CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>دریا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"d018e2fe-9c29-4d94-a854-9c55e9c10107","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"دریا","wgTitle":"دریا","wgCurRevisionId":40622084,"wgRevisionId":40622084,"wgArticleId":2614,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی","پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان","خطاهای CS1: فاقد periodical", "یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","یادکردهای دارای منبع به زبان فرانسوی","خطاهای CS1: فاقد نام","خطاهای یادکرد: پیوندهای بیرونی","خطاهای CS1: استفاده صریح از .et al","خطاهای CS1: نام عام","یادکردهای دارای منبع به زبان روسی","خطاهای یادکرد: پارامتر مقاله","مقاله‌های دارای واژگان به زبان چینی","سایر بایگانی‌های الگوی بایگانی اینترنت","صفحه‌های دارای پیوند مرده","یادکردهای دارای منبع به زبان ژاپنی","صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان","صفحه‌های حاوی پیوند جادویی پی‌ام‌آی‌دی","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF", "مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های MusicBrainz area","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های TDVİA","مقاله‌های دارای واژگان به زبان یونانی باستان (تا ۱۴۵۳)","اقیانوس‌ها","پهنه‌های آبی","دریاها","زمین‌چهرهای ساحلی و اقیانوسی","فهرست‌های زمین‌چهرها","منابع آب","نام‌های زنان ایران"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName": "دریا","wgRelevantArticleId":2614,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":300000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q165","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model", "platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP", "ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.3"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg/1200px-View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg/800px-View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg/640px-View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="دریا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-دریا rootpage-دریا skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > منوی اصلی </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z">صفحهٔ اصلی</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی">رویدادهای کنونی</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x">مقالهٔ تصادفی</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r">تغییرات اخیر</a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C">ویکی‌نویس شوید!</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن">راهنما</a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7">تماس با ویکی‌پدیا</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"> جستجو </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > ظاهر </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class="">کمک مالی</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class="">ایجاد حساب</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class="">ورود</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > ابزارهای شخصی </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa">کمک مالی</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."> ایجاد حساب</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"> ورود</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید">بیشتر بدانید</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y">مشارکت‌ها</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n">بحث</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-تعریف" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تعریف"> <div class="vector-toc-text"> ۱ تعریف </div> </a> <ul id="toc-تعریف-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-علوم_فیزیکی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#علوم_فیزیکی"> <div class="vector-toc-text"> ۲ علوم فیزیکی </div> </a> <button aria-controls="toc-علوم_فیزیکی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> تغییر وضعیت زیربخش‌های علوم فیزیکی </button> <ul id="toc-علوم_فیزیکی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-آب_دریا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آب_دریا"> <div class="vector-toc-text"> ۲.۱ آب دریا </div> </a> <ul id="toc-آب_دریا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-موج‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#موج‌ها"> <div class="vector-toc-text"> ۲.۲ موج‌ها </div> </a> <ul id="toc-موج‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سونامی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سونامی"> <div class="vector-toc-text"> ۲.۳ سونامی </div> </a> <ul id="toc-سونامی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جزر_و_مد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جزر_و_مد"> <div class="vector-toc-text"> ۲.۴ جزر و مد </div> </a> <ul id="toc-جزر_و_مد-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جریان‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جریان‌ها"> <div class="vector-toc-text"> ۲.۵ جریان‌ها </div> </a> <ul id="toc-جریان‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حوضه‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#حوضه‌ها"> <div class="vector-toc-text"> ۲.۶ حوضه‌ها </div> </a> <ul id="toc-حوضه‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-کناره" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#کناره"> <div class="vector-toc-text"> ۳ کناره </div> </a> <button aria-controls="toc-کناره-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> تغییر وضعیت زیربخش‌های کناره </button> <ul id="toc-کناره-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-سطح_دریا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سطح_دریا"> <div class="vector-toc-text"> ۳.۱ سطح دریا </div> </a> <ul id="toc-سطح_دریا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-چرخه_آب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#چرخه_آب"> <div class="vector-toc-text"> ۳.۲ چرخه آب </div> </a> <ul id="toc-چرخه_آب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-چرخه_کربن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#چرخه_کربن"> <div class="vector-toc-text"> ۳.۳ چرخه کربن </div> </a> <ul id="toc-چرخه_کربن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اسیدی_شدن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اسیدی_شدن"> <div class="vector-toc-text"> ۳.۴ اسیدی شدن </div> </a> <ul id="toc-اسیدی_شدن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-زندگی_در_دریا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#زندگی_در_دریا"> <div class="vector-toc-text"> ۴ زندگی در دریا </div> </a> <button aria-controls="toc-زندگی_در_دریا-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> تغییر وضعیت زیربخش‌های زندگی در دریا </button> <ul id="toc-زندگی_در_دریا-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-زیست‌گاه‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زیست‌گاه‌ها"> <div class="vector-toc-text"> ۴.۱ زیست‌گاه‌ها </div> </a> <ul id="toc-زیست‌گاه‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جلبک‌ها_و_گیاهان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جلبک‌ها_و_گیاهان"> <div class="vector-toc-text"> ۴.۲ جلبک‌ها و گیاهان </div> </a> <ul id="toc-جلبک‌ها_و_گیاهان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حیوانات_و_حیات‌های_دیگر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#حیوانات_و_حیات‌های_دیگر"> <div class="vector-toc-text"> ۴.۳ حیوانات و حیات‌های دیگر </div> </a> <ul id="toc-حیوانات_و_حیات‌های_دیگر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-انسان_و_دریا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#انسان_و_دریا"> <div class="vector-toc-text"> ۵ انسان و دریا </div> </a> <button aria-controls="toc-انسان_و_دریا-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> تغییر وضعیت زیربخش‌های انسان و دریا </button> <ul id="toc-انسان_و_دریا-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تاریخچه_ناوبری_و_اکتشاف" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخچه_ناوبری_و_اکتشاف"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۱ تاریخچه ناوبری و اکتشاف </div> </a> <ul id="toc-تاریخچه_ناوبری_و_اکتشاف-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تجارت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تجارت"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۲ تجارت </div> </a> <ul id="toc-تجارت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ماهی‌گیری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ماهی‌گیری"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۳ ماهی‌گیری </div> </a> <ul id="toc-ماهی‌گیری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-قانون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قانون"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۴ قانون </div> </a> <ul id="toc-قانون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جنگ"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۵ جنگ </div> </a> <ul id="toc-جنگ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سفر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سفر"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۶ سفر </div> </a> <ul id="toc-سفر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تفریح" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تفریح"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۷ تفریح </div> </a> <ul id="toc-تفریح-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تولید_برق" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تولید_برق"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۸ تولید برق </div> </a> <ul id="toc-تولید_برق-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-صنعت_استخراج" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#صنعت_استخراج"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۹ صنعت استخراج </div> </a> <ul id="toc-صنعت_استخراج-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آلودگی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آلودگی"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۱۰ آلودگی </div> </a> <ul id="toc-آلودگی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مردم_بومی_دریا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مردم_بومی_دریا"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۱۱ مردم بومی دریا </div> </a> <ul id="toc-مردم_بومی_دریا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-در_فرهنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#در_فرهنگ"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۱۲ در فرهنگ </div> </a> <ul id="toc-در_فرهنگ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-در_ادبیات_فارسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#در_ادبیات_فارسی"> <div class="vector-toc-text"> ۵.۱۳ در ادبیات فارسی </div> </a> <ul id="toc-در_ادبیات_فارسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جدول_مساحت_دریاها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جدول_مساحت_دریاها"> <div class="vector-toc-text"> ۶ جدول مساحت دریاها </div> </a> <button aria-controls="toc-جدول_مساحت_دریاها-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> تغییر وضعیت زیربخش‌های جدول مساحت دریاها </button> <ul id="toc-جدول_مساحت_دریاها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-اقیانوس_آرام" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اقیانوس_آرام"> <div class="vector-toc-text"> ۶.۱ اقیانوس آرام </div> </a> <ul id="toc-اقیانوس_آرام-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقیانوس_اطلس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اقیانوس_اطلس"> <div class="vector-toc-text"> ۶.۲ اقیانوس اطلس </div> </a> <ul id="toc-اقیانوس_اطلس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقیانوس_هند" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اقیانوس_هند"> <div class="vector-toc-text"> ۶.۳ اقیانوس هند </div> </a> <ul id="toc-اقیانوس_هند-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقیانوس_منجمد_شمالی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اقیانوس_منجمد_شمالی"> <div class="vector-toc-text"> ۶.۴ اقیانوس منجمد شمالی </div> </a> <ul id="toc-اقیانوس_منجمد_شمالی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقیانوس_منجمد_جنوبی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اقیانوس_منجمد_جنوبی"> <div class="vector-toc-text"> ۶.۵ اقیانوس منجمد جنوبی </div> </a> <ul id="toc-اقیانوس_منجمد_جنوبی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> ۷ جستارهای وابسته </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-یادداشت‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#یادداشت‌ها"> <div class="vector-toc-text"> ۸ یادداشت‌ها </div> </a> <ul id="toc-یادداشت‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> ۹ منابع </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> ۱۰ پیوند به بیرون </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > تغییر وضعیت فهرست محتویات </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">دریا</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۲۲۵ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-225" aria-hidden="true" > ۲۲۵ زبان </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%88%D1%8B%D0%BD" title="Амшын–آبخازی" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Амшын" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="آبخازی" class="interlanguage-link-target">Аԥсшәа</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/La%C3%B4t" title="Laôt–آچئی" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Laôt" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="آچئی" class="interlanguage-link-target">Acèh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/See" title="See–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="See" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Meer" title="Meer–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Meer" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A3%E1%88%85%E1%88%AD" title="ባህር–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="ባህር" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ami mw-list-item"><a href="https://ami.wikipedia.org/wiki/Riyar" title="Riyar–Amis" lang="ami" hreflang="ami" data-title="Riyar" data-language-autonym="Pangcah" data-language-local-name="Amis" class="interlanguage-link-target">Pangcah</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Mar" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/S%C7%A3" title="Sǣ–انگلیسی باستان" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Sǣ" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="انگلیسی باستان" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Okwaan%CC%84_ile" title="Okwaan̄ ile–اوبولو" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Okwaan̄ ile" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="اوبولو" class="interlanguage-link-target">Obolo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1" title="بحر–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بحر" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%9D%DC%A1%DC%90" title="ܝܡܐ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܝܡܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target">ܐܪܡܝܐ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1" title="بحر–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="بحر" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A7%B0" title="সাগৰ–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="সাগৰ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Mar" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BB%D1%8A%D0%B0%D0%B4" title="Ралъад–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="Ралъад" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target">Авар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="समुन्द्र–اودهی" lang="awa" hreflang="awa" data-title="समुन्द्र" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="اودهی" class="interlanguage-link-target">अवधी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Lamara" title="Lamara–آیمارایی" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Lamara" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="آیمارایی" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/D%C9%99niz" title="Dəniz–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Dəniz" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%B2" title="دنیز–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="دنیز" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D2%99" title="Диңгеҙ–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Диңгеҙ" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Segara" title="Segara–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Segara" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Meea" title="Meea–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Meea" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/J%C5%ABra" title="Jūra–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Jūra" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Laut" title="Laut–Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Laut" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target">Batak Toba</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Dagat" title="Dagat–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Dagat" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Мора–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Мора" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Мора–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Мора" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Laot" title="Laot–Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Laot" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target">Betawi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B5" title="Море–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Море" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%82%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="समुंद्र–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="समुंद्र" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%84%E1%80%BA%E1%82%8F%E1%80%9C%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%82%8F" title="ပင်ႏလယ်ႏ–Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ပင်ႏလယ်ႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target">ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%B0" title="সাগর–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সাগর" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A2%E0%BE%92%E0%BE%B1%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%9A%E0%BD%BC" title="རྒྱ་མཚོ–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="རྒྱ་མཚོ" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Mor" title="Mor–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Mor" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/More" title="More–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="More" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%81" title="Тэнгис–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Тэнгис" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mar" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/H%C4%81i" title="Hāi–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Hāi" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D3%80%D0%BE%D1%80%D0%B4" title="ХӀорд–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="ХӀорд" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%95%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="دەریا–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="دەریا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Mare" title="Mare–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Mare" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target">Corsu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/De%C3%B1iz" title="Deñiz–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Deñiz" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Mo%C5%99e" title="Moře–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Moře" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%BD%C4%95%D1%81" title="Тинĕс–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Тинĕс" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/M%C3%B4r" title="Môr–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Môr" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Hav" title="Hav–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Hav" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Meer" title="Meer–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Meer" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Derya" title="Derya–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Derya" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/M%C3%B3rjo" title="Mórjo–صُربی سفلی" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Mórjo" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صُربی سفلی" class="interlanguage-link-target">Dolnoserbski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%B0" title="सागर–Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="सागर" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target">डोटेली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B1" title="Θάλασσα–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Θάλασσα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/M%C3%A8r" title="Mèr–امیلیانو-روما" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Mèr" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="امیلیانو-روما" class="interlanguage-link-target">Emiliàn e rumagnòl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sea" title="Sea–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Sea" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Maro" title="Maro–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Maro" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Mar" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Meri" title="Meri–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Meri" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Itsaso" title="Itsaso–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Itsaso" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Mari" title="Mari–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Mari" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Meri" title="Meri–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Meri" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Meri" title="Meri–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Meri" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Wasawasa" title="Wasawasa–فیجیایی" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Wasawasa" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="فیجیایی" class="interlanguage-link-target">Na Vosa Vakaviti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Sj%C3%B3gvur" title="Sjógvur–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Sjógvur" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Mer" title="Mer–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mer" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–آرپیتان" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Mar" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="آرپیتان" class="interlanguage-link-target">Arpetan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Weltsia" title="Weltsia–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Weltsia" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/M%C3%A2r" title="Mâr–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Mâr" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target">Furlan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/See" title="See–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="See" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Farraige" title="Farraige–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Farraige" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E6%B5%B7" title="海–گن" lang="gan" hreflang="gan" data-title="海" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="گن" class="interlanguage-link-target">贛語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Lanm%C3%A8" title="Lanmè–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Lanmè" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Muir" title="Muir–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Muir" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Mar" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Para" title="Para–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Para" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Mooir" title="Mooir–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Mooir" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target">Gaelg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Teku" title="Teku–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Teku" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%9D" title="ים–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="ים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="समुद्र–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="समुद्र" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Samundar" title="Samundar–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Samundar" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/More" title="More–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="More" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Morjo" title="Morjo–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Morjo" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Lanm%C3%A8" title="Lanmè–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Lanmè" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Tenger" title="Tenger–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Tenger" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BE%D5%B8%D5%BE" title="Ծով–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ծով" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BE%D5%B8%D5%BE" title="Ծով–Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ծով" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Mar" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Tasik" title="Tasik–ایبانی" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Tasik" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="ایبانی" class="interlanguage-link-target">Jaku Iban</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Laut" title="Laut–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Laut" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Osimmiri" title="Osimmiri–ایگبویی" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Osimmiri" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="ایگبویی" class="interlanguage-link-target">Igbo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Baybay" title="Baybay–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Baybay" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%B4" title="Форд–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Форд" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target">ГӀалгӀай</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Maro" title="Maro–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Maro" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Sj%C3%B3r" title="Sjór–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Sjór" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mare" title="Mare–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Mare" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%B5%B7" title="海–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="海" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/xamsi" title="xamsi–لوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="xamsi" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="لوجبان" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Sagara" title="Sagara–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Sagara" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%96%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%90" title="ზღვა–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ზღვა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Te%C5%84iz" title="Teńiz–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Teńiz" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target">Qaraqalpaqsha</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Ilel" title="Ilel–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ilel" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8B" title="Хы–کاباردینی" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Хы" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="کاباردینی" class="interlanguage-link-target">Адыгэбзэ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Te%C5%8Bgu" title="Teŋgu–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Teŋgu" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Kyai_a%CC%B1sa%CC%B1khwot" title="Kyai a̱sa̱khwot–تیاپی" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Kyai a̱sa̱khwot" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="تیاپی" class="interlanguage-link-target">Tyap</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Kalunga" title="Kalunga–کنگویی" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Kalunga" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="کنگویی" class="interlanguage-link-target">Kongo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Lawok" title="Lawok–Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Lawok" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target">Kumoring</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D2%A3%D1%96%D0%B7" title="Теңіз–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Теңіз" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A" title="សមុទ្រ–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="សមុទ្រ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0" title="ಸಮುದ್ರ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸಮುದ್ರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B0%94%EB%8B%A4" title="바다–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="바다" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%B7" title="Тенгиз–قره‌چایی‐بالکاری" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Тенгиз" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="قره‌چایی‐بالکاری" class="interlanguage-link-target">Къарачай-малкъар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Meer" title="Meer–کولش" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Meer" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="کولش" class="interlanguage-link-target">Ripoarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Derya" title="Derya–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Derya" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B7" title="Саридз–کومیایی" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Саридз" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="کومیایی" class="interlanguage-link-target">Коми</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Mor" title="Mor–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Mor" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D2%A3%D0%B8%D0%B7" title="Деңиз–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Деңиз" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mare" title="Mare–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Mare" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Mar" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target">Ladino</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Mier" title="Mier–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Mier" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8C%D1%85%D1%8C%D0%B8%D1%80%D0%B8" title="Хьхьири–Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Хьхьири" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target">Лакку</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%8C%D1%83%D1%8C%D0%BB" title="Гьуьл–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Гьуьл" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Zie%C3%AB" title="Zieë–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Zieë" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/M%C3%A2" title="Mâ–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Mâ" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Mer" title="Mer–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Mer" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Mar" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Lomb%C3%BA" title="Lombú–لینگالا" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Lombú" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="لینگالا" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%97%E0%BA%B0%E0%BB%80%E0%BA%A5" title="ທະເລ–لائوسی" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ທະເລ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="لائوسی" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/J%C5%ABra" title="Jūra–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Jūra" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/J%C5%ABra" title="Jūra–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jūra" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Tas%C3%A8%E2%80%99" title="Tasè’–مادورایی" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Tasè’" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="مادورایی" class="interlanguage-link-target">Madhurâ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="समुन्द्र–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="समुन्द्र" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Segara" title="Segara–Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Segara" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target">Basa Banyumasan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%8C" title="Иневедсь–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Иневедсь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target">Мокшень</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D2%A5%D1%8B%D0%B7" title="Теҥыз–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Теҥыз" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target">Олык марий</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Lauik" title="Lauik–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Lauik" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B5" title="Море–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Море" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%9F%E0%B5%BD" title="കടൽ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കടൽ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%81" title="Тэнгис–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Тэнгис" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8F%EA%AF%84%EA%AF%A5%EA%AF%9B" title="ꯏꯄꯥꯛ–مانیپوری" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯏꯄꯥꯛ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="مانیپوری" class="interlanguage-link-target">ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="समुद्र–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="समुद्र" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D1%8B%D0%B6" title="Тангыж–هیل ماری" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Тангыж" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="هیل ماری" class="interlanguage-link-target">Кырык мары</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Laut" title="Laut–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Laut" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Mar" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9C%E1%80%9A%E1%80%BA" title="ပင်လယ်–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="ပင်လယ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%8C_(%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D0%BF%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D1%81)" title="Иневедь (ведень пурнавкс)–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Иневедь (ведень пурнавкс)" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target">Эрзянь</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%88" title="دریو–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="دریو" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Hu%C4%93y%C4%81tl" title="Huēyātl–Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Huēyātl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target">Nāhuatl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Mare" title="Mare–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Mare" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Solten_See" title="Solten See–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Solten See" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Zee" title="Zee–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Zee" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="समुद्र–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="समुद्र" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="समुद्र–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="समुद्र" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Asi" title="Asi–نیاسی" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Asi" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="نیاسی" class="interlanguage-link-target">Li Niha</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Zee" title="Zee–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Zee" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Hav" title="Hav–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Hav" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Hav" title="Hav–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Hav" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9" title="Mé–Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Mé" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Mar" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%B8%E0%AC%AE%E0%AD%81%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%B0" title="ସମୁଦ୍ର–اوریه‌ای" lang="or" hreflang="or" data-title="ସମୁଦ୍ର" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="اوریه‌ای" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B6%D1%8B%D0%B7" title="Денджыз–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Денджыз" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%97%E0%A8%B0" title="ਸਾਗਰ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਾਗਰ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Laman" title="Laman–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Laman" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Mers" title="Mers–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Mers" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target">Picard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Morze" title="Morze–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Morze" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1" title="سمندر–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سمندر" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1%DA%AB%DB%8C" title="سمندرګی–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="سمندرګی" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Mar" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hatun_qucha" title="Hatun qucha–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hatun qucha" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Derya" title="Derya–Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Derya" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target">Romani čhib</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mare" title="Mare–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mare" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Amari" title="Amari–آرومانی" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Amari" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="آرومانی" class="interlanguage-link-target">Armãneashti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Mare" title="Mare–Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Mare" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target">Tarandíne</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B5" title="Море–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Море" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B5" title="Море–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Море" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D2%95%D0%B0%D0%BB" title="Байҕал–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Байҕал" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AB%E1%B1%9A%E1%B1%A8%E1%B1%AD%E1%B1%9F" title="ᱫᱚᱨᱭᱟ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱫᱚᱨᱭᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Mare" title="Mare–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Mare" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Mari" title="Mari–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Mari" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Sea" title="Sea–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Sea" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%8A" title="سمنڊ–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سمنڊ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/More" title="More–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="More" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Sea" title="Sea–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Sea" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/More" title="More–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="More" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Morje" title="Morje–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Morje" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Bhahari" title="Bhahari–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Bhahari" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Bad" title="Bad–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Bad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Deti" title="Deti–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Deti" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B5" title="Море–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Море" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/See" title="See–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="See" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Sagara" title="Sagara–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Sagara" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Hav" title="Hav–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Hav" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Bahari" title="Bahari–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Bahari" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/bayu" title="bayu–Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="bayu" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target">Sakizaya</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%9F%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="கடல்–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கடல்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/bcilung" title="bcilung–Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="bcilung" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target">Tayal</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%A1%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E2%80%8D" title="ಕಡಲ್‍–تولو" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಕಡಲ್‍" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="تولو" class="interlanguage-link-target">ತುಳು</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tdd mw-list-item"><a href="https://tdd.wikipedia.org/wiki/%E1%A5%99%E1%A5%A3%E1%A5%92%E1%A5%B1_%E1%A5%98%E1%A5%A3%E1%A5%AD%E1%A5%B1" title="ᥙᥣᥒᥱ ᥘᥣᥭᥱ–Tai Nuea" lang="tdd" hreflang="tdd" data-title="ᥙᥣᥒᥱ ᥘᥣᥭᥱ" data-language-autonym="ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ" data-language-local-name="Tai Nuea" class="interlanguage-link-target">ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82" title="సముద్రం–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="సముద్రం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D2%B3%D1%80" title="Баҳр–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Баҳр" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A5" title="ทะเล–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ทะเล" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/De%C5%88iz" title="Deňiz–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Deňiz" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Dagat" title="Dagat–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Dagat" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Deniz" title="Deniz–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Deniz" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7" title="Диңгез–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Диңгез" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/%C6%90po" title="Ɛpo–توی‌یایی" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Ɛpo" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="توی‌یایی" class="interlanguage-link-target">Twi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%90%DA%AD%D9%89%D8%B2" title="دېڭىز–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="دېڭىز" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B5" title="Море–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Море" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1" title="سمندر–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سمندر" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Dengiz" title="Dengiz–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Dengiz" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Mar" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Meri" title="Meri–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Meri" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Bi%E1%BB%83n" title="Biển–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Biển" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Z%C3%AAe" title="Zêe–West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Zêe" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target">West-Vlams</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Mel" title="Mel–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Mel" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Mer" title="Mer–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Mer" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Dagat" title="Dagat–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Dagat" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/G%C3%A9ej" title="Géej–ولوفی" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Géej" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="ولوفی" class="interlanguage-link-target">Wolof</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%B5%B7" title="海–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="海" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%96%E1%83%A3%E1%83%A6%E1%83%90" title="ზუღა–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ზუღა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%9D" title="ים–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ים" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Haij" title="Haij–چوانگی" lang="za" hreflang="za" data-title="Haij" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="چوانگی" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Ze%C3%AA" title="Zeê–زیلاندی" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Zeê" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="زیلاندی" class="interlanguage-link-target">Zeêuws</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B5%B7" title="海–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="海" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%B5%B7" title="海–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="海" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target">文言</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/H%C3%A1i" title="Hái–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Hái" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B5%B7" title="海–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="海" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Ulwandle" title="Ulwandle–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Ulwandle" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target">IsiZulu</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q165#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c">مقاله</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t">بحث</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >فارسی </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7">خواندن</a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e">ویرایش</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h">نمایش تاریخچه</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >ابزارها </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7">خواندن</a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e">ویرایش</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=history">نمایش تاریخچه</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j">پیوندها به این صفحه</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k">تغییرات مرتبط</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u">بارگذاری پرونده</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q">صفحه‌های ویژه</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&oldid=40622084" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه">پیوند پایدار</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه">اطلاعات صفحه</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&id=40622084&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه">یادکرد این صفحه</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AF%25D8%25B1%25DB%258C%25D8%25A7">دریافت نشانی کوتاه‌شده</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AF%25D8%25B1%25DB%258C%25D8%25A7">بارگیری کد QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=show-download-screen">بارگیری به‌صورت PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p">نسخهٔ قابل چاپ</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Seas" hreflang="en">ویکی‌انبار</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" hreflang="fa">ویکی‌گفتاورد</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q165" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g">آیتم ویکی‌داده</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">برای دیگر کاربردها، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7_(%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" class="mw-disambig" title="دریا (ابهام‌زدایی)">دریا (ابهام‌زدایی)</a> را ببینید.</div><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26758752/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:right;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tleft"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:242px;max-width:242px"><div class="trow"><div class="theader">دریاهای گوناگون</div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:240px;max-width:240px"><div class="thumbimage" style="height:178px;overflow:hidden"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg/238px-View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg" decoding="async" width="238" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg/357px-View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg/476px-View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg 2x" data-file-width="3928" data-file-height="2946" /></a></div><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="دریای فیلیپین">دریای فیلیپین</a> بزرگ‌ترین دریای جهان<a href="#cite_note-1">[۱]</a></div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:240px;max-width:240px"><div class="thumbimage" style="height:155px;overflow:hidden"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Arabian_Sea_-_n22e70.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Arabian_Sea_-_n22e70.jpg/238px-Arabian_Sea_-_n22e70.jpg" decoding="async" width="238" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Arabian_Sea_-_n22e70.jpg/357px-Arabian_Sea_-_n22e70.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Arabian_Sea_-_n22e70.jpg/476px-Arabian_Sea_-_n22e70.jpg 2x" data-file-width="683" data-file-height="446" /></a></div><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="دریای عرب">دریای عرب</a> واقع در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">اقیانوس هند</a></div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:240px;max-width:240px"><div class="thumbimage" style="height:174px;overflow:hidden"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mediterranean_Sea_16.61811E_38.99124N.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Mediterranean_Sea_16.61811E_38.99124N.jpg/238px-Mediterranean_Sea_16.61811E_38.99124N.jpg" decoding="async" width="238" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Mediterranean_Sea_16.61811E_38.99124N.jpg/357px-Mediterranean_Sea_16.61811E_38.99124N.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Mediterranean_Sea_16.61811E_38.99124N.jpg/476px-Mediterranean_Sea_16.61811E_38.99124N.jpg 2x" data-file-width="2046" data-file-height="1496" /></a></div><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">دریای مدیترانه</a> میان سه قاره<a href="#cite_note-2">[۲]</a></div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:240px;max-width:240px"><div class="thumbimage" style="height:238px;overflow:hidden"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:STS040-610-50.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/STS040-610-50.jpg/238px-STS040-610-50.jpg" decoding="async" width="238" height="238" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/STS040-610-50.jpg/357px-STS040-610-50.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/STS040-610-50.jpg/476px-STS040-610-50.jpg 2x" data-file-width="5266" data-file-height="5266" /></a></div><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D9%85%D8%B1%D9%87" title="دریای مرمره">دریای مرمره</a> کوچک‌ترین دریای جهان<a href="#cite_note-3">[۳]</a></div></div></div></div></div>دَریا، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D9%86%D9%87_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="بدنه آبی">بدنه آبی</a> متصل است که دارای <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="آب شور">آب شور</a> می‌باشد و ۷۰٫۸ درصد سطح <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">زمین</a> را پوشش می‌دهد.<a href="#cite_note-4">[۴]</a> دریا، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%88%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="آب‌وهواشناسی">آب‌وهوای زمین</a> را معتدل می‌کند و نقش مهمی در <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D8%A2%D8%A8" title="چرخه آب">چرخه آب</a>، <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86" title="چرخه کربن">چرخه کربن</a> و <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="چرخه نیتروژن">چرخه نیتروژن</a> دارد. اگرچه از زمان <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="پیشاتاریخ">پیشاتاریخ</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="دریانوردی">دریانوردی</a> و اکتشاف در دریا، رواج داشته است. اما مطالعه مدرن علمی در رابطه با دریا (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری">اقیانوس‌نگاری</a>) به‌طور گسترده به <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%D8%B1_%DA%86%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="سفر چلنجر (صفحه وجود ندارد)">سفر چلنجر</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%D9%88_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="پادشاهی بریتانیای کبیر و ایرلند (صفحه وجود ندارد)">بریتانیا</a> در دهه ۱۸۷۰، مربوط می‌شود.<a href="#cite_note-5">[۵]</a> دریا به‌طور مرسوم به چهار یا پنج بخش بزرگ، تقسیم شده است. مواردی مانند <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="اقیانوس آرام">آرام</a> را <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اقیانوس">اقیانوس</a> و مواردی مانند <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">مدیترانه</a> را دریا می‌گویند. در زبان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" class="mw-disambig" title="زبان پهلوی">پهلوی</a> این واژه به ریخت drayâb بوده است. «واژه زرنگ کهن‌ترین نام <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیستان">سیستان</a> و زاولستان است و در سنگ‌نوشتهٔ <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%D8%A8%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="سنگ‌نبشته بیستون">بیستون</a> به گونهٔ زرنگا آمده است. به باور پژوهشگران، زرنگ و زریه که به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان اوستایی">زبان اوستایی</a> به معنای دریا است، و دریه به فارسی هخامنشی و زریا در زبان پهلوی و دریا به زبان امروزی همه یکی است.»<a href="#cite_note-6">[۶]</a> بزرگ‌ترین دریاهای <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="جهان">جهان</a> عبارتند از: دریای <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="مدیترانه">مدیترانه</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دریای برینگ">دریای برینگ</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A8" title="دریای کارائیب">دریای کارائیب</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B3%DA%A9" title="دریای اختسک">دریای اختسک</a>. با توجه به شرایط فعلی <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رانش قاره‌ای">رانش قاره‌ای</a>، <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="نیم‌کره شمالی">نیم‌کره شمالی</a> اکنون به‌طور نسبی بین خشکی و دریا تقسیم شده است (با نسبت ۲:۳) اما <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="نیم‌کره جنوبی">نیم‌کره جنوبی</a> به شدت اقیانوسی است (۱:۴٫۷).<a href="#cite_note-reddyornot-7">[۷]</a> در اقیانوس پهناور، مقدار <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9" title="نمک">نمک</a> حدوداً ۳٫۵ درصد جرم آن را تشکیل می‌دهد، البته این مقدار می‌تواند در آب‌های محدود به خشکی، در نزدیکی دهانه رودخانه‌های بزرگ، یا اعماق زیاد متفاوت باشد. حدود ۸۵ درصد جامدات موجود در آب دریا را <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9" title="نمک">سدیم کلرید</a> تشکیل می‌دهد. جریان‌های اعماق دریا از اختلاف در دما و میزان نمک حاصل می‌شوند. جریان‌های سطحی نیز از اصطکاک موج‌های تولید شده در اثر وزش باد و جزر و مد پدیدار می‌شوند. تغییرات سطح آب دریا نیز نتیجه جاذبه <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87" title="ماه">ماه</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="خورشید">خورشید</a> است. مسیر تمام این‌ها به وسیله مناطق وسیع سطح آبی و زیر آبی تعیین می‌شوند، که حاصل <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="حرکت وضعی زمین">حرکت وضعی زمین</a> می‌باشند (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="اثر کوریولیس">اثر کوریولیس</a>). تغییرات پیشین در سطح دریا <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="فلات قاره">فلات قاره</a>، مناطق کم عمق در دریا نزدیک خشکی، را ایجاد کرده‌اند. این آب‌های غنی از مواد معدنی سرشار از زندگی‌اند، که برای انسان‌ها منابع غذایی قابل توجهی (در اصل ماهی، ولی همچنین <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81" title="صدف">صدف</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پستاندار دریایی">پستاندار دریایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A8%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جلبک دریایی">جلبک دریایی</a>) فراهم می‌کنند، که هم در حیات وحش <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماهی‌گیری">ماهی‌گیری</a> می‌شوند و هم <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آبزی‌پروری">پرورش می‌یابند.</a> متنوع‌ترین مناطق در اطراف <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="آب‌سنگ مرجانی">آب‌سنگ‌های مرجانی</a> گرمسیری قرار دارند. زمانی <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF" title="شکار نهنگ">شکار نهنگ</a> در دریا، آزاد و رایج بود، اما کاهش تعداد <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF" title="نهنگ">نهنگ‌ها</a> موجب ایجاد <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF" title="کمیسیون بین‌المللی شکار نهنگ">کنوانسیون بین‌المللی تنظیم صید نهنگ</a> و در نهایت توقف صید نهنگ شد. اقیانوس‌نگاری نشان داده است که حیات تنها محدود به <a href="/wiki/%D9%84%D8%AC%D9%87" class="mw-redirect" title="لجه">آب‌های سطحی نورگیر</a> نیست: حتی در اعماق و فشار زیاد، مواد معدنی جریان یافته از <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%86%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دریچه گرمایی (صفحه وجود ندارد)">دریچه‌های گرمایی</a> از <a href="/wiki/%D8%B4%D8%AF%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="شدت‌دوست">اکوسیسیتم منحصر به فرد</a> خود پشتیبانی می‌کنند. <a href="/wiki/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="آغاز حیات">حیات</a> ممکن است از آن‌جا آغاز شده باشد، و <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87_%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سفره میکروبی (صفحه وجود ندارد)">سفره‌های میکروبی</a> دریایی به‌طور عمومی حاصل <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86%DB%8C" title="رویداد بزرگ اکسیژنی">رویداد بزرگ اکسیژنی</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جو زمین">جو زمین</a> می‌باشند؛ هم <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="گیاه">گیاهان</a> و هم <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جانوران">جانوران</a> در ابتدا در دریا <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="فرگشت">فرگشت</a> یافته‌اند. دریا مسیر ضروری برای تجارت، مسافرت، استخراج مواد معدنی و تولید برق است. همچنین آن را برای جنگ ضروری کرده است، و شهرهای بزرگی را در معرض <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%B1%D8%B2%D9%87" title="زمین‌لرزه">زمین‌لرزه</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="آتشفشان">آتشفشان</a> حاصل از <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B3%D9%84" title="گسل">گسل‌های</a> نزدیک دریا؛ امواج قدرتمند <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سونامی">سونامی</a>؛ و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%81%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="توفند">توفندها</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86" title="طوفان">طوفان‌ها</a> و <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%86%D8%AF" title="چرخند">چرخندها</a> ایجاد شده در مناطق استوایی قرار داده است. این اهمیت و دوگانگی، فرهنگ بشری را از <a href="/w/index.php?title=%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="لیست خدایان آب (صفحه وجود ندارد)">خدایان دریا</a> تا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="ادیسه">شعر حماسی</a> <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%B1" title="هومر">هومر</a> و تا تغییرات ناشی از <a href="/wiki/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87_%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8%DB%8C" title="مبادله کلمبی">مبادله کلمبی</a>، از <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفن در دریا (صفحه وجود ندارد)">مراسم تدفین وایکینگ‌ها</a> تا <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="هایکو">هایکوهای</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A6%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%88" title="ماتسوئو باشو">ماتسوئو باشو</a> و تا <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="هنر دریایی">هنر دریایی</a> و موسیقی الهام بخش در طیف گسترده از <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="نیمه‌خوانی">نیمه‌خوانی</a> " The Complaynt of Scotland " تا <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%AF_(%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%81)" title="شهرزاد (کورساکف)">شهرزاد</a> اثر <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%B3%DA%A9%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%81" class="mw-redirect" title="نیکولای ریمسکی-کورساکف">نیکولای ریمسکی-کورساکف</a> تحت تأثیر قرار داده است. دریا صحنه فعالیت‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%AA" title="اوقات فراغت">اوقات فراغت</a> شامل <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7_(%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86)" title="شنا (انسان)">شنا</a>، <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="غواصی اسکوبا">غواصی اسکوبا</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="موج‌سواری">موج‌سواری</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82%E2%80%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4)" title="قایق‌رانی (ورزش)">قایق‌رانی</a> است. اما <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="رشد جمعیت">رشد جمعیت</a>، <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="صنعتی‌سازی">صنعتی‌سازی</a>، و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2" class="mw-redirect" title="کشاورزی متمرکز">کشاورزی متمرکز</a> موجب آلودگی دریایی امروزی شده‌اند. مقدار <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="کربن دی‌اکسید">کربن دی‌اکسید</a> جو در حال افزایش می‌باشد، و در فرایندی با نام «اسیدی‌شدن» اقیانوس <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%86" title="پی‌اچ">پی‌اچ</a> آب را کاهش داده است. <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%98%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="تراژدی منابع مشترک">طبیعت مشترک دریا</a> <a href="/w/index.php?title=%D8%B5%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="صید بی‌رویه (صفحه وجود ندارد)">صید بی‌رویه</a> را به مشکلی در حال افزایش تبدیل کرده است. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تعریف">تعریف</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: تعریف">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:World_ocean_map.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/World_ocean_map.gif/220px-World_ocean_map.gif" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/World_ocean_map.gif/330px-World_ocean_map.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/World_ocean_map.gif/440px-World_ocean_map.gif 2x" data-file-width="500" data-file-height="500" /></a><figcaption>نقشه پویانماشده ای که نشانگر آب‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اقیانوس">اقیانوسی</a> جهان است. <a href="/wiki/%D9%BE%D9%87%D9%86%D9%87_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="پهنه آبی">پیکره</a> پیوسته آبی <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">کره زمین</a> را فرا گرفته، به گونه ای که اقیانوس جهانی به نواحی اصلی تقسیم‌بندی شده که بینشان تبادل نسبتاً آزادی وجود دارد. پنج ناحیه اقیانوی را اغلب اینگونه تعریف می‌کنند:<a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="اقیانوس آرام">آرام</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="اقیانوس اطلس">اطلس</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">هند</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اقیانوس منجمد شمالی">منجمد شمالی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اقیانوس منجمد جنوبی">منجمد جنوبی</a>؛ دو اقیانوس اخیر را برخی مواقع در سه تای دیگر ادغام می‌کنند.