CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>ՆԱՏՕ - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"8d497cf8-9a96-48d3-9c71-2708a890e7ce","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"ՆԱՏՕ","wgTitle":"ՆԱՏՕ","wgCurRevisionId":9952421,"wgRevisionId":9952421,"wgArticleId":28334,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Էջեր, որոնք օգտագործում են JsonConfig","CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)","CS1 սխալներ: ավելորդ պարամետր","Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով", "Վիքիպեդիա:Վիքիդատայի հայերեն չթարգմանված տարրեր պարունակող հոդվածներ","Webarchive template wayback links","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Pages using ISBN magic links","Կազմակերպություններ այբբենական կարգով","Հակակոմունիստական կազմակերպություններ","Հակամարտություններ","Միջազգային հարաբերություններ","Միջկառավարական կազմակերպություններ","ՆԱՏՕ","ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ","Ռազմաքաղաքական դաշինքներ","Սառը պատերազմ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"ՆԱՏՕ","wgRelevantArticleId":28334,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7184","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Flag_of_NATO.svg/1200px-Flag_of_NATO.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Flag_of_NATO.svg/800px-Flag_of_NATO.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Flag_of_NATO.svg/640px-Flag_of_NATO.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="ՆԱՏՕ - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-ՆԱՏՕ rootpage-ՆԱՏՕ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Պատմություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պատմություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-1949-91_թվականներ,_ՆԱՏՕ-ի_ծագումն_ու_զարգացումը_Սառը_պատերազմի_ընթացքում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1949-91_թվականներ,_ՆԱՏՕ-ի_ծագումն_ու_զարգացումը_Սառը_պատերազմի_ընթացքում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>1949-91 թվականներ, ՆԱՏՕ-ի ծագումն ու զարգացումը Սառը պատերազմի ընթացքում</span> </div> </a> <ul id="toc-1949-91_թվականներ,_ՆԱՏՕ-ի_ծագումն_ու_զարգացումը_Սառը_պատերազմի_ընթացքում-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Մշտական_կազմակերպության_անհրաժեշտություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Մշտական_կազմակերպության_անհրաժեշտություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.1</span> <span>Մշտական կազմակերպության անհրաժեշտություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Մշտական_կազմակերպության_անհրաժեշտություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ամբողջական_ռազմական_կազմակերպություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ամբողջական_ռազմական_կազմակերպություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.2</span> <span>Ամբողջական ռազմական կազմակերպություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Ամբողջական_ռազմական_կազմակերպություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ԱՄՆ-ի_ռազմական_ներկայությունը_Եվրոպայում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#ԱՄՆ-ի_ռազմական_ներկայությունը_Եվրոպայում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.3</span> <span>ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայությունը Եվրոպայում</span> </div> </a> <ul id="toc-ԱՄՆ-ի_ռազմական_ներկայությունը_Եվրոպայում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ԳՖՀ-ի_անդամակցություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#ԳՖՀ-ի_անդամակցություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.4</span> <span>ԳՖՀ-ի անդամակցություն</span> </div> </a> <ul id="toc-ԳՖՀ-ի_անդամակցություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-Վարշավայի_պակտ_հակադրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-Վարշավայի_պակտ_հակադրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.5</span> <span>ՆԱՏՕ-Վարշավայի պակտ հակադրություն</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-Վարշավայի_պակտ_հակադրություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Միջուկային_զենքի_կիրառում_ու_կիրառման_դոկտրին" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Միջուկային_զենքի_կիրառում_ու_կիրառման_դոկտրին"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.6</span> <span>Միջուկային զենքի կիրառում ու կիրառման դոկտրին</span> </div> </a> <ul id="toc-Միջուկային_զենքի_կիրառում_ու_կիրառման_դոկտրին-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Միջուկային_ռազմավարություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Միջուկային_ռազմավարություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.7</span> <span>Միջուկային ռազմավարություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Միջուկային_ռազմավարություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Միջանկյալ_միջուկային_և_տակտիկա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Միջանկյալ_միջուկային_և_տակտիկա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Միջանկյալ միջուկային և տակտիկա</span> </div> </a> <ul id="toc-Միջանկյալ_միջուկային_և_տակտիկա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ֆրանսիայի_անդամակցության_դադարեցում_ՆԱՏՕ-ի_միացյալ_ռազմական_ստորաբաժանումից" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ֆրանսիայի_անդամակցության_դադարեցում_ՆԱՏՕ-ի_միացյալ_ռազմական_ստորաբաժանումից"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Ֆրանսիայի անդամակցության դադարեցում ՆԱՏՕ-ի միացյալ ռազմական ստորաբաժանումից</span> </div> </a> <ul id="toc-Ֆրանսիայի_անդամակցության_դադարեցում_ՆԱՏՕ-ի_միացյալ_ռազմական_ստորաբաժանումից-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական_ընդլայնում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական_ընդլայնում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>ՆԱՏՕ-ի քաղաքական ընդլայնում</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական_ընդլայնում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1990-ական_թվականներ․_Դաշինքի_հարատևության_ապահովում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1990-ական_թվականներ․_Դաշինքի_հարատևության_ապահովում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>1990-ական թվականներ․ Դաշինքի հարատևության ապահովում</span> </div> </a> <ul id="toc-1990-ական_թվականներ․_Դաշինքի_հարատևության_ապահովում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Դաշինքը_պահպանելու_մասին_որոշում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Դաշինքը_պահպանելու_մասին_որոշում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Դաշինքը պահպանելու մասին որոշում</span> </div> </a> <ul id="toc-Դաշինքը_պահպանելու_մասին_որոշում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ին_վերամիավորված_Գերմանիայի_անդամակցում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ին_վերամիավորված_Գերմանիայի_անդամակցում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>ՆԱՏՕ-ին վերամիավորված Գերմանիայի անդամակցում</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ին_վերամիավորված_Գերմանիայի_անդամակցում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ_և_Դաշինքի_ընդլայնում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ_և_Դաշինքի_ընդլայնում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ և Դաշինքի ընդլայնում</span> </div> </a> <ul id="toc-Հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ_և_Դաշինքի_ընդլայնում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Համագործակցություն_ՆԱՏՕ-ի_և_Ռուսաստանի_միջև,_1997_թվականի_հիմնադիր_ակտ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Համագործակցություն_ՆԱՏՕ-ի_և_Ռուսաստանի_միջև,_1997_թվականի_հիմնադիր_ակտ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.9</span> <span>Համագործակցություն ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև, 1997 թվականի հիմնադիր ակտ</span> </div> </a> <ul id="toc-Համագործակցություն_ՆԱՏՕ-ի_և_Ռուսաստանի_միջև,_1997_թվականի_հիմնադիր_ակտ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ռազմական_ծախսերի_կտրուկ_կրճատում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ռազմական_ծախսերի_կտրուկ_կրճատում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.10</span> <span>Ռազմական ծախսերի կտրուկ կրճատում</span> </div> </a> <ul id="toc-Ռազմական_ծախսերի_կտրուկ_կրճատում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ռազմական_գործողություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ռազմական_գործողություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11</span> <span>Ռազմական գործողություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ռազմական_գործողություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-2000-ական_թվականներ․_ՆԱՏՕ-ն_վերափոխվում_է_անկայուն_աշխարհի_վտանգների_ֆոնին" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#2000-ական_թվականներ․_ՆԱՏՕ-ն_վերափոխվում_է_անկայուն_աշխարհի_վտանգների_ֆոնին"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>2000-ական թվականներ․ ՆԱՏՕ-ն վերափոխվում է անկայուն աշխարհի վտանգների ֆոնին</span> </div> </a> <ul id="toc-2000-ական_թվականներ․_ՆԱՏՕ-ն_վերափոխվում_է_անկայուն_աշխարհի_վտանգների_ֆոնին-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անդրատլանտյան_անհամաձայնություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Անդրատլանտյան_անհամաձայնություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Անդրատլանտյան անհամաձայնություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Անդրատլանտյան_անհամաձայնություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ընդլայնում_և_գործողություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ընդլայնում_և_գործողություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Ընդլայնում և գործողություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ընդլայնում_և_գործողություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_Միջուկային,_կենսաբանական,_քիմիական_զենքի_և_հակահրթիռային_ռազմավարությունների_նոր_հարմարեցումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_Միջուկային,_կենսաբանական,_քիմիական_զենքի_և_հակահրթիռային_ռազմավարությունների_նոր_հարմարեցումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>ՆԱՏՕ-ի Միջուկային, կենսաբանական, քիմիական զենքի և հակահրթիռային ռազմավարությունների նոր հարմարեցումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_Միջուկային,_կենսաբանական,_քիմիական_զենքի_և_հակահրթիռային_ռազմավարությունների_նոր_հարմարեցումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բարձր_ու_ցածր_մակարդակի_հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Բարձր_ու_ցածր_մակարդակի_հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Բարձր ու ցածր մակարդակի հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ</span> </div> </a> <ul id="toc-Բարձր_ու_ցածր_մակարդակի_հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անդրսահմանային_միջամտություններ_և_Աֆղանստան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Անդրսահմանային_միջամտություններ_և_Աֆղանստան"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Անդրսահմանային միջամտություններ և Աֆղանստան</span> </div> </a> <ul id="toc-Անդրսահմանային_միջամտություններ_և_Աֆղանստան-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հրամանատարության_վերակազմակերպում_և_արագ_արձագանքման_ուժերի_ստեղծում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Հրամանատարության_վերակազմակերպում_և_արագ_արձագանքման_ուժերի_ստեղծում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Հրամանատարության վերակազմակերպում և արագ արձագանքման ուժերի ստեղծում</span> </div> </a> <ul id="toc-Հրամանատարության_վերակազմակերպում_և_արագ_արձագանքման_ուժերի_ստեղծում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-2010_թվական_և_հաջորդող_տարիներ._Ատլանտյան_դաշինքին_ներկա_կարգավիճակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#2010_թվական_և_հաջորդող_տարիներ._Ատլանտյան_դաշինքին_ներկա_կարգավիճակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>2010 թվական և հաջորդող տարիներ. Ատլանտյան դաշինքին ներկա կարգավիճակ</span> </div> </a> <ul id="toc-2010_թվական_և_հաջորդող_տարիներ._Ատլանտյան_դաշինքին_ներկա_կարգավիճակ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Նոր_ռազմավարական_հայեցակարգ_և_բյուջետային_կրճատում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Նոր_ռազմավարական_հայեցակարգ_և_բյուջետային_կրճատում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Նոր ռազմավարական հայեցակարգ և բյուջետային կրճատում</span> </div> </a> <ul id="toc-Նոր_ռազմավարական_հայեցակարգ_և_բյուջետային_կրճատում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հակահրթիռային_պաշտպանության_օպերացիոն_զարգացումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Հակահրթիռային_պաշտպանության_օպերացիոն_զարգացումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Հակահրթիռային պաշտպանության օպերացիոն զարգացումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Հակահրթիռային_պաշտպանության_օպերացիոն_զարգացումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հարաբերությունների_վատթարացում_Ռուսաստանի_հետ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Հարաբերությունների_վատթարացում_Ռուսաստանի_հետ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Հարաբերությունների վատթարացում Ռուսաստանի հետ</span> </div> </a> <ul id="toc-Հարաբերությունների_վատթարացում_Ռուսաստանի_հետ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_պաշտպանական_ջանքեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_պաշտպանական_ջանքեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների պաշտպանական ջանքեր</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_պաշտպանական_ջանքեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_ռազմական_կարողությունների_ամրապնդում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_ռազմական_կարողությունների_ամրապնդում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների ռազմական կարողությունների ամրապնդում</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_ռազմական_կարողությունների_ամրապնդում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներ</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անդամակցության_համար_գործողության_պլան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Անդամակցության_համար_գործողության_պլան"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Անդամակցության համար գործողության պլան</span> </div> </a> <ul id="toc-Անդամակցության_համար_գործողության_պլան-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գործընկերություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Գործընկերություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Գործընկերություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գործընկերություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական,_քաղաքացիական_և_ռազմական_կառուցվածք" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական,_քաղաքացիական_և_ռազմական_կառուցվածք"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>ՆԱՏՕ-ի քաղաքական, քաղաքացիական և ռազմական կառուցվածք</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական,_քաղաքացիական_և_ռազմական_կառուցվածք-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle ՆԱՏՕ-ի քաղաքական, քաղաքացիական և ռազմական կառուցվածք subsection</span> </button> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական,_քաղաքացիական_և_ռազմական_կառուցվածք-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Կազմակերպության_ընդհանուր_ներկայացում_(2016_թվականի_դրությամբ)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կազմակերպության_ընդհանուր_ներկայացում_(2016_թվականի_դրությամբ)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18.1</span> <span>Կազմակերպության ընդհանուր ներկայացում (2016 թվականի դրությամբ)</span> </div> </a> <ul id="toc-Կազմակերպության_ընդհանուր_ներկայացում_(2016_թվականի_դրությամբ)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Որոշում_կայացնող_բարձր_ատյաններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Որոշում_կայացնող_բարձր_ատյաններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19</span> <span>Որոշում կայացնող բարձր ատյաններ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Որոշում_կայացնող_բարձր_ատյաններ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Որոշում կայացնող բարձր ատյաններ subsection</span> </button> <ul id="toc-Որոշում_կայացնող_բարձր_ատյաններ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հյուսիսատլանտյան_դաշինքի_խորհուրդ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հյուսիսատլանտյան_դաշինքի_խորհուրդ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19.1</span> <span>Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհուրդ</span> </div> </a> <ul id="toc-Հյուսիսատլանտյան_դաշինքի_խորհուրդ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Միջուկային_պլանների_խումբ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Միջուկային_պլանների_խումբ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19.2</span> <span>Միջուկային պլանների խումբ</span> </div> </a> <ul id="toc-Միջուկային_պլանների_խումբ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ռազմական_կոմիտե" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ռազմական_կոմիտե"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19.3</span> <span>Ռազմական կոմիտե</span> </div> </a> <ul id="toc-Ռազմական_կոմիտե-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ներկայացուցչություն_ՆԱՏՕ-յում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ներկայացուցչություն_ՆԱՏՕ-յում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19.4</span> <span>Ներկայացուցչություն ՆԱՏՕ-յում</span> </div> </a> <ul id="toc-Ներկայացուցչություն_ՆԱՏՕ-յում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_Գլխավոր_քարտուղար_և_քաղաքացիական_օրգաններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_Գլխավոր_քարտուղար_և_քաղաքացիական_օրգաններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19.5</span> <span>ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղար և քաղաքացիական օրգաններ</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_Գլխավոր_քարտուղար_և_քաղաքացիական_օրգաններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_ռազմական_կառուցվածք" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_ռազմական_կառուցվածք"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">20</span> <span>ՆԱՏՕ-ի ռազմական կառուցվածք</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_ռազմական_կառուցվածք-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Վերակազմավորում_2003_թվականին" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Վերակազմավորում_2003_թվականին"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">21</span> <span>Վերակազմավորում 2003 թվականին</span> </div> </a> <ul id="toc-Վերակազմավորում_2003_թվականին-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Վերակազմավորում_2011_թվականին" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Վերակազմավորում_2011_թվականին"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">22</span> <span>Վերակազմավորում 2011 թվականին</span> </div> </a> <ul id="toc-Վերակազմավորում_2011_թվականին-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արագ_արձագանքման_դաշնակցային_հրամանատարության_կառուցվածք" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արագ_արձագանքման_դաշնակցային_հրամանատարության_կառուցվածք"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">23</span> <span>Արագ արձագանքման դաշնակցային հրամանատարության կառուցվածք</span> </div> </a> <ul id="toc-Արագ_արձագանքման_դաշնակցային_հրամանատարության_կառուցվածք-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_արձագանքման_ուժեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_արձագանքման_ուժեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">24</span> <span>ՆԱՏՕ-ի արձագանքման ուժեր</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_արձագանքման_ուժեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_մշտական_առաքելություններ_և_ռազմական_կարողություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_մշտական_առաքելություններ_և_ռազմական_կարողություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25</span> <span>ՆԱՏՕ-ի մշտական առաքելություններ և ռազմական կարողություններ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ՆԱՏՕ-ի_մշտական_առաքելություններ_և_ռազմական_կարողություններ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle ՆԱՏՕ-ի մշտական առաքելություններ և ռազմական կարողություններ subsection</span> </button> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_մշտական_առաքելություններ_և_ռազմական_կարողություններ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Խաղաղ_ժամանակ_մշտական_առաքելություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Խաղաղ_ժամանակ_մշտական_առաքելություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.1</span> <span>Խաղաղ ժամանակ մշտական առաքելություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Խաղաղ_ժամանակ_մշտական_առաքելություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սեփական_միջոցներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Սեփական_միջոցներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.2</span> <span>Սեփական միջոցներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Սեփական_միջոցներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ամերիկյան_ուժեր_Եվրոպայում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ամերիկյան_ուժեր_Եվրոպայում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.3</span> <span>Ամերիկյան ուժեր Եվրոպայում</span> </div> </a> <ul id="toc-Ամերիկյան_ուժեր_Եվրոպայում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_և_անդամ-երկրների_բյուջե" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_և_անդամ-երկրների_բյուջե"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.4</span> <span>ՆԱՏՕ-ի և անդամ-երկրների բյուջե</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_և_անդամ-երկրների_բյուջե-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_ուղղակի_ֆինանսավորում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_ուղղակի_ֆինանսավորում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.5</span> <span>ՆԱՏՕ-ի ուղղակի ֆինանսավորում</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_ուղղակի_ֆինանսավորում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անուղղակի_ֆինանսավորում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_անուղղակի_ֆինանսավորում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.6</span> <span>ՆԱՏՕ-ի անուղղակի ֆինանսավորում</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_անուղղակի_ֆինանսավորում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_ռազմավարական_հայեցակարգեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_ռազմավարական_հայեցակարգեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.7</span> <span>ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական հայեցակարգեր</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_ռազմավարական_հայեցակարգեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-2010_թվականի_Լիսաբոնի_գագաթաժողովում_ընդունված_ռազմավարական_հայեցակարգ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#2010_թվականի_Լիսաբոնի_գագաթաժողովում_ընդունված_ռազմավարական_հայեցակարգ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.8</span> <span>2010 թվականի Լիսաբոնի գագաթաժողովում ընդունված ռազմավարական հայեցակարգ</span> </div> </a> <ul id="toc-2010_թվականի_Լիսաբոնի_գագաթաժողովում_ընդունված_ռազմավարական_հայեցակարգ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սառը_պատերազմի_ժամանակահատված" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Սառը_պատերազմի_ժամանակահատված"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25.9</span> <span>Սառը պատերազմի ժամանակահատված</span> </div> </a> <ul id="toc-Սառը_պատերազմի_ժամանակահատված-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Սառը_պատերազմից_հետո" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Սառը_պատերազմից_հետո"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">26</span> <span>Սառը պատերազմից հետո</span> </div> </a> <ul id="toc-Սառը_պատերազմից_հետո-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ՆԱՏՕ-ի_կողմից_վարած_ռազմական_գործողությունների_ցանկ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ՆԱՏՕ-ի_կողմից_վարած_ռազմական_գործողությունների_ցանկ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">27</span> <span>ՆԱՏՕ-ի կողմից վարած ռազմական գործողությունների ցանկ</span> </div> </a> <ul id="toc-ՆԱՏՕ-ի_կողմից_վարած_ռազմական_գործողությունների_ցանկ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">28</span> <span>Գրականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">29</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">30</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">ՆԱՏՕ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 190 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-190" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">190 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/NAVO" title="NAVO – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="NAVO" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="NATO" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%94%E1%89%B6" title="ኔቶ – ամհարերեն" lang="am" hreflang="am" data-title="ኔቶ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="ամհարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Organizaci%C3%B3n_d%27o_Tractau_de_l%27Atlantico_Norte" title="Organización d'o Tractau de l'Atlantico Norte – արագոներեն" lang="an" hreflang="an" data-title="Organización d'o Tractau de l'Atlantico Norte" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="արագոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A5%8B" title="नाटो – անգիկա" lang="anp" hreflang="anp" data-title="नाटो" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="անգիկա" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%81_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B7%D9%84%D8%B3%D9%8A" title="حلف شمال الأطلسي – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حلف شمال الأطلسي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%88" title="ناطو – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="ناطو" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="حلف الناتو – եգիպտական արաբերեն" lang="arz" hreflang="arz" data-title="حلف الناتو" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="եգիպտական արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%8B" title="নাটো – ասամերեն" lang="as" hreflang="as" data-title="নাটো" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ասամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Organizaci%C3%B3n_del_Trat%C3%A1u_del_Atl%C3%A1nticu_Norte" title="Organización del Tratáu del Atlánticu Norte – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Organización del Tratáu del Atlánticu Norte" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F%D0%B1%D0%B3%D0%B8%D0%BD_%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%8F%D0%B1_%D0%BA%D1%8A%D0%BE%D1%82%D3%80%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8A%D1%83%D0%BB_%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Шималиябгин атлантикияб къотӀиялъул организация – ավարերեն" lang="av" hreflang="av" data-title="Шималиябгин атлантикияб къотӀиялъул организация" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="ավարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="NATO" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ناتو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="НАТО" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Pakta_Partahanan_Atlantik_Kal%C3%A9r" title="Pakta Partahanan Atlantik Kalér – բալիերեն" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Pakta Partahanan Atlantik Kalér" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="բալիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="NATO" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="NATO" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="NATO" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%90" title="НАТА – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="НАТА" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B0%D1%82%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B" title="Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="НАТО" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A5%8B" title="नाटो – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="नाटो" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A7%8B" title="ন্যাটো – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ন্যাটো" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Aozadur_ar_Feur-emglev_Norzh-Atlantel" title="Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="NATO" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="NATO" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="НАТО" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Organitzaci%C3%B3_del_Tractat_de_l%27Atl%C3%A0ntic_Nord" title="Organització del Tractat de l'Atlàntic Nord – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Organització del Tractat de l'Atlàntic Nord" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Organizaci%C3%B3n_del_Tratado_del_Atl%C3%A1ntico_Norte" title="Organización del Tratado del Atlántico Norte – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Organización del Tratado del Atlántico Norte" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1e%CC%A4k_D%C3%A2i-s%C4%83%CC%A4-i%C3%B2ng_G%C5%ADng-i%C3%B3k_C%C5%AB-c%C3%A9k" title="Báe̤k Dâi-să̤-iòng Gŭng-iók Cū-cék – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Báe̤k Dâi-să̤-iòng Gŭng-iók Cū-cék" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8A%D0%B8%D0%BB%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BD_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%BA%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Къилбаседаатлантикин бертан кхоллам – չեչեներեն" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Къилбаседаатлантикин бертан кхоллам" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="չեչեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – սեբուերեն" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="NATO" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="սեբուերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%DB%86" title="ناتۆ – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ناتۆ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Organizazione_di_u_Trattatu_di_l%27Atlanticu_di_u_Nordu" title="Organizazione di u Trattatu di l'Atlanticu di u Nordu – կորսիկերեն" lang="co" hreflang="co" data-title="Organizazione di u Trattatu di l'Atlanticu di u Nordu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="կորսիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Severoatlantick%C3%A1_aliance" title="Severoatlantická aliance – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Severoatlantická aliance" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – չուվաշերեն" lang="cv" hreflang="cv" data-title="NATO" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="չուվաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Sefydliad_Cytundeb_Gogledd_yr_Iwerydd" title="Sefydliad Cytundeb Gogledd yr Iwerydd – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Sefydliad Cytundeb Gogledd yr Iwerydd" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="խորհուրդ տրվող հոդված"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="NATO" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="NATO" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="NATO" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%91%CE%A4%CE%9F" title="ΝΑΤΟ – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="ΝΑΤΟ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="NATO" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="NATO" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/OTAN" title="OTAN – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="OTAN" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="NATO" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ipar_Atlantikoko_Itunaren_Erakundea" title="Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/OTAN" title="OTAN – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="OTAN" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ناتو" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Nato" title="Nato – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Nato" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – վորո" lang="vro" hreflang="vro" data-title="NATO" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="վորո" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ֆարյորերեն" lang="fo" hreflang="fo" data-title="NATO" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ֆարյորերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Organisation_du_trait%C3%A9_de_l%27Atlantique_nord" title="Organisation du traité de l'Atlantique nord – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Organisation du traité de l'Atlantique nord" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Organisacion_du_tr%C3%A8t%C3%A2_de_l%E2%80%99Atlantico_de_bise" title="Organisacion du trètâ de l’Atlantico de bise – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Organisacion du trètâ de l’Atlantico de