CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ludwig Wittgenstein – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"0038aa4c-fcb8-44c2-9664-8ff969015521","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ludwig_Wittgenstein","wgTitle":"Ludwig Wittgenstein","wgCurRevisionId":75070008,"wgRevisionId":74962088,"wgArticleId":13378,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Strony używające magicznych linków ISBN","Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2019-07","Szablon Układ wielokolumnowy bez szerokości","Układ wielokolumnowy - 2 kolumny","Austriaccy filozofowie XX wieku","Austriaccy filozofowie analityczni","Filozofowie współcześni","Filozofowie matematyki","Współcześni filozofowie żydowscy","Logicy matematyczni","Austriaccy mecenasi sztuki","Ludzie urodzeni w Wiedniu", "Urodzeni w 1889","Absolwenci Trinity College (Cambridge)","Zmarli w 1951"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ludwig_Wittgenstein","wgRelevantArticleId":13378,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":74962088,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9391","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgEditLatestRevision":true};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready", "skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap", "ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Ludwig_Wittgenstein.jpg/1200px-Ludwig_Wittgenstein.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1754"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Ludwig_Wittgenstein.jpg/800px-Ludwig_Wittgenstein.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1170"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Ludwig_Wittgenstein.jpg/640px-Ludwig_Wittgenstein.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="936"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ludwig Wittgenstein – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ludwig_Wittgenstein rootpage-Ludwig_Wittgenstein skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ludwig+Wittgenstein" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ludwig+Wittgenstein" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ludwig+Wittgenstein" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ludwig+Wittgenstein" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Życiorys" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Życiorys"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Życiorys</span> </div> </a> <ul id="toc-Życiorys-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tractatus_logico-philosophicus" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tractatus_logico-philosophicus"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Tractatus logico-philosophicus</span> </div> </a> <ul id="toc-Tractatus_logico-philosophicus-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okres_przejściowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_przejściowy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Okres przejściowy</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_przejściowy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zmiana_perspektywy_–_filozofia_zwykłości" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zmiana_perspektywy_–_filozofia_zwykłości"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Zmiana perspektywy – filozofia zwykłości</span> </div> </a> <ul id="toc-Zmiana_perspektywy_–_filozofia_zwykłości-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Inne_wątki_filozoficzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Inne_wątki_filozoficzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Inne wątki filozoficzne</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Inne_wątki_filozoficzne-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Inne wątki filozoficzne</span> </button> <ul id="toc-Inne_wątki_filozoficzne-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Etyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Etyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Etyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Etyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Estetyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Estetyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Estetyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Estetyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pewność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pewność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Pewność</span> </div> </a> <ul id="toc-Pewność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Nauczanie_i_wpływy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nauczanie_i_wpływy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Nauczanie i wpływy</span> </div> </a> <ul id="toc-Nauczanie_i_wpływy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Publikacje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Publikacje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Publikacje</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Publikacje-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Publikacje</span> </button> <ul id="toc-Publikacje-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Najważniejsze_dzieła_w_porządku_powstawania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Najważniejsze_dzieła_w_porządku_powstawania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Najważniejsze dzieła w porządku powstawania</span> </div> </a> <ul id="toc-Najważniejsze_dzieła_w_porządku_powstawania-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Teksty_różne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Teksty_różne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Teksty różne</span> </div> </a> <ul id="toc-Teksty_różne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ludwig Wittgenstein</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 119 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-119" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">119 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%89%E1%8B%B5%E1%89%AA%E1%8C%8D_%E1%89%AA%E1%89%B5%E1%8C%88%E1%8A%95%E1%88%B5%E1%89%B3%E1%8B%AD%E1%8A%95" title="ሉድቪግ ቪትገንስታይን – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="ሉድቪግ ቪትገንስታይን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%81%D9%8A%D8%BA_%D9%81%D9%8A%D8%AA%D8%BA%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D9%8A%D9%86" title="لودفيغ فيتغنشتاين – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="لودفيغ فيتغنشتاين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCdviq_Vitgen%C5%9Fteyn" title="Lüdviq Vitgenşteyn – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Lüdviq Vitgenşteyn" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%82_%D9%88%DB%8C%D8%AA%DA%AF%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="لودویق ویتگنشتاین – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="لودویق ویتگنشتاین" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%A1%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%97_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%97%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A8" title="লুডভিগ ভিটগেনস্টাইন – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="লুডভিগ ভিটগেনস্টাইন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%99%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%98%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%BD_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Йозеф Иоганн Витгенштейн – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Людвиг Йозеф Иоганн Витгенштейн" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D1%8D%D0%B9%D0%BD" title="Людвіг Вітгенштэйн – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Людвіг Вітгенштэйн" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Людвіг Вітгенштайн – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Людвіг Вітгенштайн" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%89%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Лудвиг Витгенщайн – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Лудвиг Витгенщайн" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A3%E0%BD%B4%E0%BD%91%E0%BC%8B%E0%BD%9D%E0%BD%B2%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%9D%E0%BD%B2%E0%BD%8F%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%8F%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%A1%E0%BD%B2%E0%BD%93%E0%BC%8D" title="ལུད་ཝིག་ཝིཏ་གེན་སི་ཏེ་ཡིན། – tybetański" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ལུད་ཝིག་ཝིཏ་གེན་སི་ཏེ་ཡིན།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tybetański" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Витгенштайн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Людвиг Витгенштайн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Витгенштейн – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Людвиг Витгенштейн" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CF%84%CE%B2%CE%B9%CF%87_%CE%92%CE%AF%CF%84%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%8A%CE%BD" title="Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Витгенштейн – erzja" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Людвиг Витгенштейн" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzja" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%88%DB%8C%DA%AF_%D9%88%DB%8C%D8%AA%DA%AF%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="لودویگ ویتگنشتاین – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="لودویگ ویتگنشتاین" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A3%A8%ED%8A%B8%EB%B9%84%ED%9E%88_%EB%B9%84%ED%8A%B8%EA%B2%90%EC%8A%88%ED%83%80%EC%9D%B8" title="루트비히 비트겐슈타인 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="루트비히 비트겐슈타인" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%BE%D5%AB%D5%A3_%D5%8E%D5%AB%D5%BF%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%B7%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%B6" title="Լյուդվիգ Վիտգենշթայն – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Լյուդվիգ Վիտգենշթայն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%A1%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A8" title="लुडविग विट्गेंस्टाइन – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="लुडविग विट्गेंस्टाइन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%95%D7%93%D7%95%D7%95%D7%99%D7%92_%D7%95%D7%99%D7%98%D7%92%D7%A0%D7%A9%D7%98%D7%99%D7%99%D7%9F" title="לודוויג ויטגנשטיין – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="לודוויג ויטגנשטיין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – pampango" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampango" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%92_%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A8%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98" title="ლუდვიგ ვიტგენშტაინი – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ლუდვიგ ვიტგენშტაინი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Витгенштейн – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Людвиг Витгенштейн" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Витгенштейн – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Людвиг Витгенштейн" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ludovicus_Wittgenstein" title="Ludovicus Wittgenstein – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Ludovicus Wittgenstein" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Ludvigs_Vitgen%C5%A1teins" title="Ludvigs Vitgenšteins – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ludvigs Vitgenšteins" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%98%D0%BD" title="Лудвиг Витгенштајн – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Лудвиг Витгенштајн" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B2%E0%B5%81%E0%B4%A1%E0%B5%8D%E2%80%8C%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%97%E0%B5%8D_%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%9C%E0%B5%BB%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%88%E0%B5%BB" title="ലുഡ്‌വിഗ് വിറ്റ്ജൻസ്റ്റൈൻ – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ലുഡ്‌വിഗ് വിറ്റ്ജൻസ്റ്റൈൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%A1%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%97%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%88%E0%A4%A8" title="लुडविग विटगेनस्टाईन – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="लुडविग विटगेनस्टाईन" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%92_%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A8%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98" title="ლუდვიგ ვიტგენშტაინი – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ლუდვიგ ვიტგენშტაინი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%81%D9%8A%D8%AC_%D9%81%D9%8A%D8%AA%D8%AC%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D9%8A%D9%86" title="لودفيج فيتجنشتاين – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="لودفيج فيتجنشتاين" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D1%8D%D0%BD%D1%88%D1%82%D1%8D%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Витгэнштэйн – moksza" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Людвиг Витгэнштэйн" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="moksza" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Людвиг