego tarciem łopat wirnika. Uszkodzenia były na tyle poważne, że samolot spisano ze stanu<sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105">[96]</a></sup>. Od września 2014 do marca 2015 roku F-35B BF-05 brał udział w testach zachowania instalacji w skrajnych warunkach pogodowych w laboratorium klimatyczne McKinley w bazie Eglin na Florydzie<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106">[97]</a></sup>. </p><p>Montaż pierwszego samolotu dla Włoch rozpoczęto w FACO w Cameri pod koniec lipca 2013 z dostarczonych z USA podzespołów<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107">[98]</a></sup>. Samolot oznaczony <i>AL-1</i> oblatano 7 września 2015<sup id="cite_ref-al1_108-0" class="reference"><a href="#cite_note-al1-108">[99]</a></sup>, a dostarczono 3 grudnia 2015<sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109">[100]</a></sup>. Z kolei 5 maja 2017 roku w FACO zaprezentowano pierwszy zbudowany poza Stanami Zjednoczonymi egzemplarz F-35B<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110">[101]</a></sup>. </p><p>2 kwietnia 2015 roku przeprowadzono pierwszą próbną walkę manewrową F-35 z <a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16</a><sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111">[102]</a></sup> W czerwcu 2015 roku do publicznej wiadomości trafił pięciostronicowy raport pilota F-35 z którego wynika, iż w styczniu 2015 roku przeprowadzono symulowane walki powietrzne pomiędzy F-35 o oznaczeniu AF-02 oraz dwumiejscową wersją F-16D Block 40. Walki miały obejmować dynamiczne walki manewrowe pod dużymi kątami natarcia. Biorący udział w walkach F-35 nie miał żadnego uzbrojenia ani w wewnętrznych komorach, ani pod skrzydłami, co zmniejszyło masę samolotu, a w rezultacie zwiększyło osiągi. Do walki z F-35 wystawiono cięższą dwumiejscową, mniej dynamiczną wersję F-16 z dwoma zewnętrznymi zbiornikami paliwa, które generują bardzo duże opory (szacuje się, iż połowa paliwa zawartego w zbiornikach podwieszanych tracona jest na generowany przez nie opór). Mimo teoretycznej przewagi wynikającej z powyższej konfiguracji F-35 wypadł bardzo słabo. W raporcie pilot narzeka na zbyt małą prędkość kątową pochylania i słabe własności aerodynamiczne przy kątach natarcia wynoszących 20-26°. W czasie walk ofensywnych, F-35 siedząc na ogonie F-16, nie był w stanie ze względu na zbyt małą prędkość kątową dogonić F-16, który bez problemu pozostawał poza zasięgiem ognia z działka F-35. Przeciwnie, w trakcie walk defensywnych F-35 nie był w stanie uciec ścigającemu go F-16. Pilot określa walkę kołową w F-35 jako bezcelową. Jedynym sposobem na nawiązanie walki z F-16 było używanie manewrów pod wysokimi kątami natarcia przekraczającymi 30° i próbowanie namierzenia F-16 za pomocą pocisków powietrze-powietrze. Niestety w wyniku takich manewrów ze względu na rosnący gwałtownie opór indukowany samolot tracił bardzo dużo energii, w efekcie tracąc inicjatywę i kończąc walkę w pozycji defensywnej. Pilot narzeka również na zbyt duży hełm, który znacząco ograniczał swobodę ruchów i widoczność w czasie walki. Dodatkowo pilot określił F-35 jako znacznie ustępującego ciężkiemu dwumiejscowemu, wielozadaniowemu F-15E Strike Eagle’owi<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112">[103]</a></sup>. Wspomniany pilot nie wspomniał jednak o fakcie softwarowego ograniczenia manewrowości AF-2 (drugiego kiedykolwiek wyprodukowanego egzemplarza F-35) na czas symulowanej walki do manewrów z <a href="/wiki/Przeci%C4%85%C5%BCenie" title="Przeciążenie">przeciążeniem</a> jedynie 7G, podczas gdy F-16 mógł manewrować z normalnym dla siebie przeciążeniem maksymalnym 9g<sup id="cite_ref-DogFightF16_113-0" class="reference"><a href="#cite_note-DogFightF16-113">[104]</a></sup>. F-35 biorący udział w tej walce nie był wyposażony w pełnię oprogramowania instalowanego w seryjnych samolotach w tym w oprogramowanie misji, przez co nie mógł korzystać z pełnego spektrum swoich systemów rozpoznania, w tym zapewniającego pilotowi możliwość obserwacji w sferze 360° w każdej płaszczyźnie systemu Distributed Aperture System (DAS) oraz z ograniczonymi możliwościami wykorzystania radaru, pilot zaś nie był wyposażony w standardowy dysponujący pełnymi możliwościami hełm<sup id="cite_ref-DogFightF16_113-1" class="reference"><a href="#cite_note-DogFightF16-113">[104]</a></sup>. Użyty do testu AF-2 nie był pokryty pokryciem absorbującym fale radarowe, nie był też wyposażony w oprogramowanie pozwalające pilotowi celować za pomocą ruchu uzbrojonej w hełm głowy<sup id="cite_ref-DogFightF16_113-2" class="reference"><a href="#cite_note-DogFightF16-113">[104]</a></sup>. Według raportu Pentagonu, kilka innych symulowanych walk między w pełni wyposażonymi F-35 bez nałożonych na nie ograniczeń oraz F-16, zakończyło się całkowitym zwycięstwem F-35<sup id="cite_ref-DogFightF16_113-3" class="reference"><a href="#cite_note-DogFightF16-113">[104]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dalszy_rozwój"><span id="Dalszy_rozw.C3.B3j"></span>Dalszy rozwój</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Dalszy rozwój" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dalszy rozwój"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>F-35 powstał według architektury zaprojektowanej na początku XXI wieku, i choć wciąż jest jednym z najnowocześniejszych samolotów taktycznych na świecie, w związku z upływem czasu i przyszłymi wyzwaniami, niezbędna była jego modernizacja. Rolę tę spełnić ma unowocześnienie całej architektury elektronicznej samolotu określane mianem Technology Refresh 3 (TR3). TR-3 wzmacnia moc obliczeniową systemu, a także wprowadza nowy zestaw sensorów, ulepszone systemy walki elektronicznej, ulepszoną fuzję danych (sensor fusion) oraz systemy zwiększające możliwości współpracy z innymi platformami<sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114">[105]</a></sup>. Wprowadza m.in. dwudziestopięciokrotnie większą moc obliczeniową, zintegrowany rdzeń procesora, panoramiczny kokpit i bardziej zaawansowane moduły pamięci. Szczegóły ulepszeń w ramach TR-3 pozostają tajne, ujawniono jednak że unowocześnia całą sięgającą niemal 20 lat już architekturę elektroniczną systemu i umożliwia wprowadzenie kolejnych upgrade’ów w przyszłości.<sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115">[106]</a></sup><sup id="cite_ref-A&SF_Mag_116-0" class="reference"><a href="#cite_note-A&SF_Mag-116">[107]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="F-35_Block_4">F-35 Block 4</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: F-35 Block 4" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: F-35 Block 4"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wprowadzenie TR-3 niezbędne było dla wprowadzenia kolejnego unowocześnienia począwszy od serii produkcyjnej Lot 17, wprowadzającego nową wersję samolotu pod nazwą F-35 Block 4, które zastąpić mają dotychczasową wersję Block IIIF<sup id="cite_ref-Block4WZ_117-0" class="reference"><a href="#cite_note-Block4WZ-117">[108]</a></sup>. Wersja ta (wraz z TR-3) wprowadza tak duże zmiany w samolocie, iż według wielu opinii konstrukcja ta powinna otrzymać zupełnie inną niż F-35 nazwę. Block 4 wprowadzić ma modernizację systemu DAS i EOTS, głęboką modernizację systemu walki elektronicznej oraz szereg innych zmian w zakresie <a href="/wiki/Sprz%C4%99t_komputerowy" title="Sprzęt komputerowy">hardwaru</a> i <a href="/wiki/Oprogramowanie" title="Oprogramowanie">oprogramowania</a><sup id="cite_ref-Block4WZ_117-1" class="reference"><a href="#cite_note-Block4WZ-117">[108]</a></sup>. Samoloty Block 4 dysponują powiększoną wewnętrzną komorą uzbrojenia, z zapewnioną przestrzenią dla sześciu zamiast dotychczasowych czterech sztuk broni, co umożliwia przeprowadzanie szerszego zakresu <a href="/wiki/Operacja_wojskowa" title="Operacja wojskowa">misji</a>. Zmiany oprogramowania samolotu umożliwiają integrację nowych rodzajów i modeli broni, w tym <a href="/wiki/Bro%C5%84_j%C4%85drowa" title="Broń jądrowa">nuklearnych</a> <a href="/wiki/Bomba" title="Bomba">bomb grawitacyjnych</a><sup id="cite_ref-NatIntPolish_118-0" class="reference"><a href="#cite_note-NatIntPolish-118">[109]</a></sup> </p><p>Z finansowego punktu widzenia, Block 4 stanowią jednak w 80% zmiany oprogramowania, w 20% zaś zamiany w zakresie hardware'u<sup id="cite_ref-F35-Block4_119-0" class="reference"><a href="#cite_note-F35-Block4-119">[110]</a></sup>. Łącznie TR-3 i Block 4 wprowadzają 75 aktualizacji rozłożonych na kilka lat<sup id="cite_ref-A&SF_Mag_116-1" class="reference"><a href="#cite_note-A&SF_Mag-116">[107]</a></sup>. Pierwszymi zagranicznymi odbiorcami wersji zawierającej zarówno Tech Refresh 3 jak i Block 4, mają być <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a>, <a href="/wiki/Finlandia" title="Finlandia">Finlandia</a> i <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgia</a><sup id="cite_ref-Block4WZ_117-2" class="reference"><a href="#cite_note-Block4WZ-117">[108]</a></sup><sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120">[111]</a></sup>. Aktualny koszt programu TR-3 wynosi 1,5 miliarda dolarów, zaś obecne koszty upgrade'u Block 4 sięgnęły 15,14 miliarda dolarów<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121">[112]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Serie_produkcyjne">Serie produkcyjne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Serie produkcyjne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Serie produkcyjne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Low Rate Initial Production</i> (niskoseryjna) </p> <ul><li>LRIP 1: 2 F-35A (USAF) (dostawy w 2011)</li> <li>LRIP 2: 6 F-35A (USAF), 6 F-35B (USMC) (12 sztuk, dostawy 2011–2012)</li> <li>LRIP 3: 8 F-35A (7 USAF, 1 NLD), 9 F-35B (7 USMC, 2 UK) (17 sztuk, zamówione w 2009, dostawy 2012–2013)<sup id="cite_ref-lrip3_91-1" class="reference"><a href="#cite_note-lrip3-91">[82]</a></sup></li> <li>LRIP 4: 11 F-35A (10 USAF, 1 NLD), 17 F-35B (16 USMC, 1 UK), 4 F-35C (32 sztuki, zamówione w 2010, dostawy 2012–2013)<sup id="cite_ref-dodbuzz_122-0" class="reference"><a href="#cite_note-dodbuzz-122">[113]</a></sup></li> <li>LRIP 5: 22 F-35A (USAF), 3 F-35B (USMC), 7 F-35C (32 sztuki, zamówione w 2012, dostawy 2013–2014)<sup id="cite_ref-lrip5_123-0" class="reference"><a href="#cite_note-lrip5-123">[114]</a></sup></li> <li>LRIP 6: 23 F-35A (18 USAF, 3 ITA, 2 AUS), 6 F-35B (USMC), 7 F-35C (36 sztuk, zamówione w 2013, dostawy 2014–2015)<sup id="cite_ref-December-11-2012_124-0" class="reference"><a href="#cite_note-December-11-2012-124">[115]</a></sup><sup id="cite_ref-125" class="reference"><a href="#cite_note-125">[116]</a></sup></li> <li>LRIP 7: 24 F-35A (19 USAF, 3 ITA, 2 TUR), 7 F-35B (6 USMC, 1 UK), 4 F-35C (35 sztuk, zamówione w 2013, dostawy 2015–2016)<sup id="cite_ref-126" class="reference"><a href="#cite_note-126">[117]</a></sup><sup id="cite_ref-December-11-2012_124-1" class="reference"><a href="#cite_note-December-11-2012-124">[115]</a></sup><sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127">[118]</a></sup></li> <li>LRIP 8: 29 F-35A (19 USAF, 2 ITA, 4 JAP, 2 ISR, 2 NOR), 10 F-35B (6 USMC, 4 UK), 4 F-35C (43 sztuki, zamówione w 2014, dostawy 2015–2016)<sup id="cite_ref-128" class="reference"><a href="#cite_note-128">[119]</a></sup><sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129">[120]</a></sup></li> <li>LRIP 9: 41 F-35A (26 USAF, 7 ISR, 6 NOR, 2 ITA, 2 JAP), 12 F-35B (6 USMC, 6 UK), 2 F-35C (57 sztuk, zamówione w 2016<sup id="cite_ref-130" class="reference"><a href="#cite_note-130">[121]</a></sup>, dostawy 2016-)<sup id="cite_ref-131" class="reference"><a href="#cite_note-131">[122]</a></sup></li> <li>LRIP 10: 76 F-35A (44 USAF, 8 AUS, 6 ISR, 6 KOR, 6 NOR, 4 JAP, 2 TUR), 12 F-35B (9 USMC, 3 UK), 2 F-35C (USN) (90 sztuk<sup id="cite_ref-132" class="reference"><a href="#cite_note-132">[123]</a></sup><sup id="cite_ref-133" class="reference"><a href="#cite_note-133">[124]</a></sup>, zamówione w 2017<sup id="cite_ref-134" class="reference"><a href="#cite_note-134">[125]</a></sup>, dostawy 2018-<sup id="cite_ref-135" class="reference"><a href="#cite_note-135">[126]</a></sup>)</li> <li>LRIP 11: 3 F-35A (USAF), 6 F-35B (USMC), 4 F-35C (13 sztuk, zamówione w 2016, dostawy w 2019)<sup id="cite_ref-136" class="reference"><a href="#cite_note-136">[127]</a></sup></li> <li>...</li> <li>LRIP 15: 129 sztuk, zamówione w sierpniu 2022 (49 F-35A, 3 F-35B, 25 F-35C dla USA, 48 F-35A i 4 F-35B dla pozostałych)<sup id="cite_ref-block4_137-0" class="reference"><a href="#cite_note-block4-137">[128]</a></sup>.</li></ul> <p><i>Full Rate Production</i> </p> <ul><li>FRP-1: (107 sztuk)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cena_jednostkowa">Cena jednostkowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Cena jednostkowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Cena jednostkowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wraz ze wzrostem wolumenu produkcji, koszt i cena jednostkowa samolotu stale maleje. W pierwszym zamówieniu (Lot 1) koszt jednej maszyny w wersji A wynosił $223 mln za sztukę. W zamówieniu Lot 5 cena spadła już do $107 mln za sztukę, Lot 10 odpowiednio $94,6 mln/szt, zaś w Lot 14 – $77,9 mln/szt, przy czym w najbliższych trzech latach przewidywany jest dalszy spadek ceny<sup id="cite_ref-138" class="reference"><a href="#cite_note-138">[129]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Użytkownicy"><span id="U.C5.BCytkownicy"></span>Użytkownicy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Użytkownicy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Użytkownicy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W 2024 roku F-35 operował z 26 baz na świecie, 9 państw używa tych samolotów nad własnym terytorium<sup id="cite_ref-F35-postscript_139-0" class="reference"><a href="#cite_note-F35-postscript-139">[130]</a></sup>. W służbie pozostaje około 1000 maszyn, w pełni przeszkolonych do używania tego samolotu zostało 2000 pilotów oraz 14 000 osób obsługi technicznej<sup id="cite_ref-F35-postscript_139-1" class="reference"><a href="#cite_note-F35-postscript-139">[130]</a></sup>. Samoloty te spędziły dotąd ponad 850 000 godzin w powietrzu. Największymi użytkownikiem F-35 pozostają Stany Zjednoczone, maszyna ta już jednak stała się najpowszechniej używanym samolotem w NATO, z kolejnymi oczekującymi zamówieniami z wielu państw<sup id="cite_ref-F35-postscript_139-2" class="reference"><a href="#cite_note-F35-postscript-139">[130]</a></sup>. Obok trzech rodzajów amerykańskich sił zbrojnych, do połowy 2024 roku samolot ten używany jest bądź został zamówiony przez lotnictwo 12 krajów europejskich – <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgii</a>, <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czech</a>, <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a>, <a href="/wiki/Finlandia" title="Finlandia">Finlandii</a>, <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemiec</a>, <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielkiej Brytanii</a>, <a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włoch</a>, <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandii</a>, <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a>, Polski, <a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecji</a> i <a href="/wiki/Szwajcaria" title="Szwajcaria">Szwajcarii</a>, co czyni F-35 najpowszechniej używanym samolotem bojowym <a href="/wiki/NATO" title="NATO">NATO</a> oraz <a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unii Europejskiej</a>. Poza Europą do grona nabywców należą <a href="/wiki/Japonia" title="Japonia">Japonia</a>, <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a>, <a href="/wiki/Korea_Po%C5%82udniowa" title="Korea Południowa">Korea Południowa</a>, <a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapur</a> i <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Izrael</a>. We wrześniu 2024 zaakceptowany został zakup 32 F-35A przez <a href="/wiki/Rumunia" title="Rumunia">Rumunię</a> z przyszłym zakupem kolejnych 16, co uczyni Rumunię największym dotąd użytkownikiem tego samolotu w Europie środkowowschodniej<sup id="cite_ref-140" class="reference"><a href="#cite_note-140">[131]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="F-35_w_polskich_Siłach_Powietrznych"><span id="F-35_w_polskich_Si.C5.82ach_Powietrznych"></span>F-35 w polskich Siłach Powietrznych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: F-35 w polskich Siłach Powietrznych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: F-35 w polskich Siłach Powietrznych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Polskie <a href="/wiki/Ministerstwo_Obrony_Narodowej" title="Ministerstwo Obrony Narodowej">Ministerstwo Obrony Narodowej</a> uruchomiło program nowego samolotu myśliwskiego w 2018 roku, zaś dwa lata później dokonało wyboru samolotu F-35A dla polskich <a href="/wiki/Si%C5%82y_Powietrzne" title="Siły Powietrzne">Sił Powietrznych</a> i zaakceptowało amerykańską ofertę na 32 samoloty (<i>Letter of Offer and Acceptance</i> – LOA)<sup id="cite_ref-LockMart-Poland_141-0" class="reference"><a href="#cite_note-LockMart-Poland-141">[132]</a></sup>. 