bise" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – հյուսիսային ֆրիզերեն" lang="frr" hreflang="frr" data-title="NATO" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="հյուսիսային ֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ֆրիուլիերեն" lang="fur" hreflang="fur" data-title="NATO" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="ֆրիուլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Noardatlantyske_Ferdrachsorganisaasje" title="Noardatlantyske Ferdrachsorganisaasje – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Noardatlantyske Ferdrachsorganisaasje" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Eagra%C3%ADocht_Chonradh_an_Atlantaigh_Thuaidh" title="Eagraíocht Chonradh an Atlantaigh Thuaidh – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Eagraíocht Chonradh an Atlantaigh Thuaidh" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%97%E5%A4%A7%E8%A5%BF%E6%B4%8B%E5%85%AC%E7%B4%84%E7%B5%84%E7%B9%94" title="北大西洋公約組織 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="北大西洋公約組織" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Organizasyon_di_tr%C3%A9t%C3%A9_di_Atlantik_n%C3%B2" title="Organizasyon di trété di Atlantik nò – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Organizasyon di trété di Atlantik nò" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Buidheann_C%C3%B9mhnant_an_Atlantaig_a_Tuath" title="Buidheann Cùmhnant an Atlantaig a Tuath – շոտլանդական գաելերեն" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Buidheann Cùmhnant an Atlantaig a Tuath" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="շոտլանդական գաելերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/OTAN" title="OTAN – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="OTAN" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/OTAN" title="OTAN – գուարանի" lang="gn" hreflang="gn" data-title="OTAN" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="գուարանի" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Reagheydys_Chonaant_yn_Atlantagh_Hwoaie" title="Reagheydys Chonaant yn Atlantagh Hwoaie – մեներեն" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Reagheydys Chonaant yn Atlantagh Hwoaie" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="մեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – հաուսա" lang="ha" hreflang="ha" data-title="NATO" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="հաուսա" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Pet_Thai-s%C3%AE-y%C3%B2ng_K%C3%BBng-yok_Ch%C3%BB-ch%E1%B9%B3t" title="Pet Thai-sî-yòng Kûng-yok Chû-chṳt – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Pet Thai-sî-yòng Kûng-yok Chû-chṳt" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%90%D7%98%22%D7%95" title="נאט"ו – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="נאט"ו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%85%E0%A4%9F%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%A7%E0%A4%BF_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%A0%E0%A4%A8" title="उत्तरी अटलांटिक संधि संगठन – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="उत्तरी अटलांटिक संधि संगठन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="NATO" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="NATO" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Sewjeroatlantiski_zwjazk" title="Sewjeroatlantiski zwjazk – վերին սորբերեն" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Sewjeroatlantiski zwjazk" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="վերին սորբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/%C3%92ganizasyon_trete_Atlantik_n%C3%B2" title="Òganizasyon trete Atlantik nò – խառնակերտ հայիթերեն" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Òganizasyon trete Atlantik nò" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="խառնակերտ հայիթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C3%89szak-atlanti_Szerz%C5%91d%C3%A9s_Szervezete" title="Észak-atlanti Szerződés Szervezete – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Észak-atlanti Szerződés Szervezete" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%95%D4%B9%D4%B1%D5%86" title="ՕԹԱՆ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="ՕԹԱՆ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/OTAN" title="OTAN – ինտերլինգուա" lang="ia" hreflang="ia" data-title="OTAN" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ինտերլինգուա" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Organisasi_Pakta_Pertahanan_Atlantik_Utara" title="Organisasi Pakta Pertahanan Atlantik Utara – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Organisasi Pakta Pertahanan Atlantik Utara" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ինտերլինգուե" lang="ie" hreflang="ie" data-title="NATO" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="ինտերլինգուե" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Gunglo_ti_Tulagan_ti_Amianan_nga_Atlantiko" title="Gunglo ti Tulagan ti Amianan nga Atlantiko – իլոկերեն" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Gunglo ti Tulagan ti Amianan nga Atlantiko" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="իլոկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Organizuro_di_la_Nord-Atlantika_Traktato" title="Organizuro di la Nord-Atlantika Traktato – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Organizuro di la Nord-Atlantika Traktato" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Atlantshafsbandalagi%C3%B0" title="Atlantshafsbandalagið – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Atlantshafsbandalagið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="NATO" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%97%E5%A4%A7%E8%A5%BF%E6%B4%8B%E6%9D%A1%E7%B4%84%E6%A9%9F%E6%A7%8B" title="北大西洋条約機構 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="北大西洋条約機構" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="NATO" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="NATO" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A9%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tuddsa_n_temsisit_n_ugafa_ana%E1%B9%ADlas" title="Tuddsa n temsisit n ugafa anaṭlas – կաբիլերեն" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tuddsa n temsisit n ugafa anaṭlas" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="կաբիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/OTAN_%C5%8Bgb%C9%9By%C9%9B" title="OTAN ŋgbɛyɛ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="OTAN ŋgbɛyɛ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="НАТО" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%89%E1%9F%92%E1%9E%89%E1%9E%B6%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%91%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%87%E1%9E%BE%E1%9E%84" title="អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង – քմերերեն" lang="km" hreflang="km" data-title="អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="քմերերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%9F%E0%B3%8B" title="ನ್ಯಾಟೋ – կաննադա" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ನ್ಯಾಟೋ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="կաննադա" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B6%81%EB%8C%80%EC%84%9C%EC%96%91_%EC%A1%B0%EC%95%BD_%EA%B8%B0%EA%B5%AC" title="북대서양 조약 기구 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="북대서양 조약 기구" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D0%BB_%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D0%B5%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B" title="Шимал Атлантика кесаматны организациясы – կարաչայ-բալկարերեն" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Шимал Атлантика кесаматны организациясы" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="կարաչայ-բալկարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="NATO" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/KOKAN" title="KOKAN – կոռներեն" lang="kw" hreflang="kw" data-title="KOKAN" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="կոռներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="НАТО" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Consociatio_ex_pacto_Atlantico_Septentrionali" title="Consociatio ex pacto Atlantico Septentrionali – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Consociatio ex pacto Atlantico Septentrionali" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Organisatioun_vum_Nordatlantik-Trait%C3%A9" title="Organisatioun vum Nordatlantik-Traité – լյուքսեմբուրգերեն" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Organisatioun vum Nordatlantik-Traité" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="լյուքսեմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%84%D0%B5%D1%80%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%98%D0%BA%D1%8C%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%A2%D0%B5%D1%88%D0%BA%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D1%82" title="Кеферпатан Атлантикадин Икьрардин Тешкилат – լեզգիերեն" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Кеферпатан Атлантикадин Икьрардин Тешкилат" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="լեզգիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Naord-Atlantische_Verdraagsorganisaasje" title="Naord-Atlantische Verdraagsorganisaasje – լիմբուրգերեն" lang="li" hreflang="li" data-title="Naord-Atlantische Verdraagsorganisaasje" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="լիմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="NATO" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="NATO" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Organisassi%C3%B9_del_Trat%C3%A0t_de_l%27Atl%C3%A0ntech_del_N%C3%B2rd" title="Organisassiù del Tratàt de l'Atlàntech del Nòrd – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Organisassiù del Tratàt de l'Atlàntech del Nòrd" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%99%E0%BA%B2%E0%BB%82%E0%BA%95" title="ນາໂຕ – լաոսերեն" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ນາໂຕ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="լաոսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="NATO" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Latgalian" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="NATO" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="Latgalian" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="NATO" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%90%D0%A1%D0%9E" title="КАСО – մոկշայերեն" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="КАСО" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="մոկշայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fikambanan%27_ny_Fifanarahan%27_i_Atlantika_Avaratra" title="Fikambanan' ny Fifanarahan' i Atlantika Avaratra – մալգաշերեն" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fikambanan' ny Fifanarahan' i Atlantika Avaratra" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="մալգաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="НАТО" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%A8%E0%B4%BE%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8B" title="നാറ്റോ – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="നാറ്റോ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – մոնղոլերեն" lang="mn" hreflang="mn" data-title="НАТО" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="մոնղոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A5%8B" title="नाटो – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="नाटो" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Pertubuhan_Perjanjian_Atlantik_Utara" title="Pertubuhan Perjanjian Atlantik Utara – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Pertubuhan Perjanjian Atlantik Utara" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – մալթայերեն" lang="mt" hreflang="mt" data-title="NATO" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="մալթայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Ourganiza%C3%A7on_de_l_Tratado_de_l_Atl%C3%A1ntico_Norte" title="Ourganizaçon de l Tratado de l Atlántico Norte – միրանդերեն" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ourganizaçon de l Tratado de l Atlántico Norte" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="միրանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%90%E1%80%B9%E1%80%90%E1%80%9C%E1%80%94%E1%80%B9%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7" title="မြောက်အတ္တလန္တိတ်စာချုပ်အဖွဲ့ – բիրմայերեն" lang="my" hreflang="my" data-title="မြောက်အတ္တလန္တိတ်စာချုပ်အဖွဲ့" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="բիրմայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو – մազանդարաներեն" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ناتو" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="մազանդարաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/OTAN" title="OTAN – նեապոլերեն" lang="nap" hreflang="nap" data-title="OTAN" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="նեապոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ստորին գերմաներեն" lang="nds" hreflang="nds" data-title="NATO" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ստորին գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/NAVO" title="NAVO – ստորին սաքսոներեն" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="NAVO" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ստորին սաքսոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A5%8B" title="नाटो – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="नाटो" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%9F%E0%A5%8B" title="नेटो – նեվարերեն" lang="new" hreflang="new" data-title="नेटो" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="նեվարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Noord-Atlantische_Verdragsorganisatie" title="Noord-Atlantische Verdragsorganisatie – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Noord-Atlantische Verdragsorganisatie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="NATO" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="NATO" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="NATO" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Organizacion_del_Tractat_de_l%27Atlantic_N%C3%B2rd" title="Organizacion del Tractat de l'Atlantic Nòrd – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Organizacion del Tractat de l'Atlantic Nòrd" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Nato" title="Nato – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Nato" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%A8%E0%AC%BE%E0%AC%9F%E0%AD%8B" title="ନାଟୋ – օրիյա" lang="or" hreflang="or" data-title="ନାଟୋ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="օրիյա" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – օսերեն" lang="os" hreflang="os" data-title="НАТО" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="օսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%9F%E0%A9%8B" title="ਨਾਟੋ – փենջաբերեն" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਨਾਟੋ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="փենջաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – պալատինյան գերմաներեն" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="NATO" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="պալատինյան գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="NATO" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – պիեմոնտերեն" lang="pms" hreflang="pms" data-title="NATO" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="պիեմոնտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%B9%D9%88" title="نیٹو – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="نیٹو" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%BC%D9%88" title="ناټو – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ناټو" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Organiza%C3%A7%C3%A3o_do_Tratado_do_Atl%C3%A2ntico_Norte" title="Organização do Tratado do Atlântico Norte – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Organização do Tratado do Atlântico Norte" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ռոմանշերեն" lang="rm" hreflang="rm" data-title="NATO" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="ռոմանշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Organizaciya_le_Tratatosko_le_Nordutne_Atlantikosko" title="Organizaciya le Tratatosko le Nordutne Atlantikosko – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Organizaciya le Tratatosko le Nordutne Atlantikosko" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Organiza%C8%9Bia_Tratatului_Atlanticului_de_Nord" title="Organizația Tratatului Atlanticului de Nord – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Organizația Tratatului Atlanticului de Nord" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="НАТО" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – ռուսիներեն" lang="rue" hreflang="rue" data-title="НАТО" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ռուսիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE%D1%82%D1%83_%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D2%AE%D0%BB%D1%8D%D1%85_%D0%A2%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%BB%D1%82%D1%8D%D1%82%D1%8D" title="Хоту Атлантик Үлэх Тэрилтэтэ – յակուտերեն" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Хоту Атлантик Үлэх Тэрилтэтэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="յակուտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%B1%E1%B1%AE%E1%B1%B4%E1%B1%B3" title="ᱱᱮᱴᱳ – սանտալի" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱱᱮᱴᱳ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="սանտալի" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Organizatzione_de_su_Tratadu_de_s%27Atl%C3%A0nticu_Norte" title="Organizatzione de su Tratadu de s'Atlànticu Norte – սարդիներեն" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Organizatzione de su Tratadu de s'Atlànticu Norte" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="սարդիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – սիցիլիերեն" lang="scn" hreflang="scn" data-title="NATO" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="սիցիլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – շոտլանդերեն" lang="sco" hreflang="sco" data-title="NATO" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="շոտլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%84%DA%AA%D8%A7%D9%87%D9%84_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%8A_%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%8A_%D8%AA%D9%86%D8%B8%D9%8A%D9%85" title="اتر بحرالڪاهل معاهدي واري تنظيم – սինդհի" lang="sd" hreflang="sd" data-title="اتر بحرالڪاهل معاهدي واري تنظيم" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="սինդհի" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – հյուսիսային սաամի" lang="se" hreflang="se" data-title="NATO" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="հյուսիսային սաամի" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="NATO" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Tamaddast_n_tmyaqqant_n_ugafa_a%E1%B9%ADlanti" title="Tamaddast n tmyaqqant n ugafa aṭlanti – տաշելհիթ" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Tamaddast n tmyaqqant n ugafa aṭlanti" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="տաշելհիթ" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B7%9A%E0%B6%A7%E0%B7%9D" title="නේටෝ – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="නේටෝ" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="NATO" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Organiz%C3%A1cia_Severoatlantickej_zmluvy" title="Organizácia Severoatlantickej zmluvy – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Organizácia Severoatlantickej zmluvy" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="NATO" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Gaashaanbuurta_NATO" title="Gaashaanbuurta NATO – սոմալիերեն" lang="so" hreflang="so" data-title="Gaashaanbuurta NATO" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="սոմալիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="NATO" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="НАТО" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="NATO" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Nato" title="Nato – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Nato" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="NATO" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="NATO" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AE%9F_%E0%AE%85%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%BE%E0%AE%A8%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%AF_%E0%AE%92%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%A8%E0%AF%8D%E0%AE%A4_%E0%AE%85%E0%AE%AE%E0%AF%88%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81" title="வட அத்திலாந்திய ஒப்பந்த அமைப்பு – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வட அத்திலாந்திய ஒப்பந்த அமைப்பு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B1%8B" title="నాటో – թելուգու" lang="te" hreflang="te" data-title="నాటో" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="թելուգու" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="НАТО" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%97" title="เนโท – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="เนโท" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Organisasyon_ng_Tratado_ng_Hilagang_Atlantiko" title="Organisasyon ng Tratado ng Hilagang Atlantiko – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Organisasyon ng Tratado ng Hilagang Atlantiko" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="NATO" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D0%BA_%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%BA%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%88%D2%AF_%D0%BE%D0%B5%D1%88%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Төньяк Атлантик килешү оешмасы – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Төньяк Атлантик килешү оешмасы" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – տուվերեն" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="НАТО" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="տուվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – ուդմուրտերեն" lang="udm" hreflang="udm" data-title="НАТО" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="ուդմուրտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%89%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%89%D9%8A_%D8%A6%D8%A7%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%89%D9%83_%D8%A6%DB%95%DA%BE%D8%AF%D9%89_%D8%AA%DB%95%D8%B4%D9%83%D9%89%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%89" title="شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى – ույղուրերեն" lang="ug" hreflang="ug" data-title="شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ույղուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%90%D0%A2%D0%9E" title="НАТО – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="НАТО" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85_%D9%85%D8%B9%D8%A7%DB%81%D8%AF%DB%81_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="تنظیم معاہدہ شمالی اوقیانوس – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="تنظیم معاہدہ شمالی اوقیانوس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="NATO" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – վենետերեն" lang="vec" hreflang="vec" data-title="NATO" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="վենետերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Pohjoi%C5%BEatlanti%C5%BEen_ko%C5%BEundkirjutesen_organizacii" title="Pohjoižatlantižen kožundkirjutesen organizacii – վեպսերեն" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Pohjoižatlantižen kožundkirjutesen organizacii" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="վեպսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="NATO" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/NBNL" title="NBNL – վոլապյուկ" lang="vo" hreflang="vo" data-title="NBNL" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="վոլապյուկ" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Katig-uban_Tratado_han_Amihanan_Atlantiko" title="Katig-uban Tratado han Amihanan Atlantiko – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Katig-uban Tratado han Amihanan Atlantiko" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%97%E5%A4%A7%E8%A5%BF%E6%B4%8B%E5%85%AC%E7%BA%A6%E7%BB%84%E7%BB%87" title="北大西洋公约组织 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="北大西洋公约组织" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/I-NATO" title="I-NATO – քոսա" lang="xh" hreflang="xh" data-title="I-NATO" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="քոսա" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9D%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%94_%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%A8_%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="ოორუე ატლანტიკური აპიჯაფაშ ორგანიზაცია – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ოორუე ატლანტიკური აპიჯაფაშ ორგანიზაცია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%90%D7%98%22%D7%90" title="נאט"א – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="נאט"א" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/NATO" title="NATO – յորուբա" lang="yo" hreflang="yo" data-title="NATO" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="յորուբա" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Baekdasihyangz_Gunghyoz_Cujciz" title="Baekdasihyangz Gunghyoz Cujciz – ժուանգ" lang="za" hreflang="za" data-title="Baekdasihyangz Gunghyoz Cujciz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="ժուանգ" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%8F%E2%B4%B0%E2%B5%9C%E2%B5%93" title="ⵏⴰⵜⵓ – ընդհանուր մարոկյան թամազիղտ" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵏⴰⵜⵓ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="ընդհանուր մարոկյան թամազիղտ" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%97%E5%A4%A7%E8%A5%BF%E6%B4%8B%E5%85%AC%E7%BA%A6%E7%BB%84%E7%BB%87" title="北大西洋公约组织 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="北大西洋公约组织" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%97%E5%A4%A7%E8%A5%BF%E6%B4%8B%E5%85%AC%E7%B4%84%E7%B5%84%E7%B9%94" title="北大西洋公約組織 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="北大西洋公約組織" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Pak_T%C4%81i-se-i%C3%BB%E2%81%BF_Kong-iok_Cho%CD%98-chit" title="Pak Tāi-se-iûⁿ Kong-iok Cho͘-chit – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Pak Tāi-se-iûⁿ Kong-iok Cho͘-chit" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%97%E5%A4%A7%E8%A5%BF%E6%B4%8B%E5%85%AC%E7%B4%84%E7%B5%84%E7%B9%94" title="北大西洋公約組織 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="北大西洋公約組織" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7184#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին (դեռ գրված չէ) [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&oldid=9952421" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&id=9952421&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2586%25D4%25B1%25D5%258F%25D5%2595"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2586%25D4%25B1%25D5%258F%25D5%2595"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/North_Atlantic_Treaty_Organization_-_Organisation_du_trait%C3%A9_de_l%27Atlantique_Nord" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7184" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><table class="infobox vcard" style="width:22em"><tbody><tr><th colspan="2" class="summary" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background:#ededed">ՆԱՏՕ<br /> <small></small></th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;padding-bottom:0.5em;"><span data-wikidata-property-id="P18" class="no-wikidata"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_NATO.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Flag_of_NATO.svg/250px-Flag_of_NATO.svg.png" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Flag_of_NATO.svg/375px-Flag_of_NATO.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Flag_of_NATO.svg/500px-Flag_of_NATO.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a></span></span><div>ՆԱՏՕ-ի դրոշը</div></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;padding-bottom:0.5em;"><span data-wikidata-claim-id="Q7184$0defc3ca-4f8f-9d5b-f5f1-903d58949684" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P154"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:NATO_OTAN_landscape_logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="Изображение логотипа" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/NATO_OTAN_landscape_logo.svg/200px-NATO_OTAN_landscape_logo.svg.png" decoding="async" width="200" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/NATO_OTAN_landscape_logo.svg/300px-NATO_OTAN_landscape_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/NATO_OTAN_landscape_logo.svg/400px-NATO_OTAN_landscape_logo.svg.png 2x" data-file-width="917" data-file-height="459" /></a></span></span></span><div><div style="padding-top:0.3em; line-height:1.2em;"></div></div></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:North_Atlantic_Treaty_Organization_(orthographic_projection)_in_NATO_blue.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/North_Atlantic_Treaty_Organization_%28orthographic_projection%29_in_NATO_blue.svg/250px-North_Atlantic_Treaty_Organization_%28orthographic_projection%29_in_NATO_blue.svg.png" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/North_Atlantic_Treaty_Organization_%28orthographic_projection%29_in_NATO_blue.svg/375px-North_Atlantic_Treaty_Organization_%28orthographic_projection%29_in_NATO_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/North_Atlantic_Treaty_Organization_%28orthographic_projection%29_in_NATO_blue.svg/500px-North_Atlantic_Treaty_Organization_%28orthographic_projection%29_in_NATO_blue.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span><br />Դաշինքի անդամ հանդիսացող երկրները</td></tr><tr><th scope="row">Տեսակ</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q7184$03b3372d-42de-6fc2-34c0-05d68249975f" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D6%84" title="Ռազմական դաշինք">Ռազմաքաղաքական դաշինք</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$c0e97c40-44c1-73b2-b478-471cceb4ba23" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q245065" class="extiw" title="d:Q245065">միջկառավարական կազմակերպություն</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$12f6c0c0-435c-9992-8ec2-251b938a41d4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միջազգային կազմակերպություն">Միջազգային կազմակերպություն</a></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q7184$7ee8ebe1-462b-ea1a-6e91-1324424a36fa" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q100906234" class="extiw" title="d:Q100906234">բազմազգ ռազմական կոալիցիա</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Երկիր</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q7184$88510AE2-67FB-447A-89C1-22C130CFF0FB" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P17"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Belgium.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/17px-Flag_of_Belgium.svg.png" decoding="async" width="17" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/27px-Flag_of_Belgium.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/35px-Flag_of_Belgium.