Витгенштейн – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Людвиг Витгенштейн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AB%E3%83%BC%E3%83%88%E3%83%B4%E3%82%A3%E3%83%92%E3%83%BB%E3%82%A6%E3%82%A3%E3%83%88%E3%82%B2%E3%83%B3%E3%82%B7%E3%83%A5%E3%82%BF%E3%82%A4%E3%83%B3" title="ルートヴィヒ・ウィトゲンシュタイン – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ルートヴィヒ・ウィトゲンシュタイン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD,_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3" title="Витгенштейн, Людвиг – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Витгенштейн, Людвиг" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Lyudvig_Vitgenshteyn" title="Lyudvig Vitgenshteyn – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Lyudvig Vitgenshteyn" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B2%E0%A9%81%E0%A8%A1%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%97_%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%9F%E0%A8%97%E0%A8%A8%E0%A8%B8%E0%A8%9F%E0%A8%BE%E0%A8%88%E0%A8%A8" title="ਲੁਡਵਿਗ ਵਿਟਗਨਸਟਾਈਨ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਲੁਡਵਿਗ ਵਿਟਗਨਸਟਾਈਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DA%88%D9%88%DA%AF_%D9%88%D9%B9%DA%AF%D9%86%D8%B4%D9%B9%D8%A7%D8%A6%D9%86" title="لڈوگ وٹگنشٹائن – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="لڈوگ وٹگنشٹائن" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%DA%89%D9%88%DB%8C%DA%AB_%D9%88%DB%8C%D9%BC%DA%AB%D9%86%D8%B4%D9%BC%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="لوډویګ ویټګنشټاین – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لوډویګ ویټګنشټاین" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D2%91_%D0%92%D1%96%D1%82%D2%91%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD" title="Людвіґ Вітґенштейн – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Людвіґ Вітґенштейн" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%BD,_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3" title="Витгенштейн, Людвиг – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Витгенштейн, Людвиг" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%A4%DB%8C%DA%AF_%DA%A4%DB%8C%D8%AA%DA%AF%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="لودڤیگ ڤیتگنشتاین – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="لودڤیگ ڤیتگنشتاین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%98%D0%BD" title="Лудвиг Витгенштајн – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Лудвиг Витгенштајн" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B2%E0%AF%81%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%86%E0%AE%A9%E0%AF%8D%E0%AE%B8%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%88%E0%AE%A9%E0%AF%8D" title="லுட்விக் விட்கென்ஸ்டைன் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="லுட்விக் விட்கென்ஸ்டைன்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCdwig_Witgen%C5%9Ftayn" title="Lüdwig Witgenştayn – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Lüdwig Witgenştayn" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A5%E0%B8%B9%E0%B8%97%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%8A_%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%8A%E0%B9%84%E0%B8%95%E0%B8%99%E0%B9%8C" title="ลูทวิช วิทเกินชไตน์ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ลูทวิช วิทเกินชไตน์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/L%C3%BDudwig_Witgen%C5%9Fte%C3%BDin" title="Lýudwig Witgenşteýin – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Lýudwig Witgenşteýin" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Людвіг Вітгенштайн – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Людвіг Вітгенштайн" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DA%88%D9%88%DA%AF_%D9%88%D9%B9%DA%AF%D9%86%D8%B3%D9%B9%D8%A7%D8%A6%D9%86" title="لڈوگ وٹگنسٹائن – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="لڈوگ وٹگنسٹائن" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Vitgen%C5%A1tein_L%C3%BCdvig" title="Vitgenštein Lüdvig – wepski" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Vitgenštein Lüdvig" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="wepski" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – wolapik" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="wolapik" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%B7%AF%E5%BE%B7%E7%BB%B4%E5%B8%8C%C2%B7%E7%BB%B4%E7%89%B9%E6%A0%B9%E6%96%AF%E5%9D%A6" title="路德维希·维特根斯坦 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="路德维希·维特根斯坦" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%95%D7%93%D7%95%D7%95%D7%99%D7%92_%D7%95%D7%95%D7%99%D7%98%D7%92%D7%A0%D7%A9%D7%98%D7%99%D7%99%D7%9F" title="לודוויג וויטגנשטיין – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="לודוויג וויטגנשטיין" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%B7%AF%E5%BE%B7%E7%B6%AD%E5%B8%8C%C2%B7%E7%B6%AD%E6%A0%B9%E6%96%AF%E5%9D%A6" title="路德維希·維根斯坦 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="路德維希·維根斯坦" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Liodv%C4%97ks_Vitgen%C5%A1t%C4%97ins" title="Liodvėks Vitgenštėins – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Liodvėks Vitgenštėins" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%B7%AF%E5%BE%B7%E7%BB%B4%E5%B8%8C%C2%B7%E7%BB%B4%E7%89%B9%E6%A0%B9%E6%96%AF%E5%9D%A6" title="路德维希·维特根斯坦 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="路德维希·维特根斯坦" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Ludwig Wittgenstein" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9391#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Ludwig_Wittgenstein" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&stable=1"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-current" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&stable=0&redirect=no" title="Pokaż oczekujące zmiany dla tej strony [v]" accesskey="v"><span>Oczekuje na przejrzenie</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&oldid=74962088&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&stable=1"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-current" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&stable=0&redirect=no"><span>Oczekuje na przejrzenie</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&oldid=74962088&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Ludwig_Wittgenstein" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Ludwig_Wittgenstein" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&oldid=74962088" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Ludwig_Wittgenstein&id=74962088&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLudwig_Wittgenstein"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLudwig_Wittgenstein"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Ludwig+Wittgenstein"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9391" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-indicator-fr-review-status" class="mw-indicator"><indicator name="fr-review-status" class="mw-fr-review-status-indicator" id="mw-fr-revision-toggle"><span class="cdx-fr-css-icon-review--status--stable"></span><b>Przejrzana</b></indicator></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><div id="mw-fr-revision-messages"><div id="mw-fr-revision-details" class="mw-fr-revision-details-dialog" style="display:none;"><div tabindex="0"></div><div class="cdx-dialog cdx-dialog--horizontal-actions"><header class="cdx-dialog__header cdx-dialog__header--default"><div class="cdx-dialog__header__title-group"><h2 class="cdx-dialog__header__title">Status wersji strony</h2><p class="cdx-dialog__header__subtitle">To jest wersja przejrzana tej strony</p></div><button class="cdx-button cdx-button--action-default cdx-button--weight-quiet
							cdx-button--size-medium cdx-button--icon-only cdx-dialog__header__close-button" aria-label="Zamknij" onclick="document.getElementById("mw-fr-revision-details").style.display = "none";" type="submit"><span class="cdx-icon cdx-icon--medium
							cdx-fr-css-icon--close"></span></button></header><div class="cdx-dialog__body">To jest najnowsza <a href="/wiki/Wikipedia:Wersje_przejrzane" title="Wikipedia:Wersje przejrzane">wersja przejrzana</a>, która została <a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Specjalna:Rejestr&type=review&page=Specjalna:Badtitle/Message">oznaczona</a> <i>14 paź 2024</i>. Od tego czasu wykonano <a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Specjalna:Badtitle/Message&oldid=74962088&diff=cur">1 zmianę</a>, która oczekuje na przejrzenie.</div></div><div tabindex="0"></div></div></div></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Ludwig Wittgenstein</div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Ludwig_Wittgenstein.jpg" class="mw-file-description" title="Ludwig Wittgenstein w 1930"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Ludwig_Wittgenstein.jpg/164px-Ludwig_Wittgenstein.jpg" decoding="async" width="164" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Ludwig_Wittgenstein.jpg/246px-Ludwig_Wittgenstein.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Ludwig_Wittgenstein.jpg/328px-Ludwig_Wittgenstein.jpg 2x" data-file-width="4984" data-file-height="7286" /></a></span><br />Ludwig Wittgenstein w 1930 </td></tr> <tr> <th>Data i miejsce urodzenia </th> <td> <p><span style="white-space:nowrap">26 kwietnia 1889</span> <br /><a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedeń</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Data i miejsce śmierci </th> <td> <p><span style="white-space:nowrap">29 kwietnia 1951</span> <br /><a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Zawód, zajęcie </th> <td> <p><a href="/wiki/Filozofia" title="Filozofia">filozof</a> i <a href="/wiki/Logika" title="Logika">logik</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Narodowość </th> <td> <p><a href="/wiki/Austriacy" title="Austriacy">austriacka</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Alma_Mater" title="Alma Mater">Alma Mater</a> </th> <td> <p>Berlin Technische Hochschule; Victoria University of Manchester; <a href="/wiki/Kolegium_Tr%C3%B3jcy_%C5%9Awi%C4%99tej_w_Cambridge" title="Kolegium Trójcy Świętej w Cambridge">Kolegium Trójcy Świętej w Cambridge</a> </p> </td></tr> <tr class="grafika iboxs grafika-z-wikidanych"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Ludwig_Wittgenstein_signature.svg" class="mw-file-description"><img alt="podpis" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Ludwig_Wittgenstein_signature.svg/130px-Ludwig_Wittgenstein_signature.svg.png" decoding="async" width="130" height="61" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Ludwig_Wittgenstein_signature.svg/195px-Ludwig_Wittgenstein_signature.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Ludwig_Wittgenstein_signature.svg/260px-Ludwig_Wittgenstein_signature.svg.png 2x" data-file-width="585" data-file-height="273" /></a></span> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" class="extiw" title="commons:Ludwig Wittgenstein">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Wikicytaty"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Ludwig_Wittgenstein" class="extiw" title="q:Ludwig Wittgenstein">Cytaty w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Ludwig Josef Johann Wittgenstein</b> (ur. <a href="/wiki/26_kwietnia" title="26 kwietnia">26 kwietnia</a> <a href="/wiki/1889" title="1889">1889</a> w <a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedniu</a>, zm. <a href="/wiki/29_kwietnia" title="29 kwietnia">29 kwietnia</a> <a href="/wiki/1951" title="1951">1951</a> w <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a><sup id="cite_ref-epwn_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-1">[1]</a></sup>) – filozof zajmujący się przede wszystkim <a href="/wiki/Filozofia_j%C4%99zyka" title="Filozofia języka">językiem</a> i <a href="/wiki/Logika" title="Logika">logiką</a>, poruszał także kwestie kluczowe dla <a href="/wiki/Filozofia_umys%C5%82u" title="Filozofia umysłu">filozofii umysłu</a> i <a href="/wiki/Filozofia_matematyki" title="Filozofia matematyki">matematyki</a>. Jego wczesne prace uczyniły z niego „ojca chrzestnego” <a href="/wiki/Pozytywizm_logiczny" title="Pozytywizm logiczny">neopozytywizmu</a>, późniejsze natomiast stanowiły kluczowy wkład w badaniach nad <a href="/wiki/Pragmatyka" title="Pragmatyka">pragmatyką</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wittgenstein1920.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Wittgenstein1920.jpg/220px-Wittgenstein1920.jpg" decoding="async" width="220" height="205" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Wittgenstein1920.jpg/330px-Wittgenstein1920.