CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Powstanie styczniowe – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"e0d19471-39c5-4a94-b007-40d3815fa359","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Powstanie_styczniowe","wgTitle":"Powstanie styczniowe","wgCurRevisionId":76092680,"wgRevisionId":76092680,"wgArticleId":4951,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania używa pól opisowych","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox","Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Układ wielokolumnowy - 2 kolumny","Hasła kanonu polskiej Wikipedii","Powstanie styczniowe"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName": "Powstanie_styczniowe","wgRelevantArticleId":4951,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":76092680,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q473670","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform", "platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready", "wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg/1200px-Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1809"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg/800px-Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1206"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg/640px-Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="965"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Powstanie styczniowe – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Powstanie_styczniowe"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_styczniowe"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Powstanie_styczniowe rootpage-Powstanie_styczniowe skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Główne menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne"><span>Strony specjalne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Powstanie+styczniowe" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Powstanie+styczniowe" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Powstanie+styczniowe" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Powstanie+styczniowe" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Geneza_powstania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geneza_powstania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geneza powstania</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geneza_powstania-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Geneza powstania</span> </button> <ul id="toc-Geneza_powstania-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sytuacja_na_terenach_dawnej_Rzeczypospolitej_przed_Powstaniem_Styczniowym" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sytuacja_na_terenach_dawnej_Rzeczypospolitej_przed_Powstaniem_Styczniowym"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Sytuacja na terenach dawnej Rzeczypospolitej przed <i>Powstaniem Styczniowym</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Sytuacja_na_terenach_dawnej_Rzeczypospolitej_przed_Powstaniem_Styczniowym-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organizacje_spiskowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacje_spiskowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Organizacje spiskowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacje_spiskowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Manifestacje_patriotyczne_i_żałoba_narodowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Manifestacje_patriotyczne_i_żałoba_narodowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Manifestacje patriotyczne i żałoba narodowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Manifestacje_patriotyczne_i_żałoba_narodowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stan_wojenny_w_Królestwie_Polskim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Stan_wojenny_w_Królestwie_Polskim"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Stan wojenny w Królestwie Polskim</span> </div> </a> <ul id="toc-Stan_wojenny_w_Królestwie_Polskim-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Organizacja_Narodowa_czerwonych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacja_Narodowa_czerwonych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.1</span> <span>Organizacja Narodowa czerwonych</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacja_Narodowa_czerwonych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organizacja_białych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacja_białych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.2</span> <span>Organizacja białych</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacja_białych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organizacja_Narodowa_na_Litwie_i_Rusi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacja_Narodowa_na_Litwie_i_Rusi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.3</span> <span>Organizacja Narodowa na Litwie i Rusi</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacja_Narodowa_na_Litwie_i_Rusi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Represje_polityczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Represje_polityczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.4</span> <span>Represje polityczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Represje_polityczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ograniczenia_obowiązywania_stanu_wojennego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ograniczenia_obowiązywania_stanu_wojennego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.5</span> <span>Ograniczenia obowiązywania stanu wojennego</span> </div> </a> <ul id="toc-Ograniczenia_obowiązywania_stanu_wojennego-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Branka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Branka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.6</span> <span>Branka</span> </div> </a> <ul id="toc-Branka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Koncepcje_wojny_partyzanckiej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Koncepcje_wojny_partyzanckiej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Koncepcje wojny partyzanckiej</span> </div> </a> <ul id="toc-Koncepcje_wojny_partyzanckiej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Przebieg_powstania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przebieg_powstania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Przebieg powstania</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Przebieg_powstania-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Przebieg powstania</span> </button> <ul id="toc-Przebieg_powstania-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wybuch_powstania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wybuch_powstania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Wybuch powstania</span> </div> </a> <ul id="toc-Wybuch_powstania-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Działania_wojenne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Działania_wojenne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Działania wojenne</span> </div> </a> <ul id="toc-Działania_wojenne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Władze_i_administracja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Władze_i_administracja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Władze i administracja</span> </div> </a> <ul id="toc-Władze_i_administracja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tło_międzynarodowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tło_międzynarodowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Tło międzynarodowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Tło_międzynarodowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Upadek_powstania_i_jego_skutki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Upadek_powstania_i_jego_skutki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Upadek powstania i jego skutki</span> </div> </a> <ul id="toc-Upadek_powstania_i_jego_skutki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Weterani_powstania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Weterani_powstania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Weterani powstania</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Weterani_powstania-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Weterani powstania</span> </button> <ul id="toc-Weterani_powstania-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Powstańcy_styczniowi_w_Meksyku" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Powstańcy_styczniowi_w_Meksyku"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Powstańcy styczniowi w Meksyku</span> </div> </a> <ul id="toc-Powstańcy_styczniowi_w_Meksyku-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Towarzystwo_Wzajemnej_Pomocy_Uczestników_Powstania_1863/1864" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Towarzystwo_Wzajemnej_Pomocy_Uczestników_Powstania_1863/1864"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863/1864</span> </div> </a> <ul id="toc-Towarzystwo_Wzajemnej_Pomocy_Uczestników_Powstania_1863/1864-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Weterani_powstania_po_odzyskaniu_niepodległości._II_Rzeczpospolita" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Weterani_powstania_po_odzyskaniu_niepodległości._II_Rzeczpospolita"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Weterani powstania po odzyskaniu niepodległości. II Rzeczpospolita</span> </div> </a> <ul id="toc-Weterani_powstania_po_odzyskaniu_niepodległości._II_Rzeczpospolita-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Odznaczenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Odznaczenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Odznaczenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Odznaczenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ubiór_weteranów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ubiór_weteranów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Ubiór weteranów</span> </div> </a> <ul id="toc-Ubiór_weteranów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ważniejsze_bitwy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ważniejsze_bitwy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Ważniejsze bitwy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ważniejsze_bitwy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Ważniejsze bitwy</span> </button> <ul id="toc-Ważniejsze_bitwy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zbrodnie_rosyjskie_dokonane_podczas_powstania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zbrodnie_rosyjskie_dokonane_podczas_powstania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Zbrodnie rosyjskie dokonane podczas powstania</span> </div> </a> <ul id="toc-Zbrodnie_rosyjskie_dokonane_podczas_powstania-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Upamiętnienie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Upamiętnienie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Upamiętnienie</span> </div> </a> <ul id="toc-Upamiętnienie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Powstanie_w_kulturze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Powstanie_w_kulturze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Powstanie w kulturze</span> </div> </a> <ul id="toc-Powstanie_w_kulturze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wpływ_doświadczeń_z_powstania_na_organizację_armii_szwajcarskiej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Wpływ_doświadczeń_z_powstania_na_organizację_armii_szwajcarskiej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Wpływ doświadczeń z powstania na organizację armii szwajcarskiej</span> </div> </a> <ul id="toc-Wpływ_doświadczeń_z_powstania_na_organizację_armii_szwajcarskiej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Spis treści" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Powstanie styczniowe</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 44 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-44" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">44 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B6%D8%A9_%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%8A%D8%B1" title="انتفاضة يناير – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="انتفاضة يناير" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Pol%C5%9Fa_%C3%BCsyan%C4%B1_(1863)" title="Polşa üsyanı (1863) – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Polşa üsyanı (1863)" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5_1863%E2%80%941864_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Паўстанне 1863—1864 гадоў – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Паўстанне 1863—1864 гадоў" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_1863%E2%80%941864_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Паўстаньне 1863—1864 гадоў – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Паўстаньне 1863—1864 гадоў" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%B2%D1%8A%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_(1863_%E2%80%93_1864)" title="Полско въстание (1863 – 1864) – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Полско въстание (1863 – 1864)" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Aixecament_de_gener" title="Aixecament de gener – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Aixecament de gener" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Lednov%C3%A9_povst%C3%A1n%C3%AD" title="Lednové povstání – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Lednové povstání" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Januaropstanden_(1863)" title="Januaropstanden (1863) – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Januaropstanden (1863)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Januaraufstand" title="Januaraufstand – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Januaraufstand" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jaanuari%C3%BClest%C3%B5us_(1863)" title="Jaanuariülestõus (1863) – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Jaanuariülestõus (1863)" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%AE_%CE%95%CE%BE%CE%AD%CE%B3%CE%B5%CF%81%CF%83%CE%B7" title="Ιανουαριανή Εξέγερση – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Ιανουαριανή Εξέγερση" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/January_Uprising" title="January Uprising – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="January Uprising" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Levantamiento_de_Enero" title="Levantamiento de Enero – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Levantamiento de Enero" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Januara_Ribelo" title="Januara Ribelo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Januara Ribelo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Urtarrileko_Altxamendua" title="Urtarrileko Altxamendua – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Urtarrileko Altxamendua" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%DA%98%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87" title="قیام ژانویه – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="قیام ژانویه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Insurrection_de_Janvier" title="Insurrection de Janvier – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Insurrection de Janvier" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/1%EC%9B%94_%EB%B4%89%EA%B8%B0" title="1월 봉기 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="1월 봉기" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6)" title="Հունվարյան ապստամբություն (Լեհաստան) – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հունվարյան ապստամբություն (Լեհաստան)" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Januara_revolto" title="Januara revolto – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Januara revolto" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Pemberontakan_Januari" title="Pemberontakan Januari – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Pemberontakan Januari" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Insurrezione_di_gennaio" title="Insurrezione di gennaio – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Insurrezione di gennaio" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A8%D7%93_%D7%99%D7%A0%D7%95%D7%90%D7%A8" title="מרד ינואר – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="מרד ינואר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A7%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="იანვრის აჯანყება – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იანვრის აჯანყება" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA_%D0%BA%D3%A9%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%96_(1863)" title="Поляк көтерілісі (1863) – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Поляк көтерілісі (1863)" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Janv%C4%81ra_sacel%C5%A1an%C4%81s" title="Janvāra sacelšanās – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Janvāra sacelšanās" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/1863%E2%80%931864_m._sukilimas" title="1863–1864 m. sukilimas – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="1863–1864 m. sukilimas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Janu%C3%A1ri_felkel%C3%A9s" title="Januári felkelés – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Januári felkelés" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Januariopstand_(Rusland)" title="Januariopstand (Rusland) – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Januariopstand (Rusland)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/1%E6%9C%88%E8%9C%82%E8%B5%B7" title="1月蜂起 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="1月蜂起" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Januaroppstanden" title="Januaroppstanden – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Januaroppstanden" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Januaroppreisten" title="Januaroppreisten – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Januaroppreisten" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Koschnerre-Tidd" title="Koschnerre-Tidd – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Koschnerre-Tidd" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Revolta_de_Janeiro" title="Revolta de Janeiro – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Revolta de Janeiro" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Insurec%C8%9Bia_polonez%C4%83_din_Ianuarie" title="Insurecția poloneză din Ianuarie – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Insurecția poloneză din Ianuarie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_(1863%E2%80%941864)" title="Польское восстание (1863—1864) – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Польское восстание (1863—1864)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA" title="Јануарски устанак – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јануарски устанак" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Tammikuun_kansannousu" title="Tammikuun kansannousu – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Tammikuun kansannousu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Januariupproret" title="Januariupproret – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Januariupproret" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ocak_Ayaklanmas%C4%B1" title="Ocak Ayaklanması – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ocak Ayaklanması" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_(1863)" title="Січневе повстання (1863) – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Січневе повстання (1863)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%E1%BB%9Fi_ngh%C4%A9a_Th%C3%A1ng_Gi%C3%AAng" title="Khởi nghĩa Tháng Giêng – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Khởi nghĩa Tháng Giêng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/1863_metu_sok%C4%97l%C4%97ms" title="1863 metu sokėlėms – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="1863 metu sokėlėms" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%80%E6%9C%88%E8%B5%B7%E7%BE%A9" title="一月起義 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="一月起義" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q473670#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Powstanie_styczniowe" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Powstanie_styczniowe" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Powstanie_styczniowe"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Powstanie_styczniowe"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Powstanie_styczniowe" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Powstanie_styczniowe" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&oldid=76092680" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Powstanie_styczniowe&id=76092680&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPowstanie_styczniowe"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPowstanie_styczniowe"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Powstanie+styczniowe"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Powstanie_styczniowe&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:January_Uprising" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Powstanie_styczniowe" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q473670" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy powstania w Królestwie Polskim. Zobacz też: <a href="/wiki/Powstanie_styczniowe_na_ziemiach_zabranych" title="Powstanie styczniowe na ziemiach zabranych">powstanie styczniowe na ziemiach zabranych</a>.</span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71424948">.mw-parser-output .infobox.wojna .naglowek{background:#ddd;text-align:center;border:1px solid #aaa}.mw-parser-output .infobox.wojna-najnowsze .naglowek{background:LightSteelBlue}.mw-parser-output .infobox.wojna-nowozytnosc .naglowek{background:LightGreen}.mw-parser-output .infobox.wojna-starozytnosc .naglowek{background:DarkSalmon}.mw-parser-output .infobox.wojna-sredniowiecze .naglowek{background:LightGray}.mw-parser-output .infobox.wojna-fikcyjna .naglowek{background:#ccccff}</style> <table class="infobox wojna wojna-nowozytnosc"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562627">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Powstanie styczniowe</div> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="background:#eee; color:black; text-align:center; font-style:italic; border-bottom:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/Wojna_polsko-rosyjska" class="mw-disambig" title="Wojna polsko-rosyjska">wojny polsko-rosyjskie</a> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg" class="mw-file-description" title="Herb powstańców styczniowych: herby Korony (Orzeł Biały, używany w wersji z koroną lub bez), Litwy (Pogoń) i Rusi (Michał Archanioł). Całość zwieńczona zamkniętą koroną. Używano również herbu w wersji podwójnej (tylko Orzeł i Pogoń)."><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg/159px-Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg.png" decoding="async" width="159" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg/239px-Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg/318px-Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg.png 2x" data-file-width="406" data-file-height="612" /></a></span><br />Herb powstańców styczniowych:<br />herby <a href="/wiki/Korona_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego" title="Korona Królestwa Polskiego">Korony</a> (<a href="/wiki/God%C5%82o_Polski" title="Godło Polski">Orzeł Biały</a>, używany w wersji z koroną lub bez), <a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Litewskie" title="Wielkie Księstwo Litewskie">Litwy</a> (<a href="/wiki/Herb_Litwy" title="Herb Litwy">Pogoń</a>) i <a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Rusi</a> (<a href="/wiki/Archanio%C5%82_Micha%C5%82" title="Archanioł Michał">Michał Archanioł</a>). Całość zwieńczona <a href="/wiki/Korona_Chrobrego" title="Korona Chrobrego">zamkniętą koroną</a>.<br />Używano również herbu w wersji podwójnej (tylko Orzeł i Pogoń). </td></tr> <tr> <th>Czas </th> <td> <p>22 stycznia 1863 – październik 1864<sup id="cite_ref-pierwsza_potyczka_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-pierwsza_potyczka-1">[a]</a></sup> </p> </td></tr> <tr> <th>Terytorium </th> <td> <p><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwo Polskie</a>, <a href="/wiki/Ziemie_zabrane" title="Ziemie zabrane">ziemie zabrane</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Wynik </th> <td> <p>zwycięstwo <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Imperium Rosyjskiego</a> </p> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Strony konfliktu </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><a href="/wiki/Tymczasowy_Rz%C4%85d_Narodowy" title="Tymczasowy Rząd Narodowy">Tymczasowy Rząd Narodowy</a> <small>(od 19 stycznia do 13 marca 1863, ponownie od 21 marca do 23 maja 1863)</small><br /><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_Cywilny" title="Rząd Narodowy Cywilny">Rząd Narodowy Cywilny</a> <small>(od 12 marca do 21 marca 1863)</small><br /><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(powstanie_styczniowe)" title="Rząd Narodowy (powstanie styczniowe)">Rząd Narodowy</a> <small>(od 23 maja 1863)</small> </td> <td><span class="flagicon"></span><a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Imperium Rosyjskie</a> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Dowódcy </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><a href="/wiki/Stefan_Bobrowski" title="Stefan Bobrowski">Stefan Bobrowski</a> †<br /><a href="/wiki/Romuald_Traugutt" title="Romuald Traugutt">Romuald Traugutt</a> †<br /><a href="/wiki/Marian_Langiewicz" title="Marian Langiewicz">Marian Langiewicz</a><br /><a href="/wiki/Ludwik_Mieros%C5%82awski" title="Ludwik Mierosławski">Ludwik Mierosławski</a> </td> <td><a href="/wiki/Aleksander_II_Romanow" title="Aleksander II Romanow">Aleksander II</a><br /><a href="/wiki/Fiodor_Berg" title="Fiodor Berg">Fiodor Berg</a><br /><a href="/wiki/Michai%C5%82_Murawjow_Wile%C5%84ski" title="Michaił Murawjow Wileński">Michaił Murawjow</a> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Siły </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td>łącznie w okresie 1863–1864 ok. 200 tys. powstańców </td> <td>w Królestwie Polskim 111 245 żołnierzy 1 stycznia 1863, 126 741 żołnierzy 1 lipca 1863<sup id="cite_ref-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie-2">[1]</a></sup> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Straty </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><i>źródła polskie</i>: od 10 tys. do 20 tys.;<br /><i>źródła rosyjskie</i>: do 30 tys.<sup id="cite_ref-:2_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-3">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-:3_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:3-4">[3]</a></sup> </td> <td><i>źródła rosyjskie</i>: ogółem 4,5 tys. (zabitych, rannych i zaginionych), w tym 3343 w Królestwie Polskim (826 zabitych, 2169 rannych, 348 zaginionych)<sup id="cite_ref-:2_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-3">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-:3_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-:3-4">[3]</a></sup>; <i>źródła polskie</i>: ok. 10 tys.