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="780" /></a></span> <span class="country-name"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Բելգիա">Բելգիա</a></span></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Հապավում</th><td><span data-wikidata-property-id="P1813" class="no-wikidata">ՆԱՏՕ / NATO/OTAN</span></td></tr><tr><th scope="row">Կարգախոս</th><td><span data-wikidata-property-id="P1451" class="no-wikidata">Animus in consulendo liber<br /><small>(<a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատիներեն</a>՝ անկաշկանդ միտք մտորումների մեջ)</small></span></td></tr><tr><th scope="row">Հիմնադրված</th><td><span data-wikidata-property-id="P571" class="no-wikidata">1949 թ. ապրիլի 4</span></td></tr><tr><th scope="row">Նպատակներ</th><td>արտաքին ագրեսիայից պաշտպանում</td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%AF" title="Գլխադասային գրասենյակ">Գլխադասային գրասենյակ</a></th><td><span data-wikidata-property-id="P159" class="no-wikidata"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Belgium_(civil).svg" class="mw-file-description" title="Բելգիա"><img alt="Բելգիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D5%AC" title="Բրյուսել">Բրյուսել</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Բելգիա">Բելգիա</a></span></td></tr><tr><th scope="row">Տարածաշրջան</th><td><span data-wikidata-property-id="P1001" class="no-wikidata">Հյուսիսայն ատլանտիկայի տարածքաշրջան</span></td></tr><tr><th scope="row">Պաշտ. լեզու(ներ)</th><td><span data-wikidata-property-id="P37" class="no-wikidata"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլերեն</a><br /><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ֆրանսերեն">ֆրանսերեն</a></span></td></tr><tr><th scope="row">Գլխավոր քարտուղար</th><td><span data-wikidata-property-id="P488" class="no-wikidata"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%B6%D5%BD_%D5%8D%D5%A9%D5%B8%D5%AC%D5%A9%D5%A5%D5%B6%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A3" title="Ենս Սթոլթենբերգ">Ենս Սթոլթենբերգ</a> (Jens Stoltenberg)</span></td></tr><tr><th scope="row">Անդամ երկրներ</th><td><div data-wikidata-property-id="P1037" class="no-wikidata"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none; padding:0;"> <div class="NavHead" style="background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;">32 երկիր</div> <div class="NavContent" style="text-align:left;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Albania.svg" class="mw-file-description" title="Ալբանիա"><img alt="Ալբանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/22px-Flag_of_Albania.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/33px-Flag_of_Albania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/44px-Flag_of_Albania.svg.png 2x" data-file-width="700" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ալբանիա">Ալբանիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Belgium_(civil).svg" class="mw-file-description" title="Բելգիա"><img alt="Բելգիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Բելգիա">Բելգիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Bulgaria.svg" class="mw-file-description" title="Բուլղարիա"><img alt="Բուլղարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Բուլղարիա">Բուլղարիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Canada.svg" class="mw-file-description" title="Կանադա"><img alt="Կանադա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/22px-Flag_of_Canada.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/33px-Flag_of_Canada.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/44px-Flag_of_Canada.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1" title="Կանադա">Կանադա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Croatia.svg" class="mw-file-description" title="Խորվաթիա"><img alt="Խորվաթիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/22px-Flag_of_Croatia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/33px-Flag_of_Croatia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/44px-Flag_of_Croatia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%A1" title="Խորվաթիա">Խորվաթիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Czech_Republic.svg" class="mw-file-description" title="Չեխիա"><img alt="Չեխիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1" title="Չեխիա">Չեխիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Denmark.svg" class="mw-file-description" title="Դանիա"><img alt="Դանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/22px-Flag_of_Denmark.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/33px-Flag_of_Denmark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/44px-Flag_of_Denmark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="387" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Դանիա">Դանիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Estonia.svg" class="mw-file-description" title="Էստոնիա"><img alt="Էստոնիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/22px-Flag_of_Estonia.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/33px-Flag_of_Estonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/44px-Flag_of_Estonia.svg.png 2x" data-file-width="990" data-file-height="630" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B7%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Էստոնիա">Էստոնիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Finland.svg" class="mw-file-description" title="Ֆինլանդիա"><img alt="Ֆինլանդիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/22px-Flag_of_Finland.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/33px-Flag_of_Finland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/44px-Flag_of_Finland.svg.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1100" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%96%D5%AB%D5%B6%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Ֆինլանդիա">Ֆինլանդիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Ֆրանսիա"><img alt="Ֆրանսիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Գերմանիա"><img alt="Գերմանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/22px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/33px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/44px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Գերմանիա">Գերմանիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_North_Macedonia.svg" class="mw-file-description" title="Հյուսիսային Մակեդոնիա"><img alt="Հյուսիսային Մակեդոնիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/22px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/33px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/44px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Հյուսիսային Մակեդոնիա">Հյուսիսային Մակեդոնիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Greece.svg" class="mw-file-description" title="Հունաստան"><img alt="Հունաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/22px-Flag_of_Greece.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/33px-Flag_of_Greece.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/44px-Flag_of_Greece.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հունաստան">Հունաստան</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Hungary.svg" class="mw-file-description" title="Հունգարիա"><img alt="Հունգարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/22px-Flag_of_Hungary.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/33px-Flag_of_Hungary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/44px-Flag_of_Hungary.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Հունգարիա">Հունգարիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Iceland.svg" class="mw-file-description" title="Իսլանդիա"><img alt="Իսլանդիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Iceland.svg/22px-Flag_of_Iceland.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Iceland.svg/33px-Flag_of_Iceland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Iceland.svg/44px-Flag_of_Iceland.svg.png 2x" data-file-width="1250" data-file-height="900" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Իսլանդիա">Իսլանդիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Italy.svg" class="mw-file-description" title="Իտալիա"><img alt="Իտալիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/22px-Flag_of_Italy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/33px-Flag_of_Italy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/44px-Flag_of_Italy.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Իտալիա">Իտալիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Latvia.svg" class="mw-file-description" title="Լատվիա"><img alt="Լատվիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/22px-Flag_of_Latvia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/33px-Flag_of_Latvia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/44px-Flag_of_Latvia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%AB%D5%A1" title="Լատվիա">Լատվիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Lithuania.svg" class="mw-file-description" title="Լիտվա"><img alt="Լիտվա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/22px-Flag_of_Lithuania.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/33px-Flag_of_Lithuania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/44px-Flag_of_Lithuania.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%A1" title="Լիտվա">Լիտվա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Luxembourg.svg" class="mw-file-description" title="Լյուքսեմբուրգ"><img alt="Լյուքսեմբուրգ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/22px-Flag_of_Luxembourg.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/33px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/44px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="307" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%84%D5%BD%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3" title="Լյուքսեմբուրգ">Լյուքսեմբուրգ</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Netherlands.svg" class="mw-file-description" title="Նիդերլանդներ"><img alt="Նիդերլանդներ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/22px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/33px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/44px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Նիդերլանդներ">Նիդերլանդներ</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Norway.svg" class="mw-file-description" title="Նորվեգիա"><img alt="Նորվեգիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/22px-Flag_of_Norway.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/33px-Flag_of_Norway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/44px-Flag_of_Norway.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="372" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Նորվեգիա">Նորվեգիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Poland.svg" class="mw-file-description" title="Լեհաստան"><img alt="Լեհաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Լեհաստան">Լեհաստան</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Portugal.svg" class="mw-file-description" title="Պորտուգալիա"><img alt="Պորտուգալիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/22px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/33px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/44px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Պորտուգալիա">Պորտուգալիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Romania.svg" class="mw-file-description" title="Ռումինիա"><img alt="Ռումինիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/22px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/33px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/44px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ռումինիա">Ռումինիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Slovakia.svg" class="mw-file-description" title="Սլովակիա"><img alt="Սլովակիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/22px-Flag_of_Slovakia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/33px-Flag_of_Slovakia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/44px-Flag_of_Slovakia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%A1" title="Սլովակիա">Սլովակիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Slovenia.svg" class="mw-file-description" title="Սլովենիա"><img alt="Սլովենիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/22px-Flag_of_Slovenia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/33px-Flag_of_Slovenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/44px-Flag_of_Slovenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Սլովենիա">Սլովենիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Spain.svg" class="mw-file-description" title="Իսպանիա"><img alt="Իսպանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/22px-Flag_of_Spain.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/33px-Flag_of_Spain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/44px-Flag_of_Spain.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Իսպանիա">Իսպանիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Sweden.svg" class="mw-file-description" title="Շվեդիա"><img alt="Շվեդիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/22px-Flag_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/33px-Flag_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/44px-Flag_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%87%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Շվեդիա">Շվեդիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Turkey.svg" class="mw-file-description" title="Թուրքիա"><img alt="Թուրքիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/22px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/33px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/44px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիա</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Միացյալ Թագավորություն"><img alt="Միացյալ Թագավորություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D4%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միացյալ Թագավորություն">Միացյալ Թագավորություն</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_United_States.svg" class="mw-file-description" title="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ"><img alt="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/22px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/33px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/44px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ">ԱՄՆ</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Montenegro.svg" class="mw-file-description" title="Չեռնոգորիա"><img alt="Չեռնոգորիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/22px-Flag_of_Montenegro.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/33px-Flag_of_Montenegro.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/44px-Flag_of_Montenegro.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%B8%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Չեռնոգորիա">Չեռնոգորիա</a></div> </div></div></td></tr><tr><th scope="row">ՆԱՏՕ-ի ռազմական կոմիտեի նախագահ</th><td>Կնուդ Բարթելս (Knud Bartels)</td></tr><tr><th scope="row">Անվանված է</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q7184$3b8e8784-4e9b-f0b0-f440-ed40ddbd03bb" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P138"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%BF%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Հյուսիսատլանտյան պայմանագիր">Հյուսիսատլանտյան պայմանագիր</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Կամավորներ</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q7184$38a6cc2a-4143-e9c8-0103-afaf51c3f811" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P2124"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak">32 երկիր</span><sup id="cite_ref-_585bc40f20ee71aa_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-_585bc40f20ee71aa-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row">Հիմնադիր</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q7184$cd8e4a55-482b-5fd9-8354-a5a90e127877" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q155691" class="extiw" title="d:Q155691">Պոլ Անրի Սպաակ</a></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$d172152a-4f4c-3987-a413-623a4ef5a425" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q128604" class="extiw" title="d:Q128604">Lester B. Pearson</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$e2a657a1-4ce1-7cc0-8370-4816c1f9b530" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q11973422" class="extiw" title="d:Q11973422">Gustav Rasmussen</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$7d5da48d-458b-eacd-8ded-8f3561966399" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80_%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6" title="Ռոբեր Շուման">Ռոբեր Շուման</a></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$7199088c-4de0-3ef7-2401-6e94e5641098" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B5%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%AB_%D4%B2%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%AF%D5%BF%D5%BD%D5%B8%D5%B6" title="Բյարնի Բենեդիկտսոն">Բյարնի Բենեդիկտսոն</a></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$84ac791d-41bc-ff59-af9d-dd8bb6c7645c" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q463243" class="extiw" title="d:Q463243">Carlo Sforza</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-5" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$6ee38ecd-41e0-aecd-7135-366cd29e43d4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q315685" class="extiw" title="d:Q315685">Joseph Bech</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-6" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$460a8b98-4b95-ddee-d885-94ef38b19661" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q194654" class="extiw" title="d:Q194654">Dirk Stikker</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-7" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$e75e3753-4a26-12e3-f366-7b5b5e1f8f53" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q562364" class="extiw" title="d:Q562364">Հալվարդ Լանգե</a></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-8" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$9c50a8ed-42eb-c3d1-bca9-18b875cfb473" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1709063" class="extiw" title="d:Q1709063">José Caeiro da Mata</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-9" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q7184$f11c9bee-4842-4db3-c1a0-796e4339dee4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q332365" class="extiw" title="d:Q332365">Ernest Bevin</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-10" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q7184$62801944-41ed-b655-610c-eae68d8b4e5a" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P112"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q214758" class="extiw" title="d:Q214758">Dean Acheson</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span><sup id="cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-11" class="reference"><a href="#cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row">Կայք</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q7184$57f053ee-4774-9890-ea5a-22e191990c3f" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P856"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nato.int">nato.int</a><span title="անգլերեն" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d);">(անգլ.)</span><span title="ֆրանսերեն" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d);">(ֆր.)</span><span title="ռուսերեն" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d);">(ռուս.)</span><span title="ուկրաիներեն" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d);">(ուկր.)</span></span></span></td></tr></tbody></table> <p><b>Հյուսիսատլանտյան դաշինքի կազմակերպություն</b> (անգլերեն՝ North Atlantic Treaty Organization, ֆրանսերեն՝ Organisation du traité de l'Atlantique nord)<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, Հյուսիսատլանտյան պայմանագիրը ստորագրած անդամ-երկրների ստեղծած ռազմաքաղաքական կազմակերպություն, որը նպատակ է հետապնդում հավաքական անվտանգության և պաշտպանություն պարտականությունների իրականացումը։ Հաճախ անվանում են ՆԱՏՕ՝ անգլերեն բառերի հապավումից, բայց առավել հաճախ կիրառում են <b>Ատլանտյան դաշինք</b> անվանումը կամ ավելի կարճ՝ <b>Ալիանս</b> կամ <b>Դաշինք</b>։ </p><p>Սույն պայմանագրի տեքստը, որը ստորագրվել է 1949 թվականի ապրիլի 4-ին<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, հիմնեց Հյուսիսատլանտյան խորհուրդը (ՀԱԽ), և վերջինիս շնորհեց իր գործունեության համար անհրաժեշտ առաքելությամբ։ Կորեական պատերազմի սանձազերձման շոկը ՀԱԽ-ին ուղղորդում է 1950 թվականի վերջին ստեղծել մշտական ինտեգրալ ռազմական կազմակերպություն, որը համարվում է մինչ օրս ՆԱՏՕ-ի տարբերակիչ հանգամանքը և վերջինիս օժտում է ռազմական իրավասություններով, որպիսիք ոչ մի պաշտպանական դաշինք չուներ։ ՆԱՏՕ-ի տերմինի ներքո վերջինիս կիրառումն ընդգրկում է Հյուսիսատլանտյան պայմանագիրը ստորագրած անդամ-երկրների իրավաբանական դաշինքը, ինչպես նաև վերջինիս նպատակներն իրագործելու նպատակով քաղաքացիական և ռազմական կազմակերպությունների հիմնադրումը։<br /> Ֆրանսիան, համենայն դեպս, արեց բացառություն՝ 1966 թվականին որոշելով մնալ Ատլանտյան դաշինքի անդամ, սակայն լքել ռազմական ինտեգրալ կազմակերպությունը, որի լիիրիավ անդամ կրկին դարձավ 2009 թվականին։ </p><p>Դաշինքը սկսում է գործել Սառը պատերազմի սկզբում և առավել առանձնահատուկ կերպով՝ Բեռլինի շրջափակման ընթացքում, որն իրականացնում էր Խորհրդային միությունը։ Նրա առաջնահերթ առաքելությունն էր Արևմտյան Եվրոպայի անվտանգության ապահովումը՝ ԱՄՆ-ի հետ ամուր համատեղ դաշինք հիմնելով։ Սա եվրոպացիների համար Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո դարձավ միակ ուղին Խորհրդային միության ծավալապաշտական փորձերից պաշտպանվելու համար։ Ըստ առաջին Գլխավոր քարտուղար Լորդ Իսմեի՝ «ՆԱՏՕ-ի դերը ռուսներին դրսում պահելն է, ամերիկացիներին՝ ներսում և գերմանացիներին՝ խնամակալության ներքո»։ ՆԱՏՕ-ն Արևմտյան բլոկի կոշտ միջուկն է։ 1955-91 թվականների ընթացքում ՆԱՏՕ-ի թշնամին Խորհրդային միության կողմից ձևավորված Վարշավյան պակտն էր՝ Ատլանտյան դաշինքին ԳԴՀ-ի անդամակցումից և վերջինիս վերազինումից հետո։ ՆԱՏՕ-ն կազմավորվում է դիմագրավելու այդ վտանգին ռազմավարական հայեցակարգերի սահմանմամբ, որոնք վերաբերում էին միջուկային զենքին, համակարգված պլանավորմանն իր բոլոր անդամ-երկրների և վերջիններիս ռազմական միջոցների միջև, ինչպես նաև աշխարհագրական տարածքով ինտեգրալ հրամանատարություններին, որոնցից Շեյփն ամենակարևորն է (անգլերեն՝ Supreme Headquarters Allied Powers Europe կամ Եվրոպայի միացյալ ուժերի բարձրագույն գլխամաս կամ Շեյփ՝ հապավման հայերեն տառադարձումից)։ </p><p>ԽՍՀՄ-ի կազմալուծումից և Սառը պատերազմից հետո՝ 1991 թվականին, Ատլանտյան դաշինքը շարունակեց իր գոյությունը՝ անկախ իր գոյության հիմնական պատճառի վերացումից։ Այն սկսեց ընդլայնվել Արևելյան բլոկի և Խորհրդային միության նախկին հանրապետությունների անդամակցություններով։ Այն հաշվի առավ նոր ճգնաժամերն ու վտանգները, ինչպիսիք են նախկին Հարավսլավիայի ազգայնական հակամարտությունները, միջազգային ահաբեկչության ծաղկումը կամ էլ զանգվածային ոչնչացման զենքի տարածումը, որոնց հետևանքով էլ ՆԱՏՕ-ն խորապես մի քանի անգամ վերանայեց իր ռազմավարական հայեցակարգն ու քաղաքացիական և ռազմական կառուցվածքային բաժանումները։ Այն Եվրոպայում և աշխարհում զարգացրեց գործընկերության համակարգված քաղաքականություն, որի շնորհիվ Դաշինքի անդամ-երկրները, 1994 թվականից սկսած, Ռուսաստանի, վերջինիս ազդեցության տակ գտնվող երկրների, ինչպես նաև Արևմտյան Եվրոպայի չեզոք երկրների հետ մեկնարկեցին «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագիրը։ ՆԱՏՕ-ն ԵՄ-ի հետ համատեղ 2002 թվականին մեկնարկել է արտոնյալ հարաբերությունններ՝ «Անվտանգության և պաշտպանության Եվրոպական անհատականություն»-ը (ԱՊԵԱ), որն օժանդակություն է ստանում ՆԱՏՕ-ի կողմից՝ համատեղ անվտանգության և պաշտպանության քաղաքականության բնագավառներում որոշ գործողությունների իրականացման համար։ </p><p>ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանը, որը սկզբնապես գտնվում էր Լոնդոնում, իսկ այնուհետև՝ Փարիզում, 1966 թվականից ի վեր գտնվում է Արենում (Բրյուսելի թաղամաս, Բելգիա), որի հիմնական ռազմական հրամանատարությունը՝ Շեյփը, որը սկզբում տեղեկայված է եղել Ռոկանկուրում (Ֆրանսիա), այսօր գտնվում է Մեզիեռում (Մոնս)՝ կրկին Բելգիայում։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Պատմություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Պատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1949-91_թվականներ,_ՆԱՏՕ-ի_ծագումն_ու_զարգացումը_Սառը_պատերազմի_ընթացքում"><span id="1949-91_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.2C_.D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.AE.D5.A1.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6_.D5.B8.D6.82_.D5.A6.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A8_.D5.8D.D5.A1.D5.BC.D5.A8_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.AB_.D5.A8.D5.B6.D5.A9.D5.A1.D6.81.D6.84.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>1949-91 թվականներ, ՆԱՏՕ-ի ծագումն ու զարգացումը Սառը պատերազմի ընթացքում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. 1949-91 թվականներ, ՆԱՏՕ-ի ծագումն ու զարգացումը Սառը պատերազմի ընթացքում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: 1949-91 թվականներ, ՆԱՏՕ-ի ծագումն ու զարգացումը Սառը պատերազմի ընթացքում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Մշտական_կազմակերպության_անհրաժեշտություն"><span id=".D5.84.D5.B7.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.BA.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B6.D5.B0.D6.80.D5.A1.D5.AA.D5.A5.D5.B7.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Մշտական կազմակերպության անհրաժեշտություն</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Մշտական կազմակերպության անհրաժեշտություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Մշտական կազմակերպության անհրաժեշտություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հյուսիսատլանտյան խորհուրդն (ՀԱԽ) իր առաջին նիստը գումարեց Վաշինգտոնում՝ 1949 թվականի սեպտեմբերին և հիմք դրեց այնպիսի կազմակեպության ստեղծմանը, որի հիմնական նպատակն անդամների միջև տարաբնույթ քաղաքական, տեխնիկական և ռազմական հարցերի շուրջ կոնսենսուս ապահովելն էր, ինչպես նաև նույն անդամ-երկրների համար պաշտպանական պլանների համակարգումը։ Շտապ անհրաժեշտություն է առաջանում մշտական կազմակերպության հիմնադրել։ 1952 թվականի փետրվարին ՀԱԽ-ի Լիսաբոնում գումարած նիստում Դաշինքը վերակազմակերպվում է, որը դառնում է մշտական կազմակերպություն, որի նստավայրը դառնում է Փարիզը։ Լորդ Իսմեն դառնում է ՆԱՏՕ-ի առաջին Գլխավոր քարտուղարը։<br /> ՆԱՏՕ-ի խորհրդարանականների առաջին համաժողովը գումարվում է Փարիզում՝ 1955 թվականի հուլիսին, որն այնուհետև 1966 թվականի նոյեմբերին վերածվում է ՆԱՏՕ-ի Խորհրդարանական ժողովի։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ամբողջական_ռազմական_կազմակերպություն"><span id=".D4.B1.D5.B4.D5.A2.D5.B8.D5.B2.D5.BB.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.BA.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Ամբողջական ռազմական կազմակերպություն</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Ամբողջական ռազմական կազմակերպություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Ամբողջական ռազմական կազմակերպություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Կորեայի պատերազմի սանձազերծումն արագացնում է որոշումների ընդունումը․ 1950 թվականի դեկտեմբերի 19-ին ՀԱԽ-ը գեներալ Դուայթ Այզենհաուերին, ով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում զգալի հեղինակություն էր վայելում, Եվրոպայի միացյալ զինուժի գերագույն հրամանատար է նշանակում։ 1951 թվականի ապրիլի 2-ին սկսում է գործել Եվրոպայի դաշնակցային հրամանատարությունը, իսկ Եվրոպայի գլխավոր դաշնային ուժերի շտաբ կայանը (Շեյփ) հիմնադրվում է Ռոկանկուրում՝ Փարիզի մոտակայքում։ Անդամ-երկրներն իրենց զինուժի ամբողջական կամ մասնակի կառավարումը հանձնում են ՆԱՏՕ-ի հրամանատարության ենթակայությանը և ապահովում են վերջինիս գործունեության հետ կապված ծախսերը։ Հսկայածավալ բարձրագույն մարմնի ընդարձակման նպատակով՝ առնվազն քանակական առումներով՝ ընդդեմ խորհրդային պայամանական զինուժի, ՆԱՏՕ-ն 1950-ական թթ․ պլաններ է մշակում, որոնք հանգեցնում են իր արևմտյան ուժերի զգալի աճին․ հայտարարված նպատակների մի մասն իրականանում է։ Ֆրանսիան մասնավորապես եվրոպական ճակատում գտնվող իր զինուժն ուղարկում է Ալժիրի դեմ պատերազմող իր զինուժին համալրման համար։ Նմանապես, ԱՄՆ-ն կրճատում է իր զինուժի քանակը Եվրոպայում Վիետնամի դեմ պատերազմի ընթացքում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ԱՄՆ-ի_ռազմական_ներկայությունը_Եվրոպայում"><span id=".D4.B1.D5.84.D5.86-.D5.AB_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A8_.D4.B5.D5.BE.D6.80.D5.B8.D5.BA.D5.A1.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայությունը Եվրոպայում</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայությունը Եվրոպայում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայությունը Եվրոպայում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ԱՄՆ-ն բազմաթիվ ուժեր է կիրառում Եվրոպայում Սառը պատերազմի ողջ ընթացքում։ Այդ զինուժը Եվրոպայում ԱՄՆ-ի զինուժի հրամանատարության ներքո էր գործում, որի գլխավոր հրամանատարը նաև Եվրոպայում դաշնակցային բարձրագույն հրամանատարն էր։ Թվային տվյալներով ամենակարևորը նրա ցամաքային 7-րդ զորքն էր, ծովային զինուժն ու վեցերորդ նավատորմը, որը գործում էր Միջերկրական ծովում։ Օդուժը ներառում էր Երրորդ օդուժը Մեծ Բրիտանիայում, Արևմտյան Գերմանիայում տեղակայված 17-րդ օդուժն ու Իսպանիայում տեղակայված 16-րդ օդուժը։ Ընդհանուր առմամբ 1960-ական թվականներին այս ամենի համար օգտագործվել են շուրջ 2000 ինքնաթիռ<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1960-ական թվականներին, Եվրոպայում իրենց թիվը կրճատելու նպատակով ամերիկացիներն այնտեղ նախատեղակայում են տեխնիկա և այն օժտում օդային փոխադրման իրավասությամբ, որի շնորհիվ նրանք կարողանում են ճգնաժամի դեպքում ԱՄՆ և Եվրոպա տանել մեծաքանակ տեխնիկա։ Իրենց կարողության ցուցադրման նպատակով նրանք կարևոր զորավարժություններ են կազմակերպում 1963 թվականին, որը հայտնի է «Բիգ Լիֆթ» անվամբ և որի ընթացքում շուրջ 14500 ամերիկացի զինվոր օդանավով ԱՄՆ-ից տեղափոխվում են Գերմանիա 64 ժամվա ընթացքում։<br /> 1957 թվականին 71000 ամերիկացի զինվոր տեղակայվում են Ֆրանսիայում։ Ֆրանսիան ՆԱՏՕ-ի ռազմական ստորաբաժանումից դուրս է գալիս 1967 թվականին, որը հանգեցնում է դեռևս 1960-ական թվականներին ՆԱՏՕ-ի այլ անդամ-երկրների տարածքում տեղակայված 300000 զինվորականի տեղահանմանը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ԳՖՀ-ի_անդամակցություն"><span id=".D4.B3.D5.96.D5.80-.D5.AB_.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>ԳՖՀ-ի անդամակցություն</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. ԳՖՀ-ի անդամակցություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: ԳՖՀ-ի անդամակցություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1950-ական թվականներից սկսած ամերիկացիները ցանկանում են, որպեսզի ԳՖՀ-ն նպաստի սեփական պաշտպանությանն ու անդամակցի Դաշինքին։ Ֆրանսիան շարունակում է մտավախություն ունենալ գերմանական հզոր պետության կրկին առաջացման համար, որը գլխավոր կդառնար եվրոպայում, և այսպիսով ընդդիմանում է Արևմտյան Գերմանիայի վերազինմանը։ Հաշվի առնելով ամերիկյան պնդումն ու տնտեսաֆինանսական հրամայականները՝ Ֆրանսիան նախաձեռնում է ստեղծել Եվրոպական պաշտպանության համայնք՝ ԵՊՀ, որի անդամ կլիներ ԳՖՀ-ն և որը կօգտվեր իրեն ընձեռած երաշխիքներից։ Գրեթե երկու տարի տևած բանակցություններից հետո համաձայնություն է ձեռք բերվում, բայց Ֆրանսիայի խորհրդարանը վերջապես 1954 թվականին մերժում է ԵՊՀ-ի ստեղծումը։ Այդ փաստով պայմանավորված՝ Դաշինքին ԳՖՀ-ի անդամակցությունը դառնում է անխուսափելի և 1955 թվականի մայիսին անդամակցությունը դառնում է ավելի հստակ։ Այն համաձայնում է վերազինման պլանի հետ, որի նպատակը մի քանի տարվա ընթացքում զինուժի ձևավորումն էր (գերմաներեն՝ Bundeswehr)՝ բաղկացած 495000 անձնակազմից և որը հետագա տարիներին դարձավ ՆԱՏՕ-ի դաշնակցային զորքերի կարևորագույն բաղկացուցիչը՝ Կենտրոնական Եվրոպայի ճակատում։ Որպես անմիջական ռեակցիա՝ Խորհրդային միությունը ձևավորում է Վարշավայի պակտը՝ ռազմական դաշինք իր յոթ արբանյակ-երկրների հետ։<br /> Սառը պատերազմի ընթացքում երեք այլ երկրներ են միանում Դաշինքին՝ Հունաստանն ու Թուրքիան՝ 1952 թվականին՝ իրենց հարավային կողմն ամրապնդելու նպատակով<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Իսպանիան, որը ԱՄՆ-ի հետ կնքված երկկողմ համաձայնագրերի շնորհիվ նախապես նպաստում էր ՆԱՏՕ-ին, վերջինիս անդամակցում է 1982 թվականին՝ գեներալ Ֆրանկոյի դիկտատուրայի անկումից հետո։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ՆԱՏՕ-Վարշավայի_պակտ_հակադրություն"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.8E.D5.A1.D6.80.D5.B7.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.BA.D5.A1.D5.AF.D5.BF_.D5.B0.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.A4.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>ՆԱՏՕ-Վարշավայի պակտ հակադրություն</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-Վարշավայի պակտ հակադրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-Վարշավայի պակտ հակադրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Երկու դաշինքը ողջ Սառը պատերազմի ընթացքում մոբիլիզացնում են իրենց պայմանագրային ռազմական միավորները։ Վարշավայի պակտն ուներ թվային նշանակալի գերակայություն։ 1980-ական թվականների սկզբին Վարշավայի պակտի անդամ-երկրների զինուժն ուներ 5,7 միլիոն անձնակազմ, որոնցից 4 միլիոնն՝ ընդդեմ ՆԱՏՕ-ի։ ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների մշտական զինուժը բաղկացած էր 4,4 միլիոն տղամարդուց, որոնցից 2,6 միլիոնը տեղակայված էին Եվրոպայում։ Կարևագորույն ուժերը տեղակայված էին երկու Գերմանիաների սահմանի երկայնքով։ Այս ճակատի երկայնքով Վարշավայի պակտը տեղակայել էր 95 դիվիզիա, ավելի քան 25000 տանկ ու 4500 ինքնաթիռ։ Մինչդեռ ՆԱՏՕ-ն ուներ 35 դիվիզիա, որը կազմված էր 7600 տանկից և 2000 ինքնաթիռից։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Միջուկային_զենքի_կիրառում_ու_կիրառման_դոկտրին"><span id=".D5.84.D5.AB.D5.BB.D5.B8.D6.82.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A6.D5.A5.D5.B6.D6.84.D5.AB_.D5.AF.D5.AB.D6.80.D5.A1.D5.BC.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.B8.D6.82_.D5.AF.D5.AB.D6.80.D5.A1.D5.BC.