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Wittgenstein1920.jpg/440px-Wittgenstein1920.jpg 2x" data-file-width="641" data-file-height="598" /></a><figcaption>W rodzinnej wiejskiej posiadłości <i>Hochreit</i> w 1920. Wittgenstein siedzi między swoją siostrą, Heleną Salzer, a szwedzkim przyjacielem, Arvidem Sjögrenem</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Życiorys"><span id=".C5.BByciorys"></span>Życiorys</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Życiorys" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Życiorys"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Wittgensteinowie" title="Wittgensteinowie">Wittgensteinowie</a> byli jedną z najbogatszych rodzin <a href="/wiki/Austria" title="Austria">Austrii</a>. Ojciec Ludwiga, <a href="/wiki/Karl_Wittgenstein" title="Karl Wittgenstein">Karl Wittgenstein</a>, był austriackim magnatem stalowym. Ludwig, jako najmłodszy spośród ośmiorga dzieci Karla, urodził się w rodzinnym pałacu przy Alleegasse 16 (obecnie Argentinierstrasse) w Wiedniu. Karl Wittgenstein prowadził salon muzyczny, w którym bywali min. <a href="/wiki/Johannes_Brahms" title="Johannes Brahms">Brahms</a>, <a href="/wiki/Gustav_Mahler" title="Gustav Mahler">Gustav Mahler</a>, <a href="/wiki/Clara_Schumann" title="Clara Schumann">Clara Schumann</a>, <a href="/wiki/Richard_Strauss" title="Richard Strauss">Richard Strauss</a>, <a href="/wiki/Bruno_Walter" title="Bruno Walter">Bruno Walter</a>. Ludwig został ochrzczony w kościele katolickim i otrzymał katolicki pochówek, choć między chrztem a pochówkiem nie był ani praktykującym, ani wierzącym katolikiem<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[2]</a></sup>. Ludwig uczył się w gimnazjum w <a href="/wiki/Linz" title="Linz">Linzu</a> (do którego uczęszczał również <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a>), w 1906 pojechał do Berlina, by studiować mechanikę, z nadzieją na powrót do Austrii, by kontynuować naukę u <a href="/wiki/Ludwig_Boltzmann" title="Ludwig Boltzmann">Ludwiga Boltzmanna</a>, ale stanęła temu na przeszkodzie śmierć Boltzmanna. W 1908 Wittgenstein wyjechał do <a href="/wiki/Manchester" title="Manchester">Manchesteru</a> na studia aeronautyczne. Zainteresowania matematyką skłoniły go do wyjazdu do <a href="/wiki/Jena" title="Jena">Jeny</a>, gdzie spotkał się z <a href="/wiki/Gottlob_Frege" title="Gottlob Frege">Gottlobem Fregem</a>, który polecił mu udać się do <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a>, gdzie miał rozpocząć pracę z <a href="/wiki/Bertrand_Russell" title="Bertrand Russell">Bertrandem Russellem</a> (co też się stało w 1911). </p><p>Spotkanie było owocne: Russell potrafił przedstawić Wittgensteinowi frapujące problemy filozofii, podczas gdy ten ostatni poddał poglądy profesora krytyce, która nie pozostała bez odzewu. Russell uważał bowiem Wittgensteina za geniusza w dziedzinie logiki i filozofii języka. Stąd, gdy Wittgenstein w latach trzydziestych zaczął zajmować się problematyką „zwykłości”, Russell był bardzo zawiedziony; z biegiem czasu stosunki między nimi stały się co najmniej chłodne. </p><p>By móc pracować, ale również by oddalić się od „pozbawionych głębi” dyskusji filozoficznych w Cambridge, Wittgenstein wyjechał do Skjolden w <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a> (przez jakiś czas towarzyszył mu tam <a href="/wiki/George_Edward_Moore" title="George Edward Moore">G.E. Moore</a>), dokąd później wielokrotnie wracał. Tuż przed wybuchem <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojny światowej</a> rozdał wielką fortunę odziedziczoną po ojcu. W 1914 znacząco wspierał finansowo poetę <a href="/wiki/Rainer_Maria_Rilke" title="Rainer Maria Rilke">Rainera Marię Rilkego</a>, którego poezję cenił bardziej niż własne prace. W tym też roku zgłosił się jako ochotnik do wojska i udał się do Wiednia, skąd wyruszył na wojnę. W latach 1914–1915 przebywał w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a>, pełniąc służbę w 2. regimencie artylerii fortecznej. Wśród obdarowanych przez Wittgensteina stypendystów był także młody poeta, <a href="/wiki/Georg_Trakl" title="Georg Trakl">Georg Trakl</a>. Los sprawił, że obu ich przydzielono do twierdzy Kraków. Trakl wyjechał tam pierwszy. Wkrótce w jego ślady podążył Wittgenstein, przydzielony jako kanonier do patrolowego okrętu „Goplana”, który pływał po Wiśle między <a href="/wiki/Sandomierz" title="Sandomierz">Sandomierzem</a> a <a href="/wiki/Zator_(wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie)" class="mw-redirect" title="Zator (województwo małopolskie)">Zatorem</a>. W Krakowie Wittgenstein dowiedział się, że poeta próbował popełnić <a href="/wiki/Samob%C3%B3jstwo" title="Samobójstwo">samobójstwo</a> i jest w szpitalu, przełożył więc spotkanie, na które umówili się jeszcze w Wiedniu. Rozpoczął zwykłą żołnierską służbę. Dnie upływały mu na rajdach zwiadowczych w stronę granicy i dyżurach w kancelarii (nb. na miejscu koszar na Zabłociu, w których kwaterował, stoi dziś Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego). </p><p>W dzienniku, który zaczął prowadzić w dniu przyjazdu do Krakowa, tj. 8 sierpnia 1914, zapisywał swoje przemyślenia i banalne wydarzenia dnia codziennego. Utrzymywał też rozległą korespondencję, a nawet za pośrednictwem prof. Dziwulskiego dostawał przemycane zza linii frontu listy od Bertranda Russella. Dzięki dziennikowi i listom można prześledzić codzienne życie Wittgensteina podczas jego pobytu w twierdzy Kraków. Służba na Goplanie i obawy przed Rosjanami przeplatają się tam z filozoficzną refleksją i problemami logicznymi. Powoli w Wittgensteinie dojrzewało to, co później znajdzie pełny wyraz na kartach <i>Traktatu logiczno-filozoficznego</i>. Po kilku miesiącach przebywania w Krakowie Wittgenstein otrzymał przepustkę i na pewien okres wyjechał do Wiednia załatwić sprawy rodzinne. W tym czasie w krakowskim szpitalu garnizonowym po przedawkowaniu narkotyków zmarł G. Trakl, co bardzo filozofem wstrząsnęło, gdyż wysoko cenił jego twórczość. Po powrocie do Krakowa, dzięki pomocy pewnego oficera, który znał jego przedwojenne prace z logiki, Wittgenstein uzyskał przeniesienie do zakładów remontujących sprzęt zmechanizowany artylerii. Mógł się wreszcie wykazać swoimi umiejętnościami i wiedzą zdobytą na studiach mechanicznych w Berlinie i Manchesterze. Szybko też awansowano go na szefa kuźni w <a href="/wiki/Sokal" title="Sokal">Sokalu</a>. W listopadzie 1915 opuścił Kraków, udając się na tę placówkę. </p><p>Przebywając w <a href="/wiki/Tarn%C3%B3w" title="Tarnów">Tarnowie</a> (ówczesny zabór austriacki), zdobył w małej księgarni egzemplarz komentarza <a href="/wiki/Ewangelia" title="Ewangelia">Ewangelii</a> <a href="/wiki/Lew_To%C5%82stoj" title="Lew Tołstoj">Lwa Tołstoja</a> w języku niemieckim<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup><sup id="cite_ref-Symbol_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Symbol-4">[4]</a></sup> – lektura ta stała się na krótko inspiracją dla okresu mistycznego w jego filozofii, jak też ma wpływ na wyważony stosunek filozofa do religii jako takiej. Książkę Tołstoja <i>Krótkie wyjaśnienie Ewangelii</i> zaczął czytać 1 września 1914<sup id="cite_ref-CITEREFBremer2010415_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBremer2010415-5">[5]</a></sup> i już po kilku dniach lektury odkrył, że książka ta ma dla niego szczególne znaczenie<sup id="cite_ref-CITEREFBremer2010420_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBremer2010420-6">[6]</a></sup>, że wpadła mu w ręce nieprzypadkowo<sup id="cite_ref-CITEREFBremer2010416_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBremer2010416-7">[7]</a></sup>. Opracowanie Tołstoja stało się dla niego prawdziwym objawieniem i swoistym talizmanem, który zawsze nosił przy sobie, tak iż inni żołnierze zaczęli go z czasem nazywać: „ten z Ewangelią”. Wiadomo, że prawdy o życiu i świecie Wittgenstein szukał raczej w książkach pisarzy aniżeli filozofów, m.in. u <a href="/wiki/Lew_To%C5%82stoj" title="Lew Tołstoj">Lwa Tołstoja</a>, <a href="/wiki/Fiodor_Dostojewski" title="Fiodor Dostojewski">Fiodora Dostojewskiego</a>, <a href="/wiki/Rabindranath_Tagore" title="Rabindranath Tagore">Rabindranatha Tagore</a> i innych<sup id="cite_ref-CITEREFBremer2010416_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBremer2010416-7">[7]</a></sup>. W 1916 roku Wittgenstein czytał <a href="/wiki/Bracia_Karamazow" title="Bracia Karamazow">Braci Karamazow</a> autorstwa <a href="/wiki/Fiodor_Dostojewski" title="Fiodor Dostojewski">Fiodora Dostojewskiego</a> tak często, że znał na pamięć całe fragmenty<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. </p><p>Wkrótce potem trafił do włoskiej niewoli. Uwolniony w 1919, przeszedł szkolenie pedagogiczne, umożliwiające podjęcie pracy nauczyciela w szkole podstawowej (uczył następnie w kilku wsiach austriackich, m.in. w <a href="/wiki/Trattenbach_(Dolna_Austria)" title="Trattenbach (Dolna Austria)">Trattenbachu</a>). Podczas pracy nauczyciela krzyczał „Krautsalat!” („surówka” – tj. poszatkowana kapusta), gdy dyrektor grał na pianinie, i „Nonsens!”, gdy ksiądz odpowiadał na pytania dzieci<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>. Jednocześnie pracował nad redakcją <i><a href="/wiki/Traktat_logiczno-filozoficzny" title="Traktat logiczno-filozoficzny">Traktatu logiczno-filozoficznego</a></i> pisanego w wojennych okopach, który miał rozwiązać wszelkie problemy filozoficzne i ostatecznie zakończyć Wittgensteinowską przygodę z filozofią. Po wydaniu <i>Tractatus logico-philosophicus</i> w 1921, Wittgenstein pracował nadal jako nauczyciel (wydał <i>Wörterbuch für Volksschulen</i> w 1926), później jako ogrodnik przyklasztorny, by ostatecznie wrócić do <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wittgenstein2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Wittgenstein2.jpg/220px-Wittgenstein2.jpg" decoding="async" width="220" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Wittgenstein2.jpg/330px-Wittgenstein2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Wittgenstein2.jpg/440px-Wittgenstein2.jpg 2x" data-file-width="567" data-file-height="459" /></a><figcaption>Ludwig Wittgenstein (ok. 1922)</figcaption></figure> <p>W 1929 złożył <i>Traktat</i> jako rozprawę doktorską, a po otrzymaniu tytułu doktora pozostał w Cambridge. Podczas tego okresu związał się z filozofem <a href="/wiki/Frank_Ramsey" title="Frank Ramsey">Frankiem Ramseyem</a>, który zmarł w 1930 w wieku 26 lat. Wittgenstein mocno ukrywał swoje skłonności <a href="/wiki/Homoseksualizm" class="mw-redirect" title="Homoseksualizm">homoseksualne</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. Utrzymywał romantyczne relacje zarówno z mężczyznami, jak i kobietami<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. W odróżnieniu od Russella, Wittgenstein sprzeciwiał się przyznaniu kobietom prawa do głosowania i był zwolennikiem kar cielesnych. Jako nauczyciel bił nie tylko chłopców (co nie było niczym wyjątkowym w tych czasach), ale też dziewczynki. Z posady nauczyciela nie odszedł, ale został zwolniony po tym, jak uderzył pewnego chłopca tak mocno, że ten stracił przytomność<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup>. </p><p>Do końca życia nie udało mu się napisać niczego, z czego byłby całkowicie zadowolony. Większość jego książek, które opublikowano po jego śmierci (zwłaszcza <i>Niebieski i Brązowy Zeszyt</i>), to nieuporządkowane notatki z lat 30. i 40. Rzecz ma się jednak inaczej z <i><a href="/wiki/Dociekania_filozoficzne" title="Dociekania filozoficzne">Dociekaniami filozoficznymi</a></i> oraz z pracą <i>O pewności</i>, które zalicza się do całkiem reprezentatywnych dla dojrzałej filozofii Wittgensteina<sup class="noprint" title="Ta informacja wymaga doprecyzowania od 2019-07">[<a href="/wiki/Wikipedia:Unikaj_wyra%C5%BCe%C5%84_zwodniczych" title="Wikipedia:Unikaj wyrażeń zwodniczych">według kogo?</a>]</sup>. </p><p> W Cambridge pozostał, z przerwami, do 1947, utrzymując bardzo bliski kontakt z częścią swych uczniów (wśród nich m.in. <a href="/wiki/Elizabeth_Anscombe" title="Elizabeth Anscombe">Elizabeth Anscombe</a>, <a href="/wiki/Peter_Geach" title="Peter Geach">Peterem Geachem</a> i <a href="/wiki/Rush_Rhees" title="Rush Rhees">Rushem Rheesem</a>). Po przejściu na emeryturę wyjechał do <a href="/wiki/Irlandia" title="Irlandia">Irlandii</a>, gdzie mieszkał w zupełnie odizolowanym wiejskim domku. Zmarł w <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a> na raka prostaty, w domu swego lekarza. </p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wittgenstein_Gravestone.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Wittgenstein_Gravestone.jpg/220px-Wittgenstein_Gravestone.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Wittgenstein_Gravestone.jpg/330px-Wittgenstein_Gravestone.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Wittgenstein_Gravestone.jpg/440px-Wittgenstein_Gravestone.jpg 2x" data-file-width="1296" data-file-height="972" /></a><figcaption>Nagrobek Ludwiga Wittgensteina na cmentarzu katolickiej parafii Wniebowstąpienia (Ascension Parish Burial Ground), <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tractatus_logico-philosophicus">Tractatus logico-philosophicus</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Tractatus logico-philosophicus" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Tractatus logico-philosophicus"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wittgenstein_notes_1914.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Wittgenstein_notes_1914.jpg/220px-Wittgenstein_notes_1914.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Wittgenstein_notes_1914.jpg/330px-Wittgenstein_notes_1914.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Wittgenstein_notes_1914.jpg/440px-Wittgenstein_notes_1914.