31 stycznia 2020 roku rząd Polski zawarł umowę na dostawę 32 samolotów konwencjonalnego startu i lądowania (CTOL) – F-35A<sup id="cite_ref-PolF35-NatInt_142-0" class="reference"><a href="#cite_note-PolF35-NatInt-142">[133]</a></sup>. Polska zamówiła samoloty w wersji F-35A Block 4, będąc jednym z pierwszych krajów, obok <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgii</a> i <a href="/wiki/Finlandia" title="Finlandia">Finlandii</a>, zamawiających te samoloty w ich najnowszej odmianie z zaimplementowanym upgradem Technology Refresh 3 (TR-3) oraz Block 4, znacząco przez to różniącej się od dotychczasowych F-35 używanych przez amerykańskie siły powietrzne<sup id="cite_ref-Block4WZ_117-3" class="reference"><a href="#cite_note-Block4WZ-117">[108]</a></sup><sup id="cite_ref-143" class="reference"><a href="#cite_note-143">[134]</a></sup><sup id="cite_ref-144" class="reference"><a href="#cite_note-144">[135]</a></sup><sup id="cite_ref-145" class="reference"><a href="#cite_note-145">[136]</a></sup><sup id="cite_ref-wp.pl_146-0" class="reference"><a href="#cite_note-wp.pl-146">[137]</a></sup>. Podobnie jak Norwegia, Polska zamówiła samoloty wyposażone w <a href="/wiki/Spadochron_hamuj%C4%85cy" title="Spadochron hamujący">spadochron hamujący</a><sup id="cite_ref-wp.pl_146-1" class="reference"><a href="#cite_note-wp.pl-146">[137]</a></sup>. Polskie samoloty zostały zamówione za cenę 87,3 miliona dolarów za egzemplarz wraz z silnikiem<sup id="cite_ref-147" class="reference"><a href="#cite_note-147">[138]</a></sup>. </p><p>W maju 2024 roku Ministerstwo Obrony Narodowej nadało maszynom lokalną nazwę F-35 Husarz<sup id="cite_ref-PolF35-NatInt_142-1" class="reference"><a href="#cite_note-PolF35-NatInt-142">[133]</a></sup>. Dostawy samolotów zaplanowane zostały na lata 2023-2030, w partiach po sześć sztuk rocznie, przy czym pierwsze 16 zmontowane mają zostać w zakładzie w Fort Worth, pozostałe zaś w <a href="/wiki/Cameri" title="Cameri">Cameri</a> we <a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włoszech</a><sup id="cite_ref-PolF35-NatInt_142-2" class="reference"><a href="#cite_note-PolF35-NatInt-142">[133]</a></sup><sup id="cite_ref-148" class="reference"><a href="#cite_note-148">[139]</a></sup>. Samoloty mają zastąpić w <a href="/wiki/Si%C5%82y_Powietrzne" title="Siły Powietrzne">Siłach Powietrznych</a> radzieckie <a href="/wiki/Su-17" title="Su-17">Su-22</a> oraz <a href="/wiki/MiG-29" title="MiG-29">MiG-29</a><sup id="cite_ref-PolF35-NatInt_142-3" class="reference"><a href="#cite_note-PolF35-NatInt-142">[133]</a></sup>. F-35 dla Polski są pierwszymi samolotami 5. generacji, produkowanymi dla państw w Europy środkowo-wschodniej, ich zadaniem zaś ma być – obok standardowych zadań przewidzianych dla F-35 – stanowienie przeciwwagi dla rosyjskich <a href="/wiki/Su-35" title="Su-35">Su-35</a> oraz <a href="/wiki/Su-57" title="Su-57">Su-57</a><sup id="cite_ref-PolF35-NatInt_142-4" class="reference"><a href="#cite_note-PolF35-NatInt-142">[133]</a></sup>. W latach 2024-2026 pierwsze Lightning II dla Polski, stacjonować będą w bazie lotniczej <a href="/wiki/Gwardia_Narodowa_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Gwardia Narodowa Stanów Zjednoczonych">Gwardii Narodowej</a> <a href="/wiki/Ebbing_Air_National_Guard_Base" title="Ebbing Air National Guard Base">Ebbing</a> w <a href="/wiki/Fort_Smith_(Arkansas)" title="Fort Smith (Arkansas)">Fort Smith</a> w stanie <a href="/wiki/Arkansas" title="Arkansas">Arkansas</a>, gdzie służyć będą do szkolenia polskich pilotów i instruktorów<sup id="cite_ref-PolF35-NatInt_142-5" class="reference"><a href="#cite_note-PolF35-NatInt-142">[133]</a></sup>. W kolejnych latach, polskie F-35 operować mają z <a href="/wiki/32_Baza_Lotnictwa_Taktycznego" title="32 Baza Lotnictwa Taktycznego">32. Bazy Lotnictwa Taktycznego</a> w <a href="/wiki/%C5%81ask" title="Łask">Łasku</a> oraz <a href="/wiki/21_Baza_Lotnictwa_Taktycznego" title="21 Baza Lotnictwa Taktycznego">21. Bazy Lotnictwa Taktycznego</a> w <a href="/wiki/%C5%9Awidwin" title="Świdwin">Świdwinie</a><sup id="cite_ref-PolF35-NatInt_142-6" class="reference"><a href="#cite_note-PolF35-NatInt-142">[133]</a></sup>. </p><p>Produkcja oznaczonej jako AZ-01 pierwszej maszyny dla Polski rozpoczęła się w 2023 roku w zakładzie montażu końcowego w <a href="/wiki/Fort_Worth" title="Fort Worth">Fort Worth</a> w <a href="/wiki/Teksas" title="Teksas">Teksasie</a><sup id="cite_ref-LockMart-Poland_141-1" class="reference"><a href="#cite_note-LockMart-Poland-141">[132]</a></sup>. 7 sierpnia 2024 roku AZ-01 wszedł w finalną fazę produkcji i został przetoczony na własnych kołach z hali montażu do hali wyposażania, celem m.in. pokrycia go pochłaniającymi fale radarowe powłokami RAM<sup id="cite_ref-AZ-1_149-0" class="reference"><a href="#cite_note-AZ-1-149">[140]</a></sup>. 28 sierpnia natomiast samolot został oficjalnie zaprezentowany publicznie, w tradycyjnej dla zagranicznych odbiorców uroczystości w <a href="/wiki/United_States_Air_Force_Plant_4" title="United States Air Force Plant 4">zakładzie nr 4</a> w Fort Worth<sup id="cite_ref-150" class="reference"><a href="#cite_note-150">[141]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia_służby"><span id="Historia_s.C5.82u.C5.BCby"></span>Historia służby</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Historia służby" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia służby"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:U.S._Air_Force_Capt._Brad_Matherne,_a_pilot_with_the_422nd_Test_and_Evaluation_Squadron,_conducts_preflight_checks_inside_an_F-35A_Lightning_II_aircraft_before_its_first_operational_training_mission_April_4_130404-F-KX404-026.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/U.S._Air_Force_Capt._Brad_Matherne%2C_a_pilot_with_the_422nd_Test_and_Evaluation_Squadron%2C_conducts_preflight_checks_inside_an_F-35A_Lightning_II_aircraft_before_its_first_operational_training_mission_April_4_130404-F-KX404-026.jpg/220px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/U.S._Air_Force_Capt._Brad_Matherne%2C_a_pilot_with_the_422nd_Test_and_Evaluation_Squadron%2C_conducts_preflight_checks_inside_an_F-35A_Lightning_II_aircraft_before_its_first_operational_training_mission_April_4_130404-F-KX404-026.jpg/330px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/U.S._Air_Force_Capt._Brad_Matherne%2C_a_pilot_with_the_422nd_Test_and_Evaluation_Squadron%2C_conducts_preflight_checks_inside_an_F-35A_Lightning_II_aircraft_before_its_first_operational_training_mission_April_4_130404-F-KX404-026.jpg/440px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="4256" data-file-height="2832" /></a><figcaption>Lightningi II w bazie lotniczej Nellis, 2013 rok</figcaption></figure> <p>2 sierpnia 2016 roku USAF ogłosił wstępną gotowość operacyjną swoich F-35A<sup id="cite_ref-151" class="reference"><a href="#cite_note-151">[142]</a></sup>. Pół roku później – na przełomie stycznia i lutego 2017 roku – F-35A po raz pierwszy wzięły udział w ćwiczeniach <a href="/wiki/Red_Flag_exercise" title="Red Flag exercise">Red Flag</a> (edycja 17-1). Według udostępnionych informacji Lightningi II uzyskały w symulowanych walkach powietrznych wyniki 15:1. Nie ujawniono jednak, czy jest to dorobek samych F-35A, czy też całych formacji, w których skład wchodziły Lightningi II<sup id="cite_ref-redflag_152-0" class="reference"><a href="#cite_note-redflag-152">[143]</a></sup>. </p><p>W marcu 2017 roku pojawiły się informacje, że F-35 mają już za sobą <a href="/w/index.php?title=Chrzest_bojowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chrzest bojowy (strona nie istnieje)">chrzest bojowy</a>. Izraelskie F-35I miały jakoby przeprowadzić w styczniu 2017 roku – zaledwie miesiąc po odebraniu samolotów przez <a href="/wiki/Si%C5%82y_Powietrzne_Izraela" title="Siły Powietrzne Izraela">Siły Powietrzne Izraela</a> – uderzenie na cel na terenie <a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syrii</a>. Informacji tych oficjalnie nie potwierdzono. Eksperci uznają je za możliwe, ale mało prawdopodobne<sup id="cite_ref-153" class="reference"><a href="#cite_note-153">[144]</a></sup><sup id="cite_ref-154" class="reference"><a href="#cite_note-154">[145]</a></sup>. Do chrztu bojowego F-35I doszło ponad rok później. W maju 2018 roku dowódca izraelskiego lotnictwa ujawnił, że F-35I brały udział w lotach bojowych na początku 2018 i dwukrotnie uczestniczyły w atakach na cele na terenie Syrii<sup id="cite_ref-155" class="reference"><a href="#cite_note-155">[146]</a></sup><sup id="cite_ref-156" class="reference"><a href="#cite_note-156">[147]</a></sup>. </p><p>Samoloty wersji F-35B odbyły pierwszy lot bojowy 27 września 2018 roku – maszyny z okrętu desantowego <a href="/w/index.php?title=USS_Essex_(LHD-2)&action=edit&redlink=1" class="new" title="USS Essex (LHD-2) (strona nie istnieje)">USS Essex (LHD-2)</a> zaatakowały <a href="/wiki/Talibowie" title="Talibowie">talibów</a> w Afganistanie<sup id="cite_ref-157" class="reference"><a href="#cite_note-157">[148]</a></sup>. Następnego dnia inny samolot tej samej wersji rozbił się w pobliżu <a href="/w/index.php?title=Marine_Corps_Air_Station_Beaufort&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marine Corps Air Station Beaufort (strona nie istnieje)">Marine Corps Air Station Beaufort</a>; był to pierwszy tego rodzaju <a href="/wiki/Wypadek_lotniczy" title="Wypadek lotniczy">wypadek lotniczy</a> w historii programu F-35<sup id="cite_ref-158" class="reference"><a href="#cite_note-158">[149]</a></sup>. </p><p>W czerwcu 2021 poinformowano o osiągnięciu przez światową flotę F-35 400 tysięcy godzin nalotu, a w kwietniu 2022 roku – 500 tysięcy godzin. Po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku amerykańskie, brytyjskie i holenderskie F-35 rozpoczęły loty patrolowe w celu wsparcia państw NATO Europy środkowo-wschodniej. Należy zaznaczyć, że czasie pokoju samoloty F-35 zazwyczaj wykonują loty z zamontowanymi reflektorami radarowymi w celu zwiększenia ich <a href="/wiki/Skuteczna_powierzchnia_odbicia" title="Skuteczna powierzchnia odbicia">skutecznej powierzchni odbicia</a> i tym samym ukryciem stopnia ich prawdziwych charakterystyk <i>stealth</i>. </p><p>9 i 10 listopada 2024 roku F-35C eskadry <a href="/w/index.php?title=Marine_Fighter_Attack_Squadron_314&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marine Fighter Attack Squadron 314 (strona nie istnieje)">VMFA-314</a> piechoty morskiej przeprowadziły z pokładu lotniskowca <a href="/wiki/USS_Abraham_Lincoln_(CVN-72)" title="USS Abraham Lincoln (CVN-72)">USS „Abraham Lincoln” (CVN-72)</a> serię uderzeń precyzyjnych na magazyny amunicji <a href="/wiki/Ruch_Huti" title="Ruch Huti">Houti</a> w <a href="/wiki/Jemen" title="Jemen">Jemenie</a>, używanej do ataków na <a href="/wiki/%C5%BBegluga" title="Żegluga">żeglugę</a> na <a href="/wiki/Morze_Czerwone" title="Morze Czerwone">Morzu Czerwonym</a> i <a href="/wiki/Zatoka_Ade%C5%84ska" title="Zatoka Adeńska">Zatoce Adeńskiej</a><sup id="cite_ref-Huti-F35C_159-0" class="reference"><a href="#cite_note-Huti-F35C-159">[150]</a></sup>. Operacja ta była debiutem bojowym samolotów w wersji „C”<sup id="cite_ref-Huti-F35C_159-1" class="reference"><a href="#cite_note-Huti-F35C-159">[150]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="F-35_w_sytuacji_geopolitycznej">F-35 w sytuacji geopolitycznej</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: F-35 w sytuacji geopolitycznej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: F-35 w sytuacji geopolitycznej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Program F-35 zainicjowany został celem generacyjnego odmłodzenia flot powietrznych Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, raptownie pogarszajaca się sytuacja geopolityczna na świecie, w tym zwłaszcza <a href="/wiki/Inwazja_Rosji_na_Ukrain%C4%99" title="Inwazja Rosji na Ukrainę">inwazja Rosji na Ukrainę</a>, wywołała jednak implikacje o charakterze globalnym. Bliskość <a href="/wiki/Teatr_dzia%C5%82a%C5%84_wojennych" title="Teatr działań wojennych">teatru działań</a> tej wojny do demokratycznych krajów Europy, przyciągneła zarówno nowe kraje europejskie do <a href="/wiki/NATO" title="NATO">Sojuszu Północnoatlantyckiego</a>, jak i nowych członków partnerstwa F-35<sup id="cite_ref-BurbageGeopolit_160-0" class="reference"><a href="#cite_note-BurbageGeopolit-160">[151]</a></sup>. Od 24 lutego 2022 roku do jesieni 2024 roku, zamówienia na nowe F-35 złożyły nie uczestniczące dotąd w programie Finlandia, Szwajcaria, Niemcy i Czechy. Złożone przez te cztery kraje zamówienia na łącznie 154 samoloty, przewyższają maksymalną wielkość planowanej przez Lockheed Martin rocznej produkcji tego samolotu do roku 2025<sup id="cite_ref-BurbageGeopolit_160-1" class="reference"><a href="#cite_note-BurbageGeopolit-160">[151]</a></sup>. W tym samym czasie na <a href="/wiki/Bliski_Wsch%C3%B3d" title="Bliski Wschód">Bliskim Wschodzie</a> Izrael przeprowadził za pomocą F-35 „Adair” cztery ćwiczenia symulowanych ataków na <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>, w tym przynajmniej jedno potwierdzone ćwiczenie ze specjalną bombą zaprojektowaną do ataku na umocnione irańskie ośrodki atomowe<sup id="cite_ref-BurbageGeopolit_160-2" class="reference"><a href="#cite_note-BurbageGeopolit-160">[151]</a></sup>. Wyłonienie się Chin na światowej scenie geopolitycznej, połączone z jego ekspansją na obszarze <a href="/wiki/Morze_Po%C5%82udniowochi%C5%84skie" title="Morze Południowochińskie">Morza Południowochińskiego</a>, zintensyfikowało proces unowocześniania swoich sił zbrojnych przez państwa tego obszaru, w tym zakupy F-35 przez Japonię i <a href="/wiki/Korea_Po%C5%82udniowa" title="Korea Południowa">Koreę Południową</a>, a także wybór F-35B przez <a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapur</a>, który staje się czwartym użytkownikiem tej wersji samolotu<sup id="cite_ref-BurbageGeopolit2_161-0" class="reference"><a href="#cite_note-BurbageGeopolit2-161">[152]</a></sup><sup id="cite_ref-162" class="reference"><a href="#cite_note-162">[j]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Niezawodność"><span id="Niezawodno.C5.9B.C4.87"></span>Niezawodność</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Niezawodność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Niezawodność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Do października 2024 roku, wszystkim odbiorcom zostało dostarczonych 1040 F-35 trzech wersji – w tym wersji pokładowej, które wykonały dotąd 950 000 godzin nalotu. Mimo bardzo dużej złożoności i zaawansowania konstrukcji, samolot ten zachowuje status najbardziej niezawodnego i bezpiecznego samolotu, z wszystkich dotychczasowych samolotów IV i V generacji, w tym <a href="/wiki/Fairchild_A-10_Thunderbolt_II" title="Fairchild A-10 Thunderbolt II">A-10 Thunderbolt II</a>, <a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-15_Eagle" title="McDonnell Douglas F-15 Eagle">F-15 Eagle</a> i <a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-15E_Strike_Eagle" title="McDonnell Douglas F-15E Strike Eagle">Strike Eagle</a>, <a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16 Fighting Falcon</a> oraz <a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-22_Raptor" title="Lockheed Martin F-22 Raptor">F-22 Raptor</a><sup id="cite_ref-Gouré_163-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gouré-163">[153]</a></sup><sup id="cite_ref-Venckunas_164-0" class="reference"><a href="#cite_note-Venckunas-164">[154]</a></sup>. Dotychczasowe doświadczenia ich użycia, wskazują na średnio 1,6 wypadku na 100 000 godzin nalotu F-35, podczas gdy średnia wypadków F-16 Fighting Falcon wynosi 3,55 wypadku na 100 000 godzin, z jedynie jednym wypadkiem śmiertelnym, gdy pilot <a href="/wiki/Japonia" title="Japonia">japońskiego</a> F-35A poniósł śmierć w wypadku nad <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Oceanem Atlantyckim</a><sup id="cite_ref-165" class="reference"><a href="#cite_note-165">[155]</a></sup><sup id="cite_ref-166" class="reference"><a href="#cite_note-166">[156]</a></sup><sup id="cite_ref-Venckunas_164-1" class="reference"><a href="#cite_note-Venckunas-164">[154]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">W nomenklaturze programu był to wybór konstrukcji, która będzie realizowane w fazie System Design and Development (SDD).</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Podczas <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">holenderskiego</a> postępowania nad wyborem samolotów nowej generacji dla <a href="/wiki/Kr%C3%B3lewskie_Holenderskie_Si%C5%82y_Powietrzne" title="Królewskie Holenderskie Siły Powietrzne">holenderskich sił powietrznych</a>, grupa holenderskich polityków została zaproszona do <a href="/wiki/Fort_Worth" title="Fort Worth">Fort Worth</a>, gdzie uczestniczyli w zorganizowanej przez Lockheeda Martina demonstracji. W trakcie pokazu, F-35 wystartował tuż przed startującym wkrótce po nim F-16. Podczas gdy start F-35 nie wywołał żadnych skutków ubocznych, po starcie F-16 z koniecznym dopalaniem, na pobliskim parkingu uruchomiły się alarmy zgromadzonych tam samochodów<sup id="cite_ref-F135-1_38-4" class="reference"><a href="#cite_note-F135-1-38">[37]</a></sup>. Także mieszkańcy miejscowości <a href="/wiki/Niceville" title="Niceville">Niceville</a> na <a href="/wiki/Floryda" title="Floryda">Florydzie</a>, pobliżu której znajduje się ośrodek szkoleniowy i centrum testowe F-35 <a href="/w/index.php?title=Eglin_Air_Force_Base&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eglin Air Force Base (strona nie istnieje)">Eglin Air Force Base</a> odnotowali mniejszą hałaśliwość F-35 w stosunku do innych samolotów<sup id="cite_ref-F135-1_38-5" class="reference"><a href="#cite_note-F135-1-38">[37]</a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">Dane dotyczące RCS podane są w wartości publicznie znanej, prawdopodobnie dla przekroju frontalnego – rzeczywista wartość jest jednak ściśle tajna<sup id="cite_ref-LOP1_46-1" class="reference"><a href="#cite_note-LOP1-46">[44]</a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">RCS o powierzchni 0,0015 m² odpowiada wielkości piłki do tenisa stołowego, podczas gdy RCS 0,0001–0,0005 m² samolotu F-22 odpowiada wielkości kulki <a href="/wiki/Marmurki" title="Marmurki">marmurkowej</a>.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text">Po rozpoczęciu <a href="/wiki/Inwazja_Rosji_na_Ukrain%C4%99" title="Inwazja Rosji na Ukrainę">pełnoskalowej agresji Rosji na Ukrainę w 2022 roku</a> patrolujące granice Polski z <a href="/wiki/Bia%C5%82oru%C5%9B" title="Białoruś">Białorosią</a> oraz <a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukrainą</a> należące do państw <a href="/wiki/NATO" title="NATO">NATO</a> F-35 używały soczewek celem ukrycia przed rosyjskimi i białoruskimi radarami ich prawdziwych sygnatur radarowych, w co najmniej w jednym jednak przypadku wizualnie dostrzeżono je bez zainstalowanych soczewek<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51">[47]</a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">W tabeli przedstawiono publicznie znane dane. wartości rzeczywiste, z uwagi na wysoki poziom tajności tej materii, mogą odbiegać od przedstawionych.</span> </li> <li id="cite_note-F-35B-65"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-F-35B_65-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F-35B_65-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Uzbrojenie nieprzenoszone przez F-35B.</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text">FACO – <i>Final Assembly and Check Out</i></span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text">Poprodukcyjne testy każdego samolotu składają się z dwóch etapów.<br />    I. W etapie pierwszym, <a href="/wiki/Pilot_do%C5%9Bwiadczalny" title="Pilot doświadczalny">pilot testowy</a> odbywa relatywnie krótki lot nowym samolotem na wysokości 15 000 stóp (4572 metry), z której możliwy jest powrót na lotnisko <a href="/wiki/Lot_%C5%9Blizgowy" title="Lot ślizgowy">lotem ślizgowym</a> w razie awarii silnika.<br />    II. W drugim etapie przeprowadzane są testy samolotu z pełnym obciążeniem. Podczas trwającego 1 godzinę i 45 minut lotu na wysokości 35 000 do 40 000 stóp (10 500 do 12 200 metrów) samolot poddawany jest serii manewrów z maksymalnymi dopuszczalnymi <a href="/wiki/Przeci%C4%85%C5%BCenie" title="Przeciążenie">przeciążeniami</a> i często z <a href="/wiki/Pr%C4%99dko%C5%9B%C4%87_nadd%C5%BAwi%C4%99kowa" title="Prędkość naddźwiękowa">prędkościami supersonicznymi</a><sup id="cite_ref-CostDeclines_88-0" class="reference"><a href="#cite_note-CostDeclines-88">[80]</a></sup></span> </li> <li id="cite_note-162"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-162">↑</a></span> <span class="reference-text">Singapur wybrał samoloty w wersji F-35B z uwagi na szczupłość terytorium tego państwa i brak dużych lotnisk, podczas gdy wersja STOVL samolotu, zapewnia dogodną możliwość korzystania z dróg.