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.B8.D5.AF.D5.BF.D6.80.D5.AB.D5.B6"></span>Միջուկային զենքի կիրառում ու կիրառման դոկտրին</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Միջուկային զենքի կիրառում ու կիրառման դոկտրին" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Միջուկային զենքի կիրառում ու կիրառման դոկտրին"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Միջուկային թեման ՆԱՏՕ-ի պատմության կենտրոնական մասն է կազմում։ Միջուկային զենքի տարածման կանխարգելումն ատլանտյան ռազմավարության իշխող առանցքն էր՝ ի հակադրություն Արևելյան բլոկի պայմանագրային կարևոր ուժերի։ Հիմնադրված լինելով էականորեն ԱՄՆ-ի միջուկային զենքերի վրա՝ այն համատեղ ընդունված կարգով համարվում է ամերիկյան միջուկային ամպհովանի՝ ի շահ եվրոպացիների։ Վերջինիս արժանահավատությունը բանավեճերի առարկա է հանդիսանում Սառը պատերազմի ողջ ընթացքում՝ հատկապես Ֆրանսիայի, բայց նաև Մեծ Բրիտանիայի կողմից, որոնք իրենց օժտում են միջուկային կանխարգելման սեփական զինուժով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Միջուկային_ռազմավարություն"><span id=".D5.84.D5.AB.D5.BB.D5.B8.D6.82.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Միջուկային ռազմավարություն</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Միջուկային ռազմավարություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Միջուկային ռազմավարություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հիրոսիմայի և Նագասակիի վրա ատոմային ռմբահարությունից հետո միջուկային զենքն անմիջապես չի դառնում օպերացիոն կիրառման առարկա։ Վերջինիս կիրառման դոկտրինի սահմանումն ու կիրառելի դարձնելու վեկտորների մասին հարցերը լուծվում են 1954 թվականին՝ Եվրոպայում առաջին միջուկային զենքերի կիրառմամբ։ Մինչ այդ, ամերիկացիները կարող էին միջուկային զենքի կիրառման վտանգի սպառնալիք ստեղծել, որն էլ արվում է Բեռլինի շրջափակման ընթացքում՝ 1948-49 թվականներին․ Ռազմավարական օդուժի հրամանատարության Բ29 ռազմավարական ռմբակոծիչներ են ուղարկվում Անգլիա՝ որպես քաղաքական ժեստ, քանի որ դրանք լիցքավորված չէին ատոմային ռումբերով։ Ամբողջական ատոմային ռումբեր են պահվում սկսված 1954 թվականից, երբ բրիտանացիներն ամերիկացիներից ձեռք են բերում այդ ռումբերի կիրառման կենտրոնացված պարտավորվածություն։<br /> Իրենց կողմից բրիտանացիները 1950-ական թվականներին զարգացնում են սեփական միջուկային զենքի կարողությունները։ ԱՄՆ նախագահ Քենեդին եվրոպական երկրների կողմից անկախ միջուկային զենքերի զարգացմանը թշնամաբար է վերաբերում։ Ամերիկյան ճնշման ներքո բրիտանացիները 1962 թվականի դեկտեմբերին կայացած Նասոյի գագաթաժողովի ընթացքում համաձայնում են այսուհետ դիմել ԱՄՆ-ին՝ ռազմավարական զենքերի ձեռքբերման նպատակով, և իրենց ողջ միջուկային զենքի կարողությունը տրամադրել ՆԱՏՕ-ին, սակայն իրենք անկախ են մնում վերջինիս կիրառման մասին վերջնական որոշում կայացնելիս։ Այդ ժամանակահատվածից սկսած Մեծ Բրիտանիան երկիմաստ քաղաքականություն է վարում իր միջուկային զենքերի հնարավոր թիրախների ընտրության անկախության վերաբերյալ՝ համարելով, որ որոշման երկրորդ կենտրոնը կատարելագործում է արևմտյան երկրների կանխարգելումը՝ եզակիորեն կոմպլեքսավորելով խորհրդային ռազմագետների խնդիրը՝ Ֆրանսիայի կողմից տարվող անկախության նույն տրամաբանության հիմքի վրա, որին առաջադրում են դառնալ Նասոյի համաձայնագրի անդամ, սակայն Գոլը 1963 թվականի հունվարին մերժում է այն։ ԱՄՆ նախագահ Քենեդին, այնուհետև Ջոնսոնը հանդիպում են գերմանացիների ճնշմանը՝ ՆԱՏՕ-ի այլ անդամ-երկրների միջուկային զենքերին հասանելիության առումով՝ միջուկային ամպհեվանիին վերաբերող որոշումներին ավելի լավ ասոցացվելու համար։ Ամերիկացիներն իրենց հերթին բազմակողմ միջուկային ուժի նախագիծ են իրագործում ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում, որի մասին առաջին անգամ հիշատակվում է 1960 թվականի վերջին՝ ՀԱԽ-ի մի ժողովի ընթացքում, սակայն, որոշակի յուրահատկություններով պայմանավորված, այն կոնսենսուսի չի հանգեցնում։ Զուգահեռաբար, ՄԱԿ-ի շրջանակներում Խորհրդային միության հետ տեղի են ունենում շարունակական բանակցություններ միջուկային զենքի տարածման վերահսկողության հարցերի վերաբերյալ, ովքեր ամեն գնով դեմ են գնում Գերմանիայի կողմից միջուկային զենքին հասանելիությանը։ Բազմակողմ միջուկային ուժի ստեղծման թեման վերջնականապես փակվում է 1965 թվականին, որը նպաստում է Միջուկային զենքի չտարածման պայմանագրի մասին բանակցությունների մեկնարկին։ Չնայած այն հանգամանքին, որ դեռ տարիներ շարունակ ԱՄՆ-ն ռազմավարական ճնշող գերակայություն ուներ Խորհրդային միության նկատմամբ վերջինիս կողմից 1957 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Սպուտնիկ-1 տիեզերանավի բացթողումը դեպի տիեզերք Ռ-7 Սեմյորկա հրթիռի օգնությամբ, որն իր հերթին կիրառելի էր որպես միջմայրցամաքային միջուկային հրթիռ, խորհրդանշում է մի դարաշրջանի ավարտ, որի ընթացքում եվրոպացիներն իրենց զգում էին ամերիկյան դոկտրինի հովանու ներքո՝ ընդդեմ զանգվածային միջուկային բռնությունների։ Որպես հովանու հավաստիք էին ամերիկացիների զինվորների առկայությունը եվրոպական մայրցամաքում, որոնք խորհրդային հնարավոր հարձակման դեմ պաշտպանիչ դեր էին ստանձնել։<br /> 1960-ական թվականներին քննարկում է գնում ամերիկյան միջուկային ամպհովանիի արժանահավատության վերաբերյալ, ինչպես նաև ԱՄՆ-ի կողմից զանգվածային բռնությունների դեմ ռազմավարության վերանայման վերաբերյալ՝ ի շահ Մքնամարայի կողմից ՆԱՏՕ-ին առաջարկած պայմանագրային ուժերի ամրապնդման լավ ընտրված պատասխանի վրա, հատկապես ՀԱԽ-ի՝ 1962 թվականի մայիսի 5-ին Աթենքում գումարած ժողովի ընթացքում։ ՆԱՏՕ-ի Եվրոպայի անդամ-երկրները վերապահումներ են ունենում մի քանի պատճառներով․ իրենց պայմանագրային ուժերի ամրապնդումը Խորհրդային միությանը կերևար արևմտյան երկրների նվազ վճռականությունը միջուկային զենք կիրառելու վերաբերյալ։<br /> Պարտականությունների բաժանման առաջարկը հանգեցնում է նրան, որ ամերիկացիները ձեռք են բերում վերահսկողություն միջուկային ողջ զինանոցի նկատմամբ՝ եվրոպացիներին վերապահելով երկրորդային դեր և վերջիններիս պահանջելով պաշտպանության ֆինանսավորման ջանքեր, որը հարաբերականորեն անիրատեսական էր։ Ֆրանսիայի կողմից ՆԱՏՕ-ի միացյալ ռազմական կազմակերպության ստորաբաժանումից դուրս գալուց և պայմանագրային ուժերի մակարդակի մասին համաձայնագրի ձեռբբերումից հետո կոնսենսուսով 1967 թվականի դեկտեմբերին ՆԱՏՕ-ն ընդունում է ռազմավարական նոր հայեցակարգ՝ ներառելով ճկուն պատասխանի կամ արձագանքման դոկտրինը։<br /> ՆԱՏՕ-ի կազմակերպման հարմարեցումն անհրաժեշտ է դառնում Ֆրանսիայի կողմից կառույցի ռազմական միացյալ ստորաբաժանումից դուրս գալուց հետո։ Միջուկային պլանների խումբը (ՄՊԽ) ստեղծվում է 1966 թվականի դեկտեմբերին՝ ՆԱՏՕ-ի կազմում և առանց Ֆրանսիայի միջուկային դոկտրինի վերաբերյալ խորհրդատվությունների ընթացակարգի համար։ 1974 թվականին ՀԱԽ-ի հայտարարությունն ատլանտյան հարաբերությունների վերաբերյալ փաստում է, որ Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի միջուկային ուժերն ի վիճակի են բավարար կանխարգելիչ դեր խաղալ Դաշինքի գլոբալ ամրապնդման տեսանկյունից։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Միջանկյալ_միջուկային_և_տակտիկա"><span id=".D5.84.D5.AB.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AF.D5.B5.D5.A1.D5.AC_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D5.B8.D6.82.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D6.87_.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.BF.D5.AB.D5.AF.D5.A1"></span>Միջանկյալ միջուկային և տակտիկա</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Միջանկյալ միջուկային և տակտիկա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Միջանկյալ միջուկային և տակտիկա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Միջին հեռահարության հրթիռների և միջուկային տակտիկական զենքերի տեղակայումը սկսվում է 1955 թվականին՝ Արևմտյան Գերմանիայում, 1957 թվականին՝ Իտալիայում և 1958 թվականին՝ Ֆրանսիայում։ Տեղակայումը մեծ թափով ընթանում է 1960-ական թվականներին և գագաթնակետին է հասնում 1971 թվականին՝ հասնելով 7300 միավոր միջուկային զենքի մատակարարման միջուկային մարտագլխիկների տեսքով (հաուբիցներ, ցամաք-ցամաք և զենիթահրթիռային համակարգ, տորպեդներ և այլն), որոնք տեղակայված էին ՆԱՏՕ-ի յոթ անդամ-երկրների տարածքում։ Հետապնդելով Միջուկային զսպմանն ուղղված ոչ-ամերիկյան զինուժի կողմից ՆԱՏՕ-ին ավելի կարևոր անդամակցության քաղաքականություն՝ սկսած 1960-ական թվականներից, գրեթե 35-40% զինուժը կիրառվել է ոչ-ամերիկյան ուժերի կողմից՝ ԱՄՆ-ի կողմից միջուկային զինուժի համատեղ կառավարման հետ մեկտեղ, որն անվտանգության զինման դրույթ էր ներառում։ Իր դիրքորոշման առաջնանյության պատճառով Արևմտյան Գերմանիան ընդունում է տակտիկական միջուկային զենքերի զգալի համամասնությունը։ 1970-ական թվականների վերջին և 1980-ական թվականներին, հաջորդական նահանջները դրանց թիվը հասցնում են 4000-ից էլ պակաս զենքի, երբ 1990-91 թվականին Արևելյան բլոկը փլուզվում է և 1994 թվականին մնացած շուրջ 480 զինատեսակը, որոնք Բ61 տեսակի ռումբեր էին, ոչնչացվում են՝ վերևից ինքնաթիռից նետելով։<br /> <b>Միջանկյալ միջուկային։</b> Միջանկյալ հեռահարության ՍՍ-հրթիռների ներկայացումը, ՍՍ-20 տիպի հրթիռների նորամուծությունը Խորհրդային միության կողմից 1970-ական թվականների վերջերին Արևելք-Արևմուտք թարմ հակամարտության ընդհանուր ենթատեքստում գրեթե մեկ տասնամյակ տևած դադարի պարագային հանդիսանում է այսպես կոչված եվրոհրթիռային ճգնաժամի հիմքը։ 1979 թվականի դեկտեմբերի 12-ին ՆԱՏՕ-ի արտաքին գործերի և պաշտպանության նախարարները երկակի որոշում են կայացնում, որով համատեղում են Եվրոպայում ՄԳՄ-31 Փերշինգ և ԲԳՄ-109Գ Գրիֆոն տեսակի ամերիկյան հրթիռների տեղակայումը, և Խորհրդային միության հետ համատեղ զինտեխնիկայի կառավարման հավելյալ զուգահեռ ջանքի մասին որոշում են ընդունում, որի նպատակն է խուսափել տեղակայված զինտեխնիկայի կիրառումից։ Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Միտերանն իր մեծ առաջկցությունն է հայտնում այդ որոշմանը։ Տեղակայումները մեկնարկում են, բայց այդ անմիջական հեռահարության հրթիռների վերացման համաձայնագիրը կնքվում է 1987 թվականի վերջին։ <b>Տակտիկական միջուկային։</b> ՆԱՏՕ-ն մեծ դժվարությունների է հանդիպում տակտիկական զինամթերքի կիրառման դոկտրինի սահմանման համար, որի համար կոնսենսուս էր անհրաժեշտ․ մի՞թե դա տեղի չէր ունենա ահռելի մարդկային ու նյութական կորուտների շնորհիվ, որոնք տեղի կունենային նույն ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների տարածքում, որոնց առաջին շարքում Արևմտյան Գերմանիան էր։ Այսպես, ՆԱՏՕ-ն միակողմանիորեն 1980-ական թվականներին խիստ նվազեցնում է իր տակտիկական զինամթերքի պաշարները՝ պաշտոնական Մոսկվայի հետ անմիջական հեռահարության հրթիռների շուրջ ձեռք բերած ամուր համաձայնության ֆոնին։ 1990 թվականի մայիսին, ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Հ․Վ․ Բուշը հայտարարում է Եվրոպայում տեղակայված միջուկային հաուբիցների արդիականացման և վերջիններիս հաջորդող Լանս տիպի կարճ հեռահարության միջուկային հրթիռների ծրագրերի չեղարկման մասին։ Նա ցանկանում է, որպեսզի ԱՄՆ-ի և ԽՄ-ի կարճ հեռահարության միջուկային հրթիռների շուրջ տարվող բանակցություններ մեկնարկեն Եվրոպայում պայմանագրային ուժերի մասին համաձայնագրի ստորագրումից հետո։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ֆրանսիայի_անդամակցության_դադարեցում_ՆԱՏՕ-ի_միացյալ_ռազմական_ստորաբաժանումից"><span id=".D5.96.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.BD.D5.AB.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.A5.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.B4.D5.AB.D5.A1.D6.81.D5.B5.D5.A1.D5.AC_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.BD.D5.BF.D5.B8.D6.80.D5.A1.D5.A2.D5.A1.D5.AA.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.AB.D6.81"></span>Ֆրանսիայի անդամակցության դադարեցում ՆԱՏՕ-ի միացյալ ռազմական ստորաբաժանումից</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Ֆրանսիայի անդամակցության դադարեցում ՆԱՏՕ-ի միացյալ ռազմական ստորաբաժանումից" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Ֆրանսիայի անդամակցության դադարեցում ՆԱՏՕ-ի միացյալ ռազմական ստորաբաժանումից"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ֆրանսիա-ՆԱՏՕ հարաբերությունները միշտ խրթին են եղել։ Մի կողմից Ֆրանսիան աջակցություն է հայտնել Ատլանտյան դաշինքի ստեղծմանը՝ ԱՄՆ-ի կողմից Եվրոպայի պաշտպանությանն անմիջական ներգրավվածությամբ և օգտվել է վերջինիս կողմից հատկացված էական տնտեսական և ռազմական օժանդակությունից Չորրորդ հանրապետության գոյության ընթացքում։ Մի այլ կողմից ՆԱՏՕ-ն գրեթե հաշվի չի առել Ֆրանսիայի շահերը Հնդկաչինում և Ալժիրում և հատկապես ցույց է տվել իր անկարողությունն ամերիկյան գերիշխանության հանդեպ՝ կազմակերպության կառույցի ներսում և այսպիսով հարուցել է ազգային անկախության ավելի ուժգին ցանկություն։ Շառլ դը Գոլի իշխանության գալուց հետո՝ ի նպաստ 1958 թվականի մայիսի ճգնաժամի, անկախության նոր արտերկրյա քաղաքականությունը հարուցում է նոր ճնշումներ ՆԱՏՕ-ի թեմայի շուրջ, ինչպես նաև ֆրանսիական միջուկային զսպման ուժի մասին՝ Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի միջև։<br /> 1959 թվականի հունիսին, ի հակադրություն ՆԱՏՕ-ի այլ անդամ-երկրների, Ֆրանսիան ընդդիմանում է իր տարածքում ամերիկյան միջուկային զենքերի տեղադրմանը՝ վերջիններիս կիրառման հանդեպ հսկողության արգելքի պատճառով։ 1965 թվականի սեպտեմբերին կայացած մի մամուլի ասուլիսի ժամանակ դը Գոլը հայտարարում է 1969 թվականին ՆԱՏՕ-ի ինտեգրալ հրամանատարությունից դուրս գալու մասին։ Մինչ 1967 թվականի ավարտը բոլոր օտարերկրյա զինվորական միավորումները լքում են Ֆրանսիան<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։<br /> ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայնը 1966 թվականի դեկտեմբերին Փարիզից փոխադրվում է Բրյուսել՝ նախկին Արեն աէրոդրոմի տարածքում։ Շեյփը 1967 թվականի հոկտեմբերի 16-ին փոխադրվում է Ռոկանկուռից դեպի Մոնս։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական_ընդլայնում"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D6.84.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A8.D5.B6.D5.A4.D5.AC.D5.A1.D5.B5.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>ՆԱՏՕ-ի քաղաքական ընդլայնում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի քաղաքական ընդլայնում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի քաղաքական ընդլայնում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի առաջին տարիներին գերակշռում էին պաշտպանական ենթադրությունները։ Այնուամենայնիվ նրա քաղաքական ընդլայնումը պատճառաբանվում է ատլանտյան համերաշխության շարունակական վերահաստատմամբ։<br /> 1956 թվականի դեկտեմբերի 13-ին ՀԱԽ-ը հաստատում է Երեքի կոմիտեի հաշվետվության մեջ պարունակվող հանձնարարականները ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում ոչ ռազմական համագործակցության վերաբերյալ։ Անդամ-երկրների կամ կառավարությունների ղեկավարները հանդիպում են Փարիզում՝ 1957 թվականի դեկտեմբերի 16-ից 19-ը տեղի ունեցած ՆԱՏՕ-ի առաջին գագաթաժողովում, որի ընթացքում վերահաստատում են Ատլանտյան դաշինքի սկզբունքներն ու նպատակները։<br /> Դաշինքի քաղաքական դերի սահմանափակումները, համենայն դեպս, զգալիորեն երևում են Սառը պատերազմի ընթացքում՝ 1858-63 թվականների ընթացքում, երբ կարևորագույն որոշումներն ընդունվում էին ԱՄՆ-ի կողմից՝ հաճախ միայն բրիտանացիներին ու ֆրանսիացիներին հատկապես Բեռլինին վերաբերող հարցերով քննարկումներին մասնակից դարձնելով, իսկ ՆԱՏՕ-ի մնացյալ անդամներին պարզապես տեղյակ պահելով արդեն ընդունած որոշումների մասին։ Եվրոպացիները դետանտի մասին իրենց ձայնը լսելի են դարձնում և 1967 թվականի դեկտեմբերի 14-ին ՀԱԽ-ը ընդունում է Արմելի հաշվետվությունը Դաշնության գալիք պարտականությունների վերաբերյալ։ Պիեռ Արմելի համար, ով Բելգիայի արտաքին գործերի նախարարն էր, ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներն իրավունք ունեին երկկողմանի առանձին կապեր հաստատել ու զարգացնել միմյանց միջև։ Այսպիսի մոտեցումը չէր հակասում Արևմտյան դաշինքի հավատարմությանը, որը պետք է պահեր ռազմական հարվածի ուժի իրավունքը։<br /> 1972 թվականի մայիսին Բոնում կայացած ՀԱԽ-ի նախարարական նստաշրջանում նախարարները որոշում են բազմակողմ բանակցություններ սկսել Եվրոպայի անվտանգության ու համագործակցության համաժողովին նախապատրաստական աշխատանքներ տանելու նպատակով։ 1974 թվականին Կիպրոսում տեղի ունեցած պետական հեղաշրջումից հետո ՆԱՏՕ-ն պահանջում է հույն սպաների դուրսբերում իր հրամանատարական կազմից։ Հունաստանը լքում է Դաշինքի ռազմական կառույցները 1974 թվականի օգոստոսի 14-ին՝ Կիպրոս թուրքական ներխուժումից հետո։ Վերամիանում է ՆԱՏՕ-ին 1980 թվականի հոկտեմբերի 20-ին միայն՝ թուրքական վետոյի հանումից հետո։<br /> 1974 թվականի հունիսի 26-ին ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների և կառավարությունների ղեկավարները Բրյուսելում կայացած երկրորդ գագաթաժողովի ընթացքում ստորագրում են Ատլանտյան հարաբերություների մասին հռչակագիրը։ Որոշում է կայացվում անդամ-երկրների և կառավարությունների ղեկավարների հանդիպումները դարձնել հաճախակի․ 1974-91 թվականների ընթացքում տեղի են ունենում 10 գագաթաժողովներ։<br /> 1987 թվականի փետրվարի 17-ին Վիեննայում կայանում են քննարկումներ Վարշավայի պակտը ստորագրած անդամ-երկրների և ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների միջև՝ Եվրոպայում պայմանագրային ուժերի բանակցությունների վարման կարգի վերաբերյալ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1990-ական_թվականներ․_Դաշինքի_հարատևության_ապահովում"><span id="1990-.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.E2.80.A4_.D4.B4.D5.A1.D5.B7.D5.AB.D5.B6.D6.84.D5.AB_.D5.B0.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.BF.D6.87.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D5.B0.D5.B8.D5.BE.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>1990-ական թվականներ․ Դաշինքի հարատևության ապահովում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. 1990-ական թվականներ․ Դաշինքի հարատևության ապահովում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: 1990-ական թվականներ․ Դաշինքի հարատևության ապահովում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1991 թվականին Սառը պատերազմի ավարտից, ինչպես նաև 1989 թվականին Բեռլինի պատի անկումից հետո, ԽՍՀՄ-ի փլուզումից և Վարշավայի պակտի լուծարումից հետո, Ատլանտյան դաշինքի բնական հակառակորդը հարց է առաջադրում վերաձևավորման մասին։ Ըստ միջազգային հարաբերությունների ընդունված չափանիշների՝ այն պետք է լուծարվեր հակառակորդի բացակայության հանգամանքով պայմանավորված, սակայն Դաշինքին հաջողվում է իր հարատևությունն ապահովել՝ ի շնորհիվ իր անդամների միջև գոյացած համերաշխության կապի՝ եվրոպացիների մեծամասնության այն մտավախությամբ պայմանավորված, թե նրանք առանց ԱՄՆ-ի անընդունակ են ապահովել իրենց պաշտպանությունը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Դաշինքը_պահպանելու_մասին_որոշում"><span id=".D4.B4.D5.A1.D5.B7.D5.AB.D5.B6.D6.84.D5.A8_.D5.BA.D5.A1.D5.B0.D5.BA.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D5.AC.D5.B8.D6.82_.D5.B4.D5.A1.D5.BD.D5.AB.D5.B6_.D5.B8.D6.80.D5.B8.D5.B7.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Դաշինքը պահպանելու մասին որոշում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Դաշինքը պահպանելու մասին որոշում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Դաշինքը պահպանելու մասին որոշում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ԱՄՆ-ն և եվրոպացիները ցանկանում են, որպեսզի Ատլանտյան դաշինքը մնա Եվրոպայի անվտանգության հենասյուն՝ ատլանտյան տեսակետով։ Ջորջ Բուշ ավագն հանդիպում է Ֆրանսուա Միտերանին երկու անգամ՝ փորձելով համոզել դաշինքի գործունեության համար նոր մոդել սահմանելու մասին։ Երկու նախագահները համաձայնում են Դաշինքի հարատևություն կարևորության և խորապես ձևափոխելու մասին։ Սակայն դժվարանում են հստակ դրույթների շուրջ համաձայնության եզրեր գտնել։ Մեծ Բրիտանիան ևս իր աջակցությունն է հայտնում Դաշինքի պահպանման համար, որովհետև այն թույլ էր տալիս ծավալուն խնայողություններ անել և խուսափել, որպեսզի Գերմանիան Եվրոպայում կրկին գերիշխանություն չտարածի։<br /> 1990 թվականի հուլիսի 5-6-ը Լոնդոնում գումարված ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովի ընթացքում որոշում ընդունվեց Սառը պատերազմի ավարտի, Գերմանիայի վերամիավորման և ապագայում թարմացված Ատլանտյան դաշինքի դերի վերաբերյալ։ Միտերանը հայտարարում է, որ «ժամն է եկել հիմնելու նոր Եվրոպա, ուր բոլորս և յուրաքանչյուրս հետաքրքրված ենք մայրցամաքի անվտանգությամբ և նոր հարաբերություններով։ Ինձ թվում է, որ ՆԱՏՕ-ն հարմարվելով կարող է շատ օգտակար դեր խաղալ այդ փոփոխության համար»։<br /> 1990 թվականի օգոստոսից մինչև 1991 թվականի փետրվարը տևած Պարսից ծոցի պատերազմը պահպանում է արևմտյան կապակցվածությունը Եվրոպայի և Միջին-Արևելքի համար քաոտիկ այդ ժամանակահատվածում։ Սա նպաստում է ֆրանսաամերիկյան մերձեցմանը։ Բայց Ֆրանսիան վճարում է ՆԱՏՕ-ի կառույցներում իր կիսաբացակայութունը՝ 1966 թվականից ի վեր և բախվում է իր թույլ ազդեցության խնդրի հետ հատկապես այն դեպքերում, երբ ամերիկացիները և անգլիացիները պետք է որոշումներ կայացնեին։<br /> 1991 թվականի Հռոմի գագաթաժողովում ՆԱՏՕ-ն սահմանում է նոր ռազմավարական հայեցակարգ և դռներ է բացում Կենտրոնական Եվրոպայի երկրների համար՝ այդքան էլ շեշտը չդնելով իրեն անդամակցության վրա։ Խոսք է գնում Ռուսաստանի դաշնության հետ զգուշավոր քաղաքականության վարելու մասին, որը 1991 թվականին դառնում է ԽՍՀՄ-ի իրավահաջորդը։ Դաշինքի ղեկավարները Եվրոպայում անվտանգության բազմակողմ մերձեցման նպատակով վերջինիս, ԵԱՀԽ-ի, Եվրոպական միության շուրջ` երկարատև իրավասու հաստատություններ են ստեղծում արտաքին քաղաքականության և պաշտպանության բնագավառներում։ Նրանք նաև հարկ են համարում նշել, որ այդ պաշտպանությունը կախված է ԱՄՆ-ի ներգրավվածությունից և որ ՆԱՏՕ-ն միակ ռազմական դաշինքն է, որն իր անդամ-երկրների միջև ունի պայմանագրային պարտավորություններ, ինչպես նաև համատեղ ռազմական ներուժ գործողության և խորհրդատվության համար։ Ֆրանսուա Միտերանը շարունակում է ֆրանսիական կողմի աջակցությունը ցուցաբերել Դաշինքի պահպանմանը և վերջինիս դերի ռազմական նշանակության նոր սահմանմանը՝ պատճառաբանելով, որ խորհրդային բլոկի անհայտացումը չի նշանակում բոլոր վտանգների վերացում։ Միտերանն, այնուամենայնիվ, վերապահումով է մոտենում Դաշինքի կողմից քաղաքական դեր ստանձնելու հարցին, որը նա վերապահում է Եվրոպական միության յուրաքանչյուր անդամին՝ ըստ Մաաստրիխտի համաձայնագրի դրույթների։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ՆԱՏՕ-ին_վերամիավորված_Գերմանիայի_անդամակցում"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB.D5.B6_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.B4.D5.AB.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D4.B3.D5.A5.D6.80.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>ՆԱՏՕ-ին վերամիավորված Գերմանիայի անդամակցում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ին վերամիավորված Գերմանիայի անդամակցում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ին վերամիավորված Գերմանիայի անդամակցում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1990 թվականի հուլիսի 16-ին Գորբաչովն ու Քոլը գալիս են համաձայնության առ այն, որպեսզի վերամիավորված Գերմանիան ՆԱՏՕ-ի մաս կազմի և դրա փոխարեն հաստատի միջուկային զենքին իր մերժողությունը՝ այսպիսով հանգեցնելով Գերմանիայի վերամիավորման վերջին խոչընդոտների վերացմանը, որը պաշտոնապես տեղի է ունենում 1990 թվականի հոկտեմբերի 3-ին՝ նախկին Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետության երկրամասերի վերամիացումով։ Համաձայնագիրը նաև նախատեսում է, որ ՆԱՏՕ-ի ոչ մի զորախումբ չի տեղակայվի նախկին ԳԴՀ-ի տարածքում այնքան ժամանակ, որքան որ այնտեղ կլինեն ռուսական զորախմբեր։ Ռուսական կողմը պարտավորվում է առ այն, որ իրենց զորախմբերը լքեն Գերմանիայի տարածքն առավելագույնը չորս տարվա ընթացքում։ Այդ ժամանակամիջոցից հետո ՆԱՏՕ-ի ինտեգրալ ուժերը կկարողանան այնտեղ տեղակայվել՝ պայմանով, որպեսզի միջուկային զինամթերք չունենային։ Զուգահեռաբար 2+4 կոչված բանակցությունները Գերմանիան օկուպացրած չորս հզոր ուժերի միեջև, հանգեցնում են բոլոր կողմերի միջև համաձայնության Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում ձևավորված սահմաններին վերաբերող հարցերի շուրջ և մասնավորապես Լեհաստանի և միավորված Գերմանիայի։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ_և_Դաշինքի_ընդլայնում"><span id=".D5.80.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D5.8C.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B0.D5.A5.D5.BF_.D6.87_.D4.B4.D5.A1.D5.B7.D5.AB.D5.B6.D6.84.D5.AB_.D5.A8.D5.B6.D5.A4.D5.AC.D5.A1.D5.B5.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ և Դաշինքի ընդլայնում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ և Դաշինքի ընդլայնում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ և Դաշինքի ընդլայնում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:History_of_NATO_enlargement.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/History_of_NATO_enlargement.svg/298px-History_of_NATO_enlargement.svg.png" decoding="async" width="298" height="229" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/History_of_NATO_enlargement.svg/447px-History_of_NATO_enlargement.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/History_of_NATO_enlargement.svg/596px-History_of_NATO_enlargement.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="394" /></a><figcaption>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներն ու վերջինիս ընդլայնումը՝ 1949 թվականից ի վեր</figcaption></figure> <p>1990-ական թվականներից ի վեր Դաշինքի ընդլայնման հարցը գտնվում է նրա աշխարհաքաղաքական քննարկումների կենտրոնում։ 1990-ական թվականների սկզբին Դաշինքը հատկապես չէր ցանկանում հակադրվել Ռուսաստանի շահերին, դեռ մտավախություններ ուներ և ուզում էր բարեհաջող ավարտին հասցնել Եվրոպայի զինաթափման ընթացքում ընթացող բանակցությունները և չէր ցանկանում ՍԹԱՐԹ 2 համաձայնագրի վավերացումը դնել հարցականի տակ։<br /> Այունամենայնիվ, Դաշինքը չէր կարող արհամարհել Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի երկրների ցանկությունը բացարձակ պաշտպանության վստահություն ունենալու մասին՝ ընդդեմ հարևան Ռուսաստանի։ Հռոմի գագաթաժողովի ժամանակ նա առաջարկում է խորհրդատվական և համագործակցության բնույթի ինստիտուցիոնալ հարաբերություններ հաստատել քաղաքակական և պաշտպանության բնագավառներին վերաբերող հարցերի շուրջ այդ երկրների հետ և նրանց 1991 թվականի դեկտեմբերին հրավիրում է միանալ Բրյուսելում գտնվող արտգործնախարարներին՝ Հյուսիսատլանտյան համագործակցության խորհրդի կյանքի կոչման նպատակով։ Սա հանդիսացավ ընդլայնման առաջին ընթացակարգը։ Երկխոսության ու համագործակցության այս դրույթը, որի նպատակը Եվրոպայում Սառը պատերազմին վերջակետ դնելն էր, Կենտրոնական ու Արևելյան Եվրոպայի շատ երկրների համար պարզապես հաջորդող քայլ էր և ՆԱՏՕ-ին անդամակցության հարցից շատ հեռու՝ իրական երաշխավորված պաշտպանությունից օգտվելու համար՝ ներգրավելով ԱՄՆ-ը։ Քլինթոնի նոր վարչակազմը վարանում էր և ժամանակ շահեց մինչև որ 1994 թվականի հունվարին կյանքի կոչեց «Գործընկերություն խաղաղության համար» ծրագիրը՝ Բրյուսելի գագաթաժողովի առիթով։ Այս ծրագիրը Ռուսաստանի և Կենտրոնական ու Արևելյան Եվրոպայի երկրներին թույլ տվեց կնքել ռազմական համագրոծակցության երկկողմ շրջանակային համաձայնագրեր, որոնք դեպքից դեպք ձևափոխվում էին, բայցև հանդիսանում էին անվտանգության երաշխիք։ Բորիս Ելցինն Արևմուտքին նախազգուշացնում է ՆԱՏՕ-ին նոր անդամակցությունների մասին, որը ցանկանում էին Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի բազմաթիվ երկրներ՝ վերահաստատելով այն կարծիքը, որ նմանատիպ ընդլայնումը կարող էր քաղաքական և ռազմավարական ապակայունացման պատճառ դառնալ։ Առանց էնտուզիազմի, վերոնշյալ տարածաշրջանի մեծամասնությունը դառնում են ԳՀՀ-ի անդամ և նույնիսկ Ռուսաստանն է գրանցվում 1994 թվականի հունիսի 22-ին, սակայն չի օգտվում արտոնյալ կարգավիճակից, որի մասին ցակնություն էր հայտնել, որպեսզի շարունակվեր ճանաչվել մեծ տերություն և կարողանար օրինական կերպով օգտվել ազդեցության դաշտից և պաշտպաներ իր տարածքները, ինչպես որ ԽՍՀՄ ժամանակ էր։<br /> Վերջապես 1995 թվականին Դաշինքը որոշում է անդամակցման հստակ ընթացակարգ սկսել՝ ապագա անդամակցություների պայմանների ու դրույթների մասին մանրամասն ուսումնասիրություններ մեկնարկելով և 1996 թվականին երկկողմ քննարկումներ մեկնարկելով թեկնածու երկրների հետ՝ միաժամանակ Ռուսաստանի հետ երկար բանակցություններ մեկնարկելով։ Վերջապես 1997 թվականին ընդունած որոշումը կայանում էր Ռուսաստանի հետ արտոնյալ համաձայնագիր կնքելու մեջ՝ մի կողմից ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև հիմնադիր ակտի տեսքով, մի այլ կողմից՝ 1997 թվականի դեկտեմբերին ընդունելով Լեհաստանի, Հունգարիայի և Չեխիայի հանրապետության անդամակցությունների հայտերը։ Զուգահեռաբար, Հյուսիսատլանտյան համագործակցության նախկին խորհուրդը փոխարինվում է Եվրոատլանտյան համագործակցության խորհրդով, հաստատություն, որը միավորում է Եվրոատլանտյան համագործակցության խորհրդի և Գործընկերություն հանուն խաղաղության կառավարումը և յուրաքանչյուր գործընկերոջն առաջարկում է մեծ ճկունություն իր հետ համագործակցության մակարդակի ընտրության հարցում։ Ամրապնդվում է «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագիրը, շեշտը դրվում է քաղաքական խորհրդակցությունների և հրատապ որոշումների կայացման մեջ գործընկերների դերի մեծացման մեջ։ Այսպիսի կրկնակի արդյունքով գործընկերներն իրավասու են դիվանագիտական առաքելություններ տեղակայել ՆԱՏՕ-յում, ինչպես նաև իրենց անձնակազմը ներառել ՆԱՏՕ-ի հրամանատարական կազմի մեջ։ Ինչ վերաբերում է վավերացման ընթացակարգի ժամկետին, ԽՍՀՄ-ի արբանյակ այս երեք պետությունները ՆԱՏՕ-ի անդամ են դառնում 1999 թվականի մարտին։ Այնուհետև տևական ժամանակ նոր անդամակցություններ չեն լինում, իսկ Դաշինքն ուշադրություն է դարձնում իր ռազմավարությունների և առաքելությունների հարմարեցմանը՝ նոր վտանգներին դիմակայելու նպատակով՝ հատկապես 2000-ական թվականներին ծաղկում ապրող ահաբեկչական վտանգներին։ Ի լրացումն իր ընդլայնման քաղաքականության, որը միայն վերաբերում էր Եվրոպայի երկրներին՝ ըստ իրենց կարգավիճակի, Դաշինքն իր գործընկերությունը զարգացնում է նաև այլ երկրների հետ։ 1994 թվականին մեկնարկում է <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միջերկրածովյան երկխոսություն (դեռ գրված չէ)">Միջերկրածովյան երկխոսությունը</a>, որը ՆԱՏՕ-ի և Միջերկրական ծովի հարավային ափի յոթ երկրների, ներառյալ Իսրայելն ու Եգիպտոսը, համագործակցության նախաձեռնություն է։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Համագործակցություն_ՆԱՏՕ-ի_և_Ռուսաստանի_միջև,_1997_թվականի_հիմնադիր_ակտ"><span id=".D5.80.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D6.87_.D5.8C.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D6.87.2C_1997_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B0.D5.AB.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.A4.D5.AB.D6.80_.D5.A1.D5.AF.D5.BF"></span>Համագործակցություն ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև, 1997 թվականի հիմնադիր ակտ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. Համագործակցություն ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև, 1997 թվականի հիմնադիր ակտ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Համագործակցություն ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև, 1997 թվականի հիմնադիր ակտ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի դաշնության միջև փոխադարձ հարաբերությունների, համագործակցության ու պաշտպանության հիմնադիր փաստաթուղթը ստորագրվել է 1997 մայիսի 27-ին՝ Փարիզում, որով ստեղծվում է ՆԱՏՕ-Ռուսաստան մշտական համատեղ խորհուրդը, որի նպատակն էր այդ ակտով նախատեսված բնագավառներում խորհրդատվությունների և համագործակցությունների մեկնարկը, ինչպես նաև վերհուշում է մի քանի սկզբունքներ, ինչպիսիք են ազգային ինքնավարության և անկախության հարգանքը, տարածքային ամբողջականությունը, խնդիրների խաղաղ կարգավորումը, յուրաքանչյուր պետության իրավունքն՝ ընտրել իր ազգային պաշտպանության համար անհրաժեշտ միջոցները։<br /> Ակտը հավասարապես սահմանում է հետևյալը, որ «սույն ակտի դրույթները ՆԱՏՕ-ին և Ռուսաստանին չեն օժտում վետոյի իրավունքով մյուս կողմի գործողություների համար, որը ենթատեքստով ներառում է ՆԱՏՕ-ի ընդարձակոմն ու նոր անդամների լիովին անդամագրումը, ինչպես նաև ավելի հստակորեն՝ այդ ակտով նախատեսված ՆԱՏՕ-ի նոր անդամները վերահաստատում են, որ նրանք ոչ մի մտադրություն, նախագիծ և պատճառ չունեն միջուկային զենք կիրառելու նոր անդամ-երկների տարածքում»։<br /> Վերջապես, ակտը զարգացնում է երկու կողմի ներգրավվածության մանրամասները՝ համաձայնության գալ Եվրոպայում պայմանագրային ուժերի համաձայնագրի հարմարեցման վերաբերյալ երկու երկրների միջև, այսինքն՝ 1990 թվականի փաստաթղթից Եվրոպայում պաշտպանության նոր ենթատեքստի անցում է նշանավորում։<br /> Ռուսաստանը հաստատակամ մնաց ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման դեմ․ ՌԴ այդ ժամանակվա արտգործնախարար Եվգենի Պրիմակովը 1997 թվականի հուլիսին հայտարարեց, որ «ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը մեծ սխալ է, հավանաբար ամենամեծը՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր», և կոչ արեց հիմնադիր փաստաթղթի ճիշտ կիրառմանը։<br /> Արևելյան Եվրոպայի տարբեր կողմերի միջև քաղաքական հավասարակշռության փնտրտուքներում ՆԱՏՕ-ն 1997 թվականի մայիսին հավասարապես համագործակցության հռչակագիր է ստորագրում Ուկրաինայի հետ, որի մասին ցանկություն էին հայտնել Ուկրաինայի ղեկավարները՝ ՆԱՏՕ-Ռուսաստան հարաբերությունների մասին հիմնադիր փաստաթղթի ընթացքում։ Այս հռչակագիրը նույն հզորությունը չուներ, քանի որ Ուկրաինային հատուկ կարգավիճակ չէր տալիս՝ ի համեմատություն Ռուսաստանի՝ Արևմուտքի հետ պաշտպանության բնագավառում երկխոսության համար։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ռազմական_ծախսերի_կտրուկ_կրճատում"><span id=".D5.8C.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AE.D5.A1.D5.AD.D5.BD.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.AF.D5.BF.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.AF_.D5.AF.D6.80.D5.B3.D5.A1.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Ռազմական ծախսերի կտրուկ կրճատում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Ռազմական ծախսերի կտրուկ կրճատում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Ռազմական ծախսերի կտրուկ կրճատում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1990-ական թվականները միջազգային հարաբերությունների որոշակի էյֆորիայի տարիներ էին, որը պատճառաբանվում էր պաշտպանության համար բյուջեից հատկացվող ֆինանսավորման կրճատմամբ։ 1990 թվականից մինչև 2000 թվականը, ՀՆԱ-յի հաշվով պաշտպանության համար հատկացվող ֆինանսավորման մասը երվոպական չորս մեծ պետությունների համար 3,15 %-ից նվազում է 2,18 %-ի՝ գրեթե մեկ-երրորդով։ ԱՄՆ-ի համար այս կրճատումն ավելի շատ էր․ այն վերջինիս ՀՆԱ-յի համեմատ 5,6 %-ից նվազեց 3,1 %-ի, այսինքն՝ 45 % անկում գրանցեց։<br /> Արևելյան Եվրոպայի սահմաններին սպառնացող վտանգի վերացումից հետո Գերմանիայում տեղակայված օտարերկրյա զինուժի մեծամասնությունը (այստեղ էին տեղակայվել Սառը պատերազմի ընթացքում) հեռացավ։ Գերմանիայում Ֆրանսիական ուժերը լուծարվեցին 1993 թվականին, այնուհետև 1999 թվականի ընթացքում Ֆրանսիա վերադարձավ 1-ին զրահապատ դիվիզիան։ Նույն թվականին ամերիկացիները, բելգիացիները, բրիտանացիները, իտալացիներն ու հոլանդացիները Գերմանիայում տեղակայել էին ընդհանուր հաշվով 1100000 զինվորական։<br /> 1990 թվականին շուրջ 548000 զինվորականից, ովքեր ներկայացնում էին Ֆրանսիական բանակը, 2000 թվականին մնաց 394000 զինվորական։ Բելգիական բանակը, որը 1990 թվականին ուներ 106000 զինվորական, 2010 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ այնտեղ ուներ 35668 զինվորական։ Մեծ Բրիտանիայի Արքայական նավատորմը, որը 1989 թվականին ներկայացված էր 5890000 տոննա ռամզամթերքով, որոնցից 153-ը մարտական կառույցներ էին, որոնցից յուրաքանչյուրի տոննաժը 2000 տոննա էր, 2006 թվականի հունվարի մեկի դրությամբ հասավ 470500 տոննայի։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ռազմական_գործողություններ"><span id=".D5.8C.