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Notatki Wittgensteina, 1914, wystawione we Wren Library w <a href="/wiki/Kolegium_Tr%C3%B3jcy_%C5%9Awi%C4%99tej_w_Cambridge" title="Kolegium Trójcy Świętej w Cambridge">Kolegium Trójcy Świętej w Cambridge</a></figcaption></figure> <p>Książki, jakie Wittgenstein czytał za młodu, dotyczyły przede wszystkim sensu życia. Gdy miał 22 lata uległ fascynacji logiką matematyczną. W swojej pierwszej książce, <i><a href="/wiki/Traktat_logiczno-filozoficzny" title="Traktat logiczno-filozoficzny">Traktat logiczno-filozoficzny</a></i> (<i>Tractatus logico-philosophicus</i>)<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>, przedstawił teorię związku między myślą – wyrażaną w postaci zmysłowo postrzegalnej w zdaniach – a światem, po czym stwierdził, że to, co decyduje o sensie życia, jest w języku niewyrażalne<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup>. </p><p>Książka składa się z 526 krótkich tez ponumerowanych wielopoziomowo. Tezy od 1 do 2.063 są wykładem pewnej ontologii: dotyczą <b>świata</b>. Tematem tez od 2.1 do 3.05 jest <b>myśl</b>, a od 3.1 do 6.031 <b>język</b>. Wielki finał książki stanowią tezy od 6.1 do 7. Te o numerach 6.1 i 6.2 wraz z komentarzami dotyczą natury logiki i matematyki, a 6.3 natury nauk przyrodniczych. Tematem tezy 6.4 i komentarzy do niej jest etyka, a tezy 6.5 z komentarzami sens świata i życia<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>. </p><p>Wykład ontologii <i>Traktatu</i> otwierają tezy: „Świat jest wszystkim, co się zdarza” (1) i „To, co się zdarza – <b>fakt</b> – jest zachodzeniem stanów rzeczy” (2). Ta ontologia opiera się na dwóch bardzo mocnych twierdzeniach. Pierwsze, zwane wittgensteinowską wersją atomizmu logicznego, głosi, że „Świat rozpada się na fakty” (1.2), w związku z czym „Jedno może się zdarzyć lub nie zdarzyć, a wszystko inne pozostać takie samo” (1.21). Najmniejszy fragment świata, który w swoim zdarzaniu się lub nie jest niezależny od czegokolwiek innego, nazwany zostaje <b>stanem rzeczy</b>. Twierdzenie drugie: „Stan rzeczy jest połączeniem <b>przedmiotów</b>” (2.01). Przedmioty są <a href="/wiki/Substancja_(filozofia)" title="Substancja (filozofia)">substancją</a> świata (2.021) w klasycznym tego słowa znaczeniu, czyli tym, z czego wszystko jest zbudowane, a co samo nie jest zbudowane z czegoś jeszcze. O przedmiotach czytamy, że są proste, a w rezultacie trwałe: nie powstają, nie zmieniają się i nie giną. Powstawanie i ginięcie polega na łączeniu się i rozłączaniu niezmiennych przedmiotów. Ogromnie ważna jest teza: „Sposób, w jaki przedmioty wiążą się w stanie rzeczy, jest <b>strukturą</b> stanu rzeczy” (2.032). </p><p>W <i>Traktacie</i> brak przykładów przedmiotów i stanów rzeczy, można więc spekulować, czy przedmiotami mają być atomy w sensie <a href="/wiki/Demokryt" title="Demokryt">Demokryta</a>, czy elementy wrażeń zmysłowych w rozumieniu <a href="/wiki/David_Hume" title="David Hume">Hume’a</a> bądź <a href="/wiki/Ernst_Mach" title="Ernst Mach">Macha</a>, czy może jakieś <a href="/wiki/Platonizm" title="Platonizm">platońskie</a> idee, <a href="/wiki/Pitagorejczycy" title="Pitagorejczycy">pitagorejskie</a> liczby lub coś jeszcze innego. Wittgenstein stwierdza natomiast, że każdy z przedmiotów ma pewną <b>formę</b>, którą definiuje jako możliwość struktury. Chodzi o to, że przedmiot może połączyć się z innymi przedmiotami na pewne sposoby, a na pewne nie może. </p><p>Nową grupę tematów wprowadza teza 2.1: „Tworzymy sobie <b>obrazy</b> faktów”. Każdy obraz składa się z pewnych elementów, które „mają się do siebie w określony sposób” (2.14), a to, jak się do siebie mają, jest strukturą obrazu. Każdy z elementów <b>odnosi się</b> do odpowiedniego przedmiotu, obraz przedstawia zatem pewną <b>sytuację</b>, która polega na tym, że przedmioty w świecie powiązane są tak, jak powiązane są elementy obrazu. Sytuacja, jaką obraz przedstawia, to jego <b>sens</b>. Jeśli sytuacja, jaką obraz przedstawia, zachodzi w świecie, to obraz jest prawdziwy, jeśli nie zachodzi, to jest fałszywy. Ale obraz przedstawia to, co przedstawia, niezależnie od swej prawdziwości czy fałszywości. Ta część rozważań kulminuje w tezie „Logicznym obrazem faktów jest myśl” (3). </p><p>Zaraz dalej zaczyna się najobszerniejsza część książki, zawierająca wittgensteinowską filozofię języka, tzw. teorię obrazowania logicznego. Zaczyna się od tezy „W <b>zdaniu</b> myśl wyraża się w sposób zmysłowo postrzegalny” (3.1). Myśląc sens zdania rzutujemy je na rzeczywistość (3.11). Zdanie jest <b>logicznym obrazem</b> sytuacji, co widać po tym, że jeśli je rozumiem, to znam sytuację, jaką ono przedstawia (4.021). Zgodnie z tym, co już powiedziano, oznacza to, że elementy zdania mają się do siebie tak, jak elementy przedstawianej sytuacji – że logiczna struktura zdania i logiczna struktura sytuacji są identyczne. </p><p>Jednak język potoczny, jakiego używamy na co dzień, jest niebywale skomplikowany, a rozumienie potocznych zdań jest oparte na bardzo licznych cichych umowach (4.002). Pełno jest w nim symboli wieloznacznych. Np. słowo „jest” pojawia się czasem jako znak równości („Warszawa jest stolicą Polski”), czasem jako znak należenia do zbioru (Warszawa jest miastem), a czasem sygnalizuje istnienie („W Warszawie jest Pałac Kultury”). Prowadzi to wszystko do niezliczonych nieporozumień, jakich pełno w filozofii (4.003). Trzeba zatem pamiętać, że „pozorna forma logiczna zdania nie musi być jego formą rzeczywistą” (4.0031). Usuwamy wieloznaczności i odsłaniamy ciche umowy rządzące budową i rozumieniem potocznych zdań, dokonując ich <b>analizy logicznej</b>. W <i>Traktacie</i> brak przykładowej analizy jakiegoś zdania, są natomiast tezy o tym, do czego by taka analiza prowadziła. </p><p>Wittgenstein twierdzi zatem, że po dokonaniu pełnej analizy logicznej zdanie rozpada się na najprostsze zdania, którym nadaje miano <b>zdań elementarnych</b>. Każde ze zdań elementarnych jest połączeniem znaków prostych, czyli <b>nazw</b>. <b>Odniesieniami</b> nazw są przedmioty, a sposób, w jaki nazwy są połączone, <b>pokazuje</b>, w jaki sposób połączone są przedmioty w stanie rzeczy. Zdanie elementarne jest zatem logicznym obrazem stanu rzeczy, owej najprostszej sytuacji, która może zdarzyć się lub nie zdarzyć niezależnie od tego, co jeszcze dzieje się w świecie. Natomiast całe zdanie jest <b>funkcją prawdziwościową</b> zdań elementarnych i w ten sposób „Zdanie przedstawia zachodzenie i niezachodzenie stanów rzeczy” (4.1). (Np. zdanie o formie „<i>p</i> lub <i>q</i>”, o ile słówko „lub” rozumiemy jako logiczną alternatywę, <b>mówi</b>, że zachodzi co najmniej jeden stan rzeczy obrazowany przez zdania elementarne <i>p</i> i <i>q</i>, a nie jest tak, aby nie zachodził żaden z nich). </p><p>„Rzeczywistość porównuje się ze zdaniem” (4.05), aby stwierdzić, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe. Co powiedziawszy, Wittgenstein po raz pierwszy pisze o tym, co na ostatniej stronie nazwie tym, co mistyczne. Zaczyna od tego, że „Ogół zdań prawdziwych stanowi całość przyrodoznawstwa” (4.11), by natychmiast dodać: „Filozofia nie jest żadną z nauk przyrodniczych” (4.111). Filozofia nie jest teorią, lecz działalnością prowadzącą do logicznego rozjaśnienia myśli (4.112). Wytycza granice tego, co da się pomyśleć – i wyrazić w zdaniach. Zaś „Przedstawiając jasno to, co wyrażalne, wskaże na to, co niewyrażalne” (4.115). </p><p>Dalej następują obszerne wywody, zajmujące prawie połowę tekstu książki, na temat ogólnej formy logicznej zdań i funkcji prawdziwościowych, zawierające też interesującą logiczną teorię prawdopodobieństwa, a także definiujące funktory prawdziwościowe za pomocą tabel (ta metoda, wprowadzona przez Wittgensteina, używana jest dziś w prawie każdym podręczniku logiki). Te partie tekstu, o charakterze bardzo formalnym, w tym omówieniu pominiemy. </p><p>Nagły zwrot dokonuje się w tezie 5.6: „<i>Granice mego języka</i> wskazują granice mego świata”. Wittgenstein czyni przyjazne gesty w stosunku do <a href="/wiki/Solipsyzm" title="Solipsyzm">solipsyzmu</a>, by zaraz stwierdzić: „Sam jestem swoim światem” (5.63) i „Podmiot nie należy do świata, lecz jest granicą świata” (5.632). Po krótkich, znów formalnych, uwagach o ogólnej formie funkcji prawdziwościowej (6), następuje wielki finał, w trakcie którego zamyka się różne drogi, na jakich próbowano powiedzieć coś filozoficznego. </p><p>Prawa logiki są <b>tautologiami</b>, zdaniami analitycznymi (6.1): są prawdziwe na mocy znaczeń symboli, z jakich je zbudowano. Negacją każdego z praw logiki jest <b>sprzeczność</b>. Tautologie są zawsze prawdziwe, a sprzeczności zawsze fałszywe, gdyż żadna z nich nie mówi nic o tym, co w świecie się zdarza, a co nie. Są one zatem <b>bezsensowne</b>. Bezsensowne są też równania matematyki (6.2). Zarówno tautologie, jak i równania pokazują natomiast „formalne (…) własności języka i świata” (6.12). </p><p>Teza „Badanie logiki to badanie <i>wszelkiej prawidłowości</i>. A poza logiką wszystko jest przypadkiem” (6.3) otwiera rozważania dotyczące nauk przyrodniczych. Pogląd, że prawa przyrody wyjaśniają zjawiska, jest nowożytnym złudzeniem (6.371). Prawa przyrody to jedynie konwencjonalny – przyjęty ze względu na wygodę – sposób opisywania świata, nic więcej. </p><p>Rozważania o etyce otwiera teza 6.4: „Wszystkie zdania mają równą wartość”, a mianowicie żadną. I dalej: „Sens świata musi leżeć poza nim. W świecie wszystko jest tak, jak jest, i dzieje się, jak się dzieje; nie ma <i>w</i> nim żadnej wartości – a gdyby była, to nie miałaby wartości. Jeżeli jest jakaś wartość, która ma wartość, to musi leżeć poza wszystkim, co się dzieje i przydarza” (6.41), czyli poza światem. I dlatego „Wszystkie fakty należą jedynie do zadania, nie do rozwiązania” (6.4321). </p><p>Na koniec są uwagi o problemie sensu życia i świata: „Do odpowiedzi, której nie można wyrazić, nie można też wyrazić pytania. <i>Zagadki</i> nie ma” (6.5). Ilekroć próbujemy wyrazić coś metafizycznego, wytwarzamy jedynie <b>niedorzeczności</b>: zdania, które tylko z pozoru coś pokazują i o czymś mówią. Owszem, są ludzie – Wittgenstein jednak nie informuje, o kogo chodzi – „dla których po długich wahaniach sens życia stał się jasny”, tyle że oni „nie potrafili potem powiedzieć, na czym on polega” (6.521). „Jest zaiste coś niewyrażalnego. To się <i>uwidacznia</i>, jest tym, co mistyczne” (6.522). Wcześniej już była mowa o tym, że „Nie to, <i>jaki</i> jest świat, jest tym, co mistyczne, lecz to, '<b>że'</b> jest” (6.44), teraz Wittgenstein dodaje: „Rozwiązanie problemu życia rozpoznaje się po zniknięciu tego problemu” (6.521). </p><p>Czego nie da się wyrazić, tego nie da się wyrazić. Tezy <i>Traktatu logiczno-filozoficznego</i> też są niedorzeczne. Pozostawało stwierdzić „O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć” (7). To zdanie zamknęło tekst – a Wittgenstein na dziesięć lat porzucił filozofowanie. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Okres_przejściowy"><span id="Okres_przej.C5.9Bciowy"></span>Okres przejściowy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Okres przejściowy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres przejściowy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> Podczas gdy Wittgenstein zniknął ze środowiska filozofów, silnej inspiracji <i>Traktatem</i> ulegli w Cambridge <a href="/w/index.php?title=Richard_Braithwaite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Richard Braithwaite (strona nie istnieje)">Richard Braithwaite</a>, <a href="/w/index.php?title=John_Wisdom&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Wisdom (strona nie istnieje)">John Wisdom</a> i <a href="/wiki/Frank_Ramsey" title="Frank Ramsey">Frank Ramsey</a>. Ramsey, który wcześniej pomógł przetłumaczyć książkę na angielski, opublikował recenzję <i>Traktatu</i><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup>, która do dziś uchodzi za jedną z najlepszych prezentacji logicznych partii książki. Spotykali się, dyskutując zawarte w książce idee, od 1923. Równocześnie w Wiedniu matematyk i filozof Hans Hahn propagował idee <i>Traktatu logiczno-filozoficznego</i> wśród członków rodzącego się <a href="/wiki/Ko%C5%82o_Wiede%C5%84skie" title="Koło Wiedeńskie">Koła Wiedeńskiego</a>. Od 1927 filozoficzne kontakty z Wittgensteinem nawiązał nieformalny przywódca Koła, <a href="/wiki/Moritz_Schlick" title="Moritz Schlick">Moritz Schlick</a>. Przez parę lat odbywały się osobliwe spotkania, w których uczestniczył, jako stenograf, <a href="/w/index.php?title=Friedrich_Waismann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Friedrich Waismann (strona nie istnieje)">Friedrich Waismann</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[17]</a></sup>, a przez pewien czas również <a href="/wiki/Herbert_Feigl" title="Herbert Feigl">Herbert Feigl</a> i <a href="/wiki/Rudolf_Carnap" title="Rudolf Carnap">Rudolf Carnap</a>. Ten ostatni po latach wspominał:</p><blockquote><p>[Wittgensteina] punkt widzenia i sposób podejścia do ludzi i problemów, nawet problemów teoretycznych, przypominały raczej podejście twórczego artysty niż naukowca; można by niemal powiedzieć, że przypominały podejście religijnego proroka czy jasnowidza. Gdy zaczynał formułować swój pogląd na jakiś szczególny problem filozoficzny, odczuwaliśmy często pojawiającą się w nim w tej właśnie chwili wewnętrzną walkę, walkę w wyniku której próbował przeniknąć z ciemności w jasność pod wpływem intensywnego i bolesnego wysiłku, który widoczny był nawet na jego pełnej wyrazu twarzy. Gdy wreszcie, często po przedłużających się ciężkich zmaganiach, odpowiedź nadchodziła, twierdzenie jego jawiło się nam niczym nowo stworzone dzieło sztuki czy boskie objawienie. (...) Nam dyskusja nad wątpliwościami i zarzutami innych wydaje się najlepszym sposobem na sprawdzenie nowej idei (...); Wittgenstein, z drugiej strony, nie tolerował krytycznej dyskusji ze strony innych gdy już, w wyniku aktu natchnienia, wgląd został uzyskany. Miałem czasem wrażenie, że celowo racjonalne i wolne od emocji podejście naukowca i podobnie wszelkie idee mające posmak „oświeceniowy” były dla Wittgensteina odrażające<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>.