<sup id="cite_ref-ofiary_rosyjskie_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-ofiary_rosyjskie-5">[b]</a></sup> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr style="display:none;"> <th colspan="2">brak współrzędnych </th></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:January_Uprising" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:January_Uprising" class="extiw" title="commons:Category:January Uprising">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Powstanie_styczniowe" title="Wikicytaty"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Powstanie_styczniowe" class="extiw" title="q:Powstanie styczniowe">Cytaty w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Kategoria:Powstanie_styczniowe" title="Źródła"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Kategoria:Powstanie_styczniowe" class="extiw" title="s:Kategoria:Powstanie styczniowe">Teksty w Wikiźródłach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/powstanie_styczniowe" title="Wikisłownik"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/powstanie_styczniowe" class="extiw" title="wikt:powstanie styczniowe">Hasło w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Podzia%C5%82_terytorialny_Rzeczypospolitej_1863.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Podzia%C5%82_terytorialny_Rzeczypospolitej_1863.png/290px-Podzia%C5%82_terytorialny_Rzeczypospolitej_1863.png" decoding="async" width="290" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Podzia%C5%82_terytorialny_Rzeczypospolitej_1863.png/435px-Podzia%C5%82_terytorialny_Rzeczypospolitej_1863.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Podzia%C5%82_terytorialny_Rzeczypospolitej_1863.png/580px-Podzia%C5%82_terytorialny_Rzeczypospolitej_1863.png 2x" data-file-width="2347" data-file-height="2104" /></a><figcaption>Podział administracyjny Rzeczypospolitej w granicach <a href="/wiki/Rozbiory_Polski" title="Rozbiory Polski">przedrozbiorowych</a> wprowadzony przez Rząd Narodowy w czasie powstania styczniowego w 1863 roku</figcaption></figure> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75538635">.mw-parser-output .ImageGroup{text-align:center}.mw-parser-output .ImageGroup-left{margin-right:1.4em;float:left;clear:left}.mw-parser-output .ImageGroup-center{margin:0 auto}.mw-parser-output .ImageGroup-right{margin-left:1.4em;float:right;clear:right}@media(max-width:639px){.mw-parser-output .ImageGroup{max-width:100%!important;width:100%!important;float:none;clear:both}}</style><div class="ImageGroup ImageGroup-right" style="max-width:235px;"><div style="font-weight:bold;">Bitwy i potyczki powstania styczniowego</div><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Battles_and_skirmishes_of_the_January_Uprising_1863-1864.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Battles_and_skirmishes_of_the_January_Uprising_1863-1864.PNG/220px-Battles_and_skirmishes_of_the_January_Uprising_1863-1864.PNG" decoding="async" width="220" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Battles_and_skirmishes_of_the_January_Uprising_1863-1864.PNG/330px-Battles_and_skirmishes_of_the_January_Uprising_1863-1864.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Battles_and_skirmishes_of_the_January_Uprising_1863-1864.PNG/440px-Battles_and_skirmishes_of_the_January_Uprising_1863-1864.PNG 2x" data-file-width="2347" data-file-height="2104" /></a><figcaption> </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Battles_of_January_Uprising_in_Congress_Poland_1863-1864.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Battles_of_January_Uprising_in_Congress_Poland_1863-1864.JPG/220px-Battles_of_January_Uprising_in_Congress_Poland_1863-1864.JPG" decoding="async" width="220" height="289" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Battles_of_January_Uprising_in_Congress_Poland_1863-1864.JPG/330px-Battles_of_January_Uprising_in_Congress_Poland_1863-1864.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Battles_of_January_Uprising_in_Congress_Poland_1863-1864.JPG/440px-Battles_of_January_Uprising_in_Congress_Poland_1863-1864.JPG 2x" data-file-width="5225" data-file-height="6859" /></a><figcaption>w Królestwie Polskim </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Battles_of_January_Uprising_in_Lithuania,_Belarus_and_Ukraine.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Battles_of_January_Uprising_in_Lithuania%2C_Belarus_and_Ukraine.JPG/220px-Battles_of_January_Uprising_in_Lithuania%2C_Belarus_and_Ukraine.JPG" decoding="async" width="220" height="302" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Battles_of_January_Uprising_in_Lithuania%2C_Belarus_and_Ukraine.JPG/330px-Battles_of_January_Uprising_in_Lithuania%2C_Belarus_and_Ukraine.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Battles_of_January_Uprising_in_Lithuania%2C_Belarus_and_Ukraine.JPG/440px-Battles_of_January_Uprising_in_Lithuania%2C_Belarus_and_Ukraine.JPG 2x" data-file-width="5020" data-file-height="6902" /></a><figcaption>na Litwie, Rusi i Ukrainie </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bitwy_powstanie_1863.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Bitwy_powstanie_1863.png/220px-Bitwy_powstanie_1863.png" decoding="async" width="220" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Bitwy_powstanie_1863.png/330px-Bitwy_powstanie_1863.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Bitwy_powstanie_1863.png/440px-Bitwy_powstanie_1863.png 2x" data-file-width="6616" data-file-height="6856" /></a><figcaption>w Królestwie Polskim </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Rosjanie_powstanie_1863.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Rosjanie_powstanie_1863.png/220px-Rosjanie_powstanie_1863.png" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Rosjanie_powstanie_1863.png/330px-Rosjanie_powstanie_1863.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Rosjanie_powstanie_1863.png/440px-Rosjanie_powstanie_1863.png 2x" data-file-width="6717" data-file-height="8404" /></a><figcaption>Załogi rosyjskie w miejscowościach Królestwa Polskiego </figcaption></figure></div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polonia_Bitwa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Polonia_Bitwa.jpg/220px-Polonia_Bitwa.jpg" decoding="async" width="220" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Polonia_Bitwa.jpg/330px-Polonia_Bitwa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Polonia_Bitwa.jpg/440px-Polonia_Bitwa.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="617" /></a><figcaption><a href="/wiki/Artur_Grottger" title="Artur Grottger">Artur Grottger</a>, <i>Bitwa</i>, rysunek z cyklu <i><a href="/wiki/Polonia_(cykl)" title="Polonia (cykl)">Polonia</a></i>, 1863</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75538635"><div class="ImageGroup ImageGroup-right" style="max-width:235px;"><div style="font-weight:bold;">1861 roku w ikonografii</div><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Unia_w_Krewie.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Unia_w_Krewie.JPG/220px-Unia_w_Krewie.JPG" decoding="async" width="220" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Unia_w_Krewie.JPG/330px-Unia_w_Krewie.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Unia_w_Krewie.JPG/440px-Unia_w_Krewie.JPG 2x" data-file-width="1640" data-file-height="1856" /></a><figcaption>Obraz z okresu manifestacji patriotycznych, upamiętniający <a href="/wiki/Unia_polsko-litewska" title="Unia polsko-litewska">unię polsko-litewską</a> </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Warszawa_1861_1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Warszawa_1861_1.JPG/220px-Warszawa_1861_1.JPG" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Warszawa_1861_1.JPG/330px-Warszawa_1861_1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Warszawa_1861_1.JPG/440px-Warszawa_1861_1.JPG 2x" data-file-width="3162" data-file-height="2574" /></a><figcaption>Kozacy atakują <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Anny_w_Warszawie_(%C5%9Ar%C3%B3dmie%C5%9Bcie)" title="Kościół św. Anny w Warszawie (Śródmieście)">Kościół św. Anny w Warszawie</a> 27 lutego 1861 </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Burial_of_victims_of_Polish_patriotic_manifestations_in_Warsaw_1861.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Burial_of_victims_of_Polish_patriotic_manifestations_in_Warsaw_1861.PNG/220px-Burial_of_victims_of_Polish_patriotic_manifestations_in_Warsaw_1861.PNG" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Burial_of_victims_of_Polish_patriotic_manifestations_in_Warsaw_1861.PNG/330px-Burial_of_victims_of_Polish_patriotic_manifestations_in_Warsaw_1861.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Burial_of_victims_of_Polish_patriotic_manifestations_in_Warsaw_1861.PNG/440px-Burial_of_victims_of_Polish_patriotic_manifestations_in_Warsaw_1861.PNG 2x" data-file-width="722" data-file-height="554" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych" title="Pięciu poległych">Pogrzeb pięciu poległych</a> 2 marca 1861 roku </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Warsaw_1861.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Warsaw_1861.JPG/220px-Warsaw_1861.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Warsaw_1861.JPG/330px-Warsaw_1861.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Warsaw_1861.JPG/440px-Warsaw_1861.JPG 2x" data-file-width="2215" data-file-height="1665" /></a><figcaption>Wojsko rosyjskie strzela do manifestantów w Warszawie 8 kwietnia 1861 roku </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Artur_Grottger_Zamkni%C4%99cie_ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Artur_Grottger_Zamkni%C4%99cie_ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w.PNG/220px-Artur_Grottger_Zamkni%C4%99cie_ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w.PNG" decoding="async" width="220" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Artur_Grottger_Zamkni%C4%99cie_ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w.PNG/330px-Artur_Grottger_Zamkni%C4%99cie_ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8d/Artur_Grottger_Zamkni%C4%99cie_ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w.PNG 2x" data-file-width="431" data-file-height="600" /></a><figcaption><i>Zamknięcie kościołów</i>, grafika Artura Grottgera z cyklu <i>Warszawa I 1861</i> </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:K_Beyer_-_Plac_Zamkowy_z_namiotami_wojska_rosyjskiego_(1861).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/K_Beyer_-_Plac_Zamkowy_z_namiotami_wojska_rosyjskiego_%281861%29.jpg/220px-K_Beyer_-_Plac_Zamkowy_z_namiotami_wojska_rosyjskiego_%281861%29.jpg" decoding="async" width="220" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/K_Beyer_-_Plac_Zamkowy_z_namiotami_wojska_rosyjskiego_%281861%29.jpg/330px-K_Beyer_-_Plac_Zamkowy_z_namiotami_wojska_rosyjskiego_%281861%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/K_Beyer_-_Plac_Zamkowy_z_namiotami_wojska_rosyjskiego_%281861%29.jpg/440px-K_Beyer_-_Plac_Zamkowy_z_namiotami_wojska_rosyjskiego_%281861%29.jpg 2x" data-file-width="1004" data-file-height="855" /></a><figcaption>Biwak armii rosyjskiej na Placu Zamkowym w Warszawie po wprowadzeniu stanu wojennego w Królestwie Polskim w 1861 roku </figcaption></figure></div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Branka_of_Poles_to_the_Russian_Army_in_1863.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Branka_of_Poles_to_the_Russian_Army_in_1863.PNG/220px-Branka_of_Poles_to_the_Russian_Army_in_1863.PNG" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Branka_of_Poles_to_the_Russian_Army_in_1863.PNG/330px-Branka_of_Poles_to_the_Russian_Army_in_1863.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Branka_of_Poles_to_the_Russian_Army_in_1863.PNG/440px-Branka_of_Poles_to_the_Russian_Army_in_1863.PNG 2x" data-file-width="1575" data-file-height="985" /></a><figcaption><a href="/wiki/Aleksander_Sochaczewski" title="Aleksander Sochaczewski">Aleksander Sochaczewski</a> <i>Branka 1863</i></figcaption></figure> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Manifest_Tymczasowego_Rz%C4%85du_Narodowego" class="extiw" title="s:Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego"><b>Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego 22 stycznia 1863</b></a> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Manifest_Rz%C4%85du_Narodowego.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Manifest_Rz%C4%85du_Narodowego.jpg/220px-Manifest_Rz%C4%85du_Narodowego.jpg" decoding="async" width="220" height="319" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Manifest_Rz%C4%85du_Narodowego.jpg/330px-Manifest_Rz%C4%85du_Narodowego.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Manifest_Rz%C4%85du_Narodowego.jpg/440px-Manifest_Rz%C4%85du_Narodowego.jpg 2x" data-file-width="662" data-file-height="960" /></a><figcaption><a href="/wiki/Manifest_22_stycznia" title="Manifest 22 stycznia">Manifest 22 stycznia</a> – dekret Tymczasowego Rządu Narodowego ogłaszający wybuch powstania, a także uwolnienie i uwłaszczenie wszystkich obywateli</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zlota_HRAMOTA.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Zlota_HRAMOTA.jpg/220px-Zlota_HRAMOTA.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Zlota_HRAMOTA.jpg/330px-Zlota_HRAMOTA.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Zlota_HRAMOTA.jpg/440px-Zlota_HRAMOTA.jpg 2x" data-file-width="10735" data-file-height="7674" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Z%C5%82ota_Hramota" title="Złota Hramota">Złota Hramota</a></i> – dekret Rządu Narodowego z 31 marca 1863 roku w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_ukrai%C5%84ski" title="Język ukraiński">języku ukraińskim</a>, ogłaszający uwolnienie i uwłaszczenie chłopów ukraińskich</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_%D0%BE_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BC.