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Martin-Baker-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Martin-Baker_1-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Martin-Baker_1-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Martin-Baker_1-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Martin-Baker_1-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Martin-Baker_1-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Martin-Baker_1-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-lastname">Martin-Baker</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120308171218/http://www.jsf.mil/history/index.htm"><i>A History of the Joint Strike Fighter Programme</i></a> [online], 2011<span class="accessdate"> [dostęp 2012-03-11]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jsf.mil/history/index.htm">adresu</a> 2012-03-08]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=A+History+of+the+Joint+Strike+Fighter+Programme&rft.date=2011&rft.aulast=Martin-Baker&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jsf.mil%2Fhistory%2Findex.htm" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Samolot szturmowy nowej generacji</i>, „Lotnictwo”, nr 3 (1995), s. 1, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0867-6763">0867-6763</a></span></span> </li> <li id="cite_note-Geoffrey_Buescher-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Geoffrey_Buescher_3-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Geoffrey_Buescher_3-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Geoffrey Buescher: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dept.aoe.vt.edu/~mason/Mason_f/JSFBuescher.pdf"><i>JOINT STRIKE FIGHTER</i></a>. 23 kwietnia 2001. [dostęp 2012-03-11]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Jeremiah_Gertler-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Jeremiah_Gertler_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Jeremiah Gertler: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dept.aoe.vt.edu/~mason/Mason_f/JSFBuescher.pdf"><i>F-35 Joint Strike Fighter (JSF) Program</i></a>. 12 lutego 2012. [dostęp 2012-03-11]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Grzegorz Hołdanowicz,<i>Myśliwska wiosna AD 2002</i>, „Raport”, nr 6 (2002), s. 34, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1429-270x">1429-270x</a></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Grzegorz Hołdanowicz, <i>X-35 stanie się YF-35 Lockheed Martin, Northrop Grumman i BAE Systems – zwycięski zespół JSF</i>, „Raport”, nr 11 (2011), s. 28–30, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1429-270x">1429-270x</a></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Lockheed Martin zwycięzcą konkursu JSF</i>, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 12 (2001), s. 4, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1230-1655">1230-1655</a></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Jacek Zemło: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/boeing-f-32-bylby-inny-niz-prototypowy-x-32/">Boeing F-32 byłby inny niż prototypowy X-32</a>. Konflikty.pl, 21 maja 2018. [dostęp 2018-09-30]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Lightning II oficjalną nazwą F-35</i>, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 8 (2006), s. 6, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1230-1655">1230-1655</a></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120205155947/http://www.jsf.mil/contact/con_faqs.htm"><i>The Joint Strike Fighter Program – FAQs</i></a> [online], jsf.mil<span class="accessdate"> [dostęp 2012-03-11]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jsf.mil/contact/con_faqs.htm">adresu</a> 2012-02-05]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Joint+Strike+Fighter+Program+%E2%80%93+FAQs&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jsf.mil%2Fcontact%2Fcon_faqs.htm" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński, <i>Lockheed Martin F-35 otrzymuje oficjalną nazwę Lightning II</i>, „Lotnictwo”, nr 8 (2006), s. 4, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1732-5323">1732-5323</a></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200816190247/https://www.gao.gov/new.items/d04554.pdf">Joint Strike Fighter Acquisition: Observations on the Supplier Base.</a>. gao.gov. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gao.gov/new.items/d04554.pdf">tego adresu</a> (2020-08-16)].</cite> – s. 17. <i>US General Account Office</i>. 8 lutego 2006.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gao.gov/assets/670/669619.pdf">F-35 JOINT STRIKE FIGHTER Assessment Needed to Address Affordability Challenges</a> – s. 5. <i>US General Account Office</i>, kwiecień 2015.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bga-aeroweb.com/Defense/F-35-Lightning-II-JSF.html">F-35 Lightning II – Joint Strike Fighter.</a> bga-aeroweb.com, dostęp: 2016-07-10.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120111233913/http://www.martin-baker.com/products/Ejection-Seats/Mk--16-high-speed/US16E---JSF.aspx">US16E – JSF, martin-baker.com</a>. martin-baker.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.martin-baker.com/products/Ejection-Seats/Mk--16-high-speed/US16E---JSF.aspx">tego adresu</a> (2012-01-11)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151222100334/http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/BAE-Systems.aspx">jsf.org.uk</a>. jsf.org.uk. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/BAE-Systems.aspx">tego adresu</a> (2015-12-22)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171117142946/http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/Rolls-Royce.aspx">Rolls-Royce, jsf.org.uk</a>. jsf.org.uk. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/Rolls-Royce.aspx">tego adresu</a> (2017-11-17)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171106184901/http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/EDM.aspx">EDM Ltd, jsf.org.uk</a>. jsf.org.uk. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/EDM.aspx">tego adresu</a> (2017-11-06)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171108052644/http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/Cobham.aspx">Cobham, jsf.org.uk</a>. jsf.org.uk. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jsf.org.uk/JSF-UK-Industry-Team/Cobham.aspx">tego adresu</a> (2017-11-08)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121107005824/http://www.selexgalileo.com/SelexGalileo/EN/More/Selex_SAS_Inc/Programs/index.sdo">JSF (Joint Strike Fighter) High Energy LRFD (Laser Range Finder Designator)</a>. selexgalileo.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.selexgalileo.com/SelexGalileo/EN/More/Selex_SAS_Inc/Programs/index.sdo">tego adresu</a> (2012-11-07)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120623020053/http://www.lockheedmartin.com/us/products/f35/global-partnerships/f-35-italy.html">F-35 Italy/Industrial Participation, lockheedmartin.com</a>. lockheedmartin.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lockheedmartin.com/us/products/f35/global-partnerships/f-35-italy.html">tego adresu</a> (2012-06-23)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sldinfo.com/the-italian-f-35-faco-a-key-asset-in-the-global-f-35-support-system/">THE ITALIAN F-35 FACO: A KEY ASSET IN THE GLOBAL F-35 SUPPORT SYSTEM.</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.flightglobal.com/news/articles/italy-opens-f-35-assembly-line-as-political-opposition-grows-388441/">Italy opens F-35 assembly line, as political opposition grows.</a> flightglobal, 18 lipca 2013.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110527221800/http://www.fokker.com/FA-Fokker_signs_MoA_for_Landing_Gear_Drag_Braces_JSF">Fokker signs MoA for Landing Gear Drag Braces JSF, fokker.com</a>. fokker.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fokker.com/FA-Fokker_signs_MoA_for_Landing_Gear_Drag_Braces_JSF">tego adresu</a> (2011-05-27)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/mcTas"><i>Magellan Aerospace Completes First F-35A Horizontal Tail Assembly</i></a> [online], f-35.ca, 14 grudnia 2012<span class="accessdate"> [dostęp 2012-12-18]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://f-35.ca/2012/news-release-magellan-aerospace-completes-first-f-35a-horizontal-tail-assembly/">adresu</a> 2013-04-24]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2012-12-14&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Magellan+Aerospace+Completes+First+F-35A+Horizontal+Tail+Assembly&rft_id=http%3A%2F%2Ff-35.ca%2F2012%2Fnews-release-magellan-aerospace-completes-first-f-35a-horizontal-tail-assembly%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.flightglobal.com/news/articles/iai-to-build-wings-for-lockheeds-f-35-346818/">IAI to build wings for Lockheed’s F-35, flightglobal.com</a>.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111017155257/http://www.vsi-hmcs.com/index.php/f-35-hmds">F-35 GEN II Helmet Mounted Display System</a>. vsi-hmcs.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vsi-hmcs.com/index.php/f-35-hmds">tego adresu</a> (2011-10-17)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3225109,00.html">Elbit helmet deal worth USD 71.4 million.</a> 3 lipca 2006.</span> </li> <li id="cite_note-13_sierpnia_2015-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13_sierpnia_2015_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=17197">Poprawiony hełm dla pilotów F-35.</a> altair, 13 sierpnia 2015.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://defense-update.com/20130611_cyclone.html">Israel Delivers First Components for the F-35.</a> 11 czerwca 2013.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.globalsecurity.org/military/systems/aircraft/f-35-int.htm">F-35 Joint Strike Fighter (JSF) Lightning II – International Partners</a>, globalsecurity.org.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=3437">Ile zostanie wyprodukowanych F-35?</a> altair, 7 października 2009.</span> </li> <li id="cite_note-Capabilities-34"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Capabilities_34-7">h</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>F-35 capabilities</i>, [online].</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.airforce-technology.com/features/feature51242/">Airforce Technology: <i>Obama’s Strategy Dictates Aircraft Choices</i>.</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</span> </li> <li id="cite_note-Gouré-1-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gouré-1_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Daniel Gouré, Ph.D.: <i>The Critics are Dead Wrong</i>, [on line]</span> </li> <li id="cite_note-Participation-37"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Participation_37-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Participation_37-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Participation_37-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Participation_37-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Edward Lundquist: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nationaldefensemagazine.org/articles/2015/1/1/2015january-f35-industrial-base-relies-on-international-participation">F-35 Industrial Base Relies On International Participation</a>. National Defense, 1 stycznia 2015. [dostęp 2024-08-29]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-F135-1-38"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-F135-1_38-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F135-1_38-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F135-1_38-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F135-1_38-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F135-1_38-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F135-1_38-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story</i>, s. 187</span> </li> <li id="cite_note-F135-2-39"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-F135-2_39-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F135-2_39-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story</i>, s. 379-380</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.globaldefensecorp.com/2020/09/19/watch-f-35-takes-off-without-afterburner/">Watch F-35 takes off without afterburner</a>. Global Defense Corp, 19 września 2020. [dostęp 2024-09-03]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-HamstraINaped-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HamstraINaped_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Jeffrey W. Hamstra: <i>The F-35 Lightning II</i>, s. 139-142</span> </li> <li id="cite_note-AETP-43"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-AETP_43-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-AETP_43-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Audrey Decker: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.defenseone.com/policy/2023/03/air-force-abandons-new-f-35-engine-favor-upgrades/383890/">Air Force Abandons New F-35 Engine in Favor of Upgrades</a>. Defense One, 13 marca 2023. [dostęp 2024-09-03]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-November-11-2012-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-November-11-2012_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://f-35.ca/wp-content/uploads/2012/11/F-35-Fast-Facts-November-11-2012.pdf">F-35 Lightning II Program Status and Fast Facts November 11, 2012</a>.</span> </li> <li id="cite_note-LOP2-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-LOP2_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Konstantinos Zikidis, Alexios Skondras: <i>Low Observable Principles</i>, s. 144-145</span> </li> <li id="cite_note-LOP1-46"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-LOP1_46-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-LOP1_46-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-LOP1_46-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Konstantinos Zikidis, Alexios Skondras: <i>Low Observable Principles</i>, s. 139-140</span> </li> <li id="cite_note-GenHostage-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-GenHostage_49-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Colin Clark: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://breakingdefense.com/2014/06/gen-mike-hostage-on-the-f-35-no-growlers-needed-when-war-starts/">Gen. Mike Hostage On The F-35; No Growlers Needed When War Starts</a>. Breaking Defense, 6 czerwca 2014. [dostęp 2024-09-27]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-FAA-50"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-FAA_50-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FAA_50-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Dario Leone: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://theaviationgeekclub.com/these-devices-make-stealth-aircraft-visible-on-radar-screens/">How Luneburg lens radar reflectors are used to make stealth aircraft visible on radar screens</a>. The Aviation Geek Club. [dostęp 2024-08-28]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">David Cenciotti: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://theaviationist.com/2022/03/02/f-35-without-reflectors-over-poland/">Photos released by the U.S. Air Force prove F-35s have flown in “full stealth mode” over Poland</a>. The Aviationist, 2 marca 2022. [dostęp 2024-08-28]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Sensory-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Sensory_54-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Sensory_54-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Sensory_54-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Sensory_54-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Sensory_54-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Sensory_54-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lockheedmartin.com/content/dam/lockheed-martin/eo/documents/webt/F-35_Mission_Systems_Design_Development_and_Verification.pdf">F-35 Mission Systems Design, Development, and Verification</a>. <a href="/wiki/Lockheed_Martin" title="Lockheed Martin">Lockheed Martin</a>, 2018. [dostęp 2024-01-21]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Kris Osborn: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nationalinterest.org/blog/buzz/surprise-americas-f-35s-can-now-track-ballistic-missiles-79426">Surprise: America's F-35s Can Now Track Ballistic Missiles</a>. National Interests. [dostęp 2024-01-21]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-LM-ogolne-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-LM-ogolne_56-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Ligthning II</i>, [online].</span> </li> <li id="cite_note-ALE70-57"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ALE70_57-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ALE70_57-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ALE70_57-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ALE70_57-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ALE70_57-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://theaviationist.com/2022/11/29/take-a-look-at-these-photos-of-an-f-35-flying-with-the-ale-70-towed-decoy-door-open/">Take A Look At These Photos Of An F-35 Flying With The ALE-70 Towed Decoy Door Open</a>. The Aviationist, 29 listopada 2022. [dostęp 2024-02-02]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.airforcemag.com/PDF/MagazineArchive/PublishingImages/2019/May%202019/F-15.F-35_Vertical.v30.pdf">How the F-35A and the F-15EX compare</a>. Air Force Magazine. [dostęp 2020-02-17]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.flightglobal.com/news/articles/norway-pushes-for-further-assurances-over-jsm-integration-on-f-35-379651/">Norway pushes for further assurances over JSM integration on F-35, flightglobal.com</a>.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=10044">F-35B odpala AMRAAM.</a> altair.com.pl, 29 marca 2013.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Peter Suciu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nationalinterest.org/blog/reboot/sead-and-dead-f-35-training-what-they-are-and-why-they-matter-173489">SEAD and DEAD F-35 Training: What They Are and Why They Matter</a>. National Interest, 30 listopada 2020. [dostęp 2024-09-01]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Peter Suciu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.defensedaily.com/lab-work-for-aargm-er-integration-on-f-35a-slated-for-next-may/air-force/">Lab Work for AARGM-ER Integration on F-35A Slated for Next May</a>. Defense Daily, 30 listopada 2020. [dostęp 2024-09-01]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Thomas Newdick: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.twz.com/air/f-35a-is-officially-certified-for-nuclear-strike">F-35A Is Officially Certified For Nuclear Strike</a>. The War Zone, 9 marca 2024. [dostęp 2024-10-21]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-aerospaceweb-64"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-aerospaceweb_64-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-aerospaceweb_64-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aerospaceweb.org/question/planes/q0163.shtml">F-35 JSF Weapon Carriage Capacity, aerospaceweb.org</a>.