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ships_in_Hong_Kong518.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ships_in_Hong_Kong518.jpg/220px-Ships_in_Hong_Kong518.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ships_in_Hong_Kong518.jpg/330px-Ships_in_Hong_Kong518.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ships_in_Hong_Kong518.jpg/440px-Ships_in_Hong_Kong518.jpg 2x" data-file-width="4752" data-file-height="3168" /></a><figcaption>دریا نقش بسیار مهمّی در توسعه و تجارت بشر دارد، مانند <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="دلتای رود پیرل (صفحه وجود ندارد)">دلتای رود پیرل</a> در چین. بندرهای <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ کنگ</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%DA%98%D9%86" title="شنژن">شنژن</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%AF_%DA%98%D9%88" class="mw-redirect" title="گوانگ ژو">گوانگ ژو</a>، به‌طور مستقل، سومین، چهارمین، و پنجمین بندرهای پر تردّد دنیایند.</figcaption></figure>دریا سامانه پیوسته تمام آب‌های <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="پوسته اقیانوسی">پوسته اقیانوسی</a> زمین است، که شامل ۴ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اقیانوس">اقیانوس</a> نام‌گذاری شده به وسیله <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="سازمان آب‌نگاری بین‌المللی">سازمان آب‌نگاری بین‌المللی</a><a href="#cite_note-ihorg-8">[۸]</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="اقیانوس اطلس">اقیانوس اطلس</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="اقیانوس آرام">اقیانوس آرام</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">اقیانوس هند</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اقیانوس منجمد شمالی">اقیانوس منجمد شمالی</a>) و آب‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اقیانوس منجمد جنوبی">اقیانوس منجمد جنوبی</a> (چه از آن چهار اقیانوس جدا باشد و چه به همراه آن‌ها حساب گردد) می‌شود.<a href="#cite_note-oed-9">[۹]</a> این مفهوم و استفاده از دریا برای توصیف بدنه‌های آبی آب‌های دریا مانند <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="دریای سرخ">دریای سرخ</a> هر دو به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان انگلیسی باستان">زبان انگلیسی باستان</a> بازمی‌گردد؛ مفهوم کلی تر از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="انگلیسی میانه">انگلیسی میانه</a> به <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%81_%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81" title="حرف تعریف">حرف تعریف</a> معینی نیاز دارد. دریا تجلی حق برای انسان‌ها می‌باشد. نسب دریا و موج و ترکیب رنگ و آرامش و عظمت و بزرگی و زیبایی و تمام کیفیات آن می‌تواند محل توجه و تفکر بسیار باشد. با توجه به کاربرد این واژه در طول زمان، هیچ تفاوت مهمی بین اقیانوس و دریا وجود ندارد، البته دریاها کوچکترند و (به استثنای <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="دریای سارگاسو">دریای سارگاسو</a> که حاصل <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="چرخاب اطلس شمالی">چرخاب اطلس شمالی</a> است<a href="#cite_note-Stow-10">[۱۰]</a>) معمولاً به خشکی‌های کوچک‌تری در مقایسه با قاره‌ها محدودند.<a href="#cite_note-oceanservice.noaa-11">[۱۱]</a> دریاها اغلب بزرگتر از <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87" title="دریاچه">دریاچه‌ها</a> هستند، و شامل نمک می‌باشند، اما <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="دریاچه طبریه">دریاچه طبریه</a> <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A2%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="دریاچه آب شیرین (صفحه وجود ندارد)">دریاچه آب شیرین</a> می‌باشد.<a href="#cite_note-12">[۱۲]</a> در میان اقیانوس‌شناسان، یک تعریف قابل قبول برای دریا وجود دارد؛<a href="#cite_note-13">[۱۳]</a> با توجه به <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84" title="حقوق بین‌الملل">حقوق بین‌الملل</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها">کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها</a> بیان می‌کند که تمام اقیانوس «دریای واحد» است.<a href="#cite_note-14">[۱۴]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="علوم_فیزیکی">علوم فیزیکی</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: علوم فیزیکی">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری">اقیانوس‌نگاری</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری فیزیکی">اقیانوس‌نگاری فیزیکی</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Apollo17WorldReversed.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Apollo17WorldReversed.jpg/220px-Apollo17WorldReversed.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Apollo17WorldReversed.jpg/330px-Apollo17WorldReversed.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Apollo17WorldReversed.jpg/440px-Apollo17WorldReversed.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="3002" /></a><figcaption>"<a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="تیله آبی">تیله آبی</a>" در جهت اصلی خود، که محل اتصال اقیانوس هند به اطلس را در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%BA%D9%87_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="دماغه امید نیک">دماغه امید نیک</a> نشان می‌دهد.</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">زمین</a> تنها <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="سیاره">سیاره</a> شناخته‌شده‌ای است که سطح آن با <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8" title="آب">آب</a> مایع پوشیده شده است، اگرچه <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="مریخ">مریخ</a> دارای <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%B7%D8%A8%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="یخ‌های قطبی مریخ (صفحه وجود ندارد)">یخ‌های قطبی</a> می‌باشد و ممکن است در <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سیاره‌های زمین‌سان">سیاره‌های زمین‌سان</a> در <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="سیاره فراخورشیدی">منظومه‌های شمسی دیگر</a> اقیانوس وجود داشته باشد.<a href="#cite_note-15">[۱۵]</a> هنوز معلوم نیست <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87_%D8%A2%D8%A8_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریشه آب روی زمین (صفحه وجود ندارد)">آب روی زمین از کجا آمده است</a>، اما، با نگاهی از <a href="/wiki/%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="فضای بیرونی">فضا</a>، سیاره ما شبیه اشکال متنوع «<a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="تیله آبی">تیله آبی</a>» به نظر می‌رسد: اقیانوس‌ها، یخچال‌های قطبی، ابرها.<a href="#cite_note-16">[۱۶]</a> از ۱۳۶۰۰۰۰۰۰۰ کیلومتر مکعب حجم آب زمین، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="گستردگی آب در کره زمین">۹۷٫۲ درصد آن مربوط به دریاهای شناخته شده است</a> و بیش از ۷۰ درصد سطح آن را پوشش می‌دهد.<a href="#cite_note-17">[۱۷]</a> ۲٫۱۵ درصد باقی منجمد است، در یخ‌هایی که <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اقیانوس منجمد شمالی">اقیانوس منجمد شمالی</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اقیانوس منجمد جنوبی">اقیانوس منجمد جنوبی</a> آن را پوشش می‌دهند، و <a href="/wiki/%DB%8C%D8%AE%DA%86%D8%A7%D9%84_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="یخچال طبیعی">یخچال‌های طبیعی</a> سراسر جهان یافت می‌شوند. باقی‌مانده آن (حدوداً ۰٫۶۵ درصد کل آب‌ها) <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آب‌های زیر زمینی (صفحه وجود ندارد)">آب‌های زیر زمینی</a> یا مراحل مختلف <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D8%A2%D8%A8" title="چرخه آب">چرخه آب</a> را شکل می‌دهد که شامل <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="آب شیرین">آب شیرین</a> مصرفی <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%B4%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C" title="جانوران خشکی‌زی">جانوران خشکی‌زی</a> می‌باشد: <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1_%D8%A2%D8%A8" title="بخار آب">بخار آب</a> در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جو زمین">جو زمین</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1" title="ابر">ابرها</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="باران">باران</a> حاصل از آن‌ها، و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87" title="دریاچه">دریاچه‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="رودخانه">رودخانه‌هایی</a> که خود به خود شکل گرفته‌اند، و آب آن‌ها دوباره و دوباره به دریا بازمی‌گردد.<a href="#cite_note-NOAAcycle-18">[۱۸]</a> دریا به اندازه‌ای به زمین تسلط دارد که <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B3%DB%8C._%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="آرتور سی. کلارک">آرتور سی. کلارک</a> نویسنده مشهور انگلیسی گفته است بهتر است نام «<a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">زمین</a>» را «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اقیانوس">اقیانوس</a>» قرار دهیم. مطالعه <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">علمی</a> آب و <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="چرخه آبی">چرخه آبی</a> زمین در حیطه <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آب‌شناسی">آب‌شناسی</a> می‌باشد؛ <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="دینامیک شاره‌ها">دینامیک شاره‌ها</a> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a> آب در حال حرکت را بررسی می‌کند. جدیدترین مطالعه دریا <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری">اقیانوس‌نگاری</a> است. این علم با مطالعه <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جریان‌های آبی (صفحه وجود ندارد)">جریان‌های آبی</a> اقیانوس آغاز شد،<a href="#cite_note-19">[۱۹]</a> اما به رشته‌ای بزرگ و چند زیر رشته‌ای تبدیل شده است:<a href="#cite_note-Jenkins-20">[۲۰]</a> این رشته خواص آب دریا را بررسی می‌کند؛ امواج، جزر و مد و جریان‌ها را مطالعه می‌نماید؛ خط سواحل و بستر اقیانوس را رسم؛ و حات موجودات دریا را مطالعه می‌کند. مباحث مربوط به حرکت دریا، نیروهای آن و نیروهایی که بر فراز آن عمل می‌کنند، به عنوان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری فیزیکی">اقیانوس‌نگاری فیزیکی</a> شناخته می‌شوند.<a href="#cite_note-21">[۲۱]</a> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شناسی دریایی">زیست‌شناسی دریایی</a> (اقیانوس‌نگاری زیستی) گیاهان، جانوران، و سایر موجودات زنده ساکن <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="اکوسیستم">اکوسیستم</a> دریا را بررسی می‌کند. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="اقیانوس‌نگاری شیمیایی">اقیانوس‌نگاری شیمیایی</a> نیز دربارهٔ هر دو اطلاعاتی را بیان می‌نماید، این زیر رشته <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="عنصر (شیمی)">عناصر</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول‌های</a> داخل اقیانوس را بررسی می‌کند: به ویژه، نقش اقیانوس در چرخه کربن، و نقش کربن دی‌اکسید در افزایش خاصیت اسیدی آب دریا. دریا و <a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="جغرافیای طبیعی">جغرافیای طبیعی</a> دریایی شکل دریا را ترسیم می‌کند، درحالی که <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جغرافیای دریا (صفحه وجود ندارد)">جغرافیای دریا</a> (اقیانوس‌شناسی جغرافیایی) شواهد <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رانش قاره‌ای">رانش قاره‌ای</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="ساختار زمین">ساختار زمین</a> را فراهم، فرایند <a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ته‌نشینی">ته‌نشینی</a> را شفاف سازی، و به مطالعه <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="آتشفشان">آتشفشان‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%B1%D8%B2%D9%87" title="زمین‌لرزه">زمین‌لرزه‌ها</a> کمک کرده است. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آب_دریا">آب دریا</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: آب دریا">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="آب دریا">آب دریا</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:SMOS2010.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/SMOS2010.png/220px-SMOS2010.png" decoding="async" width="220" height="93" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/SMOS2010.png/330px-SMOS2010.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/SMOS2010.png/440px-SMOS2010.png 2x" data-file-width="1418" data-file-height="598" /></a><figcaption>اولین نقشه جهانی از شوری سطح اقیانوس‌ها که توسط ماهواره <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" class="mw-redirect" title="سازمان فضایی اروپا">سازمان فضایی اروپا</a> ایجاد شده است. میزان شوری از ۳۲ در هزار (بنفش) تا ۳۸ در هزار (قرمز) متغیر است.</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="آب دریا">آب دریا</a> همواره <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9" title="نمک">شور</a> است و اگرچه درجه شوری آن می‌تواند متفاوت باشد، حدوداً ۹۰ درصد آب اقیانوس‌ها در هر <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%B1" title="لیتر">لیتر</a> ۳۴ تا ۳۵ <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%85" title="گرم">گرم</a> (۱٫۲ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%B3" title="اونس">اونس</a>) <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%88%D9%84_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="محلول آبی">مواد جامد محلول</a> دارند، که شوری ۳٫۴ تا ۳٫۵ درصدی تولید می‌کنند<a href="#cite_note-22">[۲۲]</a> (اقیانوس‌نگاران برای توصیف ساده‌تر تفاوت‌های کوچک، اغلب به جای <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF" title="درصد">درصد</a>، شوری را با <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="در هزار">در هزار</a> یا <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بخش در هزار (صفحه وجود ندارد)">بخش در هزار</a> (<a href="/wiki/Ppt" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ppt">ppt</a>) بیان می‌کنند). شوری سطح آب‌ها در نیم‌کره شمالی به‌طور عمومی نزدیک به ۳۴ در هزار است، در حالی که در نیم‌کره جنوبی ۳۵ در هزار می‌باشد. حل شونده آب اقیانوس‌ها از <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="آب دریا">هم از آب رودخانه‌های درحال جریان و هم از جریان‌های اقیانوسی</a> فراهم می‌شود.<a href="#cite_note-23">[۲۳]</a> ترکیب نسبی مواد مل شونده، در سراسر اقیانوس ثابت است:<a href="#cite_note-Millero-24">[۲۴]</a><a href="#cite_note-25">[۲۵]</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="سدیم">سدیم</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="کلرید">کلرید</a> حدود ۸۵ درصد آن را شکل می‌دهند. سایر حل‌شونده‌ها، شامل <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یون‌های فلزی (صفحه وجود ندارد)">یون‌های فلزی</a> مانند <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%85" title="منیزیم">منیزیم</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B3%DB%8C%D9%85" title="کلسیم">کلسیم</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون‌های منفی</a> مانند <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="سولفات">سولفات</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="کربنات">کربنات</a>، و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="برمید">برمید</a> می‌باشد. در غیاب سایر آلودگی‌ها، نوشیدن آب دریا ضرر ندارد، البته بیش از حد شور است؛ به‌طور مشابه، بدون <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شیرین‌سازی (صفحه وجود ندارد)">شیرین‌سازی</a> نمی‌توان برای <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="آبیاری">آبیاری</a> اکثر <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="گیاه">گیاهان</a> از آن استفاده کرد. برای هدف‌های علمی و فنی، اغلب از شکل استاندارد <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="آب مصنوعی دریا (صفحه وجود ندارد)">آب مصنوعی دریا</a> استفاده می‌شود. تنوع‌های شوری تحت عوامل بسیاری قرار دارد: جریان‌هایی که بین دریاها جاری می‌شوند؛ آب شیرین <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="رودخانه">رودخانه‌ها</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D8%AE%DA%86%D8%A7%D9%84_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="یخچال طبیعی">یخچال‌های طبیعی</a>؛ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="بارندگی">بارندگی</a>؛ ایجاد و ذوب <a href="/wiki/%DB%8C%D8%AE_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="یخ دریا">یخ دریا</a>؛ و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="تبخیر">تبخیر</a>، که تحت تأثیر <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7" title="دما">دما</a>، بادها و امواج قرار دارد. برای مثال، سطح بالایی <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="دریای بالتیک">دریای بالتیک</a> شوری بسیار کمی دارد (۲۰ تا ۱۵ در هزار) زیرا دمای پایین آب‌وهوای پیرامون، تبخیر را کاهش داده است؛ این دریا رودخانه‌های فراوانی دارد؛ و ارتباط اندک آن با <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="دریای شمال">دریای شمال</a> موجب ایجاد لایه زیرین خنک و متراکمی می‌شود که به سختی با آب‌های سطحی مخلوط می‌گردد.<a href="#cite_note-26">[۲۶]</a> در مقابل، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="دریای سرخ">دریای سرخ</a> بین <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="صحرای بزرگ آفریقا">صحرای بزرگ آفریقا</a> و <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="صحرای عرب">صحرای عرب</a> قرار دارد؛ تبخیر در این دریا بالا، ولی بارش کم است؛ رودخانه‌های آن بسیار اندک (و اکثراً فصلی) اند؛ و ارتباط آن با سایر دریاها (<a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%B2" title="کانال سوئز">کانال سوئز</a> در شمال و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A8" title="باب‌المندب">باب‌المندب</a> در جنوب) بسیار باریک است. شوری میانگین آن ۴۰ در هزار می‌باشد.<a href="#cite_note-27">[۲۷]</a> شوری <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">دریای مدیترانه</a> اندکی کمتر است (۳۷ در هزار)، درحالی این میزان که برخی دریاهای حدود به خشکی بسیار بالاتر است. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="دریای مرده">دریای مرده</a> در هر لیتر ۳۰۰ گرم (۱۱ اونس) ماده حل شونده دارد (۳۰۰ در هزار). <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Annual_mean_sea_surface_temperature_(World_Ocean_Atlas_2009).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Annual_mean_sea_surface_temperature_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png/220px-Annual_mean_sea_surface_temperature_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Annual_mean_sea_surface_temperature_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png/330px-Annual_mean_sea_surface_temperature_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Annual_mean_sea_surface_temperature_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png/440px-Annual_mean_sea_surface_temperature_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png 2x" data-file-width="3183" data-file-height="2192" /></a><figcaption>میانگین دمای سطح (سال ۲۰۰۹) از -2 °C (بنفش روشن) تا 30 °C (صورتی روشن).</figcaption></figure> دمای دریا عمدتاً بر میزان <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B4_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="تابش خورشیدی">تابش خورشیدی</a> جذب شده وابسته است. در استوا، جایی که نور خورشید به‌طور مستقیم می‌تابد، دمای لایه‌های سطح می‌تواند تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد؛ در اطراف قطب‌ها، دما در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%B0%D9%88%D8%A8" class="mw-redirect" title="دمای ذوب">نقطه ذوب</a> با یخ دریا در تعادل دمایی است. شوری آب دمای ذوب را کمتر از دمای ذوب <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="آب شیرین">آب شیرین</a> کرده است (معمولاً -۱٫۸). این اختلاف دما به گردش مداوم آب در دریا کمک می‌کند. جریان‌های سطحی گرم با دور شدن از استوا سرد می‌شوند. با متراکم‌تر شدن، در آب فرومی‌رود. آب سرد در اعماق دریا، پیش از بالا آمدن سطح، به سمت استوا بازمی‌گردد. در سراسر جهان آب دریای در اعماق، دمایی بین -۲ تا ۵ درجه سانتی‌گراد دارد.<a href="#cite_note-28">[۲۸]</a> در دریاهای منجمد، <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1_%DB%8C%D8%AE%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بلور یخی (صفحه وجود ندارد)">بلورهای یخی</a> در سطح دریا شروع به شکل‌گیری می‌کنند. این‌ها به قطعات کوچک تقسیم شده، و در صفحه مسطحی یکی می‌گردند، به گونه ای که سوسپانسیون ضخیمی به نام <a href="/wiki/%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="یخ اسفنجی">یخ اسفنجی</a> را تشکیل می‌دهند. در شرایط آرام، صفحه نازکی که <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D8%AE" title="دریایخ">دریایخ</a> نام دارد، که به عنوان اشکال جدید یخ در دریا به پشت آن ضخیم می‌شود. در آب‌های آشفته، به جای آن، فرازیل در صفحه بزرگی به نام «پنکیک» به یکدیگر متصل می‌شوند. این‌ها در زیر و روی یکدیگر سر می‌خورند، تا تخته یخ‌های شناور را شکل دهند. در طول این فرایندها، آب شور و هوا در میان یخ زندانی می‌شوند. نیلاس با شوری در حدود ۱۲–۱۵ در هزار تشکیل می‌شود رنگ مایل به خاکستری دارد، اما با گذر زمان تازه‌تر می‌شود: بعد از یک سال، مایل به آبی و به ۴–۶ در هزار نزدیک می‌شود.<a href="#cite_note-29">[۲۹]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:WOA09_sea-surf_O2_AYool.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/WOA09_sea-surf_O2_AYool.png/220px-WOA09_sea-surf_O2_AYool.png" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/WOA09_sea-surf_O2_AYool.png/330px-WOA09_sea-surf_O2_AYool.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/WOA09_sea-surf_O2_AYool.png/440px-WOA09_sea-surf_O2_AYool.png 2x" data-file-width="3158" data-file-height="2217" /></a><figcaption>میانگین اکسیژن سطح (سال ۲۰۰۹) از ۰٫۱۵ (بنفش روشن) تا ۰٫۴۵ (صورتی روشن) <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84" title="مول">مول</a> گاز اکسیژن در هر <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D8%B9%D8%A8" title="متر مکعب">متر مکعب</a>.</figcaption></figure> میزان <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="نور خورشید">نور خورشیدی</a> که به داخل دریا نفوذ می‌کند، به <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A3%D8%AB%DB%8C%D8%B1_%D8%B2%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%88%D9%87%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تأثیر زاویه خورشید بر آب‌وهوا (صفحه وجود ندارد)">زاویه خورشید</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سپیدایی">آب‌وهوای</a> محلی، و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="کدری">کدری</a> دریا بستگی دارد. از نوری که به سطح دریا می‌رسد، بیشتر آن از سطح دریا بازتاب می‌شود، و <a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="طیف الکترومغناطیسی">طول موج</a> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%85%D8%B2" class="mw-redirect" title="قرمز">قرمز</a> در چند متر بالایی مشاهده می‌گردد. <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AF" title="زرد">زرد</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="سبز">سبز</a> تا اعماق بیشتر نفوذ می‌کند، و طول موج‌های آبی و بنفش تا حدود ۱۰۰۰ متر نفوذ می‌نماید. میزان اکسیژن موجود در آب دریا در درجه اول به <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7" title="دما">دما</a> و موجودات زنده <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2" title="فتوسنتز">فتوسنتزیکی</a> مانند جلبک، <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%88%D9%86" title="فیتوپلانکتون">فیتوپلانکتون</a>، و گیاهانی مانند <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%81_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="علف دریایی">علف دریایی</a> بستگی دارد که در آن زندگی می‌کنند. در طول روز، فعالیت فتوسنتزی آن‌ها اکسیژن تولید می‌کند، این اکسیژن در آب دریا حل می‌شود و حیوانات دریایی از آن استفاده می‌کنند. اشباع آب از اکسیژن در طول شب و در اعماق زیاد کمتر روی می‌دهد. پایین‌تر از عمق حدوداً ۲۰۰ متر، نور کافی برای فتوسنتز وجود ندارد،<a href="#cite_note-Russell-30">[۳۰]</a> و در نتیجه اکسیژن حل شده کمتر است. در پایین آن، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="اندامگان بی‌هوازی">اندامگان بی‌هوازی</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%81_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="برف دریایی">مواد ارگانیک رو به پایین</a> را تجزیه و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%81%DB%8C%D8%AF_%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" class="mw-redirect" title="سولفید هیدروژن">سولفید هیدروژن</a> تولید می‌کنند.<a href="#cite_note-31">[۳۱]</a> گفته می‌شود که <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%86_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="گرم‌شدن زمین">گرم‌شدن زمین</a> اکسیژن سطح و عمق دریا را کاهش خواهد داد، زیرا اکسیژن جو نیز در حال کاهش است.<a href="#cite_note-32">[۳۲]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="موج‌ها">موج‌ها</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: موج‌ها">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="موج دریا">موج دریا</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:MeanWaveHeight1992.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/MeanWaveHeight1992.png/220px-MeanWaveHeight1992.png" decoding="async" width="220" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/MeanWaveHeight1992.png/330px-MeanWaveHeight1992.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/MeanWaveHeight1992.png 2x" data-file-width="402" data-file-height="257" /></a><figcaption>میانگین ارتفاع موج (سال ۱۹۹۲)، از ۰ متر (بنفش روشن) تا ۶ متر (سفید). توجه کنید که بلندترین موج‌ها در اقیانوس‌های جنوبی روی می‌دهند.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Deep_water_wave.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Deep_water_wave.gif/220px-Deep_water_wave.gif" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Deep_water_wave.gif/330px-Deep_water_wave.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Deep_water_wave.gif 2x" data-file-width="390" data-file-height="256" /></a><figcaption>جابجایی بخشی از سیال با عبور موج</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="امواج سطح اقیانوس">امواج سطح اقیانوس</a> پر نوسانند، این نوسان محصول <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D8%B7%DA%A9%D8%A7%DA%A9" title="اصطکاک">اصطکاک</a> بین آب و هوایی است که مجاور آن حرکت می‌کند. این اصطکاک <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="انرژی">انرژی</a> را انتقال می‌دهد و در مسیر عمود بر باد، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%DB%8C" title="موج سطحی">امواج سطحی</a> را ایجاد می‌کند. نام بالای موج <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%84%D9%87_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)&action=edit&redlink=1" class="new" title="قله (فیزیک) (صفحه وجود ندارد)">قله موج</a> است و انتهای آن <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاهی موج (صفحه وجود ندارد)">پاهی موج</a> است. فاصله بین دو قله موج را <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D9%84_%D9%85%D9%88%D8%AC" title="طول موج">طول موج</a> گویند. این امواج <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%AC_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="موج مکانیکی (صفحه وجود ندارد)">مکانیکی</a> اند: مولکول‌های آب در یک نقطه فرضی، بالا می‌روند و با عبور موج پایین می‌آیند، و مسیری دایره‌ای شکل می‌دهند. انرژی از طریق سطح عبور می‌کند و خود آب هیچ حرکتی افقی انجام نمی‌دهد. اندازه این امواج <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="وضعیت دریا (صفحه وجود ندارد)">وضعیت دریا</a> را معین می‌کنند، که (در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="سطح آزاد">سطح آزاد</a>) به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B9%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="سرعت باد">سرعت باد</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="موجگاه">موجگاه</a> (فاصله‌ای که در ورای آن باد بر روی آب می‌وزد) بستگی دارد. امواج کوچکتر را <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%AC_%D9%85%D9%88%DB%8C%D8%B1%DA%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="موج مویرگی (صفحه وجود ندارد)">امواج مویرگی</a> می‌نامند. با وزش بادهای قوی و طولانی، قله امواج مویرگی افزایش می‌یابد، و امواج بزرگتر و نامنظم‌تری ایجاد می‌شوند که به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="امواج سطح اقیانوس">امواج سطح اقیانوس</a> معروفند. این امواج زمانی به ماکسیمم ارتفاع خود می‌رسند که سرعت آن‌ها به سرعت باد در حال وزش نزدیک شود، و با گذر زمان به‌طور طبیعی به امواج بلند و قدرتمند با مسیر و طول موج رایج تقسیم می‌گردند. این <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="دسته موج (صفحه وجود ندارد)">دسته موج‌ها</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%87%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="بادهای چهلگان">بادهای چهلگان</a> نیم‌کره جنوبی رایجند که باد در آن‌ها به‌طور مداوم می‌وزد.<a href="#cite_note-NOAA-33">[۳۳]</a><a href="#cite_note-34">[۳۴]</a> زمانی که باد فرومی‌نشیند، امواج مویرگی با توجه به <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%B4_%D8%B3%D8%B7%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشش سطح (صفحه وجود ندارد)">کشش سطح</a> ناپدید می‌شوند، اما امواج سطح دریا و دسته موج‌ها تنها به وسیله جاذبه و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC" title="تداخل امواج">تداخل ویرانگر امواج</a> کاهش می‌یابند. اما، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC" title="تداخل امواج">تداخل سازنده امواج</a> می‌توانند همچنین <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85" title="موج عظیم">امواج عظیمی</a> را ایجاد کنند که از امواج معمولی بسیار بزرگترند.<a href="#cite_note-mrgarrison-35">[۳۵]</a> اکثر موج‌ها از ۳۳ متر کوتاه ترند، و دو یا سه برابر شدن این ارتفاع در طوفان‌های شدید غیرممکن نیست.<a href="#cite_note-36">[۳۶]</a> برای ساخت و ساز سازه‌های درون دریا مانند نیروگاه‌های بادی دریایی و <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D9%86%D9%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="سکوی نفت">سکوهای نفت</a> تاریخچه صد ساله امواج آن منطقه را اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل می‌کنند.<a href="#cite_note-37">[۳۷]</a> امواج غول‌آسایی، تا ارتفاع ۲۵ متر مستندسازی شده‌اند.<a href="#cite_note-38">[۳۸]</a><a href="#cite_note-39">[۳۹]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Propagation_du_tsunami_en_profondeur_variable.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Propagation_du_tsunami_en_profondeur_variable.gif/220px-Propagation_du_tsunami_en_profondeur_variable.gif" decoding="async" width="220" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Propagation_du_tsunami_en_profondeur_variable.gif/330px-Propagation_du_tsunami_en_profondeur_variable.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Propagation_du_tsunami_en_profondeur_variable.gif 2x" data-file-width="429" data-file-height="225" /></a><figcaption>با وارد شدن امواج به مناطق کم عمق، سرعتشان کاهش و ارتفاعشان افزایش می‌یابد.</figcaption></figure> امواج با رسیدن به ساحل و وارد شدن به مناطق کم‌عمق، رفتارشان تغییر می‌کند. اگر با یک زاویه به ساحل برسند، می‌توانند صخره‌ها و پرتگاه‌ها را خم کنند و به آن‌ها شکل دهند. زمانی که موج به نقطه‌ای می‌رسد که در انتهای موج مولکول‌های در حال نوسان با <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="بستر دریا">بستر دریا</a> در تماس می‌باشند، اصطکاک شروع به کاهش سرعت این موج می‌کند. این موضوع سبب کاهش فاصله قله‌ها و افزایش ارتفاع امواج می‌شود. زمانی که نسبت ارتفاع به طول موج از ۱:۷ بیشتر می‌شود، موج می‌شکند، و به شکل آب کف‌دار بر سر دریا فرود می‌آید. این موج پیش از عقب‌نشینی به سمت دریا به دلیل جاذبه، به ساحل هجوم می‌برد. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سونامی">سونامی</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: سونامی">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سونامی">سونامی</a></div><figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:2004-tsunami.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/2004-tsunami.jpg/220px-2004-tsunami.jpg" decoding="async" width="220" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/2004-tsunami.jpg/330px-2004-tsunami.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/2004-tsunami.jpg/440px-2004-tsunami.jpg 2x" data-file-width="1536" data-file-height="1114" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%B1%D8%B2%D9%87_%D9%88_%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B4)" class="mw-redirect" title="زمین‌لرزه و سونامی اقیانوس هند (۲۰۰۴)">زمین‌لرزه و سونامی اقیانوس هند (۲۰۰۴)</a>، که در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a> به ساحل حمله کرد. تقریباً ۸۰۰۰ نفر تایلندی جان باختند؛ در سراسر پیرامون <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">اقیانوس هند</a>، ۲۲۰ هزار نفر مردند.<a href="#cite_note-40">[۴۰]</a></figcaption></figure> سونامی شکل غیرمعمول موج است که به دلیل رویدادی ناگهانی و قدرتمند مانند <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%B1%D8%B2%D9%87" title="زمین‌لرزه">زمین‌لرزه</a> یا <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%BA%D8%B2%D8%B4" title="زمین‌لغزش">زمین‌لغزش</a> در زیر آب، برخورد شهاب‌سنگ، <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AA%D8%B4%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فوران آتشفشانی">فوران آتشفشانی</a> یا فروریختن زمین در دریا ایجاد می‌شود. این رویدادها می‌توانند به‌طور موقت سطح آب دریا را در محل تحت تأثیر قرار گرفته افزایش یا کاهش دهند. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84" title="انرژی پتانسیل">انرژی پتانسیل</a> آب آواره به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%DB%8C" title="انرژی جنبشی">انرژی جنبشی</a> تبدیل می‌شود، موجی کم‌عمق ایجاد می‌کند که با سرعتی متناسب با مربع عمق آب، به طرف بیرون موج تولید می‌کند؛ لذا، سومانی‌ها در سطح آزاد اقیانوس سریع‌تر از فلات قاره‌ای حرکت می‌کنند.<a href="#cite_note-usgstsunami-41">[۴۱]</a> با وجود حرکت سونامی با سرعتی بیش از ۹۷۰ کیلومتر بر ساعت، این پدیده در دریاهای عمیق طول موج ۱۳۰ تا ۴۸۰ کیلومتر را دارا می‌باشد و دامنه آن کمتر از ۳ فوت است.<a href="#cite_note-UoW-42">[۴۲]</a> در مناطق یکسان، امواج سطحی استاندارد تنها طول موج ۱۰۰ فوت را دارند و سرعتشان تا ۱۰۵ <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D8%A8%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA" title="کیلومتر بر ساعت">کیلومتر بر ساعت</a> می‌رسد، اما وقتی که با دامنه‌های محتمل ۱۴ متری مقایسه می‌شوند، سونامی‌ها می‌توانند در این مرحله از مرز عبور کنند. <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D9%87%D8%B4%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیستم هشدار سونامی (صفحه وجود ندارد)">سیستم هشدار سونامی</a> بر اساس این حقیقت ایجاد شده‌اند که امواج حاصل از زمین‌لرزه تنها قادرند ۱۴۰۰۰ کیلومتر را در هر ساعت طی کنند، این موضوع ب مناطق در معرض تهدید اجازه می‌دهد که از خطر سونامی آگاه شوند.<a href="#cite_note-43">[۴۳]</a> اندازه‌گیری از شبکه ایستگاه اندازه‌گیری از سطح دریا، امکان تأیید یا رد سومانی را فراهم می‌کند.<a href="#cite_note-44">[۴۴]</a> یک رویداد مخرب در فلات قاره‌ای ممکن است سبب ایجاد یک سونامی در خشکی‌های اطراف شود که قادر است در سراسر اقیانوس جابجا شود. انرژی امواج تنها به تدریج از بین می‌رود، اما در مقابل موج افزایش می‌یابد. از آن جا که موج از منبعی تابش می‌یابد، جبهه موج بلندتر می‌شود و انرژی میانگین کاهش می‌یابد، لذا سواحل دوردست با امواج ضعیفتری مواجه می‌شوند. اما، از آن جا که سرعت موج به عمق آب بستگی دارد، موج در همه جا با سرعتی یکسان حرکت نمی‌کند، و این موضوع مسیر جبهه موج را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این پدیده که نامش <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="شکست نور">شکست نور</a> است، می‌تواند در برخی مکان‌ها بر قدرت یک سونامی در حال پیشرفت تمرکز کند، در حالی که ان را در سایر مکان‌ها ضعیف می‌کند.<a href="#cite_note-45">[۴۵]</a><a href="#cite_note-46">[۴۶]</a> حرکت سونامی به درون آب کم عمق، همانند سایر امواج، موجب کاهش سرعت موج و افزایش ارتفاع آن می‌شود. ممکن است یا انتها یا قله موج در ابتدا به ساحل برسند. در شرایط اول (انتها)، دریا عقب‌نشینی می‌کند و مناطق تحت جزر و مد را ترک می‌نماید.<a href="#cite_note-47">[۴۷]</a> زمانی که قله می‌رسد، معمولاً نمی‌شکند و به داخل خشکی حمله می‌کند، و تمام مسیرها را سیل فرا می‌گیرد. بیشتر تخریب این فاجعه حاصل سیل‌هایی هستند که مردم و سایر اشیاء را به همراه خود به داخل دریا بازمی‌گردانند و غرق می‌کنند. یک رویداد جغرافیایی می‌تواند چندین سونامی را ایجاد کند. در این شرایط، معمولاً امواج بعدی بین ۸ دقیقه و ۲ ساعت بعد از اولین موج فرا می‌رسند، این امکان نیز وجود دارد که موج اول بزرگ‌ترین و مخرب‌ترین موج نباشد. گاهی اوقات، در یک خلیج کم‌عمق سونامی به <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D8%B1_(%D8%AC%D8%B2%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="بور (جزر و مد) (صفحه وجود ندارد)">بور</a> تبدیل می‌شود.<a href="#cite_note-NTWC-physics-48">[۴۸]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جزر_و_مد">جزر و مد</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: جزر و مد">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D8%AF" title="جزر و مد">جزر و مد</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tides_overview.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Tides_overview.png/220px-Tides_overview.png" decoding="async" width="220" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Tides_overview.png/330px-Tides_overview.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Tides_overview.png/440px-Tides_overview.png 2x" data-file-width="1914" data-file-height="1718" /></a><figcaption>مدها (به رنگ آبی) در نزدیکترین و دورترین نقاط زمین نسبت به ماه</figcaption></figure> به بالا رفتن و پایین آمدن منظم سطح آب در پاسخ به تأثیر <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="گرانش">گرانش</a> ماه و خورشید بر زمین و تأثیر چرخش زمین، که در دریاها و اقیانوس‌ها مشاهده می‌شود، جزر و مد گویند. در هر مکانی، آب پیرامون چرخه جز و مد بالا می‌آید به به بیشترین ارتفاع خود یعنی «مد» می‌رسد، سپس فروکش می‌کند و به «جزر» می‌رسد. با فروکش کردن آب، موج‌شکن‌ها و مناطق جزری بیشتری نمایان می‌شوند. تفاوت ارتفاع جزر و مد را «طیف جزر و مدی» گویند.<a href="#cite_note-oceanservice-49">[۴۹]</a><a href="#cite_note-50">[۵۰]</a> بورهای جزر و مد در دهانه رودخانه‌ها روی می‌دهند، جایی که نیروی جزر ورودی، امواج دریا را در مقابل جریان به بالا هل می‌دهند. در <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%AF%DA%98%D9%88" title="هانگژو">هانگژو</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری خلق چین">جمهوری خلق چین</a>، ارتفاع بور به ۹ متر می‌رسد و می‌تواند ۴۰ کیلومتر را در ساعت طی کند. بیشتر مکان‌ها هر روز دو جزر را تجربه می‌کنند، که به فاصله ۱۲ ساعت و ۲۵ دقیقه (نیمی از زمانی که طول می‌کشد زمین یک دور کامل بچرخد و ماه از دید ناظر نسبی به مکان قبلی خود بازگردد) روی می‌دهند. جرم ماه تقریباً ۲۷ میلیون برابر کوچکتر از خورشید است، اما ۴۰۰ برابر خورشید به زمین نزدیکتر است.<a href="#cite_note-NOAAtides-51">[۵۱]</a> <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="نیروی کشندی">نیروی کشندی</a> به‌طور مداوم با افزایش فاصله کاهش می‌یابد، لذا تأثیر ماه بر جزر و مد دو برابر بیشتر از خورشید است. در اقیانوس در محلی که زمین به ماه خیلی نزدیک است، یک برآمدگی ایجاد می‌شود، زیرا این همان محلی است که تأثیر جاذبه ماه در آن ماکسیمم می‌باشد. در طرف دیگر زمین، نیروی ماه در ضعیفترین حالت خود است، و این موجب یک برآمدگی دیگر می‌گردد. با گردش ماه به دور زمین، این برآمدگی‌ها نیز همراه آن می‌چرخند. تأثیر خورشید کمتر است، اما خورشید، ماه و زمین در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D8%B1_(%D9%85%D8%A7%D9%87)" title="بدر (ماه)">بدر</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%86%D9%88" title="ماه نو">ماه نو</a> هم تراز می‌شوند، و تأثیر ترکیبی موجب ایجاد «جزر و مد بهاری» می‌شود. در مقابل، زمانی که از دیدگاه ناظر روی زمین، خورشید با ماه زاویه ۹۰ درجه می‌سازد، گرانش ترکیبی تأثیر جزر و مد کاهش می‌یابد، و موجب ایجاد خفیف‌ترین جزر و مدها می‌شود. جریان‌های جزر و مدی آب دریا با <a href="/wiki/%D9%84%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="لختی">لختی</a> آب مخالفت می‌کنند، و ممکن است تحت تأثیر جرم خشکی قرار گیرند. در مکان‌هایی مانند <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="خلیج مکزیک">خلیج مکزیک</a> که خشکی حرکت برآمدگی‌ها را مقید می‌کند، روزانه تنها یک مجموعه از جزر و مد اتفاق می‌افتد. در خارج از یک جزیره، ممکن است روزانه در چرخه‌ای پیچیده، چهار جزر اتفاق افتد. <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%DB%8C%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="تنگه یوریپوس (صفحه وجود ندارد)">تنگه یوریپوس</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B3%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="کالسیس">کالسیس</a> از <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="وابیه">وابیه</a>، جریان‌های قدرتمندی را تجربه می‌کند که به‌طور ناگهان، و معمولاً روزانه چهار تا ۱۲ بار مسیر خود را تغییر می‌دهد، این اتفاق زمانی روی می‌دهد که زاویه ماه و خورشید ۹۰ درجه می‌گردد.<a href="#cite_note-EuripusStraits-52">[۵۲]</a><a href="#cite_note-53">[۵۳]</a> در خلیج‌های قیفی-شکل، طیف جزر و مدی می‌تواند بزرگ باشد. <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="خلیج فاندی">خلیج فاندی</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="کانادا">کانادا</a> می‌تواند جزر و مد بهاری ۱۵ متری را تجربه کند. اگرچه جزر و مد منظم و قابل پیش‌بینی است، ارتفاع مد می‌تواند با توجه به بادهای دریایی و ساحلی به ترتیب کاهش و افزایش یابد. یک فشار بالا در مرکز <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%86%D8%AF" title="واچرخند">واچرخند</a>، می‌تواند آب را به پایین کشد و با جزرهای غیرطبیعی مرتبط است، درحالی که مکان‌های کم ارتفاع، می‌توانند موجب مدهای عظیم شوند. یک <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%B2%D8%A2%D8%A8" title="خیزآب">خیزآب</a> زمانی اتفاق می‌افتد که سطح دریا در اثر فشار هوا و وزش طوفان بالا آید. در زمان مد این ارتفاع می‌تواند تا حد چشم‌گیری افزایش یابد. در ۱۹۰۰، <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="در گلوستون (صفحه وجود ندارد)">در گلوستون</a> <a href="/wiki/%D8%AA%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B3" title="تگزاس">تگزاس</a>، در طول یک طوفان، ارتفاع خیزآب تا ۵ متر بالا آمد، و در نتیجه شهر آسیب دید، بیش از ۳۵۰۰ نفر جان باختند، و ۳۶۳۶ خانه ویران شد.<a href="#cite_note-54">[۵۴]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جریان‌ها">جریان‌ها</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: جریان‌ها">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="جریان اقیانوسی">جریان اقیانوسی</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Annual_mean_sea_surface_sea_water_density_(World_Ocean_Atlas_2009).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Annual_mean_sea_surface_sea_water_density_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png/220px-Annual_mean_sea_surface_sea_water_density_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Annual_mean_sea_surface_sea_water_density_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png/330px-Annual_mean_sea_surface_sea_water_density_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Annual_mean_sea_surface_sea_water_density_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png/440px-Annual_mean_sea_surface_sea_water_density_%28World_Ocean_Atlas_2009%29.png 2x" data-file-width="3308" data-file-height="2217" /></a><figcaption>میانگین چگالی سطح (سال ۲۰۰۹)، از ۱۰۲۰ (بنفش روشن) تا ۱۰۲۸ (صورتی روشن) کلوگرم در هر متر مکعب.</figcaption></figure> بادی که بر فراز سطح آب دریا می‌وزد، باعث ایجاد اصطکاک در میان آب و دریا می‌شود. این پدیده نه تنها باعث ایجاد امواج می‌شود، بلکه موجب حرکت آب دریا در مسیر وزش باد می‌شود. اگرچه بادها متنوع اند، عمدتاً در تمام مکان‌ها در مسیری واحد می‌وزند، و بنابرین یک جریان سطحی می‌تواند شکل گیرد. بادهای غربی در عرض‌های جغرافیایی میانی رایج است، در حالی که بادهای شرقی بر مناطق استوایی چیره‌اند.<a href="#cite_note-55">[۵۵]</a> زمانی که آب در این راه جابجا می‌شود، سایر آب‌ها جریان می‌یابند تا جای خالی آن را پر کنند، و جابجایی دایره‌ای جریان‌های سطحی با نام <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%A8" title="چرخاب">چرخاب</a> شکل می‌گیرد. در اقیانوس‌های جهان پنج چرخاب اصلی وجود دارد: دو چرخاب در آرام، دو چرخاب در اطلس، یک چرخاب در اقیانوس هند. چرخاب اطلس شمالی که <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="دریای سارگاسو">دریای سارگاسو</a> را ایجاد می‌نماید، سطح‌های شوری ۳۸ در هزار را متراکم می‌سازد. سایر چرخاب‌های کوچک‌تر در دریاهای کوچک‌تر یافت می‌شوند و یک چرخاب واحد در اطراف <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> جریان دارد. هزاران سال است که این چرخاب‌ها چرخش یکسانی دارند، که <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="مکان‌نگاری">مکان‌نگاری</a> زمین، مسیر وزش باد، و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="اثر کوریولیس">اثر کوریولیس</a> آن‌ها را هدایت می‌کند. جریان‌های سطحی در نیم‌کره شمالی در جهت عقربه‌های ساعت و در نیم‌کره جنوبی در جهت خلاف می‌چرخند. آبی که از استوا دور می‌شود گرم است، و هرچه جلو می‌رود گرمای خود را از دست می‌دهد. این جریان‌ها تمایل دارند آب‌وهوای زمین را معتدل، مناطق استوایی را خنک و عرض‌های جغرافیایی بالاتر را گرم کنند.<a href="#cite_note-NOAAcurrent-56">[۵۶]</a> آب‌وهوای جهانی و <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%88%D8%B6%D8%B9_%D9%87%D9%88%D8%A7" title="پیش‌بینی وضع هوا">پیش‌بینی وضع هوا</a> به شدت تحت تأثیر اقیانوس جهانی قرار دارد، لذا مدل‌سازی آب‌وهوای جهانی امکان استفاده از <a href="/w/index.php?title=%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D8%AF%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لیست مدل‌های گردش اقیانوسی (صفحه وجود ندارد)">مدل‌های گردش اقیانوسی</a> را مانند سایر مدل‌های قطعات اصلی دیگر از جمله <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88_(%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" class="mw-redirect" title="جو (هواشناسی)">جو</a>، سطح زمین، ذرات معلق در هوا، و یخ دریا آسان می‌سازد.<a href="#cite_note-57">[۵۷]</a> مدل‌های اقیانوسی از شاخه‌ای از فیزیک به نام <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9_%DA%98%D8%A6%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="دینامیک ژئوفیزیکی سیالات (صفحه وجود ندارد)">دینامیک ژئوفیزیکی سیالات</a> استفاده می‌کنند که جریان‌های سیالاتی مانند آب دریا را در مقیاس بزرگ توصیف می‌کنند.<a href="#cite_note-58">[۵۸]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Corrientes-oceanicas.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Corrientes-oceanicas.png/220px-Corrientes-oceanicas.png" decoding="async" width="220" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Corrientes-oceanicas.png/330px-Corrientes-oceanicas.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Corrientes-oceanicas.png/440px-Corrientes-oceanicas.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="522" /></a><figcaption>جریان‌های سطحی: قرمز-گرم و آبی- سرد</figcaption></figure> جریان‌های سطحی تنها چندصد متر بالایی دریا را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اما همچنین جریان‌های مقیاس بزرگ در اعماق دریا از جابجایی جرم زیاد آب حاصل می‌شوند. یک جریان اقیانوسی اصلی در سراسر اقیانوس‌های جهان جریان می‌یابد و به عنوان <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="گردش دماشوری">گردش دماشوری</a> یا کمربند حامل جهانی شناخته می‌شود. این جابجایی آرام است و به وسیله تفاوت در چگالی آب ناشی از دما و شوری ایجاد می‌شود.<a href="#cite_note-59">[۵۹]</a> در عرض‌های جغرافیایی بالایی آب به وسیله دمای پایین جوی سرد و متبلور شدن یخ دریا نمکی تر می‌شود. هر دو این موارد آب را چگال‌تر می‌کند و در نتیجه آب فرومی‌رود. از دریای عمیق در اطراف گرینلند، این آب بین مناطق وسیع قاره‌ای در دو طرف اقیانوس اطلس به سمت جنوب جریان می‌یابد. زمانی که این آب به جنوبگان می‌رسد، به توده‌های خنک و فرورفته بیشتری از آب می‌رسد و به سمت غرب جریان می‌یابد. سپس به دو جریان تقسیم می‌شود که به سمت شمال و اقیانوس‌های هند و آرام پیش می‌رود. در این مکان آب به تدریج گرم می‌شود، چگالی‌اش افزایش می‌یابد، تا سطح اقیانوس بالا می‌آید و به دور خود می‌گردد. برخی جریان‌ها دوباره به اطلس بازمی‌گردند. کامل شدن این الگوی چرخش هزار سال طول می‌کشد. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Thermohaline_Circulation_2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Thermohaline_Circulation_2.png/220px-Thermohaline_Circulation_2.png" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Thermohaline_Circulation_2.png/330px-Thermohaline_Circulation_2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Thermohaline_Circulation_2.png/440px-Thermohaline_Circulation_2.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="690" /></a><figcaption>کمربند حامل جهانیبا رنگ آبی نشان داده شده است و جریان‌های سطحی گرم‌تر قرمزند.</figcaption></figure> در کنار چرخاب‌ها، جریان‌های سطحی موقتی وجود دارند که تحت شرایط ویژه روی می‌دهند. زمانی که موج‌ها به صورت زاویه‌دار به ساحل می‌رسند، <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D8%B7%D9%88%D9%84_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="رانش در طول ساحلی (صفحه وجود ندارد)">جریان در طول ساحلی</a> با تحت فشار قرار گرفتن آب در موازات خط ساحلی ایجاد می‌شوند. آب رو به بالا می‌چرخد و با زاویه قائم نسبت به امواج در نزدیک‌شونده به ساحل می‌رسد، اما تحت تأثیر جاذبه آب را به‌طور مستقیم به پایین می‌کشد. هرچه امواج تفکیک شده بزرگتر ساحل طولانی‌تر و امواج نزدیک‌شونده مورب‌تر باشند، جریان در طول ساحلی قوی‌تر خواهد بود.<a href="#cite_note-60">[۶۰]</a> این جریان‌ها می‌توانند حجم عظیمی از خاک و ریگ را جابجا، <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبانه ماسه‌ای (صفحه وجود ندارد)">زبانه ماسه‌ای</a> ایجاد کند، و سواحل ناپدید شوند و کانال‌های آبی لجن گیرند.<a href="#cite_note-61">[۶۱]</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AF%D9%87" title="جریان شکافنده">جریان شکافنده</a> جریانی از امواج پیش‌روست که زمانی اتفاق می‌افتد که آب در اطراف ساحل و در سمت بالا انبوه می‌شود و از طریق کانال‌های بستر دریا به اقیانوس بازمی‌گردد. این نوع موج در شکاف یک <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سد ساحلی (صفحه وجود ندارد)">سد ساحلی</a> یا اطراف سازه‌های ساخت بشر مانند یک <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%DA%A9%D9%86" title="آبشکن">آبشکن</a> اتفاق می‌افتد. این جریان‌های قوی می‌توانند سرعت ۱ <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D8%A8%D8%B1_%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="متر بر ثانیه">متر بر ثانیه</a> را داشته باشند و قادرند در دوره‌های مختلف جزر و مد، در مکان‌های متفاوت شکل گیرند و شناگران ناآگاه را به درون اقیانوس کشند و غرق نمایند. جریان‌های موقت رو به بالا زمانی روی می‌دهند که باد، آب را از خشکی دور کند و آب‌های عمیق‌تر به منظور پر کردن جای خالی بالا آیند. این آب خنک اغلب سرشار از مواد معدنی می‌باشد و سبب ایجاد فیتوپلانگتون‌ها و افزایش حاصل‌خیزی دریا می‌شود. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="حوضه‌ها">حوضه‌ها</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: حوضه‌ها">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tectonic_plate_boundaries.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Tectonic_plate_boundaries.png/220px-Tectonic_plate_boundaries.png" decoding="async" width="220" height="122" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Tectonic_plate_boundaries.png/330px-Tectonic_plate_boundaries.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Tectonic_plate_boundaries.png/440px-Tectonic_plate_boundaries.png 2x" data-file-width="775" data-file-height="429" /></a><figcaption>سه نوع مرز بین صفحات</figcaption></figure> <a href="/wiki/%DA%98%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="ژرفاسنجی">ژرفاسنجی</a> نقشه‌برداری و مطالعه <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="مکان‌نگاری">مکان‌نگاری</a> سطح اقیانوس است. روش‌های اندازه‌گیری عمق دریا شامل <a href="/w/index.php?title=%DA%98%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژرفاسنجی صوتی (صفحه وجود ندارد)">ژرفاسنج‌های صوتی</a>، <a href="/w/index.php?title=%DA%98%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AC_%D9%84%DB%8C%D8%B2%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژرفاسنج لیزری هوایی (صفحه وجود ندارد)">ژرفاسنج‌های لیزری هوایی</a> و محاسبه عمق به وسیله داده‌های ماهواره از راه دور می‌باشند. این اطلاعات برای شناسایی مسیرهای کابل‌ها و خطوط لوله زیر دریایی، انتخاب محل مناسب قرار گرفتن تجهیزات نفت و دوربین‌های بادی دور از ساحل و شناسایی محل‌های ماهی‌گیری تازه ممکن به کار می‌روند.<a href="#cite_note-62">[۶۲]</a> زمین از یک <a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_(%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87)" title="هسته (سیاره)">هسته</a> مغناطیسی مرکزی، یک <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87" title="گوشته">گوشته</a> اکثراً مایع، و یک پوسته خارجی سفت و سخت (یا <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87" title="سنگ‌کره">سنگ‌کره</a>) که شامل <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="پوسته">پوسته</a> سنگی زمین و لایه خارجی و بیشتر جامد گوشته می‌باشد، ایجاد شده است. نام پوسته پایین خشکی <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="پوسته قاره‌ای">پوسته قاره‌ای</a> است، درحالی که نام پوسته زیر دریای عمیق <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="پوسته اقیانوسی">پوسته اقیانوسی</a> می‌باشد. پوسته اقیانوسی از <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D9%84%D8%AA" title="بازالت">بازالت</a> نسبتاً چگال تشکیل شده است و ضخامتش بین ۵ تا ۱۰ کیلومتر است. سنگ‌کره نسبتاً نازک، بر روی گوشته ضعیف‌تر و داغ‌تر شناور و به <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%D8%A8%D8%B4%D9%82%D8%A7%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="زمین‌ساخت بشقابی">زمین‌ساخت بشقابی</a> شکسته شده است.<a href="#cite_note-63">[۶۳]</a> در وسط اقیانوس، بستر آن در بین دو زمین‌ساخت مجاور، به‌طور مداوم به <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%AF%D9%85%D8%A7" title="ماگما">ماگما</a> نیرو وارد می‌کند تا <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="پشته میانی اقیانوس">پشته میانی اقیانوس</a> را شکل دهد و <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B1%D9%81%D8%AA" title="همرفت">جریان‌های همرفتی</a> در گوشته تمایل دارند این زمین‌ساخت‌ها را از یکدیگر جدا نمایند. به موازات این پشته‌ها و در نزدیکی ساحل، یک زمین‌ساخت اقیانوسی می‌توان به زیر یک زمین‌ساخت اقیانوسی دیگر سر خورد، نام این فرایند <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="فرورانش">فرورانش</a> است. دراز گودال‌های عمیق در این‌جا شکل گرفته‌اند و این فرایند با اصطکاک زمین‌ساخت‌هایی که به یکدیگر ساییده می‌شوند در ارتباط است. این حرکت موجب پیشرفت در پرش‌هایی می‌شود که زمین‌لرزه‌ها را پدیدمی‌آورند. همچنین گرما تولید می‌شود و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%AF%D9%85%D8%A7" title="ماگما">ماگما</a> نیرویی رو با الا وارد می‌کند. کوه‌های زیرآبی ایجاد می‌شود، برخی از آن‌ها به جزایر آتشفشانی تبدیل می‌شوند. نزدیک برخی مرزهای بین دریا و خشکی، زمین ساخت‌های اقیانوسی چگال‌تر، به زیر زمین ساخت‌های قاره‌ای سر می‌خورند دراز گودال‌های فرورانشی بیشتری شکل می‌گیرند. با ساییده شدن آن‌ها به یکدیگر، زمین ساخت‌های قاره‌ای تغییر شکل می‌یابند و خم می‌شوند و در نتیجه کوه ایجاد می‌شود و زمین می‌لرزد.<a href="#cite_note-64">[۶۴]</a><a href="#cite_note-65">[۶۵]</a> عمیق‌ترین درازگودال زمین <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="درازگودال ماریانا">درازگودال ماریانا</a> به طول حدوداً ۲۵۰۰ کیلومتر در بستر دریاست. این درازگودال در نزدیکی <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="جزایر ماریانا">جزایر ماریانا</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="مجمع‌الجزایر">مجمع‌الجزایر</a> آتشفشانی در اقیانوس آرام غربی) قرار دارد. اگرچه عمق آن به‌طور میانگین تنها ۶۸ کیلومتر است، عمیق‌ترین نقطه آن ۱۰٫۹۹۴ کیلومتر پایین سطح دریاست.<a href="#cite_note-smmt-66">[۶۶]</a> حتی یک درازگودال طولانی‌تر در اطراف ساحل پرو و <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="شیلی">شیلی</a> وجود دارد که عمق آن به ۸۰۶۵ متر می‌رسد و حدوداً ۵۹۰۰ کیلومتر گسترش یافته است. این درازگودال در مکانی به وجود آمده است که <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87_%D9%86%D8%A7%D8%B2%DA%A9%D8%A7" title="صفحه نازکا">صفحه اقیانوسی نازکا</a> به زیر <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="صفحه آمریکای جنوبی">صفحه قاره‌ای آمریکای جنوبی</a> سر می‌خورد و با فعالیت‌های روبه بالا و آتشفشانی رشته کوه‌های آند در ارتباط است.<a href="#cite_note-67">[۶۷]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="کناره">کناره</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: کناره">ویرایش</a>]</div> مکانی که دریا به خشکی می‌رسد را <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="کناره">کناره</a> گویند، و بخش بین پایین‌ترین و بالاترین جزر و مد کامل <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="لب دریا (صفحه وجود ندارد)">لب دریا</a> است. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84" title="ساحل">ساحل</a> تجمع <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="ماسه">ماسه</a> و سنگ بر لب دریاست. گاه بخشی از خشکی به درون دریا پیش رفته و یک <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%BE%D9%88%D8%B2" title="سنگپوز">سنگپوز</a> بزرگ به نام <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%BA%D9%87" title="دماغه">دماغه</a> تشکیل می‌دهد. تورفتگی‌های خط ساحلی تشکیل <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC" title="خلیج">خلیج</a> می‌دهند.<a href="#cite_note-68">[۶۸]</a> خطوط ساحلی تحت تأثیر تعدادی از عوامل شامل قدرت امواج که به لب دریا می‌رسند، شیب حاشیه خشکی، ساختار و سختی صخره ساحلی، شیب سرازیری رو به دریا، و تغییرات سطح خشکی می‌باشد. به‌طور معمول، با سرعت ۶ تا ۸ بار در دقیقه به درون لب دریا وارد می‌شوند. این‌ها <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="پسروی دریا">امواج سازنده</a> اند زیرا تمایل دارند که به بالای ساحل برسند و تأثیرات فرسایشی اندکی دارند. امواج طوفانی با توالی سریع به لب دریا می‌رسند و به <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="پسروی دریا">امواج مخرب</a> معروفند، زیرا بازگشت آن‌ها مواد ساحل را به درون دریا می‌کشند. تحت تأثیر آن‌ها، ماسه و سنگ روی ساحل در کنار هم جمع می‌شوند. در نزدیکی مد، قدرت موج طوفانی در پایه تخته سنگ مانند هوا تأثیری خردکننده بر شکاف‌ها و ترک‌ها دارد، آن را تحت فشار قرار می‌دهد و سپس با کاهش فشار انبساط می‌یابد. در همین زمان، ماسه و سنگریزه تأثیری فرسایشی دارند، زیرا به صخره‌ها برخورد می‌کنند. به تدریج، یک سطح موج شکن در پایه تخته‌سنگ ایجاد می‌شود و این تأثیر محافظتی دارد زیرا فرسایش موجی را کاهش می‌دهد.<a href="#cite_note-Monkhouse291-69">[۶۹]</a> مواد فرسایش یافته از حاشیه خشکی نهایتاً در دریا به پایان می‌رسند، این‌جا در معرض <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4_(%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="سایش (هواشناسی)">سایش</a> قرار دارد زیرا جریان‌های موازی با ساحل کانال‌ها را صیقل می‌دهند و مواد را از مکان‌های اصلیشان جابجا می‌نمایند. رسوبی که به وسیله رود به دریا حمل می‌شود، بر روی بستر دریا مستقر می‌شود و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%AA%D8%A7_(%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7)" title="دلتا (جغرافیا)">دلتاها</a> را پدیدمی‌آورد. تمام این مواد تحت تأثیر امواج، جزر و مد و جریان‌ها، جلو و عقب می‌روند. لایروبی مواد را جدا و کانال‌ها را عمیق‌تر می‌کند، اما ممکن است تأثیراتی غیرقابل پیش‌بینی بر خط ساحل داشته باشد. دولت‌ها می‌کوشند با ایجاد <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%E2%80%8C%D8%B4%DA%A9%D9%86" title="موج‌شکن">موج‌شکن</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دیوار دریایی">دیوار دریایی</a> و سایر دفاع‌ها در دریا، از جاری شدن سیل جلوگیری کنند. در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="سد تیمز (صفحه وجود ندارد)">سد تیمز</a> از <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> در مقابل امواج خروشان محافظت می‌کند،<a href="#cite_note-70">[۷۰]</a> درحالی که سقوط <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="لنگرگاه">لنگرگاه</a> در اطراف <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%84%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%8C_%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="نیواورلئان، لوئیزیانا">نیواورلئان، لوئیزیانا</a> در طول <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%81%D9%86%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%A7" title="توفند کاترینا">توفند کاترینا</a> یک <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحران انسانی (صفحه وجود ندارد)">بحران انسانی</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a> ایجاد کرد. <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="احیای زمین در هنگ‌کنگ (صفحه وجود ندارد)">احیای زمین در هنگ‌کنگ</a> با درست کردن و توسعه دو جزیره کوچک، اجازه ساخت <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%87%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="فرودگاه بین‌المللی هنگ‌کنگ">فرودگاه بین‌المللی هنگ‌کنگ</a> را فراهم ساخت.<a href="#cite_note-71">[۷۱]</a> پیرو اتخاذ <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها">کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها</a>، تحت قوانین بین‌المللی، خط ساحلی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%D8%A8%D8%AF%D8%A3" title="خط مبدأ">خط مبدأ</a> یک <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84" class="mw-redirect" title="کشور مستقل">کشور مستقل</a> است که به‌طور کلی ولی نه همیشه، هم‌ارز خط کم-آب خود می‌باشد.<a href="#cite_note-unclose-72">[۷۲]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سطح_دریا">سطح دریا</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: سطح دریا">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ocean_dynamic_topography.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ocean_dynamic_topography.jpg/220px-Ocean_dynamic_topography.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ocean_dynamic_topography.jpg/330px-Ocean_dynamic_topography.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ocean_dynamic_topography.jpg/440px-Ocean_dynamic_topography.jpg 2x" data-file-width="622" data-file-height="457" /></a><figcaption>تنوع سطح دریا در سراسر جهان (سال ۱۹۹۲)، از -1.4 <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1" title="متر">m</a> (بنفش روشن) تا 1.0 <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1" title="متر">m</a> (صورتی روشن).</figcaption></figure> در اکثر دوره‌های زمین‌شناسی، سطح دریا از سطح امروزی آن بیشتر بوده است.<a href="#cite_note-Stow-10">[۱۰]</a>: ۷۴  عامل اصلی مؤثر بر سطح دریا در طول زمان، تغییر پوسته اقیانوسی و گرایش به سمت پایین در زمانی بسیار طولانی می‌باشد.<a href="#cite_note-73">[۷۳]</a> در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DB%8C%D8%AE%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="آخرین عصر یخبندان">آخرین عصر یخبندان</a>، در حدود ۲۰ هزار سال قبل، سطح دریا ۱۲۰ متر پایین‌تر از سطح فعلی خود بود. حداقل در ۱۰۰ سال گذشته، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="افزایش سطح آب دریاها">سطح دریا</a> سالانه با حداقل سرعت ۱٫۸ متر افزایش یافته است.<a href="#cite_note-74">[۷۴]</a> بیشتر این افزایش را می‌توان به افزایش دمای دریا و انبساط دمایی ۵۰۰ متر بالایی آب دریا نسبت داد. بقیه این سهم (یک چهارم کل) از منابع آبی درون خشکی مانند ذوب برف و یخچال‌های طبیعی و استخراج آب‌های زیرزمینی برای آبیاری و سایر نیازهای کشاورزی و انسان، نشأت می‌گیرد.<a href="#cite_note-75">[۷۵]</a> انتظار می‌رود حداقل تا پایان سده ۲۱ام، افزایش ناشی از گرم شدن زمین ادامه یابد.<a href="#cite_note-76">[۷۶]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="چرخه_آب">چرخه آب</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: چرخه آب">ویرایش</a>]</div> دریا در <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D8%A2%D8%A8" title="چرخه آب">چرخه آب</a> نقش دارد، آب از سطح اقیانوس <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="تبخیر">تبخیر</a> به عنوان <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1_%D8%A2%D8%A8" title="بخار آب">بخار آب</a> از طریق جو جابجا می‌شود، میعان می‌گردد، به عنوان باران یا <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%81" title="برف">برف</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="بارندگی">می‌بارد</a>، و دوباره تا حدود زیادی به دریا بازمی‌گردد.<a href="#cite_note-77">[۷۷]</a> حتی در <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="بیابان آتاکاما">بیابان آتاکاما</a>، که بارندگی بسیار کم است، مه غلیظ <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D8%A7%DA%A9%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کامانچاکا (صفحه وجود ندارد)">کامانچاکا</a> از سمت دریا می‌وزد و از زندگی گیاهی پشتیبانی می‌کند.<a href="#cite_note-78">[۷۸]</a> در خشکی‌های بزرگ، عوارض زمین‌شناسی می‌توانند مانع از دسترسی برخی مناطق به دریا شوند. این <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B6%D9%87_%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="حوضه بسته">حوضه‌های بسته</a>، به ویژه در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="آسیای مرکزی">آسیای مرکزی</a>، گاهی اوقات <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A2%D8%A8_%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="دریاچه آب شور">دریاچه‌های آب شور</a> دائمی ایجاد می‌کنند، زیرا آب‌های ورودی به آن‌ها بخار می‌شوند و با مواد معدنی حل شده در آن‌ها با گذر زمان انباشته می‌گردند. بیشترین میزان آن در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B2%D8%B1" title="دریای خزر">دریای خزر</a> است، اگرچه گاهی این دریاچه به دلیل حوضه پوسته اقیانوسی خود، دریا به حساب می‌آید. سایر مثال‌های قابل توجه عبارتند از <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="دریاچه آرال">دریاچه آرال</a>، در آسیای مرکزی و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D9%86%D9%85%DA%A9_%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%A7" title="دریاچه نمک یوتا">دریاچه نمک یوتا</a> در غرب ایالات متحده آمریکا.<a href="#cite_note-79">[۷۹]</a> آب این حوضه‌ها در پایان از طریق تبخیر، جریان آب‌های زمینی، و پیوستن حوضه به دلیل رانش قاره‌ای به دریا بازمی‌گردد. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="چرخه_کربن">چرخه کربن</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: چرخه کربن">ویرایش</a>]</div> اقیانوس بزرگ‌ترین میزان کربن چرخه فعال را در جهان دربردارد، و از نظر میزان کربن ذخیره شده در <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87" title="سنگ‌کره">سنگ‌کره</a>، در رتبه دوم جای گرفته است. لایه سطحی اقیانوس‌ها مقدار زیادی <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%88%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کربن آلی محلول (صفحه وجود ندارد)">کربن آلی محلول</a> را نگه می‌دارد که کربن را به سرعت با جو مبادله می‌کند. تمرکز لایه عمیق <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%88%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کربن غیرآلی محلول (صفحه وجود ندارد)">کربن غیرآلی محلول</a> حدوداً ۱۵ درصد بیشتر از لایه سطحی است<a href="#cite_note-Sarmiento_and_Gruber_2006-80">[۸۰]</a> و این لایه برای مدتی بسیار طولانی‌تر در محل خود باقی می‌ماند. <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="گردش دماشوری">گردش دماشوری</a> کربن بین این دو لایه را مبادله می‌کند.<a href="#cite_note-GlobalCarbonCycle-81">[۸۱]</a> کربن به عنوان کربن دی‌اکسید از جو وارد آب می‌شود و پس از حل شدن به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="کربنیک اسید">کربنیک اسید</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="کربنات">کربنات</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="بی‌کربنات">بی‌کربنات</a> تغییر می‌یابد. CO2 (aq)H2O <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \leftrightarrow }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mo stretchy="false">↔</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \leftrightarrow }</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/046b918c43e05caf6624fe9b676c69ec9cd6b892" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:2.324ex; height:1.843ex;" alt="{\displaystyle \leftrightarrow }"> H2CO3 <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \leftrightarrow }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mo stretchy="false">↔</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \leftrightarrow }</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/046b918c43e05caf6624fe9b676c69ec9cd6b892" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:2.324ex; height:1.843ex;" alt="{\displaystyle \leftrightarrow }"> HCO3− + H+ <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \leftrightarrow }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mo stretchy="false">↔</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \leftrightarrow }</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/046b918c43e05caf6624fe9b676c69ec9cd6b892" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:2.324ex; height:1.843ex;" alt="{\displaystyle \leftrightarrow }"> CO32− + 2 H+ این فرایند <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="یون هیدروژن">یون‌های هیدروژن</a> را آزاد می‌کند، و سبب کاهش <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%86" title="پی‌اچ">پی‌اچ</a> و افزایش خاصیت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="اسید">اسیدی</a> آب می‌شود. همچنین کربن می‌تواند به عنوان حل‌شونده‌ای غیرآلی از طریق رودخانه‌ها وارد دریا شود و به وسیله موجودات زنده فتوسنتزی، به کربن آلی تبدیل شود. این کربن هم می‌تواند از طریق زنجیره غذایی مبادله شود و هم می‌تواند به عنوان <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B3%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="کلسیم کربنات">کلسیم کربنات</a> در صدف و استخوان یا بافت نرم به لایه‌های عمیق‌تر و سرشار از کربن نفوذ نماید. کربن برای مدتی طولانی هم به عنوان رسوب در این لایه‌ها نفوذ می‌کند و هم از طریق <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="گردش دماشوری">گردش دماشوری</a> به سطح آب بازمی‌گردد.