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_%D0%BE_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BC.jpg/220px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="220" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_%D0%BE_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BC.jpg/330px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_%D0%BE_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BC.jpg/440px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="550" data-file-height="696" /></a><figcaption>Obwieszczenie w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_bia%C5%82oruski" title="Język białoruski">języku białoruskim</a> skierowane do chłopów <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_grodzie%C5%84skie" class="mw-disambig" title="Województwo grodzieńskie">województwa grodzieńskiego</a></figcaption></figure> <p><b>Powstanie styczniowe</b> – polskie <a href="/wiki/Powstanie" title="Powstanie">powstanie</a> przeciwko <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Imperium Rosyjskiemu</a>, ogłoszone <a href="/wiki/Manifest_22_stycznia" title="Manifest 22 stycznia">Manifestem 22 stycznia</a> wydanym w <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawie</a> przez <a href="/wiki/Tymczasowy_Rz%C4%85d_Narodowy" title="Tymczasowy Rząd Narodowy">Tymczasowy Rząd Narodowy</a>. Wybuchło 22 stycznia 1863 w <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwie Polskim</a> i 1 lutego 1863 na <a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Litewskie" title="Wielkie Księstwo Litewskie">historycznej Litwie</a>, trwało do jesieni 1864<sup id="cite_ref-ostatni_oddział_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-ostatni_oddział-6">[c]</a></sup>, zasięgiem objęło ziemie <a href="/wiki/Zab%C3%B3r_rosyjski" title="Zabór rosyjski">zaboru rosyjskiego</a>, tj. Królestwo Polskie i <a href="/wiki/Ziemie_zabrane" title="Ziemie zabrane">ziemie zabrane</a>, zyskując także szerokie poparcie wśród ludności litewskiej i częściowe pośród białoruskiej. </p><p>Było największym i najdłużej trwającym polskim powstaniem narodowym, spotkało się z poparciem międzynarodowej <a href="/wiki/Opinia_publiczna" title="Opinia publiczna">opinii publicznej</a>. Miało charakter <a href="/wiki/Wojna_partyzancka" title="Wojna partyzancka">wojny partyzanckiej</a>, w której stoczono ok. 1200 <a href="/wiki/Bitwa" title="Bitwa">bitew</a> i <a href="/wiki/Bitwa" title="Bitwa">potyczek</a>. Przez oddziały powstania styczniowego przewinęło się około 200 tys. osób, zarówno z rodzin <a href="/wiki/Szlachta_w_Polsce" title="Szlachta w Polsce">szlacheckich</a>, jak też w mniejszym stopniu z <a href="/wiki/Ch%C5%82opi_w_Polsce" title="Chłopi w Polsce">chłopstwa</a> i <a href="/wiki/Mieszcza%C5%84stwo" title="Mieszczaństwo">mieszczaństwa</a>. Na <a href="/wiki/Litwa_w%C5%82a%C5%9Bciwa" title="Litwa właściwa">Litwie właściwej</a>, <a href="/wiki/%C5%BBmud%C5%BA" title="Żmudź">Żmudzi</a> i zachodniej Białorusi zryw przybrał charakter masowy, angażując nie tylko Polaków, lecz również <a href="/wiki/Litwini" title="Litwini">Litwinów</a> i część <a href="/wiki/Bia%C5%82orusini" title="Białorusini">Białorusinów</a>. Natomiast na pozostałych terenach ziem zabranych (<a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_inflanckie" title="Województwo inflanckie">Inflanty polskie</a>, wschodnia Białoruś, Ukraina) powstanie zostało obojętnie lub wrogo przyjęte przez ludność łotewską, białoruską i ukraińską<sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983491–492,_700–701_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983491–492,_700–701-7">[4]</a></sup>. </p><p>Mimo początkowych sukcesów zakończyło się przegraną powstańców, z których ok. 10-20 tysięcy poległo w walkach, blisko 1 tys. <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci" title="Kara śmierci">stracono</a>, ok. 38 tys. skazano na <a href="/wiki/Katorga" title="Katorga">katorgę</a> lub <a href="/wiki/Polscy_zes%C5%82a%C5%84cy_w_Imperium_Rosyjskim" title="Polscy zesłańcy w Imperium Rosyjskim">zesłanie</a> na <a href="/wiki/Syberia" title="Syberia">Syberię</a>, a ok. 10 tys. <a href="/wiki/Migracja_ludno%C5%9Bci" title="Migracja ludności">wyemigrowało</a><sup id="cite_ref-Trzeciakowski_L_Ziemie_polskie_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Trzeciakowski_L_Ziemie_polskie-8">[5]</a></sup>. <a href="/wiki/Armia_Imperium_Rosyjskiego" title="Armia Imperium Rosyjskiego">Wojska rosyjskie</a> pacyfikowały powstanie z dużą determinacją i okrucieństwem. Miejscowości, które udzieliły schronienia powstańcom, były palone, zdarzały się również przypadki rzezi ludności cywilnej. Niszczono dobra kultury, np. spalono archiwum <a href="/wiki/Ordynacja_Zamojska" title="Ordynacja Zamojska">Ordynacji Zamojskiej</a> w <a href="/wiki/Zwierzyniec_(miasto)" title="Zwierzyniec (miasto)">Zwierzyńcu</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[6]</a></sup>. <a href="/wiki/Wilno" title="Wilno">Wilno</a> zostało <a href="/wiki/Pacyfikacja" title="Pacyfikacja">spacyfikowane</a> przez oddziały <a href="/wiki/Michai%C5%82_Murawjow_Wile%C5%84ski" title="Michaił Murawjow Wileński">Murawjowa <i>Wieszatiela</i></a>, na Litwie zginęło 10 tys. <a href="/wiki/Szlachta_w_Polsce" title="Szlachta w Polsce">szlachty polskiej</a> na ogólną liczbę 40 tys.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[7]</a></sup>. </p><p>Po upadku powstania <i>Kraj</i> i <i>Litwa</i> pogrążyły się w <a href="/wiki/%C5%BBa%C5%82oba_narodowa" title="Żałoba narodowa">żałobie narodowej</a>. W roku 1867 zniesiono <a href="/wiki/Autonomia" title="Autonomia">autonomię</a> Królestwa Polskiego, jego nazwę i <a href="/wiki/Bud%C5%BCet" title="Budżet">budżet</a>, w 1868 wprowadzono nakaz prowadzenia ksiąg parafialnych w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_rosyjski" title="Język rosyjski">języku rosyjskim</a>, a w 1869 zlikwidowano <a href="/wiki/Szko%C5%82a_G%C5%82%C3%B3wna_Warszawska" title="Szkoła Główna Warszawska">Szkołę Główną Warszawską</a>. W latach 1869–1870 setkom miast wspierających powstanie odebrano <a href="/wiki/Prawa_miejskie" title="Prawa miejskie">prawa miejskie</a>, doprowadzając je tym samym do upadku. W roku 1874 zniesiono urząd <a href="/wiki/Namiestnik_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Namiestnik (Królestwo Polskie)">namiestnika</a>, a w 1886 zlikwidowano <a href="/wiki/Bank_Polski_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Bank Polski (Królestwo Polskie)">Bank Polski</a>. <a href="/wiki/Kasata_klasztor%C3%B3w_w_zaborze_rosyjskim#Kasata_klasztorów_w_Królestwie_Kongresowym" title="Kasata klasztorów w zaborze rosyjskim">Skasowano klasztory katolickie w Królestwie</a>, <a href="/wiki/Konfiskata" title="Konfiskata">skonfiskowano</a> ok. 1600 <a href="/wiki/Maj%C4%85tek_ziemski" title="Majątek ziemski">majątków ziemskich</a> i rozpoczęto intensywną <a href="/wiki/Rusyfikacja_Polak%C3%B3w_w_okresie_zabor%C3%B3w" title="Rusyfikacja Polaków w okresie zaborów">rusyfikację ziem polskich</a>. </p><p>Pomimo klęski militarnej powstanie styczniowe osiągnęło część celów politycznych, zwłaszcza długofalowych, jakie stawiali sobie jego organizatorzy. Przyczyniło się między innymi do zahamowania reprezentowanej przez hrabiego <a href="/wiki/Aleksander_Wielopolski" title="Aleksander Wielopolski">Aleksandra Wielopolskiego</a> polityki ugody wobec rosyjskiego zaborcy, popieranej przez część elit Królestwa. W wyniku represji i tłumienia powstania polityka ugodowców straciła uznanie wśród ogółu społeczeństwa. Pamięć o powstaniu ożywiała w kolejnych dziesięcioleciach nastroje patriotyczne, co przyczyniło się do odzyskania niepodległości pół wieku później<sup id="cite_ref-autonazwa1_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-11">[8]</a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[9]</a></sup>. Powstanie przyczyniło się do korzystniejszego niż w dwóch pozostałych zaborach i w etnicznej Rosji <a href="/wiki/Uw%C5%82aszczenie_ch%C5%82op%C3%B3w" title="Uwłaszczenie chłopów">uwłaszczenia chłopów</a>, zarówno w Królestwie, jak i na <a href="/wiki/Ziemie_zabrane" title="Ziemie zabrane">ziemiach zabranych</a>. Konsekwencją był w końcowych trzech dekadach XIX wieku <i>gwałtowny skok demograficzny, niemniej potężny wzrost produkcji przemysłowej, wzrost urbanizacji, podniesienie się stopy życiowej. Tym gospodarczym procesom towarzyszył bujny rozwój czasopiśmiennictwa, literatury pięknej, teatru, malarstwa. Co zaś szczególnie ważne: na przekór rusyfikacyjnej polityce <a href="/wiki/Iosif_Hurko" title="Iosif Hurko">Hurki</a> i <a href="/wiki/Aleksandr_Apuchtin" title="Aleksandr Apuchtin">Apuchtina</a> na wsi zaczęło się szerzyć czytelnictwo polskie. U podłoża procesów tych leżały różne przyczyny; wszystkie razem świadczyły o jednym: o wyjątkowo szybkim postępie Królestwa na drodze kapitalistycznego rozwoju. Zaś podstawową przesłanką tego rozwoju był radykalny charakter reformy uwłaszczeniowej ogłoszonej w 1864 roku</i><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[10]</a></sup>. </p><p>Po upadku powstania znaczna część patriotów, w tym uczestników powstania (por. <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_Prus" title="Bolesław Prus">Bolesław Prus</a>, <a href="/wiki/Hipolit_Wawelberg" title="Hipolit Wawelberg">Hipolit Wawelberg</a>), zwróciła się ku <a href="/wiki/Praca_organiczna" title="Praca organiczna">pracy organicznej</a>, zaś pamięć o powstańcach stała się ważnym motywem w literaturze (np. <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_Prus" title="Bolesław Prus">Bolesław Prus</a>, <a href="/wiki/Eliza_Orzeszkowa" title="Eliza Orzeszkowa">Eliza Orzeszkowa</a>, <a href="/wiki/Stefan_%C5%BBeromski" title="Stefan Żeromski">Stefan Żeromski</a>) i malarstwie (min. <a href="/wiki/Artur_Grottger" title="Artur Grottger">Artur Grottger</a>, <a href="/wiki/Jan_Matejko" title="Jan Matejko">Jan Matejko</a>, <a href="/wiki/Maksymilian_Gierymski" title="Maksymilian Gierymski">Maksymilian Gierymski</a>) oraz motywacją dla nowego pokolenia działaczy niepodległościowych (np. skupionych wokół <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Pi%C5%82sudski" title="Józef Piłsudski">Józefa Piłsudskiego</a>). </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geneza_powstania">Geneza powstania</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Geneza powstania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geneza powstania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sytuacja_na_terenach_dawnej_Rzeczypospolitej_przed_Powstaniem_Styczniowym">Sytuacja na terenach dawnej Rzeczypospolitej przed <i>Powstaniem Styczniowym</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Sytuacja na terenach dawnej Rzeczypospolitej przed Powstaniem Styczniowym" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sytuacja na terenach dawnej Rzeczypospolitej przed Powstaniem Styczniowym"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Od upadku powstania listopadowego na terenach <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwa Polskiego</a> przeprowadzano przymusowy pobór do <a href="/wiki/Armia_Imperium_Rosyjskiego" title="Armia Imperium Rosyjskiego">armii rosyjskiej</a>. Początkowo rekruci musieli odsłużyć 25 lat, od 1855 r. służbę skrócono do 15 lat<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[11]</a></sup>. Na terenie Królestwa Polskiego pobór odbywał się regularnie w latach 1832–1855, natomiast od zakończenia <a href="/wiki/Wojna_krymska" title="Wojna krymska">wojny krymskiej</a> do 1862 włącznie nie był przeprowadzany<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[12]</a></sup>. Spośród około 200 tysięcy rekrutów z Królestwa Polskiego wcielonych do wojska rosyjskiego przed 1855 rokiem, po służbie do kraju powróciło zaledwie 23 tysiące<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[13]</a></sup>. Tak więc około 180 tysięcy było bezpowrotną stratą demograficzną Królestwa. Było to spowodowane stratami wojennymi, a przede wszystkim fatalnymi warunkami bytowymi panującymi w armii rosyjskiej, które sprzyjały rozwojowi chorób i powodowały bardzo wysoką śmiertelność żołnierzy<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[14]</a></sup>. Ilustracją tego stanu rzeczy może być los rekrutów z powiatu piotrkowskiego. W latach 1833-1856 do wojska wcielono tam około 11 tysięcy osób, a do kraju wróciło 498 z nich, przeważnie schorowanych lub okaleczonych<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[15]</a></sup>. </p><p>Powyższe liczby nie obejmują Polaków z <a href="/wiki/Ziemie_zabrane" title="Ziemie zabrane">Ziem Zabranych</a>, również powoływanych do armii rosyjskiej. Po powstaniu listopadowym pobór dotyczył tam zwłaszcza <a href="/wiki/Szlachta_za%C5%9Bciankowa" title="Szlachta zaściankowa">szlachty zagrodowej</a> z Litwy i Rusi, którą władze carskie masowo pozbawiały wówczas praw szlacheckich. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Organizacje_spiskowe">Organizacje spiskowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Organizacje spiskowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Organizacje spiskowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Przegrana <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Rosji</a> w <a href="/wiki/Wojna_krymska" title="Wojna krymska">wojnie krymskiej (1853–1856)</a> odsłoniła jej wewnętrzną słabość. Skłoniło to nowego <a href="/wiki/W%C5%82adcy_Rosji" title="Władcy Rosji">cara</a> <a href="/wiki/Aleksander_II_Romanow" title="Aleksander II Romanow">Aleksandra II</a> do przeprowadzenia reform ustrojowych, mających na celu modernizację państwa, które poniosło klęskę militarną w starciu z koalicją państw zachodnich. Pomimo publicznej deklaracji Aleksandra II wobec polskiej arystokracji <i>Panowie, żadnych marzeń</i>, Polacy odczytali dążenia reformatorskie nowego cara jako objaw słabości rosyjskiego <a href="/wiki/Samodzier%C5%BCawie" title="Samodzierżawie">samodzierżawia</a> i rozpoczęli przygotowania do wybuchu nowego powstania<sup id="cite_ref-CITEREFSzarek201335_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSzarek201335-19">[16]</a></sup>. </p><p>Pierwsze polskie organizacje spiskowe powstawały na terenie <a href="/wiki/Ziemie_zabrane" title="Ziemie zabrane">prowincji zabranych</a> już od początku 1856. Na <a href="/wiki/Kijowski_Uniwersytet_Narodowy_im._Tarasa_Szewczenki" title="Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki">Uniwersytecie Kijowskim</a> utworzono tzw. „Ogół”, z którego wyłonił się bardziej zakonspirowany <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Trojnicki" title="Związek Trojnicki">Związek Trojnicki</a>. Związek szukał kontaktów z młodzieżą na terenach wszystkich trzech zaborów i opowiadał się za powstaniem. Drugim ośrodkiem, w którym rozwinęły się polskie organizacje konspiracyjne, był <a href="/wiki/Petersburg" title="Petersburg">Petersburg</a>. Najważniejszą komórkę konspiracyjną powołali tam oficerowie studiujący w Akademii Sztabu Generalnego. Liczące 145 członków <a href="/wiki/Ko%C5%82o_Oficer%C3%B3w_Polskich_w_Petersburgu" title="Koło Oficerów Polskich w Petersburgu">Koło Oficerów Polskich w Petersburgu</a> założył <a href="/wiki/Zygmunt_Sierakowski" title="Zygmunt Sierakowski">Zygmunt Sierakowski</a>. Po jego odejściu kierownictwo przejął <a href="/wiki/Jaros%C5%82aw_D%C4%85browski" title="Jarosław Dąbrowski">Jarosław Dąbrowski</a><sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz198346_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz198346-20">[17]</a></sup>. </p><p>W roku 1857 powstała w <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawie</a> <a href="/wiki/Akademia_Medyko-Chirurgiczna_w_Warszawie" title="Akademia Medyko-Chirurgiczna w Warszawie">Akademia Medyko-Chirurgiczna</a> i od razu wśród studentów zaczęły tworzyć się konspiracyjne kółka młodzieżowe. Kółka takie powstały też w warszawskiej <a href="/wiki/Szko%C5%82a_Sztuk_Pi%C4%99knych_w_Warszawie" title="Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie">Szkole Sztuk Pięknych</a>. W maju 1858 do Warszawy przybył z <a href="/wiki/Kij%C3%B3w" title="Kijów">Kijowa</a> <a href="/wiki/Narcyz_Jankowski" title="Narcyz Jankowski">Narcyz Jankowski</a>, który założył w środowisku akademickim kilka tajnych kółek, a następnie zaczął je integrować i prowadzić potajemne szkolenia wojskowe. W 1859 zebrała się kapituła organizacji <a href="/wiki/Stronnictwo_czerwonych" title="Stronnictwo czerwonych">Czerwonych</a>, przygotowując plany wybuchu powstania. W 1861 dzięki staraniom <a href="/wiki/Ludwik_Mieros%C5%82awski" title="Ludwik Mierosławski">Ludwika Mierosławskiego</a> założono w <a href="/wiki/Genua" title="Genua">Genui</a> <a href="/wiki/Polska_Szko%C5%82a_Wojskowa" class="mw-redirect" title="Polska Szkoła Wojskowa">Polską Szkołę Wojskową</a><sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983171_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983171-21">[18]</a></sup>, przeniesioną później do <a href="/wiki/Cuneo" title="Cuneo">Cuneo</a>, a jej przeszło 200 słuchaczy miało stanowić kadry powstania<sup id="cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Historia_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Stefan_Kieniewicz_Historia-22">[19]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Manifestacje_patriotyczne_i_żałoba_narodowa"><span id="Manifestacje_patriotyczne_i_.C5.BCa.C5.82oba_narodowa"></span>Manifestacje patriotyczne i żałoba narodowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Manifestacje patriotyczne i żałoba narodowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Manifestacje patriotyczne i żałoba narodowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych" title="Pięciu poległych">Pięciu poległych</a>, <a href="/wiki/Masakry_w_Warszawie_1861" title="Masakry w Warszawie 1861">Masakry w Warszawie 1861</a>, <a href="/wiki/Manifestacja_Jedno%C5%9Bci_Rzeczypospolitej_Obojga_Narod%C3%B3w_w_Kownie_w_1861_roku" title="Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Kownie w 1861 roku">Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Kownie w 1861 roku</a>, <a href="/wiki/Manifestacja_Jedno%C5%9Bci_Rzeczypospolitej_Obojga_Narod%C3%B3w_w_Horodle_w_1861_roku" title="Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Horodle w 1861 roku">Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Horodle w 1861 roku</a> i <a href="/wiki/Masakra_w_Wilnie_1861" class="mw-redirect" title="Masakra w Wilnie 1861">Masakra w Wilnie 1861</a>.</i></div> <p>18 marca 1859 roku warszawskie nabożeństwo za dusze <a href="/wiki/Adam_Mickiewicz" title="Adam Mickiewicz">Adama Mickiewicza</a>, <a href="/wiki/Juliusz_S%C5%82owacki" title="Juliusz Słowacki">Juliusza Słowackiego</a> i <a href="/wiki/Zygmunt_Krasi%C5%84ski" title="Zygmunt Krasiński">Zygmunta Krasińskiego</a> otwierało serię demonstracji patriotycznych<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[20]</a></sup>. </p><p>11 czerwca 1860 w Warszawie odbyła się pierwsza od 30 lat wielka manifestacja patriotyczna zorganizowana w związku z pogrzebem <a href="/wiki/Katarzyna_Antonina_Sowi%C5%84ska" title="Katarzyna Antonina Sowińska">wdowy</a> po bohaterze <a href="/wiki/Powstanie_listopadowe" title="Powstanie listopadowe">powstania listopadowego</a> generale <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Longin_Sowi%C5%84ski" title="Józef Longin Sowiński">Józefie Longinie Sowińskim</a>. </p><p>W październiku 1860 w czasie warszawskiego zjazdu monarchów przeszkodzono iluminacjom i balom towarzyszącym konferencji, a na przedstawieniu galowym w <a href="/wiki/Teatr_Wielki_w_Warszawie" title="Teatr Wielki w Warszawie">Teatrze Wielkim</a> fotele oblano cuchnącym płynem. Akcją tą kierował <a href="/wiki/Franciszek_Godlewski" title="Franciszek Godlewski">Franciszek Godlewski</a>. </p><p>29 listopada 1860, w rocznicę Nocy Listopadowej zorganizowano kolejną wielką manifestację i odśpiewano pieśń skomponowaną niegdyś przez <a href="/wiki/Alojzy_Feli%C5%84ski" title="Alojzy Feliński">Alojzego Felińskiego</a> na cześć cara <a href="/wiki/Aleksander_I_Romanow" title="Aleksander I Romanow">Aleksandra I</a>, zmieniając jej refren na:<i> Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie</i>. Irytującą władze rosyjskie pieśń śpiewano następnie przy okazji wszystkich manifestacji. Wobec nasilających się wystąpień ludności Warszawy, car <a href="/wiki/Aleksander_II_Romanow" title="Aleksander II Romanow">Aleksander II</a> zdecydowany był zastosować najsurowsze represje i w wypadku większych demonstracji ulicznych miasto miało zostać zbombardowane z <a href="/wiki/Cytadela_Warszawska" title="Cytadela Warszawska">Cytadeli</a>. </p><p>25 lutego 1861 wojsko rosyjskie rozpędziło demonstrację przeprowadzoną w 30. rocznicę <a href="/wiki/Bitwa_o_Olszynk%C4%99_Grochowsk%C4%85" title="Bitwa o Olszynkę Grochowską">bitwy o Olszynkę Grochowską</a>. 27 lutego na <a href="/wiki/Ulica_Krakowskie_Przedmie%C5%9Bcie_w_Warszawie" title="Ulica Krakowskie Przedmieście w Warszawie">Krakowskim Przedmieściu</a> od salwy rosyjskiej padło pięciu manifestantów. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych,_Karol_Beyer,_1861.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych%2C_Karol_Beyer%2C_1861.jpg/220px-Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych%2C_Karol_Beyer%2C_1861.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych%2C_Karol_Beyer%2C_1861.jpg/330px-Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych%2C_Karol_Beyer%2C_1861.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych%2C_Karol_Beyer%2C_1861.jpg/440px-Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych%2C_Karol_Beyer%2C_1861.jpg 2x" data-file-width="816" data-file-height="566" /></a><figcaption>Fotografie z 1861 <a href="/wiki/Karol_Beyer" title="Karol Beyer">Karola Beyera</a> przedstawiające <i>Pięciu poległych</i>.</figcaption></figure> <p>Wydarzenia te skłoniły obradujące na <a href="/wiki/Zamek_Kr%C3%B3lewski_w_Warszawie" title="Zamek Królewski w Warszawie">Zamku Królewskim</a> <a href="/wiki/Towarzystwo_Rolnicze_w_Kr%C3%B3lestwie_Polskim" title="Towarzystwo Rolnicze w Królestwie Polskim">Towarzystwo Rolnicze</a> do przyjęcia uchwały o uwłaszczeniu chłopów, a zbulwersowane mieszczaństwo warszawskie utworzyło <a href="/wiki/Delegacja_Miejska" title="Delegacja Miejska">Delegację Miejską</a>, pod przewodnictwem bankiera <a href="/wiki/Leopold_Stanis%C5%82aw_Kronenberg" title="Leopold Stanisław Kronenberg">Leopolda Kronenberga</a>, która złożyła adres do cara, w którym domagano się poszanowania wolności obywateli <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwa Polskiego</a>. </p><p>2 marca pogrzeb <a href="/wiki/Pi%C4%99ciu_poleg%C5%82ych" title="Pięciu poległych">pięciu poległych</a> na <a href="/wiki/Cmentarz_Pow%C4%85zkowski_w_Warszawie" title="Cmentarz Powązkowski w Warszawie">Cmentarzu Powązkowskim</a> przeistoczył się w wielką manifestację solidarności wszystkich stanów Królestwa. Wydarzenia w Warszawie odbiły się szerokim echem na prowincji. W wielu miastach ludność przepędziła skorumpowanych urzędników, na co władze nie zawsze mogły reagować, gdyż wojska ściągnięte zostały z prowincji do Warszawy. Organizowano demonstracje i nabożeństwa żałobne za pomordowanych. Chłopi zaprzestali odrabiania <a href="/wiki/Pa%C5%84szczyzna_w_Polsce" title="Pańszczyzna w Polsce">pańszczyzny</a>. </p><p>27 marca, dzięki protekcji prokuratora generalnego neofity <a href="/w/index.php?title=Juliusz_Enoch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Juliusz Enoch (strona nie istnieje)">Juliusza Enocha</a>, <a href="/wiki/Graf_(tytu%C5%82_szlachecki)" title="Graf (tytuł szlachecki)">margrabia</a> <a href="/wiki/Aleksander_Wielopolski" title="Aleksander Wielopolski">Aleksander Wielopolski</a> został mianowany dyrektorem głównym prezydującym w Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zdecydowany był rozwiązać Towarzystwo Rolnicze i Delegację Miejską oraz podjąć represje wobec konspiracji narodowej przy jednoczesnym <a href="/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Polsce" title="Historia Żydów w Polsce">równouprawnieniu ludności żydowskiej</a>. W nocy z 7 na 8 kwietnia przedłożył do podpisu namiestnikowi gen. <a href="/wiki/Michai%C5%82_Gorczakow" title="Michaił Gorczakow">Michaiłowi Gorczakowowi</a> opracowaną przez siebie „ustawę o zbiegowiskach”, dopuszczającą użycie siły zbrojnej wobec ludności cywilnej<sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983140–147_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983140–147-24">[21]</a></sup>. </p><p>8 kwietnia na <a href="/wiki/Plac_Zamkowy_w_Warszawie" title="Plac Zamkowy w Warszawie">Placu Zamkowym</a> Rosjanie, stosując nowe przepisy, nieogłoszone wcześniej publicznie, ostrzelali bezbronny tłum, który zbiegł się na odgłos werbli, który zgodnie z nowym prawem miał stanowić wezwanie do rozejścia się. Zginęło 100 osób, a kilkaset zostało rannych<sup id="cite_ref-ofiary_masakry_8_kwietnia_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-ofiary_masakry_8_kwietnia-25">[d]</a></sup>. Pod koniec maja 1861 zmarł na apopleksję <a href="/wiki/Namiestnik_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Namiestnik (Królestwo Polskie)">namiestnik</a> Królestwa Polskiego gen. Michaił Gorczakow; jego następcą został <a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Suchozaniet" title="Nikołaj Suchozaniet">Nikołaj Suchozaniet</a>, który wprowadził jeszcze większe represje. Można było zostać aresztowanym nawet za noszenie stroju narodowego lub śpiewanie pieśni patriotycznych. </p><p>Dla pacyfikacji nastrojów car Aleksander II zmuszony był poczynić pewne ustępstwa. 18 czerwca ogłoszono 4 <a href="/wiki/Ukaz" title="Ukaz">ukazy</a> carskie datowane na 5 czerwca. Reaktywowano <a href="/wiki/Rada_Stanu_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Rada Stanu (Królestwo Polskie)">Radę Stanu</a>, powoływano pochodzące z wyborów rady miejskie w 28 miastach, powiatowe w każdym z 39 powiatów, tworzono rady gubernialne składające się z członków delegowanych przez rady powiatowe<sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983182–183_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983182–183-26">[22]</a></sup>. </p><p>Przejściowe złagodzenie przez władze represji na okres wyborów przyniosło zwiększenie fali demonstracji patriotycznych. Organizowano je w wielu miejscowościach Królestwa, Litwy i Rusi. <span title="Kalendarz juliański">12 sierpnia</span><sup><a href="/wiki/Daty_nowego_i_starego_porz%C4%85dku" title="Daty nowego i starego porządku">?</a></sup>/<a href="/wiki/24_sierpnia" title="24 sierpnia">24 sierpnia</a> <a href="/wiki/1861" title="1861">1861</a> odbyła się wielotysięczna <a href="/wiki/Manifestacja_Jedno%C5%9Bci_Rzeczypospolitej_Obojga_Narod%C3%B3w_w_Kownie_w_1861_roku" title="Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Kownie w 1861 roku">manifestacja w Kownie</a>. <span title="Kalendarz juliański">18 sierpnia</span><sup><a href="/wiki/Daty_nowego_i_starego_porz%C4%85dku" title="Daty nowego i starego porządku">?