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Pierwszy seryjny F-35 Lightning II oblatany</i>, „Lotnictwo”, nr 4 (2011), s. 16, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1732-5323">1732-5323</a></span></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Seryjny F-35A</i>, „Raport”, nr 3 (2011), s. 76, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1429-270x">1429-270x</a></span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120911054941/http://blogs.ottawacitizen.com/2012/09/06/norway-funds-f-35-drag-chute-for-canada-and-the-netherlands/">Norway Funds F-35 Drag Chute for Canada and the Netherlands.</a>. blogs.ottawacitizen.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://blogs.ottawacitizen.com/2012/09/06/norway-funds-f-35-drag-chute-for-canada-and-the-netherlands/">tego adresu</a> (2012-09-11)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=22105">Testy spadochronu dla norweskich F-35A.</a> Altair, 20 kwietnia 2017.</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=14236">Spadochron hamujący dla norweskich F-35.</a> altair, 25 sierpnia 2014.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111111015039/http://www.forces.gc.ca/site/pri/2/pro-pro/ngfc-fs-ft/arriving-estimation-eng.asp">Arriving at Canada’s Costs for the F-35A Conventional Takeoff and Landing Variant Joint Strike Fighter.</a>. forces.gc.ca. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.forces.gc.ca/site/pri/2/pro-pro/ngfc-fs-ft/arriving-estimation-eng.asp">tego adresu</a> (2011-11-11)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120818131239/http://www.dodbuzz.com/2012/06/19/lockheeds-comprehensive-qa-on-the-f-35/">Lockheed’s comprehensive Q&A on the F-35.</a>. [dostęp 2012-12-08]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dodbuzz.com/2012/06/19/lockheeds-comprehensive-qa-on-the-f-35/">tego adresu</a> (2012-08-18)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>JSF-y lądują i startują pionowo</i>, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 8 (2001), s. 5, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1230-1655">1230-1655</a></span></span> </li> <li id="cite_note-February-15-2013-74"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-February-15-2013_74-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-February-15-2013_74-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130221014427/http://www.flightglobal.com/blogs/the-dewline/2013/02/first-production-us-navy-f-35c.html">First production US Navy F-35C flies.</a>. flightglobal.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.flightglobal.com/blogs/the-dewline/2013/02/first-production-us-navy-f-35c.html">tego adresu</a> (2013-02-21)].</cite> flightglobal, 15 lutego 2013.</span> </li> <li id="cite_note-HamstraDigitalThread-75"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-HamstraDigitalThread_75-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraDigitalThread_75-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraDigitalThread_75-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraDigitalThread_75-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text">Jeffrey W. Hamstra: <i>The F-35 Lightning II</i>, s. 161-162</span> </li> <li id="cite_note-HamstraDigitalThread2-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HamstraDigitalThread2_76-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Jeffrey W. Hamstra: <i>The F-35 Lightning II</i>, s. 168-173</span> </li> <li id="cite_note-HamstraProdukcja-77"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-HamstraProdukcja_77-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraProdukcja_77-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraProdukcja_77-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraProdukcja_77-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraProdukcja_77-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text">Jeffrey W. Hamstra: <i>The F-35 Lightning II</i>, s. 162-166</span> </li> <li id="cite_note-F-35-1-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-F-35-1_78-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story</i>, s. 283-289</span> </li> <li id="cite_note-Burbage-WymaganiaPrzem-79"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Burbage-WymaganiaPrzem_79-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Burbage-WymaganiaPrzem_79-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story</i>, s. 111</span> </li> <li id="cite_note-HamstraFascilities-80"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-HamstraFascilities_80-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-HamstraFascilities_80-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Jeffrey W. Hamstra: <i>The F-35 Lightning II</i>, s. 60-62</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lockheedmartin.com/us/products/F-35LightningIIEOTS.html">F-35 Lightning II Electro-optical Targeting System (AN/AAQ-40).</a></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.airforce-technology.com/news/newsfirst-italian-assembled-f-35a-aircraft-rolls-out-of-cameri-facility-4531605/"><i>First Italian-assembled</i>, [online</a>]</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.f35.com/f35/global-enterprise/japan.html"><i>Japan Air Self-Defense</i>, [online</a>]</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text">Dave Majumdar: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nationalinterest.org/blog/the-buzz/japan-just-built-its-very-first-f-35-joint-strike-fighter-21018"><i>Japan Just Built Its Very First F-35</i></a>, [online]</span> </li> <li id="cite_note-HamstraInternationa-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HamstraInternationa_86-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Jeffrey W. Hamstra: <i>The F-35 Lightning II</i>, s. 54-57</span> </li> <li id="cite_note-F-35-2-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-F-35-2_87-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story</i>, s. 291</span> </li> <li id="cite_note-CostDeclines-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CostDeclines_88-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Stephen Losey: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.defensenews.com/industry/2022/11/18/f-35-costs-have-been-declining-thats-about-to-change/"><i>F-35 costs have been declining</i></a>, [online]</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story</i>, s. 375</span> </li> <li id="cite_note-lrip3-91"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-lrip3_91-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-lrip3_91-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20161126223051/http://archive.defense.gov/Contracts/Contract.aspx?ContractID=4039">LRIP Lot III F-35 Lightning II, U.S. Department of Defense, June 02, 2009.</a></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Hypś, Maciej ;: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/pierwszy-f-35-dostarczony-usaf/">Pierwszy F-35 dostarczony US Air Force!</a>. Konflikty.pl, 10 maja 2011. [dostęp 2016-12-01].</cite></span> </li> <li id="cite_note-DoD-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-DoD_93-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">David G.</span><span class="cite-name-initials" title="David G." style="display:none">D.G.</span> </span><span class="cite-lastname">Ahern</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">David G.</span><span class="cite-name-initials" title="David G.">D.G.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Stephen P.</span><span class="cite-name-initials" title="Stephen P." style="display:none">S.P.</span> </span><span class="cite-lastname">Welby</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Stephen P.</span><span class="cite-name-initials" title="Stephen P.">S.P.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://s3.documentcloud.org/documents/274217/dod-quick-look-ahern-report.pdf"><i>F-35 Joint Stricke Fighter Concurrency Quick Look Review</i></a> [online], Departament Obrony, 29 listopada 2011<span class="accessdate"> [dostęp 2012-10-29]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=David+G.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=F-35+Joint+Stricke+Fighter+Concurrency+Quick+Look+Review&rft.date=2011-11-29&rft.aulast=Ahern&rft_id=http%3A%2F%2Fs3.documentcloud.org%2Fdocuments%2F274217%2Fdod-quick-look-ahern-report.pdf" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130126220601/http://www.lockheedmartin.com/us/news/press-releases/2008/march/LockheedMartinF-35Succeed.html">Lockheed Martin F-35 Succeeds in First Aerial Refueling Test.</a>. lockheedmartin.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lockheedmartin.com/us/news/press-releases/2008/march/LockheedMartinF-35Succeed.html">tego adresu</a> (2013-01-26)].</cite> lockheedmartin.com, 13 marca 2008.</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20130226111503/http://www.af.mil/news/story.asp?id=123254694">Reserve tanker crew first operational crew to refuel F-35.</a> af.mil, 5 maja 2011.</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lockheedmartin.com/us/news/press-releases/2010/march/LockheedMartinF-35JointSt.html">Lockheed Martin F-35 Joint Strike Fighter Succeeds In First Vertical Landing.</a> lockheedmartin.com, 18 marca 2010.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=14786">F-35C ląduje na lotniskowcu</a>. Altair Agencja Lotnicza, 4 listopada 2014.</cite></span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/wideo/historia-i-wojsko/pierwszy-start-f-35c-lotniskowca/">Pierwszy start F-35C z lotniskowca</a>. Konflikty.pl, 6 listopada 2014.</cite></span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=14902">Nocne loty F-35C.</a> altair, 17 listopada 2014.</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lockheedmartin.com/us/news/press-releases/2013/may/130516ae_f-35a-completes-high-angle-attack-test.html">F-35A Successfully Completes High Angle Of Attack Testing.</a> lockheed martin, 16 maja 2013.</span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=10366">Pierwszy F-35A Block 2A w Eglin.</a> altair, 9 maja 2013.</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20130425150006/http://www.defensenews.com/article/20130222/DEFREG02/302220023/U-S-Grounds-Entire-F-35-Fleet-Over-Engine-Issues">U.S. Grounds Entire F-35 Fleet Over Engine Issues.</a> defensenews, 22 lutego 2013.</span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.flightglobal.com/news/articles/f-35s-cleared-to-resume-flight-operations-382909/">F-35s cleared to resume flight operations.</a> flightglobal, 1 marca 2013.</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=13698">Pentagon uziemił czasowo F-35.</a></span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.f-16.net/aircraft-database/F-35/airframe-profile/6172/">Airframe Details for F-35 #AF-27.</a> f-16.net, dostęp: 2017-01-21.</span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=15516">Próby klimatyczne F-35B.</a> altair, 30 stycznia 2015.</span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ainonline.com/aviation-news/ain-defense-perspective/2013-07-26/italy-begins-f-35-assembly-dutch-store-their-first-two-jets">Italy Begins F-35 Assembly; Dutch Store Their First Two Jets.</a> ainonline.com, JULY 26, 2013.</span> </li> <li id="cite_note-al1-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-al1_108-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170113171142/https://www.f35.com/news/detail/first-of-italys-lockheed-f-35-fighter-jets-completes-flight">First of Italy’s Lockheed F-35 Fighter Jets Completes Flight.</a>. f35.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.f35.com/news/detail/first-of-italys-lockheed-f-35-fighter-jets-completes-flight">tego adresu</a> (2017-01-13)].</cite> f35.com, 8 września 2015.</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160113160629/https://www.f35.com/news/detail/first-f-35a-delivered-outside-the-united-states">First F-35A Delivered Outside the United States</a>. f35.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.f35.com/news/detail/first-f-35a-delivered-outside-the-united-states">tego adresu</a> (2016-01-13)].</cite> f35.com, 4 grudnia 2015.</span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Andrzej Pawłowski: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/pierwszy-f-35b-zmontowany-poza-granicami-usa/">Pierwszy F-35B zmontowany poza granicami USA</a>. konflikty.pl, 6 maja 2017. [dostęp 2017-05-07].</cite></span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Łukasz Golowanow: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/pierwsza-walka-manewrowa-f-35-z-f-16/">Pierwsza walka manewrowa F-35 z F-16</a>. Konflikty.pl, 2 kwietnia 2014.</cite></span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">David axe: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://medium.com/war-is-boring/test-pilot-admits-the-f-35-can-t-dogfight-cdb9d11a875">Test Pilot Admits the F-35 Can’t Dogfight</a>. medium.com, 30 czerwca 2015.</cite></span> </li> <li id="cite_note-DogFightF16-113"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-DogFightF16_113-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DogFightF16_113-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DogFightF16_113-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DogFightF16_113-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.military.com/daily-news/2015/07/01/pentagon-defends-f35-after-report-says-it-cant-dogfight.html">Pentagon Defends F-35 After Report Says it Can't Dogfight</a>. Military.com. [dostęp 2024-01-12]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.af.mil/News/Article-Display/Article/3264330/f-35-conducts-first-flight-with-tr-3/">F-35 conducts first flight with TR-3</a>. af.mil. [dostęp 2024-09-03]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://news.lockheedmartin.com/2022-12-30-Pentagon-and-Lockheed-Martin-Finalize-Lot-15-17-Agreement,-Capping-a-Year-of-International-Growth">Pentagon And Lockheed Martin Finalize Lot 15-17 Agreement, Capping A Year Of International Growth</a>. Lockheed Martin. [dostęp 2024-01-25]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-A&SF_Mag-116"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-A&SF_Mag_116-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-A&SF_Mag_116-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Joseph Guastella: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.airandspaceforces.com/article/accelerating-fifth-gen-airpower/">Accelerating Fifth-Gen Airpower</a>. Air & Space Forces Magazine, 27 kwietnia 2023. [dostęp 2024-02-08]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Block4WZ-117"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Block4WZ_117-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Block4WZ_117-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Block4WZ_117-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Block4WZ_117-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thedrive.com/the-war-zone/f-35-will-get-new-radar-under-massive-upgrade-initiative">F-35 Will Get New Radar Under Massive Upgrade Initiative</a>. The WarZone. [dostęp 2024-01-25]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-NatIntPolish-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NatIntPolish_118-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Sebastien Roblin: <i>The F-35 The F-35 Will Revolutionize the Polish Airforce</i>, [on line]</span> </li> <li id="cite_note-F35-Block4-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-F35-Block4_119-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35</i>, s. 379-380</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.airforce-technology.com/news/polands-f-35a-aircraft-begin-production/">Poland’s F-35A aircraft begin production</a>. Airforce Technology, 13 kwietnia 2023. [dostęp 2024-02-23]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://breakingdefense.com/2022/04/f-35-modernization-programs-costs-schedule-keeps-growing-gao/">F-35 modernization program’s costs, schedule keeps growing: GAO</a>. Breaking Defense. [dostęp 2024-09-03]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-dodbuzz-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-dodbuzz_122-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130630080201/http://www.dodbuzz.com/2010/12/17/f-35-lrip-4-costs-detailed/">F-35 LRIP-4 Costs Detailed.</a>. [dostęp 2012-12-10]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dodbuzz.com/2010/12/17/f-35-lrip-4-costs-detailed/">tego adresu</a> (2013-06-30)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-lrip5-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-lrip5_123-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.reuters.com/article/idUSBRE8BE01G20121215">Pentagon, Lockheed finalize contract for fifth lot of F-35 fighters.</a></span> </li> <li id="cite_note-December-11-2012-124"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-December-11-2012_124-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-December-11-2012_124-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130405160259/http://f-35.ca/wp-content/uploads/2012/12/F-35-Fast-Facts-December-11-2012.pdf">F-35 Lightning II Program Status and Fast Facts December 11, 2012</a>. f-35.ca. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://f-35.ca/wp-content/uploads/2012/12/F-35-Fast-Facts-December-11-2012.pdf">tego adresu</a> (2013-04-05)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-125">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161127152843/http://archive.defense.gov/Contracts/Contract.aspx?ContractID=4946">LRIP Lot 6 F-35 Lightning II, U.S. Department of Defense, December 28, 2012.</a>. [dostęp 2016-11-26]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.defense.gov/Contracts/Contract.aspx?ContractID=4946">tego adresu</a> (listopada 27, 2016)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-126">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161127152702/http://archive.defense.gov/Contracts/Contract.aspx?ContractID=4813">Advance acquisition for the delivery of 35 LRIP Lot VII F-35 Lightning II, U.S. Department of Defense, June 15, 2012.</a>. [dostęp 2016-11-26]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.defense.gov/Contracts/Contract.aspx?ContractID=4813">tego adresu</a> (listopada 27, 2016)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170624145856/https://www.f35.com/news/detail/lrip-6-7-contract-agreements">LRIP 6 & 7 Contract Agreements</a>. f35.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.f35.com/news/detail/lrip-6-7-contract-agreements">tego adresu</a> (2017-06-24)].</cite> f35.com, 23 września 2013.</span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-128">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lockheedmartin.com/us/news/press-releases/2014/october/dod-and-lockheed-martin-announce-principle-agreement-on-purchase-of-f-35s_141027ae.html">DOD and Lockheed Martin Announce Principle Agreement on Purchase of F-35s.</a> lockheedmartin.com, 27 października 2014.</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160702022609/http://www.dodbuzz.com/2014/11/21/pentagon-lockheed-finalize-4-7-billion-for-43-more-f-35s/">Pentagon Finalizes $4.7 Billion for 43 More F-35s.</a>. dodbuzz.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dodbuzz.com/2014/11/21/pentagon-lockheed-finalize-4-7-billion-for-43-more-f-35s/">tego adresu</a> (2016-07-02)].</cite> dodbuzz.com, 21 listopada 2014.