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ռազմական գործողություններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=19" title="Խմբագրել բաժինը. Ռազմական գործողություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Ռազմական գործողություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Պարադոքսալ կերպով, ՆԱՏՕ-ն ձեռնարկում է ռազմական առաջին գործողությունները, որն Արևմուտք-Արևելք բլոկների միջև հակադրության ավարտից հետո առաջինն էր։ Նա միջամտում է Եվրոպայում, բայց իր անդամների սահմաններից դուրս, որը հարուցում է համաձայնագրի էության լայն մեկնաբանություն։ 1999 թվականին ՆԱՏՕ-ն իր զորքերն է կիրառում առաջին մեծ ռազմական գործողության ընթացքում՝ մասնակցելով Կոսովոյի պատերազմում՝ ռմբակոծելով Հարավսլավիան 11 շաբաթվա ընթացքում (1999 թվականի մարտի 24-ից մինչև հունիսի 10-ը)՝ «Միացյալ ուժեր» գործողության ընթացքում, որը պատճառաբանվում էր Ռաջաքի սպանդով<sup id="cite_ref-news.bbc.co.uk_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-news.bbc.co.uk-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="2000-ական_թվականներ․_ՆԱՏՕ-ն_վերափոխվում_է_անկայուն_աշխարհի_վտանգների_ֆոնին"><span id="2000-.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.E2.80.A4_.D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.B6_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.A1.D6.83.D5.B8.D5.AD.D5.BE.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.A7_.D5.A1.D5.B6.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.AB_.D5.BE.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.A3.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D6.86.D5.B8.D5.B6.D5.AB.D5.B6"></span>2000-ական թվականներ․ ՆԱՏՕ-ն վերափոխվում է անկայուն աշխարհի վտանգների ֆոնին</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=20" title="Խմբագրել բաժինը. 2000-ական թվականներ․ ՆԱՏՕ-ն վերափոխվում է անկայուն աշխարհի վտանգների ֆոնին" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: 2000-ական թվականներ․ ՆԱՏՕ-ն վերափոխվում է անկայուն աշխարհի վտանգների ֆոնին"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչություններն ու դրան հաջորդած ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Բուշի հայտարարությունը ահաբեկչության դեմ պատերազմի մասին փոխակերպում են ամեն ինչ և ՆԱՏՕ-ին նոր դեր են վերապահում<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այն այդուհետ պարտավորվում է ներգրավվել այդ ատիպիկ պատերազմում, որը չի հակադրում մի երկիրը մյուսի, բայց՝ երկրների խմբին՝ ընդդեմ հետերոգեն իսլամական ահաբեկչական կազմակերպությունների ցանցի, որոնք մետոնիմիկ կերպով բնութագրվում են որպես Ալ-Քաիդա։<br /> Իսլամիզմը փոխարինում է կոմունիզմին, որն ազատ աշխարհի հիմնական վտանգն էր համարվում։ Այս իրադրությունը հանգեցնում է ՆԱՏՕ-ի զարգացման հարմարեցման նոր փուլի՝ դիմակայելու միջավայրի նոր վտանգներին։ 2002 թվականի նոյեմբերին Պրահայում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում ընդունվում են մի շարք որոշումներ հետևյալ թեմաների շուրջ՝ ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման շարունակում և գործընկերների զարգացում հատկապես Եվրոպայի և Ռուսաստանի հետ, աշխարհում ազդեցության ոլորտի ընդլայնում և կիբերանվտանգության տեղակատվության իրավասությունների բնագավառի հզորացում, ռազմական միջոցների հարմարեցում, անդամ-երկրների ներգրավվածության հավաստում իրենց ռազմական կարողությունների ամրապանդման հարցում։ Ուղղությունները հաստատվում են հետևյալ գագաթաժողովների ընթացքում, որոնք ոչ ռիթմիկ կերպով հաջորդում են իրար ամեն տարի՝ 2004 թվականին՝ Ստամբուլում, 2005 թվականին՝ Բրյուսելում, 2006 թվականին Ռիգայում և 2008 թվականին՝ Բուխարեստում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Անդրատլանտյան_անհամաձայնություններ"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.A4.D6.80.D5.A1.D5.BF.D5.AC.D5.A1.D5.B6.D5.BF.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B6.D5.B0.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B1.D5.A1.D5.B5.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Անդրատլանտյան անհամաձայնություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=21" title="Խմբագրել բաժինը. Անդրատլանտյան անհամաձայնություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Անդրատլանտյան անհամաձայնություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Եթե այս մեծ ուղղությունների վերաբերյալ արդեն կային ձեռքբերված համաձայնություններ, այնուամենայնիվ, Ջորջ Բուշի առաջին պաշտոնավարման ընթացքում հակասություններ են առաջանում ամերիկացիների և ֆրանսիացիների միջև։ Հիմնական պատճառն Իրաքյան հարցն էր, բայց այդ՝ եվրոպացիների անհամաձայնությունը՝ Դաշիքը գլոբալ առումով ընդլայնելու համար։ ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում կոալիցիաներ կազմելով Աֆղանստանում<sup id="cite_ref-news.bbc.co.uk_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-news.bbc.co.uk-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ու Իրաքում, որոնք ԱՄՆ-ի համար այդ տասնամյակի գլխավոր երկու պատերազմներն էին, նրանք նոր դոկտրին են կյանքի կոչում՝ «առաքելությունը որոշում է կոալիցիան» կարգախոսով, որն ապահավասարակշռում է Դաշինքն ու այն ուղարկում երկորդ պլան։ 2003 թվականն Ատլանտյան դաշինքի վատ տարիներն էին և գլխավորապես հակաեվրոպական որոշումների կայացման ժամանակաշրջան էր, որոնք ընդունվում էին ամերիկացի բազմաթիվ բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից։ Մինչդեռ, Ատլանտյան դաշինքը մնում է միակը, որն Ամերիկային թույլ է տալիս պահպանել Եվրոպայի հետ այս ռազմավարական գիծը, որից նա չէր ուզում հրաժարվել, ինչպես նաև այն միակ արժանահավատ կապն էր ԵԱՀԿ-ի հետ։<br /> Մինչդեռ, Բուշի երկրորդ պաշտոնավարման ընթացքում Բրյուսելի ու Ռիգայի գագաթաժողովների ընթացքում տեղի է ունենում մերձեցում։ Կարելի է ասել, որ վերջիններս հենց այդ նպատակին էին ծառայում։ ԱՄՆ-ն շատ ավելի հետաքրքրված էր Ասիայով, իսկ ՆԱՏՕ-ն ամերիկյան քաղաքականության մեջ գլխավոր դեր չուներ։ Նույնիսկ եվրոպացիների մասնակցությունն Աֆղանստանում իրականացվող գործողություններին չի արդարացնում ամերիկացիների սպասումները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ընդլայնում_և_գործողություններ"><span id=".D4.B8.D5.B6.D5.A4.D5.AC.D5.A1.D5.B5.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D6.87_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ընդլայնում և գործողություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=22" title="Խմբագրել բաժինը. Ընդլայնում և գործողություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Ընդլայնում և գործողություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2002 թվականի դեկտեմբերին, Եվրոպական միությունը ՆԱՏՕ-ի հետ ռազմավարական գործընկերության փաստաթուղթ է ստորագրում՝ Եվրոպական անհատականության անվտանգության ու պաշտպանւթյան մասին վերնագրով։ Միաժամանակ, ՆԱՏՕ-ն նախապատրաստվում է իր ընդլայնմանը ԵՄ-ի հետ համատեղ։<br /> 2004 թվականի մարտի 29-ին Դաշինքն իր կազմում է ընդունում յոթ նոր երկիր՝ Էստոնիային, Լատվիային, Լիտվային, Բուլղարիային, Ռումանիային, Սլովակիային, Սլովենիային՝ այսպիսով իր անդամների թիվը հասցնելով 26-ի։ Սրանք ռազմավարական տեսանկյունից ավելի քիչ հզոր եկրներ էին, որոնցից երեքը բալթյան երկրներ էին ու նախկին Խորհրդային միության անդամներ, իսկ խորհրդային միության արբանյակ-երկրներից Սլովենիան ևս դառնում է ՆԱՏՕ-ի անդամ։ Այս երկրները պետք է խորությամբ իրենց ռազմական կառուցվածքը բարեփոխեին, ընդունեին ՆԱՏՕ-ի ստանդարտները, զարգացնեին ռազմաքաղաքական կարողությունները, որպեսզի կարողանային միջամտել դասական ռազմական ագրեսիայի տարբեր կոնֆիլկտների դեպքում։<br /> Վրաստանում տեղի ունեցած Գունավոր հեղափոխություններից հետ (առավել հայտնի են <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վարդերի հեղափոխություն">Վարդերի հեղափոխություն</a> անվամբ), իսկ այնուհետև Ուկրաինայում տեղի ունեցած <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Նարնջագույն հեղափոխություն">Նարնջագույն հեղափոխությունից</a> հետո այս երկու նախկին խորհրդային երկրները<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ցանկություն հայտնեցին դառնալ Դաշինքի անդամ։ 2008 թվականին Բուխարեստում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում Ֆրանսիան ու Գերմանիան, որոնք ցանկություն էին հայտնել խնայել Մոսկվային, հակադրվում են ԱՄն-ին։ Վերջնական կոմյունիկեն վերահաստատում է Դաշինքի հետ սկզբզունքային համաձայնությունը, բայց Անդամակցման գործողության պլանի հնարավորություն չի ընձեռում նրանց<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։<br /> 2009 թվականի ապրիլին, Ստրասբուրգում և Քելում կայացած ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովի առթիվ, որը նշում էր իր հիմնադրման 60-րդ ամյակը, նկատվում են հակամիլիտարիստական և հակակապիտալիստական կարևորագույն ցույցեր, հայտարարվում են Ալբանիայի և Խորվաթիայի անդամակցության մասին, որը ՆԱՏՕ-ի անդամների թիվը հասցնում է 28-ի։ 2000-ական թվականներին ՆԱՏՕ-ն շարունակում է գործընկերությունների նախաձեռնության զարգացումը Եվրոպայից դուրս գտնվող երկրների հետ, որոնք ռազմավարական հետաքրքրություն էին ներկայացնում Դաշինքին անդամների անվտանգության տեսակետի ընդլայնման նպատակով։ Ստամբուլի համագործակցության նախաձեռությունը, որը մեկնարկեց 2004 թվականին, հասցեագրված էր Պարսից ծոցի երկրներին։ Համագործակցության հարաբերություններ են զարգանում ԱՄՆ-ի դաշնակից երկրների հետ՝ Ավստրալիայի, Նոր-Զելանդիայի, Հարավային Կորեայի, որոնք մասնակցում էին Աֆղանստանում գործող Անվտանգության պաշտպանության միջազգային ուժերի գործողություններին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_Միջուկային,_կենսաբանական,_քիմիական_զենքի_և_հակահրթիռային_ռազմավարությունների_նոր_հարմարեցումներ"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.84.D5.AB.D5.BB.D5.B8.D6.82.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6.2C_.D5.AF.D5.A5.D5.B6.D5.BD.D5.A1.D5.A2.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.2C_.D6.84.D5.AB.D5.B4.D5.AB.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A6.D5.A5.D5.B6.D6.84.D5.AB_.D6.87_.D5.B0.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B0.D6.80.D5.A9.D5.AB.D5.BC.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.B6.D5.B8.D6.80_.D5.B0.D5.A1.D6.80.D5.B4.D5.A1.D6.80.D5.A5.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>ՆԱՏՕ-ի Միջուկային, կենսաբանական, քիմիական զենքի և հակահրթիռային ռազմավարությունների նոր հարմարեցումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=23" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի Միջուկային, կենսաբանական, քիմիական զենքի և հակահրթիռային ռազմավարությունների նոր հարմարեցումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի Միջուկային, կենսաբանական, քիմիական զենքի և հակահրթիռային ռազմավարությունների նոր հարմարեցումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Միջուկային զենքի տարածման արգելում։</b> Սառը պատերազմի ավարտից հետո, ԱՄՆ-ը կտրուկ նվազեցրեց իր տակտիկական միջուկային զինանոցի թիվը՝ Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների տարածքում՝ մի քանի հազարից հասցնելով մի քանի հարյուրի։ 2000-ական թվականներին մնացել էին Բ61 տեսակի 150-200 միավոր միջուկային մարտագլխիկ, որոնք տեղակայված էին 5 պետության տարածքում՝ Գերմանիայում, Բելգիայում, Իտալիայում, Միացյալ թագավորությունուոմ և Թուրքիայում՝ 2001 թվականին՝ Հունաստանից, իսկ 2004 թվականին՝ Միացյալ թագավորությունից իր զինտեխնիկան ետ վերադարձնելուց հետո։<br /> Եվրոպայում ՆՍՆՎ-ի պահպանման հիմնական պատճառները Սառը պատերազմի ավարտից հետո խնդիր էին համարվում փոխզիջման, կապակցման և համերաշխության գնալ Դաշնակիցների միջև, ինչպես նաև միջուկային տեղայնացվածության երաշխիքները պահպանել։ Ռուսները պահպանում են բավականին զինամթերք՝ որպես պատճառաբանություն բերելով անկայունության և բազմաթիվ գործոններ, ինչպիսիք էին Ֆրանսիայի ու Մեծ Բրիտանիայի միջուկային զինանոցները, ՆԱՏՕ-ի պայմանագրային երկրների ուժերը և Դաշինքի երկրների կողմից կիսաշրջափակման իրադրությունն իրենց սահմանների մոտ, իրադրություն, ինչպիսին առկա չէր ԱՄՆ-ի համար։<br /> <b>Պաշտպանություն միջուկային, կենսաբանական և քիմիական զենքից։</b> Համաձայնագրից հետո, որը կնքվեց 2002 թվականին Պրահայում կայացած գագաթաժողովից հետո, նպատակն էր զանգվածային ոչնչացման զենքերի, ինչպես նաև քիմիական, բակտեորոլոգիական, ռադիոլոգիական և միջուկային զինատեսակների դեմ պաշտպանական հնարավորությունների ամրապնդումը։ ՆԱՏՕ-ն 2003-4 թվականներին կիրառում է բազմազգ պաշտպանական գումարտակ և կանխարգելման տարատեսակ միջոցներ, ինչպես նաև այսպիսի ռիսկերի դեպքում պայքարի ուսուցողական դասընթացներ։<br /> <b>Հակահրթիռային պաշտպանություն։</b> ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական հայեցակարգը, որը թարմացվեց 1999 թվականին՝ Դաշինքի 50-րդ ամյակին, Վաշինգտոնում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում, հաստատում է վերոնշյալ զենքերի դեմ տարածման պոտենցիալ վտանգների ռիսկերի դեմ պայքարի միջոցների կատարելագործման անհրաժեշտությունը, ներառյալ հակահրթիռային պաշտպանության բնագավառում տարվող աշխատանքները։ 2002 թվականին, Պրահայի գագաթաժողովի ընթացքում, Դաշինքի անդամները համաձայնում են կիրառել ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային պաշտպանության դրույթը և որոշում են կիրառելիության մասին ուսումնասիրոթյուն սկսել՝ տարածաշրջանային բալիստիկ հակարթիռային պաշտպանության մասին։ 2003 թվականին ՆԱՏՕ-Ռուսաստան խորհուրդը նիստ է գումարում ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի հակահրթիռային համակարգերի հնարավոր ներգործառնության մակարդակների գնահատման վերաբերյալ։ ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային դրույթի կիրառումը հստակորեն սկսում է մեկնարկել 2006 թվականին և ավարտվում է 2010 թվականին առաջին հրատապ կիրառմամբ։<br /> Զուգահեռաբար, կոմպլեմենտարիզմի ուղղություն մեկնարկեց 2008 թվականին Բուխարեստի գագաթաժողովի ընթացքում, որի նպատակը ՆԱՏՕ-ի ԱԼՏԲՄԲ համակարգի ինտեգրացումն էր. Ինչպես նաև ԱՄՆ-ի տարածքային հակահրթիռային պաշտպանության համակարգի եվրոպական բաղադրիչները, որոնք ամերիկացիները նպատակ ունեին տեղադրել Լեհաստանում և Չեխիայի հանարպետությունում։ Ելնելով Ռուասատանի թշնամական վերաբերմունքից և եվրոպական բազմաթիվ դաշնակիցների ցանկության բացակայությունից, որոնցից մեկն էլ Ֆրանսիան էր, ԱՄՆ նախագահ Օբաման 2009 թվականի սեպտեմբերին որոշում է դադարեցնել այս նախագիծն՝ ի օգուտ նորի՝ ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային պաշտպանության համակարգի, որն ամերիկյան նոր վարչակարգին թույլ է տալիս կրկին երկխոսություն սկսել Ռուսաստանի հետ միջուկային զենքի չկիրառման և հակահրթիռային պաշտպանության հարցերի շուրջ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Բարձր_ու_ցածր_մակարդակի_հարաբերություններ_Ռուսաստանի_հետ"><span id=".D4.B2.D5.A1.D6.80.D5.B1.D6.80_.D5.B8.D6.82_.D6.81.D5.A1.D5.AE.D6.80_.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A4.D5.A1.D5.AF.D5.AB_.D5.B0.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D5.8C.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B0.D5.A5.D5.BF"></span>Բարձր ու ցածր մակարդակի հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=24" title="Խմբագրել բաժինը. Բարձր ու ցածր մակարդակի հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Բարձր ու ցածր մակարդակի հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1990-ական թվականների վերջին ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև հարաբերությունները թևակոխում են ճգնաժամի նոր փուլ ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման հստակեցման կրկնակի ազդեցության և Կոսովոյի հակամարտության մեջ ռազմական միջամտության պատճառով՝ առանց Ռուսաստանի համաձայնության։<br /> 2000-ական թվականների սկզբին Ռուսաստանի նախագահ Բորիս Ելցինին հաջորդեց Վլադիմիր Պուտինը։ Պրագմատիկ, տեղյակ Ռուսաստանի թուլություններից և այն փաստից, որ Դաշինքը կոչված է համարվելու Եվրոպայում հիմնական ռազմաքաղաքական դաշինքը, նա ակտիվորեն լծվում է ՆԱՏՕ-ի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործին, որը եզրափակվում է 2002 թվականի մայիսին ստորագրված Հռոմի հռչակագրով, որը վերաբերում է երկու կողմերի միջև ռազմավարական համագործակցությանն ու ՆԱՏՕ-Ռուսաստան խորհրդի ձևավորմանը։<br /> Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի միջև հարաբերությունների այս թարմացումը տեղի է ունենում դեպի Արևելյան Եվրոպա և Կովկաս ՆԱՏՕ-ի ընդլայնման ակտիվ բանակցությունների ընթացքում, որը Ռուսաստանի կողմից բազմիցս քննադատության է արժանանում ողջ տասնամյակի ընթացքում։ Այսպես, 2008 թվականի ապրիլին Բուխարեստում կայացած ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովից քիչ անց Վ. Պուտինը հայտարարում է հետևյալը. «ՆԱՏՕ-ի ընդկայնումը հավասարազոր է Բեռլինյան նոր պատեր կանգնեցնելուն»։ Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը համարում է, որ «ՆԱՏՕ-ն միշտ մերձեցել է Ռուսաստանի սահմաններին» և հավաստում է, որ «այսպիսի ընդլայնումը բոլոր համակարգված խնդիրների աղբյուրն է, որոնք առաջ են եկել ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի հետ Ռուսաստանի հարաբերություններում»։<br /> Համարելով, որ Դաշինքի քաղաքականությունը վտանգում է իր աշխարհաքաղաքական շահերը և ԱՄՆ-ի կողմից հակահրթիռային վահանի նախագծի հետ կապված հարցերը, Ռուսաստանը 2007 թվականի դեկտեմբերի 12-ին հայտարարում է իր դժգոհության մասին և Եվրոպայում պայմանագրային ուժերի համաձայնագրի կիրառության կասեցման մասին, մինչդեռ ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշը դեռևս 2002 թվականի հունիսին դատապարտել էր Հակաբալիստիկ հրթիռների մասին համաձայնագիրը։<br /> 2002-8 թվականների ընթացքում որոշակի հստակ համագործակցության ուղղություններ են սկսում գործել. օրինակ՝ Ռուսաստանը Աֆղանստանում Պաշտպանության ու անվտանգության միջազգային ուժերի գործողություններին՝ լոգիստիկ և կրթական բնագավառներուում աջակցություն ցուցաբերեց։ 2008 թվականին Վրաստանում վարած Ռուսաստանի ռազմական գործողություններն ընդհատում են այս համագործակցության բնագավառները, որոնք վերսկսվում են 2009 թվականի ապրիլիին՝ Ստրասբուրգ-Քելում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում։ Այս իրադարձությունները նաև փաստում են, որ Ռուսաստանը Վրաստանի և Ուկրաինայի անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին համարում է իրական <i>կազուս բելի</i> կամ պատերազմի պատճառ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Անդրսահմանային_միջամտություններ_և_Աֆղանստան"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.A4.D6.80.D5.BD.D5.A1.D5.B0.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D5.A1.D5.B4.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D6.87_.D4.B1.D6.86.D5.B2.D5.A1.D5.B6.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6"></span>Անդրսահմանային միջամտություններ և Աֆղանստան</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=25" title="Խմբագրել բաժինը. Անդրսահմանային միջամտություններ և Աֆղանստան" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Անդրսահմանային միջամտություններ և Աֆղանստան"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2000-ական թվականներին Եվրոպային սպառնացող վտանգները հեռանում են նախկին Հարավսլավական հանրապետության հակամարտությունների և Ռուսաստանի հետ կայունացած հարաբերությունների արդյունքում։ Եվրոպական պետությունները շարունակում են 1990-ական թվականների սկզբին մեկնարկած իրենց բյուջեի և զինվորական անձնակազմի կրճատումները։ Ֆրանսիան վերացնում է ազգային զինվորական ծառայությունը, սակայն նույնը չենք կարող ասել ԱՄՆ-ի համար, որը 2000 թվականի տասնամյակի ընթացքում երկու մեծ պատերազմներ էր վարում Աֆղանստանում և Իրաքում։ ՆԱՏՕ-ի համար գործող եվրոպական երկրների անձնակազմերը կրճատվում են գրեթե 600,000 անձով 2000-2010 թվականների ընթացքում, չնայած որ 1999 թվականից ի վեր նոր երկրներ էին անդամագրվել նրան։ Քաղաքացիական և զինվորական անձնակազմի թվաքանակն ակտիվ բնակչության 2.5 %-ից դառնում է 1.1% 1990-2010 թվականների ընթացքում։<br /> Դաշնակիցների շրջանում հարց է առաջանում առ այն, թե եթե ՆԱՏՕ-ի սահմաններին քիչ մոտ գտնվող սպառնալիքների ընթացքում վերջինս պե՞տք է աշխարհում ամենուր միջամտի։ Այսպես, 2002 թվականի մայիսի 14-15-ին Ռեյկյավիկում կայացած ժողովի ընթացքում որոշում են կայացնում իրենց պատասխանատվության շրջանից դուրս ռազմական միջամտությունների վերաբերյալ։ 2003 թվականից սկսած Աֆղանստանում ակտիվ ներգրավվածությունն այս որոշման հետևանքն է հանդիսանում։<br /> ՆԱՏՕ-ն 2003 թվականի օգոստոսի 11-ին ստանձնում է Աֆղանստանում միջազգային օգնության և պաշտպանության ուժերի (ՄՕՊՈՒ) ղեկավարությունը։ ՄՕՊՈՒ-ն, որը ստեղծվեց ՄԱԿ-ի մանդատով, բախվում է երկարատև և դժվար առաքելության հետ, որը մոբիլիզացնում է զգալի աշխատուժ։ 2011 թվականից սկսած պաշտպանության համար պատասխանատվությունը հետզհետե փոխանցվում է աֆղանական ուժերին։ Փոխանցման ընթացքն ավարտվում է 2014 թվականի վերջին, որը և համարվում է ՄՕՊՈՒ-ի առաքելության ժամանակահատվածի ավարտը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Հրամանատարության_վերակազմակերպում_և_արագ_արձագանքման_ուժերի_ստեղծում"><span id=".D5.80.D6.80.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.BA.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D6.87_.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.A3_.D5.A1.D6.80.D5.B1.D5.A1.D5.A3.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B8.D6.82.D5.AA.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.BD.D5.BF.D5.A5.D5.B2.D5.AE.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Հրամանատարության վերակազմակերպում և արագ արձագանքման ուժերի ստեղծում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=26" title="Խմբագրել բաժինը. Հրամանատարության վերակազմակերպում և արագ արձագանքման ուժերի ստեղծում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Հրամանատարության վերակազմակերպում և արագ արձագանքման ուժերի ստեղծում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2002 թվականին Պրահայում գումարված գագաթաժողովի ընթացքում ՆԱՏՕ-ն ստեղծում է արագ արձագանքման ուժեր և վերակազմակերպում է իր հրամանատարական համակարգը Գործողությունների հրմանատարության և Դաշնակցային վերափոխվող հրամանատարությունների շուրջ։ ՆԱՏՕ-ն հայտարարում է, որ արագ արձագանքման ուժերը դարձել են լիովին գործունակ 2006 թվականին Ռիգայում կայանալիք գագաթաժողովի համար։ Այն ներկայացնում է 25000 անձանցից բաղկացած համատեղ բազմազգային ուժեր (ցամաքային, օդային և ծովային), որոնք ներառում են ցամաքային ուժերի բրիգադ, ռազմածովային ուժեր և օդային բաղկացուցիչ ուժեր, որոնք ունակ են օրական 200 թռիչքով մարտեր վարել։ Այս ուժերը կարող են կիրառվել հինգ օրվա ընթացքում և աջակցել գործողությունների 30 օր շարունակ կամ ավել՝ համալրման դեպքում։ Գտնվելով Եվրոպայում դաշնակից ուժերի բարձրագույն հրամանատարության ներքով՝ այդ ուժերն ունակ են իրականացնել Դաշինքի ցանկացած տիպի առաքելություն՝ սկսած աղետների դեպքում փրկարարական գործողություններից, խաղաղության պահպանումից և վերջացրած ամենաինտենսիվ մարտական գործողություններով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="2010_թվական_և_հաջորդող_տարիներ._Ատլանտյան_դաշինքին_ներկա_կարգավիճակ"><span id="2010_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D6.87_.D5.B0.D5.A1.D5.BB.D5.B8.D6.80.D5.A4.D5.B8.D5.B2_.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.AB.D5.B6.D5.A5.D6.80._.D4.B1.D5.BF.D5.AC.D5.A1.D5.B6.D5.BF.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.A1.D5.B7.D5.AB.D5.B6.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AF.D5.A1_.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D5.BE.D5.AB.D5.B3.D5.A1.D5.AF"></span>2010 թվական և հաջորդող տարիներ. Ատլանտյան դաշինքին ներկա կարգավիճակ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=27" title="Խմբագրել բաժինը. 2010 թվական և հաջորդող տարիներ. Ատլանտյան դաշինքին ներկա կարգավիճակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: 2010 թվական և հաջորդող տարիներ. Ատլանտյան դաշինքին ներկա կարգավիճակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2010 թվականին հաջորդող տարիներին Դաշինքի համար աշխարհաքաղաքական գլխավոր փաստը Եվրոպայում լարվածությունների թարմացումն էր, նույնիսկ միջազգային ասպարեզում Ռուսաստանի վերահայտնությունից հետո։ Դաշինքը նախաձեռնում է իր ռամզավարության և պաշտպանության պլանների վերանայման նոր շրջան։ Դանդաղընթաց շարունակում է իր ընդլայնումն ու 2017 թվականի հունիսին նրա անդամ է դառնում Մոնտենեգրոն<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այդ ժամանակ երեք երկիր՝ Բոսնիան և Հերցեգովինան, նախկին Հարավսլավական հանրապետություն Մակեդոնիան և Վրաստանը համարվում էին անդամակցության համար թեկնածուներ՝ առանց անդամակցության ամսաթվի հստակ որոշման։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նոր_ռազմավարական_հայեցակարգ_և_բյուջետային_կրճատում"><span id=".D5.86.D5.B8.D6.80_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.B5.D5.A5.D6.81.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3_.D6.87_.D5.A2.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.BB.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.AF.D6.80.D5.B3.D5.A1.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Նոր ռազմավարական հայեցակարգ և բյուջետային կրճատում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=28" title="Խմբագրել բաժինը. Նոր ռազմավարական հայեցակարգ և բյուջետային կրճատում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Նոր ռազմավարական հայեցակարգ և բյուջետային կրճատում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2010 թվականի Լիսաբոնի գագաթաժողովում Դաշինքն ընդունում է իր նոր ռազմավարական հայեցակարգը, որով. </p> <ul><li>Հիշեցնում է կոլեկտիվ անվտանգության ու պաշտպանության այն հիմնարար դրույթները, որոնց վրա է հիմնված Դաշինքը. «Մենք կպահպանենք պայմանագրային ուժերի համապատասխան համակցությունը, միջուկային և հակահրթիռային։ Հակահրթիռային պաշտպանությունը մեր պաշտպանության գլխավոր կեցվածքի ինտեգրալ մասը կկազմի։ Մեր նպատակն է որպես մեր կոլեկտիվ պաշտպանության կենտրոնական տարրերից մեկն ամրապնդել արգելքը և նպաստել Դաշինքի անբաժանելի անվտանգությանը»,</li> <li>Շեշտը գլխավորապես դրվում է անդամ-երկրների վրա ավելացող վտանգների վրա, ինչպիսիք են զանգվածային ոչնչացման զենքի տարածումն ու բալիստիկ զենքների կրիչ հրթիռները, կիբերհարձակումներն ու ահաբեկչությունը, ծովային ու օդային պաշտպանությունն ու ՆԱՏՕ-ի սահմաններից անդին առկա ճգնաժամերի ու հակամարտությունների ռիսկերին,</li> <li>Նպաստում է ԵՄ-ի հետ համագործակցությանն ու կոչ է անում Դաշինքի հետ կարողությունների ամրապնդմանը։</li></ul> <p>2008 թվականից հետո հաջորդած համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի համատեքստում ՆԱՏՕ-ն նաև ապահովում է իր ապագան՝ նվազեցնելով իր քաղաքացիական ու ռազմական ստորաբաժանումներում իր գործելաոճը և զարգացնում է հանրային հաղորդակցությունը, օրինակ՝ ստեղծելով հեռուստաալիք (ՆԱՏՕ հեռւստաալիք, NATO TV Channel):<br /> Կառուցվածքային կարևոր բարեփոխումներ են տեղի ունենում 2010-12 թվականներին, որոնք զգալիորեն նվազեցնում են ՆԱՏՕ-ի քաղաքացիական և ռազմական անձնակազմի թիվը։ ՆԱՏՕ-ն նաև հանդես է գալիս խելացի պաշտպանության նախաձեռնությամբ, որի նպատակն է զարգացնել բազմազգային համագործակցությունը՝ եվրոպական երկրների պաշտպանության կարողությունների ամրապնդման նպատակով՝ համագործության, ծավալուն խնայողությունների և կրկնօրինակումներից խուսափելու հետազոտությունների միջոցով։ ԵՄ-ն և ՆԱՏՕ-ն հավասարապես զարգացնում են իրենց կառուցվածքային համագործակցությունն իրենց գործողությունների պլանի հարակցության<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, պաշտպանական ունակությունների և ճգնաժամի կառավարման դեպքում իրականացվող գործողությունների հարակցության համար։<br /> Սառը պատերազմի ավարտից հետո եվրոպական երկրների կողմից պաշտպանությանը հատկացվող ֆինանսավորման հաստատուն կրճատումները դադարում են՝ սկսած 2014 թվականից, երբ նախորդ տարիների համեմատ ամենաքիչ հատկացումների թիվն է գրանցվում (-1%` -2%-ի համեմատ՝ յուրաքանչյուր 5 նախորդ տարվա համեմատ)։ Միտումը հստակորեն փոխվում է 2015 թվականին՝ հասնելով 0.6 %-ի, իսկ հաջորդ տարի՝ 3% կանխատեսված աճի։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Հակահրթիռային_պաշտպանության_օպերացիոն_զարգացումներ"><span id=".D5.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B0.D6.80.D5.A9.D5.AB.D5.BC.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.BA.D5.A1.D5.B7.D5.BF.D5.BA.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D6.85.D5.BA.D5.A5.D6.80.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.B8.D5.B6_.D5.A6.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Հակահրթիռային պաշտպանության օպերացիոն զարգացումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=29" title="Խմբագրել բաժինը. Հակահրթիռային պաշտպանության օպերացիոն զարգացումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Հակահրթիռային պաշտպանության օպերացիոն զարգացումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային պաշտպանության ծրագիրը սկսեց գործել 2011 թվականից, որը վերջինիս օժտեց կարճ հեռահարության բալիստիկ հրթիռների դեմ հրատապ արձագանքելու կարողությամբ։ Միայն հրամանատարական և կառավարման համակարգն էր Դաշինքի հետ համատեղ զարգացած, որի նպատակն էր ինտեգրալ և ՆԱՏՕ-ի ամեն անդամ-երկրի հրթիռային համակարգերը դարձնել գործարկելի միմյանց համար։ Այս ծրագրին մասնակցեց նաև Ֆրանսիան։ Լիսաբոնի գագաթաժողովի ընթացքում ՆԱՏՕ-ն անցյալը հաշվի է առնում և հարաբերականորեն ավելի շատ տեղ է հատկացնում հակահրթիռային պաշտպանությանը՝ հաստատելով, որ ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային պաշտպանունակության նպատակն է ապահովել բոլոր ժողովուրդների ամբողջական պաշտպանությունը ՆԱՏՕ-ի անդամ եվրոպական երկրների տարածքում և զինված ուժերի համար՝ ընդդեմ այն աճող վտանգի, որը ներկայացնում է բալիստիկ հրթիռների տարածումը։<br /> Այսպիսի փառամոլ մակարդակի աճի հնարավորություն է ընձեռվում եվրոպացիներին ամերիկյան «Եվրոպական փուլային հարմարվողական մոտեցում» ծրագրի միջոցով, որը նրանց հնարավորություն է տալիս օգտվել <i>Աեգիս</i> պայքարի համակարգից և նրանց պատասխանատվությանն է հանձնում վերջինիս համակցումը ՆԱՏՕ-ի Հակահրթիռային պաշտպանության համակարգին։ Ամերիկացիների օժանդակությունը մասնավորապես կայանում էր Թուրքիայում տեղակայված մի ռադարից, <i>Աեգիս</i> համակարգից բաղկացած չորս նավից (որոնք գործարկվում են՝ սկսած 2014 թվականից՝ իսպանական Ռոտա ծովային ռամզաբազայից), Ռումինիայի ափին մոտ Աեգիս վայրից (որը գործում է՝ սկսած 2016 թվականից)։ Այժմ Լեհաստանին մերձափնյա տարածքում կառուցվում է ամերիկյան երկրորդ Աեգիս բազան։<br /> 2016 թվականին Վարշավայում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում ՆԱՏՕ-ն հայտարարում է ՆԱՏՕ-ի տարածքային բալիստիկ հակահրթիռային պաշտպանության սկզբնական գործարկման մասին, որը համատեղում է ամերիկյան և եվրոպական միջոցները, որոնցից է ՆԱՏՕ-ի կողմից Գ2 համակարգի ամբողջական կիրառման ապահովումը, որի հրատապ պաշտպանության գործառույթները կերկարացվեն մինչև 2018 թվականը՝ տարածքային պաշտպանության համակարգի վերածվելով և ընձեռելով դաշնակիցների կոլեկտիվ քաղաքական հսկողություն իրականացնել։<br /> Ըստ ՆԱՏՕ-ի՝ այս համակարգի նպատակն է կանխարգելել այնպիսի երկրների զարգացումներից բխող վտանգները, ինչպիսին Իրանն է, որն ունի կարճ ու միջին հեռահարության հրթիռներ, որոնք կարող են հասնել Եվրոպա և հատկապես հարվային մաս։ Այս համակարգը չի վտանգում ՌԴ-ի միջուկային զենքի չկիրառությունը՝ ելնելով այն հանգամանքից, որ այն ռազմավարական հրթիռների խոցման կարողություն չունի։ Ռուս ղեկավարները չեն կիսում այս տեսակետն ու շարունակում են քննադատել ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային քաղաքականությունը։<br /> Սա դառնում է զգայուն թեմա ՆԱՏՕ-Ֆրանսիա հարաբերություններում՝ հաշվի առնելով այն մտավախությունը, որ հակահրթիռային համակարգերի տարածումն ի պատասխան ՆԱՏՕ-ի և ԱՄՆ-ի պլաններին չեն նվազեցնում վերջինիս միջուկային զսպիչ ուժի հնարավորությունը՝ խոցել հնարավոր թիրախները և արժանահավատությունը, որը մնում է վերջինիս պաշտպանական դոկտրինի հենասյունը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Հարաբերությունների_վատթարացում_Ռուսաստանի_հետ"><span id=".D5.80.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.BE.D5.A1.D5.BF.D5.A9.D5.A1.D6.80.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.8C.