<a href="#cite_note-Prentice_etal_2001-82">[۸۲]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اسیدی_شدن">اسیدی شدن</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: اسیدی شدن">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="اسیدی شدن اقیانوس‌ها">اسیدی شدن اقیانوس‌ها</a></div> آب دریا اندکی <a href="/wiki/%D9%82%D9%84%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="قلیایی">قلیایی</a> است و <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%86" title="پی‌اچ">پی‌اچی</a> در حدود ۸٫۲ دارد. اخیراً، فعالیت‌های انسانی به‌طور پیوسته میزان <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="کربن دی‌اکسید">کربن دی‌اکسید</a> جو را افزایش داده است؛ تقریباً ۳۰ تا ۴۰ درصد کربن دی‌اکسید اضافی جدب اقیانوس‌ها شده، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="کربنیک اسید">کربنیک اسید</a> را شکل داده‌اند و با استفاده از فرایندی که اسیدی‌کردن اقیانوس‌ها نام دارد، پی‌اچ را کاهش داده‌اند (اکنون زیر ۸٫۱ می‌باشد<a href="#cite_note-EPA_Ocean_Acidity-83">[۸۳]</a>).<a href="#cite_note-Feely04-84">[۸۴]</a><a href="#cite_note-Zeebe2008-85">[۸۵]</a><a href="#cite_note-GattusoHansson2011-86">[۸۶]</a> انتظار می‌رود تا سال ۲۱۰۰ پی‌اچ اقیانوس‌ها به ۷٫۷ برسد، که در یک سده تغییری قابل توجه به حساب می‌آید. یکی از عناصر مهم در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="استخوان‌بندی">استخوان‌بندی</a> حیوانات دریایی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B3%DB%8C%D9%85" title="کلسیم">کلسیم</a> است، ولی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B3%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="کلسیم کربنات">کلسیم کربنات</a> تحت فشار بیشتر حل می‌شود، لذا صدف‌ها و اسکلت‌های کربنات زیر <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%AF_%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="حد تعادل کربنات (صفحه وجود ندارد)">حد تعادل</a> آن حل می‌شوند.<a href="#cite_note-Pinet-87">[۸۷]</a> همچنین حل شوندگی کلسیم کربنات در پی‌اچ پایین افزایش می‌یابد، لذا اسیدی شدن اقیانوس‌ها احتمالاً اثرات عمیقی بر موجودات زنده دریایی دارای غشای آهکی مانند صدف، مرجان و جوجه‌تیغی دریایی خواهد داشت،<a href="#cite_note-PMEL-88">[۸۸]</a> زیرا توانایی آن‌ها برای تشکیل غشا کاهش،<a href="#cite_note-orr05-89">[۸۹]</a> و حد تعادل کربنات تا سطح دریا افزایش می‌یابد. موجودا زنده <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پلانکتون">پلانکتونی</a> تحت تأثیر، شامل نرم‌تنان حلزون‌مانندی با عنوان <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تیروپود (صفحه وجود ندارد)">تیروپودها</a>، و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A8%DA%A9" title="جلبک">جلبک</a> تک سلولی به نام <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%81%D9%88%D8%B1" title="کوکولیتوفور">کوکولیتوفور</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="روزن‌داران">روزن‌داران</a> خواهد شد. تمام این‌ها، بخش مهم <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زنجیره غذایی">زنجیره غذایی</a> اند و کاهش تعداد آن‌ها عواقب مهمی‌خواهد داشت. در مناطق استوایی، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="مرجان">مرجان</a> به دلیل ناتوانی در ایجاد اسکلت کلسیم کربناتی خود، در معرض خطر بیشتر ی قرار دارند، و این موضوع موجودات زنده‌ای را که در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="آب‌سنگ مرجانی">آب‌سنگ‌های مرجانی</a> ساکنند، تحت تأثیر قرار می‌دهد.<a href="#cite_note-AboutAntarctica-90">[۹۰]</a> سرعت فعلی تغییر شیمیایی اقیانوس ظاهراً در تاریخچه زمین‌شناسی زمین بی‌سابقه بوده است، این موضوع سبب می‌شود که نتوان پیش‌بینی کرد اکوسیستم دریایی در آینده چگونه قادر به سازگاری با این تغییر شرایط خواهد بود.<a href="#cite_note-Hönisch2012-91">[۹۱]</a> یکی از نگرانی‌های خاص، اینست که ترکیب اسیدی شدن با عوامل استرس‌زا اضافی پیش‌بینی شده از دماهای بالاتر و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AF_%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" class="mw-redirect" title="کمبود اکسیژن">کمبود اکسیژن</a>، دریا را تحت تأثیر قرار خواهد داد.<a href="#cite_note-Gruber2011-92">[۹۲]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زندگی_در_دریا">زندگی در دریا</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: زندگی در دریا">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="حیات دریایی">حیات دریایی</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AYool_SEAWIFS_annual.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/AYool_SEAWIFS_annual.png/220px-AYool_SEAWIFS_annual.png" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/AYool_SEAWIFS_annual.png/330px-AYool_SEAWIFS_annual.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/AYool_SEAWIFS_annual.png/440px-AYool_SEAWIFS_annual.png 2x" data-file-width="1667" data-file-height="1133" /></a><figcaption>نقشه میانگین کلروفیل آ در سطح دریا (۱۹۹۸–۲۰۰۶)، از ۰٫۰۳ (بنفش روشن) تا ۳۰ (قرمز تیره) میلی‌گرم در هر متر مکعب در <a href="/wiki/%D9%85%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%84%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="مقیاس لگاریتمی">مقیاس لگاریتمی</a>.</figcaption></figure> اقیانوس‌ها خانه مجموعه متنوعی از اشکال حیات می‌باشند که از آن به عنوان زیست‌گاه استفاده می‌کنند. از آن‌جا که نور خورشید تنها به لایه بالایی می‌تابد، بخش اعظم اقیانوس در تاریکی مطلق قرار دارد. از آن‌جا که اعماق و مناطق دمایی مختلف، هریک زیستگاهی را برای دسته واحدی از گونه‌ها فراهم می‌کنند، محیط دریا به عنوان یک دربرگیرنده جامع، دارای تنوع بسیار فراوانی از زندگی می‌باشد.<a href="#cite_note-93">[۹۳]</a> زیستگاه‌های دریا طیف گسترده‌ای را از سطح دریا تا <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%84" title="درازگودال">درازگودال‌های</a> شامل می‌باشند، که از جمله آن‌ها می‌توان به آب‌سنگ‌های مرجانی، <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84_%DA%A9%D9%84%D9%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگل کلپ (صفحه وجود ندارد)">جنگل‌های کلپ</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%81%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مراتع علوفه دریایی (صفحه وجود ندارد)">مراتع علوفه دریایی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%B1_%D8%AC%D8%B2%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="استخر جزر و مد (صفحه وجود ندارد)">استخر جزر و مد</a>، بسترهای گل‌آلود، ماسه‌ای و سنگی، منطقه <a href="/wiki/%D9%84%D8%AC%D9%87" class="mw-redirect" title="لجه">لجه</a> اشاره کرد. موجودات زنده‌ای که در دریا زندگی می‌کنند، از <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="آب‌بازسانان">نهنگ‌های</a> ۳۰ متری تا فیتوپلانگتون‌ها و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A6%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%88%D9%86" title="زئوپلانکتون">زئوپلانکتون‌ها</a>، قارچ‌ها، باکتری‌ها، و ویروس‌ها میکروسکوپی متنوع‌اند.<a href="#cite_note-94">[۹۴]</a> زندگی در دریا نقش مهمی در <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86" title="چرخه کربن">چرخه کربن</a> بازی می‌کند، زیرا موجودات زنده فتوسنتزی کربن دی‌اکسید حل شده را به کربن آلی تبدیل می‌کنند، این موضوع از نظر اقتصادی برای انسان مهم است زیرا <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="شیلات">ماهی</a> مورد نیاز بشر را تأمین می‌کند.<a href="#cite_note-Jeffrey-95">[۹۵]</a><a href="#cite_note-DKlife-96">[۹۶]</a>: ۲۰۴–۲۲۹  ریشه حیات به دریا بازمی‌گردد، و تمام <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="شاخه (زیست‌شناسی)">گروه‌های اصلی</a> حیوانات در آن نمود پیدا کرده‌اند. دانشمندان با توجه به جایی که به نظرشان حیات در آن آغاز شده است، از یکدیگر متمایز شده‌اند: <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%B1-%DB%8C%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="آزمایش میلر-یوری">آزمایش میلر-یوری</a> یک «سوپ» شیمیایی رقیق شده را در آب آزاد پیش نهاد می‌کند، اما پیش‌نهادهای اخیر شامل بهارهای داغ آتشفشانی، رسوبات خاک رس دانه ریز، یا منافذ <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B0_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="منافذ گرمایی (صفحه وجود ندارد)">دودکش سیاه</a> در دریای عمیق می‌باشند. تمام این موارد بیان‌گر ایجاد محافظی دربرابر تابش فرابنفشی است که در اوایل، توسط جو زمین مسدود نشده بود. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زیست‌گاه‌ها">زیست‌گاه‌ها</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: زیست‌گاه‌ها">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیستگاه‌های دریایی">زیستگاه‌های دریایی</a></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40023308">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:left!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar a{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sidebar-wraplinks a{white-space:normal}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:right;clear:right;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding-bottom:0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em 0}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding-top:0.2em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding-top:0.4em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.4em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding-top:0}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.4em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-navbar{padding-top:0.6em}.mw-parser-output .sidebar-collapse .mw-collapsible-toggle{margin-top:0.2em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{text-align:right;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar nomobile sidebar-wraplinks hlist"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیستگاه‌های دریایی">زیستگاه‌های دریایی</a></th></tr><tr><th class="sidebar-heading"> <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اکوسیستم ساحلی دریایی">اکوسیستم ساحلی دریایی</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%87%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C" title="پهنه ساحلی">پهنه ساحلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%87%D9%86%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="پهنه میان‌کشندی">پهنه میان‌کشندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="پای‌رود">پای‌رود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84_%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88" title="جنگل مانگرو">جنگل مانگرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="علفزار دریایی">علفزار دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AC%DA%A9" title="جنگل کتانجک">جنگل کتانجک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="صخره‌های مرجانی">صخره‌های مرجانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="فلات قاره">فلات قاره</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C" title="کمربند ساحلی">کمربند ساحلی</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اکوسیستم سطح اقیانوس">اکوسیستم سطح اقیانوس</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Sea_surface_microlayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sea surface microlayer (صفحه وجود ندارد)">ریزلایه سطحی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1" title="ناحیه نورگیر">ناحیه نورگیر</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> اقیانوس باز</th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ناحیه دریامیانی">ناحیه دریامیانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="ناحیه اقیانوسی">ناحیه اقیانوسی</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="بستر دریا">بستر دریا</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%87" title="دریاکوه">دریاکوه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="چاه گرمابی">چاه گرمابی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="تراوش سرد">تراوش سرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D9%81%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C" title="ناحیه کف‌زی">ناحیه کف‌زی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="ناحیه دریابن">ناحیه دریابن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="رسوب دریایی">رسوب دریایی</a></li></ul></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="الگو:موضوعات زیستگاه اقیانوسی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:موضوعات زیستگاه اقیانوسی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:موضوعات زیستگاه اقیانوسی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> زیست‌گاه‌های دریایی را می‌توان به‌طور افقی به زیست‌گاه‌های ساحلی و اقیانوسی تقسیم کرد. زیست‌گاه‌های ساحلی از خط ساحلی تا انتهای <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="فلات قاره">فلات قاره</a> ادامه دارند. بیشتر حیات دریایی در این زیست‌گاه‌ها یافت می‌شود، اگرچه فلات قاره تنها ۷ درصد مکان‌های اقیانوسی را به خود اختصاص می‌دهد. زیست گاه‌های اقیانوسی در اعماق اقیانوس و دورتر از انتهای فلات قاره یافت می‌شوند. متناوباً، زیست‌گاه‌های دریایی را می‌توان به‌طور عمودی به <a href="/wiki/%D9%84%D8%AC%D9%87" class="mw-redirect" title="لجه">لجه</a> (آب‌های آزاد)، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%AF%D9%85%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="منطقه دمرسال (صفحه وجود ندارد)">منطقه دمرسال</a> (اندکی بالاتر از بستر دریا)، و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%AA%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="منطقه ته دریایی (صفحه وجود ندارد)">منطقه ته دریایی</a> (کف دریا) تقسیم کرد. سومین تقسیم‌بندی بر اساس <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B6_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عرض جغرافیایی">عرض جغرافیایی</a> است: از استوایی به معتدل و از معتدل به قطبی. آب‌سنگ‌های مرجانی، که به «جنگل‌های بارانی دریا» معروفند، کمتر از ۰٫۱ درصد سطح اقیانوس‌های جهان را اشغال می‌کنند، اما، اکوسیستم‌های آن‌ها شامل ۲۵ درصد تمام گونه‌های دریایی می‌شود.<a href="#cite_note-97">[۹۷]</a> مشهورترین آن‌ها آب‌سنگ‌های مرجانی استوایی مانند <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دیوار بزرگ مرجانی (صفحه وجود ندارد)">دیوار بزرگ مرجانی</a> استرالیا اند، اما آب‌سنگ‌های آب سرد، گونه‌های فراوانی شمال مرجان‌ها را در خود پناه می‌دهند (تنها شش عدد از آن‌ها به ایجاد آب‌سنگ کمک می‌کنند).<a href="#cite_note-98">[۹۸]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جلبک‌ها_و_گیاهان">جلبک‌ها و گیاهان</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: جلبک‌ها و گیاهان">ویرایش</a>]</div> <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="تولیدکننده‌های اولیه (صفحه وجود ندارد)">تولیدکننده‌های اولیه</a> دریایی (گیاهان و موجودات زنده میکروسکوپی در پلانکتون‌ها) گسترده و بسیار متنوع‌اند. جلبک‌های فتوسنتزی و فیتو پلانکتون‌های میکروسکپی نسبت به جنگل‌های روی خشکی، کمک بیشتری به خروجی فتوسنتزی جهان می‌کنند. در حدود ۴۵ درصد از تولیدات اولیه مواد زنده در دریا بر عهده <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="دیاتوم">دیاتوم‌ها</a> است.<a href="#cite_note-99">[۹۹]</a> جلبک‌های بزرگ که به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A8%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جلبک دریایی">جلبک دریایی</a> مشهورند، از اهمیت بالایی برخوردارند؛ سارگاسوم اشکال شناور رویش را شکل می‌دهد، درحالی که <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AC%DA%A9" title="کتانجک">کتانجک</a> جنگل‌های بستر دریا را پدیدمی‌آورد. <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%84%D8%AF%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="گیاهان گلدار">گیاهان گلدار</a> به شکل علفزارهای دریایی در «<a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="علفزار">علفزارهای</a>» شور کم‌عمق رشد می‌کنند،<a href="#cite_note-100">[۱۰۰]</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%86%D8%A7_(%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87)" class="mw-redirect" title="کرنا (گیاه)">کرناها</a> در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر در ساحل ایجاد می‌شوند،<a href="#cite_note-101">[۱۰۱]</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="گیاهان شورپسند">گیاهان شورپسند</a> در نمک‌زارهای سیلابی رشد می‌کنند.<a href="#cite_note-102">[۱۰۲]</a> تمام این زیست‌گاه‌ها قادرند مقدار زیادی کربن را جدا و از طیف گسترده‌ای از حیات حیوانات بزرگ و کوچک حمایت کنند.<a href="#cite_note-103">[۱۰۳]</a> نور تنها قادر است تا ۲۰۰ متر بالایی آب نفوذ کند، لذا این بخش تنها قسمتی از دریاست که گیاهان قادرند در آن رشد نمایند. لایه‌های سطح اغلب در ترکیبات نیتروژن فعال زیستی با کمبود مواجه‌اند. <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="چرخه نیتروژن">چرخه نیتروژن</a> شامل دگرگونی‌های پیچیده میکروبی است که شامل <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AB%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="تثبیت نیتروژن">تثبیت نیتروژن</a>، جذب آن، <a href="/w/index.php?title=%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نیتروفیکاسیون (صفحه وجود ندارد)">نیتروفیکاسیون</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B3" title="آناموکس">آناموکس</a> و ترکیب نیتروژن می‌باشد.<a href="#cite_note-104">[۱۰۴]</a> برخی از این فرایندها در اعماق دریا اتفاق می‌افتند، لذا جایی که آب‌های سرد رو به بالا وجود دارند، یا نزدیک مصب، جایی که مواد معدنی از سوی خشکی تأمین می‌شوند، رشد گیاهان بیشتر است. این بدان معناست که حاصل‌خیزترین مکان‌ها، غنی از پلانکتون و بنابرین غنی از ماهی، در اصل ساحلی‌اند. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="حیوانات_و_حیات‌های_دیگر">حیوانات و حیات‌های دیگر</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: حیوانات و حیات‌های دیگر">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Blue_Linckia_Starfish.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Blue_Linckia_Starfish.JPG/220px-Blue_Linckia_Starfish.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Blue_Linckia_Starfish.JPG/330px-Blue_Linckia_Starfish.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Blue_Linckia_Starfish.JPG/440px-Blue_Linckia_Starfish.JPG 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption>زیستگاه‌های دریایی مانند <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="آب‌سنگ مرجانی">آب‌سنگ‌های مرجانی</a> دارای <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B9_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تونع زیستی (صفحه وجود ندارد)">تونع زیستی</a> هستند که شامل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ستاره دریایی">ستاره‌های دریایی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="مرجان">مرجانها</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ماهی">ماهی</a> می‌شود.</figcaption></figure> در دریا طیف وسیع‌تری از <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="آرایه (زیست‌شناسی)">آرایه‌های</a> حیوانی نسبت به خشکی وجود دارد، بسیاری از گونه‌های دریایی هنوز کشف نشده‌اند، و تعداد گونه‌هایی که دانشمندان می‌شناسند، به‌طور سالانه افزایش یافته است. برخی <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مهره‌داران">مهره‌داران</a> مانند <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مرغ دریایی">مرغ دریایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="خوک دریایی">خوک دریایی</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%BE%D8%B4%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لاکپشت دریایی (صفحه وجود ندارد)">لاکپشت دریایی</a>، برای تولید مثل به خشکی بازمی‌گردند، ولی ماهیان، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="آب‌بازسانان">آب‌بازسانان</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دریاماران">دریاماران</a> شیوه زندگی کاملاً آبی دارند و بسیاری از <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="شاخه (زیست‌شناسی)">شاخه‌های</a> بی مهره کلاً دریایی هستند. در واقع، اقیانوس سرشار از حیات است و میکرو زیست‌گاه‌های متنوعی را فراهم می‌کند.<a href="#cite_note-Thorne-Miller-105">[۱۰۵]</a> یکی از آن‌ها غشای سطحی است که (باوجود پرتاب شدن به اطراف با حرکت موج‌ها) محیطی غنی فراهم می‌کند و خانه باکتری، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قارچ دریایی (صفحه وجود ندارد)">قارچ دریایی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D8%AC%D9%84%D8%A8%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریزجلبک (صفحه وجود ندارد)">ریزجلبک</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B2%D9%88%D8%A2" title="پروتوزوآ">پروتوزوآ</a> ماهی، تخم مرغ، و لاروهای متنوع می‌باشد.<a href="#cite_note-106">[۱۰۶]</a> لجه شامل <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="زیاگان">زیاگان</a> بزرگ و کوچک و زئوپلانکتون‌های بی‌شماریست که به همراه جریان‌ها جابجا می‌شوند. اکثر موجودات زنده کوچکتر لاروهای ماهی و <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D9%87%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بی‌مهرگان دریایی">بی‌مهرگان دریایی</a> اند که <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AE%D9%85_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="تخم (زیست‌شناسی)">تخم‌ها</a> را با تعداد زیاد رها می‌کنند، زیرا شانس هر جنین برای رسیدن به بلوغ خیلی کم است.<a href="#cite_note-107">[۱۰۷]</a> زئوپلانکتون‌هایی از فیتوپلانکتون‌ها و خودشان تغذیه می‌کنند، و پایه یک زنجیره غذایی پیچیده را شکل می‌دهند، که از طریق ماهیان مختلف و سایر موجودات زنده <a href="/wiki/%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%88%D9%86" title="نکتون">نکتونی</a> گسترش می‌یابد، که به نوبت به وسیله <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A8" title="ماهی مرکب">ماهی‌های مرکب</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B3%D9%87" title="کوسه">کوسه‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="گرازماهی">گرازماهی‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%86" title="دلفین">دلفین‌ها</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF" title="نهنگ">نهنگ‌ها</a> خورده می‌شوند.<a href="#cite_note-108">[۱۰۸]</a> برخی موجودات دریایی مهاجرت‌های عظیمی را انجام می‌دهند، یا بر پایه فصول به مناطق دیگر مهاجرت می‌کنند یا برای دست‌یابی به غذا در شب و در امان بودن از شکارچیان بزرگ، به لایه‌های بالایی یا پایینی دریا می‌روند.<a href="#cite_note-109">[۱۰۹]</a> کشتی‌ها می‌توانند <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85" class="mw-redirect" title="گونه‌های مهاجم">گونه‌های مهاجم</a> را از طریق تخلیه <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%86_(%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="توازن (کشتی) (صفحه وجود ندارد)">آب توازن</a> یا جابجایی موجودات زنده‌ای که به عنوان بخشی از جامعه رسوب کرده، بر روی پوسته کشتی انباشته شده‌اند، بیاورند و گسترش دهند.<a href="#cite_note-110">[۱۱۰]</a> منطقه دمرسال، از بسیاری از حیواناتی حمایت می‌کند که از موجودات زنده اعماق دریا تغذیه می‌نمایند، یا به دنبال فرار از شکارچیان می‌باشند. بستر دریا روی کف یا زیر آن، طیف گسترده‌ای از زیست‌گاه‌ها را فراهم می‌کند، که موجودات سازگار با این شرایط از آن استفاده می‌کنند. منطقه جزر و مدی با آشکاری دوره‌ای خود، خانه <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%DA%86%D8%B3%D8%A8" title="کشتی‌چسب">کشتی‌جسبان</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%86" title="نرم‌تنان">نرم‌تنان</a>، و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سخت‌پوستان">سخت‌پوستان</a> می‌باشد. <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%86%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="منطقه نریتیک (صفحه وجود ندارد)">منطقه نریتیک</a> دارای موجودات زنده فراوانی است که برای رشد کردن به نور نیاز دارند. در این منطقه، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AC_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اسفنج دریایی">اسفنج‌های دریایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خارپوستان">خارپوستان</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پرتاران">پرتاران</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شقایق دریایی">شقایق‌های دریایی</a> و سایر بی مهرگان در میان سخره‌های جلبکی روکش‌دار زندگی می‌کنند. مرجان‌ها اغلب دارای <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="هم‌زیستی">هم‌زیستی</a> فتوسنتزی می‌باشند و در آب‌های کم عمق که نور بدان‌ها نفوذ دارد زندگی می‌کنند. اسکلت‌های آهکی گسترده‌ای که آن‌ها بیرون می‌اندازند، به درون آب‌سنگ‌های مرجانی رخنه می‌کنند، این آب‌سنگ‌ها از عوارض مهم بستر دریااند. این‌ها <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="تنوع زیستی">زیست‌گاه‌های متنوعی</a> را برای موجودات زنده آب‌سنگ‌ها فراهم می‌کنند. در کف دریاهای عمیق حیات کمتر به چشم می‌خورد، اما زندگی دریای در اطراف <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%DA%A9%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="آبکوه">آبکوه‌هایی</a> که از اعماق بالا آمده‌اند، نیز شکوفا پیدا کرده است. ماهی‌ها و سایر حیوانات برای تخم ریزی و تغذیه در این مکان‌ها جمع می‌شوند. در نزدیکی بستر دریا، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%81%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C" title="ماهی کف‌زی">ماهی کف‌زی</a> زندگی می‌کند که به‌طور عمده از موجودات زنده لجه‌ای یا <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="بنتوز">بنتوزها</a> تغذیه می‌نماید.<a href="#cite_note-111">[۱۱۱]</a> اکتشاف دریای عمیق با استفاده از شناورها، دنیای جدیدی از موجودات زنده بر بستر دریا را نشان داد که دانشمندان انتظار مشاهده آن را نداشتند. برخی مانند <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="پوده‌خوار">پوده‌خواران</a> به مواد آلی فرود آمده بر کف دریا وابسته‌اند. سایرین، در اطراف <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D9%81%D8%B0_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="منفذ گرمایی (صفحه وجود ندارد)">منافذ گرمایی</a> گرد هم می‌آیند، جایی که جریان‌های غنی از مواد معدنی ظاهر می‌شوند (جوامع پشتیبان که تولیدکنندگان اصلی سولفید اکسیدکننده باکتری‌های <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="شیمی‌پرورد">شیمی‌پروردی</a> اند و مشتریانشان شامل صدف‌های مخصوص، شقایق‌های دریایی، بارناکل‌ها، خرچنگ‌ها، کرم‌ها و ماهیان می‌باشند). نهنگ مرده‌ای که به بستر دریا فرومی‌رود، غذای موجودات زنده فراوانی را فراهم می‌کند، که به‌طور گسترده بر فعالیت باکتری‌های کاهش‌دهنده گوگرد وابسته‌اند. این مکان‌ها از زیست‌گاهی واحد پشتیبانی می‌کند که بسیاری از میکروب‌ها جدید و اشکال دیگر حیات در آن‌جا کشف شده‌اند.<a href="#cite_note-112">[۱۱۲]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="انسان_و_دریا">انسان و دریا</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: انسان و دریا">ویرایش</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تاریخچه_ناوبری_و_اکتشاف">تاریخچه ناوبری و اکتشاف</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: تاریخچه ناوبری و اکتشاف">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="تاریخ دریانوردی">تاریخ دریانوردی</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Columbus_Taking_Possession.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Columbus_Taking_Possession.jpg/220px-Columbus_Taking_Possession.jpg" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Columbus_Taking_Possession.jpg/330px-Columbus_Taking_Possession.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Columbus_Taking_Possession.jpg/440px-Columbus_Taking_Possession.jpg 2x" data-file-width="2724" data-file-height="2062" /></a><figcaption>اکتشاف آمریکا به دست <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%81_%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8" title="کریستف کلمب">کریستف کلمب</a> در ۱۲ اکتبر سال ۱۴۹۲، نشان می‌دهد که حتی مکتشفان تاریخی چگونه در اسطوره‌شناسی داخلی و خارجی نقش یافته‌اند.</figcaption></figure> انسان از زمان <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="پیشاتاریخ">پیشاتاریخ</a> در دریا سفر کرده است، بدین منظور در ابتدا از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DA%A9" title="کلک">کلک</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%AA_(%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="دوگوت (قایق) (صفحه وجود ندارد)">دوگوت</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D8%B1%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایق رید (صفحه وجود ندارد)">قایق رید</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%88" class="mw-redirect" title="کانو">کانو</a> استفاده می‌کرد. اکثر <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87" title="مهاجرت انسان‌های اولیه">مهاجرت‌های انسان‌های اولیه</a> روی زمین اتفاق می‌افتاد: حتی مکان‌هایی مانند <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="قاره آمریکا">قاره آمریکا</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D9%87" title="تنگه کره">ژاپن</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> که امروزه دریا بینشان فاصله انداخته است، به وسیله خشکی‌ها یا یخ در طول <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DB%8C%D8%AE%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="آخرین عصر یخبندان">آخرین عصر یخبندان</a> قابل دسترس بودند. اما، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="انسان فلورسی">انسان فلورسی</a> کوتاه، نیاز داشت احتمالاً از <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D9%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="تنگه سیپ (صفحه وجود ندارد)">تنگه سیپ</a> به عمق ۱۹ کیلومتر عبور کند تا از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="ساندالند">ساندالند</a> به <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88" title="جزیره کومودو">جزیره کومودو</a> برسد<a href="#cite_note-113">[۱۱۳]</a> و اگرچه، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%82%D8%A8%D9%84_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="استرالیای ماقبل تاریخ (صفحه وجود ندارد)">جزئیات دقیق قطعی نیستند</a>، اجداد <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بومیان استرالیایی (صفحه وجود ندارد)">بومیان استرالیایی</a>، باید ده‌ها هزار سال قبل، از دریای پهن‌تر <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="والاس لاین (صفحه وجود ندارد)">والاس لاین</a> عبور کرده و به <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="اقیانوسیه نزدیک (صفحه وجود ندارد)">اقیانوسیه نزدیک</a> رسیده باشند. با وجود نظریه‌های قبلی، اکنون <a href="/wiki/%DA%98%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="ژرفاسنجی">ژرفاسنجی‌های</a> مدرن اکنون پیشنهاد می‌کنند که حتی <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%87%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="شهرک‌های اولیه فیلیپین (صفحه وجود ندارد)">شهرک‌های اولیه فیلیپین</a> نیازمند عبور از آب‌های عمیق <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="تنگه میندورو (صفحه وجود ندارد)">تنگه میندورو</a> یا <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B0%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="گذرگاه سیبوتو (صفحه وجود ندارد)">گذرگاه سیبوتو</a> بودند. <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم ارتوئیروئید (صفحه وجود ندارد)">مردم ارتوئیروئید</a> شکارچی، در هزاره ششم قبل از میلاد، از طریق <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخچه دریای کارائیب (صفحه وجود ندارد)">دریای کارائیب</a> از <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%88%DA%A9%D9%88" title="رود اورینوکو">رود اورینوکو</a> در <a href="/wiki/%D9%88%D9%86%D8%B2%D9%88%D8%A6%D9%84%D8%A7" title="ونزوئلا">ونزوئلا</a> شروع به پخش شدن کردند. در همان زمان، <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">مردم بین‌النهرین</a> برای <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B2%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="درزبندی">درزبندی</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D8%B1%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایق رید (صفحه وجود ندارد)">قایق‌های رید</a> و مدتی بعد، برای <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="بادبان">بادبان‌ها</a> از <a href="/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%B1" title="قیر">قیر</a> استفاده می‌کردند.<a href="#cite_note-DrCarter-114">[۱۱۴]</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="لوتال (صفحه وجود ندارد)">لوتال</a> در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="تمدن دره سند">هند</a> اولین <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B6%DA%86%D9%87_%D8%AE%D8%B4%DA%A9" title="حوضچه خشک">حوضچه خشک</a> را در ۲۴۰۰ سال قبل از میلاد بنا نهاد.<a href="#cite_note-115">[۱۱۵]</a> در ۳۰۰۰ قبل از میلاد، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مردمان آسترونزیایی">آسترونزیایی‌های</a> تایوان شروع به انتشار در ناحیه دریایی جنوب شرق آسیا کردند.<a href="#cite_note-matrilineality2003-116">[۱۱۶]</a> از ۱۳۰۰ تا ۹۰۰ قبل از میلاد، مردم <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%84%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%A7" title="فرهنگ لاپیتا">لاپیتا</a> شاهکارهای ناوبری عظیمی را به نمایش گذاشتند، از <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مجمع‌الجزایر بیستمارک (صفحه وجود ندارد)">مجمع‌الجزایر بیستمارک</a>، خارج شدند و به سمت <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%AC%DB%8C" title="فیجی">فیجی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%AF%D8%A7" title="تونگا">تونگا</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A2" title="ساموآ">ساموآ</a> حرکت کردند.<a href="#cite_note-Belwood1-117">[۱۱۷]</a> فرزندان آنان، سوار بر <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%88" class="mw-redirect" title="کانو">کانو</a> هزاران مایل به سفر خود در بین جزایر کوچک ادامه دادند.<a href="#cite_note-118">[۱۱۸]</a> پیش از ۵۰۰، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم جزایر میکرونزی (صفحه وجود ندارد)">مردم جزایر میکرونزی</a> از <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جزایر ساندا (صفحه وجود ندارد)">جزایر ساندا</a>، در <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخچه ماداگاسکار (صفحه وجود ندارد)">ماداگاسکار</a> در جنوب شرقی <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a>، و <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86%D8%B2%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="پولینزیایی‌ها">پولینزیایی‌ها</a> پیش از ۸۰۰ در <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="هاوایی باستان (صفحه وجود ندارد)">هاوایی</a>،<a href="#cite_note-119">[۱۱۹]</a> پیش از ۱۲۰۰ در <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="جزیره ایستر">جزیره ایستر</a>،<a href="#cite_note-120">[۱۲۰]</a> و اندکی بعد در <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخچه نیوزلند (صفحه وجود ندارد)">نیوزلند</a>،<a href="#cite_note-121">[۱۲۱]</a> ساکن شدند. در حدود سال ۶۰۰ قبل از میلاد، <a href="/w/index.php?title=%D9%86%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="نکوی دوم (صفحه وجود ندارد)">نکوی دوم</a>، فرعون <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصریان</a>، شروع به ساخت بنا در <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کانال فرعون‌ها (صفحه وجود ندارد)">کانالی</a> کرد که در نهایت به <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">دریای مدیترانه</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="دریای سرخ">دریای سرخ</a> متصل می‌شد. <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%AA" title="هرودوت">هرودوت</a> گفته‌های مصریان را دربارهٔ سفر سه ساله که آفریقا را از دریای سرخ به <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D9%84" title="دلتای نیل">دلتای نیل</a> وصل می‌کرد، ثبت نموده است.<a href="#cite_note-122">[۱۲۲]</a><a href="#cite_note-124">[الف]</a> در حدود سال ۵۰۰ قبل از میلاد، <a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="حنای دریانورد">حنای دریانورد</a> از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7%DA%98" title="کارتاژ">کارتاژ</a>، در <a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="رهنامه">رهنامه</a> خود جزئیاتی دربارهٔ سفرش از طریق اقیانوس اطلس قید کرده که بیان می‌دارد او حداقل به <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="سنگال">سنگال</a> و احتمالاً به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%86_(%DA%A9%D9%88%D9%87)" title="کامرون (کوه)">کوه کامرون</a> رسیده است؛<a href="#cite_note-125">[۱۲۴]</a><a href="#cite_note-126">[۱۲۵]</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%D8%A6%D8%A7%D8%B3" class="mw-redirect" title="پوتئاس">پوتئاس</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="مارسی">یونانی</a>، در حدود سال ۳۲۵ قبل از میلاد، سفر اکتشافی دیگری را پیرامون <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="بریتانیای کبیر">بریتانیای کبیر</a> انجام داده بود. <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="فانوس اسکندریه">فانوس اسکندریه</a> که به سده سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد، یکی از <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%A8_%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="عجایب هفت‌گانه">عجایب هفت‌گانه</a> جهان به‌شمار می‌رود.<a href="#cite_note-127">[۱۲۶]</a> در سده دوم پیش از میلاد، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3" title="بطلمیوس">بطلمیوس</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="اسکندریه">اسکندرانی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7_(%D8%A8%D8%B7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3)&action=edit&redlink=1" class="new" title="جغزافیا (بطلمیوس) (صفحه وجود ندارد)">نقشه جهان عصر خود</a> را ترسیم کرد، که شامل جزئیاتی از <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="خلیج تایلند">خلیج تایلند</a> بود. کلمب در سفرهای دریایی خود از آن نقشه سود برد.<a href="#cite_note-128">[۱۲۷]</a> در <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%88%D8%A7%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="عصر وایکینگ‌ها">عصر وایکینگ‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="وایکینگ‌ها">آن‌ها</a> برای مهاجرت به <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیست‌گاه ایسلند (صفحه وجود ندارد)">ایسلند</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخچه گرینلند (صفحه وجود ندارد)">گرینلند</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="استعمار نورس آمریکا (صفحه وجود ندارد)">کانادا</a>، و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3_%DA%A9%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="روس کیف">روسیه</a> از <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتی‌های وایکینگ‌ها (صفحه وجود ندارد)">کشتی‌های</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%A9%D8%B1" title="کلینکر">کلینکری</a> استفاده می‌کردند. یک <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D9%85%D8%A7" title="قطب‌نما">قطب‌نما</a> که <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="شمال مغناطیسی">شمال مغناطیسی</a> را نشان می‌دهد، در سده اول در <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%87%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="لانگهنگ (صفحه وجود ندارد)">لانگهنگ</a> چینی نمایان شد. اما اولین گواه استفاده از آن در سفرهای دریایی چینی به نوشته‌های <a href="/w/index.php?title=%DA%98%D9%88_%DB%8C%D9%88_(%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژو یو (نویسنده) (صفحه وجود ندارد)">ژو یو</a> در سال ۱۱۱۵ بازمی‌گردد. «طبیعت از همه چیز» نوشته <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B2_%D9%86%DA%A9%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسکندر از نکام (صفحه وجود ندارد)">اسکندر از نکام</a>، اولین اشاره را به کاربرد سوزن مغناطیسی در اروپا دارد، و به سال ۱۱۹۰ و استفاده از آن در میان دریانوردان بازمی‌گردد. <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B6_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عرض جغرافیایی">عرض جغرافیایی</a> (موقعیت کشتی که از صفر درجه در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%A7" title="استوا">استوا</a> تا ۹۰ درجه در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="قطب شمال">قطب شمال</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8" title="قطب جنوب">جنوب</a> متغیر است) با استفاده از <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC" title="شیب‌سنج">شیب‌سنج</a> (شامل <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D8%B1%D9%84%D8%A7%D8%A8" title="اسطرلاب">اسطرلاب</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA" title="سکستانت">سکستانت</a>، و <a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%88%D8%A8%D9%87_%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="چوبه یعقوب (صفحه وجود ندارد)">چوبه یعقوب</a>) قابل اندازه‌گیری بود، این وسیله زاویه بین افق و اجرام آسمانی مانند <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="خورشید">خورشید</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87" title="ماه">ماه</a> را اندازه‌گیری می‌کرد. اندازه‌گیری دقیق طول جغرافیایی (موقعیت کشتی از سمت غرب یا شرق نسبت به نقطه‌ای ثابت) بسیار دشوارتر بود.<a href="#cite_note-daSB-129">[۱۲۸]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mercator_1569_map_small.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Mercator_1569_map_small.jpg/220px-Mercator_1569_map_small.jpg" decoding="async" width="220" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Mercator_1569_map_small.jpg/330px-Mercator_1569_map_small.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Mercator_1569_map_small.jpg/440px-Mercator_1569_map_small.jpg 2x" data-file-width="1177" data-file-height="754" /></a><figcaption>نقشه جهان <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="گراردوس مرکاتور">گراردوس مرکاتور</a> در سال ۱۵۶۹. خط ساحلی <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="بر قدیم">بر قدیم</a>، به‌طور نسبتاً دقیق نشان داده شده است، اگرچه عوج <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D9%86%D9%82%D8%B4%D9%87" class="mw-redirect" title="ترسیم نقشه">ترسیم</a> این نقشه در مناطق قطبی است، و اطلاعاتی قطعی دربارهٔ قاره آمریکا وجود ندارد.</figcaption></figure> در سده ۱۵ام، دریانوردان اروپای غربی (آغاز از پرتغال)، با استفاده از دست‌آوردهای آن دوران شامل ترجمه جدول ستارگان از متون اسلامی، بر روی قایق‌های ماهی‌گیری آفریقایی متنوع با نام‌های <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%84" title="کاراول">کاراول</a>، شروع به انجام <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="عصر کاوش">سفرهای دریایی</a> اکتشافی کردند. در سال ۱۴۷۳، <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D9%BE%D8%B1_%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="لوپر گونچالوز (صفحه وجود ندارد)">لوپر گونچالوز</a> از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%A7" title="استوا">استوا</a> عبور کرد و نظریه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="ارسطو">ارسطو</a> را دربارهٔ وجود حلقه‌ای آتشین که مانع از کشف <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="نیم‌کره جنوبی">نیم‌کره جنوبی</a> می‌شود، رد نمود. <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="بارتولومئو دیاس">بارتولومئو دیاس</a> در سال ۱۴۸۷، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%BA%D9%87_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="دماغه امید نیک">دماغه امید نیک</a> را دور زد؛ در سال ۱۴۹۸، <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88_%D8%AF%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="واسکو دو گاما">واسکو دو گاما</a> به <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%8C_%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="مالیندی، کنیا">مالیندی، کنیا</a> رسید و در آنجا یک ناخدا به او نشان داد که چگونه می‌تواند از طریق بادهای موسمی به هند برسد. در سال ۱۴۹۲، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%81_%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8" title="کریستف کلمب">کریستف کلمب</a> از <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A7" title="جمهوری جنوا">جمهوری جنوا</a> با تخمین غلط دربارهٔ محیط زمین، سفر دریایی خود را از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B3" title="کادیس">کادیس</a> به <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D9%82%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="جزایر قناری">جزایر قناری</a> آغاز کرد و بعد از آن در <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%81_%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="سفرهای دریایی کریستف کلمب (صفحه وجود ندارد)">تلاش دستیابی به شرق</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="امپراطوری اسپانیا">امپراطوری اسپانیا</a>، وارد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="اقیانوس اطلس">اقیانوس اطلس</a> شد. به جای آن، او در جزیره‌ای در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A8" title="دریای کارائیب">دریای کارائیب</a> بر روی خشکی فرود آمد. <a href="/wiki/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87_%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8%DB%8C" title="مبادله کلمبی">مبادله کلمبی</a> حاصل موجب معرفی <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="سیب‌زمینی">سیب‌زمینی</a>، <a href="/wiki/%D8%B0%D8%B1%D8%AA" title="ذرت">ذرت</a>، و <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D9%81%D9%84_%D8%AA%D9%86%D8%AF" title="فلفل تند">فلفل تند</a> به جهان باستان شد، درحالی که <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D9%84%D9%87" title="آبله">آبله</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AE%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="سرخپوست">سرخپوستان آمریکایی</a> را ویران کرد. این اختلال و کاهش جمعیت امکان فتوحات سریع را برای اسپانیایی‌ها فراهم کرد و و موجب اتخاذ گسترده برده‌های آفریقایی برای کشت در مزارع تنباکو، شکر، وسمه، و پنبه شد. در سال ۱۵۱۹، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%88" title="خوان سباستین الکانو">خوان سباستین الکانو</a>، کار <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%A7%DA%98%D9%84%D8%A7%D9%86" title="فردیناند ماژلان">فردیناند ماژلان</a> را برای <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="گردش دور جهان (صفحه وجود ندارد)">گردش دور جهان</a> کامل کرد. این سفر به همراه سایر سفرهای دریایی کمک کرد تا نقشه‌های اروپاییان نسبت به گذشته بسیار دقیق تر شوند. در سال ۱۵۳۸، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="گراردوس مرکاتور">گراردوس مرکاتور</a> نقشه‌ای را طراحی کرد که یاتاقان‌های ثابت (<a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D8%B4%D9%87" title="خط هم‌گوشه">خط هم‌گوشه</a>) را مستقیم می‌نمود. در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اقیانوس منجمد شمالی">اقیانوس منجمد شمالی</a>، در سال ۱۵۹۴، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B2" class="mw-redirect" title="ویلیام بارنتز">ویلیام بارنتز</a>، ناخدای <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="جمهوری هلند">هلندی</a> به <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF" class="mw-redirect" title="سوالبارد">سوالبارد</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B2" title="دریای بارنتز">دریای بارنتز</a> رسید، درحالی که در <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخچه جنوبگان (صفحه وجود ندارد)">جنوبگان</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%84%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="آنتونی دلا روشه (صفحه وجود ندارد)">آنتونی دلا روشه</a> در سال ۱۶۷۵، از همگرایی جنوبگانی عبور کرد و سه سفر جدا (یکی <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ادوارد برانسفیلد (صفحه وجود ندارد)">بریتانیایی</a>، یکی <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84_%D9%BE%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ناتانیل پالمر (صفحه وجود ندارد)">آمریکایی</a>، و یکی <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86_%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%84%DB%8C%D8%A8_%D9%81%D9%86_%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B3%D9%87%D8%A7%D9%88%D8%B2%D9%86" title="فابین گوتلیب فن بلینگسهاوزن">روسی</a>) هر سه ادعا کردند که در سال ۱۸۲۰ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> را کشف نموده‌اند.<a href="#cite_note-130">[۱۲۹]</a><a href="#cite_note-131">[۱۳۰]</a><a href="#cite_note-132">[۱۳۱]</a> ریشه تمام سفرهای دریایی اکتشافی به اروپا بازنمی‌گردد. اگرچه ترسیم نقشه دقیق سواحل <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> تنها در سده ۱۸ام آغاز شد و مجمع الجزایر <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%A7_%D8%B2%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="سورنایا زملیا">سورنایا زملیا</a> تا سال ۱۹۱۰ کشف نشده بودند،<a href="#cite_note-133">[۱۳۲]</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D9%88%D9%88%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="جمهوری نووگرود">نووگرودی‌ها</a> حد اقل از سده ۱۳ام در حال سفر کردن در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="دریای سفید">دریای سفید‌اند</a>.<a href="#cite_note-134">[۱۳۳]</a> با وجود اولویت طولانی مدت <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="خودبسندگی">خودبسندگی</a>، چین به‌طور خلاصه تحت <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%86%DA%AF" title="دودمان سونگ">دودمان سونگ</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="فهرست دودمان‌های تاریخ چین">دودمان</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84" title="امپراتوری مغول">مغول</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%DB%8C%D9%88%D8%A2%D9%86" class="mw-redirect" title="سلسله یوآن">یوآن</a> تأسیس شد. در اوایل سده ۱۵ام، ناوگان کشتی‌های گنج <a href="/wiki/%DA%86%D9%86%DA%AF_%D9%87%D9%87" title="چنگ هه">چنگ هه</a>، بارها و بارها با ۳۷۰۰۰ نفر سوار بر ۳۱۷ کشتی، از <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دودمان مینگ">دودمان مینگ</a> روانه دریا شد و تا سواحل قاره آفریقا پیش رفت. سفرهای چینیان، به زودی محدود شد و در نهایت غیرقانونی گشت. مردم آسیای شرقی شکل سایر قاره‌ها را از طریق نقشه‌های <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AA%D8%A6%D9%88_%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="متئو ریسی (صفحه وجود ندارد)">متئو ریسی</a> شناختند. در همین حال، تعیین طول جغرافیایی شامل تقریب و حدس و گمان شد: اندازه‌گیری صحیح آن به یک <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کرونومتر دریایی (صفحه وجود ندارد)">ساعتی دقیق</a> نیاز داشت که اجازه مقایسه بین ظهر کشتی و زمان دقیق یک نقطه ثابت مانند <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%A8%D8%AF%D8%A3" title="نصف‌النهار مبدأ">نصف‌النهار مبدأ</a> در <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%86_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="گرینویچ (منطقه) (صفحه وجود ندارد)">گرینویچ</a> را فراهم می‌کرد. <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%87_%D8%B7%D9%88%D9%84_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جایزه طول جغرافیایی (صفحه وجود ندارد)">جایزه طول جغرافیایی</a> در بریتانیا در سال ۱۷۷۳ به خاطر ساعت دریایی ساخته شده در سال ۱۷۶۱، به <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%88%D9%86" title="جان هریسون">جان هریسون</a> اعطا شد. <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="جیمز کوک">جیمز کوک</a>، در سفر دوم و سوم خود از نمونه آن استفاده کرد، و موفق به مطالعه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="اقیانوس آرام">اقیانوس آرام</a> شد به مطالعاتی در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلند</a>، و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a> الهام بخشید. تکمیل <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" title="تلگراف">کابل تلگرافی زیردریایی</a>، در طول <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="کانال مانش">کانال مانش</a> در سال ۱۸۵۰ و ارتباطات بعدی <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D8%B7_%D9%82%D8%B1%D9%85%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="تمام خط قرمز (صفحه وجود ندارد)">تمام خط قرمز</a> موجب علاقه بیشتر به دریای عمیق شد. ایده‌های جدید مبنی بر این که هیچ حیاتی در زیر ۳۰۰ <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85" title="فاتوم">فاتوم</a> (۵۵۰ متر) امکان‌پذیر نیست در سال ۱۸۶۰ رد شد، این اتفاق زمانی روی داد که خط مدیترانه خراب و از عمقی چهار برابر بیشتر بالا کشیده شد، این خط کاملاً با حیات دریایی پوشیده شده بود.<a href="#cite_note-135">[۱۳۴]</a> کشف <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زنبق دریایی">زنبق دریایی</a> توسط <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%84_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="مایکل سارس (صفحه وجود ندارد)">مایکل سارس</a> در اعماق <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%AF%D8%B1%D9%87" title="آبدره">آبدره‌های</a> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%88%DA%98" title="نروژ">نروژی</a> به تلاش‌های <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا">نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا</a> در طول دهه ۱۸۷۰ کمک کرد<a href="#cite_note-136">[۱۳۵]</a> این به‌طور مؤثر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="اقیانوس‌شناسی">اقیانوس‌شناسی</a> مدرن را ایجاد کرد. از سال ۱۸۷۸ تا ۱۸۸۰، <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%88%DA%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سفر وگا (صفحه وجود ندارد)">سفر وگا</a> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="راه دریای شمال">راه دریای شمال</a> را تکمیل کرد و برای اولین بار تا <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="اوراسیا">اوراسیا</a> ادامه یافت. در طول اواسط دهه ۱۸۹۰، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%81_%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%86" title="فریتیوف نانسن">فریتیوف نانسن</a> با استفاده از کشتی طراحی شده ویژه، از یخ شمالی عبور کرد، و نشان داد که <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اقیانوس منجمد شمالی">اقیانوس منجمد شمالی</a> دریایی آزاد است. در سال ۱۸۹۸ و ۱۸۹۹، <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کارل چارن (صفحه وجود ندارد)">کارل چارن</a> اشکال فراوانی از حیات را برای اولین بار در عمق ۴۰۰۰ متری از سطح اقیانوس اطلس جنوبی مطالعه نمود. در سده ۲۰ام، <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%AC%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="گجوا (صفحه وجود ندارد)">گجوا</a> اولین کشتی بود که در سال ۱۹۰۶ از <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B0%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%BA%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="گذرگاه شمال‌غرب (صفحه وجود ندارد)">گذرگاه شمال‌غرب</a> عبور کرد. از سال ۱۹۲۱، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="سازمان آب‌نگاری بین‌المللی">سازمان آب‌نگاری بین‌المللی</a> در <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="موناکو">موناکو</a> نقشه‌برداری از دریا را استانداردسازی کرد و از سال ۱۹۲۴، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D9%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="تحقیقات اکتشاف (صفحه وجود ندارد)">تحقیقات اکتشاف</a> <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF" title="نهنگ">نهنگ‌ها</a> را مطالعه نمودند، و از دریاهای اطراف <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> عکس‌برداری کردند. یک شناور مخصوص قادر بود در سال ۱۹۳۰، ۴۳۴ متر بر روی کابل به داخل دریا فرورود،<a href="#cite_note-jrank-137">[۱۳۶]</a> در دهه ۱۹۴۰، <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D9%88_%DA%A9%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88" title="ژاک-ایو کوستو">ژاک-ایو کوستو</a> به توسعه لوازم غواصی موفق و محبوبیت غواصی زیرآبی کمک کرد. <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D9%81_%D9%86%D9%81%D8%AA" title="اکتشاف نفت">اکتشاف نفت</a> بعدها موجب ایجاد تحقیقات دریایی عمیق‌تری شد: در سال ۱۹۶۰، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA%DB%8C%D8%B3%DA%A9%D9%81_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="بتیسکف تریسته">بتیسکف تریسته</a> توانست خدمه خود را ۱۰۹۱۵ متر در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="درازگودال ماریانا">درازگودال ماریانا</a> به داخل برد، و در سال ۲۰۰۶، یک غواص <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا">نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا</a> به ۶۱۰ متری سطح دریا رسید.<a href="#cite_note-138">[۱۳۷]</a> امروزه، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%A8_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سامانه موقعیت‌یاب جهانی">سامانه موقعیت‌یاب جهانی</a> <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="آمریکا">آمریکایی</a> با استفاده از بیش از ۳۰ ماهواره، ناوبری دقیق را امکان‌پذیر ساخته است.<a href="#cite_note-NavHist-139">[۱۳۸]</a> تحقیقات اقیانوس‌نگرایی بعدی شامل اشکال حیات دریایی، محافظت، محیط دریا، شیمی اقیانوس، مطالعه و مدلسازی دینامیک آب‌وهوا، مرز هوا-دریا، الگوهای آب‌وهوایی، منابع اقیانوسی، انرژی تجدیدپذیر، امواج و جریان‌ها، و طراحی و توسعه ابزار و تکنولوژی‌های جدید برای بررسی اعماق دریا می‌باشد.<a href="#cite_note-140">[۱۳۹]</a> محققان در بررسی سطح آب‌ها از سیستم <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="سنجش از دور">سنجش از دور</a> مبتنی بر ماهواره، به همراه کشتی‌های تحقیقاتی، رصدخانه‌های لنگری و ماشین‌های زیردریایی مستقل، استفاده می‌کنند تا تمام بخش‌ها دریا را مطالعه و بازبینی نمایند.<a href="#cite_note-NOC-141">[۱۴۰]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تجارت">تجارت</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: تجارت">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Shipping_routes_red_black.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Shipping_routes_red_black.png/220px-Shipping_routes_red_black.png" decoding="async" width="220" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Shipping_routes_red_black.png/330px-Shipping_routes_red_black.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Shipping_routes_red_black.png/440px-Shipping_routes_red_black.png 2x" data-file-width="3600" data-file-height="1800" /></a><figcaption>راه عبور کشتی‌ها، که تراکم نسبی حمل‌ونقل تجاری را در سراسر جهان نشان می‌دهد.</figcaption></figure> تجارت آبی حداقل از زمان ظهور <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86" title="تمدن">تمدن</a>، و زمانی که <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سومریان">سومریان</a> به <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تمدن در سند (صفحه وجود ندارد)">تمدن در سند</a> متصل بودند، رواج داشته است.<a href="#cite_note-142">[۱۴۱]</a> شناوری امکان حمل‌ونقل آسان <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%D9%84%D9%87" title="حمل بار فله">کالاهایی</a> مانند غذا را فراهم می‌کند، و این عامل، از مهم‌ترین موضوعات کارایی بیشتر <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست شهرهای بزرگ در تاریخ (صفحه وجود ندارد)">شهرهای بزرگ جهان</a> در کنار دریا یا رودخانه‌های متصل به دریا می‌باشد. همچنین دریا امکان حمل‌ونقل نسبتاً ایمن <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B3" title="کالای لوکس">کالاهای لوکس</a> را در زمان رواج راه‌زنی، فراهم می‌کند. اما، با توجه به <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخچه جغرافیا (صفحه وجود ندارد)">تکمیل نبودن دانش جغرافیایی</a>، دشواری ناوبری در اوایل، و محدودیت تکنولوژی ساخت کشتی، تجارت‌های اولیه به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%A7%DA%98" title="کابوتاژ">کابوتاژ</a> ساحلی محدود می‌شد. برای مثال، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تجارت در اقیانوس هند (صفحه وجود ندارد)">تجارت در اقیانوس هند</a> قرن‌ها در <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دیلمان">دیلمان</a> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a> امروزی) و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="عدن">عدن</a> در <a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a> صورت گرفت. اگرچه در برخی نقاط از هزاره اول قبل از میلاد، هندی‌ها و اعراب مهار بادهای موسمی را آموختند و توانست با سرعت و امنیت بیشتری در دریا سفر کنند؛ دریانوردان کشتی شکسته این راز را در سال ۱۱۷ پیش از میلاد به <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%AF%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%B3%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ائودوکوس از سیزیکوس (صفحه وجود ندارد)">ائودوکوس از سیزیکوس</a> یاد دادند، و برای قرن‌ها امکان تجارت مستقیم و گسترده را بین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="امپراتوری بطلمیوسی">امپراتوری بطلمیوسی</a> و بعدها <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_(%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85)" title="مصر (استان روم)">مصر (استان روم)</a> و بندرهای هند فراهم کردند. در حدود سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="مینوسی‌ها">مینوسی‌ها</a> از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA" title="کرت">کرت</a>، اولین <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="امپراتوری دریا (صفحه وجود ندارد)">امپراتوری دریا</a> را تأسیس کردند، امپراتوری دریایی که به شدت به تجارت و قدرت نیروی دریایی وابسته بود.<a href="#cite_note-143">[۱۴۲]</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="دولت‌شهر">دولت‌شهرهای</a> <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فنیقی‌ها">فنیقی‌ها</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونانیان</a> در نهایت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استعمار دوره باستان">استعمار دوره باستان</a> را تأسیس کردند، که از دریای آزو تا <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%87" title="صویره">ساحل مراکش در اقیانوس اطلس</a> کشیده شده بود.<a href="#cite_note-144">[۱۴۳]</a> تحت سلطه رومیان، بازرگانی به رشد کردن ادامه داد. در قرون اولیه قبل از میلاد، فاصله عشایر هندی از طلای سیبری سبب شد که آن‌ها راه‌های دریایی <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="مالزی">مالزی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C" title="اندونزی">اندونزی</a> بگشایند،<a href="#cite_note-145">[۱۴۴]</a> آن‌ها را ابتدا به <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88" title="هندو">هندوها</a> و سپس <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="مسلمان">مسلمانان</a> معرفی کردند. با فروپاشی امپراتوری روم تجارت در اروپا کاهش یافت، اما در سایر مکان‌ها شکوفا پیدا کرد.<a href="#cite_note-146">[۱۴۵]</a> <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%AA%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%84" title="قوم تامیل">قوم تامیل</a> از <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%88%D9%84%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="دودمان چوله (صفحه وجود ندارد)">دودمان چوله</a> تجارت بین <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="دودمان تانگ">دودمان تانگ</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری سریویجایا">امپراتوری سریویجایا</a>، و <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="خلافت عباسیان">خلافت عباسیان</a> را رونق داد. به دنبال <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D9%88%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="فتوحات مسلمانان">فتوحات مسلمانان</a>، اعراب بر تجارت دریایی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">اقیانوس هند</a> مسلط شدند و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> از طریق ساحل آفریقای شرقی توسعه یافت و در نهایت به آسیای جنوب شرقی رسید.<a href="#cite_note-147">[۱۴۶]</a> تأثیر بزرگ <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="عصر کاوش">عصر کاوش</a>، تبدیل شبکه‌های منطقه‌ای تجارت جهانی به یک بازار واحد بود، این اتفاق حاصل امپراطوری‌های اروپا و تاجران اهل <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="آمستردام">آمستردام</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> و سایر بندرهای اقیانوس اطلس بود. از سده ۱۶ام تا ۱۹ام، حدود ۱۳ میلیون نفر از طریق اقیانوس اطلس به آمریکا فرستاده و به عنوان برده فروخته شدند.<a href="#cite_note-148">[۱۴۷]</a> جایزه هیلز مخصوص بازرگانی بود که سریع‌تر از همه از اقیانوس اطلس بگذرد و در سال ۱۹۵۲ به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" title="اس‌اس ایالات متحده">اس‌اس ایالات متحده</a> رسید که در سه روز و ده ساعت و چهل دقیقه توانست این مسیر را طی کند.<a href="#cite_note-149">[۱۴۸]</a> امروزه، حجم عظیمی از کالاها به ویژه در اطراف اقیانوس آرام و اطلس توسط دریا جابجا می‌شوند. یک مسیر اصلی تجارت از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%84" title="ستون‌های هرکول">ستون‌های هرکول</a> عبور می‌کند و با عبور از دریای مدیترانه و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%B2" title="کانال سوئز">کانال سوئز</a> به اقیانوس هند و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="تنگه مالاکا">تنگه مالاکا</a> می‌رسد؛ برخی کشتی‌های تجاری نیز از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="کانال مانش">کانال مانش</a> عبور می‌کنند.<a href="#cite_note-150">[۱۴۹]</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مسیر دریایی (صفحه وجود ندارد)">مسیرهای دریایی</a> مسیرهایی در دریای آزادند که وسایل حمل‌ونقل با روش‌های سنتی مانند بادها و جریان‌ها، از آن‌ها استفاده می‌کنند. بیش از ۶۰ درصد کانتینرهای حمل و نقل کالا در جهان از ۲۰ مسیر تجاری اصلی عبور می‌کنند.<a href="#cite_note-151">[۱۵۰]</a> ذوب فزاینده یخ اقیانوس منجمد شمالی از سال ۲۰۰۷، کشتی‌ها را قادر ساخته است که در برخی ماه‌های تابستان از <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B0%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%BA%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="گذرگاه شمال‌غرب (صفحه وجود ندارد)">گذرگاه شمال‌غرب</a> عبور کنند، و دیگر از مسیر طولانی‌تر کانال سوئز و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="کانال پاناما">کانال پاناما</a> نروند.<a href="#cite_note-152">[۱۵۱]</a> حمل‌ونقل بار به وسیله <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%E2%80%8C%D9%88%D9%86%D9%82%D9%84_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="حمل‌ونقل هوایی">حمل‌ونقل هوایی</a> تکمیل می‌شود، این روش فرایندی گرانتر است که اغلب برای کالاهای ارزشمند و فاسد شدنی به کار می‌رود. تجارت دریایی سالانه کالایی به ارزش بیش از ۴ هزار میلیارد دلار را حمل می‌کند.<a href="#cite_note-153">[۱۵۲]</a> دو نوع باربری اصلی وجود دارد، <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%81%D9%84%D9%87" title="حمل بار فله">حمل بار فله</a> یا حمل عمومی، که اکنون بیشتر در کانتینر حمل می‌شوند. <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="کالای اقتصادی">کالاهای اقتصادی</a> در شکل مایع، پودر یا ذرات در <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AE%D8%B2%D9%86_(%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مخزن (کشتی) (صفحه وجود ندارد)">مخزن کشتی</a> حمل می‌شوند و شامل نفت، غله، زغال‌سنگ، سنگ معدن، آهن قراضه، ماسه و شن می‌باشد. حمل معمولی اغلب شامل کالاهای تولیدی می‌شود و در بسته‌هایی حمل می‌شود که اغلب به <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%81" class="mw-redirect" title="بارکف">بارکف</a> بسته شده‌اند. قبل از کانتینرسازی در سال ۱۹۵۰، این کالاها خرد خرد بارگیری، حمل و خالی می‌شدند.<a href="#cite_note-154">[۱۵۳]</a> استفاده از کانتینرها به‌طور قابل توجهی بهره‌وری را افزایش و هزینه حمل آن‌ها را کاهش داده است،<a href="#cite_note-155">[۱۵۴]</a> همچنین اکنون در اندازه استاندارد حمل می‌شوند، و کانتینرهای دارای قفل در پایانه‌های اختصاصی، در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="کشتی کانتینری">کشتی‌های کانتینری</a> تعبیه شده، بارگیری می‌شوند.<a href="#cite_note-Sauerbier-156">[۱۵۵]</a> <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%98%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AD%D9%85%D9%84%E2%80%8C%D9%88%D9%86%D9%82%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="گاراژدار حمل‌ونقل (صفحه وجود ندارد)">گاراژداری حمل‌ونقل</a>، قرارداد حمل را می‌بندد، تحویل و رسیدن آن را تنظیم می‌کند و مستندات را مدیریت می‌نماید.<a href="#cite_note-157">[۱۵۶]</a> ایمنی حمل‌ونقل دریایی به وسیله <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان بین‌المللی دریا (صفحه وجود ندارد)">سازمان بین‌المللی دریا</a> تضمین می‌شود، این سازمان در <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> واقع و در سال ۱۹۵۹ تشکیل شده است. اهداف آن شامل توسعه و حفظ چهارچوب قانونی برای حمل‌ونقل، ایمنی دریا، نگرانی‌های محیطی، مسائل قانونی، همکاری فنی و امنیت دریایی می‌شود.<a href="#cite_note-158">[۱۵۷]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ماهی‌گیری">ماهی‌گیری</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: ماهی‌گیری">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:A_Brixham_trawler.