</span> </li> <li id="cite_note-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-130">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161106223638/http://www.defence24.pl/482828,6-mld-usd-na-mysliwce-f-35-jednostronne-zakonczenie-rozmow">6 mld USD na myśliwce F-35.</a>. defence24.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.defence24.pl/482828,6-mld-usd-na-mysliwce-f-35-jednostronne-zakonczenie-rozmow">tego adresu</a> (2016-11-06)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-131"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-131">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.flightglobal.com/news/articles/lockheed-receives-funding-for-55-f-35s-as-negotiatio-418607/">Lockheed receives funding for 55 F-35s as negotiations continue.</a> flightglobal.com/, 4 listopada 2015.</span> </li> <li id="cite_note-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-132">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.intelligent-aerospace.com/military/article/16538400/lockheed-martin-ready-to-build-94-f35-combat-jets-in-9204-million-contract">Lockheed Martin ready to build 94 F-35 combat jets in $920.4 million contract.</a></span> </li> <li id="cite_note-133"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-133">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.defense.gov/News/Contracts/Contract-View/Article/1012500">U.S. Department of Defense Contracts Release No: CR-225-16 Nov. 23, 2016.</a></span> </li> <li id="cite_note-134"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-134">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=21528">F-35 z rabatem.</a> Altair, 4 lutego 2017.</span> </li> <li id="cite_note-135"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-135">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wayback.archive-it.org/all/20170203201621/http://www.defensenews.com/articles/pentagon-lockheed-sign-f-35-contract-for-90-jets">Pentagon, Lockheed reach agreement on F-35 contract for 90 jets.</a>. [dostęp 2017-02-05]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.defensenews.com/articles/pentagon-lockheed-sign-f-35-contract-for-90-jets">tego adresu</a> (2017-02-03)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-136"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-136">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160706085511/http://www.dodbuzz.com/2016/05/02/lockheed-receives-1-3-billion-f-35-contract/">Lockheed Martin Receives $1.3 Billion F-35 Contract.</a>. dodbuzz.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dodbuzz.com/2016/05/02/lockheed-receives-1-3-billion-f-35-contract/">tego adresu</a> (2016-07-06)].</cite> dodbuzz.com, 2 maja 2016.</span> </li> <li id="cite_note-block4-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-block4_137-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Łukasz Pacholski. <em>F-35 Lightning II – nowe zamówienia, nowe wyzwania</em>. „Wojsko i Technika”. Nr 9/2022, s. 82–84, wrzesień 2022. Warszawa: Zespół Badań i Analiz Militarnych.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=F-35+Lightning+II+%E2%80%93+nowe+zam%C3%B3wienia%2C+nowe+wyzwania&rft.jtitle=Wojsko+i+Technika&rft.date=2022&rft.aulast=Pacholski&rft.aufirst=%C5%81ukasz&rft.pages=82%E2%80%9384"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-138">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Kyle Mizokami: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.popularmechanics.com/military/aviation/a29626363/f-35-cheap/">The F-35 Is Cheap To Buy (But Not To Fly)</a>. popularmechanics.com/. [dostęp 2019-11-26]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-F35-postscript-139"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-F35-postscript_139-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F35-postscript_139-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-F35-postscript_139-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35</i>, s. 386-387</span> </li> <li id="cite_note-140"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-140">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Stephen Losey: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.defensenews.com/breaking-news/2024/09/13/us-clears-f-35-sale-to-romania-bolstering-natos-eastern-flank/">US clears F-35 sale to Romania, bolstering NATO’s eastern flank</a>. Defense News, 13 września 2024. [dostęp 2024-09-22]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-LockMart-Poland-141"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-LockMart-Poland_141-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-LockMart-Poland_141-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lockheedmartin.com/f35/global-enterprise/poland.html">F-35: A Dominant Capability For the 21st Century</a>. Lockheed Martin. [dostęp 2024-08-29]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-PolF35-NatInt-142"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-PolF35-NatInt_142-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PolF35-NatInt_142-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PolF35-NatInt_142-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PolF35-NatInt_142-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PolF35-NatInt_142-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PolF35-NatInt_142-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PolF35-NatInt_142-6">g</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Peter Suciu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nationalinterest.org/blog/buzz/russia-watching-polands-first-f-35-husarz-arrive-summer-210946">Russia Is Watching: Poland's First F-35 Husarz To Arrive This Summer</a>. National Interests, 8 maja 2024. [dostęp 2024-08-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-143"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-143">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.f35.com/f35/news-and-features/first-F35A-Poland-enters-assembly-Georgia-facility.html">First F-35A for Poland Enters Assembly at Georgia Facility</a>. F-35.com. [dostęp 2024-08-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-144"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-144">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Vivienne Machi: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.defensenews.com/global/europe/2022/09/04/how-the-f-35-swept-europe-and-the-competition-it-could-soon-face/">How the F-35 swept Europe, and the competition it could soon face</a>. Defense Update. [dostęp 2024-08-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-145"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-145">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Parth Satam: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://theaviationist.com/2024/07/23/lockheed-martin-delivers-f-35-with-tr-3-software-upgrade/">Lockheed Martin Delivers F-35 with Long Awaited TR-3 Software Upgrade</a>. The Aviationist. [dostęp 2024-08-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-wp.pl-146"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-wp.pl_146-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-wp.pl_146-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wojsko-polskie.pl/articles/tym-zyjemy-v/2020-02-031-f-35-dla-polski/">F-35 dla Polski</a>. wojsko-polskie.pl. [dostęp 2024-08-19]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-147"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-147">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Maciej Szopa: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://defence24.com/harpia-fighter-procurement-details-polish-f-35-deal-unveiled">Harpia Fighter Procurement Details - Polish F-35 Deal Unveiled</a>. Defence24, 31 stycznia 2020. [dostęp 2024-10-24]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-148"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-148">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.scramble.nl/military-news/first-polish-air-force-f-35a-takes-shape">First F-35A for Poland Progressing on the Production Line</a>. F35.com. [dostęp 2024-09-22]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-AZ-1-149"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AZ-1_149-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Harry McNeil: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.airforce-technology.com/news/polands-first-f-35-fighter-jet-enters-final-production-phase/">Poland’s first F-35 fighter jet enters final production phase</a>. Airforce Technology, 7 sierpnia 2024. [dostęp 2024-08-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-150"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-150">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/prezentacja-pierwszego-polskiego-samolotu-f-35#:~:text=28%20sierpnia%2C%20w%20%C5%9Awi%C4%99to%20Lotnictwa%20Polskiego%2C%20w%20USA,Tomczyk%20oraz%20przedstawiciele%20kadry%20dow%C3%B3dczej%20polskich%20si%C5%82%20powietrznych.">Prezentacja pierwszego polskiego samolotu F-35</a>. MON, 28 sierpnia 2024. [dostęp 2024-10-24]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-151"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-151">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170215023706/https://www.f35.com/in-depth/detail/continuing-a-legacy-the-road-to-usaf-f-35a-initial-operational-capability"><i>Continuing a Legacy: The Road to USAF F-35A Initial Operational Capability</i></a> [online], f35.com, 2 sierpnia 2016<span class="accessdate"> [dostęp 2017-02-14]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.f35.com/in-depth/detail/continuing-a-legacy-the-road-to-usaf-f-35a-initial-operational-capability">adresu</a> 2017-02-15]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2016-08-02&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Continuing+a+Legacy%3A+The+Road+to+USAF+F-35A+Initial+Operational+Capability&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.f35.com%2Fin-depth%2Fdetail%2Fcontinuing-a-legacy-the-road-to-usaf-f-35a-initial-operational-capability" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-redflag-152"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-redflag_152-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Maciej Hypś: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/technika-wojskowa/w-powietrzu/cudowny-czy-nie-f-35-lightning-ii-na-red-flag/">Cudowny czy jednak nie? F-35 Lightning II na Red Flag</a>. konflikty.pl, 14 lutego 2017. [dostęp 2017-02-14].</cite></span> </li> <li id="cite_note-153"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-153">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Maciej Hypś: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/f-35-pierwszy-lot-bojowy/">F-35 wykonał swój pierwszy lot bojowy?</a>. konflikty.pl, 19 marca 2017. [dostęp 2017-03-19].</cite></span> </li> <li id="cite_note-154"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-154">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Tyler Rogoway: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thedrive.com/the-war-zone/8146/has-israel-actually-sent-the-f-35-into-combat-already">Has Israel Actually Sent The F-35 Into Combat Already?</a>. thedrive.com, 7 marca 2017. [dostęp 2017-03-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-155"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-155">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Paweł Behrendt: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/izraelskie-f-35-wziely-udzial-w-dzialaniach-bojowych/">Izraelskie F-35 wzięły udział w działaniach bojowych</a>. konflikty.pl, 22 maja 2018. [dostęp 2018-05-22]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-156"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-156">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Anna Ahronheim: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jpost.com/Israel-News/IAF-commander-Israel-first-to-use-F-35-jet-in-combat-558030">IAF commander: Israel first to use F-35 jet in combat</a>. jpost.com, 22 maja 2018. [dostęp 2018-05-22]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-157"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-157">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Łukasz Golowanow: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.konflikty.pl/aktualnosci/wiadomosci/chrzest-bojowy-f-35b/">Chrzest bojowy F-35B</a>. Konflikty.pl, 27 września 2018. [dostęp 2018-09-27]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-158"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-158">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Tyler Rogoway: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thedrive.com/the-war-zone/23912/marine-corps-f-35b-has-crashed-near-mcas-beaufort-in-south-carolina">Marine Corps F-35B Has Crashed Near MCAS Beaufort In South Carolina</a>. The Drive, 28 września 2018. [dostęp 2018-09-30]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Huti-F35C-159"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Huti-F35C_159-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Huti-F35C_159-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Joseph Trevithick: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.twz.com/air/f-35c-naval-joint-strike-fighters-fly-combat-missions-against-houthis-in-yemen">F-35C Naval Joint Strike Fighters Fly Combat Missions Against Houthis In Yemen</a>. The War Zone, 13 listopada 2024. [dostęp 2024-11-27]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-BurbageGeopolit-160"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-BurbageGeopolit_160-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BurbageGeopolit_160-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BurbageGeopolit_160-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35</i>, s. 369-370</span> </li> <li id="cite_note-BurbageGeopolit2-161"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BurbageGeopolit2_161-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Tom Burbage: <i>F-35</i>, s. 210-211</span> </li> <li id="cite_note-Gouré-163"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gouré_163-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Daniel Gouré, Ph.D.: <i>The F-35 Is The Safest</i>, [on line]</span> </li> <li id="cite_note-Venckunas-164"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Venckunas_164-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Venckunas_164-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Valius Venckunas: <i>Are new fighter jets more likely to crash?</i>, [on line]</span> </li> <li id="cite_note-165"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-165">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.safety.af.mil/Portals/71/documents/Aviation/Aircraft%20Statistics/F-35FY21.pdf">F-35 Flight mishap history</a>. safety.af.mil. [dostęp 2024-10-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-166"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-166">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.safety.af.mil/Portals/71/documents/Aviation/Aircraft%20Statistics/F-16FY23.pdf">F-16 Flight mishap history</a>. safety.af.mil. [dostęp 2024-10-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story of the Lightning II</i>. <a href="/wiki/Nowy_Jork" title="Nowy Jork">Nowy Jork</a>: Skyhorse, 2023. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1510777571" title="Specjalna:Książki/1510777571">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">1-5107-7757-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=F-35%3A+The+Inside+Story+of+the+Lightning+II&rft.aulast=Burbage&rft.aufirst=Tom&rft.au=i+inni&rft.date=2023&rft.pub=Skyhorse&rft.place=%5B%5BNowy+Jork%5D%5D&rft.isbn=1510777571"></span></cite><span class="problemy problemy-w-cytuj" aria-hidden="true" data-nosnippet="">Sprawdź autora:1.</span><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li>Mike Spick – <i>The Illustrated Directory of Fighters</i> Salamander <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1840653841" title="Specjalna:Książki/1840653841">ISBN <span class="isbn">1-84065-384-1</span></a> (2002)</li> <li>Carlo Kopp, Peter Goon – <i>Australian Aviation</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ausairpower.net/jsf.html">australijska strona projektu „JSF”</a>.</li> <li>Łukasz Pacholski, <i>Izrael mówi „tak” F-35 Lighting II</i>, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 9 (2010), s. 178–179, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1230-1655">1230-1655</a></span>.</li> <li><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">David G.</span><span class="cite-name-initials" title="David G." style="display:none">D.G.</span> </span><span class="cite-lastname">Ahern</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">David G.</span><span class="cite-name-initials" title="David G.">D.G.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Stephen P.</span><span class="cite-name-initials" title="Stephen P." style="display:none">S.P.</span> </span><span class="cite-lastname">Welby</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Stephen P.</span><span class="cite-name-initials" title="Stephen P.">S.P.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://s3.documentcloud.org/documents/274217/dod-quick-look-ahern-report.pdf"><i>F-35 Joint Stricke Fighter Concurrency Quick Look Review</i></a> [online], Departament Obrony, 29 listopada 2011<span class="accessdate"> [dostęp 2012-10-29]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=David+G.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=F-35+Joint+Stricke+Fighter+Concurrency+Quick+Look+Review&rft.date=2011-11-29&rft.aulast=Ahern&rft_id=http%3A%2F%2Fs3.documentcloud.org%2Fdocuments%2F274217%2Fdod-quick-look-ahern-report.pdf" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lockheedmartin.com/en-us/products/f-35.html"><i>F-35 Ligntning II</i></a> [online], <a href="/wiki/Lockheed_Martin" title="Lockheed Martin">Lockheed Martin</a><span class="accessdate"> [dostęp 2020-02-03]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=F-35+Ligntning+II&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.lockheedmartin.com%2Fen-us%2Fproducts%2Ff-35.html" style="display:none"> </span>.</cite> <ul><li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lockheedmartin.com/en-us/products/f-35/f-35-capabilities.html"><i>F-35 Capabilities</i></a> [online], <a href="/wiki/Lockheed_Martin" title="Lockheed Martin">Lockheed Martin</a><span class="accessdate"> [dostęp 2020-02-03]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=F-35+Capabilities&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.lockheedmartin.com%2Fen-us%2Fproducts%2Ff-35%2Ff-35-capabilities.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li></ul></li> <li><cite class="citation journal">Konstantinos Zikidis, Alexios Skondras. <em>Low Observable Principles, Stealth Aircraft and Anti-Stealth Technologies</em>. „Journal of Computations and Modeling”. 4 (1), 2014. Scientific Press. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1792-7625">1792-7625</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Low+Observable+Principles%2C+Stealth+Aircraft+and+Anti-Stealth+Technologies&rft.jtitle=Journal+of+Computations+and+Modeling&rft.date=2014&rft.volume=4&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Zikidis&rft.aufirst=Konstantinos&rft.issn=1792-7625"><span style="display: none;"> </span></span><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet="">brak numeru strony</span></li> <li><cite class="citation web">Sebastien Roblin: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nationalinterest.org/blog/buzz/f-35-will-revolutionize-polish-airforce-116501">The F-35 Will Revolutionize the Polish Airforce</a>. National Interests, 23 stycznia 2020. [dostęp 2024-09-22]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation book">Tom Burbage: <i>F-35: The Inside Story of the Lightning II</i>. <a href="/wiki/Nowy_Jork" title="Nowy Jork">Nowy Jork</a>: Skyhorse, 2023. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1510777571" title="Specjalna:Książki/1510777571">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">1-5107-7757-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=F-35%3A+The+Inside+Story+of+the+Lightning+II&rft.aulast=Burbage&rft.aufirst=Tom&rft.au=i+inni&rft.date=2023&rft.pub=Skyhorse&rft.place=%5B%5BNowy+Jork%5D%5D&rft.isbn=1510777571"></span></cite><span class="problemy problemy-w-cytuj" aria-hidden="true" data-nosnippet="">Sprawdź autora:1.</span><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Jeffrey W. Hamstra: <i>The F-35 Lightning II: from concept to cockpit</i>. Reston, VA: American Institute of Aeronautics and Astronautics, 2019. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781624105661" title="Specjalna:Książki/9781624105661">ISBN <span class="isbn">978-1-62410-566-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+F-35+Lightning+II%3A+from+concept+to+cockpit&rft.aulast=Hamstra&rft.aufirst=Jeffrey+W.&rft.date=2019&rft.pub=American+Institute+of+Aeronautics+and+Astronautics&rft.place=Reston%2C+VA&rft.isbn=978-1-62410-566-1"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation web">Daniel Gouré, Ph.D.: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.19fortyfive.com/2023/02/the-critics-are-dead-wrong-the-f-35-is-a-game-changer/">The Critics are Dead Wrong: The F-35 Is a Game Changer</a>. 1945, 21 lutego 2023. [dostęp 2024-10-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation web">Daniel Gouré, Ph.D.: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://lexingtoninstitute.org/the-f-35-is-the-safest-and-most-capable-fighter-the-u-s-military-has/">The F-35 Is The Safest And Most Capable Fighter The U.S. Military Has</a>. Lexington Institute, 12 października 2023. [dostęp 2024-10-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation web">Valius Venckunas: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.aerotime.aero/articles/are-new-fighter-jets-more-likely-to-crash-data">Are new fighter jets more likely to crash? Data</a>. Aerotime, 10 grudnia 2022. [dostęp 2024-10-19]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Lockheed_i_Lockheed_Martin" title="Szablon:Lockheed i Lockheed Martin"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Lockheed_i_Lockheed_Martin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Lockheed i Lockheed Martin (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Lockheed_i_Lockheed_Martin&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Samoloty produkcji <a href="/wiki/Lockheed_Corporation" title="Lockheed Corporation">Lockheed</a> i <a href="/wiki/Lockheed_Martin" title="Lockheed Martin">Lockheed Martin</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Pasażerskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Lockheed_Vega" title="Lockheed Vega">Vega</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_L-8_Sirius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed L-8 Sirius (strona nie istnieje)">L-8 Sirius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Altair&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Altair (strona nie istnieje)">Altair</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_L-9_Orion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed L-9 Orion (strona nie istnieje)">L-9 Orion</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_L-10_Electra" title="Lockheed L-10 Electra">L-10 Electra</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_L-12_Electra_Junior&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed L-12 Electra Junior (strona nie istnieje)">L-12 Electra Junior</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_L-14_Super_Electra" title="Lockheed L-14 Super Electra">Super Electra</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Lodestar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Lodestar (strona nie istnieje)">Lodestar</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Constellation" title="Lockheed Constellation">Constellation</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Constellation#L-1049_Super_Constellation" title="Lockheed Constellation">L-1049 Super Constellation</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_L-1649_Starliner&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed L-1649 Starliner (strona nie istnieje)">L-1649 Starliner</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Saturn" title="Lockheed Saturn">L-75 Saturn</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_L-188_Electra" title="Lockheed L-188 Electra">L-188 Electra</a></li> <li><a href="/wiki/Aermacchi_AL-60" title="Aermacchi AL-60">L-402</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_JetStar" title="Lockheed JetStar">JetStar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_L-100_Hercules&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed L-100 Hercules (strona nie istnieje)">L-100 Hercules</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_L-1011_TriStar" title="Lockheed L-1011 TriStar">L-1011 Tristar</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wojskowe</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a2_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_transportowy" title="Samolot transportowy">Transportowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_C-121_Constellation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed C-121 Constellation (strona nie istnieje)">C-121 Constellation</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_C-130_Hercules" title="Lockheed C-130 Hercules">C-130 Hercules</a> / <a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_C-130J_Super_Hercules&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Martin C-130J Super Hercules (strona nie istnieje)">C-130J Super Hercules</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_HC-130&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed HC-130 (strona nie istnieje)">HC-130</a> / <a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_KC-130&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Martin KC-130 (strona nie istnieje)">KC-130</a> / <a href="/w/index.php?title=Lockheed_LC-130&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed LC-130 (strona nie istnieje)">LC-130</a> / <a href="/w/index.php?title=Lockheed_MC-130&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed MC-130 (strona nie istnieje)">MC-130</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_C-141_Starlifter" title="Lockheed C-141 Starlifter">C-141 Starlifter</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_C-5_Galaxy" title="Lockheed C-5 Galaxy">C-5 Galaxy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_R6V_Constitution&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed R6V Constitution (strona nie istnieje)">R6V Constitution</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_bombowy" title="Samolot bombowy">Bombowce</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_YP-24&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed YP-24 (strona nie istnieje)">YP-24</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Hudson" title="Lockheed Hudson">Hudson</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_XB-30" title="Lockheed XB-30">XB-30</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Ventura" title="Lockheed Ventura">Ventura</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_FB-22&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Martin FB-22 (strona nie istnieje)">FB-22</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_AC-130" title="Lockheed AC-130">AC-130</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_A-4AR_Fightinghawk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Martin A-4AR Fightinghawk (strona nie istnieje)">A-4AR Fightinghawk</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-117_Nighthawk" title="Lockheed F-117 Nighthawk">F-117 Nighthawk</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Bezza%C5%82ogowy_statek_powietrzny" title="Bezzałogowy statek powietrzny">Bezzałogowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=AQM-60_Kingfisher&action=edit&redlink=1" class="new" title="AQM-60 Kingfisher (strona nie istnieje)">Q-5</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_D-21" title="Lockheed D-21">Q-12/D-21</a></li> <li><a href="/wiki/MQM-105_Aquila" title="MQM-105 Aquila">MQM-105</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_P-175_Polecat" title="Lockheed Martin P-175 Polecat">P-175 Polecat</a></li> <li><a href="/wiki/RQ-3_DarkStar" title="RQ-3 DarkStar">RQ-3 DarkStar</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_RQ-170_Sentinel" title="Lockheed Martin RQ-170 Sentinel">RQ-170 Sentinel</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-44A" title="Lockheed Martin X-44A">X-44A</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_rozpoznawczy" title="Samolot rozpoznawczy">Rozpoznawcze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Lockheed_P-38_Lightning#Wersje_rozpoznawcze" title="Lockheed P-38 Lightning">F-4/F-5</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-80_Shooting_Star" title="Lockheed F-80 Shooting Star">F-80 Shooting Star</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_YO-3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed YO-3 (strona nie istnieje)">YO-3</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_EC-121_Warning_Star" title="Lockheed EC-121 Warning Star">EC-121 Warning Star</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_EC-130&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed EC-130 (strona nie istnieje)">EC-130</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_EC-130H_Compass_Call&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed EC-130H Compass Call (strona nie istnieje)">EC-130H Compass Call</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_WC-130_Weatherbird&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed WC-130 Weatherbird (strona nie istnieje)">WC-130 Weatherbird</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_EP-3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed EP-3 (strona nie istnieje)">EP-3</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_U-2" title="Lockheed U-2">U-2</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_A-12&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed A-12 (strona nie istnieje)">A-12</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_SR-71_Blackbird" title="Lockheed SR-71 Blackbird">SR-71 Blackbird</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_my%C5%9Bliwski" title="Samolot myśliwski">Myśliwce</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_YP-24&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed YP-24 (strona nie istnieje)">YP-24</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_P-38_Lightning" title="Lockheed P-38 Lightning">P-38 Lightning</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_XP-49" title="Lockheed XP-49">XP-49</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_XP-58_Chain_Lightning" title="Lockheed XP-58 Chain Lightning">XP-58 Chain Lightning</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-80_Shooting_Star" title="Lockheed F-80 Shooting Star">F-80 Shooting Star</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_XF-90" title="Lockheed XF-90">XF-90</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-94_Starfire" title="Lockheed F-94 Starfire">F-94 Starfire</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-104_Starfighter" title="Lockheed F-104 Starfighter">F-104 Starfighter</a></li> <li><a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16 Fighting Falcon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_YF-22&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed YF-22 (strona nie istnieje)">YF-22</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-22_Raptor" title="Lockheed Martin F-22 Raptor">F-22 Raptor</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">F-35 Lightning II</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_XFV" title="Lockheed XFV">XFV</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/%C5%9Amig%C5%82owiec" title="Śmigłowiec">Śmigłowce</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_CL-475&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed CL-475 (strona nie istnieje)">CL-475</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_XH-51&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed XH-51 (strona nie istnieje)">XH-51</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_AH-56_Cheyenne" title="Lockheed AH-56 Cheyenne">AH-56 Cheyenne</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_VH-71_Kestrel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Martin VH-71 Kestrel (strona nie istnieje)">VH-71 Kestrel</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_patrolowy" title="Samolot patrolowy">Patrolowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Lockheed_S-3_Viking" title="Lockheed S-3 Viking">S-3 Viking</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_P-2_Neptune" title="Lockheed P-2 Neptune">P-2 Neptune</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_P-3_Orion" title="Lockheed P-3 Orion">P-3 Orion</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_P-7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed P-7 (strona nie istnieje)">P-7</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_szkolno-treningowy" title="Samolot szkolno-treningowy">Treningowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Lockheed_T-33_Shooting_Star" title="Lockheed T-33 Shooting Star">T-33 Shooting Star</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_T-33_Shooting_Star" title="Lockheed T-33 Shooting Star">T2V SeaStar</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_9"><th class="navbox-group opis" scope="row">Eksperymentalne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_NF-104A&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed NF-104A (strona nie istnieje)">NF-104A</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_XC-35&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed XC-35 (strona nie istnieje)">XC-35</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_XF-104&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed XF-104 (strona nie istnieje)">XF-104</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_XV-4_Hummingbird&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed XV-4 Hummingbird (strona nie istnieje)">XV-4 Hummingbird</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_X-7" title="Lockheed X-7">X-7</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_X-17" title="Lockheed X-17">X-17</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Schweizer_X-26_Frigate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schweizer X-26 Frigate (strona nie istnieje)">X-26 Frigate</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_CL-1200" title="Lockheed CL-1200">CL-1200</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-33" title="Lockheed Martin X-33">X-33</a> / <a class="mw-selflink selflink">X-35</a> / <a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-44_MANTA" title="Lockheed Martin X-44 MANTA">X-44 MANTA</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lockheed_Martin_X-55&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lockheed Martin X-55 (strona nie istnieje)">X-55</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-59_QueSST" title="Lockheed Martin X-59 QueSST">X-59</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Lockheed_Martin_logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Lockheed_Martin_logo.svg/100px-Lockheed_Martin_logo.svg.png" decoding="async" width="100" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Lockheed_Martin_logo.svg/150px-Lockheed_Martin_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Lockheed_Martin_logo.svg/200px-Lockheed_Martin_logo.