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B0.D5.A5.D5.BF"></span>Հարաբերությունների վատթարացում Ռուսաստանի հետ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=30" title="Խմբագրել բաժինը. Հարաբերությունների վատթարացում Ռուսաստանի հետ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Հարաբերությունների վատթարացում Ռուսաստանի հետ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հարաբերությունները հետզհետե լարվում են առաջին տասնամյակի ընթացքում։ Տարաձայնությունների հիմնական և մշտական թեման ՆԱՏՕ-ի հակահրթիռային վահանի տեղակայումն էր։ Բայց ուկրարինական ճգնաժամն ու Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմը, որոնք նշանավորում են Ռուսաստանի վերադարձն համաշխարհային դիվանագիտության ասպարեզ, էականորեն բարդացնում են խնդիրները։ Այս լարվածություններն աճում են ՌԴ-ի և ՆԱՏՕ-ի վերազինումների ֆոնին՝ ռազմական ծախսերի կրճատման տևական ժամանակահատվածից հետո։<br /> Ուկրիանական ճգնաժամ։ 2014 թվականի մարտին Ուկրաինական ճգնաժամը զգալիորեն խորանում է ՌԴ-ի կողմից Ղրիմի և Սևաստոպոլի ռազմավարական նավահանգստի բռնակցումից հետո։ Նույն տարվա մարտի 17-ին ՆԱՏՕ-ի խորհուրդը հայտարարում է, որ Ղրիմում մարտի 16-ին կայացած այսպես կոչված հանրաքվեն անօրինական է։ 2014 թվականի ապրիլի 1-ին ՆԱՏՕ-ն դադարեցնում է Ռուսաստանի հետ բոլորի տեսակի պրակտիկ՝ քաղաքացիական և ռազմական համագործակցությունը։<br /> 2014 թվականի սեպտեմբերին Ուելսում կայացած ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովի ընթացքում ՆԱՏՕ-ն դատապարտում է Ռուսաստանի գործողություններն Ուկրաինայում։ Համենայն դեպս, ՆԱՏՕ-Ռուսաստան երեք ժողով են կայանում 2016 թվականին։ ՆԱՏՕ-ն շարունակում է Ուկրաինայի հետ իր գործընկերությունը, բայց էլ հարց չի գնում կանխատեսելի ժամանակամիջոցում անդամակցման մասին։<br /> Ինչ վերաբերում է Վրաստանին, վերջինիս անդամակցման հարցը շարունակվում է քննարկվել, սակայն ոչ մի հստակ ամսաթիվ չի հայտարարվում և անդամակցման համար գործողության ծրագիր չկա՝ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները չվատթարացնելու նպատակով։<br /> <b>Զինաթափում:</b> Ռուսաստանը 2007 թվականի դեկտեմբերին դադարեցրել էր իր անդամակցությունը Եվրոպայում պայմանագրային ուժերի համաձայնագրին՝ միաժամանակ շարունակելով մասնակցել Խորհրդատվական խմբի աշխատանքներին, որը կանոնավոր կերպով նիստեր է գումարում Վիեննայում այս համաձայնագրի կիրառման նպատակով։ 2015 թվականի մարտին Ռուսաստանը հավասարապես դադարեցնում է իր անդամակցությունն այս խմբին։ 2014 թվականից ի վեր ՆԱՏՕ-ն բազմիցս փաստում է, որ 1988 թվականի միջուկային ուժերի միջանկյալ հասանելիության համաձայնագիրը խախտվել է Ռուսաստանի կողմից։<br /> Ամերիկացիներն ու ռուսները 2010 թվականին կնքում են Ռազմավարական հարձակողական զենքի կրճատման համաձայնագիր։ Ինչ վերաբերում է միջուկային տակտիկական զենքին, գերակշռում է 2000-ական թվականների ստատուս քվոն. «Գլոբալ զրո» ասված տարբերակը ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի կողմից այս զենքերի վերացման մասին, որն առաջ էր քաշվել ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Բ. Օբամայի կողմից, ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների շրջանում կոնսենսուսի չի հանգեցնում և դառնում է ՌԴ-ի հետ բանակցությունների քննարկման կետ՝ առանց որևէ գրանցած առաջընթացի՝ հատկապես հակահրթիռային պաշտպանության շուրջ առկա տարաձայնությունների պատճառով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_պաշտպանական_ջանքեր"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4-.D5.A5.D6.80.D5.AF.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.BA.D5.A1.D5.B7.D5.BF.D5.BA.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.A5.D6.80"></span>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների պաշտպանական ջանքեր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=31" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների պաշտպանական ջանքեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների պաշտպանական ջանքեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների՝ պաշտպանությանն ուղղված ծախսերի կրճատումը, որը սկսվել էր Սառը պատերազմի ավարտից ի վեր, շարունակվում է 2010 թվականից հետո ընկած ժամանակահատվածում։ Տարբերությունը նշանակալի էր եվրոպացիների ու ԱՄՆ-ի միջև, որի կողմից պաշտպանությանն ուղղված ծախսերն՝ արտահայտած ՀՆԱ-յի տոկոսային հարաբերակցությամբ 2014-16 թվականների ընթացքում միջինը երկուսուկես անգամ ավելի բարձր էր ՆԱՏՕ-ի անդամ եվրոպական երկրների ՀՆԱ-յից։ Այս տարբերությունն արտահայտվում է մասնավորապես ԱՄՆ-ի համաշխարհային դերակատարությամբ և Աֆղանստանում և Իրաքում վերջինիս ներգրավվածությամբ։ ԱՄՆ-ն շարունակում է ռազմական ծախսերին հատկացնել ամենաշատ ֆինանսները՝ ի համեմատություն արևմտյան ինդուստրիալիզացված բոլոր մեծ երկրների, մի քայլ, որը պահպանում է նրանց կարևոր կշիռը Դաշինքի կազմում և վերջիններիս պահանջն առ այն, որ եվրոպացիները շարունակում են առավելագույնն անել իրենց անվտանգության համար։ 2015 թվականին, երբ ԱՄՆ-ն ներկայացնում էր ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների ՀՆԱ-յի 45,9 %-ը. Պաշտպանության համար հատկացված բյուջեն կազմում էր բոլոր անդամ-երկրների ընդհանուր բյուջեի 71,9 %-ը։<br /> 2014 թվականին Ուելսում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում ՆԱՏՕ-ի 28 անդամ-երկրները պարտավորվում են մինչև 2024 թվականը ծախսել իրենց ՀՆԱ-յի 2 %-ը պաշտպանության համար<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, իսկ այդ ջանքերի 20 %-ը հատկացնել ռազմական տեխնիկայի համար։<br /> 2016 թվականին այդ 2 %-ի նպատակը դժվար իրագործելի էր, քանի որ ՆԱՏՕ-ի միայն 5 անդամ-երկիրն էին ապահովում այդ չափանիշը՝ ԱՄՆ-ը, Հունաստանը, Մեծ Բրիտանիան, Էստոնիան և Լեհաստանը<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ֆրանսիան ևս այս չափանիշին մոտ ֆինանսներ է կարողանում հատակցնել՝ ի հակադրություն ԵՄ շատ երկրների, որոնց նա կանոնավորապես խնդրում է առավելագույնս նպաստել Եվրոպայի պաշտպանությանն ու արտերկրում տեղի ունեցող գործողություններին, որոնցում նա անհավասար բաժին ուներ։ Միջազգային ենթատեքստի զարգացումը հանգեցնում է պաշտպանությանն հատկացվող ֆինանսների կարգավորմանը՝ սկսած 2014 թվականից։ 2016 թվականը նշանավորում է թեթև միտման շեղում և 3,8 % էական աճ (մոտավորապես 10 մլրդ ԱՄՆ դոլար՝ ԱՄՆ-ի կողմից) եվրոպացիների կողմից հատկացվող ռազմական ծախսերի համար՝ ՀՆԱ-յի 0.2 տոկոսի չափով։ Համենայն դեպս, ԱՄՆ-ի ներկայիս նախագահ Թրամփի վարչակարգը 2017 թվականի սկզբին ավելացնում է եվրոպացիների վրա իր ճնշումը, ովքեր ավելացնում են իրենց ռազմական ծախսերն ավելի արագ կերպով։ Թրամփն առիթն օգտագործում է 2017 թվականի մայիսի 25-ին Բրյուսելում փոքրածավալ գագաթաժողով գումարելու համար՝ ծախսերն ավելացնելու պահանջի վերհիշեցման նպատակով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրների_ռազմական_կարողությունների_ամրապնդում"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4-.D5.A5.D6.80.D5.AF.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A1.D5.B4.D6.80.D5.A1.D5.BA.D5.B6.D5.A4.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների ռազմական կարողությունների ամրապնդում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=32" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների ռազմական կարողությունների ամրապնդում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=32" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների ռազմական կարողությունների ամրապնդում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2014 թվականին ՆԱՏՕ-ն հայտարարում է Արձագանքման ուժերի ամրապնդման մասին՝ ստեղծելով «Երկաթե նիզակ» անվամբ ուժեր, որը դարձավ բարձր մակարդակի պատրաստվածության արագ արձագանքման միացյալ ուժեր։ Սա ռեակտիվության գործողության ծրագրի շրջանակներում ձեռնարկված միջոցներից մեկն էր, որն ընդունվեց Դաշինքի կողմից՝ անվտանգության միջավայրի զարգացման վերաբերյալ իրենց վերլուծությանը պատասխանելու նպատակով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_անդամ-երկրներ"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4-.D5.A5.D6.80.D5.AF.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=33" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=33" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Member_states_of_NATO_(flags)_(HY).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Member_states_of_NATO_%28flags%29_%28HY%29.svg/581px-Member_states_of_NATO_%28flags%29_%28HY%29.svg.png" decoding="async" width="581" height="327" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Member_states_of_NATO_%28flags%29_%28HY%29.svg/872px-Member_states_of_NATO_%28flags%29_%28HY%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Member_states_of_NATO_%28flags%29_%28HY%29.svg/1162px-Member_states_of_NATO_%28flags%29_%28HY%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="288" /></a><figcaption>ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ</figcaption></figure><p>ՆԱՏՕ-ի անդամները 32-ն են, որոնցից 30-ը եվրոպական են, երկուսը՝ հյուսիսամերիկյան։ Անդամակցության կարգը կարգավորվում է Հյուսիսատլանտյան դաշինքի 10-րդ հոդվածով, որը սահմանափակում է հետագա անդամակցությունը միայն եվրոպական երկրներին։ Սկզբում անդամների թիվը 12 էր, որոնք ՆԱՏՕ-ի հիմնադիր երկրներն էին։ ՆԱՏՕ-ն շարունակեց իր ընդլայնումը Սառը պատերազմի ժամանակ և 1952-ին ողջունեց Հունաստանին և Թուրքիային իր ընտանիքում։ Արևմտյան Գերմանիան միացավ 1955 թվականին (Փարիզյան համաձայնագրերով), որին հաջորդեց Իսպանիան 1982 թվականին։ Արևելյան բլոկի փլուզումից հետո, որը նշանավորեց Սառը պատերազմի ավարտը, 14 Արևելյան Եվրոպայի երկրներ միացան ՆԱՏՕ-ին 1999-2009 թվականներին։ 2017 թվականի հունիսին Չեռնոգորիան դարձավ ՆԱՏՕ-ի 29-րդ անդամ երկիրը։ Հյուսիսային Մակեդոնիան դարձավ 30-րդ անդամ երկիրը 2020 թվականի մարտին։ 2023 թվականի ապրիլին Ֆինլանդիան դարձավ ՆԱՏՕ-ի 31-րդ անդամը։ իսկ Շվեդիան դարձավ 32-րդ անդամ երկիրը 2024 թվականի մարտին։ </p><div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Անդամակցության_համար_գործողության_պլան"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D6.80_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.BA.D5.AC.D5.A1.D5.B6"></span>Անդամակցության համար գործողության պլան</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=34" title="Խմբագրել բաժինը. Անդամակցության համար գործողության պլան" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=34" title="Edit section's source code: Անդամակցության համար գործողության պլան"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1999 թվականի ապրիլին Դաշինքը գործարկեց Անդամակցության համար գործողության պլանը Վաշինգտոնի գագաթաժողովի ընթացքում, որպեսզի օգներ անդամակցության համար դիմած թեկնածու երկրներին իրենց նախապատրաստական աշխատանքներում։ Այժմ այս պլանի մասնակից-երկրներն են. </p> <ul><li>Բոսնիան և Հերցեգովինան՝ սկսած 2010 թվականի ապրիլից։</li></ul> <p>Ուկրաինան և Վրաստանը, որոնց անդամակցության հարցը սկսել է քննարկվել վերջերս, Անդամակցության համար գործողության պլանի մաս չեն կազմում՝ Ռուսաստանի նշանակալից ընդդիմադիր կեցվածքի պատճառով<sup id="cite_ref-theguardian.com_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-theguardian.com-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գործընկերություն"><span id=".D4.B3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.A8.D5.B6.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գործընկերություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=35" title="Խմբագրել բաժինը. Գործընկերություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=35" title="Edit section's source code: Գործընկերություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Գործընկերություն հանուն խաղաղության.</b> ՆԱՏՕ-ն բազմաթիվ երկրների հետ համագործակցության համաձայնագրեր է կնքել, որոնք եվրոպական երկրներ չեն և հանդիսանում են ԱՊՀ անդամ-երկրներ։ Սրանք երկկողմ և շատ ճկուն համաձայնագրեր են. Յուրաքանչյուր երկիր, որը ցանկանում է մասնակցել գործընկերությանը, այլ անդամ-երկրների հետ համագործակցաբար որոշում է ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցության մակարդակը<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ամենից առաջ նպատակն է տեղեկատվությունների փոխանակման պահպանումը նախկին ԽՍՀՄ անդամ-երկրների հետ։ Եվրոպական միակ երկիրը, որը Գործընկերություն հանուն խաղաղության ծրագրի մաս չի կազմում և ի թիվս այլ փոքր պետությունների (Անդորա, Լիխտենշտեյն, Մոնակո, Սեն Մարին և Վատիկան)՝ Կիպրոսն է։ Գործընկերության այլ՝ տարածական ձևեր են գործում. օրինակ՝ Միջերկրածովյան երկխոսությունը, որը միավորում է Մավրիտանիան, Մարոկկոն, Ալժիրը, Թունիսը, Հորդանանը, Իսրայելն ու Եգիպտոսը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_քաղաքական,_քաղաքացիական_և_ռազմական_կառուցվածք"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D6.84.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.2C_.D6.84.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D6.87_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.BC.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.BE.D5.A1.D5.AE.D6.84"></span>ՆԱՏՕ-ի քաղաքական, քաղաքացիական և ռազմական կառուցվածք</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=36" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի քաղաքական, քաղաքացիական և ռազմական կառուցվածք" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=36" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի քաղաքական, քաղաքացիական և ռազմական կառուցվածք"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կազմակերպության_ընդհանուր_ներկայացում_(2016_թվականի_դրությամբ)"><span id=".D4.BF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.BA.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A8.D5.B6.D5.A4.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D6.80_.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4_.282016_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.A4.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B4.D5.A2.29"></span>Կազմակերպության ընդհանուր ներկայացում (2016 թվականի դրությամբ)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=37" title="Խմբագրել բաժինը. Կազմակերպության ընդհանուր ներկայացում (2016 թվականի դրությամբ)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=37" title="Edit section's source code: Կազմակերպության ընդհանուր ներկայացում (2016 թվականի դրությամբ)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2016 թվականի դրությամբ ՆԱՏՕ-ն ունի հետևյալ կառուցվածքը. </p> <ul><li>Քաղաքական որոշում ընդունող մարմիններ՝ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհուրդ, Միջուկային պլանների խումբ և Ռազմական կոմիտե,</li> <li>Քաղաքացիական մարմիններ, որոնք գտնվում են ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղարի ենթակայության ներքո.</li> <li>Ռազմական շտաբների հրամանատարություններ։</li></ul> <p>2016 թվականի դրությամբ այսպիսի կառուցվածքը 2010-11 թվականներին նախաձեռնած բարեփոխումների արդյունքն է, որի նպատակն է հեշտացնել Դաշինքի կառուցվածքը, նվազեցնել ծախսերն ու հարմարվել վտանգների զարգացմանը, որոնց ՆԱՏՕ-ն պետք է և ի վիճակի է դիմակայել, ինչպիսիք որ սահմանված են վերջինիս 2010 թվականի ռազմական հայեցակարգի վերջին բարեփոխումներով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Որոշում_կայացնող_բարձր_ատյաններ"><span id=".D5.88.D6.80.D5.B8.D5.B7.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.A1.D6.81.D5.B6.D5.B8.D5.B2_.D5.A2.D5.A1.D6.80.D5.B1.D6.80_.D5.A1.D5.BF.D5.B5.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Որոշում կայացնող բարձր ատյաններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=38" title="Խմբագրել բաժինը. Որոշում կայացնող բարձր ատյաններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=38" title="Edit section's source code: Որոշում կայացնող բարձր ատյաններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հյուսիսատլանտյան_դաշինքի_խորհուրդ"><span id=".D5.80.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.AB.D5.BD.D5.A1.D5.BF.D5.AC.D5.A1.D5.B6.D5.BF.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.A1.D5.B7.D5.AB.D5.B6.D6.84.D5.AB_.D5.AD.D5.B8.D6.80.D5.B0.D5.B8.D6.82.D6.80.D5.A4"></span>Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհուրդ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=39" title="Խմբագրել բաժինը. Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհուրդ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=39" title="Edit section's source code: Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհուրդ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Խորհուրդը որոշում կայացնող գլխավոր մարմինն է, որը հանդիսանում է Հյուսիսատլանտյան դաշինքի համաձայնագրով հիմնադրված միակ մարմինը (1949 թվական, հոդված 9)։ Այն օժտված է սուբսիդիար մարմիններ հիմնադրել անհրաժեշտության պարագային։ Բաղկացած է անդամ-երկրների` դեսպանի կարգավիճակ ունեցող մշտական ներկայացուցիչներից, նիստ է գումարում շաբաթական առնվազն 1 անգամ՝ ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղարի նախագահությամբ<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Որոշումներն ընդունվում են միաձայն։ Մշտական ներկայացուցիչները գործում են ըստ իրենց երկրների ցուցումների և ազգային իշխանություններին տեղյակ են պահում այլ կառավարությունների դիրքորոշումների վերաբերյալ։ Մշտական ներկայացուցիչների նիստերին զուգահեռ անդամ-երկրների արտգործնախարարներն ու պաշտպանության նախարարները հանդիպում են տարեկան երկու անգամ։<br /> Վերջապես, մոտավորապես երկու տարին մեկ անգամ ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների վարչապետերը կամ նախագահները հանդիպում են ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովի ընթացքում<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Վերջին երկու գագաթաժողովները գումարվել են 2014 թվականին՝ Նյուպորտում՝ Ուելսում, և 2016 թվականին՝ Վարշավայում։ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհրդի կարգավիճակն ու որոշումները նույն կարևորությունն ունեն, եթե ընդունվեին մշտական ներկայացուցիչների, անդամ-երկրների նախագահների կամ վարչապետերի մակարդակով։ Խորհրդին օժանդակում է կոմիտեների ամբողջությունը, որոնք ապահովում են վերջինիս նիստերի գումարման ու որոշումների ընդունման ընթացակարգը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Միջուկային_պլանների_խումբ"><span id=".D5.84.D5.AB.D5.BB.D5.B8.D6.82.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.BA.D5.AC.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.AD.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A2"></span>Միջուկային պլանների խումբ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=40" title="Խմբագրել բաժինը. Միջուկային պլանների խումբ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=40" title="Edit section's source code: Միջուկային պլանների խումբ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Չնայած այն հանգամանքին, որ Հյուսիատլանտյան դաշինքի խորհուրդը ՆԱՏՕ-ի կազմում գերագույն մարմինն է հանդիսանում, Միջուկային պլանների խումբը (ՄՊԽ) բարձր մակարդակի մարմին է, որը պատասխանատու է Դաշինքում քննարկվող միջուկային հարցերի համար։ ՄՊԽ-ն քննում է յուրահատուկ քաղաքական հարցեր, որոնք վերաբերում են միջուկային ուժերին և ավելի լայն խնդիրների, ինչպիսիք են միջուկային զենքի տիրապետումը ու միջուկային զենքի տարածումը։ Բոլոր անդամները՝ բացառությամբ Ֆրանսիայի, այս խմբի անդամ են՝ անկախ այն փաստից, որ ունեն կամ չունեն միջուկային զենք։ Այս խումբը հիմնադրվել է 1966 թվականի դեկտեմբերին՝ ՆԱՏՕ-ի կազմում միջուկային դոկտրինի թեմայով խորհրդատվությունների ընթացակարգի հեշտացման համար՝ այն ընթացքում, երբ Ֆրանսիան դուրս եկավ ՆԱՏՕ-ի ռազմական ինտեգրալ ստորաբաժանումից։ Սկզբնական փուլում խումբն անվանում էին Միջուկային պաշտպանության հարցերի կոմիտե։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ռազմական_կոմիտե"><span id=".D5.8C.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.B8.D5.B4.D5.AB.D5.BF.D5.A5"></span>Ռազմական կոմիտե</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=41" title="Խմբագրել բաժինը. Ռազմական կոմիտե" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=41" title="Edit section's source code: Ռազմական կոմիտե"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ռազմական կոմիտեն ՆԱՏՕ-ի ռազմական բարձրագույն ատյանն է, վերջինիս և Միջուկային պլանների խմբի համար խորհրդատվությունների հիմնական աղբյուրն է, խթանում է ռազմավարական քաղաքականության և հայեցակարգերի ձևավորմանը։ Նաև հանդիսանում է ռազմավարական երկու հրմանատարությունների ռազմավարական ուղղությունների խորհրդատուն՝ Դաշնակցային գործողությունների հրամանատարության և Դաշնակցային ձևափոխման հրամանատարության<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ռազմական կոմիտեն բաղկացած է ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների բարձր դասի զինվորականներից, ովքեր ծառայում են որպես ռազմական ներկայացուցիչներ։ Պարբերաբար այս կոմիտեն նիստեր է գումարում զինուժի ղեկավարներից։ Ֆրանսիան նիստերի չի մասնակցել 1966-95 թվականների ընթացքում։ 1995 թվականին Ֆրանսիայի այն ժամանակվա նախագահ Շիրակը որոշեց, որ Ֆրանսիան կրկին մաս է կազմելու ՆԱՏՕ-ի ռազմական կառույցներում՝ առանց վերաանդամակցելու ռազմական ինտեգրալ հրամանատարությանը։ Ռազմական կոմիտեի այժմյան նախագահն է չեխ գեներալ Պետր Պավելը, ով նախագահում է՝ սկսած 2015 թվականի հունիսից։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ներկայացուցչություն_ՆԱՏՕ-յում"><span id=".D5.86.D5.A5.D6.80.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.B9.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Ներկայացուցչություն ՆԱՏՕ-յում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=42" title="Խմբագրել բաժինը. Ներկայացուցչություն ՆԱՏՕ-յում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=42" title="Edit section's source code: Ներկայացուցչություն ՆԱՏՕ-յում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի ամեն անդամ-պետություն ներկայացված է կազմակերպության համար պատվիրակության ձայնով, որը մասնակցում է խորհրդակցության ընթացակարգին՝ Դաշինքին թույլ տալով ընդունել որոշումներ կամ վարել կոլեկտիվ գործողություններ։ Ղեկավարվում է դեսպանի կամ դեսպանուհու կողմից։ Կախված անձնակազմի չափից՝ պատվիրակությունները գլխավորապես բաղկացած են ատրգործնախարարներից և պաշտպանության նախարարներից։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ՆԱՏՕ-ի_Գլխավոր_քարտուղար_և_քաղաքացիական_օրգաններ"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D4.B3.D5.AC.D5.AD.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80_.D6.84.D5.A1.D6.80.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.B2.D5.A1.D6.80_.D6.87_.D6.84.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D6.85.D6.80.D5.A3.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղար և քաղաքացիական օրգաններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=43" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղար և քաղաքացիական օրգաններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=43" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղար և քաղաքացիական օրգաններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղարը Դաշինքի միջազգային բարձրագույն պաշտոնյան է։ Պատասխանատու է Դաշինքի խորհրդատվությունների և որոշումների ընդունման ընթացակարգի վարման համար, ինչպես նաև նույն որոշումների կատարման համար։ Նա նախագահում է Հյուսիսատլանտյան դաշինքի Խորհրդում, ղեկավարում է Միջազգային քարտուղարությունն ու ներկայացնում է Դաշինքն այլոց հետ հարաբերություններում։ 2014 թվականի հոկտեմբերի 1-ից ի վեր պաշտոնավարում է Նորվեգիայի նախկին վարչապետ Յենս Ստոլտենբերգը։ Միջազգային քարտուղարությունն ունի շուրջ 1000 աշխատակից, ովքեր բոլորը ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների քաղաքացիներ են։ Այն կարծիքներ, ուղղություններ ու ադմինիստրատիվ օժանդակություն է տրամադրում ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների պատվիրակություններին՝ Բրյուսելում տեղակայված ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայանից։ Այն նաև նպաստում է կոմիտեների կողմից բոլոր մակարդակներում ընդունված որոշումների կիրառմանը։<br /> ՆԱՏՕ-ի խորհրդարանական վեհաժողովը ստեղծվել է 1955 թվականին՝ խորհրդարանականներին անդրատլանտյան որոշումների քննարկումներին մասնակից դարձենլու նպատակով։<br /> Չնայած այն հանգամանքին, որ ԽՎ-ն լիովին անկախ է, այն ՆԱՏՕ-ի և իր անդամ-երկրների գործընկերների միջև կապող օղակ է հանդիսանում։ ԽՎ-ն ունի 257 պատվիրակ իր 29 անդամ-երկրներից։ Յուրաքանչյուր պատվիրակություն, որի թվային կազմը որոշվում է տվյալ երկրի բնակչության կազմով, արտացոլում է ազգային խորհրդարանի քաղաքական երանգները՝ այսպիսով ներկայացնելով քաղաքական կարծիքների լայն բազմազանություն։ ՆԱՏՕ-ի մշտական կառույցը պարունակում է գործակալություններ և բազմաթիվ կոմիտեներ (քաղաքական, ֆինանսական, տեխնիկական), որոնք նվիրված են ՆԱՏՕ-ի քաղաքական և ռազմական ղեկավարության օժանդակությանը։ ՆԱՏՕ-ի գործակալությունները վերջինիս կոլեկտիվ ունակությունների ձեռքբերման ու պահպանման կենսական մեխանիզմ են կազմում։ Լիսաբոնի գագաթաժողովի ընթացքում՝ 2010 թվականին, ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների և կառավարությունների ղեկավարները համաձայնեցին ռացիոնալացնել 14 գործակալությունները երեք գլխավոր ծրագրային թեմաների շուրջ՝ ձեռքբերում, օժանդակություն, տեղեկություն և հաղորդակցություն և հասցնել 85-ի մի քանի հարյուր կոմիտեների թիվը։ Այս բարեփոխումն ավարտվեց 2012 թվականին։ Նույն տարվա հուլիսին չորս նոր օրգաններ ստեղծվեցին, որոնք ներկայացնում են գործող գործակալությունների գործառույթներն ու պարտականությունները. </p> <ul><li>ՆԱՏՕ-ի տեղեկատվության և հաղորդակցության գործակալություն, որը ներկայացնում է Սուպերհամակարգչային գործողությունների ազգային կենտրոնը, որը զբաղվում էր <i>SIC</i> համակարգերի կիրառմամբ և օժանդակությամբ,</li> <li>ՆԱՏՕ-ի օժանդակության և ձեռքբերման գործակալություն,</li> <li>ՆԱՏՕ-ի գիտության և տեխնոլոգիայի կազմակերպություն.</li> <li>Կարգավորման գրասենյակ։</li></ul> <p>Այս մշտական կառույցն ունի մոտավորապես 10,000 քաղաքացիական և զինվորական անձնակազմ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_ռազմական_կառուցվածք"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.BC.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.BE.D5.A1.D5.AE.D6.84"></span>ՆԱՏՕ-ի ռազմական կառուցվածք</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=44" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի ռազմական կառուցվածք" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=44" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի ռազմական կառուցվածք"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սառը պատերազմի ընթացքում ՆԱՏՕ-ի ռազմական կառուցվածքը հենված էր գլխավորապես աշխարհագրական բաժանման վրա, որի բարձրագույն մակարդակում Եվրոպայի դաշնակցային հրամանատարությունն էր։ Հաճախ հայտնի է գլխավոր մասի՝ Շեյփի անվամբ և Դաշինքի դաշնակցային հրամանատարությամբ, որոնց ենթակայության տակ էին գործում տասներեք շտաբ-կայաններ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Վերակազմավորում_2003_թվականին"><span id=".D5.8E.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.B4_2003_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B6"></span>Վերակազմավորում 2003 թվականին</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=45" title="Խմբագրել բաժինը. Վերակազմավորում 2003 թվականին" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=45" title="Edit section's source code: Վերակազմավորում 2003 թվականին"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2003 թվականին տեղի ունեցած վերակազմավորմամբ ողջ օպերացիոն ֆունկցիան համակենտորնացված է մեկ հրամանատարության շուրջ՝ Արագ արձագանքման միացյալ հրամանատարության /ԱԱՄՀ/, որը Եվրոպայի և Ատլանտյանի նախկին հրամանտարությունների ձուլման հետևանքն է։ Վերջինիս կենտրոնակայանը՝ Շեյփը, Եվրոպայի հզոր դաշնակիցների գլխավոր կայանը տեղակայված է Մոնսում՝ Բելգիայում։ Եվրոպայում բարձրագույն ուժերի հրամանատարությունը երկկողմանի է, քանի որ այն ղեկավարում է ոչ միայն ԱՍՕ-ն, այլև Եվրոպայում ԱՄՆ-ի ուժերի հրամանատարությունը։ Արագ արձագանքման դաշնային հրամանատարությունը ղեկավարում են միջբանակային երեք շտաբ, որոնք տեղակայված են Բրունսումում՝ Հոլանդիայում, Օեյրասում՝ Լիսաբոնի արվարձանում և Նեապոլում, ինչպես նաև վեց հարակից շտաբ-կայաններ /օդայի, ցամաքային և ծովային/. </p> <ul><li>Օդային շտաբ-կայան՝ Իզմիր և Ռամշթայն,</li> <li>Ցամաքային Շտաբ-կայան՝ Հայդելբերգ և Մադրիդ,</li> <li>Ծովային շտաբ-կայան՝ Նորֆվուդ և Նեապոլ։</li></ul> <p>Այս վերակազմավորումը ուղեկցվեց Վերափոխման համար միացյալ հրամանատարության /ՎՄՀ/ ստեղծմամբ, որը տեղակայված է Նորֆոլքի ռազմածովային բազայում և օգտագործում է նախկին Ատլանտյան դաշնային հրամանատարության ենթակառուցվածքները։ ՎՄՀ-ն ղեկավարում է ռազմական ջանքերը՝ Դաշնության ուժերը հարմարացնելու արագ փոփոխվող միջավայրի հետ։ Երկու հրամանատարությունը կցված են ՆԱՏՕ-ի Ռազմական կոմիտեին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Վերակազմավորում_2011_թվականին"><span id=".D5.8E.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.B4_2011_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B6"></span>Վերակազմավորում 2011 թվականին</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=46" title="Խմբագրել բաժինը. Վերակազմավորում 2011 թվականին" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=46" title="Edit section's source code: Վերակազմավորում 2011 թվականին"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ի շարունակություն 2010 թվականին Լիսաբոնում կայացած գագաթաժողովին ընդունած ռազմավարական նոր հայեցակարգի՝ 2011 թվականին նախաձեռնվեց նոր վերակազմավորում, որի նպատակն էր նվազեցնել ծախսերն ու բարելավել ՆԱՏՕ-ի հզորությունը՝ աշխարհում ամենուր տարբեր տեսակի վտանգների արագությանն ու ճկունությանը դիմակայելու նպատակով։ Որոշված ձևավորումների վերացումն ու վերակազմավորումները, որոնք հատկապես վերաբերում են ՎՄՀ-ին, գործում են՝ սկսած 2013 թվականից և գլխավոր շտաբ-կայանների թիվը 10-ից հասցրել են 6-ի՝ աշխատուժը 13000-ից կրճատելով մինչև 8800-ի։ ՆԱՏՕ-ի հրամանատարության կառուցվածքը հենվում է մի կողմից ՆԱՏՕ-ին բնորոշ բազմազգ մշտական կառույցների վրա, իսկ մյուս կողմից էլ ձևավորված շտաբ-կայանների վրա, որոնք նախապատրաստված են որոշ անդամ-երկրների կողմից՝ ՆԱՏՕ-ի կողմից տարվող գործողությունների շրջանակներում գործելու համար։ Վերջիններիս մեծամասնությունը կարող են նաև մոբիլիզացվել Եվրոպական միության գործողությունները վարելու համար։ Գտնվելով Ռազմական կոմիտեի ղեկավարության ներքո՝ ՆԱՏՕ-ի ռազմական կառուցվածքը գլխավորապես բաղկացած է հետևյալ մարմիններից. </p> <ul><li>Միջազգային ռազմական շտաբ-կայանից, որը Ռազմական կոմիտեի գործադիր մարմինն է։ Այն պատասխանատու է գնահատականների և ՆԱՏՕ-ին վերաբերող այլ ռազմական հարցերի մասին ուսումնասիրության և այլ փաստաթղթերի նախապատրաստման համար և հսկում է առ այն, որպեսզի որոշումներն ու ռազմական հարցերին վերաբերող քաղաքականությունը կոմպետենտ ռազմական մարմինների կողմից կիրառվեն,</li> <li>Արագ արձագանքման դաշնային հրամանատարություն, ղեկավարվում է Եվրոպայում դաշնային ուժերի բարձրագույն ղեկավարության և վերջինիս շտաբ-կայանի՝ Շեյփի կողմից և տեղակայված է Մոնսում՝ Բելգիայում։ Այս պաշտոնը վստահված է ամերիկյան գեներալի, ով ղեկավարում է միայն ՄՙՊՀ-ն, ինչպես նաև Եվրոպայում ՄԱՆ-ի ուժերի հրամանատարությունը։ Նա փոխարինել է Եվրոպայում դաշնային հրամանատարությանը և պատասխանատու է Դաշինքում բոլոր ռազմական գործողությունների պլանավորման և կիրառման համար,</li> <li>Վերափոխման դաշնային հրամանատարություն /ՎԴՀ/, որը ղեկավարվում է Վերափոխման դաշնային բարձրագույն հրամանատարության կողմից /ՎԴԲՀ/: Այս պաշտոնը Ֆրանսիայի՝ ՆԱՏՕ-ի ռազմական ստորաբաժանմանը վերամիավորվելուց հետո վստահված է ֆրանսիացի գեներալի, որը 2015 թվականից ի վեր ստանձնել է գեներալ Դընի Մերսիեն։ ՎԴՀ-ն տեղակայված է Նորֆոլքի ռազմածովային բազայում և փոխարինել է Ատլանտյան դաշնային հրամանատարությանը։ ԱԿՏ-ը ղեկավարում է ՆԱՏՕ-ի կառուցվածքի, ուժերի, հնարավորությունների և ռազմական դոկտրինի ձևափոխումը։ Վերջինիս հիմնական պարտականությունները ներառում են ուսուցումը, վարժանքները, ինչպես նաւե փորձառությունների վարումը՝ ՆԱՏՕ-ի մակարդակով նոր հայեցակարգերի և փոխգործակցության խթանման գնահատման համար։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արագ_արձագանքման_դաշնակցային_հրամանատարության_կառուցվածք"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.A1.D5.A3_.D5.A1.D6.80.D5.B1.D5.A1.D5.A3.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.A1.D5.B7.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D6.80.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.BC.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.BE.D5.A1.D5.AE.D6.84"></span>Արագ արձագանքման դաշնակցային հրամանատարության կառուցվածք</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=47" title="Խմբագրել բաժինը. Արագ արձագանքման դաշնակցային հրամանատարության կառուցվածք" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=47" title="Edit section's source code: Արագ արձագանքման դաշնակցային հրամանատարության կառուցվածք"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ԱԱԴՀ-ին կից գործում են հետևյալ մարմինները. </p> <ul><li>Օպերատիվ մակարդակի հրամանատարություններ. Միջբանակային մշտական երկու հրամանատարություն՝ Բրունսումի ու Նեապոլի դաշնակցայինները։ Երկուսն էլ պետք է պատրաստ լինեն ապահովել ՆԱՏՕ-ի ընդարձակ և տարբեր ոլորտների գործողությունների պլանավորումը, դրանց վարումն ու օժանդակումը։ Փաստացի պետք է կարողանան ղեկավարել միջբանակային մեծ ծավալի գործողություն իրենց տեղակայված վայրերից կամ տվյալ գործողությունների վայրում անմիջապես տեղակայված շտաբ-կայանից,</li> <li>Տակտիկական մակարդակի հրամանատարություններ՝ բանակային երեք հրամանատարություն՝ ցամաքային, ծովային և օդային. ցամաքային հրամանատարությունը տեղակայված է Իզմիրում, ծովայինը՝ Նորֆվուդում, իսկ օդայինը՝ Ռամշթայնում։ Այս երեք շտաբ-կայանները բազմազգ են. օրինակ՝ անձնակազմի գրեթե 300 անդամները, որոնցից 30-ը ֆրանսիացի են, 22 երկրներից են։ Ծովային հրամանատարությունն ունակ է ՆԱՏՕ-ի ծովային ուժերի գործողության համար գործարկել օրը 24 ժամ գործունակ օպերացիոն կենտրոն,</li> <li>Տեղեկատվական և հրամանատարության համակարգերի խումբ, տեղակայված է Մոնսում։</li></ul> <p>2014 թվականին Ուելսում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում ՆԱՏՕ-ն ընդունեց ռեակտիվության գործողության պլան՝ Դաշինքի պաշտանության դերի ամրապնդման համար՝ իր արևելյան և հարավ-արևելյան սահմաններին ապահովելով առավել ներկայություն։ Ընդունված միջոցների մեջ առանձնանում է ութ շտաբ-կայանների հիմնադրումը, որոնք կոչվում են ՆԱՏՕ-ի ուժերի անդամագրման միավոր։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_արձագանքման_ուժեր"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.A1.D6.80.D5.B1.D5.A1.D5.A3.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B8.D6.82.D5.AA.D5.A5.D6.80"></span>ՆԱՏՕ-ի արձագանքման ուժեր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=48" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի արձագանքման ուժեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=48" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի արձագանքման ուժեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի ռազմական դրույթը լիովին մշակվել է 2000-ական թվականների սկզբներին, երբ էլ կարիք չառաջացավ եվրոպական հողի վրա Վարշավայի պակտի զինուժի հնարավոր զանգվածային հարձակումներին դիմակայելուն պատրաստ լինել, սակայն կարիք կառաջացավ ձևավորել ուժեր, որոնք ունակ կլինեին անդամ-երկրների տարածքից դուրս արձագանքել ճգնաժամային իրավիճակներին։ Նոր դրույթով, որն անվանվեց ՆԱՏՕ-ի արձագանքման ուժեր, ընդունվեց 2003 թվականին և հաջորդ տարվանից դարձավ գործունակ։ 2014 թվականին Ուելսում կայացած գագաթաժողովի ընթացքում որոշում ընդունվեց այնամրապնդել՝ ստեղծելով վահանային ուժ, որն անվանվեց բարձր աստիճանի պատրաստվածության միջբանակային օպերացիոն ուժեր։<br /> ՆԱՏՕ-ի ռեակցիոն ուժերը բարձր մակարդակի պատրաստվածության բազմազգ ուժեր են, որոնք համախմբում են ցամաքային, օդային, ծովային և հատուկ գործողությունների ուժային տարրեր, որոնք կարող են արագ գործարկվել. Բաղկացուցիչ ռեակցիոն ուժերը կարող են գործարկել այս ամենը 2-3 օրվա ընթացքում։ Ռեակցիոն ուժերի գործունեությունը հենվում է կադրային երկրների ռոտացիոն նշանակությունների վրա։ Հերթակայության սկզբունքով անդամ-երկրները տնօրինում են Արձագանքման ուժերը, շտաբ-կայանները և միավորները 12-ամսյա ժամկետով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_մշտական_առաքելություններ_և_ռազմական_կարողություններ"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.B4.D5.B7.