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/A_Brixham_trawler.jpg/220px-A_Brixham_trawler.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/A_Brixham_trawler.jpg/330px-A_Brixham_trawler.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/A_Brixham_trawler.jpg/440px-A_Brixham_trawler.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="832" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D9%87%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایق بریکسهام (صفحه وجود ندارد)">قایق‌های بریکسهام</a> در سده ۱۹ام در حال ماهی‌گیری.</figcaption></figure> حدود ۴۰ هزار سال قبل، انسان در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="آسیای شرقی">آسیای شرقی</a> در حال فروش <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A2%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="ماهی آب شیرین">ماهی آب شیرین</a> بود.<a href="#cite_note-159">[۱۵۸]</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D9%86%DB%8C%D8%B2%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهی‌گری با نیزه (صفحه وجود ندارد)">ماهی‌گری با نیزه</a> در کنار ساحل در دوران <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="پارینه‌سنگی">پارینه‌سنگی</a> رواج داشت.<a href="#cite_note-160">[۱۵۹]</a> در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="استخر ماهی (صفحه وجود ندارد)">استخرهای ماهی</a> معابد <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سومریان">سومریان</a> را احاطه کرده بود و متن کلاسیک چینی <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فان لی (صفحه وجود ندارد)">فان لی</a><a href="#cite_note-161">[۱۶۰]</a> که به سده پنجم قبل از میلاد نسبت داده می‌شود، اولین تلاش بر <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="پرورش ماهی">پرورش ماهی</a> بوده است.<a href="#cite_note-162">[۱۶۱]</a> یک تکه باقی‌مانده از برنامه سفر <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="پارت">پارت‌ها</a> در سده اول <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="غواصی آزاد">غواصی‌های آزاد</a> محلی برای <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="شکار مروارید (صفحه وجود ندارد)">شکار مروارید</a> در <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a> را توصیف می‌کند،<a href="#cite_note-163">[۱۶۲]</a> و نوشته‌های <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="اوپیان (صفحه وجود ندارد)">اوپیان</a> در سده دوم به روش‌های چهارگانه اصلی ماهی‌گیری یونانیان و رومیان اشاره دارد که عبارتند از <a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="قلاب ماهی‌گیری">قلاب</a>-و-<a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D9%86%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="طناب ماهی‌گیری (صفحه وجود ندارد)">طناب</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تورماهی‌گیری (صفحه وجود ندارد)">ماهی‌گیری با تور</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B1" title="گرگور">گرگور</a>، و <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B2%D9%87_%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AE" title="نیزه سه‌شاخ">نیزه سه‌شاخ</a>.<a href="#cite_note-164">[۱۶۳]</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایق ماهی‌گیری سنتی (صفحه وجود ندارد)">قایق‌های ماه‌گریری سنتی</a> در آب‌های نزدیک ساحل کار می‌کنند، اما در طول <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AE%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="اواخر قرون وسطا (صفحه وجود ندارد)">اواخر قرون وسطا</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%84_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="اوایل عصر مدرن (صفحه وجود ندارد)">اوایل عصر مدرن</a>، ماهی‌گیری در دریای آزاد (به ویژه <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="کاد">کاد</a>) برای توسعه‌های اقتصادی و نظامی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="اروپای شمالی">اروپای شمالی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%86%D8%AF_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="ایالت‌های نیو انگلند آمریکا">ایالت‌های نیو انگلند آمریکا</a>، و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="کانادا">کانادا</a> اهمیت یافت.<a href="#cite_note-165">[۱۶۴]</a> ماهی‌گیری بیش از حد در سراسر <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="دریای شمال">دریای شمال</a>، موجب توسعه قایق‌های ماهی‌گیری دریای عمیق مانند <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D9%87%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایق بریکسهام (صفحه وجود ندارد)">قایق بریکسهام</a><a href="#cite_note-166">[۱۶۵]</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D8%A7%D9%88%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایق اوتر (صفحه وجود ندارد)">قایق اوتر</a> شده است، که به عنوان <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="کشتی مادر">کشتی مادر</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="کرجی">کرجی‌های</a> مخصوص <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%B7%D9%86%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهی‌گیری با طناب دراز (صفحه وجود ندارد)">ماهی‌گیری با طناب دراز</a> می‌باشد.<a href="#cite_note-ragnardock-167">[۱۶۶]</a> در سده ۱۹ام، پیشرفت‌هایی مانند <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D9%85%D9%84%E2%80%8C%D9%88%D9%86%D9%82%D9%84_%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="حمل‌ونقل ریلی (صفحه وجود ندارد)">حمل‌ونقل ریلی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D8%B4%D8%AF%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهی کنسرو شده (صفحه وجود ندارد)">کنسرواسیون ماهی</a>، و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="سردسازی">سردسازی</a>، تا ماهی‌گیری به <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="صنعت ماهیگیری">صنعتی</a> کامل تبدیل شود. پیشرفت‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%A7%D8%B1" title="سونار">سونار</a> در طول <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جنگ جهانی">جنگ‌های جهانی</a>، به عنوان یابنده ماهی به کار بسته شدند، و در طول دهه ۱۹۵۰، <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتی کارخانه‌ای (صفحه وجود ندارد)">کشتی‌های کارخانه‌ای</a> بزرگ قادر گشتند در طول یک ساعت، برابر ماهی‌هایی که کرجی‌ها در یک فصل صید می‌کردند، صید نمایند. در دهه ۱۹۶۰، ماهیگیران اقیانوس اطلس شمالی و اقیانوس آرام شمالی به حداکثر بهره‌وری نزدیک بودند. بعد از این که صید <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهی‌گیران غیرمجاز (صفحه وجود ندارد)">ماهی‌گیران غیرمجاز</a> از ۲۰ میلیون تن در سال ۱۹۵۰ به ۹۳٫۵ میلیون تن در دهه ۱۹۸۰ رسید، این میزان تاکنون ثابت مانده است.<a href="#cite_note-olderfishstats-168">[۱۶۷]</a> اصلاحات اقتصادی چین موجب افزایش <a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%86%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="صنعت ماهی‌گیری در چین (صفحه وجود ندارد)">تولیدات ماهی‌گیری</a> از ۷ درصد کل جهان در سال ۱۹۶۱ به ۳۵ درصد در سال ۲۰۱۰ شد. مطالعه علمی <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پویایی جمعیت شیلات (صفحه وجود ندارد)">پویایی جمعیت شیلات</a> و ملی شدن آب‌های مشترک سابق، هر دو به کنار آمدن با بیش‌ازحد بهره‌برداری کردن کمک می‌کنند، اما موفقیت ماهی‌گیری تجاری مدرن به فعالیت‌های اصلاحی عظیمی نیاز دارد: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%B4%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سقوط شیلات کاد در اطلس شمال‌غربی (صفحه وجود ندارد)">سقوط شیلات کاد در اطلس شمال‌غربی</a> به کمتر از ۱ درصد سطح تاریخی، در سال ۱۹۹۲ نیاز به یک توقف کامل از سوی کانادا داشت<a href="#cite_note-169">[۱۶۸]</a> و چین نیز از سال ۲۰۰۰ در مناطق مورد جدال <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="دریای جنوبی چین">دریای جنوبی چین</a> در حیطه ماهی‌گیری سیاست رشد صفر را اجرا کرده است.<a href="#cite_note-170">[۱۶۹]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tonan_Maru_no._2_(1937).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Tonan_Maru_no._2_%281937%29.jpg/220px-Tonan_Maru_no._2_%281937%29.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Tonan_Maru_no._2_%281937%29.jpg/330px-Tonan_Maru_no._2_%281937%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Tonan_Maru_no._2_%281937%29.jpg/440px-Tonan_Maru_no._2_%281937%29.jpg 2x" data-file-width="560" data-file-height="400" /></a><figcaption>کشتی تونان مارو №۲، چهار بار مورد اصابت اژدر قرار گرفت، اما هر بار تعمیر شد و بهبود یافت.<a href="#cite_note-171">[۱۷۰]</a> این کشتی صید نهنگ ژاپنی که به روش نروژی ساخته شده بود، در طول <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="اشغال ژاپن">اشغال ژاپن</a> به دست آمریکا، نیمی از گوشت مورد نیاز کشور را تأمین کرد، و اکنون نیز فعالترین کشتی به‌شمار می‌آید. کشتی‌های مشابه صید نهنگ در اروپا از کشتی‌های صید ماهی الهام گرفته‌اند.</figcaption></figure> در سال ۲۰۰۶ تقریباً ۴۳٫۵ میلیون نفر در <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماهی‌گیری">صید</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آبزی‌پروری">پرورش</a> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خوراک دریایی">خوراک دریایی</a> نقش داشتند، که ۸۵ درصد آن‌ها در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="آسیا">آسیا</a> زندگی می‌کردند. حدوداً سه چهارم آن‌ها <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="ماهی‌گیر">ماهی‌گیر</a> و ما باقی آن‌ها <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آبزی‌پروری">آبزی‌پرور</a> بودند.<a href="#cite_note-fishpeople-172">[۱۷۱]</a> در سال ۲۰۱۲، تولید کلی ماهی، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سخت‌پوستان">سخت‌پوستان</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%86" title="نرم‌تنان">نرم‌تنان</a> و سایر <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="حیوانات آبی (صفحه وجود ندارد)">حیوانات آبی</a> رکوردی در حدوداً ۱۷۴ میلیون تن به جای گذاشت، که ۱۰۰ میلیون تن آن به‌طور غیرقانونی صید شده بود. اگر ماهی پروری را نیز در نظر نگیریم، باز هم یک رکورد است،<a href="#cite_note-fishstats-173">[۱۷۲]</a> جمعیت این ماهی به‌طور چشم‌گیری تحت تأثیر چرخه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%88" class="mw-redirect" title="ال‌نینیو">ال‌نینیو</a> قرار دارد.<a href="#cite_note-fishystats-174">[۱۷۳]</a><a href="#cite_note-175">[۱۷۴]</a> تمایل سراسری در حال افزایش است، اما اکنون به جای صید غیرقانونی، توجه بیشتر به <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آب‌زی پروری (صفحه وجود ندارد)">آب‌زی پروری</a> در آب‌های داخلی و <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="آبزی‌پروری در دریا (صفحه وجود ندارد)">آبزی‌پروری در دریا</a> می‌باشد. <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="منطقه انحصاری اقتصادی">منطقه انحصاری اقتصادی</a> اطراف کشورهای ساحلی تحت <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها">کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها</a> به ایالت‌ها اجازه داده است که در مناطق بسیار حاصل‌خیز دریا که ۸۷ درصد برداشت سالانه را به خود اختصاص داده‌اند،<a href="#cite_note-176">[۱۷۵]</a> سهمیه و سایر سیستم‌های مدیریتی را برقرار کنند.<a href="#cite_note-GreenFacts-177">[۱۷۶]</a> گاهی اوقات نتایج غم‌انگیزند (آرام در ماهی‌گیری پس از دوره <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جنگ جهانی اول">جنگ جهانی اول</a> موجب شد که در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="دریای شمال">دریای شمال</a> از سال ۱۹۱۳ تا ۱۹۱۹، میزان صید دو برابر شود.<a href="#cite_note-MyersWorm2003-178">[۱۷۷]</a> ) و گاهی نیز کمتر است، لذا: دو دهه بعد، تنها ده درصد میزان کاد حداکثر باقی خواهد ماند. در حال حاضر، گونه‌هایی که بیشتر در خطرند عبارتند از <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="شاه‌ماهی">شاه‌ماهی</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="کاد">کاد</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="موتوماهی">موتوماهی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهی تونایاتون (صفحه وجود ندارد)">ماهی تونایاتون</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%D8%B4%DA%A9_(%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C)" title="کفشک (ماهی)">ماهی کفشک</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%81%D8%A7%D9%84" title="ماهی کفال">ماهی کفال</a>، ماهی مرکب، و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="ماهی آزاد">ماهی آزاد</a>. تعدادی از آن‌ها مانند ماهیان شکارچی بزرگ، زیر سطوح تاریخی به خوبی باقی‌مانده‌اند.<a href="#cite_note-Clover2008-179">[۱۷۸]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Chilean_purse_seine.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Chilean_purse_seine.jpg/220px-Chilean_purse_seine.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Chilean_purse_seine.jpg/330px-Chilean_purse_seine.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Chilean_purse_seine.jpg/440px-Chilean_purse_seine.jpg 2x" data-file-width="1767" data-file-height="1191" /></a><figcaption>ماهی‌گیری با تور بزرگ در حدود ۴۰۰ تن ماهی خال‌مخالی در شیلی.</figcaption></figure> بیش از ۳ میلیون کشتی مشغول به ماهی‌گیری در دریا هستند. کشتی‌های ماهی‌گیری مدرن شامل <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کرجی ماهی‌گیری (صفحه وجود ندارد)">کرجی‌های ماهی‌گیری</a>، با خدمه اندک، کرجی ماهی‌گیری استرن، کشتی‌های کارخانه‌ای طولانی، و <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتی کارخانه‌ای (صفحه وجود ندارد)">کشتی‌های کارخانه‌ای</a> بزرگ می‌باشند، که برای ماندن طولانی (چند هفته) در دریا تعبیه شده‌اند، و تعداد زیادی ماهی را پردازش و منجمد می‌کنند. فرایند ماهی‌گیری ممکن است <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهی‌گیری با تور بزرگ (صفحه وجود ندارد)">ماهی‌گیری با تور بزرگ</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="ترال">ترال</a>، بیل هیدرولیکی، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D8%B1_%DA%AF%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تور گیل (صفحه وجود ندارد)">تور گیل</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%B7%D9%86%D8%A7%D8%A8_%D8%B7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهی‌گیری با طناب طولانی (صفحه وجود ندارد)">ماهی‌گیری با طناب طولانی</a> باشد. سازمان <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="فائو">فائو</a> توسعه ماهی‌گیری‌های محلی را تشویق می‌نماید تا غذای جوامع ساحلی تأمین شود و فقر کاهش یابد.<a href="#cite_note-180">[۱۷۹]</a> کشتی‌های ماهی‌گیری به‌طور فزاینده با بهره بردن از سهم آب‌های بین‌المللی از آینده را به خطر می‌اندازند. اما، ماهی‌گیری صنعتی سبب تهی شدن سهم‌ها و مناطق در حال توسعه مانند دریای آفریقا شده است، و این موضوع آن‌ها را مجبور می‌کند تا غذای دریایی خود را از کشورهای توسعه یافته تهیه کنند. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:F%C3%A6r%C3%B8sk_havbrug.1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/F%C3%A6r%C3%B8sk_havbrug.1.jpg/220px-F%C3%A6r%C3%B8sk_havbrug.1.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/F%C3%A6r%C3%B8sk_havbrug.1.jpg/330px-F%C3%A6r%C3%B8sk_havbrug.1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/F%C3%A6r%C3%B8sk_havbrug.1.jpg/440px-F%C3%A6r%C3%B8sk_havbrug.1.jpg 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1704" /></a><figcaption>پرورش <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="ماهی آزاد">ماهی آزاد</a> در <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="وستمانا (صفحه وجود ندارد)">وستمانا</a> در <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D9%88" title="جزایر فارو">جزایر فارو</a>.</figcaption></figure> ۸۷ میلیون تن از مواد غذایی و غیر خوراکی دریایی در سال ۲۰۱۰ از طریق کشاورزی دریایی حاصل شدند. حدود ۶۰۰ گونه گیاه و حیوان پرورش یافتند، و از برخی از آن‌ها به عنوان بذر جمعیت وحشی استفاده شد. حیوانات پرورش یافته شامل <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ماهی">ماهی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="خزندگان">خزندگان</a> آبی، سخت‌پوستان، نرم‌تنان، <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خیار دریایی">خیارهای دریایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="توتیای دریایی">توتیای دریایی</a> و چتر دریایی می‌شد.<a href="#cite_note-181">[۱۸۰]</a> آبزی‌پروری متمرکز در دریا این مزیت را دارد که در آن‌جا غذای پلانکتونی دست‌رس پذیر است و ضایعات به‌طور طبیعی حذف می‌شوند؛<a href="#cite_note-182">[۱۸۱]</a> در شرایطی که ضایعات زیان‌آورند، می‌توان از روش‌های چند-گونه‌ای استفاده کرد مثلاً برای غذا دادن به <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81" title="صدف">صدف</a> پرورشی از ضایعات حاصل از ماهی آزاد پرورشی استفاده کرد. روش‌های متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. می‌توان نرده‌های مشبک مخصوص ماهیان را در دریای آزاد قرار داد، در آب‌های محافظتی تر نیز می‌توان از قفس استفاده کرد، و در هر مد، استخر با آب تازه پر می‌شود. می‌توان <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پرورش میگوی دریایی (صفحه وجود ندارد)">پرورش میگوی دریایی</a> را در استخرهای کم‌عمق متصل به دریای آزاد انجام داد.<a href="#cite_note-183">[۱۸۲]</a> می‌توان در آب طناب آویزان کرد تا به رشد جلبک‌ها و صدف‌ها کمک شود. همچنینی صدف‌ها را می‌توان در سینی‌ها یا در لوله‌های مشبک پرورش داد. خیارهای دریایی نیز در بستر دریا کشت می‌شوند.<a href="#cite_note-184">[۱۸۳]</a> برنامه‌های تولیدمثل گرفتاری، سبب پرورش <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88" title="لارو">لارو</a> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88" title="شاه‌میگو">شاه‌میگو</a> شده است تا نوجوانان در دریا رها شوند و در مکان‌هایی مانند ایالت <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%86_(%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA)" title="مین (ایالت)">مین</a> سبب کشت شاه‌میگو گردد.<a href="#cite_note-185">[۱۸۴]</a> حداقل ۱۴۵ گونه جلبک دریایی (جلبک قرمز، سبز و قهوه‌ای) در سراسر جهان خورده می‌شود، برخی در ژاپن و سایر کشورهای آسیایی پرورش یافته‌اند؛ همچنین پتانسیل فراوانی برای کشاورزی بیشتر وجود دارد.<a href="#cite_note-186">[۱۸۵]</a> تعداد کمی گیاه گل‌دار دریایی به عنوان غذا استفاده می‌شود اما یک نمونه <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سالیکورنیای اروپایی (صفحه وجود ندارد)">سالیکورنیای اروپایی</a> است که هم خام و هم پخته مصرف می‌شود.<a href="#cite_note-187">[۱۸۶]</a> یکی از مشکلات اصلی پیش روی آبزی‌پروری تمایل به کشت تک بعدی و خطر مرتبط با <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بیماری‌های ماهیان">بیماری‌های ماهیان</a> می‌باشد. در دهه ۱۹۹۰، بیماری سبب نابودی <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گوش‌ماهی چینی (صفحه وجود ندارد)">گوش‌ماهی چینی</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="میگوی سفید (صفحه وجود ندارد)">میگوی سفید</a> پرورشی در چین شد، و نیاز جایگزین کردن آن با سایر گونه‌ها به وجود آمد.<a href="#cite_note-188">[۱۸۷]</a> <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA_%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشت میگو (صفحه وجود ندارد)">کشت میگو</a>، نیز در سراسر <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="آسیای جنوب شرقی">آسیای جنوب شرقی</a> سبب نابودی جنگل‌های <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%86%D8%A7_(%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87)" class="mw-redirect" title="کرنا (گیاه)">کرنا</a> شده است.<a href="#cite_note-189">[۱۸۸]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قانون">قانون</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: قانون">ویرایش</a>]</div> <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قانون دریایی (صفحه وجود ندارد)">قانون دریایی</a> بخش مخصوصی از <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون">قوانین</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="کشور">ملی</a> است که در مسائل و جرم‌های مربوط به دریا به کار می‌رود، زیرا نامعلوم بودن <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سفرهای دریایی (صفحه وجود ندارد)">سفرهای دریایی</a> باعث شده است که دریا از عصر باستان به عنوان <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="قلمرو قدرت (صفحه وجود ندارد)">قلمرو قدرت</a> واحد به حساب آید. قوانین <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="حقوق رومی">رومی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AF%D9%86%D9%87_%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بدنه قاون مدنی (صفحه وجود ندارد)">بیزانسی</a>، ترانی و <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%D8%A2%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="قوانین آمالفیان (صفحه وجود ندارد)">آمالفیان</a> تأثیر مهمی بر <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A7" title="جمهوری جنوا">جمهوری جنوا</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%A7" class="mw-redirect" title="هانزا">هانزا</a> داشتند، که اولین دادگاه دریایی انگلیسی را تشکیل داده بودند. برخلاف سیستم <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84_%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کامل لا (صفحه وجود ندارد)">کامل لا</a> رایج انگلیسی دادگاه‌های دریایی به <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C-%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="نظام حقوقی رومی-ژرمنی">نظام حقوقی رومی-ژرمنی</a> نزدیکتر بودند و آن‌ها را سواستفاده‌هایی که به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="انقلاب آمریکا">انقلاب آمریکا</a> مربوط می‌شد، ترک کردند.<a href="#cite_note-190">[۱۸۹]</a> اتخاذ <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="قانون اساسی ایالات متحده آمریکا">قانون اساسی ایالات متحده آمریکا</a> قانون دریایی را دوباره وارد ایالات متحده کرد اما توجه بیشتری به محاکمه می‌شد. قانون دریا بخش مخصوصی از بدنه <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84" title="حقوق بین‌الملل">حقوق بین‌الملل</a> است که در مسائل و جرم‌های دریایی به کار می‌رود. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="امپراتوری">امپراتوری‌هایی</a> مانند <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم">امپراتوری روم</a> و <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چین باستان">چین باستان</a> سال‌ها <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="حوزه قضایی بین‌المللی">حوزه قضایی بین‌المللی</a> را ادعا می‌کردند؛ در طول <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7" class="mw-redirect" title="قرون وسطا">قرون وسطا</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جمهوری دریایی">جمهوری‌های دریایی</a> <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایتالیا در قرون وسطا (صفحه وجود ندارد)">ایتالیایی</a> مانند <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B2" title="جمهوری ونیز">جمهوری ونیز</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A7" title="جمهوری جنوا">جمهوری جنوا</a> وجود ایالت‌های رقیب را به رسمیت شناختند، اما حقوق نزدیک شدن به دریا برای رفت‌وآمد را ادعا نمودند. در طول <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D9%81" title="عصر اکتشاف">عصر اکتشاف</a>، پرتغال و اسپانیا از قوانینی مشابه پیروی کردند. در سال ۱۶۰۹، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="کمپانی هند شرقی هلند">کمپانی هند شرقی هلند</a>،<a href="#cite_note-191">[۱۹۰]</a> یک حقوق‌دان را استخدام کرد تا در مقابل دزدان دریایی ایستادگی کند.<a href="#cite_note-192">[۱۹۱]</a> در نهایت دورهای سه‌گانه <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کنوانسیون ملل متحد در مورد دریاها (صفحه وجود ندارد)">کنوانسیون ملل متحد در مورد دریاها</a> قانون بین‌المللی دریا را شکل داد، اما ایالات متحده آن را به تصویب نرساند، و به جایش سیاست‌های خود را یک به یک و با بیانیه‌های رئیس‌جمهور اتخاذ نمود. کنوانسیون حقوق دریاها در سال ۱۹۸۲ پیش‌نویس شد و در سال ۱۹۹۴ به اجرا درآمد. طبق آن، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="آب‌های آزاد">آب‌های آزاد</a> به روی تمام <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84" class="mw-redirect" title="کشور مستقل">کشورهای مستقل</a> بازند، خواه ساحلی باشند و خواه <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%AE%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="کشور محصور در خشکی">محدود به خشکی</a>، و لیستی جامع از آزادی شامل <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A8%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آزادی ناوبری (صفحه وجود ندارد)">ناوبری</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آزادی هوایی (صفحه وجود ندارد)">آزادی هوایی</a>، قرار دادن <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کابل ارتباطی زیردریایی">کابل ارتباطی زیردریایی</a>، ساختن جزایر مصنوعی، ماهی‌گیری، و تحقیقات علمی فراهم می‌کند.<a href="#cite_note-193">[۱۹۲]</a> طبق آن <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="آب‌های سرزمینی">آب‌های سرزمینی</a> تا ۱۲ <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%84_%D8%A2%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مایل آبی (صفحه وجود ندارد)">مایل آبی</a> (۲۲٫۲کیلومتر) گسترش می‌یابند، که خط مبدأ آن‌ها به‌طور معمول هم ارز آب‌های سرزمینی می‌باشد. این منطقه به قوانین بین‌المللی مربوط است اما برای عبور افراد معمولی و ترانزیت آزاد می‌باشد. منطقه به هم پیوسته دور تر از ۱۲ مایل در اختیار کشتی‌های <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B9%D9%82%DB%8C%D8%A8_%D8%AF%D8%A7%D8%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="تعقیب داغ (صفحه وجود ندارد)">تعقیب داغ</a> است که موظف نقض آداب و رسوم، مالیات، مهاجرت، یا قوانین آلودگی می‌باشند. یک «منطقه اقتصادی ویژه» مکان بهره‌برداری از زندگی دریایی و مواد معدنی می‌باشد که تحت نظارت ملی تا فاصله ۲۰۰ مایل دریایی (۳۷۰ کیلومتر) از خط مبدأ ادامه دارد. کشتی‌ها در طول سفر دریایی از <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="منطقه زمانی">مناطق زمانی</a> مختلفی عبور می‌کنند، لذا <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زمان دریایی (صفحه وجود ندارد)">زمان دریایی</a> که در دهه ۱۹۲۰ معرفی شده است، در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="آب‌های آزاد">آب‌های آزاد</a> به کار می‌رود. هر یک از این مناطق به‌طور مساوی ۱۵ درجه طول جغرافیایی اند، عقربه ساعت در سفر به سمت غرب، به ازای هر منطقه یک ساعت جابجا می‌شود.<a href="#cite_note-194">[۱۹۳]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جنگ">جنگ</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: جنگ">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Greekfire-madridskylitzes1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Greekfire-madridskylitzes1.jpg/220px-Greekfire-madridskylitzes1.jpg" decoding="async" width="220" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Greekfire-madridskylitzes1.jpg/330px-Greekfire-madridskylitzes1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Greekfire-madridskylitzes1.jpg/440px-Greekfire-madridskylitzes1.jpg 2x" data-file-width="3013" data-file-height="1543" /></a><figcaption>ارتش بیزانس، که در سده ۹ام، در مقابل کشتی‌های شورشی از <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آتش یونانی">آتش یونانی</a> استفاده می‌کند.</figcaption></figure> از آن زمان که توسعه ناوگان هماهنگ کشتی‌ها قادر به حمله‌اند، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جنگ دریایی">جنگ دریایی</a> به بخش مهمی از دفاع از کشورهای دریایی تبدیل شده است. اولین جنگ دریایی در تاریخ مکتوب به <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D9%BE%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%85%D8%A7_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوپیلولیوما دوم (صفحه وجود ندارد)">سوپیلولیوما دوم</a> از <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="هیتی‌ها">هیتی‌ها</a> بازمی‌گردد که در سال ۱۲۱۰ قبل از میلاد، ناوگان قبرسی را به آتش کشید.<a href="#cite_note-195">[۱۹۴]</a> اندکی بعد، اشغال کل شرق مدیترانه توسط ناوگان‌های <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="مردمان دریا">مردمان دریا</a> روی داد: در طول دوره‌ای ۵۰ ساله، حملات و تهاجم‌ها تقریباً تمام شهرهای ساحلی بین <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="پیلوس">پیلوس</a> و <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%87" class="mw-redirect" title="غزه">غزه</a> را نابود کردند.<a href="#cite_note-196">[۱۹۵]</a> زمانی که امپراتوری‌ها گسترش یافتند و ارتش آنان توانستند <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%AA" title="تدارکات">خشکی را ترک کنند</a>، شکستن ناوگان تدارکات تاکتیکی قدرتمند شد. <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B3" title="نبرد سالامیس">نبرد سالامیس</a> در ۴۸۰ قبل از میلاد نقش تعیین‌کننده‌ای در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="جنگ‌های ایران و یونان">جنگ‌های ایران و یونان</a> داشت<a href="#cite_note-197">[۱۹۶]</a> علت آن آسیب دیدن طبیعی نبود (اگرچه قابل توجه بود) بلکه فریب <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="تمیستتوکلس (صفحه وجود ندارد)">تمیستتوکلس</a> و استراتژی برتر آتنی‌ها آنان را قادر ساخت تا کشتی‌های تدارکات را در عبور از تنگه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84" title="داردانل">داردانل</a> نابود کنند، و خط عقب‌نشینی ایرانیان را ببندند.<a href="#cite_note-198">[۱۹۷]</a> اما در طول عصر کشتی‌های چوبی، حفاظت از ناوگان‌های بزرگ کار دشواری بود و همواره احتمال شکستن آن‌ها در شرایط جوی نامساعد وجود داشت، بیشتر آن‌ها در اثر دو طوفان <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B2_(%D8%B7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="کامیکاز (طوفان) (صفحه وجود ندارد)">کامیکاز</a> آسیب می‌دیدند که در سال ۱۲۴۷ و ۱۲۸۱ <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84_%D8%A8%D9%87_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="حمله مغول به ژاپن">حمله مغول به ژاپن</a> را منحل کرد. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B2%D8%AF_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="دزد دریایی">دزد دریایی</a> تا امروز به عنوان یک مشکل باقی‌مانده، و در محافظت ایمن هر کشتی تجاری یا پلیس خط ساحلی خسارت دیده‌اند. در گذر زمان، چین در مقابل دزدان دریایی داخلی و ژاپنی مقابله کرده است؛ سایر کشورها (از جمله امپراتوری روم، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا)، در عصر خود، با دزدان دریایی جنگیده‌اند تا مسیر تجارت داخلی و خارجی خود را ایمن سازند، امکان بازرسی کشتی‌های خارجی را ایجاد نموده و دزدان دریایی را تنبیه نموده‌اند. در تجارت برده نیز چنین مداخلاتی روی داده است. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:La_batalla_de_Gravelinas,_por_Nicholas_Hilliard.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/La_batalla_de_Gravelinas%2C_por_Nicholas_Hilliard.jpg/220px-La_batalla_de_Gravelinas%2C_por_Nicholas_Hilliard.jpg" decoding="async" width="220" height="97" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/La_batalla_de_Gravelinas%2C_por_Nicholas_Hilliard.jpg/330px-La_batalla_de_Gravelinas%2C_por_Nicholas_Hilliard.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/La_batalla_de_Gravelinas%2C_por_Nicholas_Hilliard.jpg/440px-La_batalla_de_Gravelinas%2C_por_Nicholas_Hilliard.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="883" /></a><figcaption>جنگ دریایی در <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="عصر دریانوردی">عصر دریانوردی</a>: اثری از نقاشان معاصر با جنگ گراولینز در سال ۱۵۸۸، که در اثر <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="باد پروتستان (صفحه وجود ندارد)">باد پروتستان</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="ناوگان اسپانیایی">ناوگان اسپانیایی</a> ناپدید شد.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Attack_on_Pearl_Harbor_Japanese_planes_view.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Attack_on_Pearl_Harbor_Japanese_planes_view.jpg/220px-Attack_on_Pearl_Harbor_Japanese_planes_view.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Attack_on_Pearl_Harbor_Japanese_planes_view.jpg/330px-Attack_on_Pearl_Harbor_Japanese_planes_view.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Attack_on_Pearl_Harbor_Japanese_planes_view.jpg/440px-Attack_on_Pearl_Harbor_Japanese_planes_view.jpg 2x" data-file-width="6404" data-file-height="4543" /></a><figcaption>جنگ دریایی مدرن: اژدری که در طول <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%84_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1" title="حمله به پرل هاربر">حمله به پرل هاربر</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="امپراتوری ژاپن">از سوی ژاپن</a> به <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="یواس‌اس وست ویرجینیا">یواس‌اس وست ویرجینیا</a> برخورد کرد.</figcaption></figure> در جهان باستان، علاوه بر <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B3" title="نبرد سالامیس">نبرد سالامیس</a>، درگیری‌های دریایی بزرگی مانند <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A2%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%85" title="نبرد آکتیوم">نبرد آکتیوم</a> روی داد که موجب تأسیس <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم">امپراتوری</a> <a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3" title="آگوستوس">آگوستوس</a> شد. در عصر مدرن، جنگ‌های دریایی مهم عبارت بودند از پیروزی بریتانیا بر <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرماندای اسپانیایی (صفحه وجود ندارد)">آرماندای اسپانیایی</a> در سال ۱۵۸۸ و در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D8%B1" title="نبرد ترافالگار">نبرد ترافالگار</a>،<a href="#cite_note-199">[۱۹۸]</a> که سبب شکسته شدن تهدید حمله نیروهای جلو آمده اسپانیایی و فرانسوی شد. (برخی از مهم‌ترین جنگ‌های تاریخ چین نیز دریایی بودند ولی همه آن‌ها در رودخانه اتفاق افتادند نه دریا) با ظهور ماشین بخار، ورقه فولادی گسترده، و مواد منفجره، کشتی‌های جنگی اروپایی در سده ۱۹ام وارد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%86%D9%88" title="امپریالیسم نو">امپریالیسم نو</a> شدند، و امکان دسترسی آزاد به <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a>، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a>، کره و ژاپن به منظور تجارت فراهم شد. اگرچه سیاست‌های داخلی مانع مدرنیته شدن چین گشتند، نیروی دریایی آمریکا موجب ایجاد <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AC%DB%8C" class="mw-redirect" title="اصلاحات میجی">اصلاحات میجی</a> در ژاپن شدند در طول <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%D8%A7" title="نبرد تسوشیما">نبرد تسوشیما</a> در سال ۱۹۰۵ و زمانی که ژاپنی‌ها قادر به شکست قاطعانه روسیه بودند، ثمر داد.<a href="#cite_note-200">[۱۹۹]</a> ارتش‌های بزرگ در داخل بر تلاش بر ساختن <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%88" title="نبردناو">نبرناوهای</a> غول‌پیکر تمرکز کردند، اما این کشتی‌ها در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جنگ جهانی اول">جنگ جهانی اول</a> چندان به کار گرفته نشدند.<a href="#cite_note-201">[۲۰۰]</a> در مقابل، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88-%D8%A8%D9%88%D8%AA" title="او-بوت">او-بوت‌های</a> آلمانی بسیار ارزان قیمت‌تر نشان دادند که <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیردریایی">زیردریاییها</a> می‌توانند کشتی‌ها را حتی در آب‌های دشمن فلج کنند.<a href="#cite_note-202">[۲۰۱]</a> در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B6%D8%AF_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ ضد زیردریایی (صفحه وجود ندارد)">جنگ ضد زیردریایی</a> در یک مبارزه سخت در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A2%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_(%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B9-%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B5)" class="mw-redirect" title="نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹-۱۹۴۵)">نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹-۱۹۴۵)</a> به پیروزی رسید،<a href="#cite_note-203">[۲۰۲]</a> اما توسعه در فیزیک کاربردی سبب شد که در دهه ۱۹۶۰ <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="زیردریایی موشک بالستیک">زیردریایی‌های موشک بالستیک</a> هسته‌ای از تجهیزات پیشرفته‌ای بهره برند<a href="#cite_note-204">[۲۰۳]</a><a href="#cite_note-205">[۲۰۴]</a> که قادر بود سری دوم دشمنان را نیز منهدم کند. در همین حال، در جنگ مدیترانه،<a href="#cite_note-206">[۲۰۵]</a> اقیانوس آرام<a href="#cite_note-207">[۲۰۶]</a><a href="#cite_note-208">[۲۰۷]</a> میدان نبرد نشان داد که نیرو هوایی توانایی غلبه بر قویترین کشتی‌ها را دارد. برنامه‌ریزی اولیه برای کاهش دائمی اندازه ارتش دریایی، در <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ کرده (صفحه وجود ندارد)">جنگ کرده</a> امکان‌ناپذیر بود، که نیاز در حال ادامه برای جابجایی و محافظت از انسان و مواد در دریا را نشان داد. در حال حاضر، تنها، <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا">نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا</a>، <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا">نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا</a>، و <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="نیروی دریایی فرانسه">نیروی دریایی فرانسه</a> دارای <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ارتش دریای آبی (صفحه وجود ندارد)">ارتش دریای آبی</a> صحیح می‌باشند، که قادرند به ساحل دشمن دست یابند، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> در طول فروپاشی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی">اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی</a>، توانایی خود را از دست داد و چین به سرعت در حال پیشرفت است. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سفر">سفر</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: سفر">ویرایش</a>]</div> اگرچه استفاده از کشتی‌های شخصی کوچک در سفرهای شخصی بی شک به ما قبل تاریخ بر می‌گردد، کشتی‌های بزرگ قادر به آراستن اقیانوس به‌طور معمول برای تجارت و ماهی‌گیری بیشتر تاریخ بشر اختصاص داده شده بودند. حتی نیروهای نظامی نیز به سادگی از این ناوگان‌ها بهره می‌بردند تا از آن‌ها به عنوان <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتی سربازان (صفحه وجود ندارد)">کشتی سربازان</a> استفاده کنند، همان‌طور که در عصر باستان و قرون وسطا برای بازرگانی، <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="زیارت">زیارت</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="گردشگری">گردشگری</a> به کار می‌رفتند. <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="جهانگردی">جهانگردی</a> سفرهای دریایی اکتشافی و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="استعمار">استعمار</a> اغلب از سوی سلطنت تدارک دیده می‌شدند، و خارج از بودجه نیروی دریایی بودند؛ در غیر این صورت، آن‌ها اغلب اجاره داده یا فروخته می‌شدند و برای حمل تدارکات به مناطق داخلی به کار می‌رفتند. خدمات اختصاصی و برنامه‌ریزی‌شده مسافران در قرون ۱۶ام یا ۱۷ام پیش‌بینی شد، اما در سال ۱۸۱۷، بلک بال اولین <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7_%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خط مسافرتی (صفحه وجود ندارد)">خط مسافرتی</a> در اقیانوس اطلس بود. در <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="عصر دریانوردی">عصر دریانوردی</a>، طول این مسافرت‌ها بیشتر به <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="باد بیش‌ور (صفحه وجود ندارد)">بادهای بیش‌وز</a> و آب‌وهوا بستگی داشت. <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایق هی (صفحه وجود ندارد)">قایق هی</a> ساحلی در سده ۱۸ام، موجب محبوبیت سفرهای تفریحی در بریتانیا شد در سده بعد، استفاده از بخار سبب رونق بیشتر آن شد. در طول سده ۱۹ام، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7" title="کشتی اقیانوس‌پیما">کشتی‌های اقیانوس‌پیما</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1" title="موتور بخار">دارای موتور بخار</a> سبب اتصال شبکه <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="ترابری ریلی">ترابری ریلی</a> جهانی شدند. در ۱۹۰۰، عبور از اقیانوس اطلس حدوداً پنج روز به طول می‌انجامید، و خطوط مسافرتی برای بردن <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%AF_%D8%A2%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریباند آبی (صفحه وجود ندارد)">ریباند آبی</a> رقابت کردند، این جایزه به سریع‌ترین کشتی اقیانوس‌پیما اهدا می‌شد. از سال ۱۹۰۹، به مدت ۲۰ سال این جایزه به <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرام‌اس مائورتانیا (صفحه وجود ندارد)">آرام‌اس مائورتانیا</a> رسید که سرعتش به‌طور میانگین ۴۸٫۲۶ کیلومتر بر ساعت بود.<a href="#cite_note-209">[۲۰۸]</a> با ظهور حمل‌ونقل هوایی ارزان و سریع، این عصر رو به تاریکی گذاشت، مخصوصاً مسیر نیویورک به پاریس در سال 1958.<a href="#cite_note-210">[۲۰۹]</a> دریا هنوز مهد <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AD%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قایقرانی تفریحی (صفحه وجود ندارد)">قایقرانی تفریحی</a> و <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتی گردشگری (صفحه وجود ندارد)">کشتی‌های گردشگری</a> بزرگ است. همچنین دریا مسیر <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87" title="پناهنده">پناهندگان</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مهاجرت اقتصادی (صفحه وجود ندارد)">مهاجرت‌های اقتصادی</a> می‌باشد، برخی از روش‌های دریایی ناامن اقدام می‌کنند و برخی به‌طور قاچاقی وارد کشتی‌های حمل‌ونقل کالا می‌شوند. برخی از شکنجه و آزار فرار می‌کنند، درحالی که بسیاری از مهاجرت‌ها دلایل اقتصادی دارند، و می‌کوشند تا به کشورهایی رسند که در نظرشان چشم‌اندازی بهتر دارند.<a href="#cite_note-211">[۲۱۰]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تفریح">تفریح</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=25" title="ویرایش بخش: تفریح">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Paul_Gauguin_-_Fatata_te_Miti_(By_the_Sea)_-_Google_Art_Project.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Paul_Gauguin_-_Fatata_te_Miti_%28By_the_Sea%29_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Paul_Gauguin_-_Fatata_te_Miti_%28By_the_Sea%29_-_Google_Art_Project.jpg" decoding="async" width="220" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Paul_Gauguin_-_Fatata_te_Miti_%28By_the_Sea%29_-_Google_Art_Project.jpg/330px-Paul_Gauguin_-_Fatata_te_Miti_%28By_the_Sea%29_-_Google_Art_Project.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Paul_Gauguin_-_Fatata_te_Miti_%28By_the_Sea%29_-_Google_Art_Project.jpg/440px-Paul_Gauguin_-_Fatata_te_Miti_%28By_the_Sea%29_-_Google_Art_Project.jpg 2x" data-file-width="12477" data-file-height="9258" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="در کنار دریا">در کنار دریا</a> اثر <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%DA%AF%D9%88%DA%AF%D9%86" title="پل گوگن">پل گوگن</a></figcaption></figure> استفاده از دریا برای تفریح در سده نوزدهم گسترش یافت و در سده بیستم به صنعتی مهم تبدیل شد.<a href="#cite_note-212">[۲۱۱]</a> فعالیت‌های تفریحی دریایی متنوع اند، و شامل سفرهای کروزینگ، قایق‌رانی، مسابقات قایق‌های موتوری،<a href="#cite_note-213">[۲۱۲]</a> و ماهی‌گیری؛<a href="#cite_note-214">[۲۱۳]</a> سفرهای دریایی تجاری در <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتری گردشی (صفحه وجود ندارد)">کشتی‌های گردشی</a>؛<a href="#cite_note-215">[۲۱۴]</a> و سفر بر کشتی‌های کوچک‌تر برای <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="طبیعت‌گردی">طبیعت‌گردی‌هایی</a> مانند <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="نهنگ‌نگری">نهنگ‌نگری</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="پرنده‌نگری">پرنده‌نگری</a> می‌باشد.<a href="#cite_note-216">[۲۱۵]</a> بسیاری از افراد از هیجان در دریا لذت می‌برند؛ کودکان در عمق کم، در آب دست و پا می‌زنند، درحالی که دیگران شنا یا در ساحل استراحت می‌کنند. همواره شرایط این‌گونه نبود، در سده ۱۸ام، <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="حمام دریایی (صفحه وجود ندارد)">حمام دریایی</a> به دلیل توصیه دکتر <a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D9%88%DA%86%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویلیام بوچان (صفحه وجود ندارد)">ویلیام بوچان</a> در اروپا رونق یافت.<a href="#cite_note-217">[۲۱۶]</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="موج‌سواری">موج‌سواری</a> ورزشی است که در آن موج‌سوار بر روی موج سوار می‌شود، حال ممکن است <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%AC%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تخته موج‌سواری">تخته موج‌سواری</a> داشته باشد، یا نه. سایر ورزش‌های آبی شامل موج‌سواری با کایت، که در آن یک کایت قدرتمند، تخته‌ای را که فردی بر آن سوار است در دریا به پیش می‌برد؛<a href="#cite_note-218">[۲۱۷]</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بادسواری">بادسواری</a>، که در آن نیرو از طریق بادبانی ثابت تأمین می‌شود؛<a href="#cite_note-219">[۲۱۸]</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%DB%8C_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A2%D8%A8" title="اسکی روی آب">اسکی روی آب</a> که یک <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="قایق موتوری">قایق موتوری</a> اسکی‌باز را می‌کشد.<a href="#cite_note-220">[۲۱۹]</a><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Buzo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Buzo.jpg/220px-Buzo.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Buzo.jpg/330px-Buzo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Buzo.jpg/440px-Buzo.jpg 2x" data-file-width="691" data-file-height="691" /></a><figcaption>غواص اسکوبا با ماسک صورت، باله، و دستگاه تنفس در زیر آب</figcaption></figure>زیر سطح آب، <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="غواصی آزاد">غواصی آزاد</a> ضرورتاً به مناطق کم‌عمق محدود می‌شود. <a href="/w/index.php?title=%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="غواصی مروارید (صفحه وجود ندارد)">غواصان مروارید</a> به‌طور سنتی پوستشان عاری از چربی بود، در گوششان پنبه قرار می‌دادند، بینی خود را محکم می‌گرفتند و درحالی که در دستشان سبد داشتند، تا عمق ۱۲ متری پایین می‌رفتند تا <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81_%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="صدف مروارید">صدف‌های مروارید</a> را جمع‌آوری کنند.<a href="#cite_note-221">[۲۲۰]</a> چشم بشر به استفاده در زیر آب عادت ندارد، اما استفاده از <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%DA%A9_%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C" title="ماسک غواصی">ماسک غواصی</a> می‌تواند سبب بهتر شدن بینایی شود. سایر وسایل مفید عبارتند از <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C" title="باله‌های غواصی">باله‌های غواصی</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D9%84%D9%87_%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="لوله تنفس (صفحه وجود ندارد)">لوله تنفس</a>. وسایل <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="اسکوبا">اسکوبا</a> امکان تنفس در زیر آب و ساعت‌ها ماندن را فراهم می‌کنند.<a href="#cite_note-usn-222">[۲۲۱]</a> عمقی که یک غواص می‌تواند بدان برسد و زمانی که می‌تواند در آن باقی بماند با افزایش فشار کاهش محدود می‌شود و برای جلوگیری از <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4_%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1" title="بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار">بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار</a> لازم است غواص به سطح آب بازگردد. به غواصان تفریحی پیش‌نهاد می‌شود خود را به عمق ۳۰ متری محدود کنند زیرا پایین‌تر از ان خطر <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%B4%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیهوشی حاصل از نیتروژن (صفحه وجود ندارد)">بیهوشی حاصل از نیتروژن</a> افزایش می‌یابد. می‌توان غواصی‌های عمیق‌تر را با استفاده از تجهیزات تخصصی و تمرین انجام داد. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تولید_برق">تولید برق</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=26" title="ویرایش بخش: تولید برق">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Barrage_de_la_Rance.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Barrage_de_la_Rance.jpg/220px-Barrage_de_la_Rance.jpg" decoding="async" width="220" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Barrage_de_la_Rance.jpg/330px-Barrage_de_la_Rance.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Barrage_de_la_Rance.jpg/440px-Barrage_de_la_Rance.jpg 2x" data-file-width="1984" data-file-height="1239" /></a><figcaption>اولین نیروگاه برق <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="انرژی کشندی">انرژی کشندی</a> در جهان: <a href="/w/index.php?title=%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="نیروگاه انرژی کشندی رینس (صفحه وجود ندارد)">نیروگاه انرژی کشندی رینس</a>، که در سال حدوداً ۵۴۰ گیگاوات ساعت برق تولید می‌کند، حدوداً ۳ درصد کل مصرف برق <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="بروتاین">بروتاین</a> را تأمین می‌نماید (۲۰۱۱).<a href="#cite_note-223">[۲۲۲]</a></figcaption></figure> دریا حجم عظیمی از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="انرژی">انرژی</a> را فراهم می‌کند که به وسیله <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="امواج سطح دریا (صفحه وجود ندارد)">امواج سطح دریا</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D8%AF" title="جزر و مد">جزر و مد</a>، تفاوت‌های <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_(%D8%A2%D8%A8)" title="شوری (آب)">شوری</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="تبدیل انرژی گرمایی اقیانوس">اختلاف دمای اقیانوسی</a> اتفاق می‌افتد و می‌توان آن را برای <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="تولید انرژی الکتریکی">تولید انرژی الکتریکی</a> مهار کرد.<a href="#cite_note-OES-224">[۲۲۳]</a> اشکال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="انرژی پایدار">انرژی پایدار</a> شامل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="انرژی کشندی">انرژی کشندی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="انرژی جریان اقیانوسی">انرژی جریان اقیانوسی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%B2%DB%8C" title="توان اسمزی">توان اسمزی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="تبدیل انرژی گرمایی اقیانوس">انرژی گرمایی اقیانوس</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%AC" title="انرژی موج">انرژی موج</a> می‌باشد.<a href="#cite_note-225">[۲۲۴]</a> ژنراتورها از انرژی کشندی استفاده می‌کنند تا با استفاده از جریان‌های جزر و مدی الکتریسیته تولید نمایند، گاهی اوقات سدی را به کار می‌گیرند تا آب دریا را در آن ذخیره و بعداً رها نمایند. سد رانس، به طول یک کیلومتر نزدیک <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86-%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%88" title="سن-مالو">سن-مالو</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="بروتاین">بروتاین</a> که در ۱۹۶۷ افتتاح شد؛ این سد حدوداً ۰٫۵ گیگاوات برق تولید می‌کند، اما از چند طرح مشابه پیروی می‌نماید. انرژی عظیم و بسیار متنوع امواج، توانایی نابودی را به آن‌ها می‌دهد، و ساخت ماشین‌های موجی مقرون به صرفه و قابل اعتماد را مشکل می‌کند. یک نیروگاه موج تجاری کوچک با تولید ۲مگاوات، به نام «اسپری» در سال ۱۹۹۵ در اسکاتلند شمالی ساخته شد، که ۳۰۰ متر با ساحل فاصله داشت. این نیروگاه اندکی بعد به دست امواج آسیب دید و به وسیله یک طوفان نابود شد. انرژی دریایی فعلی می‌تواند بخش عظیم برق مصرفی مناطق مسکونی اطراف دریا را تأمین کند.<a href="#cite_note-doi-226">[۲۲۵]</a> در اصل، می‌توان آن را به وسیله توربین‌های جریان باز مهار نمود؛ سیستم‌های بستر دریا نیز وجود دارند، ولی تنها به عمق ۴۰ متری محدود می‌شوند.<a href="#cite_note-227">[۲۲۶]</a> انرژی بادی دریایی نیز به وسیله <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="توربین بادی">توربین‌های بادی</a> داخل دریا گرفتار می‌شود؛ مزیت این توربین‌ها اینست که سرعت باد در خشکی دریا بیشتر از خشکی است، اگرچه توربین‌های بادی دریایی هزینه بر ترند. اولین مزرعه توربین بادی دریایی در سال ۱۹۹۱ در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="دانمارک">دانمارک</a> تأسیس شد،<a href="#cite_note-228">[۲۲۷]</a> و در سال ۲۰۱۰ ظرفیت مزارع توربین بادی دریایی اروپا به ۳ گیگاوات رسید.<a href="#cite_note-Tillessen-229">[۲۲۸]</a> <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="نیروگاه">نیروگاه‌های</a> انرژی الکتریکی اغلب در ساحل یا کنار یک مدخل قرار دارند، لذا می‌توان از دریا به عنوان یک سینک گرما استفاده کرد. یک سینک گرمای خنک‌تر بازده را افزایش می‌دهد و این موضوع در نیروگاه‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="انرژی اتمی">انرژی اتمی</a> نقش بسیار مهمی دارد.<a href="#cite_note-230">[۲۲۹]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="صنعت_استخراج">صنعت استخراج</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=27" title="ویرایش بخش: صنعت استخراج">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Reverse_osmosis_desalination_plant.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Reverse_osmosis_desalination_plant.JPG/220px-Reverse_osmosis_desalination_plant.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Reverse_osmosis_desalination_plant.JPG/330px-Reverse_osmosis_desalination_plant.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Reverse_osmosis_desalination_plant.JPG/440px-Reverse_osmosis_desalination_plant.JPG 2x" data-file-width="2112" data-file-height="2816" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%B2_%D9%85%D8%B9%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="اسمز معکوس">اسمز معکوس</a> در کارخانه <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نمک‌زدایی">نمک‌زدایی</a></figcaption></figure> مقدار زیادی <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="نفت خام">نفت خام</a> (نفت و <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D8%B2_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="گاز طبیعی">گاز طبیعی</a>) در صخره‌های زیر بستر دریا وجود دارد. <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D9%86%D9%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="سکوی نفت">سکوهای نفت</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%DA%A9%D9%84_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="دکل حفاری">دکل‌های حفاری</a> نفت و گاز را خارج و برای انتقال به خشکی ذخیره می‌کنند. تولید و نفت و گاز در دریا به دلیل محیط دورافتاده و خشن، دشوار است.<a href="#cite_note-231">[۲۳۰]</a> حفاری برای نفت می‌تواند تأثیراتی زیست‌محیطی برای دریا به همراه آورد. <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D9%84%D8%B1%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="موج لرزه‌ای">موج‌های لرزه‌ای</a> در هنگام حفاری می‌توانند سبب شوند که حیوانات مسیر خود را گم کنند، و این موضوع احتمالاً سبب حرکت نهنگ‌ها به سمت ساحل می‌شود. مواد سمی مانند <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%88%D9%87" title="جیوه">جیوه</a>، سرب و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%B3%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="آرسنیک">آرسنیک</a> ممکن است آزاد شوند. ممکن است زیرساخت‌ها آسیب بینند و نفت در دریا منتشر شود.<a href="#cite_note-232">[۲۳۱]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg/220px-Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg" decoding="async" width="220" height="324" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg/330px-Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg/440px-Blacksmoker_in_Atlantic_Ocean.jpg 2x" data-file-width="1208" data-file-height="1780" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="دودکش سیاه">دودکش سیاه</a> که <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="سولفید">سولفیدهای</a> حل شده و سایر مواد معدنی را در میان آب فوق گرم آزاد می‌کند.</figcaption></figure> دریا دارای مقادیر عظیمی از مواد معدنی حل‌شده ارزشمند می‌باشد.<a href="#cite_note-233">[۲۳۲]</a> مهم‌ترین آن‌ها، <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نمک دریایی">نمک دریایی</a> است که برای موارد خوراکی و صنعتی به کار می‌رود و از زمان گذشته از طریق تبخیر آب در مناطق کم‌عمق به دست آمده است. <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%85" title="برم">برم</a> که پس از شست‌وشوی خشکی جمع می‌شود، به‌طور اقتصادی از دریای مرده تأمین می‌شود، جایی که به میزان ۵۵۰۰۰ بخش در میلیون (پی‌پی‌ام) می‌توان آن را یافت.<a href="#cite_note-234">[۲۳۳]</a> سایر مواد معدنی در داخل یا روی بستر دریا را می‌توان با <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="لایروبی">لایروبی</a> استخراج کرد. این روش مزایایی نسبت به استخراج از معادن روی خشکی دارد، زیرا تجهیزات مورد نیاز در این روش در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="کارخانه کشتی‌سازی">کارخانه‌های کشتی‌سازی</a> تخصصی ساخته می‌شوند و هزینه <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA" title="زیرساخت">زیرساختهای</a> آن کمتر است. معایب این روش عبارتند از مشکلاتی که از طریق امواج و جزر و مد ایجاد می‌شوند، تمایل لجن بستن حفاری‌ها، و فرسایش کوه‌های زیر آبی. همچنین خطر فرسایش ساحل و صدمات زیست‌محیطی وجود دارد.<a href="#cite_note-235">[۲۳۴]</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%81%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D9%81_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="منابع سولفید کف دریا (صفحه وجود ندارد)">منابع سولفید کف دریا</a> منبع بالقوه <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B1%D9%87" title="نقره">نقره</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7" title="طلا">طلا</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3" title="مس">مس</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="روی">روی</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A8" title="سرب">سرب</a> و فلزات کم‌یاب می‌باشند که در دهه ۱۹۶۰ کشف شدند. آن‌ها زمانی تشکیل می‌شوند که آب <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%88%D9%82_%DA%AF%D8%B1%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="فوق گرم (صفحه وجود ندارد)">فوق گرم</a> از منافذ زمین‌گرمایی موجود در آب عمیق به نام «دودکش سیاه» خارج می‌شوند: مواد معدنی در ارتباط با آب‌های سرد اقیانوس عمیق رسوب می‌کنند، و در اطراف منافذ فرود می‌آیند. سنگ‌های معدن بسیار با کیفیتند، ولی استخراج آن‌ها خیلی هزینه بر است.<a href="#cite_note-236">[۲۳۵]</a> استخراج مقیاس کوچک از سطح دریای عمیق از ساحل <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%A2_%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%88" title="پاپوآ گینه نو">پاپوآ گینه نو</a> و با استفاده از <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="ربات">ربات</a> آغاز شده است، اما موانع دشوارند.<a href="#cite_note-237">[۲۳۶]</a> <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نمک‌زدایی">نمک‌زدایی</a> روشی خارج کردن نمک از آب دریا است تا <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%A2%D8%B4%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="آب آشامیدنی">آب آشامیدنی</a> مناسب برای نوشیدن و آبیاری تأمین شود. <a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D9%84%D8%A3" title="تقطیر خلأ">تقطیر خلأ</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%B2_%D9%85%D8%B9%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="اسمز معکوس">اسمز معکوس</a> دو روش اصلی هستند، که مقدار زیادی انرژی را به کار می‌گیرند. نمک‌زدایی به‌طور معمول تنها در مکانی انجام می‌گیرد که آب سایر منابع اندک یا انرژی فراوان است، مثلاً مکانی که گرمای تولید شده در نیروگاه بدان راه دارد. آب شور به عنوان فراورده، دارای برخی مواد سمی است و به دریا بازمی‌گردد.<a href="#cite_note-238">[۲۳۷]</a> مقدار زیادی <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="آذریخ">آذریخ</a> در کف دریا و اقیانوس وجود دارد که در دمای حدود ۲ درجه سانتی‌گراد رسوب می‌کند، و به عنوان منبع بالقوه انرژی به حساب می‌آید. برخی تخمین‌ها مقدار آذریخ در دسترس را بین یک تا ۵ میلیون کیلومتر مکعب برآورد می‌کنند.<a href="#cite_note-239">[۲۳۸]</a> همچنین روی بستر دریا کلوخ‌های منگنزی وجود دارند که از لایه‌های <a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%86" title="آهن">آهن</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%AF%D9%86%D8%B2" title="منگنز">منگنز</a>، و سایر هیدروکسیدهای اطراف هسته تشکیل شده‌اند. در اقیانوس آرام، این مواد ۳۰ درصد سطح عمیق اقیانوس را تشکیل می‌دهند. مواد معدنی از آب دریا رسوب می‌کنند و به آرامی رشد می‌یابند. استخراج تجاری <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84" title="نیکل">نیکل</a> در دهه ۱۹۷۰ مورد توجه قرار گرفت اما، به دلیل وجود منابع مناسب‌تر رها شد.<a href="#cite_note-240">[۲۳۹]</a> در مناطق مناسب، در بستر دریا، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="الماس">الماس</a> با استفاده از لوله‌های مکشی به دست می‌آید که شن ساحل را بیرون می‌کشند. در آب‌های عمیق‌تر، از خزنده‌های متحرک بستر دریا استفاده می‌شود و مواد حاصل به یک کشتی در بالا پمپ می‌گردند. در نامیبیا، اکنون بیشتر الماس‌ها به جای روش‌های معمول روی خشکی، از منابع آبی جمع‌آوری می‌شوند.<a href="#cite_note-241">[۲۴۰]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آلودگی">آلودگی</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=28" title="ویرایش بخش: آلودگی">ویرایش</a>]</div> بسیاری از مواد در اثر فعالیت بشر وارد دریا می‌شوند. مواد حاصل از احتراق سوخت‌ها، از طریق هوا جابجا می‌شوند و طریق بارندگی وارد دریا می‌گردند. خروجی‌های کشاورزی، صنعتی، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B5%D9%81%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%84%D8%A7%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="تصفیه‌خانه فاضلاب (صفحه وجود ندارد)">فاضلابی</a> شامل <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B2_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="فلز سنگین">فلزات سنگین</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4" title="آفت‌کش">آفت‌کش‌ها</a>، مواد ضدعفونی‌کننده، مواد شوینده، و سایر مواد <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سنتز شیمیایی">شمیایی سنتزشده</a> می‌باشند. این مواد در پوسته سطحی و رسوب دریایی متمرکز می‌شوند. نتیجه تمام این آلودگی‌ها نامعلوم است زیرا مواد فراوانی هستند که این آلودگی را فراهم می‌کنند و تأثیر زیستی آن‌ها چندان مشخص نیست.<a href="#cite_note-242">[۲۴۱]</a> فلزات سنگینی که بیشترین نگرانی را ایجاد می‌کنند عبارتند از مس، سرب، جیوه، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C%D9%85" title="کادمیم">کادمیم</a>، و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="روی">روی</a>، در بدن بی‌مهرگان دریایی ذخیره می‌شوند. سپس در زنجیره غذایی به سمت بالا حرکت می‌کنند.<a href="#cite_note-243">[۲۴۲]</a> در برخی مکان‌ها مواد زاید حاصل از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF" title="کود">کودهای</a> کشاورزی، اصلی‌ترین منابع آلودگی اند و تخلیه فاضلاب‌ها نیز تأثیر مشابهی دارد. مواد مغذی بیشتری که از طریق این منابع فراهم می‌شوند، می‌توانند موجب <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="خورگی">خورگی</a> شوند. نیتروژن اغلب عامل محدودکننده در سیستم‌های دریایی است و نیتروژن اضافی شکوفایی‌های جلبکی و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="کشند سرخ">کشندهای سرخ</a> را از بین می‌برند، و در نتیجه ممکن است میزان اکسیژن آب به می‌رانی کاهش یابد که حیوانات دریایی بمیرند. چنین رویدادهایی در دریای بالتیک و خلیج مکزیک مرداب ایجاد کرده‌اند. برخی <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%81%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AC%D9%84%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="شکوفایی جلبکی">شکوفایی‌های جلبکی</a> حاصل <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1" title="سیانوباکتر">سیانوباکتر</a> می‌باشند و سبب می‌شوند صدف‌ها بر رویشان موادی سمی قرار دهند که حیواناتی مانند <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سمور دریایی">سمورهای دریایی</a> را شکار کنند.<a href="#cite_note-NationalGeographic-244">[۲۴۳]</a> تجهیزات هسته‌ای نیز قادرند دریا را آلوده کنند. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B2%DB%8C%D9%85-%DB%B1%DB%B3%DB%B7" title="سزیم-۱۳۷">سزیم-۱۳۷</a> رادیواکتیو، در طی فرایندهای هسته‌ای <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%84%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="شلافیلد (صفحه وجود ندارد)">شلافیلد</a>، موجب آلودگی دریای ایرلند شده است<a href="#cite_note-245">[۲۴۴]</a> و گاهی حوادث هسته‌ای مانند <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%8C%DA%A9_%D9%81%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%D8%A7" title="نیروگاه هسته‌ای شماره یک فوکوشیما">حادثه فوکوشیما</a> در سال ۲۰۱۱، موجب نفوذ مواد رادیواکتیو به دریا می‌شوند.<a href="#cite_note-246">[۲۴۵]</a> ریختن ضایعات (شامل نفت، مایعات مضر، فاضلاب و زباله) در دریا تحت نظارت حقوق بین‌الملل است. کنوانسیون لندن (۱۹۷۲)، یک توافق در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل متحد</a> برای ریخت ضایعات در اقیانوس است که۸۹ کشور در ۸ ژوئیه ۲۰۱۰ آن را به تصویب رساندند.<a href="#cite_note-247">[۲۴۶]</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%84_%DB%B7%DB%B3/%DB%B7%DB%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="مارپل ۷۳/۷۸ (صفحه وجود ندارد)">مارپل ۷۳/۷۸</a> کنوانسیونی برای کاهش آلودگی دریا توسط کشتی‌ها می‌باشد. در ماه مه ۲۰۱۳، ۱۵۲ کشور دریایی مارپل را به تصویب رساندند.<a href="#cite_note-248">[۲۴۷]</a> بیشتر زباله‌های پلاستیکی شناور <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌فروسایی">زیست‌فروسا</a> نیستند، به جای آن نهایتاً با گذر زمان تا سطح مولکولی متلاشی می‌شوند. پلاستیک‌های محکم سال‌ها شناور می‌مانند.<a href="#cite_note-249">[۲۴۸]</a> در مرکز چرخه اقیانوس آرام، یک تجمع شناور دائمی از زباله‌های پلاستیکی ایجاد شده است<a href="#cite_note-250">[۲۴۹]</a> و اقیانوس اطلس نیز <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="زباله‌دان بزرگ اطلس شمالی">مسیری مشابه</a> را پیموده است.<a href="#cite_note-251">[۲۵۰]</a> پرندگان دریایی مانند <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آلباتروس">آلباتروس</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%B7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="مرغ طوفان">مرغ طوفان</a> در هنگام جستجوی غذا به اشتباه از این زباله‌ها مصرف و پلاستیک غیرقابل هضم را در سیستم گوارش خود جمع می‌کنند. در شکم نهنگ‌ها و لاکپشت‌ها کیسه‌های پلاستیکی و طناب ماهی‌گیری یافت شده است. میکرو پلاستیک‌ها در آب فرومی‌روند و زندگی فیلتر فیدرهای بستر دریا را به خطر می‌اندازند.<a href="#cite_note-252">[۲۵۱]</a> بیشتر آلودگی نفتی دریای از شهرها و صنعت حاصل می‌شوند.<a href="#cite_note-WWF-253">[۲۵۲]</a> نفت برای حیوانات دریایی خطرناک است. می‌تواند بال‌های پرندگان دریایی را مسدود کند، تأثیر عایقی آن‌ها و شناورزی پرندگان را کاهش دهد، یا به وسیله آن‌ها خورده شود. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پستاندار دریایی">پستانداران دریایی</a> کمتر در خطرند، اما ممکن است با از دست دادن عایق پوستی خود، سردشان شود، کور، کم‌آب یا مسموم شوند. با گسترش نفت، بی‌مهرگان <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="بنتوز">بنتوزی</a> غرق، ماهی‌ها مسموم، و زنجیره غذایی مختل می‌شود. در مدتی کوتاه‌تر، نشت نفت موجب کاهش و بی تعادلی جمعیت حیات‌وحش می‌شود، فعالیت‌های تفریحی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، و معیشت مردمی که زندگیشان به دریا وابسته است ویران می‌گردد.<a href="#cite_note-254">[۲۵۳]</a> محیط دریای ویژگی پاک‌سازی خود را دارد و باکتری‌های طبیعی تلاش خواهند کرد که نفت را از دریا پاک کنند. در خلیج مکزیک، که هنوز باکتری‌های مصرف‌کننده نفت وجود دارند، در مدت چند روز نفت نشتی را مصرف می‌کنند.<a href="#cite_note-255">[۲۵۴]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مردم_بومی_دریا">مردم بومی دریا</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=29" title="ویرایش بخش: مردم بومی دریا">ویرایش</a>]</div> چندین گروه از <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="عشایر">عشایر</a> بومی در <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="دریای جنوب‌شرق آسیا (صفحه وجود ندارد)">دریای جنوب‌شرق آسیا</a> در قایق زندگی و در طول روز نیازهای خود را از دریا استخراج می‌کنند. مردم بومی <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%85%D9%88%DA%A9%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم موکن (صفحه وجود ندارد)">موکن</a> در سواحل <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a> و <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="میانمار">میانمار</a> و جزایر <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای آندامان">دریای آندامان</a> زندگی می‌کنند. <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%A6%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم باجائو (صفحه وجود ندارد)">مردم باجائو</a> در اصل از <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%88" title="مجمع‌الجزایر سولو">مجمع‌الجزایر سولو</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="میندانائو">میندانائو</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%A6%D9%88" title="بورنئو">بورنئو</a> شمالی هستند.<a href="#cite_note-256">[۲۵۵]</a> برخی کولی‌های دریایی با انجام غواصی آزاد قادرند تا عمق ۳۰ متری در آب فروروند، اگرچه بیشتر آن‌ها روش مقرر و زمینی را انتخاب می‌کنند.<a href="#cite_note-257">[۲۵۶]</a><a href="#cite_note-258">[۲۵۷]</a> مردم بومی اقیانوس منجمد شمالی به عنوان <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%DA%86%D9%88%DA%A9%DA%86%DB%8C" title="قوم چوکچی">قوم چوکچی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AA" title="اینوئیت">اینوئیت</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="اینویالوئیت (صفحه وجود ندارد)">اینویالوئیت</a>، و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DB%8C%D9%88%D9%BE%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم یوپیک (صفحه وجود ندارد)">مردم یوپیک</a>، پستانداران دریایی مانند نهنگ‌ها را شکار می‌کنند<a href="#cite_note-259">[۲۵۸]</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%B3_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="جزیره‌نشینان تورس استریت (صفحه وجود ندارد)">جزیره‌نشینان تورس استریت</a> ادعای مالکیت <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دیوار بزرگ مرجانی (صفحه وجود ندارد)">دیوار بزرگ مرجانی</a> را دارند. آن‌ها به‌طور سنتی در جزایر زندگی می‌کنند و فعالیت‌هایشان شامل شکار، ماهی‌گیری و تجارت با همسایگان در پاپوآ گینه نو و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a> است.