</a></sup>/<a href="/wiki/30_sierpnia" title="30 sierpnia">30 sierpnia</a> <a href="/wiki/1861" title="1861">1861</a> wojsko rosyjskie siłą rozproszyło demonstrację na przedmieściach <a href="/wiki/Wilno" title="Wilno">Wilna</a> na <a href="/w/index.php?title=Pohulanka_(Wilno)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pohulanka (Wilno) (strona nie istnieje)">Pohulance</a>, było wielu rannych (<a href="/wiki/Masakra_w_Wilnie_1861" class="mw-redirect" title="Masakra w Wilnie 1861">masakra w Wilnie 1861</a>). Po demonstracji wileńskiej <a href="/wiki/Kraj_P%C3%B3%C5%82nocno-Zachodni" title="Kraj Północno-Zachodni">generał-gubernator wileński</a> <a href="/w/index.php?title=W%C5%82adimir_Nazimow_(genera%C5%82-gubernator)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Władimir Nazimow (generał-gubernator) (strona nie istnieje)">Władimir Nazimow</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q4312287#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q4312287">(inne języki)</a></span> ogłosił <span title="Kalendarz juliański">22 sierpnia</span><sup><a href="/wiki/Daty_nowego_i_starego_porz%C4%85dku" title="Daty nowego i starego porządku">?</a></sup>/<a href="/wiki/3_wrze%C5%9Bnia" title="3 września">3 września</a> <a href="/wiki/1861" title="1861">1861</a> <a href="/wiki/Stan_wojenny" title="Stan wojenny">stan wojenny</a> w guberniach: <a href="/wiki/Gubernia_wile%C5%84ska" title="Gubernia wileńska">wileńskiej</a>, <a href="/wiki/Gubernia_grodzie%C5%84ska" title="Gubernia grodzieńska">grodzieńskiej</a> i <a href="/wiki/Gubernia_kowie%C5%84ska" title="Gubernia kowieńska">kowieńskiej</a><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[23]</a></sup>. </p><p>26 sierpnia ma miejsce demonstracja patriotyczna w <a href="/wiki/Grodno" title="Grodno">Grodnie</a>, w ostatniej chwili uniknięto przelewu krwi. 23 września rozpoczęły się w Królestwie Polskim wybory samorządowe<sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983189,_196_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983189,_196-28">[24]</a></sup>. </p><p>10 października, w 448 rocznicę podpisania <a href="/wiki/Unia_horodelska" title="Unia horodelska">unii horodelskiej</a>, zorganizowano demonstrację w <a href="/wiki/Horod%C5%82o" title="Horodło">Horodle</a>, w której wzięły udział tłumy zgromadzone na obu brzegach <a href="/wiki/Bug" title="Bug">Bugu</a>. W tym samym dniu z udziałem wielu tysięcy ludzi odbył się w Warszawie demonstracyjny pogrzeb <a href="/wiki/Biskupi_warszawscy" title="Biskupi warszawscy">arcybiskupa warszawskiego</a> <a href="/wiki/Antoni_Melchior_Fija%C5%82kowski" title="Antoni Melchior Fijałkowski">Antoniego Melchiora Fijałkowskiego</a>, który był zwolennikiem ruchu patriotycznego. W kondukcie niesiono <a href="/wiki/God%C5%82o_Polski" title="Godło Polski">herby Polski</a> i <a href="/wiki/Herb_Litwy" title="Herb Litwy">Litwy</a> oraz okryte <a href="/w/index.php?title=Krepa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krepa (strona nie istnieje)">krepą</a> insygnia królewskie: berło i dwie korony<sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz198392_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz198392-29">[25]</a></sup>. Cesarz Aleksander II wysłał 11 października telegram do namiestnika Lamberta: <i>jeżeli wybory w Warszawie ukończone, nie zwlekając ogłosić stan wojenny</i><sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983200_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983200-30">[26]</a></sup>. </p><p>Po serii krwawo stłumionych manifestacji patriotycznych w roku 1861, Kościół katolicki ogłosił żałobę narodową. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Stan_wojenny_w_Królestwie_Polskim"><span id="Stan_wojenny_w_Kr.C3.B3lestwie_Polskim"></span>Stan wojenny w Królestwie Polskim</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Stan wojenny w Królestwie Polskim" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Stan wojenny w Królestwie Polskim"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Stan_wojenny_w_Kr%C3%B3lestwie_Polskim_(1861%E2%80%931862)" title="Stan wojenny w Królestwie Polskim (1861–1862)">Stan wojenny w Królestwie Polskim (1861–1862)</a>.</i></div> <p>W celu spacyfikowania Królestwa Polskiego nowy rosyjski namiestnik gen. <a href="/wiki/Karol_Lambert" title="Karol Lambert">Karol hr. Lambert</a> 14 października 1861 wprowadził <a href="/wiki/Stan_wojenny_w_Kr%C3%B3lestwie_Polskim_(1861%E2%80%931862)" title="Stan wojenny w Królestwie Polskim (1861–1862)">stan wojenny</a>. </p><p>15 października mimo zakazów, warszawiacy wzięli udział w obchodach rocznicy śmierci <a href="/wiki/Tadeusz_Ko%C5%9Bciuszko" title="Tadeusz Kościuszko">Tadeusza Kościuszki</a>, co skończyło się rozbiciem manifestacji przez wojsko rosyjskie i porywaniem ludzi z kościołów. Wojska rosyjskie dowodzone przez wojskowego generał-gubernatora warszawskiego <a href="/wiki/Aleksandr_Gerstenzweig" title="Aleksandr Gerstenzweig">Aleksandra Daniłowicza Gerstenzweiga</a> dokonały pacyfikacji ludności cywilnej zebranej w <a href="/wiki/Bazylika_archikatedralna_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Warszawie" title="Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie">katedrze św. Jana</a><sup id="cite_ref-rulex-xPol-index-pages_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-rulex-xPol-index-pages-31">[27]</a></sup>. Na znak protestu przeciwko aresztowaniu 1878 wiernych w katedrze warszawskiej, do której wtargnęło wojsko, administratorzy diecezji nakazali zamknięcie wszystkich kościołów i kaplic w Warszawie. 17 października 1861 <a href="/wiki/Apollo_Korzeniowski" title="Apollo Korzeniowski">Apollo Korzeniowski</a> zawiązał <a href="/wiki/Komitet_Miejski" title="Komitet Miejski">Komitet Miejski</a>, który zajął się przygotowaniem wybuchu powstania. </p><p>Hrabia Lambert ugiął się przed tym oporem i uwolnił większość zatrzymanych. Po kilku dniach Lambert podał się do dymisji, a nowym namiestnikiem został gen. <a href="/wiki/Aleksandr_L%C3%BCders" title="Aleksandr Lüders">Aleksandr Lüders</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Organizacja_Narodowa_czerwonych">Organizacja Narodowa czerwonych</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Organizacja Narodowa czerwonych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Organizacja Narodowa czerwonych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W latach 1861–1862 w <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwie Polskim</a> Polacy coraz bardziej domagali się reform agrarnych, demokratyzacji władzy i niezawisłości państwa od Rosji. W tej sytuacji radykalne ugrupowanie patriotyczne, zwane <a href="/wiki/Stronnictwo_czerwonych" title="Stronnictwo czerwonych">czerwonymi</a>, opowiadało się za podjęciem otwartej walki i przystąpiło do przygotowywania powstania. W końcu 1862 r. konspiracja czerwonych obejmowała ok. 20–25 tys. członków i planowała przeprowadzenie insurekcji wiosną 1863 roku. Spiskiem kierował <a href="/wiki/Komitet_Centralny_Narodowy" title="Komitet Centralny Narodowy">Komitet Centralny Narodowy</a>, pod przewodnictwem gen. <a href="/wiki/Jaros%C5%82aw_D%C4%85browski" title="Jarosław Dąbrowski">Jarosława Dąbrowskiego</a>. Na ziemiach <a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczypospolitej</a> Komitet Centralny Narodowy powołał w lipcu 1862 roku Organizację Narodową, obejmującą zabory: <a href="/wiki/Zab%C3%B3r_rosyjski" title="Zabór rosyjski">rosyjski</a>, <a href="/wiki/Zab%C3%B3r_pruski" title="Zabór pruski">pruski</a> i <a href="/wiki/Zab%C3%B3r_austriacki" title="Zabór austriacki">austriacki</a>, której zadaniami były przygotowanie powstania i odbudowa niepodległego państwa polskiego w granicach z 1771 roku<sup id="cite_ref-CITEREFRamotowska199915–16_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFRamotowska199915–16-32">[28]</a></sup>. Organizacja Narodowa w Królestwie Polskim liczyła w końcu listopada 1862 roku 20 tysięcy członków zaprzysiężonych, w samej Warszawie 8 tysięcy. Przywrócono <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego" title="Podział administracyjny Królestwa Polskiego">podział administracyjny Królestwa Polskiego</a> sprzed 1845 roku na osiem województw: <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_augustowskie" title="Województwo augustowskie">augustowskie</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_kaliskie_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Województwo kaliskie (Królestwo Polskie)">kaliskie</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_krakowskie_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Województwo krakowskie (Królestwo Polskie)">krakowskie</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubelskie_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Województwo lubelskie (Królestwo Polskie)">lubelskie</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_mazowieckie_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Województwo mazowieckie (Królestwo Polskie)">mazowieckie</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_p%C5%82ockie_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Województwo płockie (Królestwo Polskie)">płockie</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podlaskie_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Województwo podlaskie (Królestwo Polskie)">podlaskie</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_sandomierskie_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Województwo sandomierskie (Królestwo Polskie)">sandomierskie</a>. Na czele województw stali naczelnicy wojewódzcy, na czele powiatów naczelnicy powiatowi, okręgiem zarządzał okręgowy. Byli także naczelnicy miast. Kadry konspiracyjne podzielono na dziesiątki i setki jako zalążek przyszłej armii narodowej. </p><p>18 października 1862 roku Komitet Centralny Narodowy wydał dekret o podatku narodowym, którego pobór przeznaczony został na zakup broni<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">[29]</a></sup>. Do 22 stycznia 1863 roku wpłynęło z tego źródła 75 tysięcy <a href="/wiki/Rubel" title="Rubel">rubli</a>. Z upoważnienia KCN <a href="/wiki/J%C3%B3zef_%C4%86wierczakiewicz" title="Józef Ćwierczakiewicz">Józef Ćwierczakiewicz</a> utworzył Komisję Zagraniczną dla spraw uzbrojenia. Zadatkował w <a href="/wiki/Londyn" title="Londyn">Londynie</a> 8 tysięcy karabinów, <a href="/wiki/Marian_Langiewicz" title="Marian Langiewicz">Marian Langiewicz</a> zamówił w <a href="/wiki/Genua" title="Genua">Genui</a> 5 tysięcy sztuk tańszej broni starego typu. W grudniu 1862 roku w <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryżu</a> agent prowokator rosyjski <a href="/wiki/Julian_Ba%C5%82aszewicz" title="Julian Bałaszewicz">Julian Bałaszewicz</a> naprowadził policję francuską na przebywających tam polskich agentów zakupu broni. Wskutek aresztowania zakup i przesyłka broni do kraju uległy opóźnieniu o kilka tygodni<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34">[30]</a></sup>. W ostatnich dniach 1862 <a href="/wiki/Francja" title="Francja">francuska</a> policja polityczna działając w porozumieniu z <a href="/wiki/Andriej_von_Budberg" title="Andriej von Budberg">Andriejem von Budbergiem</a> aresztowała w 1862 powracających z Londynu emisariuszy <a href="/wiki/Komitet_Centralny_Narodowy" title="Komitet Centralny Narodowy">Komitetu Centralnego Narodowego</a>. Francuzi przekazali Budbergowi dokładny wykaz osób i objętych konspiracją pułków nad <a href="/wiki/Wis%C5%82a" title="Wisła">Wisłą</a> oraz opis dróg przerzutów broni zza granicy. </p><p>Do spisku przystąpili <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki_w_Polsce" title="Kościół katolicki w Polsce">duchowni rzymskokatoliccy</a>. W grudniu 1862 roku utworzono w Komitecie Centralnym Narodowym Komisję Interesów Duchownych i Opieki nad Ludem<sup id="cite_ref-CITEREFRamotowska199917–19_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFRamotowska199917–19-35">[31]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Organizacja_białych"><span id="Organizacja_bia.C5.82ych"></span>Organizacja białych</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Organizacja białych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Organizacja białych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Odrębnie rozwijała się ogólnokrajowa niepodległościowa konspiracja <a href="/wiki/Stronnictwo_bia%C5%82ych" title="Stronnictwo białych">białych</a>, grupująca ziemiaństwo, arystokrację i bogate warstwy mieszczaństwa. Biali byli zwolennikami <a href="/wiki/Praca_organiczna" title="Praca organiczna">pracy organicznej</a>, wymuszania na państwach zaborczych koncesji i praw <a href="/wiki/Autonomia_regionalna" title="Autonomia regionalna">autonomii</a>, krzewienia oświaty, rozbudzania <a href="/wiki/%C5%9Awiadomo%C5%9B%C4%87_narodowa" title="Świadomość narodowa">świadomości narodowej</a>, walkę zbrojną o niepodległość odkładali na czas sprzyjający. Korzystając ze współpracy korespondentów i mężów zaufania Towarzystwa Rolniczego utworzyli oni sieć swych placówek w całym Królestwie Polskim, a także na Litwie i Ukrainie. Władze białych pochodziły z wyborów, przeprowadzanych w województwach, powiatach i okręgach. Na czele organizacji stała <a href="/wiki/Dyrekcja_Wiejska" title="Dyrekcja Wiejska">Dyrekcja Wiejska</a>, która utworzyła stanowiska mianowanych przez siebie komisarzy wojewódzkich, do zadań których należało nadzorowanie działalności członków organizacji białych w terenie. Najwyższą władzą białych był zjazd wojewódzki mężów zaufania<sup id="cite_ref-CITEREFRamotowska199920–21_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFRamotowska199920–21-36">[32]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Organizacja_Narodowa_na_Litwie_i_Rusi">Organizacja Narodowa na Litwie i Rusi</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Organizacja Narodowa na Litwie i Rusi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Organizacja Narodowa na Litwie i Rusi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pozostający