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D6.84.D5.A5.D5.AC.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D6.87_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>ՆԱՏՕ-ի մշտական առաքելություններ և ռազմական կարողություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=49" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի մշտական առաքելություններ և ռազմական կարողություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=49" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի մշտական առաքելություններ և ռազմական կարողություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Խաղաղ_ժամանակ_մշտական_առաքելություններ"><span id=".D4.BD.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D5.B2_.D5.AA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF_.D5.B4.D5.B7.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D6.84.D5.A5.D5.AC.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Խաղաղ ժամանակ մշտական առաքելություններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=50" title="Խմբագրել բաժինը. Խաղաղ ժամանակ մշտական առաքելություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=50" title="Edit section's source code: Խաղաղ ժամանակ մշտական առաքելություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի օդային և հակահրթիռային միացյալ պաշտպանությունը մշտական առաքելություն է ինչպես խաղաղ, այնպես էլ ճգնաժամի կամ հակամարտության դեպքում, որի նպատակն է պաշտպանել Դաշինքի անդամ-երկրներին ցանկացած տեսակի վտանգի կամ օդային կամ հրթիռային հարձակման դեպքում։ ՆԱՏՕ-ի օդային ոստիկանության այս առաքելությունն օդային վերահսկողություն ու կառավարման համակարգի, օդային հրամանատարության ու կառավարման կառույցի (C2 Air), օրը 24 ժամ գործունակ օդանավերի և 2015 թվականից ի վեր հակահրթիռային համակարգերի կարիք ունի։ 1961 թվականին իր ստեղծումից ի վեր ՆԱՏՕ-ի օդային միացյալ պաշտպանության համակարգը Դաշինքի միակ օպերացոին կարողությունն է, որի համար ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների ազգային իշխանությունները վերջինիս մշտական կարգով պատվիրակել են պաշտպանել Դաշինքի անդամ-երկրներին և որի համար ազգային ռեսուրսներ են օգտագործվել ՆԱՏՕ-ի C2-ի կառույցի շրջանակներում։ Այս առթիվ բալթյան երկրները, որոնց ռազմական ուժերը խիստ սահմանափակ են, 2004 թվականից սկսած օգտվում են ՆԱՏՕ-ի ամուր օդային պաշտպանությունից, որին օժանդակում են Արևմտյան Եվրոպայի բազմաթիվ երկրներ, այդ թվում՝ Ֆրանսիան։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Սեփական_միջոցներ"><span id=".D5.8D.D5.A5.D6.83.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D5.B8.D6.81.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Սեփական միջոցներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=51" title="Խմբագրել բաժինը. Սեփական միջոցներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=51" title="Edit section's source code: Սեփական միջոցներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բացի հրամանատարական միջոցներից՝ ՆԱՏՕ-ն ունի նաև որոշ այլ օպերացիոն միջոցներ։ Վերջիններս հիմնականում երեք բազմազգ միավորներ են և ուղղակիորեն ենթարկվում են Օպերացիոն դաշնակցային հրամանատարությանը. </p> <ul><li>ՆԱՏՕ-ի հեռավոր հայտնաբերման և կառավարման օդային փոխադրման ուժեր. ստեղծվել է 1982 թվականին, ունի 3000 քաղաքացիական և զինվորական անձնակազմ, տեղակայված է Գայլենքիրխենում՝ Գերմանիայում և ունի Օդային փոխադրման հայտնաբերման հրմանատարական համակարգի 16 Բոյինգ Ե-3 Սանտրի մակնիշի օդանավ (սկզբում 18-ն էին, որից մեկն օգտագործումից հանվեց 2015 թվականին) և 3 Բոյինգ 707, որոնք հանվել են օգտագործումից,</li> <li>ՆԱՏՕ-ի ծովային ուժերի միջամտության և օժանդակության շտաբ-կայան, որը ղեկավարվում է ամերիկյան 6-րդ նավատորմի կողմից,</li> <li>Ցամաքային վերահսկման միավոր, որն ունի Global Hawk տեսակի դրոններ։</li></ul> <p>ՆԱՏՕ-ի կողմից վարվող յուրաքանչյուր գործողության համար անհրաժեշտ ռազմական միջոցները տրամադրում են ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրներն ու գործընկեր-պետությունները, կամ էլ առիթից առիթ, ըստ անհրաժեշտության կամ կամքի՝ յուրաքանչյուր պետություն կարող է և չմասնակցել որևէ գործողությանը։<br /> ՆԱՏՕ—յի գրեթե 12 անդամ-պետություն կիսում են Heavy Airlift Wing-ի կիրառումը, որը ստեղծվել է 2009 թվականին օդային ռազմավարական տեղափոխման համար և ունի երեք McDonnell Douglas C-17 Globemaster III օդանավեր՝ Պապայում (Հունգարիա) գտնվող օդային ռազմաբազայում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ամերիկյան_ուժեր_Եվրոպայում"><span id=".D4.B1.D5.B4.D5.A5.D6.80.D5.AB.D5.AF.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B8.D6.82.D5.AA.D5.A5.D6.80_.D4.B5.D5.BE.D6.80.D5.B8.D5.BA.D5.A1.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Ամերիկյան ուժեր Եվրոպայում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=52" title="Խմբագրել բաժինը. Ամերիկյան ուժեր Եվրոպայում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=52" title="Edit section's source code: Ամերիկյան ուժեր Եվրոպայում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2014 թվականին, միավորների բազմաթիվ լուծարման և հայրենադարձությունից հետո Ամերիկյան ուժերը Եվրոպայում ունեն միայն 173-րդ պայքարի անկարգելային բրիգադը, որը տեղակայված է Իտալիայում, ինչպես նաև հեծելազորային երկրորդ զորագունդը։ 5-րդ բանակային կորպուսի շտաբ-կայանը լուծարվել է 2013 թվականին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ՆԱՏՕ-ի_և_անդամ-երկրների_բյուջե"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D6.87_.D5.A1.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B4-.D5.A5.D6.80.D5.AF.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A2.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.BB.D5.A5"></span>ՆԱՏՕ-ի և անդամ-երկրների բյուջե</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=53" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի և անդամ-երկրների բյուջե" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=53" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի և անդամ-երկրների բյուջե"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի ֆինանսավորումը բանակցվում է անդամ-երկրների միջև երկու տարին մեկ անգամ։ Վերջիններս ուղղակի կամ անուղղակի կերպով օժանդակում են ՆԱՏՕ-ի գործունության հետ կապված ծախսերը, ինչպես նաև վերջինիս քաղաքականությանն ու գործունությանը վերաբերող ծախսերը։ Որոշ գործողություններին վերաբերող ծախսերը գաղտնի են։ </p> <table class="wikitable"> <caption> </caption> <tbody><tr> <th colspan="6">ՆԱՏՕ-ի ծախսերը՝ ըստ երկրների<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th></tr> <tr> <td><b>Երկիր</b> </td> <td><b>Ռազմ. բյուջե, % ՀՆԱ-ից</b> </td> <td><b>Ռազմ. ծախսեր, մլն ԱՄՆ դոլար</b> </td> <td><b>Ռազմ. ծախսեր մեկ շնչի հաշվով</b> </td> <td><b>Անձնակազմի քանակ հազ.</b> </td> <td><b>Բնակչություն 2022</b> </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_United_States.svg" class="mw-file-description" title="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ"><img alt="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/22px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/33px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/44px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ">ԱՄՆ</a> </td> <td>3.52% </td> <td>$811,140 </td> <td>$2,186 </td> <td>1,351.1 </td> <td>334,805,269 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Միացյալ Թագավորություն"><img alt="Միացյալ Թագավորություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D4%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միացյալ Թագավորություն">Միացյալ Թագավորություն</a> </td> <td>2.29% </td> <td>$72,765 </td> <td>$1,023 </td> <td>156.2 </td> <td>68,497,907 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Գերմանիա"><img alt="Գերմանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/22px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/33px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/44px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Գերմանիա">Գերմանիա</a> </td> <td>1.53% </td> <td>$64,785 </td> <td>$644 </td> <td>189.1 </td> <td>83,883,596 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Ֆրանսիա"><img alt="Ֆրանսիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a> </td> <td>2.01% </td> <td>$58,729 </td> <td>$751 </td> <td>208 </td> <td>65,584,518 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Italy.svg" class="mw-file-description" title="Իտալիա"><img alt="Իտալիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/22px-Flag_of_Italy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/33px-Flag_of_Italy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/44px-Flag_of_Italy.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Իտալիա">Իտալիա</a> </td> <td>1.41% </td> <td>$29,763 </td> <td>$428 </td> <td>174.2 </td> <td>60,262,770 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Canada.svg" class="mw-file-description" title="Կանադա"><img alt="Կանադա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/22px-Flag_of_Canada.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/33px-Flag_of_Canada.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/44px-Flag_of_Canada.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1" title="Կանադա">Կանադա</a> </td> <td>1.39% </td> <td>$26,523 </td> <td>$612 </td> <td>156.2 </td> <td>38,388,419 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Spain.svg" class="mw-file-description" title="Իսպանիա"><img alt="Իսպանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/22px-Flag_of_Spain.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/33px-Flag_of_Spain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/44px-Flag_of_Spain.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Իսպանիա">Իսպանիա</a> </td> <td>1.02% </td> <td>$14,875 </td> <td>$267 </td> <td>123.9 </td> <td>46,719,142 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Netherlands.svg" class="mw-file-description" title="Նիդերլանդներ"><img alt="Նիդերլանդներ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/22px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/33px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/44px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Նիդերլանդներ">Նիդերլանդներ</a> </td> <td>1.45% </td> <td>$14,378 </td> <td>$685 </td> <td>40.8 </td> <td>17,211,447 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Poland.svg" class="mw-file-description" title="Լեհաստան"><img alt="Լեհաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Լեհաստան">Լեհաստան</a> </td> <td>2.10% </td> <td>$13,369 </td> <td>$314 </td> <td>121 </td> <td>37,739,785 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Turkey.svg" class="mw-file-description" title="Թուրքիա"><img alt="Թուրքիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/22px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/33px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/44px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիա</a> </td> <td>1.57% </td> <td>$13,057 </td> <td>$199 </td> <td>445.4 </td> <td>85,561,976 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Norway.svg" class="mw-file-description" title="Նորվեգիա"><img alt="Նորվեգիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/22px-Flag_of_Norway.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/33px-Flag_of_Norway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/44px-Flag_of_Norway.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="372" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Նորվեգիա">Նորվեգիա</a> </td> <td>1.85% </td> <td>$8,292 </td> <td>$1,426 </td> <td>21 </td> <td>5,511,370 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Greece.svg" class="mw-file-description" title="Հունաստան"><img alt="Հունաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/22px-Flag_of_Greece.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/33px-Flag_of_Greece.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/44px-Flag_of_Greece.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հունաստան">Հունաստան</a> </td> <td>3.82% </td> <td>$8,014 </td> <td>$694 </td> <td>106.7 </td> <td>10,316,637 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Belgium_(civil).svg" class="mw-file-description" title="Բելգիա"><img alt="Բելգիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Բելգիա">Բելգիա</a> </td> <td>1.12% </td> <td>$6,503 </td> <td>$466 </td> <td>24.8 </td> <td>11,668,278 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Romania.svg" class="mw-file-description" title="Ռումինիա"><img alt="Ռումինիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/22px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/33px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/44px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ռումինիա">Ռումինիա</a> </td> <td>2.02% </td> <td>$5,785 </td> <td>$231 </td> <td>76.3 </td> <td>19,031,335 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Denmark.svg" class="mw-file-description" title="Դանիա"><img alt="Դանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/22px-Flag_of_Denmark.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/33px-Flag_of_Denmark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/44px-Flag_of_Denmark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="387" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Դանիա">Դանիա</a> </td> <td>1.41% </td> <td>$5,522 </td> <td>$813 </td> <td>18.3 </td> <td>5,834,950 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Czech_Republic.svg" class="mw-file-description" title="Չեխիա"><img alt="Չեխիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1" title="Չեխիա">Չեխիա</a> </td> <td>1.42% </td> <td>$4,013 </td> <td>$276 </td> <td>27.8 </td> <td>10,736,784 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Portugal.svg" class="mw-file-description" title="Պորտուգալիա"><img alt="Պորտուգալիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/22px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/33px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/44px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Պորտուգալիա">Պորտուգալիա</a> </td> <td>1.54% </td> <td>$3,975 </td> <td>$318 </td> <td>29 </td> <td>10,140,570 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Hungary.svg" class="mw-file-description" title="Հունգարիա"><img alt="Հունգարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/22px-Flag_of_Hungary.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/33px-Flag_of_Hungary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/44px-Flag_of_Hungary.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Հունգարիա">Հունգարիա</a> </td> <td>1.60% </td> <td>$2,907 </td> <td>$239 </td> <td>24.3 </td> <td>9,606,259 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Slovakia.svg" class="mw-file-description" title="Սլովակիա"><img alt="Սլովակիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/22px-Flag_of_Slovakia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/33px-Flag_of_Slovakia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/44px-Flag_of_Slovakia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%A1" title="Սլովակիա">Սլովակիա</a> </td> <td>1.73% </td> <td>$2,043 </td> <td>$311 </td> <td>13.1 </td> <td>5,460,193 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Croatia.svg" class="mw-file-description" title="Խորվաթիա"><img alt="Խորվաթիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/22px-Flag_of_Croatia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/33px-Flag_of_Croatia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/44px-Flag_of_Croatia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%A1" title="Խորվաթիա">Խորվաթիա</a> </td> <td>2.79% </td> <td>$1,846 </td> <td>$374 </td> <td>15.2 </td> <td>4,059,286 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Lithuania.svg" class="mw-file-description" title="Լիտվա"><img alt="Լիտվա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/22px-Flag_of_Lithuania.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/33px-Flag_of_Lithuania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/44px-Flag_of_Lithuania.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%A1" title="Լիտվա">Լիտվա</a> </td> <td>2.03% </td> <td>$1,278 </td> <td>$361 </td> <td>16.8 </td> <td>2,661,708 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Bulgaria.svg" class="mw-file-description" title="Բուլղարիա"><img alt="Բուլղարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Բուլղարիա">Բուլղարիա</a> </td> <td>1.56% </td> <td>$1,253 </td> <td>$131 </td> <td>26.4 </td> <td>6,844,597 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Latvia.svg" class="mw-file-description" title="Լատվիա"><img alt="Լատվիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/22px-Flag_of_Latvia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/33px-Flag_of_Latvia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/44px-Flag_of_Latvia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%AB%D5%A1" title="Լատվիա">Լատվիա</a> </td> <td>2.27% </td> <td>$851 </td> <td>$366 </td> <td>7.4 </td> <td>1,848,837 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Estonia.svg" class="mw-file-description" title="Էստոնիա"><img alt="Էստոնիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/22px-Flag_of_Estonia.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/33px-Flag_of_Estonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/44px-Flag_of_Estonia.svg.png 2x" data-file-width="990" data-file-height="630" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B7%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Էստոնիա">Էստոնիա</a> </td> <td>2.28% </td> <td>$787 </td> <td>$468 </td> <td>6.7 </td> <td>1,321,910 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Slovenia.svg" class="mw-file-description" title="Սլովենիա"><img alt="Սլովենիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/22px-Flag_of_Slovenia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/33px-Flag_of_Slovenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/44px-Flag_of_Slovenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Սլովենիա">Սլովենիա</a> </td> <td>1.28% </td> <td>$760 </td> <td>$297 </td> <td>7.1 </td> <td>2,078,034 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Luxembourg.svg" class="mw-file-description" title="Լյուքսեմբուրգ"><img alt="Լյուքսեմբուրգ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/22px-Flag_of_Luxembourg.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/33px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/44px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="307" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%84%D5%BD%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3" title="Լյուքսեմբուրգ">Լյուքսեմբուրգ</a> </td> <td>0.57% </td> <td>$474 </td> <td>$594 </td> <td>0.9 </td> <td>642,371 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Albania.svg" class="mw-file-description" title="Ալբանիա"><img alt="Ալբանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/22px-Flag_of_Albania.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/33px-Flag_of_Albania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/44px-Flag_of_Albania.svg.png 2x" data-file-width="700" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ալբանիա">Ալբանիա</a> </td> <td>1.44% </td> <td>$239 </td> <td>$66 </td> <td>6.8 </td> <td>2,866,374 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_North_Macedonia.svg" class="mw-file-description" title="Հյուսիսային Մակեդոնիա"><img alt="Հյուսիսային Մակեդոնիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/22px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/33px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/44px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Հյուսիսային Մակեդոնիա">Հյուսիսային Մակեդոնիա</a> </td> <td>1.61% </td> <td>$219 </td> <td>$85 </td> <td>6.1 </td> <td>2,081,304 </td></tr> <tr> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Montenegro.svg" class="mw-file-description" title="Չեռնոգորիա"><img alt="Չեռնոգորիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/22px-Flag_of_Montenegro.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/33px-Flag_of_Montenegro.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/44px-Flag_of_Montenegro.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%B8%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Չեռնոգորիա">Չեռնոգորիա</a> </td> <td>1.74% </td> <td>$97 </td> <td>$122 </td> <td>1.7 </td> <td>627,950 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ՆԱՏՕ-ի_ուղղակի_ֆինանսավորում"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.B8.D6.82.D5.B2.D5.B2.D5.A1.D5.AF.D5.AB_.D6.86.D5.AB.D5.B6.D5.A1.D5.B6.D5.BD.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>ՆԱՏՕ-ի ուղղակի ֆինանսավորում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=54" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի ուղղակի ֆինանսավորում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=54" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի ուղղակի ֆինանսավորում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ուղղակի ֆինանսավորումն օգտագործվում է Դաշինքի այնպիսի ծախսերի համար, որոնք ծառայում են վերջինիս անդամ-երկրների ընդհանուր շահերին և որոնց համար յուրաքանչյուրը պարտավոր է ֆինանսական աջակցություն ցուցաբերել։ Յուրաքանչյուր անդամ-պետության կողմից ֆինանսավորումը հաշվարկվում է իրենց ազգային մաքուր եկամտի ծախսերի հարաբերակցության բանաձևով։ Հինգ հիմնական ֆինանսավորողները, որոնք ըստ իրենց ֆինանսական կարողությունների նվազեցման են դասակարգված, հետևյալն են՝ ԱՄՆ-ը, Գերմանիան, Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Իտալիան։ Այս ընդհանուր ֆինանսավորումը գնում է ՆԱՏՕ-ի կողմից ղեկավարվող երեք հիմնական բյուջեների ապահովման համար. </p> <ul><li>Քաղաքացիական բյուջե, ֆինանսավորում է ՆԱՏՕ-ի Միջազգային քարտուղարության ծախսերը, շատ դեպքերում ֆինանսավորվում է արտգործնախարարների բյուջեներից։ 2014 թվականին ՆԱՏՕ-ն ուներ 6000 քաղաքացիական անձնակազմ, որից 1000-ը գործում էին իր կենտրոնակայանում։ 2015 թվականին բյուջեն հասավ 218 միլիոն եվրոյի, որի 11.4%-ը Ֆրանսիայի կողմից արված հատկացումներն են։ 2017 թվականին բյուջեն կազմել է 234.4 միլիոն եվրո, որի 10.63%-ը կազմում են ֆրանսիական կողմի հատկացումները,</li> <li>Ռազմական բյուջե, որը ֆինանսավորում է շտաբ-կայանի հրամանատարության ու օպերացիոն ծախսերը, Կոսովոյում ու Աֆղանստանում գործողությունները, ինչպես նաև տեղեկատվական ցանցերի օպերացիոն, օդային պաշտպանության և վարժանքների կենտրոնների ծախսերը։ 2015 թվականին այն կազմում է 1 միլիարդ 171 մլն եվրո, 2017-ին՝ 1 միլիարդ 290 միլիոն երվո,որը բաժանված է 35 բյուջետային մասնաբաժինների, որը ցանկացած անդամ-պետություն կարող է համալրել ըստ իր սեփական ռազմավարական շահերի,</li> <li>Ներդրման ծրագիր, որը ծառայում է ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական հրամանատարություններին վերաբերող խմբավորումների տեղակայման պաշտպանությանը, ինչպիսիք են օդային գործողությունների հրամատարական ու կառավարման միջոցները, հաղորդակցման և տեղեկատվական համակարգերը, արտաքին գործողությունների համար միացյալ կառույցների շտաբ-կայանները և այլն։ 2015 թվականին այն հասցվեց 700 միլիոն եվրոյի, 2017 թվականին՝ 655 միլիոնի։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ՆԱՏՕ-ի_անուղղակի_ֆինանսավորում"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B2.D5.B2.D5.A1.D5.AF.D5.AB_.D6.86.D5.AB.D5.B6.D5.A1.D5.B6.D5.BD.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>ՆԱՏՕ-ի անուղղակի ֆինանսավորում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=55" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի անուղղակի ֆինանսավորում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=55" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի անուղղակի ֆինանսավորում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ՆԱՏՕ-ի յուրաքանչյուր անդամ-պետություն որպես հավելյալ ծախս օժանդակում է նաև ՆԱՏՕ-ի այն գործողություններին,որոնց ինքն անձամբ որոշում է մասնակցել։ Այսպիսի հատկացումներն ամենակարևորն են։ Ուելսում 2014 թվականին կայացած գագաթաժողովի ընթացքում<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ՆԱՏՕ-ի 28 անդամ-երկրները պարտավորվեցին իրենց ՀՆԱ-յի 2%-ը տրամադրել մինչև 2024 թվականը Դաշինքի ռազմական ծախսերին։ 2017 թվականին միայն Հունաստանը, Էստոնիան, Մեծ Բրիտանիան, Լեհաստանն ու ԱՄՆ-ն հարգեցին այդ կանոնը։ ԱՄՆ-ի պաշտպանությանն ուղղված ծախսերը 2010 թվականից ի վեր հաստատուն կերպով կազմում են ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների՝ պաշտպանությանն ուղղված ֆինանսավորման 70%-ը<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ըստ ՆԱՏՕ-ի հրապարակած տվյալների՝ ԱՄՆ-ի ռազմական բյուջեն 2017 թվականին կազմել է 683 միլիարդ դոլար՝ ՆԱՏՕ-ի մնացած անդամ-երկրների՝պաշտպանությանն ուղղված բյուջեի 72%-ը։ Այս անհավասարակշռությունը նրանց կարևոր կշիռ է հաղորդում իրենց որոշումենրում և ի ցույց է դնում եվրոպական երկրների՝ պաշտպանությանն ուղղված ջանքերի թուլությունը և վերջիններիս վարանելը՝ ԱՄՆ-ից քիչ կախյալ եվրոպական պաշտպանության ձևավորման համար։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ՆԱՏՕ-ի_ռազմավարական_հայեցակարգեր"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.B5.D5.A5.D6.81.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A5.D6.80"></span>ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական հայեցակարգեր</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=56" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական հայեցակարգեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=56" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական հայեցակարգեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Իր ստեղծումից ի վեր ՆԱՏՕ-ն պարբերաբար մշակել և իրագործել է <i>ռազմավարական հայեցակարգ</i> ընդհանուր տերմինով հանրային և ոչ հանրային փաստաթղթեր, որոնք նկարագրում են իր պաշտպանության առաքելությանը վերաբերող հիմնարար հանրային և ոչ հանրային փաստաթղթեր, բացահայտում են անվտանգության միջավայրին վերաբերող էական բնութագրիչ հատկանիշները և իրենց ռազմական միավորների հարմարեցման համար դիրեկտիվներ են տրամադրում։ Այս ռազմավարական հայեցակարգերն առնվազն վավերացվում են Հյուսիսատլանտյան դաշինքի խորհրդի կողմից նախարարական նիստում, իսկ Սառը պատերազմի ավարտից հետո՝ ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովների շրջանակներում պետությունների կամ կառավարությունների ղեկավարների կողմից։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="2010_թվականի_Լիսաբոնի_գագաթաժողովում_ընդունված_ռազմավարական_հայեցակարգ"><span id="2010_.D5.A9.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D4.BC.D5.AB.D5.BD.D5.A1.D5.A2.D5.B8.D5.B6.D5.AB_.D5.A3.D5.A1.D5.A3.D5.A1.D5.A9.D5.A1.D5.AA.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D5.BE.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.A8.D5.B6.D5.A4.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.B5.D5.A5.D6.81.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3"></span>2010 թվականի Լիսաբոնի գագաթաժողովում ընդունված ռազմավարական հայեցակարգ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=57" title="Խմբագրել բաժինը. 2010 թվականի Լիսաբոնի գագաթաժողովում ընդունված ռազմավարական հայեցակարգ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=57" title="Edit section's source code: 2010 թվականի Լիսաբոնի գագաթաժողովում ընդունված ռազմավարական հայեցակարգ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2010 թվականին Լիսաբոնի գագաթաժողովում ընդունված ռազմավարական հայեցակարգը Դաշինքի ստեղծումից ի վեր թվով յոթերորդն է։ Այն հանրային փաստաթղթի աղբյուր է, որը մի կողմից բնութագրում է ՆԱՏՕ-ի ռազմավարության շարունակականությունը միջուկային չտարածման ոլորտում և հակահրթիռային պաշտպանության բնագավառում նոր նախաձեռնությունների դեպքում, մյուս կողմից՝ ընդդեմ ահաբեկչության և կիբերհանցագործությունների։ Շեշտը հավասարապես դրված է ճգնաժամի կառավարման կարողությունների զարգացման վրա։ Դեռևս 2008 թվականի աշնանը նշանավորված ճգնաժամով ֆինանսական ենթատեքսում ՆԱՏՕ-ն հավասարապես որոշում է վերափոխել իր կառուցվածքը՝ իր անձնակազմի թիվը կրճատելու նպատակով, որոնք մինչև 2009 թվականին կազմում էին 17000 անձ և մեկ տարի անց պետք է նվազեին մինչև 13000-ի և այնուհետև 9500-ից հասնեին 7500-հոգանոց անձնակազմի։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Սառը_պատերազմի_ժամանակահատված"><span id=".D5.8D.D5.A1.D5.BC.D5.A8_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.AB_.D5.AA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B0.D5.A1.D5.BF.D5.BE.D5.A1.D5.AE"></span>Սառը պատերազմի ժամանակահատված</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=58" title="Խմբագրել բաժինը. Սառը պատերազմի ժամանակահատված" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=58" title="Edit section's source code: Սառը պատերազմի ժամանակահատված"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Նախնական ժամանակաշրջանում ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական պլանավորումը վերաբերում էր դաշնային ուժերին և նախատեսում էր թվով 96 դիվիզիա և 9000 ինքնաթիռ 1954 թվականին։ Միջուկային տակտիկական զենքերի առաջին տեղափոխումը եղավ 1953 թվականի հոկտեմբերին։ Երրորդ ռազմավարական հայեցակարգը, որն ընդունվել էր 1956 թվականին, ներկայացնում է միջուկային ռազմավարական զենքերը՝ ըստ 1961 թվականին ընդունված զանգվածային բռնությունների դոկտրինի, որը նախատեսում էր թվով 28 դիվիզիայի ստեղծում։ Խորհրդային միջուկային արսենալի հզորության առաընթացի հետ մեկտեղ առավել շատ կասկածներ են առաջանում այս դոկտրինի արժանահավատության վերաբերյալ։ Ի շարունակություն Սուեզի ջրանցքի ճգնաժամի, որը հակադրում է ՆԱՏՕ-ի կարևոր անդամ-երկրներին միմյանց հետ և զուգահեռաբար վերջինիս զինվորական ռազմավարության իրագործմանը, Դաշինքը հիմք է դնում ավելի խորը համագործակցության արտաքին քաղաքականության բնագավառում՝ ներառյալ իր տարածքից դուրս։ 1961 թվականից ի վեր ամերիկացիները նպաստում են նոր ռազմավարական հայեցակարգի ընդունմանը՝ ըստ ճկուն պատասխանի դոկտրինի, մինչև որ բազմաթիվ եվրոպական երկրների տարաձայնություններից հետո կոնսեսուս տեղի չի ունենում։ Ռազմավարական մեծ քննարկումը ՆԱՏՕ-ի որոշում կայացնող մարմիններում և դաշնային կառավարություններում զգալի ժամանակ է ծախսում։<br /> 1966 թվականին ֆրանսիական կողմի ՝ միայն ռազմական ստորաբաժանումից դուրս գալն առիթ է ստեղծում վերակազմավորել ՆԱՏՕ-ի գործունեությունը և եվրոպական գլխավոր դաշնակիցներին, ինչպիսիք Միացյալ թագավորությունն ու Գերմանիայի դաշնային հանրապետությունն էին, տալ առավել իրավասություններ և փոխզիջում գտնել նոր ռազմավարական հայեցակարգի ընդունման համար, որը ճկուն արձագանքման սկզբունքերին վերջ կդներ։ Այս չորրորդ հայեցակարգն իր բնույթով մնաց ուժի մեջ մինչև Սառը պատերազմի ավարտը։<br /> Սառը պատերազմի ընթացքում դաշնակիցների կողմից հիմնական սպառնալիքը սպասելի էր Խորհրդային միության կողմից, որն առնվազն քանակական առումով ՆԱՏՕ-ի ուժերին գերազանցում էր և կարող էր լայնածավալ հարձակում ձեռնարկել Արևելյան Եվրոպան նվաճելու համար։ Ընդդեմ այսպիսի վտանգի՝ ՆԱՏՕ-ն հաջող կերպով ընդունեց երեք ռազմավարական դրույթներ պայմանագրային ուժերի կիրառման համար.<br /> • Հիմնադրումից մինչև 1958 թվականը Արևմուտքի դաշնային ուժերի թուլությունն այնպիսին էր, որ պլանները նախատեսեցին վերադասավորման ռազմավարություն՝ հանձնարարված Ռենի և Իսելի կողմից, որոնք պաշտպանության հիմնական գիծն էին կազմում։ Այսպիսով, Արևմտյան Գերմանիայի տարածքի մեծամասնությունը մնալու էր առանց պաշտպանության,<br /> • 1958 թվականի հուլիսին ՆԱՏՕ-ի շտաբ-կայանները, հաշվի առնելով իրենց ուժերի օպերացիոն հնարավորությունների ամրապնդումը, ընդունում են Արևմտյան Եվրոպայի կիսաառաջնային պաշտպանության ռազմավարություն և Վեսերն ու Լեխը սահմանում են որպես պաշտպանության հիմնական գծեր կամ ճակատներ,<br /> • 1963 թվականին, ի համադրություն ճկուն արձագանքման նոր ռազմավարական հայեցակարգին վերաբերող քննարկումների և գերմանացիների պնդող պահանջներին պատասխանելու նպատակով, ովքեր ժամանակ առ ժամանակ հասան կազմավորված ուժ ունենալու մակարդակին, շտաբ-կայաններն ընդունում են առաջնային պաշտպանության ռազմավարություն, որը սահմանում է ԳԴՀ-ի և ԳՖՀ-ի միջև սահմաները որպես պաշտպանության հիմնական գիծ կամ ճակատ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Սառը_պատերազմից_հետո"><span id=".D5.8D.D5.A1.D5.BC.D5.A8_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.AB.D6.81_.D5.B0.D5.A5.D5.BF.D5.B8"></span>Սառը պատերազմից հետո</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=59" title="Խմբագրել բաժինը. Սառը պատերազմից հետո" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=59" title="Edit section's source code: Սառը պատերազմից հետո"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:NATO-2002-Summit.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/NATO-2002-Summit.jpg/220px-NATO-2002-Summit.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/NATO-2002-Summit.jpg/330px-NATO-2002-Summit.