<a href="#cite_note-260">[۲۵۹]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="در_فرهنگ">در فرهنگ</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=30" title="ویرایش بخش: در فرهنگ">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AssyrianWarship.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/AssyrianWarship.jpg/220px-AssyrianWarship.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/AssyrianWarship.jpg/330px-AssyrianWarship.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/AssyrianWarship.jpg/440px-AssyrianWarship.jpg 2x" data-file-width="1197" data-file-height="874" /></a><figcaption>اثری از <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="آشوریه">آشوریه</a> در سده ۷۰۰ قبل از میلاد، که ماهیان و خرچنگ‌ها را در حال شنا در اطراف قایق نشان می‌دهد.</figcaption></figure> دریا با نمادهای ضد و نقیضی در فرهنگ بشر وجود دارد، هم قدرتمند است و هم آرام، هم زیباست و هم خطرناک. دریا در اسطوره‌شناسی، مذهب، ادبیات، هنر، شعر، فیلم، تئاتر و موسیقی جایگاه ویژه‌ای دارد.<a href="#cite_note-Westerdahl-261">[۲۶۰]</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ باستان">باستانیان</a> به آن شخصیت داده‌اند، و اعتقاد دارند که تحت کنترل خدایی است که نیاز به آرامش دارد. همچنین دریا محل سکونت مخلوقات فوق‌العاده می‌باشد: <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لویاتان">لویاتان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="کتاب مقدس">کتاب مقدس</a>،<a href="#cite_note-262">[۲۶۱]</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7" title="اسکولا">اسکولا</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اساطیر یونان">اساطیر یونان</a>،<a href="#cite_note-263">[۲۶۲]</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="ایسناده">ایسناده</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" class="mw-redirect" title="اساطیر ژاپن">اساطیر ژاپن</a>،<a href="#cite_note-264">[۲۶۳]</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%86" title="کراکن">کراکن</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر اسکاندیناوی">اساطیر اسکاندیناوی</a>.<a href="#cite_note-265">[۲۶۴]</a><a href="#cite_note-Cotterell-266">[۲۶۵]</a>: ۲۰۶–۲۰۸  همچنین دریای در تصاویر مسیحی حایز اهمیت است، مثلاً گفته می‌شود برخی از <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%86" title="حواریون">حواریون</a>، در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="دریاچه طبریه">دریاچه طبریه</a> ماهی‌گیر بودند. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Katsushika_Hokusai_-_Thirty-Six_Views_of_Mount_Fuji-_The_Great_Wave_Off_the_Coast_of_Kanagawa_-_Google_Art_Project.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Katsushika_Hokusai_-_Thirty-Six_Views_of_Mount_Fuji-_The_Great_Wave_Off_the_Coast_of_Kanagawa_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Katsushika_Hokusai_-_Thirty-Six_Views_of_Mount_Fuji-_The_Great_Wave_Off_the_Coast_of_Kanagawa_-_Google_Art_Project.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Katsushika_Hokusai_-_Thirty-Six_Views_of_Mount_Fuji-_The_Great_Wave_Off_the_Coast_of_Kanagawa_-_Google_Art_Project.jpg/330px-Katsushika_Hokusai_-_Thirty-Six_Views_of_Mount_Fuji-_The_Great_Wave_Off_the_Coast_of_Kanagawa_-_Google_Art_Project.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Katsushika_Hokusai_-_Thirty-Six_Views_of_Mount_Fuji-_The_Great_Wave_Off_the_Coast_of_Kanagawa_-_Google_Art_Project.jpg/440px-Katsushika_Hokusai_-_Thirty-Six_Views_of_Mount_Fuji-_The_Great_Wave_Off_the_Coast_of_Kanagawa_-_Google_Art_Project.jpg 2x" data-file-width="4242" data-file-height="2915" /></a><figcaption>نقاشی <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C" class="mw-redirect" title="هوکوسائی">هوکوسائی</a> در سال ۱۸۲۹، به نام <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7" class="mw-redirect" title="موج بزرگ کاناگاوا">موج بزرگ کاناگاوا</a>، اولین <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C_%D9%88_%D8%B4%D8%B4_%DA%86%D8%B4%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2_%DA%A9%D9%88%D9%87_%D9%81%D9%88%D8%AC%DB%8C" title="سی و شش چشم‌انداز کوه فوجی">سی و شش چشم‌انداز کوه فوجی</a>.</figcaption></figure> دریا، حیات آن و کشتی‌هایش در نقاشی‌ها به تصویر کشیده شده‌اند، که شامل نقاشی‌های ساده بر روی دیوار غارها خارج <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%B3_%D8%A7%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="لس ایزیس (صفحه وجود ندارد)">لس ایزیس</a> در <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> تا <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="هنر مسیحی">ماهی مسیح</a> و از <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%DA%86_%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="دوچ هندریک وروم (صفحه وجود ندارد)">دوچ هندریک وروم</a> تا <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%DB%8C%D9%88%D8%A6%D9%87" class="mw-redirect" title="اوکی‌یوئه">اوکی‌یوئه</a> <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C" class="mw-redirect" title="هوکوسائی">هوکوسائی</a> و مناظر دریایی <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%B3%D9%84%D9%88_%D9%87%D9%88%D9%85%D8%B1" title="وینسلو هومر">وینسلو هومر</a> می‌شود. در طول <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="عصر طلایی نقاشی هلند">عصر طلایی نقاشی</a> <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلند</a>، نقاشانی مانند <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="جان پرسلیس (صفحه وجود ندارد)">جان پرسلیس</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AF%D9%88%D8%A8%D9%84%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="هنریک دوبلز (صفحه وجود ندارد)">هنریک دوبلز</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%88%D9%86_%D8%AF%D9%87_%D9%88%D9%84%D8%AF_%D9%BE%D8%AF%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویلیام ون ده ولد پدر (صفحه وجود ندارد)">ویلیام ون ده ولد پدر</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%88%D9%86_%D8%AF%D9%87_%D9%88%D9%84%D8%AF_%D9%BE%D8%B3%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویلیام ون ده ولد پسر (صفحه وجود ندارد)">ویلیام ون ده ولد پسر</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%81_%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B2%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="لودف باخوئیزن (صفحه وجود ندارد)">لودف باخوئیزن</a> دریا و قدرت ارتش دریایی هلند را در نقاشی‌های خود ستودند.<a href="#cite_note-Slive-267">[۲۶۶]</a><a href="#cite_note-268">[۲۶۷]</a> موسیقی نیز از دریا الهام گرفته است. دریانوردان <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="نیمه‌خوانی">نیمه‌خوانی</a> می‌کردند تا وظایف دشوار را آسان کنند تأثیر بر موسیقی حاصل آب آرام، امواج توفنده، و طوفان‌های دریا هستند.<a href="#cite_note-269">[۲۶۸]</a> موسیقی سنتی مربوط به دریا شامل <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C_(%D8%A7%D9%BE%D8%B1%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرد پرنده هلندی (اپرا) (صفحه وجود ندارد)">اپرای مرد پرنده هلندی</a>، اثر <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A7%DA%AF%D9%86%D8%B1" title="ریشارد واگنر">ریشارد واگنر</a>،<a href="#cite_note-270">[۲۶۹]</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7_%D9%85%D8%B1_(%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%B3%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="لا مر (دبوسی) (صفحه وجود ندارد)">لا مر</a> اثر <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%AF_%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="کلود دبوسی">کلود دبوسی</a>، آهنگ دریا اثر <a href="/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2_%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%B1%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="چارلز ویلرز استنفورد (صفحه وجود ندارد)">چارلز ویلرز استنفورد</a> (۱۹۰۴) و نواهای ناوگان (۱۹۱۰)، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تصاویر دریا (صفحه وجود ندارد)">تصاویر دریا</a> (۱۸۹۹) اثر <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ادگارد الگار (صفحه وجود ندارد)">ادگارد الگار</a>، و <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%85%D9%81%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سمفونی دریا (صفحه وجود ندارد)">سمفونی دریا</a> (۱۹۰۳–۱۹۰۹) اثر <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81_%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%B2" title="رالف وان ویلیامز">رالف وان ویلیامز</a> می‌باشد.<a href="#cite_note-271">[۲۷۰]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Winslow_Homer_-_The_Gulf_Stream_-_Metropolitan_Museum_of_Art.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Winslow_Homer_-_The_Gulf_Stream_-_Metropolitan_Museum_of_Art.jpg/220px-Winslow_Homer_-_The_Gulf_Stream_-_Metropolitan_Museum_of_Art.jpg" decoding="async" width="220" height="132" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Winslow_Homer_-_The_Gulf_Stream_-_Metropolitan_Museum_of_Art.jpg/330px-Winslow_Homer_-_The_Gulf_Stream_-_Metropolitan_Museum_of_Art.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Winslow_Homer_-_The_Gulf_Stream_-_Metropolitan_Museum_of_Art.jpg/440px-Winslow_Homer_-_The_Gulf_Stream_-_Metropolitan_Museum_of_Art.jpg 2x" data-file-width="5886" data-file-height="3540" /></a><figcaption> <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%84%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%85_(%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="گلف استریم (نقاشی) (صفحه وجود ندارد)">گلف استریم</a> اثر <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%B3%D9%84%D9%88_%D9%87%D9%88%D9%85%D8%B1" title="وینسلو هومر">وینسلو هومر</a>.</figcaption></figure> دریا به عنوان یک نماد، قرن‌ها در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="ادبیات">ادبیات</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%B1" title="شعر">شعر</a> نقش ایفا کرده است. گاهی اوقات، تنها یک پس‌زمینه ملایم بوده است اما گاهی موضوعاتی مانند طوفان، شکستن کشتی، نبرد، مشکلات، فاجعه، دوری آرزوها، یا مرگ را بیان نموده است.<a href="#cite_note-272">[۲۷۱]</a> در <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="حماسه">شعر حماسی</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="ادیسه">ادیسه</a>، که در سده ۸ام پیش از میلاد نوشته شده است،<a href="#cite_note-273">[۲۷۲]</a> <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%B1" title="هومر">هومر</a> سفرهای دریایی ده‌ساله قهرمان یونانی، یعنی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D8%A6%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="ادیسئوس">ادیسئوس</a> را توصیف می‌کند، ادیسئوس پس از جنگی که در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AF" title="ایلیاد">ایلیاد</a> آمده است، مبارزات فراوانی انجام داد و با بسیاری از خطرات دریا مواجه شد.<a href="#cite_note-Odyssey-274">[۲۷۳]</a><a href="#cite_note-275">[۲۷۴]</a> دریا موضوع اصلی اشعار <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="هایکو">هایکو</a> شاعر ژاپنی <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A6%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D9%88" title="ماتسوئو باشو">ماتسوئو باشو</a> (۱۶۴۴–۱۶۹۴) می‌باشد.<a href="#cite_note-276">[۲۷۵]</a> در ادبیات مدرن، رمان‌های الهام گرفته از دریا توسط ملوانانی چون <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%84" title="هرمان ملویل">هرمان ملویل</a>،<a href="#cite_note-277">[۲۷۶]</a> <a href="/w/index.php?title=%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%DA%A9%D9%86%D8%B1%D8%A7%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژوزف کنراد (صفحه وجود ندارد)">ژوزف کنراد</a>،<a href="#cite_note-278">[۲۷۷]</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88%D9%88%DA%A9" title="هرمان ووک">هرمان ووک</a><a href="#cite_note-279">[۲۷۸]</a> نوشته شده است. <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%88_%DB%8C%D9%88%D9%86%DA%AF" title="کارل گوستاو یونگ">کارل گوستاو یونگ</a> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="روان‌شناس">روان‌شناس</a> بیان کرد که در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8" title="تعبیر خواب">تعبیر خواب</a>، دریا <a href="/wiki/%D8%B0%D9%87%D9%86_%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="ذهن ناهشیار">ذهن ناهشیار</a> فردی و جمعی را نمادین می‌سازد.<a href="#cite_note-Jung-280">[۲۷۹]</a> اگرچه ریشه حیات بر زمین هنوز ناشناخته است،<a href="#cite_note-281">[۲۸۰]</a> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="راشل کارسون">راشل کارسون</a> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="زیست‌شناس">زیست‌شناس</a> در کتاب <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جهان پیرامون ما (صفحه وجود ندارد)">جهان پیرامون ما</a> نوشته است، «خیلی عجیب است دریایی که زمانی آغازگاه حیات بوده است، اکنون به وسیله فعالیت‌های یکی از اشکال آن زندگی تهدید می‌شود. اما دریا، اگرچه به روشی نادرست تغییر کرده است، به وجود داشتن ادامه خواهد داد: این خود حیات است که تهدید می‌شود.»<a href="#cite_note-winchester-282">[۲۸۱]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="در_ادبیات_فارسی">در ادبیات فارسی</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=31" title="ویرایش بخش: در ادبیات فارسی">ویرایش</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39401425">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 32px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote">دل به دریازدگان خنده به سیلاب زنند<div class="templatequotecite">— <cite>مرتضی میرحسینی (شهپر)</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39401425"><blockquote class="templatequote">به صحرا بنگرم، صحرا تو بینم، به دریا بنگرم، دریا تو بینم، به هر جا بنگرم، کوه و در و دشت، نشان از قامت رعنا تو بینم<div class="templatequotecite">— <cite><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1" title="باباطاهر">باباطاهر</a></cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39401425"><blockquote class="templatequote">دیده دریا کُنَم و صبر به صحرا فِکَنَم وَاندر این کار دلِ خویش به دریا فِکَنَم<div class="templatequotecite">— <cite><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8" title="حافظ">حافظ</a></cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39401425"><blockquote class="templatequote">سعدی به لب دریا دردانه کجا یابی، در کام نهنگان رو گر می‌طلبی کامی<div class="templatequotecite">— <cite><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C" title="سعدی">سعدی</a></cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جدول_مساحت_دریاها">جدول مساحت دریاها</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=32" title="ویرایش بخش: جدول مساحت دریاها">ویرایش</a>]</div> <table class="wikitable sortable"> <tbody><tr> <th>رتبه</th> <th>اسم دریا</th> <th>مساحت (sq.mi)</th> <th>مساحت (sq.km) </th></tr> <tr> <td>۱</td> <td>دریای فلیپین</td> <td>۲٬۰۰۰٬۰۰۰</td> <td>۵٬۱۷۷٬۷۶۲ </td></tr> <tr> <td>۲</td> <td>دریای کورال</td> <td>۱٬۸۵۰٬۰۰۰</td> <td>۴٬۷۹۱٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>۳</td> <td>دریای پارس</td> <td>۱٬۴۹۱٬۱۳۰</td> <td>۳٬۸۶۲٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>۴</td> <td>دریای جنوبی چین</td> <td>۱٬۳۵۱٬۹۳۶</td> <td>۳٬۵۰۰٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>۵</td> <td>دریای ودل</td> <td>۱٬۰۸۱٬۵۴۸</td> <td>۲٬۸۰۰٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>۶</td> <td>دریای کاراییب</td> <td>۱٬۰۶۳٬۰۰۰</td> <td>۲٬۷۵۴٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>۷</td> <td>دریای مدیترانه</td> <td>۹۶۵٬۰۰۰</td> <td>۲٬۵۰۰٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>۸</td> <td>دریای تاسمانی</td> <td>۹۰۰٬۰۰۰</td> <td>۲٬۳۳۰٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>۹</td> <td>دریای برینگ</td> <td>۸۷۳٬۰۰۰</td> <td>۲٬۲۶۰٬۱۰۰ </td></tr> <tr> <td>۱۰</td> <td>خلیج بنگال</td> <td>۸۳۸٬۹۷۰</td> <td>۲٬۱۷۲٬۰۰۰ </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اقیانوس_آرام"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="اقیانوس آرام">اقیانوس آرام</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=33" title="ویرایش بخش: اقیانوس آرام">ویرایش</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AralSea.A2003283.0705.500m.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/AralSea.A2003283.0705.500m.jpg/200px-AralSea.A2003283.0705.500m.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/AralSea.A2003283.0705.500m.jpg/300px-AralSea.A2003283.0705.500m.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/AralSea.A2003283.0705.500m.jpg/400px-AralSea.A2003283.0705.500m.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption>نگارهٔ ماهواره‌ای از دریاچه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="دریاچه آرال">آرال</a> در آسیای میانه</figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B3%DA%A9" title="دریای اختسک">دریای اختسک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="دریای ژاپن">دریای ژاپن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%B1%D8%AF" title="دریای زرد">دریای زرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="دریای شرقی چین">دریای شرقی چین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="دریای جنوبی چین">دریای جنوبی چین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="دریای فیلیپین">دریای فیلیپین</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اقیانوس_اطلس"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="اقیانوس اطلس">اقیانوس اطلس</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=34" title="ویرایش بخش: اقیانوس اطلس">ویرایش</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A8" title="دریای کارائیب">دریای کارائیب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="دریای سارگاسو">دریای سارگاسو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="دریای شمال">دریای شمال</a></li> <li>دریای مدیترانه</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اقیانوس_هند"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">اقیانوس هند</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=35" title="ویرایش بخش: اقیانوس هند">ویرایش</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="دریای سرخ">دریای سرخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="خلیج عدن">خلیج عدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای عمان">دریای هرمز (عمان)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="دریای عرب">دریای عرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="خلیج بنگال">خلیج بنگال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D9%88%D9%87" title="دریای جاوه">دریای جاوه</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اقیانوس_منجمد_شمالی"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اقیانوس منجمد شمالی">اقیانوس منجمد شمالی</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=36" title="ویرایش بخش: اقیانوس منجمد شمالی">ویرایش</a>]</div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87_%D9%88_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="دریای سیاه و سفید (صفحه وجود ندارد)">دریای سیاه و سفید</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اقیانوس_منجمد_جنوبی"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اقیانوس منجمد جنوبی">اقیانوس منجمد جنوبی</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=37" title="ویرایش بخش: اقیانوس منجمد جنوبی">ویرایش</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D9%88%D9%86%D8%B3%D9%86" class="mw-redirect" title="دریای آمونسن">دریای آمونسن</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته">جستارهای وابسته</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=38" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته">ویرایش</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="نام دریانوردان مشهور">نام دریانوردان مشهور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="موجودیت آب در کره زمین">موجودیت آب در کره زمین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85" title="موج عظیم">موج عظیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B2_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="ارتفاع از سطح دریا">ارتفاع از سطح دریا</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="34" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/51px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/68px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></div> <div class="side-box-text plainlist">مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به <a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="extiw" title="q:دریا">دریا</a> در ویکی‌گفتاورد موجود است.</div></div> </div> <div style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="یادداشت‌ها">یادداشت‌ها</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=39" title="ویرایش بخش: یادداشت‌ها">ویرایش</a>]</div> <div dir="ltr" class="بی‌حاشیه"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-persian-alpha reflist-columns-3"> <ol class="references"> <li id="cite_note-124" class="mw-cite-dir-rtl"><a href="#cite_ref-124">↑</a> <cite class="note">The <a href="/w/index.php?title=Cyzicus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cyzicus (صفحه وجود ندارد)">Greek</a> navigator <a href="/w/index.php?title=Eudoxus_of_Cyzicus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eudoxus of Cyzicus (صفحه وجود ندارد)">Eudoxus</a> was later <a href="/w/index.php?title=Geography_(Strabo)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geography (Strabo) (صفحه وجود ندارد)">reported</a> by <a href="/w/index.php?title=Strabo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Strabo (صفحه وجود ندارد)">Strabo</a> to have accidentally discovered a wrecked ship from <a href="/w/index.php?title=Gades&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gades (صفحه وجود ندارد)">Gades</a> on the northeast coast of Africa and to have then attempted two (failed) circumnavigations of <a href="/w/index.php?title=Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Africa (صفحه وجود ندارد)">Africa</a> around 116 BC.<a href="#cite_note-123">[۱۲۳]</a></cite> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع">منابع</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=40" title="ویرایش بخش: منابع">ویرایش</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r37199623"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-3"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/rivers-world-worlds-longest-rivers?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects">«Rivers of the World: World's Longest Rivers»</a>. www.usgs.gov. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۱-۰۷-۳۱</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.usgs.gov&rft.atitle=Rivers+of+the+World%3A+World%27s+Longest+Rivers&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.usgs.gov%2Fspecial-topic%2Fwater-science-school%2Fscience%2Frivers-world-worlds-longest-rivers%3Fqt-science_center_objects%3D0%23qt-science_center_objects&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.hamshahrionline.ir/news/416531/آشنایی-با-دریای-مدیترانه">https://www.hamshahrionline.ir/news/416531/آشنایی-با-دریای-مدیترانه</a> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="https://atlaspress.news/کوچک-ترین-دریای-جهان/">https://atlaspress.news/کوچک-ترین-دریای-جهان/</a> </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> Pidwirny, Michael. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html">Fundamentals of Physical Geography, 2nd ed., Ch. 8: "Introduction to the Hydrosphere"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061209125035/http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8o.html">بایگانی‌شده</a> در ۹ دسامبر ۲۰۰۶ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. University of British Columbia (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%86" title="اوکناگن">Okanagan</a>), 2006. Accessed 26 Nov 2007. </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> National Oceanic and Atmospheric Administration. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanexplorer.noaa.gov/explorations/03mountains/background/challenger/challenger.html">"Then and Now: The HMS Challenger Expedition and the 'Mountains in the Sea' Expedition"</a> at Ocean Explorer. Accessed 2 Jan 2012. </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_(%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87)" title="امرداد (هفته‌نامه)">هفته‌نامه امرداد</a>، شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شماره ۲۹۰، ص ۸. </li> <li id="cite_note-reddyornot-7"><a href="#cite_ref-reddyornot_7-0">↑</a> Reddy, M.P.M. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=2NC3JmKI7mYC&lpg=PA112">Descriptive Physical Oceanography, p. 112</a>. A.A. Balkema (Leiden), 2001. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/90-5410-706-5" title="ویژه:منابع کتاب/90-5410-706-5">90-5410-706-5</a>. Accessed 6 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-ihorg-8"><a href="#cite_ref-ihorg_8-0">↑</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="سازمان آب‌نگاری بین‌المللی">سازمان آب‌نگاری بین‌المللی</a>. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iho-ohi.net/iho_pubs/standard/S-23/S23_1953.pdf">Limits of Oceans and Seas (Special Publication №28)</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111008191433/http://www.iho-ohi.net/iho_pubs/standard/S-23/S23_1953.pdf">بایگانی‌شده</a> در ۸ اکتبر ۲۰۱۱ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>", 3rd ed. Imp. Monégasque (<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%88" title="مونت‌کارلو">مونت‌کارلو</a>), 1953. Retrieved 7 February 2010. </li> <li id="cite_note-oed-9"><a href="#cite_ref-oed_9-0">↑</a> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A2%DA%A9%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="فرهنگ انگلیسی آکسفورد">فرهنگ انگلیسی آکسفورد</a>, 1st ed. "sea, n." Oxford University Press (Oxford), 1911. </li> <li id="cite_note-Stow-10">↑ <a href="#cite_ref-Stow_10-0">۱۰٫۰</a> <a href="#cite_ref-Stow_10-1">۱۰٫۱</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="Stow" class="citation book cs1">Stow, Dorrik (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/encyclopediaofoc0000stow">Encyclopedia of the Oceans</a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-19-860687-7" title="ویژه:منابع کتاب/0-19-860687-7"><bdi>0-19-860687-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+the+Oceans&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2004&rft.isbn=0-19-860687-7&rft.au=Stow%2C+Dorrik&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fencyclopediaofoc0000stow&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-oceanservice.noaa-11"><a href="#cite_ref-oceanservice.noaa_11-0">↑</a> National Oceanic and Atmospheric Administration. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanservice.noaa.gov/facts/oceanorsea.html">"What's the Difference between an Ocean and a Sea?"</a> in Ocean Facts. Accessed 19 Apr 2013. </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNishri,_A._;_Stiller,_M;_Rimmer,_A._;_Geifman,_Y._;_Krom,_M.1999" class="citation journal cs1">Nishri, A. ; Stiller, M; Rimmer, A. ; Geifman, Y. ; Krom, M. (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwbCqAY?url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0009254199000078">"Lake Kinneret (The Sea of Galilee): the effects of diversion of external salinity sources and the probable chemical composition of the internal salinity sources"</a>. Chemical Geology. 158 (1–2): 37–52. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2FS0009-2541%2899%2900007-8">10.1016/S0009-2541(99)00007-8</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0009-2541">0009-2541</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0009254199000078">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Chemical+Geology&rft.atitle=Lake+Kinneret+%28The+Sea+of+Galilee%29%3A+the+effects+of+diversion+of+external+salinity+sources+and+the+probable+chemical+composition+of+the+internal+salinity+sources&rft.volume=158&rft.issue=1%E2%80%932&rft.pages=37-52&rft.date=1999&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2FS0009-2541%2899%2900007-8&rft.issn=0009-2541&rft.au=Nishri%2C+A.+%3B+Stiller%2C+M%3B+Rimmer%2C+A.+%3B+Geifman%2C+Y.+%3B+Krom%2C+M.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2FS0009254199000078&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> American Society of Civil Engineers. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=jPVxSDzVRP0C&pg=PA365">The Glossary of the Mapping Sciences, p. 365</a>. ASCE Publications, 1994. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7844-7570-9" title="ویژه:منابع کتاب/0-7844-7570-9">0-7844-7570-9</a>. </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGokay2001" class="citation journal cs1">Gokay, Bulent (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwbNyCx?url=http://books.google.com/books?id=uxmInSrE9vQC">"The Politics of Caspian Oil"</a>. Palgrave Macmillan: 74. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-333-73973-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-333-73973-0"><bdi>978-0-333-73973-0</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=uxmInSrE9vQC&pg=PA74">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Politics+of+Caspian+Oil&rft.pages=74&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-333-73973-0&rft.aulast=Gokay&rft.aufirst=Bulent&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DuxmInSrE9vQC%26pg%3DPA74&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: Cite journal requires <code class="cs1-code">|journal=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#missing_periodical" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> Ravilious, Kate. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.co.uk/news/2009/04/090421-most-earthlike-planet.html">Most Earthlike Planet Yet Found May Have Liquid Oceans</a>" in National Geographic. 21 Apr 2009. Accessed 10 Sept 2013. </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> Platnick, Steven. "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://visibleearth.nasa.gov/view.php?id=57723">Visible Earth</a>". <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7" title="ناسا">NASA</a>. Accessed 22 Apr 2013. </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> Oskin, Becky. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.scientificamerican.com/article/rare-diamond-confirms-that-earths-mantle-holds-an-oceans-worth-of-water/">"Rare Diamond Confirms that Earth's Mantle Holds an Ocean's Worth of Water"</a> in <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%81%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%86" title="ساینتیفیک آمریکن">ساینتیفیک آمریکن</a>. 12 Mar 2014. Accessed 13 Mar 2014. </li> <li id="cite_note-NOAAcycle-18"><a href="#cite_ref-NOAAcycle_18-0">↑</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D9%88_%D8%AC%D9%88%DB%8C" title="اداره ملی اقیانوسی و جوی">NOAA</a>. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson07.html">Lesson 7: The Water Cycle</a>" in Ocean Explorer. Accessed 19 Apr 2013. </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> Lee, Sidney (ed.) "<a href="https://fa.wikisource.org/wiki/Rennell,_James_(DNB00)" class="extiw" title="s:Rennell, James (DNB00)">Rennell, James</a>" in the Dictionary of National Biography, Vol. 48. Smith, Elder, & Co. (London), 1896. Hosted at <a href="https://fa.wikisource.org/wiki/Main_Page" class="extiw" title="s:Main Page">Wikisource</a>. </li> <li id="cite_note-Jenkins-20"><a href="#cite_ref-Jenkins_20-0">↑</a> Monkhouse, F.J. Principles of Physical Geography, pp. 327–328. Hodder & Stoughton, 1975. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-340-04944-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-340-04944-0">978-0-340-04944-0</a>. </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> Stewart, Robert H. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanworld.tamu.edu/resources/ocng_textbook/PDF_files/book.pdf">Introduction To Physical Oceanography, pp. 2–3</a>. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AA%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="دانشگاه تگزاس ای اند ام">Texas A & M University</a>, 2008. Accessed 15 Sept. 2013. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> Pond, Stephen & al. Introductory Dynamic Oceanography, p. 5. Pergamon Press, 1978. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> Pinet, Paul. Invitation to Oceanography. West Publishing Co. (<a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D9%BE%D9%84%D8%8C_%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="سنت پل، مینه‌سوتا">St. Paul</a>), 1996. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-314-06339-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-314-06339-7">‎۹۷۸−۰−۳۱۴−۰۶۳۳۹−۷</a>. </li> <li id="cite_note-Millero-24"><a href="#cite_ref-Millero_24-0">↑</a> Millero, Frank & al. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0967063707002282">The Composition of Standard Seawater and the Definition of the Reference-Composition Salinity Scale</a>" in Deep Sea Research, Part I: Oceanographic Research Papers, Vol. 55, No. 1, pp. 50–72. Jan 2008. DOI 10.1016/j.dsr.2007.10.001. Bibcode: 2008DSRI...55...50M. </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> Swenson, Herbert. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.palomar.edu/oceanography/salty_ocean.htm">Why is the Ocean Salty?</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150209191609/http://www.palomar.edu/oceanography/salty_ocean.htm">بایگانی‌شده</a> در ۹ فوریه ۲۰۱۵ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>" US Geological Survey. Accessed 17 April 2013. </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> Thulin, Jan & al. "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070606211738/http://www.ices.dk/projects/balticsea/Baltic%20Sea-RSE%20Thulin%20and%20Andrusaitis.pdf">Religion, Science, and the Environment Symposium V on the Baltic Sea</a>". 2003. Hosted at Archive.org, 6 Jun 2007. Accessed 16 Apr 2013. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFThunell,_Robert_C._;_Locke,_Sharon_M._;_Williams,_Douglas_F.1988" class="citation journal cs1">Thunell, Robert C. ; Locke, Sharon M. ; Williams, Douglas F. (1988). "Glacio-eustatic sea-level control on Red Sea salinity". Nature. 334 (6183): 601–604. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1988Natur.334..601T">1988Natur.334..601T</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038%2F334601a0">10.1038/334601a0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Nature&rft.atitle=Glacio-eustatic+sea-level+control+on+Red+Sea+salinity&rft.volume=334&rft.issue=6183&rft.pages=601-604&rft.date=1988&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2F334601a0&rft_id=info%3Abibcode%2F1988Natur.334..601T&rft.au=Thunell%2C+Robert+C.+%3B+Locke%2C+Sharon+M.+%3B+Williams%2C+Douglas+F.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> Gordon, Arnold. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://eesc.columbia.edu/courses/ees/climate/lectures/o_circ.html">"Ocean Circulation" in The Climate System</a>. Columbia University (New York), 2004. Accessed 6 July 2013. </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/sea-ice">"Sea ice | Formation, Extent, & Facts | Britannica"</a>. www.britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2024-08-27.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.britannica.com&rft.atitle=Sea+ice+%7C+Formation%2C+Extent%2C+%26+Facts+%7C+Britannica&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fscience%2Fsea-ice&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Russell-30"><a href="#cite_ref-Russell_30-0">↑</a> Russell, F.S. & al. The Seas, pp. 225–227. Frederick Warne, 1928. </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.epa.gov/water/archive/web/html/index-18.html">«Monitoring and Assessing Water Quality - Volunteer Monitoring | Monitoring & Assessment | US EPA»</a>. archive.epa.gov. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۴-۰۸-۲۷</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=archive.epa.gov&rft.atitle=Monitoring+and+Assessing+Water+Quality+-+Volunteer+Monitoring+%7C+Monitoring+%26+Assessment+%7C+US+EPA&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.epa.gov%2Fwater%2Farchive%2Fweb%2Fhtml%2Findex-18.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"> </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> Shaffer, Gary & al. "Long-term Ocean Oxygen Depletion in Response to Carbon Dioxide Emissions from Fossil Fuels" in Nature Geoscience, Vol. 2, No. 2, pp. 105–109. 2009. DOI 10.1038/ngeo420. Bibcode 2009NatGe...2..105S. </li> <li id="cite_note-NOAA-33"><a href="#cite_ref-NOAA_33-0">↑</a> National Oceanic and Atmospheric Administration. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson09.html">Ocean Waves</a>" in the Ocean Explorer. Accessed 17 April 2013. </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> Young, I.R. Wind Generated Ocean Waves, p. 83. Elsevier, 1999. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-08-043317-0" title="ویژه:منابع کتاب/0-08-043317-0">0-08-043317-0</a>. </li> <li id="cite_note-mrgarrison-35"><a href="#cite_ref-mrgarrison_35-0">↑</a> Garrison, Tom. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=DVgKAAAAQBAJ&pg=PA204">Essentials of Oceanography, 6th ed., pp. 204 ff.</a> Brooks/Cole (<a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D8%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%81%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بلمونت، کالیفرنیا">Belmont</a>), 2012. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0321814053" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-321-81405-3</a>. </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> National Meteorological Library and Archive. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.metoffice.gov.uk/media/pdf/b/7/Fact_sheet_No._6.pdf">"Fact Sheet 6—The Beaufort Scale"</a>. Met Office (<a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86_(%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="دوون (شهرستان)">Devon</a>), 2010. Accessed 7 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> Goda, Y. Random Seas and Design of Maritime Structures, pp. 421–22. World Scientific, 2000. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-981-02-3256-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-981-02-3256-6">978-981-02-3256-6</a>. </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> Holliday, N.P. & al. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.agu.org/pubs/crossref/2006/2005GL025238.shtml">"Were extreme waves in the Rockall Trough the largest ever recorded?"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120330074544/http://www.agu.org/pubs/crossref/2006/2005GL025238.shtml">بایگانی‌شده</a> در ۳۰ مارس ۲۰۱۲ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> in Geophysical Research Letters, Vol. 33. 2006. L05613. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> Laird, Anne. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA462573">"Observed Statistics of Extreme Waves"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130408131805/http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA462573">بایگانی‌شده</a> در ۸ آوریل ۲۰۱۳ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Naval Postgraduate School (<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%81%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="مونته‌ری، کالیفرنیا">Monterey</a>), 2006. Accessed 7 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">↑</a> United States Geological Survey. "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2004/usslav/#summary/">Summary</a>". Accessed 12 Aug 2010. </li> <li id="cite_note-usgstsunami-41"><a href="#cite_ref-usgstsunami_41-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwbYYMg?url=http://walrus.wr.usgs.gov/tsunami/basics.html">"Life of a Tsunami"</a>. Tsunamis & Earthquakes. US Geological Survey. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://walrus.wr.usgs.gov/tsunami/basics.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 18 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Tsunamis+%26+Earthquakes&rft.atitle=Life+of+a+Tsunami&rft_id=http%3A%2F%2Fwalrus.wr.usgs.gov%2Ftsunami%2Fbasics.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-UoW-42"><a href="#cite_ref-UoW_42-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwcNSXq?url=http://earthweb.ess.washington.edu/tsunami/general/physics/physics.html">"The Physics of Tsunamis"</a>. Earth and Space Sciences. University of Washington. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://earthweb.ess.washington.edu/tsunami/general/physics/physics.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 21 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Earth+and+Space+Sciences&rft.atitle=The+Physics+of+Tsunamis&rft_id=http%3A%2F%2Fearthweb.ess.washington.edu%2Ftsunami%2Fgeneral%2Fphysics%2Fphysics.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwcgzC2?url=http://pptsndprojects.blogspot.co.uk/2009/06/tsunami-warning-system-ppt.html">"Tsunami warning system"</a>. 28 June 2009. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pptsndprojects.blogspot.co.uk/2009/06/tsunami-warning-system-ppt.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 October 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Tsunami+warning+system&rft.date=2009-06-28&rft_id=http%3A%2F%2Fpptsndprojects.blogspot.co.uk%2F2009%2F06%2Ftsunami-warning-system-ppt.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwdAHVm?url=http://ioc-tsunami.org/index.php?option=com_content">"Tsunami Programme: About Us"</a>. Intergovernmental Oceanographic Commission. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ioc-tsunami.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1&Itemid=2&lang=en">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 October 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Tsunami+Programme%3A+About+Us&rft.pub=Intergovernmental+Oceanographic+Commission&rft_id=http%3A%2F%2Fioc-tsunami.org%2Findex.php%3Foption%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D1%26Itemid%3D2%26lang%3Den&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFOur_Amazing_Planet_staff2012" class="citation web cs1">Our Amazing Planet staff (12 March 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwdbIAi?url=http://m.livescience.com/18998-deep-ocean-floor-focus-tsunami-waves.html">"Deep Ocean Floor Can Focus Tsunami Waves"</a>. Livescience. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.livescience.com/18998-deep-ocean-floor-focus-tsunami-waves.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 October 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Livescience&rft.atitle=Deep+Ocean+Floor+Can+Focus+Tsunami+Waves&rft.date=2012-03-12&rft.au=Our+Amazing+Planet+staff&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.livescience.com%2F18998-deep-ocean-floor-focus-tsunami-waves.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBerry,_M._V.2007" class="citation journal cs1">Berry, M. V. (2007). "Focused tsunami waves". Proceedings of the Royal Society: A. 463 (2087): 3055. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1098%2Frspa.2007.0051">10.1098/rspa.2007.0051</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Proceedings+of+the+Royal+Society%3A+A&rft.atitle=Focused+tsunami+waves&rft.volume=463&rft.issue=2087&rft.pages=3055&rft.date=2007&rft_id=info%3Adoi%2F10.1098%2Frspa.2007.0051&rft.au=Berry%2C+M.+V.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="اداره هواشناسی استرالیا">اداره هواشناسی استرالیا</a> of the <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="دولت استرالیا">دولت استرالیا</a>. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bom.gov.au/tsunami/info/index.shtml">Tsunami Facts and Information</a>". Accessed 3 October 2013. </li> <li id="cite_note-NTWC-physics-48"><a href="#cite_ref-NTWC-physics_48-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwedviI?url=http://ntwc.arh.noaa.gov/?page=tsunami_science">"Physics of Tsunamis"</a>. <a href="/w/index.php?title=National_Tsunami_Warning_Center&action=edit&redlink=1" class="new" title="National Tsunami Warning Center (صفحه وجود ندارد)">National Tsunami Warning Center</a> of the USA. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ntwc.arh.noaa.gov/?page=tsunami_science">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 3 October 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Physics+of+Tsunamis&rft.pub=National+Tsunami+Warning+Center+of+the+USA&rft_id=http%3A%2F%2Fntwc.arh.noaa.gov%2F%3Fpage%3Dtsunami_science&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-oceanservice-49"><a href="#cite_ref-oceanservice_49-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwgAY6e?url=http://oceanservice.noaa.gov/education/tutorial_tides/">"Tides and Water Levels"</a>. NOAA Oceans and Coasts. NOAA Ocean Service Education. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanservice.noaa.gov/education/tutorial_tides/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=NOAA+Oceans+and+Coasts&rft.atitle=Tides+and+Water+Levels&rft_id=http%3A%2F%2Foceanservice.noaa.gov%2Feducation%2Ftutorial_tides%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwgy9yb?url=http://www.arctic.uoguelph.ca/cpe/environments/marine_water/features/Tides/amplitude.htm">"Tidal amplitudes"</a>. University of Guelph. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arctic.uoguelph.ca/cpe/environments/marine_water/features/Tides/amplitude.htm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 12 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Tidal+amplitudes&rft.pub=University+of+Guelph&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.arctic.uoguelph.ca%2Fcpe%2Fenvironments%2Fmarine_water%2Ffeatures%2FTides%2Famplitude.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-NOAAtides-51"><a href="#cite_ref-NOAAtides_51-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwhIc0q?url=http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson10.html">"Tides"</a>. Ocean Explorer. National Oceanic and Atmospheric Administration. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson10.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Ocean+Explorer&rft.atitle=Tides&rft_id=http%3A%2F%2Foceanexplorer.noaa.gov%2Fedu%2Flearning%2Fplayer%2Flesson10.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-EuripusStraits-52"><a href="#cite_ref-EuripusStraits_52-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEginitis,_D.1929" class="citation journal cs1">Eginitis, D. (1929). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwhbosK?url=http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1929AN....236..321E">"The problem of the tide of Euripus"</a>. Astronomische Nachrichten. 236 (19–20): 321–328. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1929AN....236..321E">1929AN....236..321E</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2Fasna.19292361904">10.1002/asna.19292361904</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://articles.adsabs.harvard.edu/full/1929AN....236..321E">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Astronomische+Nachrichten&rft.atitle=The+problem+of+the+tide+of+Euripus&rft.volume=236&rft.issue=19%E2%80%9320&rft.pages=321-328&rft.date=1929&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fasna.19292361904&rft_id=info%3Abibcode%2F1929AN....236..321E&rft.au=Eginitis%2C+D.&rft_id=http%3A%2F%2Farticles.adsabs.harvard.edu%2Ffull%2F1929AN....236..321E&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> See also the commentary about this explanation in <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLagrange,_E.1930" class="citation journal cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Lagrange, E. (1930). "Les marées de l'Euripe". Ciel et Terre (Bulletin of the Société Belge d'Astronomie) (به فرانسوی). 46: 66–69. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1930C&T....46...66L">1930C&T....46...66L</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ciel+et+Terre+%28Bulletin+of+the+Soci%C3%A9t%C3%A9+Belge+d%27Astronomie%29&rft.atitle=Les+mar%C3%A9es+de+l%27Euripe&rft.volume=46&rft.pages=66-69&rft.date=1930&rft_id=info%3Abibcode%2F1930C%26T....46...66L&rft.au=Lagrange%2C+E.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwhtVXO?url=http://www.evia.gr/en/node/1250">"Evia Island"</a>. Chalkis. Evia.gr. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.evia.gr/en/node/1250">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 29 June 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Chalkis&rft.atitle=Evia+Island&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.evia.gr%2Fen%2Fnode%2F1250&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCline,_Isaac_M.2004" class="citation web cs1">Cline, Isaac M. (4 February 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwj5GFQ?url=http://www.history.noaa.gov/stories_tales/cline2.html">"Galveston Storm of 1900"</a>. National Oceanic and Atmospheric Administration. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history.noaa.gov/stories_tales/cline2.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 21 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Galveston+Storm+of+1900&rft.pub=National+Oceanic+and+Atmospheric+Administration&rft.date=2004-02-04&rft.au=Cline%2C+Isaac+M.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.history.noaa.gov%2Fstories_tales%2Fcline2.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAhrensJacksonJacksonJackson2012" class="citation book cs1">Ahrens, C. Donald; Jackson, Peter Lawrence; Jackson, Christine E. J.; Jackson, Christine E. O. (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwjmmKN?url=http://books.google.com/?id=jvnQiFG3dPkC">Meteorology Today: An Introduction to Weather, Climate, and the Environment</a>. Cengage Learning. p. 283. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-17-650039-1" title="ویژه:منابع کتاب/0-17-650039-1"><bdi>0-17-650039-1</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=jvnQiFG3dPkC&pg=PA283">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Meteorology+Today%3A+An+Introduction+to+Weather%2C+Climate%2C+and+the+Environment&rft.pages=283&rft.pub=Cengage+Learning&rft.date=2012&rft.isbn=0-17-650039-1&rft.aulast=Ahrens&rft.aufirst=C.+Donald&rft.au=Jackson%2C+Peter+Lawrence&rft.au=Jackson%2C+Christine+E.+J.&rft.au=Jackson%2C+Christine+E.+O.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DjvnQiFG3dPkC%26pg%3DPA283&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-NOAAcurrent-56"><a href="#cite_ref-NOAAcurrent_56-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwjyV2r?url=http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson08.html">"Ocean Currents"</a>. Ocean Explorer. National Oceanic and Atmospheric Administration. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://oceanexplorer.noaa.gov/edu/learning/player/lesson08.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 19 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Ocean+Explorer&rft.atitle=Ocean+Currents&rft_id=http%3A%2F%2Foceanexplorer.noaa.gov%2Fedu%2Flearning%2Fplayer%2Flesson08.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPope,_Vicky2007" class="citation news cs1">Pope, Vicky (2 February 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwkJh1i?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6320515.stm">"Models 'key to climate forecasts'"</a>. BBC. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/6320515.stm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 8 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Models+%27key+to+climate+forecasts%27&rft.date=2007-02-02&rft.au=Pope%2C+Vicky&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F1%2Fhi%2Fsci%2Ftech%2F6320515.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCushman-Roisin,_Benoit;_Beckers,_Jean-Marie2011" class="citation book cs1">Cushman-Roisin, Benoit; Beckers, Jean-Marie (2011). Introduction to Geophysical Fluid Dynamics: Physical and Numerical Aspects. Academic Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-12-088759-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-12-088759-0"><bdi>978-0-12-088759-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Introduction+to+Geophysical+Fluid+Dynamics%3A+Physical+and+Numerical+Aspects&rft.pub=Academic+Press&rft.date=2011&rft.isbn=978-0-12-088759-0&rft.au=Cushman-Roisin%2C+Benoit%3B+Beckers%2C+Jean-Marie&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWunsch,_Carl2002" class="citation journal cs1">Wunsch, Carl (2002). "What is the thermohaline circulation?". Science. 298 (5596): 1179–1181. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.1079329">10.1126/science.1079329</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12424356">12424356</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=What+is+the+thermohaline+circulation%3F&rft.volume=298&rft.issue=5596&rft.pages=1179-1181&rft.date=2002&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.1079329&rft_id=info%3Apmid%2F12424356&rft.au=Wunsch%2C+Carl&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwldapp?url=http://www.usoceansafety.com/safety/popup/lscurrent.asp">"Long-shore currents"</a>. Orange County Lifeguards. 2007. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usoceansafety.com/safety/popup/lscurrent.asp">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 19 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Long-shore+currents&rft.pub=Orange+County+Lifeguards&rft.date=2007&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.usoceansafety.com%2Fsafety%2Fpopup%2Flscurrent.asp&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwltNwL?url=http://www.ceoe.udel.edu/ripcurrents/characteristics/">"Rip current characteristics"</a>. Rip currents. University of Delaware Sea Grant College Program. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ceoe.udel.edu/ripcurrents/characteristics/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 19 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Rip+currents&rft.atitle=Rip+current+characteristics&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ceoe.udel.edu%2Fripcurrents%2Fcharacteristics%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwm7jNL?url=http://www.ga.gov.au/scientific-topics/marine/bathymetry">"Marine and Coastal: Bathymetry"</a>. Geoscience Australia. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ga.gov.au/marine/bathymetry.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 25 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Marine+and+Coastal%3A+Bathymetry&rft.pub=Geoscience+Australia&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ga.gov.au%2Fmarine%2Fbathymetry.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPidwirny,_Michael2013" class="citation web cs1">Pidwirny, Michael (28 March 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwpS403?url=http://www.eoearth.org/view/article/156285/">"Structure of the Earth"</a>. The Encyclopedia of Earth. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eoearth.org/view/article/156285/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Encyclopedia+of+Earth&rft.atitle=Structure+of+the+Earth&rft.date=2013-03-28&rft.au=Pidwirny%2C+Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.eoearth.org%2Fview%2Farticle%2F156285%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPidwirny,_Michael2013" class="citation web cs1">Pidwirny, Michael (28 March 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwqzJMX?url=http://www.eoearth.org/view/article/155264/">"Plate tectonics"</a>. The Encyclopedia of Earth. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eoearth.org/view/article/155264/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Encyclopedia+of+Earth&rft.atitle=Plate+tectonics&rft.date=2013-03-28&rft.au=Pidwirny%2C+Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.eoearth.org%2Fview%2Farticle%2F155264%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwsWEMw?url=http://www.ucmp.berkeley.edu/geology/tectonics.html">"Plate Tectonics: The Mechanism"</a>. University of California Museum of Paleontology. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ucmp.berkeley.edu/geology/tectonics.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Plate+Tectonics%3A+The+Mechanism&rft.pub=University+of+California+Museum+of+Paleontology&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ucmp.berkeley.edu%2Fgeology%2Ftectonics.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-smmt-66"><a href="#cite_ref-smmt_66-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwt4gBf?url=http://www.telegraph.co.uk/earth/environment/8940571/Scientists-map-Mariana-Trench-deepest-known-section-of-ocean-in-the-world.html">"Scientists map Mariana Trench, deepest known section of ocean in the world"</a>. The Telegraph. 7 December 2011. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.telegraph.co.uk/earth/environment/8940571/Scientists-map-Mariana-Trench-deepest-known-section-of-ocean-in-the-world.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 24 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Telegraph&rft.atitle=Scientists+map+Mariana+Trench%2C+deepest+known+section+of+ocean+in+the+world&rft.date=2011-12-07&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.telegraph.co.uk%2Fearth%2Fenvironment%2F8940571%2FScientists-map-Mariana-Trench-deepest-known-section-of-ocean-in-the-world.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwuuy2b?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/453259/Peru-Chile-Trench">"Peru-Chile Trench"</a>. Encyclopedia Britannica. Britannica Online Encyclopedia. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/453259/Peru-Chile-Trench">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 24 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Encyclopedia+Britannica&rft.atitle=Peru-Chile+Trench&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F453259%2FPeru-Chile-Trench&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWhittow1984" class="citation book cs1">Whittow, John B. (1984). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/penguindictionar0000whit_b9d8">The Penguin Dictionary of Physical Geography</a>. Penguin Books. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/penguindictionar0000whit_b9d8/page/29">29</a>, 80, 246. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-14-051094-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-14-051094-2"><bdi>978-0-14-051094-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Penguin+Dictionary+of+Physical+Geography&rft.pages=29%2C+80%2C+246&rft.pub=Penguin+Books&rft.date=1984&rft.isbn=978-0-14-051094-2&rft.aulast=Whittow&rft.aufirst=John+B.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpenguindictionar0000whit_b9d8&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Monkhouse291-69"><a href="#cite_ref-Monkhouse291_69-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMonkhouse1975" class="citation book cs1">Monkhouse, F. J. (1975). Principles of Physical Geography. Hodder & Stoughton. pp. 280–291. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-340-04944-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-340-04944-0"><bdi>978-0-340-04944-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Principles+of+Physical+Geography&rft.pages=280-291&rft.pub=Hodder+%26+Stoughton&rft.date=1975&rft.isbn=978-0-340-04944-0&rft.aulast=Monkhouse&rft.aufirst=F.+J.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwvmw5M?url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-london-20904885">"Thames Barrier engineer says second defence needed"</a>. BBC News. 5 January 2013. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-london-20904885">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 18 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=BBC+News&rft.atitle=Thames+Barrier+engineer+says+second+defence+needed&rft.date=2013-01-05&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fuk-england-london-20904885&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPlant,_G.W._;_Covil,_C.S;_Hughes,_R.A._;_Airport_Authority_Hong_Kong1998" class="citation book cs1">Plant, G.W. ; Covil, C.S; Hughes, R.A. ; Airport Authority Hong Kong (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwxTPV8?url=http://books.google.com/?id=NVlGrr9WOp4C">Site Preparation for the New Hong Kong International Airport</a>. Thomas Telford. pp. 1–4, 43. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7277-2696-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7277-2696-4"><bdi>978-0-7277-2696-4</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=NVlGrr9WOp4C&printsec=frontcover">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Site+Preparation+for+the+New+Hong+Kong+International+Airport&rft.pages=1-4%2C+43&rft.pub=Thomas+Telford&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-7277-2696-4&rft.au=Plant%2C+G.W.+%3B+Covil%2C+C.S%3B+Hughes%2C+R.A.+%3B+Airport+Authority+Hong+Kong&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DNVlGrr9WOp4C%26printsec%3Dfrontcover&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-unclose-72"><a href="#cite_ref-unclose_72-0">↑</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل متحد</a> <a href="/w/index.php?title=United_Nations_Office_of_Legal_Affairs&action=edit&redlink=1" class="new" title="United Nations Office of Legal Affairs (صفحه وجود ندارد)">Office of Legal Affairs</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.un.org/Depts/los/convention_agreements/convention_overview_convention.htm">"United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 December 1982"</a> at Oceans & Law of the Sea. United Nations Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea (New York), 22 Aug 2013. Accessed 10 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMullerSdroliasGainaSteinberger2008" class="citation journal cs1">Muller, R. D.; Sdrolias, M.; Gaina, C.; Steinberger, B.; Heine, C. (2008). "Long-Term Sea-Level Fluctuations Driven by Ocean Basin Dynamics". Science. 319 (5868): 1357–62. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2008Sci...319.1357M">2008Sci...319.1357M</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.1151540">10.1126/science.1151540</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18323446">18323446</a>. <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:23334128">23334128</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=Long-Term+Sea-Level+Fluctuations+Driven+by+Ocean+Basin+Dynamics&rft.volume=319&rft.issue=5868&rft.pages=1357-62&rft.date=2008&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.1151540&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A23334128%23id-name%3DS2CID&rft_id=info%3Apmid%2F18323446&rft_id=info%3Abibcode%2F2008Sci...319.1357M&rft.aulast=Muller&rft.aufirst=R.+D.&rft.au=Sdrolias%2C+M.&rft.au=Gaina%2C+C.&rft.au=Steinberger%2C+B.&rft.au=Heine%2C+C.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBruce_C._Douglas1997" class="citation journal cs1">Bruce C. Douglas (1997). "Global sea rise: a redetermination". Surveys in Geophysics. 18 (2/3): 279–292. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1997SGeo...18..279D">1997SGeo...18..279D</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1023%2FA%3A1006544227856">10.1023/A:1006544227856</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Surveys+in+Geophysics&rft.atitle=Global+sea+rise%3A+a+redetermination&rft.volume=18&rft.issue=2%2F3&rft.pages=279-292&rft.date=1997&rft_id=info%3Adoi%2F10.1023%2FA%3A1006544227856&rft_id=info%3Abibcode%2F1997SGeo...18..279D&rft.au=Bruce+C.+Douglas&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBindoffWillebrandArtaleCazenave2007" class="citation book cs1">Bindoff, N. L.; Willebrand, J.; Artale, V.; Cazenave, A.; Gregory, J.; Gulev, S.; Hanawa, K.; Le Quéré, C.; Levitus, S.; Nojiri, Y.; Shum, A.; Talley, L. D.; Unnikrishnan, A. S.; Josey, S. A.; Tamisiea, M.; Tsimplis, M.; Woodworth, P. (2007). Observations: Oceanic Climate Change and Sea Level. Cambridge University Press. pp. 385–428. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-88009-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-88009-1"><bdi>978-0-521-88009-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Observations%3A+Oceanic+Climate+Change+and+Sea+Level&rft.pages=385-428&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-521-88009-1&rft.aulast=Bindoff&rft.aufirst=N.+L.&rft.au=Willebrand%2C+J.&rft.au=Artale%2C+V.&rft.au=Cazenave%2C+A.&rft.au=Gregory%2C+J.&rft.au=Gulev%2C+S.&rft.au=Hanawa%2C+K.&rft.au=Le+Qu%C3%A9r%C3%A9%2C+C.&rft.au=Levitus%2C+S.&rft.au=Nojiri%2C+Y.&rft.au=Shum%2C+A.&rft.au=Talley%2C+L.+D.&rft.au=Unnikrishnan%2C+A.+S.&rft.au=Josey%2C+S.+A.&rft.au=Tamisiea%2C+M.&rft.au=Tsimplis%2C+M.&rft.au=Woodworth%2C+P.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMeeh,_Gerald_A._;_Washington,_Warren_M._;_Collins,_William_D._;_Arblaster,_Julie_M._;_Hu,_Aixue;_Buja,_Lawrence_E._;_Strand,_Warren_G._;_Teng,_Haiyan2005" class="citation journal cs1">Meeh, Gerald A. ; Washington, Warren M. ; Collins, William D. ; Arblaster, Julie M. ; Hu, Aixue; Buja, Lawrence E. ; Strand, Warren G. ; Teng, Haiyan, G. A. (2005). "How much more global warming and sea level rise?". Science. 307 (5716): 1769–1772. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2005Sci...307.1769M">2005Sci...307.1769M</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.1106663">10.1126/science.1106663</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15774757">15774757</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=How+much+more+global+warming+and+sea+level+rise%3F&rft.volume=307&rft.issue=5716&rft.pages=1769-1772&rft.date=2005&rft_id=info%3Apmid%2F15774757&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.1106663&rft_id=info%3Abibcode%2F2005Sci...307.1769M&rft.aulast=Meeh%2C+Gerald+A.+%3B+Washington%2C+Warren+M.+%3B+Collins%2C+William+D.+%3B+Arblaster%2C+Julie+M.+%3B+Hu%2C+Aixue%3B+Buja%2C+Lawrence+E.+%3B+Strand%2C+Warren+G.+%3B+Teng%2C+Haiyan&rft.aufirst=G.