</p></blockquote><p>Rozmowy z Carnapem i Ramseyem uświadomiły Wittgenstenowi, że w logicznych partiach <i>Traktatu</i> są pewne – drobne, jak się początkowo zdawało – rysy. To i przypadkowo dość wysłuchany wykład wybitnego matematyka i filozofa matematyki, twórcy intuicjonizmu, <a href="/wiki/Luitzen_Egbertus_Jan_Brouwer" title="Luitzen Egbertus Jan Brouwer">L. E. J. Brouwera</a>, sprawiły, że Ludwig nagle podjął przerwane niegdyś dociekania filozoficzne. Powrócił do Trinity College, Cambridge, gdzie szybko przyznano mu za <i>Traktat</i> stopień doktora. Podjął wtedy jedyną próbę poprawienia pęknięć w zawartym tam systemie, czego owocem stał się krótki artykuł „Kilka uwag o formie logicznej”<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>. Wygłosił też „Wykład o etyce”, który opublikowany pośmiertnie na podstawie ocalałego maszynopisu, można traktować jako uzupełnienie i rozwinięcie mistycznych uwag <i>Traktatu</i><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>. </p><p>Krytyczne uwagi Ramseya, a bardziej jeszcze rozmowy z lewicowym włoskim ekonomistą <a href="/wiki/Piero_Sraffa" title="Piero Sraffa">Piero Sraffą</a> oraz wpływ filozofii zdrowego rozsądku Moore’a (choć wkładu tego ostatniego Wittgenstein nigdy nie docenił), zaczęły zmieniać jego poglądy na temat natury języka, a w szczególności matematyki. Podjął kursowe wykłady zatytułowane po prostu „Filozofia” – i przy tym tytule pozostał do końca swojej działalności dydaktycznej<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. Na początku 1930 podyktował maszynistce, po niemiecku, tekst książki <i>Philosophische Bemerkungen</i>, której jednak nie oddał do druku. W latach 1931–1934 spisywał obszerne uwagi o języku potocznym i o matematyce, jednak powstałej wtedy <i>Philosophische Grammatik</i> również nie opublikował. Obie książki wydano dopiero pośmiertnie<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[22]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zmiana_perspektywy_–_filozofia_zwykłości"><span id="Zmiana_perspektywy_.E2.80.93_filozofia_zwyk.C5.82o.C5.9Bci"></span>Zmiana perspektywy – filozofia zwykłości</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Zmiana perspektywy – filozofia zwykłości" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zmiana perspektywy – filozofia zwykłości"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jednak po blisko dziesięciu latach przerwy Wittgenstein wrócił na <a href="/wiki/University_of_Cambridge" title="University of Cambridge">Uniwersytet Cambridge</a>. Owocem jego późniejszej filozofii są m.in. <i>Niebieski zeszyt</i>, <i>Brązowy zeszyt</i>, <i><a href="/wiki/Dociekania_filozoficzne" title="Dociekania filozoficzne">Dociekania filozoficzne</a></i> i <i>O pewności</i>. Nie można, mimo wielu sugestii ze strony komentatorów (np. <a href="/w/index.php?title=Peter_Hacker&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Hacker (strona nie istnieje)">P. Hacker</a>), mówić jednak o drastycznej zmianie w całości przedsięwzięcia filozoficznego Wittgensteina – on sam przyznaje się do kilku błędów w pierwszym dziele – słuszniej jest nazwać tę ewolucję dojrzewaniem (<i>vide</i> nowe interpretacje <a href="/wiki/James_Conant_(filozof)" title="James Conant (filozof)">J. Conanta</a> i <a href="/wiki/Cora_Diamond" title="Cora Diamond">C. Diamond</a>) – znaczna część pierwotnych poglądów filozofa została radykalnie zmodyfikowana. Odrzucił on wtedy atomizm logiczny – jego wady ujawniły się m.in. przy okazji analizy wypowiedzi o barwach, które mogłyby się wydawać idealnymi kandydatami na logiczne niedziałki. Wittgenstein zauważa, że wypowiedź „ten przedmiot jest czerwony” nie jest niezależnym atomem logicznym. Wynikają z niej np. zdania w rodzaju „Ten przedmiot nie jest brązowy, niebieski itd.”. Wiązało się z tym odrzucenie izomorfizmu między strukturą zdania a strukturą świata: zdanie-obraz (<i>Bild-Satz</i>) straciło pozycję paradygmatyczną w języku. </p><p>W okresie tym Wittgenstein nie publikował, zaś jego późniejsze dzieła, relacjonujące twórczość drugiego okresu, dostępne są przede wszystkim jako nieuporządkowane zapiski, których wydanie i układ zawdzięczamy jego spadkobiercom (<a href="/wiki/Rush_Rhees" title="Rush Rhees">R. Rheesowi</a>, <a href="/wiki/Elizabeth_Anscombe" title="Elizabeth Anscombe">G.E.M. Anscombe</a> i <a href="/wiki/Georg_Henrik_von_Wright" title="Georg Henrik von Wright">G.H. von Wrightowi</a>); wydano też jego listy oraz notatki z wykładów spisane przez uczniów. Najbardziej wpływowym dziełem tego okresu są <i><a href="/wiki/Dociekania_filozoficzne" title="Dociekania filozoficzne">Dociekania filozoficzne</a></i>, <i>DF</i>, napisane jako zbiór paragrafów, nielinearnie; filozof nie cenił sobie klasycznej formy dysertacyjnej w rozprawach tego rodzaju. </p><p>Aforyzm rozumiany jako hasło reasumujące filozofię Wittgensteina – „Nie pytaj o znaczenie, pytaj o użycie” – stał się, w wyniku rozpowszechnienia jego późniejszych idei, programem filozoficznym dla wielu przedstawicieli filozofii analitycznej na całym świecie (<i>vide</i> J. O. Urmson, <i>Philosophical Analysis</i>, Oxford, Clarendon Press, 1956). Zdanie to nie znajduje się jako takie u Wittgensteina; w § 340 <i>DF</i> czytamy jednak, że aby poznać funkcjonowanie danego słowa, należy przyjrzeć się temu, jak ono jest używane<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>. </p><p>W ten i inne sposoby Wittgenstein demaskował pozorność problemów filozoficznych. Traktował je jak choroby, z których należy się wyleczyć: „Filozof zajmuje się problemem jak lekarz chorobą” (<i>Der Philosoph behandelt eine Frage; wie eine Krankheit</i>), L. Wittgenstein, <i><a href="/wiki/Dociekania_filozoficzne" title="Dociekania filozoficzne">Dociekania filozoficzne</a></i>, § 255<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[24]</a></sup>. Twierdził, że nie ma tajemniczego bytu zwanego „znaczeniem” w sensie filozoficznym, język jest bowiem techniką, która daje nam możliwość komunikacji; by wiedzieć, co znaczą słowa, trzeba być w posiadaniu tejże techniki oraz patrzeć na kontekst, w jakim są one przekazane. Wittgenstein nie przywiązywał wagi do problemów klasycznych w filozofii, ponieważ większość z nich znika, gdy próbujemy je precyzyjnie wyrazić. </p><p>Badanie języka codziennego uświadamia, zdaniem Wittgensteina, jak wiele problemów wynika jedynie z niewłaściwego użycia pewnych pojęć, z pomyłek w „grach językowych”. Co może znaczyć zdanie takie jak „uczucia są prywatne”? Nadajemy tu jakieś wyjątkowe znaczenie słowu „prywatne”, ignorując to, że słowo „uczucie” zawiera w sobie pewną prywatność, a fakt, że mówimy o uczuciach, znaczy, że widocznie mamy o czym mówić i że owa „prywatność” nie oznacza żadnej tajemniczej własności tychże. Problem prywatności, którą widzi jako twór po części mityczny, wynikający z ignorancji roli wspólnoty w kształtowaniu się języka u każdego z nas, jego „argument języka prywatnego”, uznany jest za rodzaj obalenia <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">kartezjańskiej</a> wizji pewności zbudowanej na introspekcji. „Nic tu nie jest ukryte”<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup>, mówi jeden z najsławniejszych cytatów z Wittgensteina (<i>Es ist ja nichts versteckt</i>, <i>DF</i>, § 435). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Inne_wątki_filozoficzne"><span id="Inne_w.C4.85tki_filozoficzne"></span>Inne wątki filozoficzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Inne wątki filozoficzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Inne wątki filozoficzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Etyka">Etyka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Etyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Etyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wittgenstein już w <i>Traktacie</i> wyraził swój podstawowy pogląd dotyczący <a href="/wiki/Etyka" title="Etyka">etyki</a> i <a href="/wiki/Estetyka" title="Estetyka">estetyki</a> – są one według niego tożsame i transcendentalne, tzn. nie orzekają niczego o zewnętrznej rzeczywistości. Wartości, według Traktatu, leżą poza światem, do niego mogą się przedostać tylko za pośrednictwem podmiotu. Nie są przy tym wyrazem jego emocji, gdyż emocje są częścią podmiotu pojętego empirycznie, czyli na sposób psychologii. Ich źródło, a zatem i źródło etyki transcenduje język, nie ma zatem sensu pytanie o ich pochodzenie. Temat specyfiki etyki i estetyki, jako wyrażających się poprzez język, ale nie bezpośrednio w języku, był omawiany w wykładzie wygłoszonym przez filozofa prawdopodobnie w latach 1929–1930 (zob. <i>A Lecture on Ethics</i>, „Philosophical Review”, vol. LXXIV, styczeń 1965; <i>Wykłady o religii i etyce</i>, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995), gdzie krytykuje on po części <i>Principia Ethica</i> G.E. Moore’a, wskazując na to, jak niebezpiecznie jest szafować ogólnymi formułami, jak wielkim problemem jest w ogóle rozważanie problemów etyki. Wittgenstein zaprasza do uważnego przyglądania się słowom, konkretnym sytuacjom, nie proponując przy tym żadnych gotowych zaleceń. Inne uwagi na ten temat pojawiają się m.in. w notatkach wokoło <i><a href="/wiki/Z%C5%82ota_ga%C5%82%C4%85%C5%BA" title="Złota gałąź">Złotej gałęzi</a></i> <a href="/wiki/James_George_Frazer" title="James George Frazer">Frazera</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Estetyka">Estetyka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Estetyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Estetyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Estetyka, w nieco innym znaczeniu niż to zwykle jest rozumiane, zajmowała Wittgensteina nie tylko z punktu widzenia sądów estetycznych, ale również uwag na temat kolorów, inspirowanych, m.in. przez <a href="/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe" title="Johann Wolfgang von Goethe">Goethego</a>. Pierwsze uwagi na jej temat znajdują się w <i>Traktacie</i>, gdzie utożsamiona jest z etyką (<i>TLP</i>, 6.421). </p><p>Uwagi Wittgensteina na temat estetyki jako takiej, wypowiedziane latem 1938 roku, zostały wydane w 1966 roku. Twierdzi on m.in., że uczymy się użycia wyrażeń oceniających z zakresu estetyki jako dzieci, zwykle w reakcji na pożywienie, i skupiamy się wtedy nie na samych słowach, ale na kontekście, w którym zostały one wypowiedziane. Samo słowo (‘dobre’, ‘ładne’ itp.) jest nieistotne dla wyrażenia tego, co chcemy przekazać. By wyrazić czym jest uznanie (estetyczne), trzeba by, zdaniem Wittgensteina, opisać wszystkie okoliczności, które mu towarzyszą; jest to niemożliwe poza konkretnym kontekstem. </p> <dl><dd><i>Można by uważać, że estetyka jest nauką, która mówi nam, co jest piękne – jest to prawie zbyt śmieszne, by mogło być wypowiedziane. Wyobrażam sobie, że musiałaby ona także zawierać informacje na temat tego, smak jakiej kawy jest przyjemny</i><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[26]</a></sup>.</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pewność"><span id="Pewno.C5.9B.C4.87"></span>Pewność</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Pewność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pewność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ostatni zbiór notatek Wittgensteina dotyczył problemu pewności. Tu również odnajdujemy G.E. Moore’a jako główne źródło inspiracji. Dowód, jaki ten ostatni wskazał na istnienie świata zewnętrznego, zadziwił Wittgensteina swą naiwnością, i austriacki filozof, przy pomocy serii przykładów i pytań, wskazał raz jeszcze na związek fundamentalny, choć różnorodny w formie, języka i świata, którego niezrozumienie prowadzi do powstawania fałszywych problemów filozoficznych. <i>O pewności</i> (<i>On Certainty</i> lub <i>Über Gewissheit</i>) wzbudziło zainteresowanie ze strony filozofów pracujących nad pragmatyką. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nauczanie_i_wpływy"><span id="Nauczanie_i_wp.C5.82ywy"></span>Nauczanie i wpływy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Nauczanie i wpływy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nauczanie i wpływy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wittgenstein wywarł wielki wpływ zarówno na rozwój filozofii i jej kształt w swoich czasach, jak i na rozwój naukowy wielu bliskich mu osób, filozofów i nie tylko. Jego prace zainspirowały program <a href="/wiki/Ko%C5%82o_Wiede%C5%84skie" title="Koło Wiedeńskie">Koła Wiedeńskiego</a>, choć on sam nigdy nie był jego członkiem, a nawet wypowiadał się negatywnie o jego programie. </p><p>Wielu swoim uczniom i doktorantom odradzał uprawianie filozofii, czym przyczynił się do ich kryzysów poznawczych, połączonych wręcz z załamaniami nerwowymi. Wielu osobom wyzwolenie się spod tego wpływu zajęło całe lata i często wiązało się z opuszczeniem środowisk akademickich, w których działał Wittgenstein. Był człowiekiem o bardzo silnej osobowości. Swoje poglądy wyrażał głównie w wykładach i dyskusjach, często pozbawionych kurtuazji właściwej ówczesnej Wielkiej Brytanii. Jedna z tych rozmów, z <a href="/wiki/Karl_Popper" title="Karl Popper">Karlem Popperem</a>, stała się dla <a href="/w/index.php?title=David_Edmonds&action=edit&redlink=1" class="new" title="David Edmonds (strona nie istnieje)">Davida Edmondsa</a> i dla <a href="/w/index.php?title=John_Eidinow&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Eidinow (strona nie istnieje)">Johna Edinowa</a> pretekstem do napisania książki popularnonaukowej pt. <i><a href="/wiki/Pogrzebacz_Wittgensteina" title="Pogrzebacz Wittgensteina">Pogrzebacz Wittgensteina</a></i> (<i>Wittgenstein’s Poker</i>, Ecco, HarperCollins, 2001). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Publikacje">Publikacje</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Publikacje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Publikacje"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Najważniejsze_dzieła_w_porządku_powstawania"><span id="Najwa.C5.BCniejsze_dzie.C5.82a_w_porz.C4.85dku_powstawania"></span>Najważniejsze dzieła w porządku powstawania</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Najważniejsze dzieła w porządku powstawania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Najważniejsze dzieła w porządku powstawania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Tagebücher 1914–1916 / Notebooks 1914–1916</i>, Oxford: Blackwell 1961. <i>Dzienniki 1914–1916</i>, Marcin Poręba (tłum.), Warszawa, Spacja 1999. (W książce też „Uwagi o logice” z 1913, „Uwagi podyktowane G. E. Moore’owi w Norwegii” z 1914 i fragmenty listów do Russella z lat 1912–1920).</li> <li><i>Tractatus logico-philosophicus</i>, London: Routledge & Kegan Paul 1922. <i>Tractatus logico-philosophicus</i>. Bogusław Wolniewicz (tłum.). Warszawa, PWN, 1970; wyd. 2 zm. Warszawa, WN PWN, 1997.</li> <li>„Some Remarks on Logical Form”, <i>Proceedings of the Aristotelian Society</i>, 9 (Supplemental), 1929, s. 162–171. „Kilka uwag o formie logicznej”, Maciej Świerczyński (tłum.). <i>Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria</i>, nr 1, 1997.</li> <li>„A Lecture on Ethics” (1929). „Wykład o etyce”, Wojciech Sady (tłum.), w: L. Wittgenstein, <i>Uwagi o religii i etyce</i>, Kraków: Znak 1995, s. 75–85.</li> <li><i>Philosophical Remarks</i>, Oxford: Blackwell 1964.</li> <li><i>Philosophical Grammar</i>, Oxford: Blackwell 1974.</li> <li>„Bemerkungen über Frazers 'The Golden Bough'” (1931–1936), <i>Synthese</i>, 17: 233–253. <i>Uwagi o Złotej gałęzi Frazera</i>. Orzechowski, Andrzej (tłum.). Warszawa, Instytut Kultury, 1998.</li> <li><i>The Blue and Brown Books</i> (1933–1935), Oxford: Blackwell 1958. <i>Niebieski i brązowy zeszyt</i>, Adam Lipszyc i Łukasz Sommer (tłum.). Warszawa, Spacja, 1998.</li> <li><i>Philosophische Untersuchungen / Philosophical Investigations</i>. 1953. <i>Dociekania filozoficzne</i>. Wolniewicz, Bogusław (tłum.). Warszawa, PWN, 1972; wyd. 2 zm. Warszawa, WN PWN, 2000.</li> <li><i>Bemerkungen über die Grundlagen der Mathematik</i> / <i>Remarks on the Foundations of Mathematics</i> (1935–1944), Oxford: Blackwell 1956; wyd. rozsz. 1978. <i>Uwagi o podstawach matematyki</i>, Marcin Poręba (tłum.), Warszawa: KR, 2000.</li> <li><i>Lectures and Conversations on Aesthetics, Psychology and Religious Belief</i>, Oxford: Blackwell 1966. „Wykłady o estetyce”, Piotr Graff (tłum.), <i>Studia Estetyczne</i>, 14, 131–146, 1977; „Wykłady o wierze”, Wojciech Sady (tłum.), w: <i>Uwagi o religii i etyce</i>, dz. cyt., 86–107.</li> <li><i>Remarks on the Philosophy of Psychology</i>, vol. 1 & 2, Oxford: Blackwell 1980.</li> <li><i>Zettel</i>. Oxford: Blackwell 1967. <i>Kartki</i>, Sława Lisiecka (tłum.), Warszawa, KR 1999.</li> <li><i>Last Writings on the Philosophy of Psychology</i>, vol. 1, Oxford: Blackwell 1982, vol. 2, Oxford: Blackwell 1992.</li> <li>Philosophy of Psychology – A Fragment, w: <i>Philosophical Investigations</i>, 4th ed., Oxford: Wiley-Blackwell</li> <li><i>Bemerkungen über die Farben / Remarks on Colour</i>, Oxford: Blackwell 1978. <i>Uwagi o kolorach</i>, Robert Reszke (tłum.), Warszawa: Spacja 1998.</li> <li><i>Über Gewißheit / On Certainty</i>. Oxford: Blackwell 1969. <i>O pewności</i>, Małgorzata Sady, Wojciech Sady (tłum.). Warszawa: Aletheia 1993. <i>O pewności</i>, Bogdan Chwedeńczuk (tłum.), Warszawa: KR 2001.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Teksty_różne"><span id="Teksty_r.C3.B3.C5.BCne"></span>Teksty różne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Teksty różne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Teksty różne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Ruch myśli: dzienniki 1930–1932, 1936–1937</i>, Robert Reszke (tłum.), Warszawa: Spacja 2002.</li> <li><i>Vermischte Bemerkungen</i> (1929–1951), Suhrkamp 1977 / <i>Culture and Value</i>, Oxford: Blackwell 1980. „Uwagi różne”, Małgorzata Kawecka, Wojciech Sady (tłum.), w: <i>Uwagi o religii i etyce</i>, dz. cyt., 108–206. <i>Uwagi różne</i>, Małgorzata Kowalewska (tłum.), Warszawa: KR 2000. (Ten sam przekład, tylko podpisany inaczej).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/Wittgenstein_(film)" title="Wittgenstein (film)">Wittgenstein</a></i> – film <a href="/wiki/Derek_Jarman" title="Derek Jarman">Dereka Jarmana</a></li> <li><a href="/wiki/Haus_Wittgenstein" title="Haus Wittgenstein">Haus Wittgenstein</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-epwn-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-epwn_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3996951"><i>Wittgenstein Ludwig Josef Johan</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2021-12-20]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Wittgenstein+Ludwig+Josef+Johan&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3996951" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://iep.utm.edu/wittgens/"><i>Wittgenstein, Ludwig | Internet Encyclopedia of Philosophy</i></a> [online]<span class="accessdate"> [dostęp 2024-10-14]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wittgenstein%2C+Ludwig+%7C+Internet+Encyclopedia+of+Philosophy&rft_id=https%3A%2F%2Fiep.utm.edu%2Fwittgens%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Leo Tolstoi, <i>Zusammenschließung und Übersetzung der vier Evangelien und Kurze Darlegung des Evangelium auseinandersetze</i> (1880–1881), Reclam Verlag, Leipzig. Wznowienie książki w języku angielskim poświęcono „pamięci Ludwiga Wittgensteina” (<i>The Gospel in brief</i>, Isabel Florence Hapgood (ed.), U of Nebraska Press, 1997).</span> </li> <li id="cite_note-Symbol-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Symbol_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBremer2010">Bremer 2010 ↓</a></span>, s. 415–416 Cytat: Książka powstała w związku z międzynarodową konferencją „Symbolizm w filozofii rosyjskiej” zorganizowaną przez Wydział Filozoficzny <a href="/wiki/Akademia_Ignatianum_w_Krakowie" class="mw-redirect" title="Akademia Ignatianum w Krakowie">Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum”</a> w Krakowie (13–14 maja 2010).</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBremer2010415-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBremer2010415_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBremer2010">Bremer 2010 ↓</a></span>, s. 415.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBremer2010420-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBremer2010420_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBremer2010">Bremer 2010 ↓</a></span>, s. 420.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBremer2010416-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFBremer2010416_7-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFBremer2010416_7-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBremer2010">Bremer 2010 ↓</a></span>, s. 416.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Monk, Ray (1990). Ludwig Wittgenstein: The Duty of Genius. Free Press. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781448112678" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-4481-1267-8</a>. strona 136</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Monk, Ray (1990). Ludwig Wittgenstein: The Duty of Genius. Free Press. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781448112678" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-4481-1267-8</a> s. 196, 198.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.glbtqarchive.com/ssh/wittgenstein_l_S.pdf">GLBTQ: Wittgenstein, Ludwig (1889–1951)</a>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Monk, Ray (1990). Ludwig Wittgenstein: The Duty of Genius. Free Press. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781448112678" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-4481-1267-8</a>. s. 583–586</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Martin</span><span class="cite-name-initials" title="Martin" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Cohen</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Martin</span><span class="cite-name-initials" title="Martin">M.</span></span>, <i>Philosophical Tales</i>, Oksford: Blackwell Publishing, 2008, s. 216–217, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781405140362" title="Specjalna:Książki/9781405140362">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-1-4051-4036-2</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Oksford&rft.aufirst=Martin&rft.aulast=Cohen&rft.date=2008&rft.isbn=9781405140362&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Philosophical+Tales&rft.pub=Blackwell+Publishing" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">„Logisch-Philosophische Abhandlung”, <i>Annalen der Naturphilosophie</i>, 14 (3/4), 1921 (wydanie oryginału, pełne błędów). Wydanie książkowe z równoległym przekładem angielskim C. K. Ogdena, <i>Tractatus Logico-Philosophicus</i>, London: Routledge & Kegan Paul, 1922.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Rozmaitych – nie zawsze zgodnych ze sobą – wprowadzeń do filozofii <i>Traktatu</i> jest bardzo dużo. Sporą popularnością cieszy się H. O. Mounce, <i>Wittgenstein’s Tractatus: An Introduction</i>, Oxford: Blackwell 1981, a z nowszych M. McGinn, <i>Elucidating the Tractatus</i>, Oxford: Oxford UP 2009; M. Morris, <i>Routledge Philosophy Guidebook to Wittgenstein and the Tractatus</i>, London: Routledge 2008. Po polsku mamy dzieło klasyczne: B. Wolniewicz, <i>Rzeczy i fakty: wstęp do pierwszej filozofii Wittgensteina</i>, Warszawa: PWN 1968 (wyd. 2 WN PWN 2019), a także popularne wprowadzenie w W. Sady, <i>Wittgenstein: życie i dzieło</i>, Lublin, Daimonion 1993.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Kluczowe dla <i>Traktatu</i> terminy zostały, gdy używa się ich po raz pierwszy, wytłuszczone – również wtedy, gdy występują w cytatach. Wykorzystano przekład Bogusława Wolniewicza, <i>Tractatus logico-philosophicus</i>, Warszawa: PWN, 1970 (wyd. 2 zmienione WN PWN, 1997), w którym zmieniono „to, co jest faktem” (<i>was der Fall ist</i>) na „to, co się zdarza”; „znaczenie” (<i>Bedeutung</i>) na „odniesienie”; „odwzorowanie” (<i>Abbildung</i>) na „obrazowanie”; „istnieje” (<i>bestehen</i>) na „zachodzi”; „istnieje” (<i>gibt</i>) na „jest” (<i>Existenz</i> to nadal „istnienie”); „lustrzane odbicie” (<i>Spiegelbild</i>) na „lustrzany obraz”.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Frank P. Ramsey, Critical Notice of L.Wittgenstein’s Tractatus, <i>Mind</i> 32 (128):465–478, 1923.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Notatki z tych spotkań z lat 1929–1932 ogłoszono w tomie Friedrich Waismann, <i>Wittgenstein und der Wiener Kreis</i>, Frankfurt a. M.: Suhrkamp Verlag, 1967; wyd. ang. <i>Wittgenstein and the Vienna Circle: Conversations</i>, Rowman & Littlefield Publishers, 1979.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Carnap R. (1963) <i>Intellectual Autobiography</i>, w: <i>Philosophy of Rudolf Carnap</i>, „The Library of Living Philosophers”, P. Schilpp (red.), Open Court, s. 3–84.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">„Some Remarks on Logical Form”, <i>Proceedings of the Aristotelian Society</i>, 9 (Supplemental):162–171, 1929.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Ludwig Wittgenstein, „A Lecture on Ethics”, <i>The Philosophical Review</i>, 74, No. 1: 3–12, 1965.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Treść tych wykładów z okresu przejściowego znamy z ogłoszonych po latach notatek uczestników: George Edward Moore, „Wittgenstein’s Lectures in 1930–1933”. <i>Mind</i> 63 i 64 (1954); przedruk w G. E. Moore, <i>Philosophical Papers</i>, London: Allen and Unwin 1959, s. 252–324. <i>Wittgenstein’s Lectures: Cambridge, 1930–1932</i>. D. Lee (ed.), Oxford: Basil Blackwell 1980 (kompilacja notatek J. Kinga, D. Lee i dwóch innych studentów). <i>Wittgenstein’s Lectures: Cambridge, 1932–1935</i>, A. Ambrose (ed.), Oxford: Basil Blackwell 1979 (kompilacja notatek A. Ambrose i M. MacDonald).