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="77" /></a></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Ameryka%C5%84skie_samoloty_wojskowe_po2W%C5%9A" title="Szablon:Amerykańskie samoloty wojskowe po2WŚ"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Ameryka%C5%84skie_samoloty_wojskowe_po2W%C5%9A" title="Dyskusja szablonu:Amerykańskie samoloty wojskowe po2WŚ"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Ameryka%C5%84skie_samoloty_wojskowe_po2W%C5%9A&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Amerykańskie <a href="/wiki/Samolot" title="Samolot">samoloty</a> i <a href="/wiki/%C5%9Amig%C5%82owiec" title="Śmigłowiec">śmigłowce</a> wojskowe z okresu po 1945 roku</div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_my%C5%9Bliwski" title="Samolot myśliwski">Samoloty myśliwskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-4_Phantom_II" title="McDonnell Douglas F-4 Phantom II">F-4</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_F-5_Freedom_Fighter" title="Northrop F-5 Freedom Fighter">F-5</a></li> <li><a href="/wiki/Chance_Vought_F-8_Crusader" title="Chance Vought F-8 Crusader">F-8</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_F-9_Cougar" title="Grumman F-9 Cougar">F-9</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_F-11_Tiger" title="Grumman F-11 Tiger">F-11</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_F-14_Tomcat" title="Grumman F-14 Tomcat">F-14</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-15_Eagle" title="McDonnell Douglas F-15 Eagle">F-15</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F-15E_Strike_Eagle" title="McDonnell Douglas F-15E Strike Eagle">F-15E</a></li> <li><a href="/wiki/General_Dynamics_F-16_Fighting_Falcon" title="General Dynamics F-16 Fighting Falcon">F-16</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_F/A-18_Hornet" title="McDonnell Douglas F/A-18 Hornet">F/A-18</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_F/A-18E/F_Super_Hornet" title="Boeing F/A-18E/F Super Hornet">F/A-18E/F</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_F-22_Raptor" title="Lockheed Martin F-22 Raptor">F-22</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">F-35</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-80_Shooting_Star" title="Lockheed F-80 Shooting Star">F-80</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_P-82_Twin_Mustang" title="North American P-82 Twin Mustang">F-82</a></li> <li><a href="/wiki/Republic_F-84_Thunderjet" title="Republic F-84 Thunderjet">F-84</a></li> <li><a href="/wiki/Republic_F-84F_Thunderstreak" title="Republic F-84F Thunderstreak">F-84F</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_F-86_Sabre" title="North American F-86 Sabre">F-86</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_F-89_Scorpion" title="Northrop F-89 Scorpion">F-89</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-94_Starfire" title="Lockheed F-94 Starfire">F-94</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_F-100_Super_Sabre" title="North American F-100 Super Sabre">F-100</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_F-101_Voodoo" title="McDonnell F-101 Voodoo">F-101</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_F-102_Delta_Dagger" title="Convair F-102 Delta Dagger">F-102</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-104_Starfighter" title="Lockheed F-104 Starfighter">F-104</a></li> <li><a href="/wiki/Republic_F-105_Thunderchief" title="Republic F-105 Thunderchief">F-105</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_F-106_Delta_Dart" title="Convair F-106 Delta Dart">F-106</a></li> <li><a href="/wiki/General_Dynamics_F-111" title="General Dynamics F-111">F-111</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_FH_Phantom" title="McDonnell FH Phantom">FH</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_FJ_Fury" title="North American FJ Fury">FJ</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_F2H_Banshee" title="McDonnell F2H Banshee">F2H</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_F3D_Skyknight" title="Douglas F3D Skyknight">F3D</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_F3H_Demon" title="McDonnell F3H Demon">F3H</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_F4D_Skyray" title="Douglas F4D Skyray">F4D</a></li> <li><a href="/wiki/Vought_F6U_Pirate" title="Vought F6U Pirate">F6U</a></li> <li><a href="/wiki/Chance_Vought_F7U_Cutlass" title="Chance Vought F7U Cutlass">F7U</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_F8F_Bearcat" title="Grumman F8F Bearcat">F8F</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_F9F_Panther" title="Grumman F9F Panther">F9F</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_bombowy" title="Samolot bombowy">Samoloty bombowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Rockwell_B-1B_Lancer" title="Rockwell B-1B Lancer">B-1</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_B-2_Spirit" title="Northrop B-2 Spirit">B-2</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_B-36_Peacemaker" title="Convair B-36 Peacemaker">B-36</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_B-45_Tornado" title="North American B-45 Tornado">B-45</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_B-47_Stratojet" title="Boeing B-47 Stratojet">B-47</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_B-50_Superfortress" title="Boeing B-50 Superfortress">B-50</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_B-52_Stratofortress" title="Boeing B-52 Stratofortress">B-52</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_B-57_Canberra" title="Martin B-57 Canberra">B-57</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_B-58_Hustler" title="Convair B-58 Hustler">B-58</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_B-66_Destroyer" title="Douglas B-66 Destroyer">B-66</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_F-117_Nighthawk" title="Lockheed F-117 Nighthawk">F-117</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_P6M_SeaMaster" title="Martin P6M SeaMaster">P6M</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_szturmowy" title="Samolot szturmowy">Samoloty szturmowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Douglas_A-1_Skyraider" title="Douglas A-1 Skyraider">A-1 (AD)</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_A-2_Savage" title="North American A-2 Savage">A-2 (AJ)</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_A-3_Skywarrior" title="Douglas A-3 Skywarrior">A-3</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_A-4_Skyhawk" title="Douglas A-4 Skyhawk">A-4</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_A-5_Vigilante" title="North American A-5 Vigilante">A-5</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_A-6_Intruder" title="Grumman A-6 Intruder">A-6</a></li> <li><a href="/wiki/LTV_A-7_Corsair_II" title="LTV A-7 Corsair II">A-7</a></li> <li><a href="/wiki/Fairchild_A-10_Thunderbolt_II" title="Fairchild A-10 Thunderbolt II">A-10</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_A-26_Invader" title="Douglas A-26 Invader">A-26</a></li> <li><a href="/wiki/Cessna_A-37_Dragonfly" title="Cessna A-37 Dragonfly">A-37</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_AC-47_Spooky" title="Douglas AC-47 Spooky">AC-47</a></li> <li><a href="/wiki/Fairchild_AC-119" title="Fairchild AC-119">AC-119</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_AC-130" title="Lockheed AC-130">AC-130</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_AM_Mauler" title="Martin AM Mauler">AM</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_AV-8B_Harrier_II" title="McDonnell Douglas AV-8B Harrier II">AV-8B</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_patrolowy" title="Samolot patrolowy">Samoloty patrolowe</a><br />i <a href="/wiki/Zwalczanie_okr%C4%99t%C3%B3w_podwodnych" title="Zwalczanie okrętów podwodnych">zwalczania okrętów podwodnych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Grumman_AF-2/3_Guardian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grumman AF-2/3 Guardian (strona nie istnieje)">AF-2/3</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_P-2_Neptune" title="Lockheed P-2 Neptune">P-2 (P2V)</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_P-3_Orion" title="Lockheed P-3 Orion">P-3</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_P-8_Poseidon" title="Boeing P-8 Poseidon">P-8</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_P4M_Mercator" title="Martin P4M Mercator">P4M</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_P5M_Marlin" title="Martin P5M Marlin">P5M</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_S-2_Tracker" title="Grumman S-2 Tracker">S-2</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_S-3_Viking" title="Lockheed S-3 Viking">S-3</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_rozpoznawczy" title="Samolot rozpoznawczy">Samoloty rozpoznawcze</a><br /><a href="/wiki/Walka_elektroniczna" title="Walka elektroniczna">WRE</a> i dowodzenia</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Grumman_E-1_Tracer" title="Grumman E-1 Tracer">E-1</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_Grumman_E-2_Hawkeye" title="Northrop Grumman E-2 Hawkeye">E-2</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_E-3_Sentry" title="Boeing E-3 Sentry">E-3</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_E-4" title="Boeing E-4">E-4</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_E-6_Mercury" title="Boeing E-6 Mercury">E-6</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_Grumman_E-8_Joint_STARS" title="Northrop Grumman E-8 Joint STARS">E-8</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_Grumman_EA-6B_Prowler" title="Northrop Grumman EA-6B Prowler">EA-6B</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_EA-18G_Growler" title="Boeing EA-18G Growler">EA-18G</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_EC-121_Warning_Star" title="Lockheed EC-121 Warning Star">EC-121</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_F-15_Reporter" title="Northrop F-15 Reporter">RF-61C</a></li> <li><a href="/wiki/Beechcraft_MC-12W_Liberty" title="Beechcraft MC-12W Liberty">MC-12W</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_RC-135" title="Boeing RC-135">RC-135</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_SR-71_Blackbird" title="Lockheed SR-71 Blackbird">SR-71</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_U-2" title="Lockheed U-2">U-2 (TR-1)</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_P4M_Mercator" title="Martin P4M Mercator">P4M-1Q</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_rozpoznawczy" title="Samolot rozpoznawczy">Samoloty obserwacyjne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Cessna_O-1_Bird_Dog" title="Cessna O-1 Bird Dog">O-1</a></li> <li><a href="/wiki/Cessna_O-2_Skymaster" title="Cessna O-2 Skymaster">O-2</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_OV-1_Mohawk" title="Grumman OV-1 Mohawk">OV-1</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_Rockwell_OV-10_Bronco" title="North American Rockwell OV-10 Bronco">OV-10</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Samoloty <a href="/wiki/Samolot_szkolno-treningowy" title="Samolot szkolno-treningowy">szkolno-treningowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Temco_TT_Pinto" title="Temco TT Pinto">TT</a></li> <li><a href="/wiki/Beechcraft_T-6_Texan_II" title="Beechcraft T-6 Texan II">T-6</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_T-28_Trojan" title="North American T-28 Trojan">T-28</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_T-33_Shooting_Star" title="Lockheed T-33 Shooting Star">T-33</a></li> <li><a href="/wiki/Beechcraft_T-34_Mentor" title="Beechcraft T-34 Mentor">T-34</a></li> <li><a href="/wiki/Cessna_T-37_Tweet" title="Cessna T-37 Tweet">T-37</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_T-38_Talon" title="Northrop T-38 Talon">T-38</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_T-43" title="Boeing T-43">T-43</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Samolot_transportowy" title="Samolot transportowy">Samoloty transportowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Grumman_C-2_Greyhound" title="Grumman C-2 Greyhound">C-2</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_C-5_Galaxy" title="Lockheed C-5 Galaxy">C-5</a></li> <li><a href="/wiki/De_Havilland_Canada_DHC-4_Caribou" title="De Havilland Canada DHC-4 Caribou">C-7</a></li> <li><a href="/wiki/De_Havilland_Canada_DHC-5_Buffalo" title="De Havilland Canada DHC-5 Buffalo">C-8</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_C-9" title="McDonnell Douglas C-9">C-9</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_C-17_Globemaster_III" title="Boeing C-17 Globemaster III">C-17</a></li> <li><a href="/wiki/Gulfstream_III" title="Gulfstream III">C-20A/B/C/D/E</a></li> <li><a href="/wiki/Gulfstream_IV" title="Gulfstream IV">C-20F/G/H/J</a></li> <li><a href="/wiki/Shorts_C-23_Sherpa" title="Shorts C-23 Sherpa">C-23</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_C-32" title="Boeing C-32">C-32</a></li> <li><a href="/wiki/Gulfstream_G550" title="Gulfstream G550">C-37B</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_C-74_Globemaster" title="Douglas C-74 Globemaster">C-74</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_C-97_Stratofreighter" title="Boeing C-97 Stratofreighter">C-97</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_DC-6" title="Douglas DC-6">C-118</a></li> <li><a href="/wiki/Fairchild_C-119_Flying_Boxcar" title="Fairchild C-119 Flying Boxcar">C-119</a></li> <li><a href="/wiki/Fairchild_C-123_Provider" title="Fairchild C-123 Provider">C-123</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_C-124_Globemaster_II" title="Douglas C-124 Globemaster II">C-124</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_C-130_Hercules" title="Lockheed C-130 Hercules">C-130</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_C-131_Samaritan" title="Convair C-131 Samaritan">C-131</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_C-133_Cargomaster" title="Douglas C-133 Cargomaster">C-133</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_C-135_Stratolifter" title="Boeing C-135 Stratolifter">C-135</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_JetStar" title="Lockheed JetStar">C-140</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_C-141_Starlifter" title="Lockheed C-141 Starlifter">C-141</a></li> <li><a href="/wiki/De_Havilland_Canada_DHC-2_Beaver" title="De Havilland Canada DHC-2 Beaver">L-20/U-6</a></li> <li><a href="/wiki/De_Havilland_Canada_DHC-3_Otter" title="De Havilland Canada DHC-3 Otter">U-1</a></li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/%C5%9Amig%C5%82owiec" title="Śmigłowiec">Śmigłowce</a> i <a href="/wiki/VTOL" title="VTOL">pionowzloty</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bell_AH-1_Cobra" title="Bell AH-1 Cobra">AH-1</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_AH-1Z_Viper" title="Bell AH-1Z Viper">AH-1Z</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_AH-64_Apache" title="Boeing AH-64 Apache">AH-64</a></li> <li><a href="/wiki/Piasecki_H-21_Shawnee" title="Piasecki H-21 Shawnee">H-21</a></li> <li><a href="/wiki/Piasecki_HUP_Retriever" title="Piasecki HUP Retriever">H-25</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_H-34_Choctaw" title="Sikorsky H-34 Choctaw">CH-34</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_CH-37_Mojave" title="Sikorsky CH-37 Mojave">CH-37</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_CH-46_Sea_Knight" title="Boeing CH-46 Sea Knight">CH-46</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_CH-47_Chinook" title="Boeing CH-47 Chinook">CH-47</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_CH-53_Sea_Stallion" title="Sikorsky CH-53 Sea Stallion">CH-53</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_CH-53E_Super_Stallion" title="Sikorsky CH-53E Super Stallion">CH-53E</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_CH-54_Tarhe" title="Sikorsky CH-54 Tarhe">CH-54</a></li> <li><a href="/wiki/Kaman_HH-43_Huskie" title="Kaman HH-43 Huskie">HH-43</a></li> <li><a href="/wiki/Hughes_MH-6_Little_Bird" title="Hughes MH-6 Little Bird">MH-6</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_MH-53_Pave_Low" title="Sikorsky MH-53 Pave Low">MH-53</a></li> <li><a href="/wiki/Hughes_OH-6_Cayuse" title="Hughes OH-6 Cayuse">OH-6</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_OH-58_Kiowa" title="Bell OH-58 Kiowa">OH-58</a></li> <li><a href="/wiki/Kaman_SH-2_Seasprite" title="Kaman SH-2 Seasprite">SH-2</a></li> <li><a href="/wiki/Kaman_SH-2G_Super_Seasprite" title="Kaman SH-2G Super Seasprite">SH-2G</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_SH-3_Sea_King" title="Sikorsky SH-3 Sea King">SH-3</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_SH-60_Seahawk" title="Sikorsky SH-60 Seahawk">SH-60</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_UH-1_Iroquois" title="Bell UH-1 Iroquois">UH-1</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_UH-1N_Twin_Huey" title="Bell UH-1N Twin Huey">UH-1N</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_UH-1Y_Venom" title="Bell UH-1Y Venom">UH-1Y</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_H-19_Chickasaw" title="Sikorsky H-19 Chickasaw">UH-19</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_UH-60_Black_Hawk" title="Sikorsky UH-60 Black Hawk">UH-60</a></li> <li><a href="/wiki/Bell-Boeing_V-22_Osprey" title="Bell-Boeing V-22 Osprey">V-22</a></li></ul> </td></tr><tr class="a10"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Bezza%C5%82ogowy_statek_powietrzny" title="Bezzałogowy statek powietrzny">Bezzałogowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ryan_AQM-91_Firefly" title="Ryan AQM-91 Firefly">AQM-91</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_BQM-74_Chukar" title="Northrop BQM-74 Chukar">BQM-74</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_D-21" title="Lockheed D-21">D-21</a></li> <li><a href="/wiki/FQM-151_Pointer" title="FQM-151 Pointer">FQM-151</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Firebee_Q-2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Firebee Q-2 (strona nie istnieje)">Q-2</a></li> <li><a href="/wiki/MQM-105_Aquila" title="MQM-105 Aquila">MQM-105</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_Insitu_ScanEagle" title="Boeing Insitu ScanEagle">ScanEagle</a></li> <li><a href="/wiki/MQ-1_Predator" title="MQ-1 Predator">MQ-1/RQ-1</a></li> <li><a href="/wiki/RQ-2_Pioneer" title="RQ-2 Pioneer">RQ-2</a></li> <li><a href="/wiki/RQ-3_DarkStar" title="RQ-3 DarkStar">RQ-3</a></li> <li><a href="/wiki/RQ-4_Global_Hawk" title="RQ-4 Global Hawk">RQ-4</a></li> <li><a href="/wiki/RQ-5_Hunter" title="RQ-5 Hunter">RQ-5</a></li> <li><a href="/wiki/RQ-6_Outrider" title="RQ-6 Outrider">RQ-6</a></li> <li><a href="/wiki/RQ-7_Shadow" title="RQ-7 Shadow">RQ-7</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=RQ-8A_Fire_Scout&action=edit&redlink=1" class="new" title="RQ-8A Fire Scout (strona nie istnieje)">RQ-8A</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_Grumman_MQ-4C_Triton" title="Northrop Grumman MQ-4C Triton">MQ-4C</a></li> <li><a href="/wiki/MQ-9_Reaper" title="MQ-9 Reaper">MQ-9</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_Insitu_RQ-21_Integrator" title="Boeing Insitu RQ-21 Integrator">RQ-21</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_RQ-170_Sentinel" title="Lockheed Martin RQ-170 Sentinel">RQ-170</a></li></ul> </td></tr><tr class="a11"><th class="navbox-group opis" scope="row">Konstrukcje doświadczalne<br />i prototypy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/McDonnell_Douglas_A-12_Avenger_II" title="McDonnell Douglas A-12 Avenger II">A-12</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_A2D_Skyshark" title="Douglas A2D Skyshark">A2D</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_AH-56_Cheyenne" title="Lockheed AH-56 Cheyenne">AH-56</a></li> <li><a href="/wiki/Karem_AR40" title="Karem AR40">AR40</a></li> <li><a href="/wiki/General_Atomics_Avenger" title="General Atomics Avenger">Avenger</a></li> <li><a href="/wiki/Kaman_Compound_Seasprite" title="Kaman Compound Seasprite">Compound Seasprite</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_533" title="Bell 533">533</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_Bird_of_Prey" title="Boeing Bird of Prey">Bird of Prey</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_Model_48_Charger" title="Convair Model 48 Charger">Charger</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_CL-760" title="Lockheed CL-760">CL-760</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_Grumman_E-10_MC2A" title="Northrop Grumman E-10 MC2A">E-10</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_F5D_Skylancer" title="Douglas F5D Skylancer">F5D</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_F2Y_Sea_Dart" title="Convair F2Y Sea Dart">F2Y</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_F-20_Tigershark" title="Northrop F-20 Tigershark">F-20</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_F-107" title="North American F-107">F-107</a></li> <li><a href="/wiki/Piasecki_16H_Pathfinder" title="Piasecki 16H Pathfinder">16H</a></li> <li><a href="/wiki/Beechcraft_Jet_Mentor" title="Beechcraft Jet Mentor">Jet Mentor</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_MQ-25_Stingray" title="Boeing MQ-25 Stingray">MQ-25</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_N-102_Fang" title="Northrop N-102 Fang">N-102</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_NH-3A" title="Sikorsky