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/NATO-2002-Summit.jpg 2x" data-file-width="399" data-file-height="266" /></a><figcaption>ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովը Պրահայում, 2002 թվական</figcaption></figure> <p>ԽՍՀՄ-ի փլուզումից<sup id="cite_ref-theguardian.com_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-theguardian.com-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> և Վարշավայի պակտից եկող հիմնական վտանգի վերացումից հետո կարիք առաջացավ խորապես վերանայել ՆԱՏՕ-ի ռազմավարությունը նոր աշխարհաքաղաքական միջավայրին և ի հայտ եկող նոր վտանգներին պատրաստ լինելու նպատակով։ 1991 թվականից ի վեր հաջորդաբար երեք նոր ռազմավարական հայեցակարգեր են ընդունվել, որոնցից վերջինն ընդունվել է 2010 թվականի նոյեմբերին՝ Լիսաբոնի գագաթաժողովի ընթացքում։ Արդի բազմաբևեռ աշխարհում ՆԱՏՕ-ի դերն ու առաքելությունները բազմակի են դարձել և դուրս են գալիս ավանդական եվրոատլանտյան տարածքից։ Մինչդեռ, ՆԱՏՕ-ն նկրտումներ չունի դառնալ ՄԱԿ և վերջինիս <i>Կապույտ սաղավարտներ</i>ի ջոկատների գործառույթ ստանձնել։ Ըստ Գլխավոր քարտուղարի հայտարարությունների՝ ՆԱՏՕ-ն կարիք չունի դառնալ պաշտպանության ոլորտի համաշխարհային կազմակերպություն. «Մենք կարիք չունենք համաշխարհային ծավալի կազմակերպություն դառնալ։ Սա մեր ձևափոխման նպատակը չէ։ ՆԱՏՕ-ի ձևը, որը մեզ անհրաժեշտ է, այն է, որ մենք հաջողությամբ կիրառում ենք՝ դա Դաշինքն է, որը պաշտպանում է իր անդամներին ընդդեմ գլոբալ վտանգների՝ ահաբեկչության, զանգվածային ոչնչացման զենքերի տարածման և ձախողված երկրների»։<br /> ՆԱՏՕ-ի նոր ռազմավարությունները խիստ ազդեցություն են կրել ահաբեկչական վտանգի մեծացման հետ պայմանավորված և հատկապես ԱՄՆ-ում 2001 թվականի ահաբեկչությունից հետո։ Բայց նաև միջուկային զենքերի տարածման պոտենցիալը, կապված, օրինակ՝ Իրանի միջուկային ծրագրի հետ և ճգնաժամերի օջախների կրկնապատկումը, որը պահանջում էր արագ արձագանքման միջոցներ, ևս իրենց ազդեցությունն են թողել ՆԱՏՕ-ի նոր ռազմավարությունների վրա.<br /> • Վաշինգտոնի գագաթաժողով (1999 թվական), ՆԱՏՕ-ի ձևափոխման ընթացակարգի մեկնարկում այնպիսի ռազմավարական հայեցակարգի շուրջ, որն ուղղված է ճգնաժամերի կառավարմանը,<br /> • Պրահայի գագաթաժողով (2002 թվական), ռազմական գործիքի հարմարեցման որոշում նոր միջազգային կարգին՝ արագ արձագանքման ուժի հայեցակարգի շուրջ,<br /> • Բեռլինի համաձայնագրեր (2003 թվական), համաձայնագիր, որպեսզի Եվրոպական միությունը կարողանա դիմել ՆԱՏՕ-ի որոշ միջոցներին, երբ դրանք անհրաժեշտ են Եվրոպական միության խորհրդի կողմից որոշված առաքելությունների իրագործման համար,<br /> • Ռիգայի գագաթաժողով (2006 թվական), ճակատում երկու մեծածավալ գործողություններ վարելու որոշում, որից յուրաքանչյուրը մոբիլիզացրեց 60000-հոգանոց անձնակազմ և միջինը վեց գործողություններ (շուրջ 30,000-հոգանոց անձնակազմ)։ Ընդհանուր թվով մինչև 300.000 վարժված և պատրաստված մարդ պետք է պատրաստ լինեն միջամտել աշխարհի ցանկացած վայրում, որպեսզի ապահովեն անդամ-երկրների անվտանգությունը՝ ՆԱՏՕ-ի տարածքից ներս և դուրս։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ՆԱՏՕ-ի_կողմից_վարած_ռազմական_գործողությունների_ցանկ"><span id=".D5.86.D4.B1.D5.8F.D5.95-.D5.AB_.D5.AF.D5.B8.D5.B2.D5.B4.D5.AB.D6.81_.D5.BE.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AE_.D5.BC.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D6.81.D5.A1.D5.B6.D5.AF"></span>ՆԱՏՕ-ի կողմից վարած ռազմական գործողությունների ցանկ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=60" title="Խմբագրել բաժինը. ՆԱՏՕ-ի կողմից վարած ռազմական գործողությունների ցանկ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=60" title="Edit section's source code: ՆԱՏՕ-ի կողմից վարած ռազմական գործողությունների ցանկ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սառը պատերազմի ընթացքում ՆԱՏՕ-ն ոչ մի ռազմական գործողություն չվարեց, որն անդամ-պետությունները համարում են, որ դա Դաշինքի հաջողված անվտանգության փորձառությունն է, և այս իրավիճակը մնաց նույնը մինչև 1990-ական թվականների սկիզբը, երբ բոլոր տեսակի վտանգներն ու անվստահությունները չվերացան։<br /> Բայց առաքելություններն ու ռազմական կարողությունների կազմակերպումը անհրաժեշտորեն զարգանում են, քանի որ հիմնական վտանգը Վարշավայի պակտի զինուժի հարձակումից չի գա՝ ընդդեմ Դաշինքի անդամ որևէ երկրի տարածքի, բայց արդյունքը կլինի ճգնաժամերի ու իրենց ծավալով սահմանափակ պատերազմների տեսքով աշխարհագրական հեռու տարածքներում, երբ նրանց էական շահերը կվտանգվեն։ ՆԱՏՕ-ի միջամտության դաշտի այս ընդլայնումն իր անդամ-երկրների տարածքի պաշտպանության խիստ շրջանակներից դուրս դեպի նոր առաքելություններ տեղի է ունենում 1990-ական թվականների սկզբին իր տարածքից դուրս գտնվող իր ռազմական միջոցների ներգրավմամբ։ Խոսքը չի գնում ՆԱՏՕ-ի ձևափոխման մասին որպես մի գլոբալ անվտանգության կազմակերպության։ Բոսնիայում և Հերցեգովինայում պատերազմը, որը Հարավսլավական դաշնային սոցիալիստական հանրապետության փլուզումից հետո առաջին հակամարտությունն էր, 1993 թվականից ի վեր ՆԱՏՕ-ի օպերացիոն դաշտում միջամտության առաջին քայլն էր։ Այնուհետև ՆԱՏՕ-ն 1999 թվականից սկսած միջամտեց Կոսովոյում, ուր 2017 թվականի սկզբին տեղակայում է Կոսովոյի համար ուժեր զորամիավորումը, ՆԱՏՕ-ի խաղաղության պահպանման ուժերը՝ ՄԱԿ-ի մանդատի ներքո։<br /> 2001 թվականի ամերիկյան ահաբեկչություններից հետո ՆԱՏՕ-ի Խորհուրդն առաջին անգամ իր պատմության մեջ հիշատակեց Վաշինգտոնի համաձայնագրի 5-րդ հոդվածը՝ հայտարարելով, որ ԱՄՆ-ի դեմ հարձակումը հարձակում է՝ ուղղված բոլորի դեմ։ Այդ առթիվ ՆԱՏՕ-ն 2001 թվականից ի վեր ծովային գործողություններ է իրականացնում Միջերկրական ծովում ու Հնդկական օվկիանոսում։<br /> Մինչդեռ, բազմաթիվ մեծ ռազմական գործողություններ, որոնք վարում են ԱՄՆ-ն այլ երկրների կոալիցիայով, չեն եղել ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում.<br /> • 2001 թվականի աշնանն Աֆղանստանում տարվող գործողությունը, որը ղեկավարվում է ամերիկացիների կողմից, ովքեր ուզում են արագ և լիովին տիրապետել իրենց ռազմական գործողություններին՝ ի շարունակություն 2001 թվականի ամերիկյան ահաբեկչության։ Միջազգային օժանդակության և անվտանգության ուժերը, որոնք գտնվում են ՆԱՏՕ-ի հրամանատարության ներքո, շարունակվում են,<br /> • ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկրների միջև կոնսենսուսի բացակայությունից հետո և Իրաքի պատերազմին մասնակցելու նպատակով, որը վարվում է 2003 թվականի մարտից սկսած՝ ԱՄՆ-ի կողմից՝ այդ առթիվ ՆԱՏՕ-ի կողմից ստեղծած կոալիցիայի կողմից, որին Ֆրանսիան ու Գերմանիան չեն մասնակցում։<br /> 2017 թվականի սկզբին ՆԱՏՕ-ն հիմնավորապես ներգրավված է Աֆղանստանում, Կոսովոյում և Միջերկրածովյան ռազմական գործողություններում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գրականություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=61" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=61" title="Edit section's source code: Գրականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation">Ռոնալդ Ասմուս, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://newmag.am/book/opening-natos-door">Բացելով ՆԱՏՕ-ի դուռը</a> (Opening NATO's door), Երևան, «Նյումեգ», <a href="/wiki/2023" title="2023">2023</a> — 588 էջ, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9789939116471" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-9939-1-1647-1</a>։</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFReynolds1994"><i>Դեյվիդ Ռեյնոլդս</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=yvZNbkjCzwoC">The Origins of the Cold War in Europe: International Perspectives</a>. — <a href="/w/index.php?title=Yale_University_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yale University Press (դեռ գրված չէ)">Yale University Press</a>, 1994. — <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0300105622" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-300-10562-2</a></span></li> <li><i>В. Козин</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.helsinkitimes.fi/htimes/index.php?option=com_content&view=article&id=421:nato-expansion-further-east-how-will-russia-respond&catid=11:viewpoint&Itemid=168">Продвижение НАТО на Восток: как отреагирует Россия?</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090212220637/http://www.helsinkitimes.fi/htimes/index.php?option=com_content&view=article&id=421:nato-expansion-further-east-how-will-russia-respond&catid=11:viewpoint&Itemid=168">Արխիվացված</a> 2009-02-12 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://geopolitics.am/archives/14671">ՆԱՏՕ – ԵՄ – Թուրքիա տրիլոգիա. Կիպրոսի հանելուկի հարվածը</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://geopolitics.am/archives/12760">ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը դեպի արևելք (ինֆոգրաֆիկ)</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201001123127/http://geopolitics.am/archives/12760">Արխիվացված</a> 2020-10-01 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/world-europe-29053001">Nato faces up to crises on its borders</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=62" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=62" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-_585bc40f20ee71aa-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-_585bc40f20ee71aa_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i class="wef_low_priority_links">NATO</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nato.int/cps/en/natohq/nato_countries.htm">Member countries</a><span class="wef_low_priority_links"></span></span> </li> <li id="cite_note-_f74b542f78fe25b1-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-0">2,00</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-1">2,01</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-2">2,02</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-3">2,03</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-4">2,04</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-5">2,05</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-6">2,06</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-7">2,07</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-8">2,08</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-9">2,09</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-10">2,10</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-_f74b542f78fe25b1_2-11">2,11</a></sup></span> <span class="reference-text"><i class="wef_low_priority_links">NATO</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_137725.htm">Meet the Signatories</a><span class="wef_low_priority_links"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.nato.int/">https://www.nato.int/</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.militarytimes.com/news/pentagon-congress/2017/05/25/nato-the-world-s-biggest-military-alliance-explained/">https://www.militarytimes.com/news/pentagon-congress/2017/05/25/nato-the-world-s-biggest-military-alliance-explained/</a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.globalsecurity.org/military/agency/army/usaeur-history.htm">«United States Army Europe (USAREUR) - Seventh US Army»</a>. <i>GlobalSecurity.org</i> (անգլերեն).</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=GlobalSecurity.org&rft.atitle=United+States+Army+Europe+%28USAREUR%29+-+Seventh+US+Army&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.globalsecurity.org%2Fmilitary%2Fagency%2Farmy%2Fusaeur-history.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" class="Z3988"></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFAir_Force_History_and_Museums_Program1997" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Air Force History and Museums Program (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://media.defense.gov/2010/Nov/05/2001329896/-1/-1/0/AFD-101105-002.pdf">«A History of the United States Air Force - Volume II 1950-1997»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> (անգլերեն).</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+History+of+the+United+States+Air+Force+-+Volume+II+1950-1997&rft.date=1997&rft.au=Air+Force+History+and+Museums+Program&rft_id=https%3A%2F%2Fmedia.defense.gov%2F2010%2FNov%2F05%2F2001329896%2F-1%2F-1%2F0%2FAFD-101105-002.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" class="Z3988"></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFCenter_of_Military_History_United_States_Army2015" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Center of Military History United States Army (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171201181949/https://history.army.mil/html/books/045/45-3-1/cmhPub_45-3-1.pdf">«Forging the Shield - The U.S. Army in Europe, 1951-1962»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> (անգլերեն). Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history.army.mil/html/books/045/45-3-1/cmhPub_45-3-1.pdf">օրիգինալից</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 29-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Forging+the+Shield+-+The+U.S.+Army+in+Europe%2C+1951-1962&rft.date=2015&rft.au=Center+of+Military+History+United+States+Army&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.history.army.mil%2Fhtml%2Fbooks%2F045%2F45-3-1%2FcmhPub_45-3-1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_web" title="Կաղապար:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">More than one of <code class="cs1-code">|archivedate=</code> and <code class="cs1-code">|archive-date=</code> specified (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#redundant_parameters" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">More than one of <code class="cs1-code">|archiveurl=</code> and <code class="cs1-code">|archive-url=</code> specified (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#redundant_parameters" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20170315234941/http://archives.nato.int/nato-first-5-years-1949-1954-by-lord-ismay-secretary-general-of-north-atlantic-treaty-organization%3Bisad">https://web.archive.org/web/20170315234941/http://archives.nato.int/nato-first-5-years-1949-1954-by-lord-ismay-secretary-general-of-north-atlantic-treaty-organization%3Bisad</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14794012.2011.593819">http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14794012.2011.593819</a></span> </li> <li id="cite_note-news.bbc.co.uk-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-news.bbc.co.uk_10-0">10,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-news.bbc.co.uk_10-1">10,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/302265.stm">http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/302265.stm</a></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.nato.int/docu/update/2001/1001/e1002a.htm">https://www.nato.int/docu/update/2001/1001/e1002a.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09662830802642512">http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09662830802642512</a></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.thedailybeast.com/obama-tells-georgia-to-forget-about-nato-after-encouraging-it-to-join">https://www.thedailybeast.com/obama-tells-georgia-to-forget-about-nato-after-encouraging-it-to-join</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.rferl.org/a/montenegro-joins-nato-russia-outraged/28529932.html">https://www.rferl.org/a/montenegro-joins-nato-russia-outraged/28529932.html</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://abcnews.go.com/International/wireStory/defying-russia-montenegro-finally-joins-nato-47837516">«Արխիվացված պատճենը»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170607120315/http://abcnews.go.com/International/wireStory/defying-russia-montenegro-finally-joins-nato-47837516">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 7-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 7-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A8&rft_id=http%3A%2F%2Fabcnews.go.com%2FInternational%2FwireStory%2Fdefying-russia-montenegro-finally-joins-nato-47837516&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49290.htm">https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49290.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.nytimes.com/2014/03/27/world/europe/europe-begins-to-rethink-cuts.html">https://www.nytimes.com/2014/03/27/world/europe/europe-begins-to-rethink-cuts.html</a></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2017/02/daily-chart-11">https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2017/02/daily-chart-11</a></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.wsj.com/articles/nato-calls-for-rise-in-defence-spending-by-alliance-members-1434978193">https://www.wsj.com/articles/nato-calls-for-rise-in-defence-spending-by-alliance-members-1434978193</a></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://money.cnn.com/2016/07/08/news/nato-summit-spending-countries/">http://money.cnn.com/2016/07/08/news/nato-summit-spending-countries/</a></span> </li> <li id="cite_note-theguardian.com-21"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-theguardian.com_21-0">21,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-theguardian.com_21-1">21,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.theguardian.com/world/2007/jul/15/russia.nato">https://www.theguardian.com/world/2007/jul/15/russia.nato</a></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_50349.htm">https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_50349.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20131020091957/http://ru.forsecurity.org/nato-and-belarus-partnership-past-tensions-and-future-possibilities">https://web.archive.org/web/20131020091957/http://ru.forsecurity.org/nato-and-belarus-partnership-past-tensions-and-future-possibilities</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20070714120337/http://www.nato.int/issues/national_delegations/tasks.html">https://web.archive.org/web/20070714120337/http://www.nato.int/issues/national_delegations/tasks.html</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.ft.com/content/7cfc8ac6-ab17-11e4-91d2-00144feab7de">https://www.ft.com/content/7cfc8ac6-ab17-11e4-91d2-00144feab7de</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_52091.htm">https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_52091.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/country-rankings/nato-spending-by-country">«NATO Spending by Country 2022»</a>. <i>worldpopulationreview.com</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 26-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=worldpopulationreview.com&rft.atitle=NATO+Spending+by+Country+2022&rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountry-rankings%2Fnato-spending-by-country&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.lemonde.fr/europe/article/2014/09/05/otan-les-grandes-decisions-du-sommet-de-newport_4482989_3214.html#R9gKrR03h44rQ7Dl.99">http://www.lemonde.fr/europe/article/2014/09/05/otan-les-grandes-decisions-du-sommet-de-newport_4482989_3214.html#R9gKrR03h44rQ7Dl.99</a></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20100328072123/http://milexdata.sipri.org/">https://web.archive.org/web/20100328072123/http://milexdata.sipri.org/</a></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&veaction=edit&section=63" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&action=edit&section=63" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://natoinfo.am">Հայաստանում ՆԱՏՕ-ի տեղեկատվական կենտրոն</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nato.mfa.am">ՆԱՏՕ-ում Հայաստանի առաքելություն</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17120.htm?selectedLocale=hy">Հյուսիսատլանտյան դաշնագիր, Վաշինգտոն - ապրիլի 4, 1949 թ.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/organizations/n/north_atlantic_treaty_organization/index.html">ՆԱՏՕ</a> collected news and commentary at <i><a href="/wiki/%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82_%D5%85%D5%B8%D6%80%D6%84_%D4%B9%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%BD" title="Նյու Յորք Թայմս">Նյու Յորք Թայմս</a></i></li> <li>"<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2003/feb/11/nato.simonjeffery">Timeline: Nato – A brief look at some of the key dates in the organisation's history</a>" by The Guardian's Simon Jeffery on 11 February 2003</li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:North_Atlantic_Treaty_Organization" class="extiw" title="commons:Category:North Atlantic Treaty Organization">«ՆԱՏՕ»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D6%81" title="Սոցիալական ցանց">Սոցիալական ցանցերում</a></div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/NATO">Ֆեյսբուք</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.linkedin.com/company/nato/">LinkedIn</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://x.com/NATO">X</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Ֆոտո, վիդեո և աուդիո</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.flickr.com/53299569@N03">Flickr</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://instagram.com/nato">Ինստագրամ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://youtube.com/channel/UCHlEaKbepQ_S9iIoZPKVQew">ՅուԹյուբ</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Թեմատիկ կայքեր</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.giantbomb.com/wd/3015-8167/">Giant Bomb</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Բառարաններ և հանրագիտարաններ</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armeniapedia.org/index.php?curid=7501">Արմենիապեդիա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/North-Atlantic-Treaty-Organization">Բրիտանիկա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/north-atlantic-treaty-organization">Բրոքհաուս</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/otan">Բրոքհաուս</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/nato">Բրոքհաուս</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://esu.com.ua/search_articles.php?id=70571">Ժամանակակից Ուկրաինայի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/OTAN/136491">Լարուսի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/nato-north-atlantic-treaty-organization/">Կանադական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/ORGANIZATSIYA_SEVEROATLANTICHESKOGO_DOGOVORA_NATO.html">Կրուգոսվետ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0047570.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0125677.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/NATO">Մեծ նորվեգական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F041283.php">Շվեյցարական կենսագրական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://tass.ru/info/18237191">ՏԱՍՍ տեղեկանք</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/organizzazione-del-trattato-del-nord-atlantico">Treccani</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/otan-organisation-du-traite-de-l-atlantique-nord//">Universalis</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/creation-de-l-o-t-a-n/">Universalis</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6688061">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;width:6em"> </span><div class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Վատիկանի գրադարան">BAV</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/BAV%7CADV10990027">ADV10990027</a> · <span title="BIBSYS" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">BIBSYS</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ask.bibsys.no/ask/action/result?cmd=&kilde=biblio&cql=bs.autid+%3D+90056314&feltselect=bs.autid">90056314</a> · <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Կատալոնիայի գրադարան">BNC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cantic.bnc.cat/registres/CUCId/a1013265x">a1013265x</a> · <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Իսպանիայի ազգային գրադարան">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX93263">XX93263</a> · <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11868595r">11868595r</a> · <span title="CiNii" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">CiNii</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA00468578">DA00468578</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/377-3">377-3</a> · <span title="Միջազգային տիպօրինակ անունների նույնացուցիչ" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">ISNI</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni-url.oclc.nl/isni/0000000115376279">0000000115376279</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni-url.oclc.nl/isni/0000000474426768">0000000474426768</a> · <span title="Կոնգրեսի գրադարանի ստուգիչ համար" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">LCCN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/n79006743">n79006743</a> · <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Լատվիայի ազգային գրադարան">LNB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/LNB%7CLNC10-000004314">000004314</a> · <span title="Ազգային խորհրդարանական գրադարան" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">NDL</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00568052">00568052</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/kn20010711289">kn20010711289</a> · <span title="Ավստրալիայի ազգային գրադարան" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">NLA</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nla.gov.au/anbd.aut-an35390828">35390828</a> · <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հունաստանի ազգային գրադարան">NLG</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nlg.okfn.gr/resource/authority/record56828">56828</a> · <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Լեհաստանի ազգային գրադարան">NLP</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/KHW/makwww.exe?BM=01&IM=04&NU=01&WI=a0000001012381">a0000001012381</a> · <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A5%D5%A2%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%87_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Զագրեբի ազգային և համալսարանական գրադարան">NSK</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/NSK%7C000041111">000041111</a> · <span title="NUKAT" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">NUKAT</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/NUKAT%7Cn94207505">n94207505</a> · <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Պորտուգալիայի ազգային գրադարան">PTBNP</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/PTBNP%7C74868">74868</a> · <a href="/wiki/%D5%87%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Շվեդիայի ազգային գրադարան">LIBRIS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://libris.kb.se/auth/125434">125434</a> · <span title="SUDOC" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">SUDOC</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/026438453">026438453</a> · <a href="/wiki/VIAF" title="VIAF">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/148423701">148423701</a> · <span title="Union List of Artist Names" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">ULAN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500225812">500225812</a> · <span title="WorldCat" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">WorldCat VIAF</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/148423701">148423701</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_8.djvu/201" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 8.djvu/201">հ․ 8, էջ 201</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=ՆԱՏՕ&oldid=9952421">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=ՆԱՏՕ&oldid=9952421</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Կազմակերպություններ այբբենական կարգով">Կազմակերպություններ այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հակակոմունիստական կազմակերպություններ">Հակակոմունիստական կազմակերպություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հակամարտություններ">Հակամարտություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Միջազգային հարաբերություններ">Միջազգային հարաբերություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Միջկառավարական կազմակերպություններ">Միջկառավարական կազմակերպություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="Կատեգորիա:ՆԱՏՕ">ՆԱՏՕ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95-%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B4_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ">ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8C%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Ռազմաքաղաքական դաշինքներ">Ռազմաքաղաքական դաշինքներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8D%D5%A1%D5%BC%D5%A8_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Կատեգորիա:Սառը պատերազմ">Սառը պատերազմ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%BB%D5%A5%D6%80,_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B6%D6%84_%D6%85%D5%A3%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A5%D5%B6_JsonConfig" title="Կատեգորիա:Էջեր, որոնք օգտագործում են JsonConfig">Էջեր, որոնք օգտագործում են JsonConfig</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80_(en)" title="Կատեգորիա:CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)">CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D6%80" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: ավելորդ պարամետր">CS1 սխալներ: ավելորդ պարամետր</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով">Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%B9%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D6%80%D5%A5%D6%80_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Վիքիդատայի հայերեն չթարգմանված տարրեր պարունակող հոդվածներ">Վիքիպեդիա:Վիքիդատայի հայերեն չթարգմանված տարրեր պարունակող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Կատեգորիա:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 15 Մայիսի 2024-ի ժամը 16:12-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-cnx88","wgBackendResponseTime":175,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.563","walltime":"2.133","ppvisitednodes":{"value":5963,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":165615,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":31451,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":27,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":31768,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":38,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1781.809 1 -total"," 75.31% 1341.800 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ_Կազմակերպություն"," 74.83% 1333.415 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ"," 70.51% 1256.353 24 Կաղապար:Wikidata"," 12.19% 217.184 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 8.98% 159.951 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 7.22% 128.675 5 Կաղապար:Cite_web"," 7.00% 124.684 61 Կաղապար:Դրոշավորում"," 6.42% 114.422 1 Կաղապար:Collapsible_list"," 2.02% 35.928 1 Կաղապար:Wikidata/p166"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"1.069","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":22709853,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype monolingualtext of P1559 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype commonsMedia of P154 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype monolingualtext of P1813 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype monolingualtext of P1451 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P155 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P156 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1001 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P488 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1037 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2813 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P138 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P749 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P2124 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nUnmatched any pattern: «NATO»\nLoaded datatype wikibase-item of P112 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\nUnmatched any pattern: «NATO»\n","limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntity","360","30.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntityStatements","200","16.9"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","160","13.6"],["?","80","6.8"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getAllExpandedArguments","60","5.1"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::get","40","3.4"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getSiteLinkPageName","40","3.4"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","40","3.4"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::find","20","1.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::formatDate","20","1.7"],["[others]","160","13.6"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-72jvb","timestamp":"20241123080718","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0546\u0531\u054f\u0555","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7184","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7184","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-02-25T20:02:49Z","dateModified":"2024-05-15T16:12:58Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/37\/Flag_of_NATO.svg"}</script> </body> </html>