</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Po polsku prace Wittgensteina z lat 1929–1934 krytycznie omówili Piotr Dehnel, <i>Ludwig Wittgenstein: teoria a terapia</i>, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014 i Jakub Gomułka, <i>Rachunek: filozofia nauk formalnych i jej związek z koncepcją podmiotu we wczesnym i średnim okresie twórczości Ludwiga Wittgensteina</i>, Kraków, UPJPII, 2016.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">§ 340 <i>in extenso</i>: „340. Tego, jak słowo funkcjonuje, nie da się zgadnąć. Trzeba <i>przyjrzeć się</i> jego zastosowaniu i z tego się uczyć. Cała jednak trudność polega na tym, by wyzbyć się przesądu, który nauce tej stoi na przeszkodzie. A nie jest to <i>głupi</i> przesąd”. <i>Dociekania Filozoficzne</i>, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, przeł. Bogusław Wolniewicz, s 157.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Dociekania Filozoficzne</i>, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, przeł. Bogusław Wolniewicz, s. 133.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">W przekładzie B. Wolniewicza, op. cit., s. 183.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">L. Wittgenstein, <i>Lecture on Aesthetics</i> II, 2, in <i>Lectures and Conversations on Aesthetics, Psychology, and Religious Belief</i> (red. Cyril Barrett), University of California Press, 1966, s. 11.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFBremer2010">Józef Bremer: Lew Tołstoj i Ludwig Wittgenstein. W: <i>Symbol w kulturze rosyjskiej</i>. Redakcja naukowa: <a href="/w/index.php?title=Krzysztof_Duda_(filozof)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krzysztof Duda (filozof) (strona nie istnieje)">Krzysztof Duda</a>, <a href="/wiki/Teresa_Obolevitch" title="Teresa Obolevitch">Teresa Obolevitch</a>; Recenzenci: prof. dr hab. Anna Raźny, prof. dr hab. Paweł Taranczewski. Kraków: <a href="/wiki/Wydawnictwo_WAM" title="Wydawnictwo WAM">Wydawnictwo WAM</a>, 2010, s. 415–434, seria: Humanitas. Studia Kulturoznawcze. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788376140452" title="Specjalna:Książki/9788376140452">ISBN <span class="isbn">978-83-7614-045-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Symbol+w+kulturze+rosyjskiej&rft.atitle=Lew+To%C5%82stoj+i+Ludwig+Wittgenstein&rft.aulast=Bremer&rft.aufirst=J%C3%B3zef&rft.pub=%5B%5BWydawnictwo+WAM%5D%5D&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=415%E2%80%93434&rft.series=Humanitas.+Studia+Kulturoznawcze&rft.isbn=978-83-7614-045-2"></span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></li> <li>Gurczyńska Katarzyna, <i>Podmiot jako byt otwarty. Problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina</i>, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.</li> <li>Monk Ray <i>Wittgenstein. Powinność geniusza</i>, przeł. A. Lipszyc, Ł. Sommer, Wydawnictwo KR, Warszawa 2003.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Krzysztof_Rotter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krzysztof Rotter (strona nie istnieje)">Rotter Krzysztof</a>, <i>Idea nauk formalnych we wczesnej filozofii Ludwiga Wittgensteina 1913-1922</i>, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996.</li> <li>Sady Wojciech <i>Wittgenstein. Życie i dzieło</i>, Instytut Wydawniczy „Daimonion”, Lublin 1993.</li> <li>Sady Wojciech, Wprowadzenie do: Ludwig Wittgenstein, <i>Uwagi o religii i etyce</i>, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995, s. 7–58.</li> <li>Soin Maciej, <i>Gramatyka i metafizyka. Problem Wittgensteina</i>, FUNNA, Wrocław 2001.</li> <li>Wolniewicz Bogusław, O <i>Traktacie</i>, w: Ludwig Wittgenstein, <i>Tractatus logico-philosophicus</i>, wydanie II poprawione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. VII – XLII.</li> <li>Wolniewicz Bogusław, O <i>Dociekaniach</i>, w: Ludwig Wittgenstein, <i>Dociekania filozoficzne</i>, wydanie drugie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. IX – XXVI.</li> <li>Wolniewicz Bogusław, Traktat logiczno-metafizyczny, w: <i>Filozofia i wartości. III</i>, Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s. 91–96.</li> <li>Wolniewicz Bogusław, O filozofii i Wittgensteinie, w: <i>Filozofia i wartości. III</i>, Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s. 97–102.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Wittgenstein/">Ludwig Wittgenstein</a> w <a href="/wiki/MacTutor_History_of_Mathematics_archive" title="MacTutor History of Mathematics archive">MacTutor History of Mathematics archive</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> [dostęp 2021-10-25].</li> <li><cite class="citation web">Andrzej Lam: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://rilke.pl/wittgenstein-trakl-i-rilke">Wittgenstein, Trakl i Rilke</a>. Artykuł na stronie rilke.pl. [dostęp 2023-06-18].</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://sady.up.krakow.pl/index.htm">Wojciech Sady</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wittgen-cam.ac.uk/">Archiwum Wittgensteina</a> w Cambridge (zawiera fotografie)</li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111214004703/http://sady.umcs.lublin.pl/wittgenstein.htm">Biografia, fragmenty dzieł, opracowania</a>. sady.umcs.lublin.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sady.umcs.lublin.pl/wittgenstein.htm">tego adresu</a> (2011-12-14)].</cite> – strona z materiałami dydaktycznymi Wojciecha Sady.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://maps.google.com/maps/ms?ie=UTF8&msa=0&msid=118011428624226835994.00047dbcd516e13b93a8a&t=h&z=17">Google Maps – miejsce pobytu Wittgensteina w Irlandii</a></li></ul> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> Artykuły na <a href="/wiki/Stanford_Encyclopedia_of_Philosophy" title="Stanford Encyclopedia of Philosophy">Stanford Encyclopedia of Philosophy</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> [dostęp 2018-08-02 ]: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72799541">.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy dl,.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy ol,.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy ul{margin-top:0}.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy.uklad-nieprzenosny>div,.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy.uklad-nieprzenosny li{break-inside:avoid}</style> </p> <div class="uklad-wielokolumnowy" style="column-count: 2; column-width: min(11em, 48vw)"> <ul><li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Anat</span><span class="cite-name-initials" title="Anat" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Biletzki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Anat</span><span class="cite-name-initials" title="Anat">A.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Anat</span><span class="cite-name-initials" title="Anat" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Matar</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Anat</span><span class="cite-name-initials" title="Anat">A.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/wittgenstein/"><i>Ludwig Wittgenstein</i></a>, 2 maja 2018<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Anat&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Ludwig+Wittgenstein&rft.date=2018-05-02&rft.aulast=Biletzki&rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fwittgenstein%2F" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Ian</span><span class="cite-name-initials" title="Ian" style="display:none">I.</span> </span><span class="cite-lastname">Proops</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Ian</span><span class="cite-name-initials" title="Ian">I.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/wittgenstein-atomism/"><i>Wittgenstein’s Logical Atomism</i></a>, 14 grudnia 2017<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Ian&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wittgenstein%E2%80%99s+Logical+Atomism&rft.date=2017-12-14&rft.aulast=Proops&rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fwittgenstein-atomism%2F" style="display:none"> </span>.</cite> (Atomizm logiczny Wittgensteina)</li> <li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Victor</span><span class="cite-name-initials" title="Victor" style="display:none">V.</span> </span><span class="cite-lastname">Rodych</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Victor</span><span class="cite-name-initials" title="Victor">V.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/wittgenstein-mathematics/"><i>Wittgenstein’s Philosophy of Mathematics</i></a>, 31 stycznia 2018<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Victor&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wittgenstein%E2%80%99s+Philosophy+of+Mathematics&rft.date=2018-01-31&rft.aulast=Rodych&rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fwittgenstein-mathematics%2F" style="display:none"> </span>.</cite> (Filozofia matematyki Wittgensteina)</li> <li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Garry</span><span class="cite-name-initials" title="Garry" style="display:none">G.</span> </span><span class="cite-lastname">Hagberg</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Garry</span><span class="cite-name-initials" title="Garry">G.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/wittgenstein-aesthetics/"><i>Wittgenstein’s Aesthetics</i></a>, 30 lipca 2014<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Garry&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wittgenstein%E2%80%99s+Aesthetics&rft.date=2014-07-30&rft.aulast=Hagberg&rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fwittgenstein-aesthetics%2F" style="display:none"> </span>.</cite> (Estetyka Wittgensteina)</li> <li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Stewart</span><span class="cite-name-initials" title="Stewart" style="display:none">S.</span> </span><span class="cite-lastname">Candlish</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Stewart</span><span class="cite-name-initials" title="Stewart">S.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">George</span><span class="cite-name-initials" title="George" style="display:none">G.</span> </span><span class="cite-lastname">Wrisley</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">George</span><span class="cite-name-initials" title="George">G.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/private-language/"><i>Private Language</i></a>, 2 września 2014<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Stewart&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Private+Language&rft.date=2014-09-02&rft.aulast=Candlish&rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fprivate-language%2F" style="display:none"> </span>.</cite> (Język prywatny)</li></ul> </div> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> Artykuły na Internet Encyclopedia of Philosophy <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> [dostęp 2018-06-27]: </p> <ul><li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Duncan J.</span><span class="cite-name-initials" title="Duncan J." style="display:none">D.J.</span> </span><span class="cite-lastname">Richter</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Duncan J.</span><span class="cite-name-initials" title="Duncan J.">D.J.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iep.utm.edu/wittgens/"><i>Ludwig Wittgenstein</i></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Duncan+J.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Ludwig+Wittgenstein&rft.aulast=Richter&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iep.utm.edu%2Fwittgens%2F" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Nicola Claudio</span><span class="cite-name-initials" title="Nicola Claudio" style="display:none">N.C.</span> </span><span class="cite-lastname">Salvatore</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Nicola Claudio</span><span class="cite-name-initials" title="Nicola Claudio">N.C.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iep.utm.edu/witt-epi/"><i>Wittgenstein: Epistemology</i></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Nicola+Claudio&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wittgenstein%3A+Epistemology&rft.aulast=Salvatore&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iep.utm.edu%2Fwitt-epi%2F" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Sorin</span><span class="cite-name-initials" title="Sorin" style="display:none">S.</span> </span><span class="cite-lastname">Bangu</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Sorin</span><span class="cite-name-initials" title="Sorin">S.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iep.utm.edu/wittmath/"><i>Ludwig Wittgenstein: Later Philosophy of Mathematics</i></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Sorin&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Ludwig+Wittgenstein%3A+Later+Philosophy+of+Mathematics&rft.aulast=Bangu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iep.utm.edu%2Fwittmath%2F" style="display:none"> </span>.