w kontakcie z KCN <a href="/wiki/Komitet_Prowincjonalny_Litewski" title="Komitet Prowincjonalny Litewski">Komitet Prowincjonalny Litewski</a> wydał w 1862 instrukcje, które dzieliły Litwę i Białoruś na województwa: kowieńskie, inflanckie, witebskie, wileńskie, grodzieńskie, mińskie, mohylewskie i poleskie, te zaś dzieliły się na powiaty, okręgi, parafie i gminy. Mianował też naczelników powiatowych i gminnych. Konspiratorzy podzieleni byli na dziesiątki i setki. W końcu 1862 roku organizacja litewska liczyła 3 tys. członków zaprzysiężonych<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37">[33]</a></sup>. </p><p>22 sierpnia 1862 na wezwanie KCN powstał <a href="/w/index.php?title=Komitet_Prowincjonalny_Rusi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Komitet Prowincjonalny Rusi (strona nie istnieje)">Komitet Prowincjonalny Rusi</a>, który stanął na czele organizacji czerwonych na Rusi. Ruś podzielona została na 3 małe prowincje: Ukrainę, Wołyń i Podole, te na 36 powiatów, a powiaty na okręgi. Powołano Zarząd Ukrainy, Zarząd Podola i Zarząd Wołynia<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38">[34]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Represje_polityczne">Represje polityczne</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Represje polityczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Represje polityczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W kwietniu 1862 roku kapitan Aleksandrow, kierownik stacji telegrafu wojskowego w Warszawie odebrał depeszę od cara, w której władca w rocznicę kwietniowej masakry zalecał użycie przeciwko demonstrantom broni siecznej, a w razie potrzeby kartaczy. Aleksandrow zmienił treść telegramu tak, że zalecał postępować łagodnie. Oddany został pod sąd polowy, który skazał go na rozstrzelanie, car wyrok zamienił na dożywotnią katorgę<sup id="cite_ref-Piotr_Łossowski_Zygmunt_Młynarski_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-Piotr_Łossowski_Zygmunt_Młynarski-39">[35]</a></sup>. </p><p>W maju 1862 dowództwo rosyjskie wpadło na trop rosyjskiej organizacji rewolucyjnej w Warszawie. Jeden z jej członków kapitan <a href="/wiki/Andrij_Potebnia" title="Andrij Potebnia">Andrij Potebnia</a> 27 czerwca 1862 roku dokonał zamachu, ciężko raniąc namiestnika Lüdersa w <a href="/wiki/Ogr%C3%B3d_Saski_w_Warszawie" title="Ogród Saski w Warszawie">Ogrodzie Saskim</a><sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983109_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983109-40">[36]</a></sup>. 3 lipca <a href="/wiki/Ludwik_Jaroszy%C5%84ski" title="Ludwik Jaroszyński">Ludwik Jaroszyński</a> ranił wielkiego księcia <a href="/wiki/Konstanty_Romanow_(1827%E2%80%931892)" title="Konstanty Romanow (1827–1892)">Konstantego Mikołajewicza</a>. 7 i 15 sierpnia <a href="/wiki/Ludwik_Ryll" title="Ludwik Ryll">Ludwik Ryll</a> i <a href="/wiki/Jan_Rzo%C5%84ca" title="Jan Rzońca">Józef Rzońca</a> podjęli nieudane próby dokonania zamachu na <a href="/wiki/Aleksander_Wielopolski" title="Aleksander Wielopolski">Aleksandra Wielopolskiego</a><sup id="cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Andrzej_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-Stefan_Kieniewicz_Andrzej-41">[37]</a></sup>. </p><p>3 stycznia 1863 Komitet Centralny Narodowy w składzie: <a href="/wiki/Oskar_Awejde" title="Oskar Awejde">Oskar Awejde</a>, <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Kajetan_Janowski" title="Józef Kajetan Janowski">Józef Kajetan Janowski</a>, <a href="/wiki/Jan_Majkowski" title="Jan Majkowski">Jan Maykowski</a>, ks. <a href="/wiki/Karol_Mikoszewski" title="Karol Mikoszewski">Karol Mikoszewski</a>, <a href="/wiki/Zygmunt_Padlewski" title="Zygmunt Padlewski">Zygmunt Padlewski</a> pod wpływem Stefana Bobrowskiego podjął decyzję o wybuchu powstania z chwilą ogłoszenia <a href="/wiki/Branka" title="Branka">branki</a><sup id="cite_ref-Paweł_Jasienica_Dwie_drogi_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-Paweł_Jasienica_Dwie_drogi-42">[38]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ograniczenia_obowiązywania_stanu_wojennego"><span id="Ograniczenia_obowi.C4.85zywania_stanu_wojennego"></span>Ograniczenia obowiązywania stanu wojennego</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Ograniczenia obowiązywania stanu wojennego" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ograniczenia obowiązywania stanu wojennego"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>8 września 1862 roku namiestnik rosyjski w Królestwie Polskim wielki książę <a href="/wiki/Konstanty_Romanow_(1827%E2%80%931892)" title="Konstanty Romanow (1827–1892)">Konstanty Mikołajewicz Romanow</a> zniósł stan wojenny w powiatach <a href="/wiki/Gubernia_radomska" title="Gubernia radomska">guberni radomskiej</a> z wyjątkiem <a href="/wiki/Radom" title="Radom">Radomia</a> i <a href="/wiki/Kielce" title="Kielce">Kielc</a><sup id="cite_ref-Kurjer_Warszawski_nr_207_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kurjer_Warszawski_nr_207-43">[39]</a></sup>, 10 października 1862 roku zniósł stan wojenny w <a href="/wiki/Gubernia_lubelska" title="Gubernia lubelska">guberniach lubelskiej</a> i <a href="/wiki/Gubernia_augustowska" title="Gubernia augustowska">augustowskiej</a> z wyłączeniem <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublina</a>, <a href="/wiki/Siedlce" title="Siedlce">Siedlec</a> i <a href="/wiki/Suwa%C5%82ki" title="Suwałki">Suwałk</a><sup id="cite_ref-Kurjer_Warszawski_nr_234_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kurjer_Warszawski_nr_234-44">[40]</a></sup>, 16 grudnia 1862 roku zniósł stan wojenny w <a href="/wiki/Gubernia_warszawska" title="Gubernia warszawska">guberniach warszawskiej</a> i <a href="/wiki/Gubernia_p%C5%82ocka" title="Gubernia płocka">płockiej</a> z wyłączeniem Warszawy, <a href="/wiki/Kalisz" title="Kalisz">Kalisza</a> i <a href="/wiki/P%C5%82ock" title="Płock">Płocka</a>, powiatów: <a href="/wiki/Powiat_lipnowski" title="Powiat lipnowski">lipnowskiego</a>, <a href="/wiki/Powiat_piotrkowski" title="Powiat piotrkowski">piotrkowskiego</a> oraz miejscowości na trasie <a href="/wiki/Kolej_Warszawsko-Wiede%C5%84ska" title="Kolej Warszawsko-Wiedeńska">Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej</a> i <a href="/wiki/Kolej_Warszawsko-Bydgoska" title="Kolej Warszawsko-Bydgoska">Kolei Warszawsko-Bydgoskiej</a><sup id="cite_ref-Kurjer_Warszawski_nr_289_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kurjer_Warszawski_nr_289-45">[41]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Branka">Branka</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Branka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Branka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Branka" title="Branka">Branka</a>.</i></div> <p>Władze rosyjskie w Królestwie Polskim zdecydowały się na zbrojną rozprawę z narastającym ruchem niepodległościowym już po ustępstwach wobec samorządnej milicji studenckiej konstabli w 1861 roku. W następnych tygodniach rozpoczęto wyładowywanie w Warszawie przybyłych koleją z głębi Imperium oddziałów wojsk rosyjskich<sup id="cite_ref-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie2_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie2-46">[42]</a></sup>. </p><p>Μargrabia <a href="/wiki/Aleksander_Wielopolski" title="Aleksander Wielopolski">Aleksander Wielopolski</a>, jako naczelnik rządu cywilnego Królestwa Polskiego od czerwca 1862 r., był świadom istnienia niepodległościowych ruchów w kraju i upatrując szansę porozumienia się z obozem białych, zrealizował część zgłaszanych żądań polskiego społeczeństwa. Wprowadził mianowicie nową ustawę szkolną, przymusowe oczynszowanie chłopów i równe prawa dla ludności żydowskiej. </p><p>Z drugiej strony, by sparaliżować działalność organizacji spiskowych, zarządził w połowie stycznia 1863 r. niespodziewany pobór do wojska rosyjskiego (tzw. <a href="/wiki/Branka" title="Branka">brankę</a>). Przygotowane zostały w tym celu imienne listy, obejmujące 12 tys. osób, podejrzanych o przynależność do organizacji patriotycznych. Władze pobór z premedytacją skierowały przeciwko szlachcie i mieszczaństwu z pominięciem ludności wiejskiej, co doprowadziło do wybuchu powstania<sup id="cite_ref-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie2_46-1" class="reference"><a href="#cite_note-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie2-46">[42]</a></sup>. </p><p>Przed 22 stycznia 1863 roku Komitet Centralny Narodowy mianował sześciu naczelników wojewódzkich: w województwie krakowskim <a href="/wiki/Apolinary_Kurowski" title="Apolinary Kurowski">Apolinarego Kurowskiego</a>, w kaliskim <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Grekowicz" title="Józef Grekowicz">Józefa Grekowicza</a>, w mazowieckim Zygmunta Padlewskiego, w płockim <a href="/wiki/Kazimierz_Konrad_B%C5%82aszczy%C5%84ski" title="Kazimierz Konrad Błaszczyński">Kazimierza Konrada Błaszczyńskiego</a>, w podlaskim <a href="/wiki/Walenty_Lewandowski" title="Walenty Lewandowski">Walentego Lewandowskiego</a>, w sandomierskim <a href="/wiki/Marian_Langiewicz" title="Marian Langiewicz">Mariana Langiewicza</a>. Zalecał nie rozpoczynać działań wojennych z partiami mniejszymi niż 100 ludzi, nie kierować do włościan żadnych wezwań, zanim oddział nie osiągnie przepisanego stanu. Wszystkie miejscowe struktury konspiracyjne, jak też administrację zaborczą podporządkowano naczelnikom wojewódzkim<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47">[43]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Koncepcje_wojny_partyzanckiej">Koncepcje wojny partyzanckiej</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Koncepcje wojny partyzanckiej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Koncepcje wojny partyzanckiej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Różne koncepcje walk powstańczych przygotowywane były przez wojskowych przywódców <a href="/wiki/Stronnictwo_czerwonych" title="Stronnictwo czerwonych">Czerwonych</a>. Jarosław Dąbrowski zakładał na początku zdobycie <a href="/wiki/Twierdza_Modlin" title="Twierdza Modlin">Twierdzy Modlin</a> w celu przejęcia broni i amunicji oraz zajęcie Warszawy. <a href="/wiki/Komitet_Centralny_Narodowy" title="Komitet Centralny Narodowy">Komitet Centralny Narodowy</a> z <a href="/wiki/Ludwik_Mieros%C5%82awski" title="Ludwik Mierosławski">Ludwikiem Mierosławskim</a> przyjął plan zakładający koncentrację sił powstańczych w rejonie Podlasia i w Łomżyńskim i rozwój działań w kierunku wschodnim i północno-wschodnim w celu odcięcia sił rosyjskich w Polsce od Cesarstwa oraz zajęcie największych twierdz (Modlin, Warszawa, Dęblin). <a href="/wiki/Zygmunt_Sierakowski" title="Zygmunt Sierakowski">Zygmunt Sierakowski</a> zakładał, że siły powstańcze konsolidowałyby się zaczynając od formowania małych oddziałów, by docelowo utworzyć silne kolumny. Cały kraj miał być podzielony na 5 okręgów. <a href="/wiki/Zygmunt_Padlewski" title="Zygmunt Padlewski">Zygmunt Padlewski</a> planował, że w dniu ogłoszenia branki zdobyte zostaną twierdze w Modlinie i Płocku oraz powstaną 3 silne korpusy atakujące w kierunku Litwy i Ukrainy. Bieg wydarzeń zmusił Padlewskiego do przyjęcia planów Sierakowskiego z ograniczeniem działań na terenie Królestwa. Zrezygnowano także ze zdobywania Modlina na rzecz Płocka<sup id="cite_ref-grzywacz_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-grzywacz-48">[44]</a></sup>. </p><p>Powstanie na wschodnich rubieżach <a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">I Rzeczypospolitej</a> miało zaświadczyć o aspiracjach <a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Polaków</a> do odzyskania granic historycznych. W ramach solidarności międzynarodowej, pod hasłem <i><a href="/wiki/Za_wolno%C5%9B%C4%87_nasz%C4%85_i_wasz%C4%85" title="Za wolność naszą i waszą">za wolność naszą i waszą</a></i> zamierzano przerzucić płomień powstania do <a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Finlandii" title="Wielkie Księstwo Finlandii">Wielkiego Księstwa Finlandii</a>, nad <a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołgę</a> i na <a href="/wiki/Kaukaz_(region)" title="Kaukaz (region)">Kaukaz</a><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49">[45]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przebieg_powstania">Przebieg powstania</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Przebieg powstania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przebieg powstania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wybuch_powstania">Wybuch powstania</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Wybuch powstania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wybuch powstania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75538635"><div class="ImageGroup ImageGroup-right" style="max-width:235px;"><div style="font-weight:bold;">Powstanie styczniowe w malarstwie i rysunku</div><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Jan_Matejko_-_Polonia_1863_(Poland_Enchained)_-_MNK_XII-453_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Jan_Matejko_-_Polonia_1863_%28Poland_Enchained%29_-_MNK_XII-453_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg/220px-Jan_Matejko_-_Polonia_1863_%28Poland_Enchained%29_-_MNK_XII-453_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg" decoding="async" width="220" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Jan_Matejko_-_Polonia_1863_%28Poland_Enchained%29_-_MNK_XII-453_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg/330px-Jan_Matejko_-_Polonia_1863_%28Poland_Enchained%29_-_MNK_XII-453_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Jan_Matejko_-_Polonia_1863_%28Poland_Enchained%29_-_MNK_XII-453_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg/440px-Jan_Matejko_-_Polonia_1863_%28Poland_Enchained%29_-_MNK_XII-453_-_National_Museum_Krak%C3%B3w.