+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first2=</code> missing <code class="cs1-code">|last2=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>); <code class="cs1-code">|first3=</code> missing <code class="cs1-code">|last3=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>); <code class="cs1-code">|first4=</code> missing <code class="cs1-code">|last4=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>); <code class="cs1-code">|first5=</code> missing <code class="cs1-code">|last5=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>); <code class="cs1-code">|first6=</code> missing <code class="cs1-code">|last6=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>); <code class="cs1-code">|first7=</code> missing <code class="cs1-code">|last7=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>); <code class="cs1-code">|first8=</code> missing <code class="cs1-code">|last8=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwxfl3x?url=http://water.usgs.gov/edu/watercycleoceans.html">"The Water Cycle: The Oceans"</a>. US Geological Survey. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ga.water.usgs.gov/edu/watercycleoceans.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 12 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Water+Cycle%3A+The+Oceans&rft.pub=US+Geological+Survey&rft_id=http%3A%2F%2Fga.water.usgs.gov%2Fedu%2Fwatercycleoceans.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVesilind,_Priit_J.2003" class="citation web cs1">Vesilind, Priit J. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVwycycK?url=http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0308/feature3/">"The Driest Place on Earth"</a>. National Geographic. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0308/feature3/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 12 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Driest+Place+on+Earth&rft.pub=National+Geographic&rft.date=2003&rft.au=Vesilind%2C+Priit+J.&rft_id=http%3A%2F%2Fngm.nationalgeographic.com%2Fngm%2F0308%2Ffeature3%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx05BkN?url=http://www.unep.or.jp/ietc/publications/short_series/lakereservoirs-2/10.asp">"Endorheic Lakes: Waterbodies That Don't Flow to the Sea"</a>. The Watershed: Water from the Mountains into the Sea. United Nations Environment Programme. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unep.or.jp/ietc/publications/short_series/lakereservoirs-2/10.asp">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 16 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Watershed%3A+Water+from+the+Mountains+into+the+Sea&rft.atitle=Endorheic+Lakes%3A+Waterbodies+That+Don%27t+Flow+to+the+Sea&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.unep.or.jp%2Fietc%2Fpublications%2Fshort_series%2Flakereservoirs-2%2F10.asp&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Sarmiento_and_Gruber_2006-80"><a href="#cite_ref-Sarmiento_and_Gruber_2006_80-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSarmientoGruber2006" class="citation book cs1">Sarmiento, J. L.; Gruber, N. (2006). Ocean Biogeochemical Dynamics. Princeton University Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ocean+Biogeochemical+Dynamics&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2006&rft.aulast=Sarmiento&rft.aufirst=J.+L.&rft.au=Gruber%2C+N.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-GlobalCarbonCycle-81"><a href="#cite_ref-GlobalCarbonCycle_81-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFalkowski2000" class="citation journal cs1">Falkowski, P. (2000). "The Global Carbon Cycle: A Test of Our Knowledge of Earth as a System". Science. 290 (5490): 291–296. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.290.5490.291">10.1126/science.290.5490.291</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0036-8075">0036-8075</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=The+Global+Carbon+Cycle%3A+A+Test+of+Our+Knowledge+of+Earth+as+a+System&rft.volume=290&rft.issue=5490&rft.pages=291-296&rft.date=2000&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.290.5490.291&rft.issn=00368075&rft.aulast=Falkowski&rft.aufirst=P.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Prentice_etal_2001-82"><a href="#cite_ref-Prentice_etal_2001_82-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPrentice2001" class="citation web cs1">Prentice, I. C. (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx127Mo?url=http://ir.anet.ua.ac.be/desktop/irua/core/index.phtml?language=">"The carbon cycle and atmospheric carbon dioxide"</a>. Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change / Houghton, J. T. [ed.] Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ir.anet.ua.ac.be/irua/handle/10067/381670151162165141?show=full">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 26 September 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+carbon+cycle+and+atmospheric+carbon+dioxide&rft.pub=Climate+change+2001%3A+the+scientific+basis%3A+contribution+of+Working+Group+I+to+the+Third+Assessment+Report+of+the+Intergouvernmental+Panel+on+Climate+Change+%2F+Houghton%2C+J.+T.+%5Bed.%5D&rft.date=2001&rft.aulast=Prentice&rft.aufirst=I.+C.&rft_id=http%3A%2F%2Fir.anet.ua.ac.be%2Firua%2Fhandle%2F10067%2F381670151162165141%3Fshow%3Dfull&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-EPA_Ocean_Acidity-83"><a href="#cite_ref-EPA_Ocean_Acidity_83-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx2K1EW?url=http://www.epa.gov/climatechange/science/indicators/oceans/acidity.html">"Ocean Acidity"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.epa.gov/climatechange/">U.S. EPA climate change web site</a>. <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا">EPA</a>. 13 September 2013. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.epa.gov/climatechange/science/indicators/oceans/acidity.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 1 November 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%5Bhttp%3A%2F%2Fwww.epa.gov%2Fclimatechange%2F+U.S.+EPA+climate+change+web+site%5D&rft.atitle=Ocean+Acidity&rft.date=2013-09-13&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.epa.gov%2Fclimatechange%2Fscience%2Findicators%2Foceans%2Facidity.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: External link in <code class="cs1-code"><code class="cs1-code">|work=</code></code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#param_has_ext_link" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-Feely04-84"><a href="#cite_ref-Feely04_84-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFeely2004" class="citation journal cs1">Feely, R. A.; et al. (July 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx33fwU?url=http://www.sciencemag.org/content/305/5682/362.abstract">"Impact of Anthropogenic CO2 on the CaCO3 System in the Oceans"</a>. Science. 305 (5682): 362–366. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2004Sci...305..362F">2004Sci...305..362F</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.1097329">10.1126/science.1097329</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15256664">15256664</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencemag.org/content/305/5682/362.abstract">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=Impact+of+Anthropogenic+CO%3Csub%3E2%3C%2Fsub%3E+on+the+CaCO%3Csub%3E3%3C%2Fsub%3E+System+in+the+Oceans&rft.volume=305&rft.issue=5682&rft.pages=362-366&rft.date=2004-07&rft_id=info%3Apmid%2F15256664&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.1097329&rft_id=info%3Abibcode%2F2004Sci...305..362F&rft.aulast=Feely&rft.aufirst=R.+A.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencemag.org%2Fcontent%2F305%2F5682%2F362.abstract&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: Explicit use of et al. in: <code class="cs1-code">|author2=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#explicit_et_al" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-Zeebe2008-85"><a href="#cite_ref-Zeebe2008_85-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFZeebeZachosCaldeiraTyrrell2008" class="citation journal cs1">Zeebe, R. E.; Zachos, J. C.; Caldeira, K.; Tyrrell, T. (4 July 2008). "OCEANS: Carbon Emissions and Acidification". Science. 321 (5885): 51–52. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.1159124">10.1126/science.1159124</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18599765">18599765</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=OCEANS%3A+Carbon+Emissions+and+Acidification&rft.volume=321&rft.issue=5885&rft.pages=51-52&rft.date=2008-07-04&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.1159124&rft_id=info%3Apmid%2F18599765&rft.aulast=Zeebe&rft.aufirst=R.+E.&rft.au=Zachos%2C+J.+C.&rft.au=Caldeira%2C+K.&rft.au=Tyrrell%2C+T.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-GattusoHansson2011-86"><a href="#cite_ref-GattusoHansson2011_86-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGattuso,_J._-P.Hansson,_L.2011" class="citation book cs1">Gattuso, J. -P.; Hansson, L. (15 September 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx3VIWN?url=http://books.google.com/books?id=8yjNFxkALjIC">Ocean Acidification</a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-959109-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-19-959109-1"><bdi>978-0-19-959109-1</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/730413873">730413873</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=8yjNFxkALjIC&printsec=frontcover">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ocean+Acidification&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2011-09-15&rft_id=info%3Aoclcnum%2F730413873&rft.isbn=978-0-19-959109-1&rft.au=Gattuso%2C+J.+-P.&rft.au=Hansson%2C+L.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D8yjNFxkALjIC%26printsec%3Dfrontcover&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Pinet-87"><a href="#cite_ref-Pinet_87-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPinet1996" class="citation book cs1">Pinet, Paul R. (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx3hGEG?url=http://books.google.com/books?id=eAqQvGYap24C">Invitation to Oceanography</a>. West Publishing Company. pp. 126, 134–135. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-314-06339-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-314-06339-7"><bdi>978-0-314-06339-7</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=eAqQvGYap24C&printsec=frontcover">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Invitation+to+Oceanography&rft.pages=126%2C+134-135&rft.pub=West+Publishing+Company&rft.date=1996&rft.isbn=978-0-314-06339-7&rft.aulast=Pinet&rft.aufirst=Paul+R.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DeAqQvGYap24C%26printsec%3Dfrontcover&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-PMEL-88"><a href="#cite_ref-PMEL_88-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx3svFg?url=http://www.pmel.noaa.gov/co2/story/list">"What is Ocean Acidification?"</a>. NOAA PMEL Carbon Program. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pmel.noaa.gov/co2/story/What%5B%5Bis%5B%5BOcean%5B%5BAcidification?">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 15 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=What+is+Ocean+Acidification%3F&rft.pub=NOAA+PMEL+Carbon+Program&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pmel.noaa.gov%2Fco2%2Fstory%2FWhat%255B%255Bis%255B%255BOcean%255B%255BAcidification%3F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-orr05-89"><a href="#cite_ref-orr05_89-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFOrr2005" class="citation journal cs1">Orr, James C.; et al. (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080625100559/http://www.ipsl.jussieu.fr/~jomce/acidification/paper/Orr_OnlineNature04095.pdf">"Anthropogenic ocean acidification over the twenty-first century and its impact on calcifying organisms"</a> (PDF). <a href="/wiki/Nature_(journal)" class="mw-redirect" title="Nature (journal)">Nature</a>. 437 (7059): 681–686. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2005Natur.437..681O">2005Natur.437..681O</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038%2Fnature04095">10.1038/nature04095</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16193043">16193043</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ipsl.jussieu.fr/~jomce/acidification/paper/Orr_OnlineNature04095.pdf">the original</a> (PDF) on 25 June 2008. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Nature&rft.atitle=Anthropogenic+ocean+acidification+over+the+twenty-first+century+and+its+impact+on+calcifying+organisms&rft.volume=437&rft.issue=7059&rft.pages=681-686&rft.date=2005&rft_id=info%3Apmid%2F16193043&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fnature04095&rft_id=info%3Abibcode%2F2005Natur.437..681O&rft.aulast=Orr&rft.aufirst=James+C.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ipsl.jussieu.fr%2F~jomce%2Facidification%2Fpaper%2FOrr_OnlineNature04095.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: Explicit use of et al. in: <code class="cs1-code">|author2=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#explicit_et_al" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-AboutAntarctica-90"><a href="#cite_ref-AboutAntarctica_90-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx5c8P0?url=http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/environment/climate-change/ocean-acidification-and-the-southern-ocean">"Ocean acidification"</a>. Department of Sustainability, Environment, Water, Population & Communities: Australian Antarctic Division. 28 September 2007. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/environment/climate-change/ocean-acidification-and-the-southern-ocean">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 17 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ocean+acidification&rft.pub=Department+of+Sustainability%2C+Environment%2C+Water%2C+Population+%26+Communities%3A+Australian+Antarctic+Division&rft.date=2007-09-28&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.antarctica.gov.au%2Fabout-antarctica%2Fenvironment%2Fclimate-change%2Focean-acidification-and-the-southern-ocean&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Hönisch2012-91"><a href="#cite_ref-Hönisch2012_91-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHönischRidgwellSchmidtThomas2012" class="citation journal cs1">Hönisch, Bärbel; Ridgwell, Andy; Schmidt, Daniela N.; Thomas, E.; Gibbs, S. J.; Sluijs, A.; Zeebe, R.; Kump, L.; Martindale, R. C.; Greene, S. E.; Kiessling, W.; Ries, J.; Zachos, J. C.; Royer, D. L.; Barker, S.; Marchitto, T. M.; Moyer, R.; Pelejero, C.; Ziveri, P.; Foster, G. L.; Williams, B. (2012). "The Geological Record of Ocean Acidification". <a href="/w/index.php?title=Science_(journal)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Science (journal) (صفحه وجود ندارد)">Science</a>. 335 (6072): 1058–1063. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2012Sci...335.1058H">2012Sci...335.1058H</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.1208277">10.1126/science.1208277</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22383840">22383840</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=The+Geological+Record+of+Ocean+Acidification&rft.volume=335&rft.issue=6072&rft.pages=1058-1063&rft.date=2012&rft_id=info%3Apmid%2F22383840&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.1208277&rft_id=info%3Abibcode%2F2012Sci...335.1058H&rft.aulast=H%C3%B6nisch&rft.aufirst=B%C3%A4rbel&rft.au=Ridgwell%2C+Andy&rft.au=Schmidt%2C+Daniela+N.&rft.au=Thomas%2C+E.&rft.au=Gibbs%2C+S.+J.&rft.au=Sluijs%2C+A.&rft.au=Zeebe%2C+R.&rft.au=Kump%2C+L.&rft.au=Martindale%2C+R.+C.&rft.au=Greene%2C+S.+E.&rft.au=Kiessling%2C+W.&rft.au=Ries%2C+J.&rft.au=Zachos%2C+J.+C.&rft.au=Royer%2C+D.+L.&rft.au=Barker%2C+S.&rft.au=Marchitto%2C+T.+M.&rft.au=Moyer%2C+R.&rft.au=Pelejero%2C+C.&rft.au=Ziveri%2C+P.&rft.au=Foster%2C+G.+L.&rft.au=Williams%2C+B.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Gruber2011-92"><a href="#cite_ref-Gruber2011_92-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGruber2011" class="citation journal cs1">Gruber, N. (18 April 2011). "Warming up, turning sour, losing breath: ocean biogeochemistry under global change". Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences. 369 (1943): 1980–1996. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1098%2Frsta.2011.0003">10.1098/rsta.2011.0003</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Philosophical+Transactions+of+the+Royal+Society+A%3A+Mathematical%2C+Physical+and+Engineering+Sciences&rft.atitle=Warming+up%2C+turning+sour%2C+losing+breath%3A+ocean+biogeochemistry+under+global+change&rft.volume=369&rft.issue=1943&rft.pages=1980-1996&rft.date=2011-04-18&rft_id=info%3Adoi%2F10.1098%2Frsta.2011.0003&rft.aulast=Gruber&rft.aufirst=N.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVx6ooSv?url=http://www.k.u-tokyo.ac.jp/pros-e/nenv-e/index-e.htm">"Profile"</a>. Department of Natural Environmental Studies: University of Tokyo. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.k.u-tokyo.ac.jp/pros-e/nenv-e/index-e.htm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 26 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Profile&rft.pub=Department+of+Natural+Environmental+Studies%3A+University+of+Tokyo&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.k.u-tokyo.ac.jp%2Fpros-e%2Fnenv-e%2Findex-e.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMann2005" class="citation journal cs1">Mann, Nicholas H. (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1110918">"The third age of phage"</a>. PLoS Biology. 3 (5): 753–755. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pbio.0030182">10.1371/journal.pbio.0030182</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="پاب‌مد سنترال">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1110918">1110918</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15884981">15884981</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=PLoS+Biology&rft.atitle=The+third+age+of+phage&rft.volume=3&rft.issue=5&rft.pages=753-755&rft.date=2005&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC1110918%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F15884981&rft_id=info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pbio.0030182&rft.aulast=Mann&rft.aufirst=Nicholas+H.&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC1110918&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Jeffrey-95"><a href="#cite_ref-Jeffrey_95-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLevinton,_Jeffrey_S.2010" class="citation book cs1">Levinton, Jeffrey S. (2010). "18. Fisheries and Food from the Sea". Marine Biology: International Edition: Function, Biodiversity, Ecology. Oxford University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-976661-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-19-976661-1"><bdi>978-0-19-976661-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=18.+Fisheries+and+Food+from+the+Sea&rft.btitle=Marine+Biology%3A+International+Edition%3A+Function%2C+Biodiversity%2C+Ecology&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-19-976661-1&rft.au=Levinton%2C+Jeffrey+S.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-DKlife-96"><a href="#cite_ref-DKlife_96-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="Kindersley" class="citation book cs1">Kindersley, Dorling (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/illustratedencyc0000unse_j5c3">Illustrated Encyclopedia of the Ocean</a>. Dorling Kindersley. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4053-3308-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4053-3308-5"><bdi>978-1-4053-3308-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Illustrated+Encyclopedia+of+the+Ocean&rft.pub=Dorling+Kindersley&rft.date=2011&rft.isbn=978-1-4053-3308-5&rft.au=Kindersley%2C+Dorling&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fillustratedencyc0000unse_j5c3&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSpalding_MD_and_Grenfell_AM1997" class="citation journal cs1">Spalding MD and Grenfell AM (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_coral-reefs_1997-12_16_4/page/225">"New estimates of global and regional coral reef areas"</a>. Coral Reefs. 16 (4): 225. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs003380050078">10.1007/s003380050078</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Coral+Reefs&rft.atitle=New+estimates+of+global+and+regional+coral+reef+areas&rft.volume=16&rft.issue=4&rft.pages=225&rft.date=1997&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs003380050078&rft.au=Spalding+MD+and+Grenfell+AM&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_coral-reefs_1997-12_16_4%2Fpage%2F225&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNeulinger,_Sven2008–2009" class="citation web cs1">Neulinger, Sven (2008–2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxAAKtE?url=http://www.coralscience.org/main/articles/climate-a-ecology-16/cold-water-reefs">"Cold-water reefs"</a>. CoralScience.org. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.coralscience.org/main/articles/climate-a-ecology-16/cold-water-reefs">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 22 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Cold-water+reefs&rft.pub=CoralScience.org&rft.date=2008%2F2009&rft.au=Neulinger%2C+Sven&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.coralscience.org%2Fmain%2Farticles%2Fclimate-a-ecology-16%2Fcold-water-reefs&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFYool,_Andrew;_Tyrrell,_Toby2003" class="citation journal cs1">Yool, Andrew; Tyrrell, Toby (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxCVWrx?url=http://www.soes.soton.ac.uk/staff/tt/pdfs/silica.pdf">"Role of diatoms in regulating the ocean's silicon cycle"</a> (PDF). Global Biogeochemical Cycles. 17 (4): 1103–1124. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2003GBioC..17.1103Y">2003GBioC..17.1103Y</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1029%2F2002GB002018">10.1029/2002GB002018</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.soes.soton.ac.uk/staff/tt/pdfs/silica.pdf">the original</a> (PDF) on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Global+Biogeochemical+Cycles&rft.atitle=Role+of+diatoms+in+regulating+the+ocean%27s+silicon+cycle&rft.volume=17&rft.issue=4&rft.pages=1103-1124&rft.date=2003&rft_id=info%3Adoi%2F10.1029%2F2002GB002018&rft_id=info%3Abibcode%2F2003GBioC..17.1103Y&rft.au=Yool%2C+Andrew%3B+Tyrrell%2C+Toby&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.soes.soton.ac.uk%2Fstaff%2Ftt%2Fpdfs%2Fsilica.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFvan_der_Heide,_T._;_van_Nes,_E._H._;_van_Katwijk,_M._M._;_Olff,_H._;_Smolders,_A._J._P.2011" class="citation journal cs1">van der Heide, T. ; van Nes, E. H. ; van Katwijk, M. M. ; Olff, H. ; Smolders, A. J. P. (2011). Romanuk, Tamara (ed.). "Positive feedbacks in seagrass ecosystems: evidence from large-scale empirical data". PLoS ONE. 6 (1): e16504. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2011PLoSO...616504V">2011PLoSO...616504V</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pone.0016504">10.1371/journal.pone.0016504</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=PLoS+ONE&rft.atitle=Positive+feedbacks+in+seagrass+ecosystems%3A+evidence+from+large-scale+empirical+data&rft.volume=6&rft.issue=1&rft.pages=e16504&rft.date=2011&rft_id=info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0016504&rft_id=info%3Abibcode%2F2011PLoSO...616504V&rft.au=van+der+Heide%2C+T.+%3B+van+Nes%2C+E.+H.+%3B+van+Katwijk%2C+M.+M.+%3B+Olff%2C+H.+%3B+Smolders%2C+A.+J.+P.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-101"><a href="#cite_ref-101">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxD2DKj?url=http://www.botgard.ucla.edu/html/botanytextbooks/worldvegetation/marinewetlands/mangal/">"Mangal (Mangrove)"</a>. Mildred E. Mathias Botanical Garden. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.botgard.ucla.edu/html/botanytextbooks/worldvegetation/marinewetlands/mangal/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 11 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Mangal+%28Mangrove%29&rft.pub=Mildred+E.+Mathias+Botanical+Garden&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.botgard.ucla.edu%2Fhtml%2Fbotanytextbooks%2Fworldvegetation%2Fmarinewetlands%2Fmangal%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-102"><a href="#cite_ref-102">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxDO1An?url=http://www.botgard.ucla.edu/html/botanytextbooks/worldvegetation/marinewetlands/saltmarsh/">"Coastal Salt Marsh"</a>. Mildred E. Mathias Botanical Garden. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.botgard.ucla.edu/html/botanytextbooks/worldvegetation/marinewetlands/saltmarsh/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 11 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Coastal+Salt+Marsh&rft.pub=Mildred+E.+Mathias+Botanical+Garden&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.botgard.ucla.edu%2Fhtml%2Fbotanytextbooks%2Fworldvegetation%2Fmarinewetlands%2Fsaltmarsh%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxDdCg1?url=http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/ioc-oceans/priority-areas/rio-20-ocean/blueprint-for-the-future-we-want/marine-biodiversity/facts-and-figures-on-marine-biodiversity/">"Facts and figures on marine biodiversity"</a>. Marine biodiversity. UNESCO. 2012. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/ioc-oceans/priority-areas/rio-20-ocean/blueprint-for-the-future-we-want/marine-biodiversity/facts-and-figures-on-marine-biodiversity/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 11 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Marine+biodiversity&rft.atitle=Facts+and+figures+on+marine+biodiversity&rft.date=2012&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.unesco.org%2Fnew%2Fen%2Fnatural-sciences%2Fioc-oceans%2Fpriority-areas%2Frio-20-ocean%2Fblueprint-for-the-future-we-want%2Fmarine-biodiversity%2Ffacts-and-figures-on-marine-biodiversity%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVoss,_Maren;_Bange,_Hermann_W._;_Dippner,_Joachim_W._;_Middelburg,_Jack_J._;_Montoya,_Joseph_P._;_Ward,_Bess2013" class="citation journal cs1">Voss, Maren; Bange, Hermann W. ; Dippner, Joachim W. ; Middelburg, Jack J. ; Montoya, Joseph P. ; Ward, Bess (2013). "The marine nitrogen cycle: recent discoveries, uncertainties and the potential relevance of climate change". Philosophical Transactions of the Royal Society B. 368 (1621): 20130121. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1098%2Frstb.2013.0121">10.1098/rstb.2013.0121</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Philosophical+Transactions+of+the+Royal+Society+B&rft.atitle=The+marine+nitrogen+cycle%3A+recent+discoveries%2C+uncertainties+and+the+potential+relevance+of+climate+change&rft.volume=368&rft.issue=1621&rft.pages=20130121&rft.date=2013&rft_id=info%3Adoi%2F10.1098%2Frstb.2013.0121&rft.au=Voss%2C+Maren%3B+Bange%2C+Hermann+W.+%3B+Dippner%2C+Joachim+W.+%3B+Middelburg%2C+Jack+J.+%3B+Montoya%2C+Joseph+P.+%3B+Ward%2C+Bess&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-Thorne-Miller-105"><a href="#cite_ref-Thorne-Miller_105-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFThorne-Miller1999" class="citation book cs1">Thorne-Miller, Boyce (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxF1qz4?url=http://books.google.com/?id=ZM7MEk7f4Q4C#v=onepage&q=Marine%20biodiversity&f=false">The Living Ocean: Understanding and Protecting Marine Biodiversity</a>. Island Press. p. 2. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-59726-897-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-59726-897-4"><bdi>978-1-59726-897-4</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=ZM7MEk7f4Q4C&printsec=frontcover&dq=Marine%5B%5Bbiodiversity#v=onepage&q=Marine%20biodiversity&f=false">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 January 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Living+Ocean%3A+Understanding+and+Protecting+Marine+Biodiversity&rft.pages=2&rft.pub=Island+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-1-59726-897-4&rft.aulast=Thorne-Miller&rft.aufirst=Boyce&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DZM7MEk7f4Q4C%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DMarine%255B%255Bbiodiversity%23v%3Donepage%26q%3DMarine%2520biodiversity%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFThorne-Miller1999" class="citation book cs1">Thorne-Miller, Boyce (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxFCx9y?url=http://books.google.com/?id=ZM7MEk7f4Q4C#v=onepage&q=surface%20film&f=false">The Living Ocean: Understanding and Protecting Marine Biodiversity</a>. Island Press. p. 88. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-59726-897-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-59726-897-4"><bdi>978-1-59726-897-4</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ZM7MEk7f4Q4C&printsec=frontcover&dq=Marine%5B%5Bbiodiversity&hl=en#v=onepage&q=surface%20film&f=false">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 26 January 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Living+Ocean%3A+Understanding+and+Protecting+Marine+Biodiversity&rft.pages=88&rft.pub=Island+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-1-59726-897-4&rft.aulast=Thorne-Miller&rft.aufirst=Boyce&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DZM7MEk7f4Q4C%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DMarine%255B%255Bbiodiversity%26hl%3Den%23v%3Donepage%26q%3Dsurface%2520film%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKingsford,_Michael_John" class="citation web cs1">Kingsford, Michael John. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxFO9hu?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/365256/marine-ecosystem/70721/Plankton">"Marine ecosystem: Plankton"</a>. Encyclopedia Britannica. Britannica Online Encyclopedia. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/365256/marine-ecosystem/70721/Plankton">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 14 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Encyclopedia+Britannica&rft.atitle=Marine+ecosystem%3A+Plankton&rft.au=Kingsford%2C+Michael+John&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F365256%2Fmarine-ecosystem%2F70721%2FPlankton&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWalrond,_Carl" class="citation web cs1">Walrond, Carl. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxGDzSo?url=http://www.teara.govt.nz/en/oceanic-fish/page-1">"Oceanic Fish"</a>. The Encyclopedia of New Zealand. New Zealand Government. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.teara.govt.nz/en/oceanic-fish/page-1">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 14 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Encyclopedia+of+New+Zealand&rft.atitle=Oceanic+Fish&rft.au=Walrond%2C+Carl&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.teara.govt.nz%2Fen%2Foceanic-fish%2Fpage-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSteeleThorpeTurekian2010" class="citation book cs1">Steele, John H.; Thorpe, Steve A.; Turekian, Karl K. (eds.) (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxHhCyz?url=http://books.google.com/?id=kkRKJCofvXMC#v=onepage&q=Marine%20%22vertical%20migration%22&f=false">Marine Ecological Processes: A Derivative of the Encyclopedia of Ocean Sciences</a>. Academic Press. p. 316. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-12-375724-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-12-375724-1"><bdi>978-0-12-375724-1</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=kkRKJCofvXMC&pg=PA316&dq=Marine%5B%5B%22vertical%5D%5Dmigration%22&hl=en#v=onepage&q=Marine%20%22vertical%20migration%22&f=false">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 9 February 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Marine+Ecological+Processes%3A+A+Derivative+of+the+Encyclopedia+of+Ocean+Sciences&rft.pages=316&rft.pub=Academic+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-12-375724-1&rft.aulast=Steele&rft.aufirst=John+H.&rft.au=Thorpe%2C+Steve+A.&rft.au=Turekian%2C+Karl+K.+%28eds.%29&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DkkRKJCofvXMC%26pg%3DPA316%26dq%3DMarine%255B%255B%2522vertical%255D%255Dmigration%2522%26hl%3Den%23v%3Donepage%26q%3DMarine%2520%2522vertical%2520migration%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first3=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxHtJjR?url=http://water.epa.gov/type/oceb/habitat/invasive_species_index.cfm">"Invasive species"</a>. Water: Habitat Protection. Environmental Protection Agency. 6 March 2012. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://water.epa.gov/type/oceb/habitat/invasive_species_index.cfm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 17 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Water%3A+Habitat+Protection&rft.atitle=Invasive+species&rft.date=2012-03-06&rft_id=http%3A%2F%2Fwater.epa.gov%2Ftype%2Foceb%2Fhabitat%2Finvasive_species_index.cfm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSedberry,_G._R._;_Musick,_J._A.1978" class="citation journal cs1">Sedberry, G. R. ; Musick, J. A. (1978). "Feeding strategies of some demersal fishes of the continental slope and rise off the Mid-Atlantic Coast of the USA". Marine Biology. 44 (44): 357–375. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2FBF00390900">10.1007/BF00390900</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Marine+Biology&rft.atitle=Feeding+strategies+of+some+demersal+fishes+of+the+continental+slope+and+rise+off+the+Mid-Atlantic+Coast+of+the+USA&rft.volume=44&rft.issue=44&rft.pages=357-375&rft.date=1978&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2FBF00390900&rft.au=Sedberry%2C+G.+R.+%3B+Musick%2C+J.+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-112"><a href="#cite_ref-112">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCommittee_on_Biological_Diversity_in_Marine_Systems1995" class="citation book cs1">Committee on Biological Diversity in Marine Systems, National Research Council (1995). "Waiting for a whale: human hunting and deep-sea biodiversity". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxISe20?url=http://books.google.com/?id=qUQMss0mfVIC#v=onepage&q=%22Waiting%20for%20a%20whale%22&f=false">Understanding Marine Biodiversity</a>. National Academies Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-309-17641-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-309-17641-5"><bdi>978-0-309-17641-5</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=qUQMss0mfVIC&printsec=frontcover&dq=Marine%5B%5Bbiodiversity&hl=en#v=onepage&q=%22Waiting%20for%20a%20whale%22&f=false">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 5 April 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Waiting+for+a+whale%3A+human+hunting+and+deep-sea+biodiversity&rft.btitle=Understanding+Marine+Biodiversity&rft.pub=National+Academies+Press&rft.date=1995&rft.isbn=978-0-309-17641-5&rft.aulast=Committee+on+Biological+Diversity+in+Marine+Systems&rft.aufirst=National+Research+Council&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DqUQMss0mfVIC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DMarine%255B%255Bbiodiversity%26hl%3Den%23v%3Donepage%26q%3D%2522Waiting%2520for%2520a%2520whale%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-113"><a href="#cite_ref-113">↑</a> University of Wollongong. "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sciencedaily.com/releases/2004/10/041028144857.htm">Skeleton Reveals Lost World Of 'Little People'</a>". Hosted at ScienceDaily. 28 October 2004. Accessed 29 July 2014. </li> <li id="cite_note-DrCarter-114"><a href="#cite_ref-DrCarter_114-0">↑</a> Carter, Robert. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.academia.edu/1576775/Watercraft">A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East, Ch. 19: "Watercraft", pp. 347 ff.</a> Wiley-Blackwell (<a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="چیچستر">Chichester</a>), 2012. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4051-8988-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4051-8988-0">978-1-4051-8988-0</a>. Accessed 8 Feb 2014. </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">↑</a> Rao, S.R. Lothal in the <a href="/w/index.php?title=Archaeological_Survey_of_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="Archaeological Survey of India (صفحه وجود ندارد)">Archaeological Survey of India</a>, pp. 27 f. 1985. </li> <li id="cite_note-matrilineality2003-116"><a href="#cite_ref-matrilineality2003_116-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHageMarck2003" class="citation journal cs1">Hage, P.; Marck, J. (2003). "Matrilineality and the Melanesian Origin of Polynesian Y Chromosomes". Current Anthropology. 44: S121–S127. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086%2F379272">10.1086/379272</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Current+Anthropology&rft.atitle=Matrilineality+and+the+Melanesian+Origin+of+Polynesian+Y+Chromosomes&rft.volume=44&rft.pages=S121-S127&rft.date=2003&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F379272&rft.aulast=Hage&rft.aufirst=P.&rft.au=Marck%2C+J.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Belwood1-117"><a href="#cite_ref-Belwood1_117-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBellwood1987" class="citation book cs1">Bellwood, Peter (1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/polynesiansprehi00unse">The Polynesians – Prehistory of an Island People</a>. Thames and Hudson. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/polynesiansprehi00unse/page/45">45</a>–65. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-500-27450-9" title="ویژه:منابع کتاب/0-500-27450-9"><bdi>0-500-27450-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Polynesians+%E2%80%93+Prehistory+of+an+Island+People&rft.pages=45-65&rft.pub=Thames+and+Hudson&rft.date=1987&rft.isbn=0-500-27450-9&rft.aulast=Bellwood&rft.aufirst=Peter&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpolynesiansprehi00unse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFClark,_Liesl2000" class="citation web cs1">Clark, Liesl (15 February 2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxJWpZl?url=http://www.pbs.org/wgbh/nova/ancient/polynesia-genius-navigators.html">"Polynesia's Genius Navigators"</a>. NOVA. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pbs.org/wgbh/nova/ancient/polynesia-genius-navigators.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 10 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Polynesia%27s+Genius+Navigators&rft.pub=NOVA&rft.date=2000-02-15&rft.au=Clark%2C+Liesl&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pbs.org%2Fwgbh%2Fnova%2Fancient%2Fpolynesia-genius-navigators.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">↑</a> Kirch, Patrick. Hawaiki, p. 80. Cambridge University Press (<a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AC" title="کمبریج">Cambridge</a>), 2001. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-78309-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-78309-5">978-0-521-78309-5</a>. </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">↑</a> Hunt, Terry & al. The Statues that Walked: Unraveling the Mystery of Easter Island. Free Press, 2011. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-4391-5031-1" title="ویژه:منابع کتاب/1-4391-5031-1">1-4391-5031-1</a>. </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">↑</a> Lowe, David. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://researchcommons.waikato.ac.nz/bitstream/10289/2690/1/Lowe%202008%20Polynesian%20settlement%20guidebook.pdf">"Polynesian settlement of New Zealand and the Impacts of Volcanism on Early Maori Society: an Update", p. 142</a>, in Guidebook for Pre-conference North Island Field Trip A1 ‘Ashes and Issues’. Nov 2008. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-473-14476-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-473-14476-0">978-0-473-14476-0</a>. Accessed 18 Jan 2010. </li> <li id="cite_note-122"><a href="#cite_ref-122">↑</a> <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%AA" title="هرودوت">Herodotus</a>. Ἱστορίαι [<a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="تواریخ">The Histories</a>], IV.42. c. 420 BC. (یونانی باستان) </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">↑</a> Tozer, Henry F. (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=svsNTIU3EskC">History of Ancient Geography, pp. 189 f.</a> Biblo & Tannen, 1997. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0819601381" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8196-0138-1</a>. </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">↑</a> Harden, Donald. The Phoenicians, p. 168. Penguin (Harmondsworth), 1962. Reprinted 1971. </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">↑</a> Warmington, Brian H. Carthage, p. 79. Penguin (Harmondsworth), 1960. Reprinted 1964. </li> <li id="cite_note-127"><a href="#cite_ref-127">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMckenzie2007" class="citation book cs1">Mckenzie, Judith (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxLCqxa?url=http://books.google.co.uk/books?id=KFNCaZEZKYAC">Architecture of Alexandria and Egypt 300 B.C A.D 700</a>. Yale University Press. p. 41. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-300-11555-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-300-11555-0"><bdi>978-0-300-11555-0</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=KFNCaZEZKYAC&pg=PA41">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Architecture+of+Alexandria+and+Egypt+300+B.C+A.D+700&rft.pages=41&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-300-11555-0&rft.aulast=Mckenzie&rft.aufirst=Judith&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DKFNCaZEZKYAC%26pg%3DPA41&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-128"><a href="#cite_ref-128">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJenkins,_Simon1992" class="citation journal cs1">Jenkins, Simon (1992). "Four Cheers for Geography". Geography. 77 (3): 193–197. <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="جی‌استور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/40572190">40572190</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Geography&rft.atitle=Four+Cheers+for+Geography&rft.volume=77&rft.issue=3&rft.pages=193-197&rft.date=1992&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F40572190%23id-name%3DJSTOR&rft.au=Jenkins%2C+Simon&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-daSB-129"><a href="#cite_ref-daSB_129-0">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Dava_Sobel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dava Sobel (صفحه وجود ندارد)">Sobel, Dava</a>. <a href="/w/index.php?title=Longitude_(book)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Longitude (book) (صفحه وجود ندارد)">Longitude: The True Story of a Lone Genius Who Solved the Greatest Scientific Problem of His Time</a>. Walker, 1995. </li> <li id="cite_note-130"><a href="#cite_ref-130">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFU.S._Antarctic_Program_External_Panel" class="citation web cs1">U.S. Antarctic Program External Panel. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxLPviO?url=http://www.nsf.gov/pubs/1997/antpanel/antpan05.pdf">"Antarctica —past and present"</a> (PDF). <a href="/w/index.php?title=National_Science_Foundation&action=edit&redlink=1" class="new" title="National Science Foundation (صفحه وجود ندارد)">NSF</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nsf.gov/pubs/1997/antpanel/antpan05.pdf">the original</a> (PDF) on 22 October 2014. Retrieved 2007-11-14.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Antarctica+%E2%80%94past+and+present&rft.pub=NSF&rft.au=U.S.+Antarctic+Program+External+Panel&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nsf.gov%2Fpubs%2F1997%2Fantpanel%2Fantpan05.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGuy_G._Guthridge" class="citation web cs1">Guy G. Guthridge. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060202101525/http://quest.arc.nasa.gov/antarctica/background/NSF/palmer.html">"Nathaniel Brown Palmer"</a>. <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7" title="ناسا">NASA</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://quest.arc.nasa.gov/antarctica/background/NSF/palmer.html">the original</a> on 2 February 2006. Retrieved 2007-11-14.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Nathaniel+Brown+Palmer&rft.pub=NASA&rft.au=Guy+G.+Guthridge&rft_id=http%3A%2F%2Fquest.arc.nasa.gov%2Fantarctica%2Fbackground%2FNSF%2Fpalmer.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060828065910/http://arcane.ucsd.edu/pstat.html">Palmer Station</a>. ucsd.edu </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSverdlov,_Leonid1996" class="citation web cs1">Sverdlov, Leonid (27 November 1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxLygbu?url=http://arcticcircle.uconn.edu/HistoryCulture/russianexplor.html">"Russian naval officers and geographic exploration in Northern Russia (18th through 20th centuries)"</a>. Arctic Voice No. 11. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://arcticcircle.uconn.edu/HistoryCulture/russianexplor.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 12 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Arctic+Voice+No.+11&rft.atitle=Russian+naval+officers+and+geographic+exploration+in+Northern+Russia+%2818th+through+20th+centuries%29&rft.date=1996-11-27&rft.au=Sverdlov%2C+Leonid&rft_id=http%3A%2F%2Farcticcircle.uconn.edu%2FHistoryCulture%2Frussianexplor.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20121221190109/www.rgo.ru/2010/08/zacepilis-za-morzhovec/">"Зацепились за Моржовец"</a> (به روسی). Русское географическое общество. 2012. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rgo.ru/2010/08/zacepilis-za-morzhovec/">the original</a> on 21 December 2012. Retrieved 5 March 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%97%D0%B0%D1%86%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%8C+%D0%B7%D0%B0+%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B6%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%86&rft.pub=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE&rft.date=2012&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rgo.ru%2F2010%2F08%2Fzacepilis-za-morzhovec%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-135"><a href="#cite_ref-135">↑</a> Rozwadowski, Helen. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=hh3gygUdb6AC&pg=PA141">Fathoming the Ocean: The Discovery and Education of the Deep Sea, pp. 141 ff.</a> Harvard University Press (<a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AC%D8%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%86%D9%88%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="کمبریج، ماساچوست">Cambridge</a>), 2005. Accessed 9 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">↑</a> Rozwadowski (2005), {{{1}}} </li> <li id="cite_note-jrank-137"><a href="#cite_ref-jrank_137-0">↑</a> "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://science.jrank.org/pages/7100/Underwater-Exploration.html">Underwater Exploration—History, Oceanography, Instrumentation, Diving Tools and Techniques, Deep-sea Submersible Vessels, Key Findings in Underwater Exploration, Deep-sea Pioneers</a>" in the Science Encyclopedia. Net Industries. Accessed 15 Sept 2013. </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLogico,_Mark_G.2006" class="citation web cs1">Logico, Mark G. (8 April 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxMTnkK?url=http://www.navy.mil/submit/display.asp?story_id=25000">"Navy Chief Submerges 2,000 Feet, Sets Record"</a>. America's Navy. United States Navy. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.navy.mil/submit/display.asp?story_id=25000">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 12 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=America%27s+Navy&rft.atitle=Navy+Chief+Submerges+2%2C000+Feet%2C+Sets+Record&rft.date=2006-04-08&rft.au=Logico%2C+Mark+G.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.navy.mil%2Fsubmit%2Fdisplay.asp%3Fstory_id%3D25000&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-NavHist-139"><a href="#cite_ref-NavHist_139-0">↑</a> <a href="/wiki/BBC" class="mw-redirect" title="BBC">BBC</a>. "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/history/interactive/animations/navigation/index_embed.shtml">A History of Navigation</a>". Accessed 13 Sept 2013. </li> <li id="cite_note-140"><a href="#cite_ref-140">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxNISsp?url=https://scripps.ucsd.edu/research/topics">"Research topics"</a>. Scripps Institution of Oceanography. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://scripps.ucsd.edu/research/topics">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 16 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Research+topics&rft.pub=Scripps+Institution+of+Oceanography&rft_id=https%3A%2F%2Fscripps.ucsd.edu%2Fresearch%2Ftopics&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-NOC-141"><a href="#cite_ref-NOC_141-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxOevFK?url=http://noc.ac.uk/research-at-sea">"Research at Sea"</a>. National Oceanography Centre. 2013. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://noc.ac.uk/research-at-sea">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Research+at+Sea&rft.pub=National+Oceanography+Centre&rft.date=2013&rft_id=http%3A%2F%2Fnoc.ac.uk%2Fresearch-at-sea&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">↑</a> Gosch, Stephen S. & al. Premodern Travel in World History. Taylor & Francis, 2007. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-203-92695-1" title="ویژه:منابع کتاب/0-203-92695-1">0-203-92695-1</a>. </li> <li id="cite_note-143"><a href="#cite_ref-143">↑</a> Hägg, R. & al. The Minoan Thalassocracy: Myth and Reality. (Stockholm), 1994. </li> <li id="cite_note-144"><a href="#cite_ref-144">↑</a> Greer, Thomas & al. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=DR4MKjXY_MMC&pg=PA63">A Brief History of the Western World, p. 63</a>. Thomson Wadsworth, 2004. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-534-64236-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-534-64236-5">978-0-534-64236-5</a>. </li> <li id="cite_note-145"><a href="#cite_ref-145">↑</a> Shaffer, Lynda. "Southernization" in Agricultural and Pastoral Societies in Ancient and Classical History. Temple University Press, 2001. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-56639-832-0" title="ویژه:منابع کتاب/1-56639-832-0">1-56639-832-0</a>. </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCurtin1984" class="citation book cs1">Curtin, Philip D. (1984). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxQ9v2N?url=http://books.google.com/?id=R4IiYFhliv4C#v=onepage&q=Roman%20Empire&f=false">Cross-Cultural Trade in World History</a>. Cambridge University Press. pp. 88–104. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-26931-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-26931-5"><bdi>978-0-521-26931-5</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=R4IiYFhliv4C&printsec=frontcover&dq=history%5B%5BOF%5d%5dtrade#v=onepage&q=Roman%20Empire&f=false">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 13 December 2018.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cross-Cultural+Trade+in+World+History&rft.pages=88-104&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1984&rft.isbn=978-0-521-26931-5&rft.aulast=Curtin&rft.aufirst=Philip+D.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DR4IiYFhliv4C%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3Dhistory%255B%255BOF%5D%5Dtrade%23v%3Donepage%26q%3DRoman%2520Empire%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-147"><a href="#cite_ref-147">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTibbets,_Gerald_Randall1979" class="citation book cs1">Tibbets, Gerald Randall (1979). A Comparison of Medieval Arab Methods of Navigation with Those of the Pacific Islands. Coimbra.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Comparison+of+Medieval+Arab+Methods+of+Navigation+with+Those+of+the+Pacific+Islands&rft.pub=Coimbra&rft.date=1979&rft.au=Tibbets%2C+Gerald+Randall&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-148"><a href="#cite_ref-148">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKubetzekKant2012" class="citation book cs1">Kubetzek, Kathrin; Kant, Karo (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxQLeJx?url=http://books.google.com/?id=jSg1G5gKNsIC">The Atlantic Slave Trade: Effects on Africa</a>. GRIN Verlag. p. 1. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-3-656-15818-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-3-656-15818-9"><bdi>978-3-656-15818-9</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=jSg1G5gKNsIC">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Atlantic+Slave+Trade%3A+Effects+on+Africa&rft.pages=1&rft.pub=GRIN+Verlag&rft.date=2012&rft.isbn=978-3-656-15818-9&rft.aulast=Kubetzek&rft.aufirst=Kathrin&rft.au=Kant%2C+Karo&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DjSg1G5gKNsIC&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSmith,_Jack1985" class="citation journal cs1">Smith, Jack (1985). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxQXVvb?url=http://books.google.com/?id=BLg5v41rbmEC#v=onepage&q=%22Hales%20trophy%22%20United%20States&f=false">"Hales Trophy, won in 1952 by SS United States remains at King's Point as Challenger succumbs to the sea"</a>. Yachting (November): 121. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=BLg5v41rbmEC&pg=PA121&dq=%22Hales%5B%5Btrophy%22%5D%5DUnited%5B%5BStates#v=onepage&q=%22Hales%20trophy%22%20United%20States&f=false">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 11 June 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Yachting&rft.atitle=Hales+Trophy%2C+won+in+1952+by+SS+United+States+remains+at+King%27s+Point+as+Challenger+succumbs+to+the+sea&rft.issue=November&rft.pages=121&rft.date=1985&rft.au=Smith%2C+Jack&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DBLg5v41rbmEC%26pg%3DPA121%26dq%3D%2522Hales%255B%255Btrophy%2522%255D%255DUnited%255B%255BStates%23v%3Donepage%26q%3D%2522Hales%2520trophy%2522%2520United%2520States%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHalpern,_Benjamin_S._;_Walbridge,_Shaun;_Selkoe,_Kimberly_A._;_Kappel,_Carrie_V._;_Micheli,_Fiorenza;_D'Agrosa,_Caterina;_Bruno,_John_F._;_Casey,_Kenneth_S._;_Ebert,_Colin;_Fox,_Helen_E._;_Fujita,_Rod;_Heinemann,_Dennis;_Lenihan,_Hunter_S._;_Madin,_Elizabeth_M._P._;_Perry,_Matthew_T._;_Selig,_Elizabeth_R._;_Spalding,_Mark;_Steneck,_Robert;_Watson,_Reg2008" class="citation journal cs1">Halpern, Benjamin S. ; Walbridge, Shaun; Selkoe, Kimberly A. ; Kappel, Carrie V. ; Micheli, Fiorenza; D'Agrosa, Caterina; Bruno, John F. ; Casey, Kenneth S. ; Ebert, Colin; Fox, Helen E. ; Fujita, Rod; Heinemann, Dennis; Lenihan, Hunter S. ; Madin, Elizabeth M. P. ; Perry, Matthew T. ; Selig, Elizabeth R. ; Spalding, Mark; Steneck, Robert; Watson, Reg (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxQkuxR?url=http://micheli.stanford.edu/pdf/30-Halpernetal2008Science.pdf">"A global map of human impact on marine ecosystems"</a> (PDF). Science. 319 (5865): 948–952. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2008Sci...319..948H">2008Sci...319..948H</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.1149345">10.1126/science.1149345</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18276889">18276889</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://micheli.stanford.edu/pdf/30-Halpernetal2008Science.pdf">the original</a> (PDF) on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=A+global+map+of+human+impact+on+marine+ecosystems&rft.volume=319&rft.issue=5865&rft.pages=948-952&rft.date=2008&rft_id=info%3Apmid%2F18276889&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.1149345&rft_id=info%3Abibcode%2F2008Sci...319..948H&rft.au=Halpern%2C+Benjamin+S.+%3B+Walbridge%2C+Shaun%3B+Selkoe%2C+Kimberly+A.+%3B+Kappel%2C+Carrie+V.+%3B+Micheli%2C+Fiorenza%3B+D%27Agrosa%2C+Caterina%3B+Bruno%2C+John+F.+%3B+Casey%2C+Kenneth+S.+%3B+Ebert%2C+Colin%3B+Fox%2C+Helen+E.+%3B+Fujita%2C+Rod%3B+Heinemann%2C+Dennis%3B+Lenihan%2C+Hunter+S.+%3B+Madin%2C+Elizabeth+M.+P.+%3B+Perry%2C+Matthew+T.+%3B+Selig%2C+Elizabeth+R.+%3B+Spalding%2C+Mark%3B+Steneck%2C+Robert%3B+Watson%2C+Reg&rft_id=http%3A%2F%2Fmicheli.stanford.edu%2Fpdf%2F30-Halpernetal2008Science.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-151"><a href="#cite_ref-151">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxR8V1s?url=http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade/trade-routes">"Trade routes"</a>. World Shipping Council. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade/trade-routes">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Trade+routes&rft.pub=World+Shipping+Council&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.worldshipping.org%2Fabout-the-industry%2Fglobal-trade%2Ftrade-routes&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-152"><a href="#cite_ref-152">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRoach,_John2007" class="citation web cs1">Roach, John (17 September 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxRb6Ez?url=http://news.nationalgeographic.com/news/2007/09/070917-northwest-passage.html">"Arctic Melt Opens Northwest Passage"</a>. National Geographic. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.co.uk/news/2007/09/070917-northwest-passage.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 17 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Arctic+Melt+Opens+Northwest+Passage&rft.pub=National+Geographic&rft.date=2007-09-17&rft.au=Roach%2C+John&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.nationalgeographic.co.uk%2Fnews%2F2007%2F09%2F070917-northwest-passage.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxSNk7r?url=http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade">"Global trade"</a>. World Shipping Council. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Global+trade&rft.pub=World+Shipping+Council&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.worldshipping.org%2Fabout-the-industry%2Fglobal-trade&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-154"><a href="#cite_ref-154">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJoint_Chief_of_Staff2005" class="citation web cs1"><a href="/w/index.php?title=Joint_Chief_of_Staff&action=edit&redlink=1" class="new" title="Joint Chief of Staff (صفحه وجود ندارد)">Joint Chief of Staff</a> (31 August 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxSmXoE?url=http://www.dtic.mil/get-tr-doc/pdf?AD=ADA439918">"Bulk cargo"</a>. Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms. Washington DC: Department of Defense. p. 73. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA439918&Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf">the original</a> (PDF) on 22 October 2014. Retrieved 24 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Department+of+Defense+Dictionary+of+Military+and+Associated+Terms&rft.atitle=Bulk+cargo&rft.pages=73&rft.date=2005-08-31&rft.au=Joint+Chief+of+Staff&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dtic.mil%2Fcgi-bin%2FGetTRDoc%3FAD%3DADA439918%26Location%3DU2%26doc%3DGetTRDoc.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-155"><a href="#cite_ref-155">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFReed_Business_Information1958" class="citation journal cs1">Reed Business Information (22 May 1958). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxTGU8S?url=http://books.google.com/books?id=nJa21Dy8XxwC">"News and Comments"</a>. The New Scientist. 4 (79): 10. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=nJa21Dy8XxwC&lpg=PA10">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+Scientist&rft.atitle=News+and+Comments&rft.volume=4&rft.issue=79&rft.pages=10&rft.date=1958-05-22&rft.au=Reed+Business+Information&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DnJa21Dy8XxwC%26lpg%3DPA10&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|chapter=</code> ignored (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#chapter_ignored" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-Sauerbier-156"><a href="#cite_ref-Sauerbier_156-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSauerbier,_Charles_L._;_Meurn,_Robert_J.2004" class="citation book cs1">Sauerbier, Charles L. ; Meurn, Robert J. (2004). Marine Cargo Operations: a guide to stowage. Cambridge, Md: Cornell Maritime Press. pp. 1–16. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-87033-550-2" title="ویژه:منابع کتاب/0-87033-550-2"><bdi>0-87033-550-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Marine+Cargo+Operations%3A+a+guide+to+stowage&rft.place=Cambridge%2C+Md&rft.pages=1-16&rft.pub=Cornell+Maritime+Press&rft.date=2004&rft.isbn=0-87033-550-2&rft.au=Sauerbier%2C+Charles+L.+%3B+Meurn%2C+Robert+J.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-157"><a href="#cite_ref-157">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxTVpca?url=http://dictionary.infoplease.com/freight-forwarder#ixzz2FhueT97J">"Freight forwarder"</a>. Random House Unabridged Dictionary. Random House. 1997. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionary.infoplease.com/freight-forwarder#ixzz2FhueT97J">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 24 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Random+House+Unabridged+Dictionary&rft.atitle=Freight+forwarder&rft.date=1997&rft_id=http%3A%2F%2Fdictionary.infoplease.com%2Ffreight-forwarder%23ixzz2FhueT97J&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-158"><a href="#cite_ref-158">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxU8w1E?url=http://www.imo.org/About/Pages/Default.aspx">"Introduction to IMO"</a>. International Maritime Organization. 2013. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.imo.org/About/Pages/Default.aspx">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 14 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Introduction+to+IMO&rft.pub=International+Maritime+Organization&rft.date=2013&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.imo.org%2FAbout%2FPages%2FDefault.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-159"><a href="#cite_ref-159">↑</a> Hu, Y. & al. "Stable Isotope Dietary Analysis of the Tianyuan 1 Early Modern Human" in Proceedings of the National Academy of Sciences, Vol. 106, No. 27, pp. 10 971–10 974. Jul 2009. Bibcode 2009PNAS..10610971H. DOI 10.1073/pnas.0904826106. ISSN 0027-8424. PMC 2706269. <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19581579?dopt=Abstract">PMID 19581579</a>. </li> <li id="cite_note-160"><a href="#cite_ref-160">↑</a> Guthrie, Dale. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.nz/books?id=3u6JNwMyMCEC&pg=PA298">The Nature of Paleolithic Art, p. 298</a>. University of Chicago Press (Chicago), 2005. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-226-31126-0" title="ویژه:منابع کتاب/0-226-31126-0">0-226-31126-0</a>. </li> <li id="cite_note-161"><a href="#cite_ref-161">↑</a> 范蠡 [<a href="/w/index.php?title=Fan_Li&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fan Li (صفحه وجود ندارد)">Fan Li</a>]. 《養魚經》 or 《养鱼经》 [Yǎngyú Jīng, "The Fish-Breeding Classic"]. <abbr title="تاریخ تقریبی">ح.</abbr> ۴۷۵ BC. (چینی) </li> <li id="cite_note-162"><a href="#cite_ref-162">↑</a> Nash, Colin. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=glWz131N4i4C&pg=PT26">The History of Aquaculture, pp. 26 ff.</a> Blackwell Publishing (<a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%86%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="دنورس، ماساچوست">Danvers</a>), 2011. Accessed 12 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">↑</a> Ἰσίδωρος Χαρακηνός [<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C" title="ایزیدور خاراکسی">ایزیدور خاراکسی</a>]. Τὸ τῆς Παρθίας Περιηγητικόν [Tò tēs Parthías Periēgētikón, A Journey around Parthia]. <abbr title="تاریخ تقریبی">ح.</abbr> ۱st century AD (یونانی باستان) in Ἀθήναιος [<a href="/w/index.php?title=Athenaeus_of_Naucratis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Athenaeus of Naucratis (صفحه وجود ندارد)">Athenaeus</a>]. Δειπνοσοφισταί [Deipnosophistaí, <a href="/w/index.php?title=Deipnosophistae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deipnosophistae (صفحه وجود ندارد)">The Dinner Experts</a>], Book III, 93E. <abbr title="تاریخ تقریبی">ح.</abbr> ۳rd century (یونانی باستان) Trans. Charles Burton Gulick as <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Athenaeus/3B">[۱]</a>.html#p403 Athenaeus, Vol. I, p. 403.] Harvard University Press (<a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AC%D8%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%86%D9%88%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="کمبریج، ماساچوست">Cambridge</a>), 1927. Accessed 13 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">↑</a> Ὀππιανός [<a href="/w/index.php?title=Oppian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oppian (صفحه وجود ندارد)">Oppian</a>]. Ἁλιευτικά [Halieutiká, The Halieutics]. <abbr title="تاریخ تقریبی">ح.</abbr> ۱۸۰. Trans. John Jones as <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/oppianshalieuti00jonegoog#page/n142/mode/2up">Oppian's Halieuticks</a>, Part II: "Of the Fishing of the Ancients", Book III, ll. 103–132. Rob. Shippen (Oxford), 1722. </li> <li id="cite_note-165"><a href="#cite_ref-165">↑</a> Kurlansky, Mark. Cod: A Biography of the Fish That Changed the World. Walker (New York), 1997. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0802713262" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8027-1326-2</a>. </li> <li id="cite_note-166"><a href="#cite_ref-166">↑</a> Trinity Sailing Foundation. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://issuu.com/tobyrussell/docs/brixham_sailing_trawlers">Sailing Trawlers</a>. Issuu (Brixham), 2014. Accessed 12 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-ragnardock-167"><a href="#cite_ref-ragnardock_167-0">↑</a> Kunzig, Robert. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://discovermagazine.com/1995/apr/twilightofthecod489">"Twilight of the Cod"</a> in Discover, Vol. 52. April 1995. Accessed 1 May 2012. </li> <li id="cite_note-olderfishstats-168"><a href="#cite_ref-olderfishstats_168-0">↑</a> Granger, R. & al. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/docrep/016/i2727e/i2727e.pdf">The State of World Fisheries and Aquaculture, pp. 3 ff.</a> FAO Fisheries and Aquaculture Department (Rome), 2012. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-92-5-107225-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-92-5-107225-7">978-92-5-107225-7</a>. ISSN 1020-5489. Accessed 12 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-169"><a href="#cite_ref-169">↑</a> Hamilton, Lawrence & al. "Outport Adaptations: Social Indicators through Newfoundland's Cod Crisis" in Human Ecology Review, Vol. 8, No. 2, 1–11. 2001. </li> <li id="cite_note-170"><a href="#cite_ref-170">↑</a> Hou Qiang. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.xinhuanet.com/english/china/2013-05/16/c_132386383.htm">"China starts annual South China Sea fishing ban"</a>. Xinhua (Beijing), 16 May 2013. Accessed 13 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">↑</a> Hackett, Bob & al. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.combinedfleet.com/Tonan2_t.htm">Tonan Maru No. 2: Tabular Record of Movement</a>" at Yusosen! Stories and Battle Histories of the IJN's Oilers & Tanker Fleet. 2014. Accessed 13 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-fishpeople-172"><a href="#cite_ref-fishpeople_172-0">↑</a> Farmer, Tina. "[www.fao.org/fishery/topic/13827/en Topics Fact Sheet: Fishing People]". <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="فائو">FAO</a> Fisheries and Aquaculture Department (Rome), 2014. Accessed 10 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-fishstats-173"><a href="#cite_ref-fishstats_173-0">↑</a> Statistics and Information Service. <a rel="nofollow" class="external text" href="ftp://ftp.fao.org/FI/STAT/summary/YB_Overview.pdf">"Overview: Major Trends and Issues"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wayback.archive-it.org/all/20111221003139/ftp://ftp.fao.org/FI/STAT/summary/YB_Overview.pdf">بایگانی‌شده</a> در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۱ توسط <a href="/w/index.php?title=Archive-It&action=edit&redlink=1" class="new" title="Archive-It (صفحه وجود ندارد)">Archive-It</a>. <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="فائو">FAO</a> Fisheries and Aquaculture Department (Rome), 2012. Accessed 10 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-fishystats-174"><a href="#cite_ref-fishystats_174-0">↑</a> Watson, Reg & al. "Systematic Distortions in World Fisheries Catch Trends", <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nature.com/nature/journal/v414/n6863/fig_tab/414534a_F1.html">Figure 1</a>, in Nature, Vol. 414, No. 6863, pp. 534–536. 29 Nov 2001. DOI 10.1038/35107050. Accessed 10 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-175"><a href="#cite_ref-175">↑</a> "[www.peruthisweek.com/news-peruvian-fisheries-production-up-dramatically-102012 Peruvian Fisheries' Production Up Dramatically]" in Peru This Week. 17 Jan 2014. Accessed 13 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-176"><a href="#cite_ref-176">↑</a> Evans, Michael. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.earthtimes.org/encyclopaedia/environmental-issues/fishing/">Fishing</a>" at Earth Times. 3 June 2011. Accessed 23 April 2013. </li> <li id="cite_note-GreenFacts-177"><a href="#cite_ref-GreenFacts_177-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxV7lRi?url=http://www.greenfacts.org/en/fisheries/">"Fisheries: Latest data"</a>. GreenFacts. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.greenfacts.org/en/fisheries/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 23 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Fisheries%3A+Latest+data&rft.pub=GreenFacts&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.greenfacts.org%2Fen%2Ffisheries%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-MyersWorm2003-178"><a href="#cite_ref-MyersWorm2003_178-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMyersWorm2003" class="citation journal cs1">Myers, Ransom A.; Worm, Boris (2003). "Rapid worldwide depletion of predatory fish communities". Nature. 423 (6937): 280–283. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038%2Fnature01610">10.1038/nature01610</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0028-0836">0028-0836</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Nature&rft.atitle=Rapid+worldwide+depletion+of+predatory+fish+communities&rft.volume=423&rft.issue=6937&rft.pages=280-283&rft.date=2003&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fnature01610&rft.issn=0028-0836&rft.aulast=Myers&rft.aufirst=Ransom+A.&rft.au=Worm%2C+Boris&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Clover2008-179"><a href="#cite_ref-Clover2008_179-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCharles_Clover2008" class="citation book cs1">Charles Clover (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxWTrAu?url=http://books.google.com/books?id=OMY-gEKMod8C">The End of the Line: How Overfishing is Changing the World and what We Eat</a>. University of California Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-520-25505-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-520-25505-0"><bdi>978-0-520-25505-0</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/67383509">67383509</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=OMY-gEKMod8C&printsec=frontcover">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+End+of+the+Line%3A+How+Overfishing+is+Changing+the+World+and+what+We+Eat&rft.pub=University+of+California+Press&rft.date=2008&rft_id=info%3Aoclcnum%2F67383509&rft.isbn=978-0-520-25505-0&rft.au=Charles+Clover&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DOMY-gEKMod8C%26printsec%3Dfrontcover&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-180"><a href="#cite_ref-180">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBéné,_C._;_Macfadyen,_G._;_Allison,_E._H.2007" class="citation book cs1">Béné, C. ; Macfadyen, G. ; Allison, E. H. (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxWfhiz?url=http://www.fao.org/docrep/009/a0965e/a0965e00.htm">Increasing the contribution of small-scale fisheries to poverty alleviation and food security</a>. Fisheries Technical Paper. No. 481. FAO. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-92-5-105664-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-92-5-105664-6"><bdi>978-92-5-105664-6</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/docrep/009/a0965e/a0965e00.htm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 24 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Increasing+the+contribution+of+small-scale+fisheries+to+poverty+alleviation+and+food+security&rft.pub=FAO&rft.date=2007&rft.isbn=978-92-5-105664-6&rft.au=B%C3%A9n%C3%A9%2C+C.+%3B+Macfadyen%2C+G.+%3B+Allison%2C+E.+H.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fao.org%2Fdocrep%2F009%2Fa0965e%2Fa0965e00.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxXRH6B?url=http://www.fao.org/docrep/016/i2727e/i2727e00.htm">The State of World Fisheries and Aquaculture 2012</a>. FAO Fisheries and Aquaculture Department. 2012. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-92-5-107225-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-92-5-107225-7"><bdi>978-92-5-107225-7</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/docrep/016/i2727e/i2727e00.htm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 23 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+State+of+World+Fisheries+and+Aquaculture+2012&rft.pub=FAO+Fisheries+and+Aquaculture+Department&rft.date=2012&rft.isbn=978-92-5-107225-7&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fao.org%2Fdocrep%2F016%2Fi2727e%2Fi2727e00.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSoto,_D._(ed.)2009" class="citation book cs1">Soto, D. (ed.) (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxY7kFr?url=http://www.fao.org/docrep/012/i1092e/i1092e00.htm">Integrated mariculture</a>. Fisheries and Aquaculture Technical Paper. No. 529. FAO. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-92-5-106387-3" title="ویژه:منابع کتاب/978-92-5-106387-3"><bdi>978-92-5-106387-3</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/docrep/012/i1092e/i1092e00.htm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Integrated+mariculture&rft.pub=FAO&rft.date=2009&rft.isbn=978-92-5-106387-3&rft.au=Soto%2C+D.+%28ed.%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fao.org%2Fdocrep%2F012%2Fi1092e%2Fi1092e00.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|author=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-183"><a href="#cite_ref-183">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100201223644/http://www.shrimpnews.com/About.html">"About shrimp farming"</a>. Shrimp News International. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.shrimpnews.com/About.html">the original</a> on 1 February 2010. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=About+shrimp+farming&rft.pub=Shrimp+News+International&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.shrimpnews.com%2FAbout.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-184"><a href="#cite_ref-184">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxYi7z1?url=http://www.worldfishcenter.org/featured/sea-cucumber-ranching-improves-livelihoods">"Sea cucumber ranching improves livelihoods"</a>. WorldFish. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldfishcenter.org/featured/sea-cucumber-ranching-improves-livelihoods">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Sea+cucumber+ranching+improves+livelihoods&rft.pub=WorldFish&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.worldfishcenter.org%2Ffeatured%2Fsea-cucumber-ranching-improves-livelihoods&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-185"><a href="#cite_ref-185">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAnderson,_Genny2009" class="citation web cs1">Anderson, Genny (15 June 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxaK7aG?url=http://www.marinebio.net/marinescience/06future/lobsterfarm.htm">"Lobster mariculture"</a>. Marine Science. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marinebio.net/marinescience/06future/lobsterfarm.htm">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Marine+Science&rft.atitle=Lobster+mariculture&rft.date=2009-06-15&rft.au=Anderson%2C+Genny&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.marinebio.net%2Fmarinescience%2F06future%2Flobsterfarm.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-186"><a href="#cite_ref-186">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWinterman,_Denise2012" class="citation web cs1">Winterman, Denise (30 July 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxbUuQF?url=http://www.bbc.co.uk/news/magazine-18813075">"Future foods: What will we be eating in 20 years' time?"</a>. BBC. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/magazine-18813075">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 24 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Future+foods%3A+What+will+we+be+eating+in+20+years%27+time%3F&rft.pub=BBC&rft.date=2012-07-30&rft.au=Winterman%2C+Denise&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fmagazine-18813075&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-187"><a href="#cite_ref-187">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070527114751/http://www.bbcgoodfood.com/content/knowhow/glossary/samphire/">"Samphire"</a>. BBC: Good Food. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bbcgoodfood.com/content/knowhow/glossary/samphire/">the original</a> on 27 May 2007. Retrieved 24 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Samphire&rft.pub=BBC%3A+Good+Food&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbcgoodfood.com%2Fcontent%2Fknowhow%2Fglossary%2Fsamphire%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-188"><a href="#cite_ref-188">↑</a> "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://china.nlambassade.org/binaries/content/assets/postenweb/c/china/zaken-doen-in-china/import/kansen_en_sectoren/agrofood/rapporten_over_agro_food/an-overview-of-chinas-aquaculture">An Overview of China's Aquaculture</a>", p. 6. Netherlands Business Support Office (Dalien), 2010. Accessed 13 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-189"><a href="#cite_ref-189">↑</a> Black, K.D. "Environmental, economic and social impacts of mariculture" in Encyclopedia of Ocean Sciences, pp. 1578-1584. Academic Press, 2001. </li> <li id="cite_note-190"><a href="#cite_ref-190">↑</a> Jefferson, Thomas & al. "<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="اعلامیه استقلال ایالات متحده آمریکا">A Declaration by the Representatives of the United States of America, in General Congress Assembled</a>". <a href="/w/index.php?title=John_Dunlap&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Dunlap (صفحه وجود ندارد)">John Dunlap</a> (Philadelphia), 1776. </li> <li id="cite_note-191"><a href="#cite_ref-191">↑</a> <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%DA%AF%D9%88_%DA%AF%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="هوگو گرتیوس">Grotius, Hugo</a>. <a href="/w/index.php?title=Mare_Liberum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mare Liberum (صفحه وجود ندارد)">Mare Liberum</a> ["The Free Sea"]. 1609. (لاتین) </li> <li id="cite_note-192"><a href="#cite_ref-192">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Bynkershoek,_Cornelius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bynkershoek, Cornelius (صفحه وجود ندارد)">Bynkershoek, Cornelius</a>. De dominio maris ["On the Dominion of the Sea"]. 1702. (لاتین) </li> <li id="cite_note-193"><a href="#cite_ref-193">↑</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها">United Nations Convention on the Law of the Sea</a> (1982), §87(1). </li> <li id="cite_note-194"><a href="#cite_ref-194">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDutton,_Benjamin2004" class="citation book cs1">Dutton, Benjamin (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/duttonsnauticaln0000dutt">Dutton's Nautical Navigation</a> (15 ed.). Naval Institute Press. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/duttonsnauticaln0000dutt/page/260">260</a>–265.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dutton%27s+Nautical+Navigation&rft.pages=260-265&rft.edition=15&rft.pub=Naval+Institute+Press&rft.date=2004&rft.au=Dutton%2C+Benjamin&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fduttonsnauticaln0000dutt&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-195"><a href="#cite_ref-195">↑</a> Grant, R.G. Battle at Sea: 3,000 Years of Naval Warfare. 2008. Accessed 10 Aug 2010. </li> <li id="cite_note-196"><a href="#cite_ref-196">↑</a> Drews, Robert. The End of the Bronze Age: Changes in Warfare and the Catastrophe ca. 1200 B.C.. 1993. </li> <li id="cite_note-197"><a href="#cite_ref-197">↑</a> Strauss, Barry. The Battle of Salamis: The Naval Encounter that Saved Greece—and Western Civilization, p. 26. Simon & Schuster, 2004. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7432-4450-8" title="ویژه:منابع کتاب/0-7432-4450-8">0-7432-4450-8</a>. </li> <li id="cite_note-198"><a href="#cite_ref-198">↑</a> <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%AA" title="هرودوت">Herodotus</a>. Ἱστορίαι [<a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="تواریخ">The Histories</a>], <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hdt.%5B%5B8.97">VIII.  97.</a> c. 420 BC. (یونانی باستان) </li> <li id="cite_note-199"><a href="#cite_ref-199">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFremont-BarnesHook2005" class="citation book cs1">Fremont-Barnes, Gregory; Hook, Christa (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/trafalgarnelsons00frem">Trafalgar 1805: Nelson's Crowning Victory</a>. Osprey Publishing. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/trafalgarnelsons00frem/page/n3">1</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-84176-892-8" title="ویژه:منابع کتاب/1-84176-892-8"><bdi>1-84176-892-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trafalgar+1805%3A+Nelson%27s+Crowning+Victory&rft.pages=1&rft.pub=Osprey+Publishing&rft.date=2005&rft.isbn=1-84176-892-8&rft.aulast=Fremont-Barnes&rft.aufirst=Gregory&rft.au=Hook%2C+Christa&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ftrafalgarnelsons00frem&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-200"><a href="#cite_ref-200">↑</a> Sterling, Christopher. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=RBC2nY1rp5MC&pg=PA459">Military Communications: From Ancient Times to the 21st Century, p. 459.</a> ABC-CLIO, 2008. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-85109-732-5" title="ویژه:منابع کتاب/1-85109-732-5">1-85109-732-5</a>. </li> <li id="cite_note-201"><a href="#cite_ref-201">↑</a> Campbell, John. Jutland: An Analysis of the Fighting, p. 2. Lyons Press, 1998. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1558217592" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-55821-759-2</a>. </li> <li id="cite_note-202"><a href="#cite_ref-202">↑</a> Helgason, Guðmundur. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uboat.net/history/wwi/part6.htm">Finale</a>" at Uboat.net. Accessed 13 Sept 2013. </li> <li id="cite_note-203"><a href="#cite_ref-203">↑</a> Bennett, William. America: The Last Best Hope, Vol. 2: From a World at War to the Triumph of Freedom 1914—1989, p. 301. Nelson Current, 2007. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-59555-057-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-59555-057-6">978-1-59555-057-6</a>. </li> <li id="cite_note-204"><a href="#cite_ref-204">↑</a> BBC. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/4805768.stm">Q&A: Trident Replacement</a>". 22 Sept 2010. Accessed 15 Sept 2013. </li> <li id="cite_note-205"><a href="#cite_ref-205">↑</a> California Center for Military History. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.submarinehistory.com/FleetBallisticMissileSubmarines.htm">Submarines of the Cold War</a>[<a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a>]". Accessed 15 Sept 2013. </li> <li id="cite_note-206"><a href="#cite_ref-206">↑</a> Simpson, Michael. A Life of Admiral of the Fleet Andrew Cunningham: A Twentieth-Century Naval Leader, p. 74. Routledge, 2004. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7146-5197-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7146-5197-2">978-0-7146-5197-2</a>. </li> <li id="cite_note-207"><a href="#cite_ref-207">↑</a> Crocker, H.W. III. Don't Tread on Me: A 400-Year History of America at War, pp. 294 ff. Three Rivers Press, 2006. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4000-5364-3" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4000-5364-3">978-1-4000-5364-3</a>. </li> <li id="cite_note-208"><a href="#cite_ref-208">↑</a> Thomas, Evan. Sea of Thunder, pp. 3 f. Simon & Schuster, 2007. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0743252225" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7432-5222-5</a>. </li> <li id="cite_note-209"><a href="#cite_ref-209">↑</a> Lickorish, Leonard & al. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=9HBZh2Lkm04C&pg=PA16">Introduction to Tourism, p. 16.</a> Butterworth–Heinemann (Oxford), 1997. Accessed 8 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-210"><a href="#cite_ref-210">↑</a> Hazbun, Waleed. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=kCNiWjUjJokC&pg=PA5">"The East as an Exhibit: Thomas Cook & Son and the Origins of the International Tourism Industry in Egypt", p. 5,</a> in The Business of Tourism: Place, Faith, and History. University of Pennsylvania Press (Philadelphia), 2007. Accessed 8 Aug 2014. </li> <li id="cite_note-211"><a href="#cite_ref-211">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxcy4mL?url=http://www.abc.net.au/news/2013-08-14/no-evidence-bob-carr-economic-migrants/4821544">"No evidence to support Foreign Minister Bob Carr's economic migrants claims"</a>. ABC News. 15 August 2013. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.abc.net.au/news/2013-08-14/no-evidence-bob-carr-economic-migrants/4821544">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 21 August 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=ABC+News&rft.atitle=No+evidence+to+support+Foreign+Minister+Bob+Carr%27s+economic+migrants+claims&rft.date=2013-08-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.abc.net.au%2Fnews%2F2013-08-14%2Fno-evidence-bob-carr-economic-migrants%2F4821544&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-212"><a href="#cite_ref-212">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxehjvG?url=http://www.icomia.com/">"The voice of the recreational marine industry worldwide"</a>. International Council of Marine Industry Associations. 2013. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.icomia.com/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+voice+of+the+recreational+marine+industry+worldwide&rft.pub=International+Council+of+Marine+Industry+Associations&rft.date=2013&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.icomia.com%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-213"><a href="#cite_ref-213">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxgijke?url=http://www.yachtingmagazine.com/">"Yachting"</a>. YachtingMagazine.com. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yachtingmagazine.com/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 17 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Yachting&rft.pub=YachtingMagazine.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.yachtingmagazine.com%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-214"><a href="#cite_ref-214">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAas2008" class="citation book cs1">Aas, Øystein (ed.) (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/globalchallenges00aaso">Global Challenges in Recreational Fisheries</a>. John Wiley and Sons. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/globalchallenges00aaso/page/n16">5</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-470-69814-4" title="ویژه:منابع کتاب/0-470-69814-4"><bdi>0-470-69814-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Global+Challenges+in+Recreational+Fisheries&rft.pages=5&rft.pub=John+Wiley+and+Sons&rft.date=2008&rft.isbn=0-470-69814-4&rft.aulast=Aas&rft.aufirst=%C3%98ystein+%28ed.%29&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fglobalchallenges00aaso&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first1=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-215"><a href="#cite_ref-215">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDowling2006" class="citation book cs1">Dowling, Ross Kingston (ed.) (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/cruiseshiptouris00dowl">Cruise Ship Tourism</a>. CABI. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/cruiseshiptouris00dowl/page/n24">3</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-84593-049-5" title="ویژه:منابع کتاب/1-84593-049-5"><bdi>1-84593-049-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cruise+Ship+Tourism&rft.pages=3&rft.pub=CABI&rft.date=2006&rft.isbn=1-84593-049-5&rft.aulast=Dowling&rft.aufirst=Ross+Kingston+%28ed.%29&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcruiseshiptouris00dowl&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first1=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-216"><a href="#cite_ref-216">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCaterCater2007" class="citation book cs1">Cater, Carl; Cater, Erlet (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/marineecotourism00cate">Marine Ecotourism: Between the Devil and the Deep Blue Sea</a>. CABI. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/marineecotourism00cate/page/n17">8</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-84593-260-9" title="ویژه:منابع کتاب/1-84593-260-9"><bdi>1-84593-260-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Marine+Ecotourism%3A+Between+the+Devil+and+the+Deep+Blue+Sea&rft.pages=8&rft.pub=CABI&rft.date=2007&rft.isbn=1-84593-260-9&rft.aulast=Cater&rft.aufirst=Carl&rft.au=Cater%2C+Erlet&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmarineecotourism00cate&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-217"><a href="#cite_ref-217">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxhK7z3?url=http://www.medclick.co.uk/content/article/157/Health-Benefits-of-Sea-Bathing">"Health Benefits of Sea Bathing"</a>. MedClick. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.medclick.co.uk/content/article/157/Health-Benefits-of-Sea-Bathing">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Health+Benefits+of+Sea+Bathing&rft.pub=MedClick&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.medclick.co.uk%2Fcontent%2Farticle%2F157%2FHealth-Benefits-of-Sea-Bathing&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-218"><a href="#cite_ref-218">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNickel,_Christoph;_Zernial,_Oliver;_Musahl,_Volker;_Hansen,_Ute;_Zantop,_Thore;_Petersen,_Wolf2004" class="citation journal cs1">Nickel, Christoph; Zernial, Oliver; Musahl, Volker; Hansen, Ute; Zantop, Thore; Petersen, Wolf (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_american-journal-of-sports-medicine_2004-06_32_4/page/921">"A prospective study of kitesurfing injuries"</a>. American Journal of Sports Medicine. 32 (4): 921–927. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177%2F0363546503262162">10.1177/0363546503262162</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15150038">15150038</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=American+Journal+of+Sports+Medicine&rft.atitle=A+prospective+study+of+kitesurfing+injuries&rft.volume=32&rft.issue=4&rft.pages=921-927&rft.date=2004&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F0363546503262162&rft_id=info%3Apmid%2F15150038&rft.au=Nickel%2C+Christoph%3B+Zernial%2C+Oliver%3B+Musahl%2C+Volker%3B+Hansen%2C+Ute%3B+Zantop%2C+Thore%3B+Petersen%2C+Wolf&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_american-journal-of-sports-medicine_2004-06_32_4%2Fpage%2F921&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-219"><a href="#cite_ref-219">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxiLfNI?url=http://www.worldofwindsurfing.net/en/press-lounge/basic-knowledge/disciplines.html">"The disciplines of windsurfing"</a>. World of Windsurfing. 15 April 2013. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldofwindsurfing.net/en/press-lounge/basic-knowledge/disciplines.html">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+disciplines+of+windsurfing&rft.pub=World+of+Windsurfing&rft.date=2013-04-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.worldofwindsurfing.net%2Fen%2Fpress-lounge%2Fbasic-knowledge%2Fdisciplines.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-220"><a href="#cite_ref-220">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxjqFWQ?url=http://www.abc-of-skiing.com/water-skiing/disciplines.asp">"Water skiing disciplines"</a>. ABC of Skiing. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.abc-of-skiing.com/water-skiing/disciplines.asp">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Water+skiing+disciplines&rft.pub=ABC+of+Skiing&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.abc-of-skiing.com%2Fwater-skiing%2Fdisciplines.asp&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-221"><a href="#cite_ref-221">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCatelle1907" class="citation book cs1">Catelle, W. R. (1907). "Methods of Fishing". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxkwi7X?url=http://www.farlang.com/gemstones/catelle-the-pearl/page_171">The Pearl: Its Story, Its Charm, and Its Value</a>. J. B. Lippincott. p. 171. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.farlang.com/gemstones/catelle-the-pearl/page_171">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 20 October 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Methods+of+Fishing&rft.btitle=The+Pearl%3A+Its+Story%2C+Its+Charm%2C+and+Its+Value&rft.pages=171&rft.pub=J.+B.+Lippincott&rft.date=1907&rft.aulast=Catelle&rft.aufirst=W.+R.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.farlang.com%2Fgemstones%2Fcatelle-the-pearl%2Fpage_171&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-usn-222"><a href="#cite_ref-usn_222-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxl8fLG?url=http://www.supsalv.org/00c3_publications.asp?destPage=00c3">US Navy Diving Manual, 6th revision</a>. US Naval Sea Systems Command. 2006. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.supsalv.org/00c3_publications.asp?destPage=00c3&pageID=3.9">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 4 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=US+Navy+Diving+Manual%2C+6th+revision&rft.pub=US+Naval+Sea+Systems+Command&rft.date=2006&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.supsalv.org%2F00c3_publications.asp%3FdestPage%3D00c3%26pageID%3D3.9&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-223"><a href="#cite_ref-223">↑</a> Ovdak, Alla & al. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.th-nuernberg.de/fileadmin/Fachbereiche/bw/studienschwerpunkte/international_business/Master/CAIFD/SeminarPapers/Wind_Offshore_France_Seminar_Paper.pdf">Offshore Wind Energy in France</a>". Oct 2013. Accessed 31 July 2014. </li> <li id="cite_note-OES-224"><a href="#cite_ref-OES_224-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6TVxljrVv?url=http://www.ocean-energy-systems.org/index.php">"Ocean Energy"</a>. Ocean Energy Systems. 2011. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ocean-energy-systems.org/ocean_energy/">the original</a> on 22 October 2014. Retrieved 5 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ocean+Energy&rft.pub=Ocean+Energy+Systems&rft.date=2011&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ocean-energy-systems.org%2Focean_energy%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-225"><a href="#cite_ref-225">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCruz2008" class="citation book cs1">Cruz, João (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/oceanwaveenergyc00cruz">Ocean Wave Energy – Current Status and Future Perspectives</a>. Springer. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/oceanwaveenergyc00cruz/page/n15">2</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/3-540-74894-6" title="ویژه:منابع کتاب/3-540-74894-6"><bdi>3-540-74894-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ocean+Wave+Energy+%E2%80%93+Current+Status+and+Future+Perspectives&rft.pages=2&rft.pub=Springer&rft.date=2008&rft.isbn=3-540-74894-6&rft.aulast=Cruz&rft.aufirst=Jo%C3%A3o&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Foceanwaveenergyc00cruz&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-doi-226"><a href="#cite_ref-doi_226-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFUS_Department_of_the_Interior2006" class="citation web cs1">US Department of the Interior (May 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110516193629/http://ocsenergy.anl.gov/documents/docs/OCS_EIS_WhitePaper_Current.pdf">"Ocean Current Energy Potential on the U.S. Outer Continental Shelf"</a> (PDF). Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ocsenergy.anl.gov/documents/docs/OCS_EIS_WhitePaper_Current.pdf">the original</a> (PDF) on 16 May 2011. Retrieved 8 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ocean+Current+Energy+Potential+on+the+U.S.+Outer+Continental+Shelf&rft.date=2006-05&rft.au=US+Department+of+the+Interior&rft_id=http%3A%2F%2Focsenergy.anl.gov%2Fdocuments%2Fdocs%2FOCS_EIS_WhitePaper_Current.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-227"><a href="#cite_ref-227">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPonta,_F._L._;_Jacovkis,_P._M.2008" class="citation journal cs1">Ponta, F. L. ; Jacovkis, P. M. (2008). "Marine-current power generation by diffuser-augmented floating hydro-turbines". Renewable Energy. 33 (4): 665–673. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.renene.2007.04.008">10.1016/j.renene.2007.04.008</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Renewable+Energy&rft.atitle=Marine-current+power+generation+by+diffuser-augmented+floating+hydro-turbines&rft.volume=33&rft.issue=4&rft.pages=665-673&rft.date=2008&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.renene.2007.04.008&rft.au=Ponta%2C+F.+L.+%3B+Jacovkis%2C+P.+M.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-228"><a href="#cite_ref-228">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEnvironmental_and_Energy_Study_Institute2010" class="citation web cs1"><a href="/w/index.php?title=Environmental_and_Energy_Study_Institute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Environmental and Energy Study Institute (صفحه وجود ندارد)">Environmental and Energy Study Institute</a> (October 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eesi.org/files/offshore_wind_101310.pdf">"Offshore Wind Energy"</a> (PDF). Retrieved 8 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Offshore+Wind+Energy&rft.date=2010-10&rft.au=Environmental+and+Energy+Study+Institute&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.eesi.org%2Ffiles%2Foffshore_wind_101310.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Tillessen-229"><a href="#cite_ref-Tillessen_229-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTillessen,_Teena2010" class="citation journal cs1">Tillessen, Teena (2010). "High demand for wind farm installation vessels". Hansa International Maritime Journal. 147 (8): 170–171.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Hansa+International+Maritime+Journal&rft.atitle=High+demand+for+wind+farm+installation+vessels&rft.volume=147&rft.issue=8&rft.pages=170-171&rft.date=2010&rft.au=Tillessen%2C+Teena&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-230"><a href="#cite_ref-230">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.world-nuclear.org/info/Current-and-Future-Generation/Cooling-Power-Plants/">"Cooling power plants"</a>. World Nuclear Association. 1 September 2013. Retrieved 14 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Cooling+power+plants&rft.pub=World+Nuclear+Association&rft.date=2013-09-01&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.world-nuclear.org%2Finfo%2FCurrent-and-Future-Generation%2FCooling-Power-Plants%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-231"><a href="#cite_ref-231">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLamb,_Robert2011" class="citation web cs1">Lamb, Robert (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://science.howstuffworks.com/environmental/energy/offshore-drilling.htm">"How offshore drilling works"</a>. HowStuffWorks. Retrieved 6 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=HowStuffWorks&rft.atitle=How+offshore+drilling+works&rft.date=2011&rft.au=Lamb%2C+Robert&rft_id=http%3A%2F%2Fscience.howstuffworks.com%2Fenvironmental%2Fenergy%2Foffshore-drilling.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-232"><a href="#cite_ref-232">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHorton,_Jennifer2011" class="citation web cs1">Horton, Jennifer (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://science.howstuffworks.com/environmental/energy/offshore-drilling-controversy2.htm">"Effects of offshore drilling: energy vs. environment"</a>. HowStuffWorks. Retrieved 6 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=HowStuffWorks&rft.atitle=Effects+of+offshore+drilling%3A+energy+vs.+environment&rft.date=2011&rft.au=Horton%2C+Jennifer&rft_id=http%3A%2F%2Fscience.howstuffworks.com%2Fenvironmental%2Fenergy%2Foffshore-drilling-controversy2.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-233"><a href="#cite_ref-233">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130424120034/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,871061,00.html">"Chemistry: Mining the Sea"</a>. Time. 15 May 1964. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,871061,00.html">the original</a> on 24 April 2013. Retrieved 25 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Time&rft.atitle=Chemistry%3A+Mining+the+Sea&rft.date=1964-05-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.time.com%2Ftime%2Fmagazine%2Farticle%2F0%2C9171%2C871061%2C00.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-234"><a href="#cite_ref-234">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAl-Weshah,_Radwan_A.2000" class="citation journal cs1">Al-Weshah, Radwan A. (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_hydrological-processes_2000-01_14_1/page/145">"The water balance of the Dead Sea: an integrated approach"</a>. Hydrological Processes. 14 (1): 145–154. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2000HyPr...14..145A">2000HyPr...14..145A</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2F%28SICI%291099-1085%28200001%2914%3A1%3C145%3A%3AAID-HYP916%3E3.0.CO%3B2-N">10.1002/(SICI)1099-1085(200001)14:1<145::AID-HYP916>3.0.CO;2-N</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Hydrological+Processes&rft.atitle=The+water+balance+of+the+Dead+Sea%3A+an+integrated+approach&rft.volume=14&rft.issue=1&rft.pages=145-154&rft.date=2000&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2F%28SICI%291099-1085%28200001%2914%3A1%3C145%3A%3AAID-HYP916%3E3.0.CO%3B2-N&rft_id=info%3Abibcode%2F2000HyPr...14..145A&rft.au=Al-Weshah%2C+Radwan+A.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_hydrological-processes_2000-01_14_1%2Fpage%2F145&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-235"><a href="#cite_ref-235">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNurok,_G._A._;_Bubis,_I._V.1970–1979" class="citation web cs1">Nurok, G. A. ; Bubis, I. V. (1970–1979). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Undersea%5B%5BMining">"Mining, Undersea"</a>. The Great Soviet Encyclopedia, 3rd Edition. Retrieved 6 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Great+Soviet+Encyclopedia%2C+3rd+Edition&rft.atitle=Mining%2C+Undersea&rft.date=1970%2F1979&rft.au=Nurok%2C+G.+A.+%3B+Bubis%2C+I.+V.&rft_id=http%3A%2F%2Fencyclopedia2.thefreedictionary.com%2FUndersea%255B%255BMining&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-236"><a href="#cite_ref-236">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKohl,_Keith2013" class="citation web cs1">Kohl, Keith (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wealthdaily.com/resources/underwater-mining-companies">"Underwater Mining Companies"</a>. Wealth Daily. Retrieved 6 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Wealth+Daily&rft.atitle=Underwater+Mining+Companies&rft.date=2013&rft.au=Kohl%2C+Keith&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.wealthdaily.com%2Fresources%2Funderwater-mining-companies&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-237"><a href="#cite_ref-237">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMiner,_Meghan2013" class="citation web cs1">Miner, Meghan (1 February 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.co.uk/news/2013/13/130201-underwater-mining-gold-precious-metals-oceans-environment/">"Will Deep-sea Mining Yield an Underwater Gold Rush?"</a>. National Geographic. Retrieved 6 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=National+Geographic&rft.atitle=Will+Deep-sea+Mining+Yield+an+Underwater+Gold+Rush%3F&rft.date=2013-02-01&rft.au=Miner%2C+Meghan&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.nationalgeographic.co.uk%2Fnews%2F2013%2F13%2F130201-underwater-mining-gold-precious-metals-oceans-environment%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-238"><a href="#cite_ref-238">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHamed,_Osman_A.2005" class="citation journal cs1">Hamed, Osman A. (2005). "Overview of hybrid desalination systems – current status and future prospects". Desalination. 186: 207–214. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.desal.2005.03.095">10.1016/j.desal.2005.03.095</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Desalination&rft.atitle=Overview+of+hybrid+desalination+systems+%E2%80%93+current+status+and+future+prospects&rft.volume=186&rft.pages=207-214&rft.date=2005&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.desal.2005.03.095&rft.au=Hamed%2C+Osman+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-239"><a href="#cite_ref-239">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMilkov2004" class="citation journal cs1">Milkov, A. V. (2004). "Global estimates of hydrate-bound gas in marine sediments: how much is really out there?". Earth-Science Review. 66 (3–4): 183–197. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2004ESRv...66..183M">2004ESRv...66..183M</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.earscirev.2003.11.002">10.1016/j.earscirev.2003.11.002</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Earth-Science+Review&rft.atitle=Global+estimates+of+hydrate-bound+gas+in+marine+sediments%3A+how+much+is+really+out+there%3F&rft.volume=66&rft.issue=3%E2%80%934&rft.pages=183-197&rft.date=2004&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.earscirev.2003.11.002&rft_id=info%3Abibcode%2F2004ESRv...66..183M&rft.aulast=Milkov&rft.aufirst=A.+V.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-240"><a href="#cite_ref-240">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAchurra,_L._E._;_Lacassie,_J._P._;_Le_Roux,_J._P._;_Marquardt,_C._;_Belmar,_M._;_Ruiz-del-solar,_J._;_Ishman,_S._E.2009" class="citation journal cs1">Achurra, L. E. ; Lacassie, J. P. ; Le Roux, J. P. ; Marquardt, C. ; Belmar, M. ; Ruiz-del-solar, J. ; Ishman, S. E. (2009). "Manganese nodules in the Miocene Bahía Inglesa Formation, north-central Chile: petrography, geochemistry, genesis and palaeoceanographic significance". Sedimentary Geology. 217 (1–4): 128–130. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2009SedG..217..128A">2009SedG..217..128A</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.sedgeo.2009.03.016">10.1016/j.sedgeo.2009.03.016</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Sedimentary+Geology&rft.atitle=Manganese+nodules+in+the+Miocene+Bah%C3%ADa+Inglesa+Formation%2C+north-central+Chile%3A+petrography%2C+geochemistry%2C+genesis+and+palaeoceanographic+significance&rft.volume=217&rft.issue=1%E2%80%934&rft.pages=128-130&rft.date=2009&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.sedgeo.2009.03.016&rft_id=info%3Abibcode%2F2009SedG..217..128A&rft.au=Achurra%2C+L.+E.+%3B+Lacassie%2C+J.+P.+%3B+Le+Roux%2C+J.+P.+%3B+Marquardt%2C+C.+%3B+Belmar%2C+M.+%3B+Ruiz-del-solar%2C+J.+%3B+Ishman%2C+S.+E.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-241"><a href="#cite_ref-241">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141020224551/http://www.mme.gov.na/gsn/diamond.htm">"Diamonds"</a>. Geological Survey of Namibia. Ministry of Mines and Energy. 2006. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mme.gov.na/gsn/diamond.htm">the original</a> on 20 October 2014. Retrieved 26 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Geological+Survey+of+Namibia&rft.atitle=Diamonds&rft.date=2006&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mme.gov.na%2Fgsn%2Fdiamond.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-242"><a href="#cite_ref-242">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.seaweb.org/resources/briefings/toxic.php">"Toxic Pollution"</a>. Ocean Briefing Book. SeaWeb. Retrieved 23 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Ocean+Briefing+Book&rft.atitle=Toxic+Pollution&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.seaweb.org%2Fresources%2Fbriefings%2Ftoxic.php&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-243"><a href="#cite_ref-243">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAnsari,_T._M._;_Marr,_L._L._;_Tariq,_N.2004" class="citation journal cs1">Ansari, T. M. ; Marr, L. L. ; Tariq, N. (2004). "Heavy metals in marine pollution perspective: a mini review". Journal of Applied Sciences. 4 (1): 1–20. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2004JApSc...4....1.">2004JApSc...4....1.</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.3923%2Fjas.2004.1.20">10.3923/jas.2004.1.20</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Applied+Sciences&rft.atitle=Heavy+metals+in+marine+pollution+perspective%3A+a+mini+review&rft.volume=4&rft.issue=1&rft.pages=1-20&rft.date=2004&rft_id=info%3Adoi%2F10.3923%2Fjas.2004.1.20&rft_id=info%3Abibcode%2F2004JApSc...4....1.&rft.au=Ansari%2C+T.+M.+%3B+Marr%2C+L.+L.+%3B+Tariq%2C+N.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-NationalGeographic-244"><a href="#cite_ref-NationalGeographic_244-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDell'Amore,_Christine2013" class="citation web cs1">Dell'Amore, Christine (12 April 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.com/news/2012/04/130412-diseases-health-animals-science-environment-oceans/">"New Diseases, Toxins Harming Marine Life"</a>. National Geographic Daily News. National Geographic. Retrieved 23 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=National+Geographic+Daily+News&rft.atitle=New+Diseases%2C+Toxins+Harming+Marine+Life&rft.date=2013-04-12&rft.au=Dell%27Amore%2C+Christine&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.nationalgeographic.com%2Fnews%2F2012%2F04%2F130412-diseases-health-animals-science-environment-oceans%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-245"><a href="#cite_ref-245">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJefferies,_D._F._;_Preston,_A._;_Steele,_A._K.1973" class="citation journal cs1">Jefferies, D. F. ; Preston, A. ; Steele, A. K. (1973). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0025326X73901859">"Distribution of caesium-137 in British coastal waters"</a>. Marine Pollution Bulletin. 4 (8): 118–122. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2F0025-326X%2873%2990185-9">10.1016/0025-326X(73)90185-9</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Marine+Pollution+Bulletin&rft.atitle=Distribution+of+caesium-137+in+British+coastal+waters&rft.volume=4&rft.issue=8&rft.pages=118-122&rft.date=1973&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2F0025-326X%2873%2990185-9&rft.au=Jefferies%2C+D.+F.+%3B+Preston%2C+A.+%3B+Steele%2C+A.+K.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2F0025326X73901859&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-246"><a href="#cite_ref-246">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTsumunea,_Daisuke;_Tsubonoa,_Takaki;_Aoyamab,_Michio;_Hirosec,_Katsumi2012" class="citation journal cs1">Tsumunea, Daisuke; Tsubonoa, Takaki; Aoyamab, Michio; Hirosec, Katsumi (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0265931X11002463">"Distribution of oceanic 137–Cs from the Fukushima Dai-ichi Nuclear Power Plant simulated numerically by a regional ocean model"</a>. Journal of Environmental Radioactivity. 111: 100–108. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.jenvrad.2011.10.007">10.1016/j.jenvrad.2011.10.007</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22071362">22071362</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Environmental+Radioactivity&rft.atitle=Distribution+of+oceanic+137%E2%80%93Cs+from+the+Fukushima+Dai-ichi+Nuclear+Power+Plant+simulated+numerically+by+a+regional+ocean+model&rft.volume=111&rft.pages=100-108&rft.date=2012&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.jenvrad.2011.10.007&rft_id=info%3Apmid%2F22071362&rft.au=Tsumunea%2C+Daisuke%3B+Tsubonoa%2C+Takaki%3B+Aoyamab%2C+Michio%3B+Hirosec%2C+Katsumi&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2FS0265931X11002463&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-247"><a href="#cite_ref-247">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121106060429/http://www.imo.org/OurWork/Environment/SpecialProgrammesAndInitiatives/Pages/London-Convention-and-Protocol.aspx">"London Convention and Protocol"</a>. International Maritime Organization. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.imo.org/OurWork/Environment/SpecialProgrammesAndInitiatives/Pages/London-Convention-and-Protocol.aspx">the original</a> on 6 November 2012. Retrieved 15 September 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=London+Convention+and+Protocol&rft.pub=International+Maritime+Organization&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.imo.org%2FOurWork%2FEnvironment%2FSpecialProgrammesAndInitiatives%2FPages%2FLondon-Convention-and-Protocol.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-248"><a href="#cite_ref-248">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120625204546/http://www.imo.org/about/conventions/listofconventions/pages/international-convention-for-the-prevention-of-pollution-from-ships-(marpol).aspx">"International Convention for the Prevention of Pollution from Ships (MARPOL 73/78)"</a>. International Maritime Organization. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.imo.org/about/conventions/listofconventions/pages/international-convention-for-the-prevention-of-pollution-from-ships-(marpol).aspx">the original</a> on 25 June 2012. Retrieved 15 September 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=International+Convention+for+the+Prevention+of+Pollution+from+Ships+%28MARPOL+73%2F78%29&rft.pub=International+Maritime+Organization&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.imo.org%2Fabout%2Fconventions%2Flistofconventions%2Fpages%2Finternational-convention-for-the-prevention-of-pollution-from-ships-%28marpol%29.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-249"><a href="#cite_ref-249">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBarnes,_D._K._A._;_Galgani,_Francois;_Thompson,_Richard_C._;_Barlaz,_Morton2009" class="citation journal cs1">Barnes, D. K. A. ; Galgani, Francois; Thompson, Richard C. ; Barlaz, Morton (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2873009">"Accumulation and fragmentation of plastic debris in global environments"</a>. Philosophical Transactions of the Royal Society. 364 (1526): 1985–1998. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1098%2Frstb.2008.0205">10.1098/rstb.2008.0205</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="پاب‌مد سنترال">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2873009">2873009</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19528051">19528051</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Philosophical+Transactions+of+the+Royal+Society&rft.atitle=Accumulation+and+fragmentation+of+plastic+debris+in+global+environments&rft.volume=364&rft.issue=1526&rft.pages=1985-1998&rft.date=2009&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC2873009%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F19528051&rft_id=info%3Adoi%2F10.1098%2Frstb.2008.0205&rft.au=Barnes%2C+D.+K.+A.+%3B+Galgani%2C+Francois%3B+Thompson%2C+Richard+C.+%3B+Barlaz%2C+Morton&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC2873009&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-250"><a href="#cite_ref-250">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKarl,_David_M.199" class="citation journal cs1">Karl, David M. (199). "A sea of change: biogeochemical variability in the North Pacific subtropical gyre". Ecosystems. 2 (3): 181–214. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs100219900068">10.1007/s100219900068</a>. <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="جی‌استور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/3658829">3658829</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ecosystems&rft.atitle=A+sea+of+change%3A+biogeochemical+variability+in+the+North+Pacific+subtropical+gyre&rft.volume=2&rft.issue=3&rft.pages=181-214&rft.date=199&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs100219900068&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F3658829%23id-name%3DJSTOR&rft.au=Karl%2C+David+M.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-251"><a href="#cite_ref-251">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLovett,_Richard_A.2010" class="citation web cs1">Lovett, Richard A. (2 March 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.com/news/2010/03/100302-new-ocean-trash-garbage-patch/">"Huge Garbage Patch Found in Atlantic too"</a>. National Geographic. Retrieved 10 July 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=National+Geographic&rft.atitle=Huge+Garbage+Patch+Found+in+Atlantic+too&rft.date=2010-03-02&rft.au=Lovett%2C+Richard+A.&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.nationalgeographic.com%2Fnews%2F2010%2F03%2F100302-new-ocean-trash-garbage-patch%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-252"><a href="#cite_ref-252">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMoore,_Charles_James2008" class="citation journal cs1">Moore, Charles James (2008). "Synthetic polymers in the marine environment: a rapidly increasing, long-term threat". Environmental Research. 108 (2): 131–139. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2008ER....108..131M">2008ER....108..131M</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.envres.2008.07.025">10.1016/j.envres.2008.07.025</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18949831">18949831</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Environmental+Research&rft.atitle=Synthetic+polymers+in+the+marine+environment%3A+a+rapidly+increasing%2C+long-term+threat&rft.volume=108&rft.issue=2&rft.pages=131-139&rft.date=2008&rft_id=info%3Apmid%2F18949831&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.envres.2008.07.025&rft_id=info%3Abibcode%2F2008ER....108..131M&rft.au=Moore%2C+Charles+James&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-WWF-253"><a href="#cite_ref-WWF_253-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wwf.panda.org/about_our_earth/blue_planet/problems/pollution/">"Marine problems: Pollution"</a>. World Wildlife Fund. Retrieved 21 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Marine+problems%3A+Pollution&rft.pub=World+Wildlife+Fund&rft_id=http%3A%2F%2Fwwf.panda.org%2Fabout_our_earth%2Fblue_planet%2Fproblems%2Fpollution%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-254"><a href="#cite_ref-254">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nwf.org/What-We-Do/Protect-Habitat/Gulf-Restoration/Oil-Spill/Effects-on-Wildlife.aspx">"How Does the BP Oil Spill Impact Wildlife and Habitat?"</a>. National Wildlife Federation. Retrieved 22 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=How+Does+the+BP+Oil+Spill+Impact+Wildlife+and+Habitat%3F&rft.pub=National+Wildlife+Federation&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nwf.org%2FWhat-We-Do%2FProtect-Habitat%2FGulf-Restoration%2FOil-Spill%2FEffects-on-Wildlife.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-255"><a href="#cite_ref-255">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAmerican_Chemical_Society2013" class="citation news cs1">American Chemical Society (9 April 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sciencedaily.com/releases/2013/04/130408152733.htm">"Gulf of Mexico Has Greater-Than-Believed Ability to Self-Cleanse Oil Spills"</a>. Science Daily. Retrieved 22 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science+Daily&rft.atitle=Gulf+of+Mexico+Has+Greater-Than-Believed+Ability+to+Self-Cleanse+Oil+Spills&rft.date=2013-04-09&rft.au=American+Chemical+Society&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedaily.com%2Freleases%2F2013%2F04%2F130408152733.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-256"><a href="#cite_ref-256">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unesco.org/csi/pub/papers2/surin7.htm">"Environmental, social and cultural settings of the Surin Islands"</a>. Sustainable Development in Coastal Regions and Small Islands. UNESCO. Retrieved 7 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sustainable+Development+in+Coastal+Regions+and+Small+Islands&rft.atitle=Environmental%2C+social+and+cultural+settings+of+the+Surin+Islands&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.unesco.org%2Fcsi%2Fpub%2Fpapers2%2Fsurin7.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-257"><a href="#cite_ref-257">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLangenheim,_Johnny2010" class="citation news cs1">Langenheim, Johnny (18 September 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/environment/2010/sep/18/last-sea-nomads">"The last of the sea nomads"</a>. The Guardian. Retrieved 7 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Guardian&rft.atitle=The+last+of+the+sea+nomads&rft.date=2010-09-18&rft.au=Langenheim%2C+Johnny&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fenvironment%2F2010%2Fsep%2F18%2Flast-sea-nomads&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-258"><a href="#cite_ref-258">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFIvanoff,_Jacques2005" class="citation news cs1">Ivanoff, Jacques (1 April 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ngm.nationalgeographic.com/2005/04/sea-gypsies/ivanoff-text">"Sea Gypsies of Myanmar"</a>. National Geographic. Retrieved 7 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=National+Geographic&rft.atitle=Sea+Gypsies+of+Myanmar&rft.date=2005-04-01&rft.au=Ivanoff%2C+Jacques&rft_id=http%3A%2F%2Fngm.nationalgeographic.com%2F2005%2F04%2Fsea-gypsies%2Fivanoff-text&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-259"><a href="#cite_ref-259">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHovelsrud,_Grete_K;_McKenna,_Meghan;_Huntington,_Henry_P2008" class="citation journal cs1">Hovelsrud, Grete K; McKenna, Meghan; Huntington, Henry P (March 2008). "Marine Mammal Harvests and Other Interactions with Humans". Ecological Applications. 18 (2): S135–S147. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1890%2F06-0843.1">10.1890/06-0843.1</a>. <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="جی‌استور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/40062161">40062161</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18494367">18494367</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ecological+Applications&rft.atitle=Marine+Mammal+Harvests+and+Other+Interactions+with+Humans&rft.volume=18&rft.issue=2&rft.pages=S135-S147&rft.date=2008-03&rft_id=info%3Apmid%2F18494367&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F40062161%23id-name%3DJSTOR&rft_id=info%3Adoi%2F10.1890%2F06-0843.1&rft.au=Hovelsrud%2C+Grete+K%3B+McKenna%2C+Meghan%3B+Huntington%2C+Henry+P&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>) </li> <li id="cite_note-260"><a href="#cite_ref-260">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gbrmpa.gov.au/our-partners/traditional-owners/traditional-owners-of-the-great-barrier-reef">"Traditional Owners of the Great Barrier Reef"</a>. Great Barrier Reef Marine Park Authority. Retrieved 16 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Traditional+Owners+of+the+Great+Barrier+Reef&rft.pub=Great+Barrier+Reef+Marine+Park+Authority&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gbrmpa.gov.au%2Four-partners%2Ftraditional-owners%2Ftraditional-owners-of-the-great-barrier-reef&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Westerdahl-261"><a href="#cite_ref-Westerdahl_261-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWesterdahl,_Christer1994" class="citation journal cs1">Westerdahl, Christer (1994). "Maritime cultures and ship types: brief comments on the significance of maritime archaeology". International Journal of Nautical Archaeology. 23 (4): 265–270. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111%2Fj.1095-9270.1994.tb00471.x">10.1111/j.1095-9270.1994.tb00471.x</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=International+Journal+of+Nautical+Archaeology&rft.atitle=Maritime+cultures+and+ship+types%3A+brief+comments+on+the+significance+of+maritime+archaeology&rft.volume=23&rft.issue=4&rft.pages=265-270&rft.date=1994&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1095-9270.1994.tb00471.x&rft.au=Westerdahl%2C+Christer&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-262"><a href="#cite_ref-262">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kingjamesbibleonline.org/Job-Chapter-41/">The Bible (King James Version)</a>. 1611. pp. Job 41: 1–34.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Bible+%28King+James+Version%29&rft.pages=Job+41%3A+1-34&rft.date=1611&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kingjamesbibleonline.org%2FJob-Chapter-41%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-263"><a href="#cite_ref-263">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKerenyi,_C.1974" class="citation book cs1">Kerenyi, C. (1974). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/godsofgreeks00kerrich">The Gods of the Greeks</a>. Thames and Hudson. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/godsofgreeks00kerrich/page/37">37</a>–40. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-500-27048-1" title="ویژه:منابع کتاب/0-500-27048-1"><bdi>0-500-27048-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gods+of+the+Greeks&rft.pages=37-40&rft.pub=Thames+and+Hudson&rft.date=1974&rft.isbn=0-500-27048-1&rft.au=Kerenyi%2C+C.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fgodsofgreeks00kerrich&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-264"><a href="#cite_ref-264">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFShunsen,_Takehara1841" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Shunsen, Takehara (1841). Ehon Hyaku Monogatari (絵本百物語, "Picture Book of a Hundred Stories") (به ژاپنی). Kyoto: Ryûsuiken.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ehon+Hyaku+Monogatari+%28%E7%B5%B5%E6%9C%AC%E7%99%BE%E7%89%A9%E8%AA%9E%2C+%22Picture+Book+of+a+Hundred+Stories%22%29&rft.place=Kyoto&rft.pub=Ry%C3%BBsuiken&rft.date=1841&rft.au=Shunsen%2C+Takehara&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-265"><a href="#cite_ref-265">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPontoppidan,_Erich1839" class="citation book cs1">Pontoppidan, Erich (1839). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=vwoOAAAAQAAJ&pg=PA327">The Naturalist's Library, Volume 8: The Kraken</a>. W. H. Lizars. pp. 327–336.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Naturalist%27s+Library%2C+Volume+8%3A+The+Kraken&rft.pages=327-336&rft.pub=W.+H.+Lizars&rft.date=1839&rft.au=Pontoppidan%2C+Erich&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DvwoOAAAAQAAJ%26pg%3DPA327&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Cotterell-266"><a href="#cite_ref-Cotterell_266-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCotterell2000" class="citation book cs1">Cotterell, Arthur (ed.) (2000). World Mythology. Parragon. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7525-3037-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7525-3037-6"><bdi>978-0-7525-3037-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+Mythology&rft.pub=Parragon&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-7525-3037-6&rft.aulast=Cotterell&rft.aufirst=Arthur+%28ed.%29&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-Slive-267"><a href="#cite_ref-Slive_267-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSlive,_Seymour1995" class="citation book cs1">Slive, Seymour (1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/dutchpainting1600000sliv">Dutch Painting, 1600–1800</a>. Yale University Press. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/dutchpainting1600000sliv/page/213">213</a>–216. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-300-07451-4" title="ویژه:منابع کتاب/0-300-07451-4"><bdi>0-300-07451-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dutch+Painting%2C+1600%E2%80%931800&rft.pages=213-216&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=1995&rft.isbn=0-300-07451-4&rft.au=Slive%2C+Seymour&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fdutchpainting1600000sliv&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-268"><a href="#cite_ref-268">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJohnson,_Ken2009" class="citation news cs1">Johnson, Ken (30 July 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2009/07/31/arts/design/31seascapes.html?_r=0">"When Galleons Ruled the Waves"</a>. New York Times. Retrieved 19 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=When+Galleons+Ruled+the+Waves&rft.date=2009-07-30&rft.au=Johnson%2C+Ken&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2009%2F07%2F31%2Farts%2Fdesign%2F31seascapes.html%3F_r%3D0&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-269"><a href="#cite_ref-269">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTymieniecka1985" class="citation book cs1">Tymieniecka, Anna–Teresa (ed.) (1985). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ULciOFv9dDEC&pg=PR11&dq=sea%5B%5Binspiration%5D%5Dmusic%5B%5B&hl=en#v=onepage&q=sea%20inspiration%20music&f=false">Poetics of the Elements in the Human Condition: Part I – The Sea: From Elemental Stirrings to the Symbolic Inspiration, Language, and Life-Significance in Literary Interpretation and Theory</a>. Springer. pp. 4–8. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-90-277-1906-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-90-277-1906-5"><bdi>978-90-277-1906-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Poetics+of+the+Elements+in+the+Human+Condition%3A+Part+I+%E2%80%93+The+Sea%3A+From+Elemental+Stirrings+to+the+Symbolic+Inspiration%2C+Language%2C+and+Life-Significance+in+Literary+Interpretation+and+Theory&rft.pages=4-8&rft.pub=Springer&rft.date=1985&rft.isbn=978-90-277-1906-5&rft.aulast=Tymieniecka&rft.aufirst=Anna%E2%80%93Teresa+%28ed.%29&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DULciOFv9dDEC%26pg%3DPR11%26dq%3Dsea%255B%255Binspiration%255D%255Dmusic%255B%255B%26hl%3Den%23v%3Donepage%26q%3Dsea%2520inspiration%2520music%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-270"><a href="#cite_ref-270">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWagner,_Richard1843" class="citation web cs1">Wagner, Richard (1843). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130511142319/http://users.belgacom.net/wagnerlibrary/prose/wagauto.htm">"An Autobiographical Sketch"</a>. The Wagner Library. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://users.belgacom.net/wagnerlibrary/prose/wagauto.htm">the original</a> on 11 May 2013. Retrieved 24 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=An+Autobiographical+Sketch&rft.pub=The+Wagner+Library&rft.date=1843&rft.au=Wagner%2C+Richard&rft_id=http%3A%2F%2Fusers.belgacom.net%2Fwagnerlibrary%2Fprose%2Fwagauto.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-271"><a href="#cite_ref-271">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPotterTrezise1994" class="citation encyclopaedia cs1">Potter, Caroline; Trezise, Simon (ed.) (1994). "Debussy and Nature". The Cambridge Companion to Debussy. Cambridge University Press. p. 149. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-521-65478-5" title="ویژه:منابع کتاب/0-521-65478-5"><bdi>0-521-65478-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Debussy+and+Nature&rft.btitle=The+Cambridge+Companion+to+Debussy&rft.pages=149&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1994&rft.isbn=0-521-65478-5&rft.aulast=Potter&rft.aufirst=Caroline&rft.au=Trezise%2C+Simon+%28ed.%29&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_encyclopedia" title="الگو:Cite encyclopedia">cite encyclopedia</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first2=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-272"><a href="#cite_ref-272">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSchwartz1964" class="citation book cs1">Schwartz, Elliot S. (1964). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/symphoniesofralp0000schw">The Symphonies of Ralph Vaughan Williams</a>. University of Massachusetts Press. <a href="/wiki/ASIN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ASIN (identifier)">ASIN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/dp/B0007DESPS">B0007DESPS</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Symphonies+of+Ralph+Vaughan+Williams&rft.pub=University+of+Massachusetts+Press&rft.date=1964&rft_id=%2F%2Fwww.amazon.com%2Fdp%2FB0007DESPS%23id-name%3DASIN&rft.aulast=Schwartz&rft.aufirst=Elliot+S.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsymphoniesofralp0000schw&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-273"><a href="#cite_ref-273">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTymieniecka1985" class="citation book cs1">Tymieniecka, Anna–Teresa (ed.) (1985). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ULciOFv9dDEC&pg=PR11&dq=sea%5B%5Binspiration%5D%5Dmusic%5B%5Bliterature&hl=en#v=onepage&q=sea%20inspiration%20music%20literature&f=false">Poetics of the Elements in the Human Condition: Part I – The Sea: From Elemental Stirrings to the Symbolic Inspiration, Language, and Life-Significance in Literary Interpretation and Theory</a>. Springer. p. 45. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-90-277-1906-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-90-277-1906-5"><bdi>978-90-277-1906-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Poetics+of+the+Elements+in+the+Human+Condition%3A+Part+I+%E2%80%93+The+Sea%3A+From+Elemental+Stirrings+to+the+Symbolic+Inspiration%2C+Language%2C+and+Life-Significance+in+Literary+Interpretation+and+Theory&rft.pages=45&rft.pub=Springer&rft.date=1985&rft.isbn=978-90-277-1906-5&rft.aulast=Tymieniecka&rft.aufirst=Anna%E2%80%93Teresa+%28ed.%29&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DULciOFv9dDEC%26pg%3DPR11%26dq%3Dsea%255B%255Binspiration%255D%255Dmusic%255B%255Bliterature%26hl%3Den%23v%3Donepage%26q%3Dsea%2520inspiration%2520music%2520literature%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>) </li> <li id="cite_note-Odyssey-274"><a href="#cite_ref-Odyssey_274-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHomer_(translation_by_Rieu,_D._C._H.)2003" class="citation book cs1">Homer (translation by Rieu, D. C. H.) (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/odyssey00home_4">The Odyssey</a>. Penguin. pp. xi. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-14-044911-6" title="ویژه:منابع کتاب/0-14-044911-6"><bdi>0-14-044911-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Odyssey&rft.pages=xi&rft.pub=Penguin&rft.date=2003&rft.isbn=0-14-044911-6&rft.au=Homer+%28translation+by+Rieu%2C+D.+C.+H.%29&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fodyssey00home_4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-275"><a href="#cite_ref-275">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPorter,_John2006" class="citation web cs1">Porter, John (8 May 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://homepage.usask.ca/~jrp638/CourseNotes/OdSummary.html">"Plot Outline for Homer's Odyssey"</a>. University of Saskatchewan. Retrieved 10 September 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Plot+Outline+for+Homer%27s+Odyssey&rft.pub=University+of+Saskatchewan&rft.date=2006-05-08&rft.au=Porter%2C+John&rft_id=http%3A%2F%2Fhomepage.usask.ca%2F~jrp638%2FCourseNotes%2FOdSummary.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-276"><a href="#cite_ref-276">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBasho,_Matsuo" class="citation web cs1">Basho, Matsuo. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130518030554/http://thegreenleaf.co.uk/hp/basho/00bashohaiku.htm">"A Selection of Matsuo Basho's Haiku"</a>. Greenleaf. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://thegreenleaf.co.uk/hp/basho/00bashohaiku.htm">the original</a> on 18 May 2013. Retrieved 27 April 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Selection+of+Matsuo+Basho%27s+Haiku&rft.pub=Greenleaf&rft.au=Basho%2C+Matsuo&rft_id=http%3A%2F%2Fthegreenleaf.co.uk%2Fhp%2Fbasho%2F00bashohaiku.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-277"><a href="#cite_ref-277">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVan_Doren,_Carl1921" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Carl_Van_Doren&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carl Van Doren (صفحه وجود ندارد)">Van Doren, Carl</a> (1921). "Chapter 3. Romances of Adventure. Section 2. Herman Melville". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bartleby.com/187/5.html">The American Novel</a>. Bartleby.com. Retrieved 21 August 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Chapter+3.+Romances+of+Adventure.+Section+2.+Herman+Melville&rft.btitle=The+American+Novel&rft.pub=Bartleby.com&rft.date=1921&rft.au=Van+Doren%2C+Carl&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bartleby.com%2F187%2F5.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-278"><a href="#cite_ref-278">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNajder,_Zdzisław2007" class="citation book cs1">Najder, Zdzisław (2007). Joseph Conrad: A Life. Camden House. p. 187.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Joseph+Conrad%3A+A+Life&rft.pages=187&rft.pub=Camden+House&rft.date=2007&rft.au=Najder%2C+Zdzis%C5%82aw&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-279"><a href="#cite_ref-279">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pprize.com/BookDetail.php/34">"The Caine Mutiny"</a>. Pulitzer Prize First Edition Guide. 2006. Retrieved 25 May 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Caine+Mutiny&rft.pub=Pulitzer+Prize+First+Edition+Guide&rft.date=2006&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pprize.com%2FBookDetail.php%2F34&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Jung-280"><a href="#cite_ref-Jung_280-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJung,_Carl_Gustav1985" class="citation book cs1">Jung, Carl Gustav (1985). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=SWvdQyo_ZX0C&pg=PA122">Dreams</a>. Translated by Hull, R.F.C. Ark Paperbacks. pp. 122, 192. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7448-0032-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7448-0032-6"><bdi>978-0-7448-0032-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dreams&rft.pages=122%2C+192&rft.pub=Ark+Paperbacks&rft.date=1985&rft.isbn=978-0-7448-0032-6&rft.au=Jung%2C+Carl+Gustav&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DSWvdQyo_ZX0C%26pg%3DPA122&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-281"><a href="#cite_ref-281">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLal,_Ashwini_Kumar2008" class="citation journal cs1">Lal, Ashwini Kumar (2008). "Origin of Life". Astrophysics and Space Science. 317 (3–4): 267–278. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs10509-008-9876-6">10.1007/s10509-008-9876-6</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Astrophysics+and+Space+Science&rft.atitle=Origin+of+Life&rft.volume=317&rft.issue=3%E2%80%934&rft.pages=267-278&rft.date=2008&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs10509-008-9876-6&rft.au=Lal%2C+Ashwini+Kumar&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-winchester-282"><a href="#cite_ref-winchester_282-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWinchster2010" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Simon_Winchester&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simon Winchester (صفحه وجود ندارد)">Winchster, Simon</a> (2010). Atlantic: A vast ocean of a million stories. London: Harper Press. pp. 354–356. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-00-736459-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-00-736459-6"><bdi>978-0-00-736459-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Atlantic%3A+A+vast+ocean+of+a+million+stories&rft.place=London&rft.pages=354-356&rft.pub=Harper+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-00-736459-6&rft.aulast=Winchster&rft.aufirst=Simon&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="Z3988"> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون">پیوند به بیرون</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&section=41" title="ویرایش بخش: پیوند به بیرون">ویرایش</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.noaa.gov/ocean.html">National Oceanic and Atmospheric Administration</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130424102601/http://www.noaa.gov/ocean.html">بایگانی‌شده</a> در ۲۴ آوریل ۲۰۱۳ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="اقیانوس‌ها_و_دریاهای_جهان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="الگو:دریاهای جهان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:دریاهای جهان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:دریاهای جهان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="اقیانوس‌ها_و_دریاهای_جهان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اقیانوس">اقیانوس‌ها</a> و <a class="mw-selflink selflink">دریاهای</a> <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">جهان</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#eef;"><div class="center">اقیانوس‌ها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;background:#eef;"><div style="padding:0 0.25em"><div class="center">آب‌های حاشیه‌ای</div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="اقیانوس هند">هند</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">دریاها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای آندامان">آندامان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="دریای عرب">عرب</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای عمان">عمان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="دریای لاکادیو">لاکادیو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="دریای سرخ">سرخ</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1" title="دریای تیمور">تیمور</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">خلیج‌ها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">فارس</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="خلیج بنگال">بنگال</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="خلیج عدن">عَدَن</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="خلیج ایلات">عقبه</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%AE%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="خلیج خامبات">خامبات</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%A9%D9%88%DA%86" title="خلیج کوچ">کوچ</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%B2" title="خلیج سوئز">سوئز</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D9%85%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%A7" title="تنگه ملاکا">تنگه ملاکا</a> • <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%A7%D9%85%D8%A8%DB%8C%DA%A9" title="کانال موزامبیک">کانال موزامبیک</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D9%84%DA%A9" title="تنگه پالک">تنگه پالک</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="اقیانوس اطلس">اطلس</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">دریاها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="دریای_میانه‌ای_اروپا_(مدیترانه)" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="مدیترانه">دریای میانه‌ای اروپا</a> (مدیترانه)</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="دریای آدریاتیک">آدریاتیک</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DA%98%D9%87" title="دریای اژه">اژه</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="دریای تراکیه">تراکیه</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D9%86%DB%8C" title="دریای تیرنی">تیرنی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AA" title="دریای کرت">کرت</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="دریای لیبی">لیبی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D9%85%D8%B1%D9%87" title="دریای مرمره">مرمره</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="دریای یونان">یونان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دریای آلبوران">آلبوران</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="دریای لوانتین">لوانتین</a></div></td></tr></tbody></table><div> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="دریای آرژانتین">آرژانتین</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A6%D8%A7%D8%B1" title="دریای بالئار">بالئار</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="دریای بالتیک">بالتیک</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="دریای سیاه">سیاه</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%86%DB%8C" title="دریای بوتنی">بوتنی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A8" title="دریای کارائیب">کارائیب</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="دریای سلتی">سلتی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="دریای بالتیک">بالتیک مرکزی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="دریای ایرلند">ایرلند</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1" title="دریای ایرمینگر">ایرمینگر</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="دریای لابرادور">لابرادور</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="دریای لیگوریا">لیگور</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AA%D9%88" title="دریای میرتو">میرتو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="دریای شمال">شمال</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%88%DA%98" title="دریای نروژ">نروژ</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="دریای سارگاسو">سارگاسو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D9%88%D9%81" title="دریای آزوف">آزوف</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="دریای هبرید">هبرید</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">خلیج‌ها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="دریای_میانه‌ای_آمریکا" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دریای میانه‌ای آمریکا">دریای میانه‌ای آمریکا</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="خلیج مکزیک">خلیج مکزیک</a> • <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A8" title="کارائیب">خلیج‌های کارائیب</a>: <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%88%D9%86%D8%B2%D9%88%D8%A6%D9%84%D8%A7" title="خلیج ونزوئلا">ونزوئلا</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%AF%D9%86%D8%A7%D9%88%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خلیج گناوه (صفحه وجود ندارد)">گُناوه</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خلیج دارین (صفحه وجود ندارد)">دارین</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="خلیج پشه‌ها (صفحه وجود ندارد)">پشه‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="خلیج پاریا">پاریا</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="خلیج هندوراس (صفحه وجود ندارد)">هُندوراس</a></div></td></tr></tbody></table><div> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%86%D8%B3%D8%A7%D9%BE%DB%8C%DA%A9" title="خلیج چساپیک">چساپیک</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="خلیج فنلاند">فنلاند</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="خلیج گینه">گینه</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="خلیج سیدرا">سیدرا</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B3" title="خلیج سنت لورنس">سنت لورنس</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D9%88%D9%86" title="خلیج هادسون">هادسون</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2" title="خلیج جیمز">جیمز</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%86" title="خلیج بافین">بافین</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DA%86%D9%87" title="خلیج کامپچه">کامپچه</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="خلیج فاندی">فاندی</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="خلیج بیسکای">بیسکای</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%86%DB%8C" title="خلیج بوتنی">بوتنی</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B4%DB%8C%D8%B1" title="خلیج شیر">شیر</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%B3" title="تنگه دیویس">تنگه دیویس</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="تنگه دانمارک">تنگه دانمارک</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%AF" title="تنگه اورسوند">تنگه اورسوند</a> • <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="کانال مانش">کانال مانش</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%84%D9%86%D8%AF" title="دریای گرینلند">دریای گرینلند</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="اقیانوس آرام">آرام</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">دریاها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="دریای_میانه‌ای_استرالزی" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="دریای میانه‌ای استرالزی">دریای میانه‌ای استرالزی</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="دریای آرافورا">آرافورا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="دریای بالی">بالی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="دریای باندا">باندا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%A8" title="دریای سلب">سلب</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%B3" title="دریای فلورس">فلورس</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D9%88%D9%87" title="دریای جاوه">جاوه</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%D9%88%DA%A9" title="دریای ملوک">ملوک</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="دریای سرام">سرام</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="دریای جنوبی چین">چین جنوبی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%88" title="دریای سولو">سولو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1" title="دریای تیمور">تیمور</a></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دریای برینگ">برینگ</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="دریای بیسمارک">بیسمارک</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C" title="دریای بوهای">بوهای</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%87%D9%88%D9%84" title="دریای بوهول">بوهول</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AA%D8%B3" title="دریای کاموتس">کاموتس</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="دریای شیلی">شیلی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="دریای مرجان">مرجان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="دریای چین شرقی">چین شرقی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A7" title="دریای هالماهرا">هالماهرا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88" title="دریای کورو">کورو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88" title="دریای گراو">گراو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="دریای فیلیپین">فیلیپین</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D9%88" title="دریای ساوو">ساوو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="دریای ژاپن">ژاپن</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B3%DA%A9" title="دریای اختسک">اختسک</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D8%AA%D9%88" title="دریای داخلی ستو">ستو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="دریای سیبویان">سیبویان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای سلیمان">سلیمان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای تاسمان">تاسمان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="دریای ویسایا">ویسایا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%B1%D8%AF" title="دریای زرد">زرد</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">خلیج‌ها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A2%D9%84%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7" title="خلیج آلاسکا">آلاسکا</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B1" title="خلیج آنادیر">آنادیر</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%81%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="خلیج کالیفرنیا">کالیفرنیا</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="خلیج کارپنتاریا">کارپنتاریا</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="خلیج تایلند">تایلند</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%A9%DB%8C%D9%86" title="خلیج تونکین">تونکین</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B1" title="تنگه ماکاسار">تنگه ماکاسار</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اقیانوس منجمد شمالی">منجمد شمالی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">دریاها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B2" title="دریای بارنتز">بارنتز</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="دریای بوفورت">بوفورت</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DA%86%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="دریای پچورا">پچورا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B3_%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%88_%D8%A2%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%81" title="دریای پرنس گوستاو آدولف">پرنس گوستاو آدولف</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%88%DA%A9%DA%86%DB%8C" title="دریای چوکچی">چوکچی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="دریای سفید">سفید</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="دریای سیبری شرقی">سیبری شرقی</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="دریای کارا">کارا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%84%D9%86%D8%AF" title="دریای گرینلند">گرینلند</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D9%BE%D8%AA%D9%81" title="دریای لاپتف">لاپتف</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%A9%D9%84%D9%86" title="دریای لینکلن">لینکلن</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">خلیج‌ها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A2%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%86" title="خلیج آموندسن">آموندسن</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="تنگه کارا">تنگه کارا</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اقیانوس منجمد جنوبی">منجمد جنوبی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">دریاها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%86" title="دریای آموندسن">آموندسن</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%A7" title="دریای اسکوشیا">اسکوشیا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B3%D9%87%D8%A7%D9%88%D8%B2%D9%86" title="دریای بلینگسهاوزن">بلینگسهاوزن</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%B3" title="دریای دیویس">دیویس</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%B3" title="دریای راس">راس</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%AF%D9%84" title="دریای ودل">ودل</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background: #b3ccff"><div style="padding:0em 0.75em;">خلیج‌ها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="خلیج بزرگ استرالیا">بزرگ استرالیا</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%B3%D9%86%D8%AA" title="خلیج سنت وینسنت">سنت وینسنت</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="تنگه باس">تنگه باس</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#eef;">محصور به خشکی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="دریاچه آرال">دریاچه آرال</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B2%D8%B1" title="دریای خزر">دریای خزر</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B7_%D9%85%D9%84%D8%BA%DB%8C%D8%BA" title="شط ملغیغ">شط ملغیغ</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="دریای مرده">دریای مرده</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="دریاچه‌های بزرگ">دریاچه‌های بزرگ</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D9%86%D9%85%DA%A9_%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%A7" title="دریاچه نمک یوتا">دریاچه بزرگ نمک</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%82%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%84" title="دریاچه ایسیق‌کول">ایسیق‌کول</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B4" class="mw-redirect" title="دریاچه بالخاش">دریاچه بالخاش</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="دریاچه بایکال">دریاچه بایکال</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%DA%86%D8%A7%D8%AF" title="دریاچه چاد">دریاچه چاد</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%DA%86%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7" title="دریاچه چیلوا">دریاچه چیلوا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%86" title="دریاچه سوان">دریاچه سوان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="دریاچه تورکانا">دریاچه تورکانا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87" title="دریاچه ارومیه">دریاچه ارومیه</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D9%88%D8%A7%D9%86" title="دریاچه وان">دریاچه وان</a> • <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B3%D9%88" title="نامتسو">نامتسو</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF_(%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%A7)" title="دریاچه پیرامید (نوادا)">دریاچه پیرامید</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%DA%86%DB%8C%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C" title="دریاچه چینگ‌های">دریاچه چینگ‌های</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86" title="دریای سالتون">دریای سالتون</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D9%84%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%BE" title="تونله ساپ">تونله ساپ</a></div></td></tr></tbody></table></div><div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="اقیانوس‌نگاری_فیزیکی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="الگو:اقیانوس‌نگاری فیزیکی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:اقیانوس‌نگاری فیزیکی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:اقیانوس‌نگاری فیزیکی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="اقیانوس‌نگاری_فیزیکی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری فیزیکی">اقیانوس‌نگاری فیزیکی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="موج دریا">امواج</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="نظریه موج ایری">نظریه موج ایری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ballantine_scale&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ballantine scale (صفحه وجود ندارد)">Ballantine scale</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Modulational_instability&action=edit&redlink=1" class="new" title="Modulational instability (صفحه وجود ندارد)">Benjamin–Feir instability</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Boussinesq_approximation_(water_waves)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Boussinesq approximation (water waves) (صفحه وجود ندارد)">Boussinesq approximation</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%A7" title="موج شکنا">موج شکنا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%B3" title="کلاپوتیس">کلاپوتیس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cnoidal_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cnoidal wave (صفحه وجود ندارد)">Cnoidal wave</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cross_sea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cross sea (صفحه وجود ندارد)">Cross sea</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%B4_(%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%A2%D8%A8)" title="پاشش (امواج آب)">پاشش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D9%84%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="موج لبه‌ای">موج لبه‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Equatorial_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Equatorial wave (صفحه وجود ندارد)">Equatorial wave</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="موجگاه">موجگاه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C_(%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84)" title="موج گرانشی (سیال)">موج گرانشی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Green%27s_law&action=edit&redlink=1" class="new" title="Green's law (صفحه وجود ندارد)">Green's law</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Infragravity_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Infragravity wave (صفحه وجود ندارد)">Infragravity wave</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Internal_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Internal wave (صفحه وجود ندارد)">Internal wave</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Iribarren_number&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iribarren number (صفحه وجود ندارد)">Iribarren number</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kelvin_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kelvin wave (صفحه وجود ندارد)">Kelvin wave</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kinematic_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kinematic wave (صفحه وجود ندارد)">Kinematic wave</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رانش کرانه‌ای">رانش کرانه‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Luke%27s_variational_principle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Luke's variational principle (صفحه وجود ندارد)">Luke's variational principle</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mild-slope_equation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mild-slope equation (صفحه وجود ندارد)">Mild-slope equation</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%B4_%D8%AA%D8%B4%D8%B9%D8%B4%D8%B9%DB%8C" title="تنش تشعشعی">تنش تشعشعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85" title="موج عظیم">موج عظیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="موج راسبی">موج راسبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="امواج گرانشی راسبی (صفحه وجود ندارد)">امواج گرانشی راسبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sea_state&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sea state (صفحه وجود ندارد)">Sea state</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B4" title="سیش">سیش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%85%D9%88%D8%AC_%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%87" title="ارتفاع موج مشخصه">ارتفاع موج مشخصه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86" title="سالیتون">سالیتون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stokes_boundary_layer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stokes boundary layer (صفحه وجود ندارد)">Stokes boundary layer</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stokes_drift&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stokes drift (صفحه وجود ندارد)">Stokes drift</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stokes_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stokes wave (صفحه وجود ندارد)">Stokes wave</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Swell_(ocean)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swell (ocean) (صفحه وجود ندارد)">Swell</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trochoidal_wave&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trochoidal wave (صفحه وجود ندارد)">Trochoidal wave</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سونامی">سونامی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="کلان‌سونامی">کلان‌سونامی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D9%86%D9%87" title="جریان پاشنه">جریان پاشنه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="عدد اورسل">عدد اورسل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wave_action_(continuum_mechanics)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wave action (continuum mechanics) (صفحه وجود ندارد)">Wave action</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%AC" title="پایه موج">پایه موج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%85%D9%88%D8%AC" title="ارتفاع موج">ارتفاع موج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wave_nonlinearity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wave nonlinearity (صفحه وجود ندارد)">Wave nonlinearity</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%AC" title="انرژی موج">انرژی موج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wave_radar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wave radar (صفحه وجود ندارد)">Wave radar</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%B2%D8%A2%D8%A8_%D9%85%D9%88%D8%AC" title="خیزآب موج">خیزآب موج</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%DA%98%D8%B1%D9%81%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کم‌ژرفایی">کم‌ژرفایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wave_turbulence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wave turbulence (صفحه وجود ندارد)">Wave turbulence</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wave%E2%80%93current_interaction&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wave–current interaction (صفحه وجود ندارد)">Wave–current interaction</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%88_%D8%A2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%DA%98%D8%B1%D9%81%D8%A7" title="امواج و آب کم‌ژرفا">امواج و آب کم‌ژرفا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D8%B9%D9%85%D9%82" title="معادلات آب کم‌عمق">معادلات آب کم‌عمق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D8%B9%D9%85%D9%82" title="معادلات آب کم‌عمق">معادلات آب کم‌عمق</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="موج دریا">موج دریا</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Wind_wave_model&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wind wave model (صفحه وجود ندارد)">model</a></li></ul></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="10" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Upwelling.svg" class="mw-file-description" title="Upwelling"><img alt="Upwelling" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Upwelling.svg/120px-Upwelling.svg.png" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Upwelling.svg/180px-Upwelling.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Upwelling.svg/240px-Upwelling.svg.png 2x" data-file-width="365" data-file-height="242" /></a> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Antarctic_bottom_water.svg" class="mw-file-description" title="Antarctic bottom water"><img alt="Antarctic bottom water" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Antarctic_bottom_water.svg/120px-Antarctic_bottom_water.svg.png" decoding="async" width="120" height="76" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Antarctic_bottom_water.svg/180px-Antarctic_bottom_water.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Antarctic_bottom_water.svg/240px-Antarctic_bottom_water.svg.png 2x" data-file-width="745" data-file-height="470" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="جریان اقیانوسی">جریان‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AC%D9%88%DB%8C" title="گردش جوی">گردش جوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Baroclinity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baroclinity (صفحه وجود ندارد)">Baroclinity</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Boundary_current&action=edit&redlink=1" class="new" title="Boundary current (صفحه وجود ندارد)">Boundary current</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="اثر کوریولیس">اثر کوریولیس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Coriolis%E2%80%93Stokes_force&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coriolis–Stokes force (صفحه وجود ندارد)">Coriolis–Stokes force</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Craik%E2%80%93Leibovich_vortex_force&action=edit&redlink=1" class="new" title="Craik–Leibovich vortex force (صفحه وجود ندارد)">Craik–Leibovich vortex force</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%DA%86%D8%A7%D9%87%D8%B4" title="فروچاهش">فروچاهش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eddy_(fluid_dynamics)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eddy (fluid dynamics) (صفحه وجود ندارد)">Eddy</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%86" title="لایه اکمن">لایه اکمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%BE%DB%8C%DA%86_%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%86" title="مارپیچ اکمن">مارپیچ اکمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84_%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%86" title="انتقال اکمن">انتقال اکمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%86%DB%8C%D9%86%D9%88" class="mw-redirect" title="نوسان جنوبی ال‌نینو">نوسان جنوبی ال‌نینو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84_%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D9%88%DB%8C-%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C_(AOGCM)" title="مدل گردش عمومی جوی-اقیانوسی (AOGCM)">مدل گردش عمومی جوی-اقیانوسی (AOGCM)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geochemical_Ocean_Sections_Study&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geochemical Ocean Sections Study (صفحه وجود ندارد)">Geochemical Ocean Sections Study</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geostrophic_current&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geostrophic current (صفحه وجود ندارد)">Geostrophic current</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Global_Ocean_Data_Analysis_Project&action=edit&redlink=1" class="new" title="Global Ocean Data Analysis Project (صفحه وجود ندارد)">Global Ocean Data Analysis Project</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="گلف استریم">گلف استریم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="گردش دماشوری">گردش دماشوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA" title="جریان هامبالت">جریان هامبالت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%A2%D8%A8_%DA%AF%D8%B1%D9%85" class="mw-redirect" title="گردش آب گرم">گردش آب گرم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Langmuir_circulation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Langmuir circulation (صفحه وجود ندارد)">Langmuir circulation</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رانش کرانه‌ای">رانش کرانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%88%D9%BE" title="جریان لوپ">جریان لوپ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Modular_Ocean_Model&action=edit&redlink=1" class="new" title="Modular Ocean Model (صفحه وجود ندارد)">Modular Ocean Model</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="جریان اقیانوسی">جریان اقیانوسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocean_dynamics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocean dynamics (صفحه وجود ندارد)">Ocean dynamics</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocean_dynamical_thermostat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocean dynamical thermostat (صفحه وجود ندارد)">Ocean dynamical thermostat</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%A8" title="چرخاب">چرخاب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Princeton_ocean_model&action=edit&redlink=1" class="new" title="Princeton ocean model (صفحه وجود ندارد)">Princeton ocean model</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AF%D9%87" title="جریان شکافنده">جریان شکافنده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D8%AD%DB%8C" title="جریان‌های زیرسطحی">جریان‌های زیرسطحی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sverdrup_balance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sverdrup balance (صفحه وجود ندارد)">Sverdrup balance</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="گردش دماشوری">گردش دماشوری</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Shutdown_of_thermohaline_circulation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shutdown of thermohaline circulation (صفحه وجود ندارد)">shutdown</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%86%D8%A7%D9%87%D8%B4" title="فراچاهش">فراچاهش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wind_generated_current&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wind generated current (صفحه وجود ندارد)">Wind generated current</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%A8" title="گرداب">گرداب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=World_Ocean_Circulation_Experiment&action=edit&redlink=1" class="new" title="World Ocean Circulation Experiment (صفحه وجود ندارد)">World Ocean Circulation Experiment</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D8%AF" title="جزر و مد">جزر و مد</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Amphidromic_point&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amphidromic point (صفحه وجود ندارد)">Amphidromic point</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D8%AF_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="جزر و مد زمین">جزر و مد زمین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Head_of_tide&action=edit&redlink=1" class="new" title="Head of tide (صفحه وجود ندارد)">Head of tide</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Internal_tide&action=edit&redlink=1" class="new" title="Internal tide (صفحه وجود ندارد)">Internal tide</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lunitidal_interval&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lunitidal interval (صفحه وجود ندارد)">Lunitidal interval</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Perigean_spring_tide&action=edit&redlink=1" class="new" title="Perigean spring tide (صفحه وجود ندارد)">Perigean spring tide</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rip_tide&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rip tide (صفحه وجود ندارد)">Rip tide</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rule_of_twelfths&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rule of twelfths (صفحه وجود ندارد)">Rule of twelfths</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Slack_water&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slack water (صفحه وجود ندارد)">Slack water</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF_%D8%A2%D8%A8%D8%AE%DB%8C%D8%B2" title="بلند آبخیز">بلند آبخیز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="نیروی کشندی">نیروی کشندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="انرژی کشندی">انرژی کشندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tidal_race&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tidal race (صفحه وجود ندارد)">Tidal race</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="دامنه کشندی">دامنه کشندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tidal_resonance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tidal resonance (صفحه وجود ندارد)">Tidal resonance</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AC" title="جزر و مد سنج">جزر و مد سنج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tideline&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tideline (صفحه وجود ندارد)">Tideline</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Theory_of_tides&action=edit&redlink=1" class="new" title="Theory of tides (صفحه وجود ندارد)">Theory of tides</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%86%D9%87%D8%B1" title="زمین‌چهر">زمین‌چهر‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Abyssal_fan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abyssal fan (صفحه وجود ندارد)">Abyssal fan</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D8%BA%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="دشت مغاکی">دشت مغاکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C" title="آب‌سنگ حلقوی">آب‌سنگ حلقوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bathymetric_chart&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bathymetric chart (صفحه وجود ندارد)">Bathymetric chart</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C" title="جغرافیای ساحلی">جغرافیای ساحلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="تراوش سرد">تراوش سرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="حاشیه قاره‌ای">حاشیه قاره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%B2_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="خیز قاره‌ای">خیز قاره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="فلات قاره">فلات قاره</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Contourite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Contourite (صفحه وجود ندارد)">Contourite</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%86%D9%87_(%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7)" title="فینه (جغرافیا)">فینه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="آب‌نگاری">آب‌نگاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Knoll_(oceanography)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Knoll (oceanography) (صفحه وجود ندارد)">Knoll</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B6%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="حوضه اقیانوسی">حوضه اقیانوسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="فلات اقیانوسی">فلات اقیانوسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%84" title="درازگودال">درازگودال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87_%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84" title="حاشیه نافعال">حاشیه نافعال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="بستر دریا">بستر دریا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%87" title="دریاکوه">دریاکوه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D8%B1%D9%81%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ژرف‌دره زیردریایی">ژرف‌دره زیردریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="آتشفشان زیردریایی">آتشفشان زیردریایی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="زمین‌ساخت صفحه‌ای">زمین‌ساخت صفحه‌ای</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B2_%D9%87%D9%85%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="مرز همگرا">مرز همگرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B2_%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="مرز واگرا">مرز واگرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D9%86_%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C" title="زون شکستگی">زون شکستگی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="چاه گرمابی">چاه گرمابی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زمین‌شناسی دریایی">زمین‌شناسی دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="پشته میانی اقیانوس">پشته میانی اقیانوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%88%DB%8C%DA%86%DB%8C%DA%86" title="ناپیوستگی موهوروویچیچ">ناپیوستگی موهوروویچیچ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vine%E2%80%93Matthews%E2%80%93Morley_hypothesis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vine–Matthews–Morley hypothesis (صفحه وجود ندارد)">Vine–Matthews–Morley hypothesis</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="پوسته اقیانوسی">پوسته اقیانوسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Outer_trench_swell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Outer trench swell (صفحه وجود ندارد)">Outer trench swell</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ridge_push&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ridge push (صفحه وجود ندارد)">Ridge push</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4_%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="گسترش بستر اقیانوس">گسترش بستر اقیانوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Slab_pull&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slab pull (صفحه وجود ندارد)">Slab pull</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Slab_suction&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slab suction (صفحه وجود ندارد)">Slab suction</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Slab_window&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slab window (صفحه وجود ندارد)">Slab window</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="فرورانش">فرورانش</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B3%D9%84_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B3" title="گسل ترادیس">گسل ترادیس</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AA%D8%B4%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="کمان آتشفشانی">کمان آتشفشانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ناحیه‌های اقیانوسی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="ناحیه دریابن">ناحیه دریابن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deep_ocean_water&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deep ocean water (صفحه وجود ندارد)">Deep ocean water</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D8%B1%D9%81%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="ژرف‌دریا">ژرف‌دریا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%87%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C" title="پهنه ساحلی">پهنه ساحلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ناحیه میان‌دریایی">ناحیه میان‌دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="ناحیه اقیانوسی">ناحیه اقیانوسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ناحیه دریامیانی">ناحیه دریامیانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1" title="ناحیه نورگیر">ناحیه نورگیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%87%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%AC%E2%80%8C%D8%AE%DB%8C%D8%B2" title="پهنه موج‌خیز">پهنه موج‌خیز</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%E2%80%8C%D9%85%D9%88%D8%AC" title="کف‌موج">کف‌موج</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="سطح دریای آزاد">سطح دریا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Deep-ocean_Assessment_and_Reporting_of_Tsunamis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deep-ocean Assessment and Reporting of Tsunamis (صفحه وجود ندارد)">Deep-ocean Assessment and Reporting of Tsunamis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="افزایش سطح آب دریاها">افزایش سطح آب دریاها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Global_Sea_Level_Observing_System&action=edit&redlink=1" class="new" title="Global Sea Level Observing System (صفحه وجود ندارد)">Global Sea Level Observing System</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=North_West_Shelf_Operational_Oceanographic_System&action=edit&redlink=1" class="new" title="North West Shelf Operational Oceanographic System (صفحه وجود ندارد)">North West Shelf Operational Oceanographic System</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sea-level_curve&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sea-level curve (صفحه وجود ندارد)">Sea-level curve</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="افزایش سطح آب دریاها">افزایش سطح آب دریاها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%98%D8%A6%D9%88%D8%AF%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سامانه ژئودتیک جهانی">سامانه ژئودتیک جهانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="صوت‌شناسی زیرآبی">اقیانوس‌نگاری صوتی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B9%D9%85%D9%82%DB%8C" title="لایه پراکنش عمقی">لایه پراکنش عمقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="صوت‌شناسی زیرآبی">صوت‌شناسی زیرآبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocean_acoustic_tomography&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocean acoustic tomography (صفحه وجود ندارد)">Ocean acoustic tomography</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sofar_bomb&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sofar bomb (صفحه وجود ندارد)">Sofar bomb</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D8%A2%D8%B1" title="کانال اس‌اواف‌ای‌آر">کانال اس‌اواف‌ای‌آر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="صوت‌شناسی زیرآبی">صوت‌شناسی زیرآبی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ماهواره‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jason-1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jason-1 (صفحه وجود ندارد)">Jason-1</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A3%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="مأموریت مکان‌نگاری سطح اقیانوس">مأموریت مکان‌نگاری سطح اقیانوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jason-3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jason-3 (صفحه وجود ندارد)">Jason-3</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نوشتارهای مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اسیدی شدن اقیانوس">اسیدی شدن اقیانوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argo_(oceanography)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argo (oceanography) (صفحه وجود ندارد)">Argo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Benthic_lander&action=edit&redlink=1" class="new" title="Benthic lander (صفحه وجود ندارد)">Benthic lander</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D8%A8" title="رنگ آب">رنگ آب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D9%88%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%86" title="دی‌اس‌وی آلوین">دی‌اس‌وی آلوین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Marginal_sea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marginal sea (صفحه وجود ندارد)">Marginal sea</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انرژی دریایی">انرژی دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="آلودگی دریایی">آلودگی دریایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mooring_(oceanography)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mooring (oceanography) (صفحه وجود ندارد)">Mooring</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=National_Oceanographic_Data_Center&action=edit&redlink=1" class="new" title="National Oceanographic Data Center (صفحه وجود ندارد)">National Oceanographic Data Center</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اقیانوس">اقیانوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocean_exploration&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocean exploration (صفحه وجود ندارد)">Explorations</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocean_observations&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocean observations (صفحه وجود ندارد)">Observations</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocean_reanalysis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocean reanalysis (صفحه وجود ندارد)">Reanalysis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="توپوگرافی سطح اقیانوس">توپوگرافی سطح اقیانوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocean_temperature&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocean temperature (صفحه وجود ندارد)">Ocean temperature</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="تبدیل انرژی گرمایی اقیانوس">تبدیل انرژی گرمایی اقیانوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری">اقیانوس‌نگاری</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Outline_of_oceanography&action=edit&redlink=1" class="new" title="Outline of oceanography (صفحه وجود ندارد)">Outline of oceanography</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%A8_%D9%84%D8%AC%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رسوب لجه‌ای">رسوب لجه‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sea_surface_microlayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sea surface microlayer (صفحه وجود ندارد)">Sea surface microlayer</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="دمای سطح دریا">دمای سطح دریا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="آب دریا">آب دریا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Science_On_a_Sphere&action=edit&redlink=1" class="new" title="Science On a Sphere (صفحه وجود ندارد)">Science On a Sphere</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%A2%D8%A8" class="mw-redirect" title="لایه‌بندی آب">لایه‌بندی آب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پرده دمایی">پرده دمایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Underwater_glider&action=edit&redlink=1" class="new" title="Underwater glider (صفحه وجود ندارد)">Underwater glider</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%D8%A2%D8%A8" title="ستون آب">ستون آب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اطلس اقیانوس جهانی">اطلس اقیانوس جهانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Rotating_earth_(Very_small).gif" class="mw-file-description"><img alt="نشان درگاه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Rotating_earth_%28Very_small%29.gif/28px-Rotating_earth_%28Very_small%29.gif" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Rotating_earth_%28Very_small%29.gif/42px-Rotating_earth_%28Very_small%29.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Rotating_earth_%28Very_small%29.gif/56px-Rotating_earth_%28Very_small%29.gif 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a> <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="درگاه:اقیانوس‌ها (صفحه وجود ندارد)">درگاه اقیانوس‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رده:اقیانوس‌نگاری فیزیکی">رده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="صفحهٔ ویکی‌انبار"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Physical_oceanography" class="extiw" title="commons:Category:Physical oceanography">انبار</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q165#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q165#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای</a> <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q165#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کتابخانه‌های ملی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119328810">فرانسه</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119328810">(داده‌ها)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4038301-5">آلمان</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007540998605171">اسرائیل</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85093871">ایالات متحده آمریکا</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph115369&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/1043442/">کاربرد چندوجهی اصطلاحات موضوعی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/area/91bf53d0-9cec-4117-99f2-57833f8278c6">منطقهٔ</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B2" title="موزیک‌برینز">موزیک‌برینز</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/bahriye">دانشنامهٔ اسلام</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دریا&oldid=40622084">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دریا&oldid=40622084</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D8%AA%D8%A7_%DB%B1%DB%B4%DB%B5%DB%B3)" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان یونانی باستان (تا ۱۴۵۳)">مقاله‌های دارای واژگان به زبان یونانی باستان (تا ۱۴۵۳)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:اقیانوس‌ها">اقیانوس‌ها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%D9%87%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="رده:پهنه‌های آبی">پهنه‌های آبی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="رده:دریاها">دریاها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="رده:زمین‌چهرهای ساحلی و اقیانوسی">زمین‌چهرهای ساحلی و اقیانوسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="رده:فهرست‌های زمین‌چهرها">فهرست‌های زمین‌چهرها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%A2%D8%A8" title="رده:منابع آب">منابع آب</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:نام‌های زنان ایران">نام‌های زنان ایران</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%A2%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="رده:صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی">صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%81%D8%A7%D9%82%D8%AF_periodical" title="رده:خطاهای CS1: فاقد periodical">خطاهای CS1: فاقد periodical</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان فرانسوی">یادکردهای دارای منبع به زبان فرانسوی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%81%D8%A7%D9%82%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D9%85" title="رده:خطاهای CS1: فاقد نام">خطاهای CS1: فاقد نام</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="رده:خطاهای یادکرد: پیوندهای بیرونی">خطاهای یادکرد: پیوندهای بیرونی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B5%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A7%D8%B2_.et_al" title="رده:خطاهای CS1: استفاده صریح از .et al">خطاهای CS1: استفاده صریح از .et al</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D8%A7%D9%85" title="رده:خطاهای CS1: نام عام">خطاهای CS1: نام عام</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان روسی">یادکردهای دارای منبع به زبان روسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87" title="رده:خطاهای یادکرد: پارامتر مقاله">خطاهای یادکرد: پارامتر مقاله</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان چینی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان چینی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:سایر بایگانی‌های الگوی بایگانی اینترنت">سایر بایگانی‌های الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای پیوند مرده">صفحه‌های دارای پیوند مرده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان ژاپنی">یادکردهای دارای منبع به زبان ژاپنی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%88%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86" title="رده:صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان">صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%88%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%DB%8C" title="رده:صفحه‌های حاوی پیوند جادویی پی‌ام‌آی‌دی">صفحه‌های حاوی پیوند جادویی پی‌ام‌آی‌دی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_GND" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_FAST" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_MusicBrainz_area" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های MusicBrainz area">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های MusicBrainz area</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_TDV%C4%B0A" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های TDVİA">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های TDVİA</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ‏۱۶ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ‏۲۲:۵۴ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید. ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است. </li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-84d8f4b96-88b77","wgBackendResponseTime":241,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"3.417","walltime":"4.210","ppvisitednodes":{"value":18883,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":577292,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":18737,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":30,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":27,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":707867,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 3520.959 1 -total"," 80.93% 2849.685 2 الگو:پانویس"," 22.32% 785.995 82 الگو:Cite_web"," 20.81% 732.858 44 الگو:Cite_journal"," 18.59% 654.508 48 الگو:Cite_book"," 4.68% 164.705 10 الگو:Navbox"," 3.15% 110.978 1 الگو:زیست‌گاه‌های_دریایی"," 2.98% 104.863 11 الگو:Lang"," 2.68% 94.360 1 الگو:Sidebar"," 2.48% 87.288 9 الگو:Cite_news"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"2.410","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":25872689,"limit":52428800},"limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::gsub","860","35.2"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","560","23.0"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","240","9.8"],["?","160","6.6"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","100","4.1"],["dataWrapper \u003Cmw.lua:672\u003E","100","4.1"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getSiteLinkPageName","80","3.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::find","60","2.5"],["(for generator)","40","1.6"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getAllExpandedArguments","40","1.6"],["[others]","200","8.2"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c479b968-x266b","timestamp":"20241117004823","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u062f\u0631\u06cc\u0627","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q165","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q165","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-10-13T09:55:42Z","dateModified":"2024-11-16T22:54:59Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/48\/View_towards_the_sea_from_the_coastal_path_on_Guanyinbi.jpg","headline":"\u067e\u06cc\u06a9\u0631\u0647 \u0628\u0632\u0631\u06af\u06cc \u0627\u0632 \u0622\u0628 \u0634\u0648\u0631"}</script> </body> </html>