</cite></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-p"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">osoba</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/International_Standard_Name_Identifier" title="International Standard Name Identifier">ISNI</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000120999171">0000000120999171</a></span></li><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/24609378">24609378</a></span></li><li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Union_List_of_Artist_Names" class="extiw" title="en:Union List of Artist Names">ULAN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500270292">500270292</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/n79032058">n79032058</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118634313">118634313</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00461264">00461264</a></span></li><li><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/katalogisering/53hklbnp1sd57gb">53hklbnp1sd57gb</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11929322k">11929322k</a></span></li><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_Universitaire_de_Documentation" title="Système Universitaire de Documentation">SUDOC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/027198715">027198715</a></span></li><li><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Servizio_bibliotecario_nazionale" class="extiw" title="it:Servizio bibliotecario nazionale">SBN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.sbn.it/af/CFIV002659">CFIV002659</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Australii" title="Biblioteka Narodowa Australii">NLA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nla.gov.au/anbd.aut-an35615905">35615905</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/jn19990009220">jn19990009220</a></span></li><li><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Digitale_Bibliotheek_voor_de_Nederlandse_Letteren" class="extiw" title="nl:Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren">DBNL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=witt147">witt147</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX987268">XX987268</a></span></li><li><a href="/wiki/Holenderska_Biblioteka_Narodowa" title="Holenderska Biblioteka Narodowa">NTA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/doc/thes/p068339445">068339445</a></span></li><li><a href="/wiki/BIBSYS" title="BIBSYS">BIBSYS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90065407">90065407</a></span></li><li><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E9%AB%98%E7%AD%89%E6%95%99%E8%82%B2%E6%96%87%E7%8C%AE%E4%BF%9D%E9%9A%9C%E7%B3%BB%E7%BB%9F" class="extiw" title="zh:中国高等教育文献保障系统">CALIS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://opac.calis.edu.cn/aopac/ajsp/detail.jsp?actionfrom=1&actl=CAL++n2004377440%23">n2004377440</a></span></li><li><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/CiNii" class="extiw" title="jp:CiNii">CiNii</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA00473148">DA00473148</a></span></li><li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Open_Library" class="extiw" title="en:Open Library">Open Library</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://openlibrary.org/books/OL145574A">OL145574A</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_(Warszawa)" title="Biblioteka Narodowa (Warszawa)">PLWABN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810598528605606">9810598528605606</a></span></li><li><a href="/wiki/NUKAT" title="NUKAT">NUKAT</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nukat.edu.pl/aut/n%20%2095200558">n95200558</a></span></li><li><a href="/wiki/Dictionary_of_National_Biography" title="Dictionary of National Biography">OBIN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093/ref:odnb/36986">36986</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007270011305171">987007270011305171</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Portugalii" title="Biblioteka Narodowa Portugalii">PTBNP</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://urn.bn.pt/nca/unimarc-authorities/txt?id=40929">40929</a></span></li><li><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cat%C3%A0leg_d%27autoritats_de_noms_i_t%C3%ADtols_de_Catalunya" class="extiw" title="ca:Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya">CANTIC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cantic.bnc.cat/registres/CUCId/a10462673">a10462673</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000010491&P_CON_LNG=ENG">000010491</a></span></li><li><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Nacionalna_i_sveu%C4%8Dili%C5%A1na_knji%C5%BEnica_u_Zagrebu" class="extiw" title="hr:Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu">NSK</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000100784&local_base=nsk10">000100784</a></span></li><li><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Argentina" class="extiw" title="es:Biblioteca Nacional de la República Argentina">BNA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bn.gov.ar/F/?func=direct&doc_number=000034580&local_base=BNA10">000034580</a></span></li><li><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/CONOR" class="extiw" title="sl:CONOR">CONOR</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plus.cobiss.si/opac7/conor/16953699">16953699</a></span></li><li><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Chile" class="extiw" title="es:Biblioteca Nacional de Chile">BNC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bncatalogo.cl/F?func=direct&local_base=red10&doc_number=000035041">000035041</a></span></li><li><a href="/wiki/Grecka_Biblioteka_Narodowa" title="Grecka Biblioteka Narodowa">ΕΒΕ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.nlg.gr/resource/authority/record61641">61641</a></span></li><li><a href="/wiki/Brazylijska_Biblioteka_Narodowa" title="Brazylijska Biblioteka Narodowa">BLBNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://acervo.bn.br/sophia_web/autoridade/detalhe/000287340">000287340</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Korei" title="Biblioteka Narodowa Korei">KRNLK</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://librarian.nl.go.kr/LI/contents/L20101000000.do?id=KAC199630388">KAC199630388</a></span></li><li><a href="/wiki/Litewska_Biblioteka_Narodowa_im._Martynasa_Ma%C5%BEvydasa" title="Litewska Biblioteka Narodowa im. Martynasa Mažvydasa">LIH</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lnb.libis.lt/simpleSearch.do?doSearch=1&AI001=LNB%3AV%2A37329%3B%3DBK">LNB:V*37329;=BK</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3996951.html">3996951</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Ludwig-Wittgenstein">biography/Ludwig-Wittgenstein</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/ludwig-josef-wittgenstein">ludwig-josef-wittgenstein</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/ludwig-wittgenstein/">ludwig-wittgenstein</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/wittgenstein-l-en-bref/">wittgenstein-l-en-bref</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/wittgenstein-reperes-chronologiques/">wittgenstein-reperes-chronologiques</a></span></li> <li><a href="/wiki/Stanford_Encyclopedia_of_Philosophy" title="Stanford Encyclopedia of Philosophy">SEP</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/wittgenstein/">wittgenstein</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/ludwig-wittgenstein">ludwig-wittgenstein</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Ludwig_Wittgenstein">Ludwig_Wittgenstein</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0072334.xml">0072334</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Ludwig_Wittgenstein">Ludwig_Wittgenstein</a></span></li> <li><a href="/wiki/Hrvatska_enciklopedija" title="Hrvatska enciklopedija">Hrvatska enciklopedija</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=66278">66278</a></span></li></ul> </div><div class="normdaten-andere"><div>Identyfikatory zewnętrzne:</div> <ul><li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1563" class="extiw" title="d:Property:P1563">MacTutor</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Wittgenstein/">Wittgenstein</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&oldid=74962088">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&oldid=74962088</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Austriaccy_filozofowie_XX_wieku" title="Kategoria:Austriaccy filozofowie XX wieku">Austriaccy filozofowie XX wieku</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Austriaccy_filozofowie_analityczni" title="Kategoria:Austriaccy filozofowie analityczni">Austriaccy filozofowie analityczni</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Filozofowie_wsp%C3%B3%C5%82cze%C5%9Bni" title="Kategoria:Filozofowie współcześni">Filozofowie współcześni</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Filozofowie_matematyki" title="Kategoria:Filozofowie matematyki">Filozofowie matematyki</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wsp%C3%B3%C5%82cze%C5%9Bni_filozofowie_%C5%BCydowscy" title="Kategoria:Współcześni filozofowie żydowscy">Współcześni filozofowie żydowscy</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Logicy_matematyczni" title="Kategoria:Logicy matematyczni">Logicy matematyczni</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Austriaccy_mecenasi_sztuki" title="Kategoria:Austriaccy mecenasi sztuki">Austriaccy mecenasi sztuki</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ludzie_urodzeni_w_Wiedniu" title="Kategoria:Ludzie urodzeni w Wiedniu">Ludzie urodzeni w Wiedniu</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Urodzeni_w_1889" title="Kategoria:Urodzeni w 1889">Urodzeni w 1889</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Absolwenci_Trinity_College_(Cambridge)" title="Kategoria:Absolwenci Trinity College (Cambridge)">Absolwenci Trinity College (Cambridge)</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Zmarli_w_1951" title="Kategoria:Zmarli w 1951">Zmarli w 1951</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Strony_u%C5%BCywaj%C4%85ce_magicznych_link%C3%B3w_ISBN" title="Kategoria:Strony używające magicznych linków ISBN">Strony używające magicznych linków ISBN</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_wyra%C5%BCeniami_zwodniczymi_od_2019-07" title="Kategoria:Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2019-07">Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2019-07</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_Uk%C5%82ad_wielokolumnowy_bez_szeroko%C5%9Bci" title="Kategoria:Szablon Układ wielokolumnowy bez szerokości">Szablon Układ wielokolumnowy bez szerokości</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uk%C5%82ad_wielokolumnowy_-_2_kolumny" title="Kategoria:Układ wielokolumnowy - 2 kolumny">Układ wielokolumnowy - 2 kolumny</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 14 paź 2024, 11:05.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwig_Wittgenstein&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-4xwft","wgBackendResponseTime":1109,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.548","walltime":"0.916","ppvisitednodes":{"value":4469,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":58487,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":16035,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":17474,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":13,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 661.489 1 -total"," 35.18% 232.695 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 33.57% 222.080 1 Szablon:Biogram_infobox"," 12.80% 84.668 2 Szablon:Infobox_grafika"," 9.77% 64.636 1 Szablon:Przypisy"," 9.77% 64.621 5 Szablon:Infobox_projekt"," 9.05% 59.846 2 Szablon:Pierwszy_niepusty"," 5.44% 35.964 2 Szablon:Cytuj"," 4.68% 30.933 1 Szablon:Infobox_tytuł"," 4.23% 27.949 2 Szablon:Cytuj_stronę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.290","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7511538,"limit":52428800},"limitreport-logs":"secondary = nil\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\nbigImage = table#1 {\n \"[[Plik:Ludwig Wittgenstein signature.svg|130x100px|alt=podpis]]\",\n}\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\nbrak etykiety i wyłączone linki = \"Q6526935\"\nparent:title = \"Szablon:Biogram infobox\"\nframe.args.pagename = nil\nframe.args.namespace = nil\npagename = nil\nnamespace = 0\ntitle = Ludwig Wittgenstein\nno match infobox.*iogram infobox\nno pattern 2\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-4xwft","timestamp":"20241124173850","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ludwig Wittgenstein","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Ludwig_Wittgenstein","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9391","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9391","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-03-10T00:46:48Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/ab\/Ludwig_Wittgenstein.jpg","headline":"filozof austriacki"}</script> </body> </html>