NH-3A">NH-3A</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing-Sikorsky_RAH-66_Comanche" title="Boeing-Sikorsky RAH-66 Comanche">RAH-66</a></li> <li><a href="/wiki/Gulfstream_G550" title="Gulfstream G550">RQ-37</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_S-67_Blackhawk" title="Sikorsky S-67 Blackhawk">S-67</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_S-92" title="Sikorsky S-92">S-92</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_S-97" title="Sikorsky S-97">S-97</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_S-71" title="Sikorsky S-71">S-71</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_S-72" title="Sikorsky S-72">S-72</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_207_Sioux_Scout" title="Bell 207 Sioux Scout">Sioux Scout</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_309_KingCobra" title="Bell 309 KingCobra">KingCobra</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_D-558-2_Skyrocket" title="Douglas D-558-2 Skyrocket">Skyrocket</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_D-558-1_Skystreak" title="Douglas D-558-1 Skystreak">Skystreak</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_Tacit_Blue" title="Northrop Tacit Blue">Tacit Blue</a></li> <li><a href="/wiki/Fairchild_T-46" title="Fairchild T-46">T-46</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_T-7_Red_Hawk" title="Boeing T-7 Red Hawk">T-7</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_X-21" title="Northrop X-21">X-21</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-44_MANTA" title="Lockheed Martin X-44 MANTA">X-44</a></li> <li><a href="/wiki/Piasecki_X-49" title="Piasecki X-49">X-49</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_XB-46" title="Convair XB-46">XB-46</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_XB-48" title="Martin XB-48">XB-48</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_XC-99" title="Convair XC-99">XC-99</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_XB-51" title="Martin XB-51">XB-51</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_XB-70_Valkyrie" title="North American XB-70 Valkyrie">XB-70</a></li> <li><a href="/wiki/Chase_XCG-20" title="Chase XCG-20">XCG-20</a></li> <li><a href="/wiki/Fairchild_XC-120_Packplane" title="Fairchild XC-120 Packplane">XC-120</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_XF10F_Jaguar" title="Grumman XF10F Jaguar">XF10F</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_XF-85_Goblin" title="McDonnell XF-85 Goblin">XF-85</a></li> <li><a href="/wiki/Curtiss-Wright_XF-87_Blackhawk" title="Curtiss-Wright XF-87 Blackhawk">XF-87</a></li> <li><a href="/wiki/McDonnell_XF-88_Voodoo" title="McDonnell XF-88 Voodoo">XF-88</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_XF-90" title="Lockheed XF-90">XF-90</a></li> <li><a href="/wiki/Republic_XF-91_Thunderceptor" title="Republic XF-91 Thunderceptor">XF-91</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_XF-92" title="Convair XF-92">XF-92</a></li> <li><a href="/wiki/Republic_XF-103" title="Republic XF-103">XF-103</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_XF-108" title="North American XF-108">XF-108</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_XF-109" title="Bell XF-109">XF-109</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_XH-51A_Compound" title="Lockheed XH-51A Compound">XH-51A Compound</a></li> <li><a href="/wiki/Sikorsky_S-69" title="Sikorsky S-69">XH-59</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_XP-79_Flying_Ram" title="Northrop XP-79 Flying Ram">XP-79</a></li> <li><a href="/wiki/Kratos_XQ-58_Valkyrie" title="Kratos XQ-58 Valkyrie">XQ-58</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_XT-30" title="Douglas XT-30">XT-30</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_YA-9" title="Northrop YA-9">YA-9</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_YAH-63" title="Bell YAH-63">YAH-63</a></li> <li><a href="/wiki/Airborne_Laser_Testbed" title="Airborne Laser Testbed">YAL-1</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_YB-35" title="Northrop YB-35">YB-35</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_YB-49" title="Northrop YB-49">YB-49</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_YC-125_Raider" title="Northrop YC-125 Raider">YC-125</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_YF-12" title="Lockheed YF-12">YF-12</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Northrop_YF-17_Cobra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Northrop YF-17 Cobra (strona nie istnieje)">YF-17</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_YF-23" title="Northrop YF-23">YF-23</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_YF-93" title="North American YF-93">YF-93</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=North_American_YF-95&action=edit&redlink=1" class="new" title="North American YF-95 (strona nie istnieje)">YF-95</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Republic_YF-96_Thunderstreak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Republic YF-96 Thunderstreak (strona nie istnieje)">YF-96</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_V-247_Vigilant" title="Bell V-247 Vigilant">V-247</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_V-280_Valor" title="Bell V-280 Valor">V-280</a></li> <li><a href="/wiki/Vertol_VZ-2" title="Vertol VZ-2">VZ-2</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_ARH-70" title="Bell ARH-70">ARH-70</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone"><img alt="Stany Zjednoczone" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/80px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="80" height="42" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/120px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/160px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Ameryka%C5%84skie_samoloty_X" title="Szablon:Amerykańskie samoloty X"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Ameryka%C5%84skie_samoloty_X" title="Dyskusja szablonu:Amerykańskie samoloty X"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Ameryka%C5%84skie_samoloty_X&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Amerykańskie</a> <a href="/wiki/X-plane" title="X-plane">badawcze statki powietrzne z oznaczeniem X (X-plane)</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Statek_powietrzny" title="Statek powietrzny">Konstrukcje pilotowane</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bell_X-1" title="Bell X-1">X-1</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_X-2_Starbuster" title="Bell X-2 Starbuster">X-2</a></li> <li><a href="/wiki/Douglas_X-3_Stiletto" title="Douglas X-3 Stiletto">X-3</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_X-4_Bantam" title="Northrop X-4 Bantam">X-4</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_X-5" title="Bell X-5">X-5</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_X-6" title="Convair X-6">X-6</a></li> <li><a href="/wiki/Ryan_X-13_Vertijet" title="Ryan X-13 Vertijet">X-13</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_X-14" title="Bell X-14">X-14</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_X-15" title="North American X-15">X-15</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_X-16" title="Bell X-16">X-16</a></li> <li><a href="/wiki/Hiller_X-18" title="Hiller X-18">X-18</a></li> <li><a href="/wiki/Curtiss-Wright_X-19" title="Curtiss-Wright X-19">X-19</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-20_Dyna-Soar" title="Boeing X-20 Dyna-Soar">X-20</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_X-21" title="Northrop X-21">X-21</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bell_X-22&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bell X-22 (strona nie istnieje)">X-22</a></li> <li><a href="/wiki/Martin-Marietta_X-24" title="Martin-Marietta X-24">X-24</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bensen_X-25&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bensen X-25 (strona nie istnieje)">X-25</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=X-26_Frigate&action=edit&redlink=1" class="new" title="X-26 Frigate (strona nie istnieje)">X-26</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_CL-1200" title="Lockheed CL-1200">X-27</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=X-28_Sea_Skimmer&action=edit&redlink=1" class="new" title="X-28 Sea Skimmer (strona nie istnieje)">X-28</a></li> <li><a href="/wiki/Grumman_X-29" title="Grumman X-29">X-29</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rockwell_X-30&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rockwell X-30 (strona nie istnieje)">X-30</a></li> <li><a href="/wiki/Rockwell-MBB_X-31" title="Rockwell-MBB X-31">X-31</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-32" title="Boeing X-32">X-32</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">X-35</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=McDonnell_Douglas_X-36&action=edit&redlink=1" class="new" title="McDonnell Douglas X-36 (strona nie istnieje)">X-36</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-44_MANTA" title="Lockheed Martin X-44 MANTA">X-44</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikorsky_Piasecki_X-49&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikorsky Piasecki X-49 (strona nie istnieje)">X-49</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-50" title="Boeing X-50">X-50</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=X-53_Active_Aeroelastic_Wing&action=edit&redlink=1" class="new" title="X-53 Active Aeroelastic Wing (strona nie istnieje)">X-53</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Bezza%C5%82ogowy_statek_powietrzny" title="Bezzałogowy statek powietrzny">Konstrukcje bezpilotowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/North_American_X-10" title="North American X-10">X-10</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Martin-Marietta_X-23&action=edit&redlink=1" class="new" title="Martin-Marietta X-23 (strona nie istnieje)">X-23</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-33" title="Lockheed Martin X-33">X-33</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orbital_Sciences_X-34&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orbital Sciences X-34 (strona nie istnieje)">X-34</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-37" title="Boeing X-37">X-37</a></li> <li><a href="/wiki/NASA_X-38" title="NASA X-38">X-38</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Future_Aircraft_Technology_Enhancements&action=edit&redlink=1" class="new" title="Future Aircraft Technology Enhancements (strona nie istnieje)">X-39</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-40" title="Boeing X-40">X-40</a></li> <li><a href="/wiki/X-43" title="X-43">X-43</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-45" title="Boeing X-45">X-45</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Boeing_X-46&action=edit&redlink=1" class="new" title="Boeing X-46 (strona nie istnieje)">X-46</a></li> <li><a href="/wiki/Northrop_Grumman_X-47_Pegasus" title="Northrop Grumman X-47 Pegasus">X-47</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-48" title="Boeing X-48">X-48</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-51_Waverider" title="Boeing X-51 Waverider">X-51</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pocisk_odrzutowy" title="Pocisk odrzutowy">Pociski rakietowe</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Lockheed_X-7" title="Lockheed X-7">X-7</a></li> <li><a href="/wiki/Aerojet_General_X-8" title="Aerojet General X-8">X-8</a></li> <li><a href="/wiki/Bell_X-9_Shrike" title="Bell X-9 Shrike">X-9</a></li> <li><a href="/wiki/North_American_X-10" title="North American X-10">X-10</a></li> <li><a href="/wiki/Convair_X-11" title="Convair X-11">X-11</a></li> <li><a href="/wiki/Atlas_B" title="Atlas B">X-12</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_X-17" title="Lockheed X-17">X-17</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/NASA" title="NASA">Program kosmiczny NASA</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=X-20_Dyna-Soar&action=edit&redlink=1" class="new" title="X-20 Dyna-Soar (strona nie istnieje)">X-20</a></li> <li><a href="/wiki/Martin-Marietta_X-24" title="Martin-Marietta X-24">X-24</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rockwell_X-30&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rockwell X-30 (strona nie istnieje)">X-30</a></li> <li><a href="/wiki/Lockheed_Martin_X-33" title="Lockheed Martin X-33">X-33</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orbital_Sciences_X-34&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orbital Sciences X-34 (strona nie istnieje)">X-34</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-37" title="Boeing X-37">X-37</a></li> <li><a href="/wiki/NASA_X-38" title="NASA X-38">X-38</a></li> <li><a href="/wiki/Boeing_X-40" title="Boeing X-40">X-40</a></li> <li><a href="/wiki/X-43" title="X-43">X-43</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Projekty utajnione</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=X-41_Common_Aero_Vehicle&action=edit&redlink=1" class="new" title="X-41 Common Aero Vehicle (strona nie istnieje)">X-41</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=X-42_Pop-Up_Upper_Stage&action=edit&redlink=1" class="new" title="X-42 Pop-Up Upper Stage (strona nie istnieje)">X-42</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><a href="/wiki/Bariera_d%C5%BAwi%C4%99ku" title="Bariera dźwięku">Bariera dźwięku</a></li> <li><a href="/wiki/Wej%C5%9Bcie_w_atmosfer%C4%99" title="Wejście w atmosferę">Wejście w atmosferę</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kad%C5%82ub_no%C5%9Bny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kadłub nośny (strona nie istnieje)">Kadłub nośny</a></li> <li><a href="/wiki/Przep%C5%82yw_laminarny" title="Przepływ laminarny">Przepływ laminarny</a></li> <li><a href="/wiki/Zmiennop%C5%82at" title="Zmiennopłat">Zmiennopłat</a></li> <li><a href="/wiki/Ci%C4%85g_wektorowany" title="Ciąg wektorowany">Wektorowanie ciągu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Samolot_bezogonowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samolot bezogonowy (strona nie istnieje)">Samolot bezogonowy</a></li> <li><a href="/wiki/Scramjet" title="Scramjet">Scramjet</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Blended_Wing_Body&action=edit&redlink=1" class="new" title="Blended Wing Body (strona nie istnieje)">Blended Wing Body</a></li></ul> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">rodzina statków powietrznych</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh99003778">sh99003778</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4835611-6">4835611-6</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph1198323">ph1198323</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007534830505171">987007534830505171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=F-35_Lightning_II">F-35_Lightning_II</a></span></li></ul> </div></div> <p>' </p></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&oldid=75370213">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&oldid=75370213</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:F-35" title="Kategoria:F-35">F-35</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ameryka%C5%84skie_samoloty_my%C5%9Bliwskie_po_1945" title="Kategoria:Amerykańskie samoloty myśliwskie po 1945">Amerykańskie samoloty myśliwskie po 1945</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:X-plane" title="Kategoria:X-plane">X-plane</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Samoloty_Lockheed_Martin" title="Kategoria:Samoloty Lockheed Martin">Samoloty Lockheed Martin</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ameryka%C5%84skie_samoloty_stealth" title="Kategoria:Amerykańskie samoloty stealth">Amerykańskie samoloty stealth</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:My%C5%9Bliwce_wielozadaniowe" title="Kategoria:Myśliwce wielozadaniowe">Myśliwce wielozadaniowe</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ameryka%C5%84skie_samoloty_pok%C5%82adowe" title="Kategoria:Amerykańskie samoloty pokładowe">Amerykańskie samoloty pokładowe</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Samoloty_pionowego_startu_i_l%C4%85dowania" title="Kategoria:Samoloty pionowego startu i lądowania">Samoloty pionowego startu i lądowania</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Samoloty_kr%C3%B3tkiego_startu_i_l%C4%85dowania" title="Kategoria:Samoloty krótkiego startu i lądowania">Samoloty krótkiego startu i lądowania</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Samoloty_walki_elektronicznej" title="Kategoria:Samoloty walki elektronicznej">Samoloty walki elektronicznej</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Typy_samolot%C3%B3w_V_generacji" title="Kategoria:Typy samolotów V generacji">Typy samolotów V generacji</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytuj_ksi%C4%85%C5%BCk%C4%99_%E2%80%93_autorzy_do_sprawdzenia" title="Kategoria:Szablon cytuj książkę – autorzy do sprawdzenia">Szablon cytuj książkę – autorzy do sprawdzenia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_czasopisma_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony">Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:By%C5%82e_Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Kategoria:Byłe Artykuły na Medal">Byłe Artykuły na Medal</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 27 lis 2024, 06:17.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-6wghl","wgBackendResponseTime":169,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.502","walltime":"1.768","ppvisitednodes":{"value":33434,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":277372,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":84637,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":146884,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1489.470 1 -total"," 42.78% 637.203 81 Szablon:Cytuj_stronę"," 9.87% 147.032 4 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 8.81% 131.225 1 Szablon:Lockheed_i_Lockheed_Martin"," 7.84% 116.770 1 Szablon:Samolot_infobox"," 7.26% 108.064 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 6.66% 99.130 1 Szablon:Link-interwiki"," 4.93% 73.373 8 Szablon:Cytuj"," 4.23% 63.038 95 Szablon:Lang"," 2.92% 43.536 3 Szablon:Cytuj_książkę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.661","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4706531,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7649cfcddd-jxngx","timestamp":"20241127114956","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Lockheed Martin F-35 Lightning II","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Lockheed_Martin_F-35_Lightning_II","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q29261","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q29261","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-06-07T16:53:47Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/6e\/F-35A_Lightning_II_flies_over_Alaska_200817-F-AK347-1626.jpg","headline":"Ameryka\u0144ski samolot my\u015bliwski"}</script> </body> </html>