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="2705" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Polonia_%E2%80%93_Rok_1863" title="Polonia – Rok 1863">Polonia – Rok 1863</a></i>, obraz <a href="/wiki/Jan_Matejko" title="Jan Matejko">Jana Matejki</a> z 1864 </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polish_fighters_1863.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Polish_fighters_1863.JPG/220px-Polish_fighters_1863.JPG" decoding="async" width="220" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Polish_fighters_1863.JPG/330px-Polish_fighters_1863.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Polish_fighters_1863.JPG/440px-Polish_fighters_1863.JPG 2x" data-file-width="605" data-file-height="450" /></a><figcaption>Powstańcy styczniowi </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zuawi_smierci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Zuawi_smierci.jpg/220px-Zuawi_smierci.jpg" decoding="async" width="220" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Zuawi_smierci.jpg/330px-Zuawi_smierci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Zuawi_smierci.jpg/440px-Zuawi_smierci.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="773" /></a><figcaption>„<a href="/wiki/%C5%BBuawi_%C5%9Bmierci" title="Żuawi śmierci">Żuawi śmierci</a>” – rysunek K.  Sariusz Wolski na podstawie fotografii </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polish_scythemen_1863.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Polish_scythemen_1863.PNG/220px-Polish_scythemen_1863.PNG" decoding="async" width="220" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Polish_scythemen_1863.PNG/330px-Polish_scythemen_1863.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Polish_scythemen_1863.PNG/440px-Polish_scythemen_1863.PNG 2x" data-file-width="612" data-file-height="731" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Kosynierzy" title="Kosynierzy">Kosynierzy</a> 1863'</i> </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Tadeusz_Ajdukiewicz_Scena_z_powstania_styczniowego_1875.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Tadeusz_Ajdukiewicz_Scena_z_powstania_styczniowego_1875.PNG/220px-Tadeusz_Ajdukiewicz_Scena_z_powstania_styczniowego_1875.PNG" decoding="async" width="220" height="104" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Tadeusz_Ajdukiewicz_Scena_z_powstania_styczniowego_1875.PNG/330px-Tadeusz_Ajdukiewicz_Scena_z_powstania_styczniowego_1875.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Tadeusz_Ajdukiewicz_Scena_z_powstania_styczniowego_1875.PNG/440px-Tadeusz_Ajdukiewicz_Scena_z_powstania_styczniowego_1875.PNG 2x" data-file-width="750" data-file-height="356" /></a><figcaption><b>Scena z powstania styczniowego</b>, obraz <a href="/wiki/Tadeusz_Ajdukiewicz" title="Tadeusz Ajdukiewicz">T. Ajdukiewicza</a> z 1875 </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Witkiewicz_Wounded_insurgent.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Witkiewicz_Wounded_insurgent.png/220px-Witkiewicz_Wounded_insurgent.png" decoding="async" width="220" height="117" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Witkiewicz_Wounded_insurgent.png/330px-Witkiewicz_Wounded_insurgent.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Witkiewicz_Wounded_insurgent.png/440px-Witkiewicz_Wounded_insurgent.png 2x" data-file-width="4896" data-file-height="2600" /></a><figcaption><i>Ranny powstaniec</i>, obraz <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Witkiewicz" title="Stanisław Witkiewicz">Stanisława Witkiewicza</a> </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Maksymilian_Gierymski,_Patrol_powsta%C5%84czy.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Maksymilian_Gierymski%2C_Patrol_powsta%C5%84czy.jpg/220px-Maksymilian_Gierymski%2C_Patrol_powsta%C5%84czy.jpg" decoding="async" width="220" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Maksymilian_Gierymski%2C_Patrol_powsta%C5%84czy.jpg/330px-Maksymilian_Gierymski%2C_Patrol_powsta%C5%84czy.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Maksymilian_Gierymski%2C_Patrol_powsta%C5%84czy.jpg/440px-Maksymilian_Gierymski%2C_Patrol_powsta%C5%84czy.jpg 2x" data-file-width="5315" data-file-height="2924" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Patrol_powsta%C5%84czy_(obraz_Maksymiliana_Gierymskiego)" title="Patrol powstańczy (obraz Maksymiliana Gierymskiego)">Patrol powstańczy</a></i>, obraz <a href="/wiki/Maksymilian_Gierymski" title="Maksymilian Gierymski">Maksymiliana Gierymskiego</a> </figcaption></figure></div></div> <p>16 stycznia 1863 roku <a href="/wiki/Komitet_Centralny_Narodowy" title="Komitet Centralny Narodowy">Komitet Centralny Narodowy</a> wystąpił jako <a href="/wiki/Tymczasowy_Rz%C4%85d_Narodowy" title="Tymczasowy Rząd Narodowy">Tymczasowy Rząd Narodowy</a> i wydał odezwę, w której ogłosił w całym kraju <i>stan wyjątkowy</i>, zalecając samoobronę poborowym i skupienie się narodu wokół władzy narodowej. W każdym województwie ustanowił naczelników wojskowych, którym w czasie powstania miały podlegać wszystkie władze lokalne. Komisarzem wojskowym województwa kaliskiego został <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Grekowicz" title="Józef Grekowicz">Józef Grekowicz</a>, krakowskiego <a href="/wiki/Apolinary_Kurowski" title="Apolinary Kurowski">Apolinary Kurowski</a>, mazowieckiego <a href="/wiki/Zygmunt_Padlewski" title="Zygmunt Padlewski">Zygmunt Padlewski</a>, płockiego <a href="/wiki/Kazimierz_Konrad_B%C5%82aszczy%C5%84ski" title="Kazimierz Konrad Błaszczyński">Kazimierz Konrad Błaszczyński</a>, podlaskiego <a href="/wiki/Walenty_Lewandowski" title="Walenty Lewandowski">Walenty Lewandowski</a>, sandomierskiego Marian Langiewicz. 19 stycznia KCN podjął uchwałę o powołaniu Ludwika Mierosławskiego na dyktatora powstania i o przekształceniu się w Tymczasowy Rząd Narodowy. 20 stycznia Tymczasowy Rząd Narodowy powołał swój organ zastępczy, <a href="/wiki/Komisja_Wykonawcza_Rz%C4%85du_Narodowego" title="Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego">Komisję Wykonawczą Rządu Narodowego</a> w Warszawie, pod kierownictwem naczelnika miasta <a href="/wiki/Stefan_Bobrowski" title="Stefan Bobrowski">Stefana Bobrowskiego</a>. Ponieważ władze rosyjskie zarządziły brankę na prowincji na 25 stycznia, wybuch powstania wyznaczony został na noc z 22 na 23 stycznia. Plan działań zbrojnych zakładał opanowanie <a href="/wiki/P%C5%82ock" title="Płock">Płocka</a>, gdzie miał się ujawnić Rząd Narodowy. Członkowie rządu wyjechali 22 stycznia do <a href="/wiki/Kutno" title="Kutno">Kutna</a>, stacji <a href="/wiki/Kolej_Warszawsko-Bydgoska" title="Kolej Warszawsko-Bydgoska">Kolei Warszawsko-Bydgoskiej</a> niedaleko od Płocka. Jednak stan tymczasowy uległ utrwaleniu i powstaniem w początkowym okresie z konieczności kierowała Komisja Wykonawcza w Warszawie<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50">[46]</a></sup>. 22 stycznia ogłoszony został <a href="/wiki/Manifest_22_stycznia" title="Manifest 22 stycznia">manifest</a> Tymczasowego Rządu Narodowego, autorstwa <a href="/wiki/Maria_Ilnicka" title="Maria Ilnicka">Marii Ilnickiej</a>, wzywający do czynu zbrojnego przeciw <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Imperium Rosyjskiemu</a> wszystkie narody przedrozbiorowej <a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczypospolitej</a> „<i>bez różnicy wiary i rodu, pochodzenia i stanu</i>” oraz ogłaszający powszechne uwłaszczenie chłopów i nadanie ziemi bezrolnym, którzy wstąpią w szeregi powstańcze. Wraz z manifestem ogłoszony został dekret uwłaszczeniowy, a kierowana przez Stefana Bobrowskiego <a href="/wiki/Komisja_Wykonawcza_Rz%C4%85du_Narodowego" title="Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego">Komisja Wykonawcza</a> podjęła działania wdrożenia go w życie przez dowódców oddziałów powstańczych i wprowadziła zakaz utrudniania przeprowadzenia uwłaszczenia pod groźbą <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci" title="Kara śmierci">kary śmierci</a><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51">[47]</a></sup>. </p><p>W styczniu 1863 w Królestwie Polskim stacjonowała 100-tysięczna <a href="/wiki/Armia_Imperium_Rosyjskiego" title="Armia Imperium Rosyjskiego">armia rosyjska</a>. Pod rozkazami jej dowódcy gen. <a href="/wiki/Anders_Edvard_Ramsay" title="Anders Edvard Ramsay">Eduarda Andriejewicza Ramsaya</a> pozostawało 5 dywizji piechoty, w tym gwardyjska, 1 dywizja jazdy, sześć brygad artylerii (176 dział), 9 pułków <a href="/wiki/Kozacy" title="Kozacy">kozackich</a> i oddziały pomocnicze<sup id="cite_ref-Paweł_Jasienica_op_cit_s_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-Paweł_Jasienica_op_cit_s-52">[48]</a></sup>. </p><p>Planowane przez czerwonych na wiosnę powstanie zostało więc znacznie przyspieszone, nie było jeszcze należycie przygotowane, powstańcom brakowało broni i amunicji, kierownictwo powstania było niejednolite i skłócone. </p><p>W reakcji na wybuch powstania wielki książę <a href="/wiki/Konstanty_Romanow_(1827%E2%80%931892)" title="Konstanty Romanow (1827–1892)">Konstanty Mikołajewicz Romanow</a> przywrócił stan wojenny, zawieszony w drugiej połowie 1862 roku, reaktywował naczelników wojennych, uprawnionych do powoływania sądów wojenno-polowych, działających w trybie „skróconym”, zatwierdzających wydawane przez nie wyroki śmierci<sup id="cite_ref-CITEREFRamotowska199963_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFRamotowska199963-53">[49]</a></sup>. Wydał rozkaz koncentracji mniejszych garnizonów rosyjskich, tak by załoga żadnego nie była mniejsza niż 2 bataliony piechoty. Zamierzano w ten sposób uniknąć dalszych ataków na zbyt słabe posterunki rosyjskie, by później móc sformować kolumny ruchome, które miały przejść do działań ofensywnych przeciwko powstańcom. Wieść o wybuchu powstania hrabia Aleksander Wielopolski skwitował słowami: <i>wrzód pękł.</i> Był przekonany, że powstanie uda się stłumić w ciągu kilku tygodni i można będzie powrócić do dzieła reform<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54">[50]</a></sup>. </p><p>W czasie tej operacji wojska rosyjskie opuściły 14 miast powiatowych (na 39). Powstańcom udało się skutecznie zakłócić łączność. Dopiero 1 lutego przywrócono komunikację na linii <a href="/wiki/Kolej_Warszawsko-Petersburska" title="Kolej Warszawsko-Petersburska">Kolei Warszawsko-Petersburskiej</a><sup id="cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Andrzej2_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-Stefan_Kieniewicz_Andrzej2-55">[51]</a></sup>. </p><p>W pierwszych dniach powstania powstańcy uderzyli na rosyjskie garnizony w województwach: mazowieckim, podlaskim, augustowskim, płockim, lubelskim i sandomierskim. Wystąpienia powstańcze 21–25 stycznia miały miejsca m.in. w <a href="/wiki/Ma%C5%82kinia_G%C3%B3rna" title="Małkinia Górna">Małkini</a>, Stelmachowie, <a href="/wiki/Soko%C5%82%C3%B3w_Podlaski" title="Sokołów Podlaski">Sokołowie</a>, <a href="/wiki/%C5%81uk%C3%B3w" title="Łuków">Łukowie</a>, <a href="/wiki/Bia%C5%82a_Podlaska" title="Biała Podlaska">Białej Podlaskiej</a>, <a href="/wiki/Kode%C5%84" title="Kodeń">Kodniu</a>, <a href="/wiki/%C5%81omazy" title="Łomazy">Łomazach</a>, <a href="/wiki/Hrubiesz%C3%B3w" title="Hrubieszów">Hrubieszowie</a>, <a href="/wiki/Kra%C5%9Bnik" title="Kraśnik">Kraśniku</a>, <a href="/wiki/Szyd%C5%82owiec" title="Szydłowiec">Szydłowcu</a>, <a href="/wiki/Suchedni%C3%B3w" title="Suchedniów">Suchedniowie</a>, <a href="/wiki/Bodzentyn" title="Bodzentyn">Bodzentynie</a>. Jednak większość ataków, m.in. z powodu słabego uzbrojenia, została odparta, a powstańcy zaczęli organizować obozy, w których szkolono ochotników. </p><p>W <a href="/wiki/W%C4%99gr%C3%B3w" title="Węgrów">Węgrowie</a> <a href="/wiki/Jan_Matli%C5%84ski" title="Jan Matliński">Jan Matliński</a> i <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Jab%C5%82onowski_(lekarz)" title="Władysław Jabłonowski (lekarz)">Władysław Jabłonowski</a> zebrali 3500 żołnierzy, w <a href="/wiki/Siemiatycze" title="Siemiatycze">Siemiatyczach</a> <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Cichorski" title="Władysław Cichorski">Władysław Cichorski</a> zgromadził 3 tys. ludzi, obóz <a href="/wiki/Apolinary_Kurowski" title="Apolinary Kurowski">Apolinarego Kurowskiego</a> w <a href="/wiki/Ojc%C3%B3w" title="Ojców">Ojcowie</a> liczył 2,5 tys. żołnierzy, w <a href="/wiki/W%C4%85chock" title="Wąchock">Wąchocku</a> <a href="/wiki/Marian_Langiewicz" title="Marian Langiewicz">Marian Langiewicz</a> zebrał 1,4 tys. żołnierzy, w <a href="/wiki/Jan%C3%B3w_Podlaski" title="Janów Podlaski">Janowie</a> <a href="/wiki/Roman_Rogi%C5%84ski" title="Roman Rogiński">Roman Rogiński</a> zgromadził 1 tys. ludzi. Od kilkuset do tysiąca ludzi liczył <a href="/wiki/Oddzia%C5%82_J%C3%B3zefa_Konstantego_Ramotowskiego" title="Oddział Józefa Konstantego Ramotowskiego">oddział Józefa Konstantego Ramotowskiego</a> „Wawra” działający w północno-wschodniej Polsce (<a href="/wiki/%C5%81om%C5%BCa" title="Łomża">Łomża</a> – <a href="/wiki/August%C3%B3w" title="Augustów">Augustów</a>). </p><p><a href="/wiki/J%C3%B3zef_Oxi%C5%84ski" title="Józef Oxiński">Józef Oxiński</a> w <a href="/wiki/Uniej%C3%B3w" title="Uniejów">Uniejowie</a> dysponował 250 żołnierzami, podobne liczebnie oddziały mieli <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Kononowicz" title="Władysław Kononowicz">Władysław Kononowicz</a>, <a href="/w/index.php?title=W%C5%82adys%C5%82aw_Stroynowski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Władysław Stroynowski (strona nie istnieje)">Władysław Stroynowski</a>, <a href="/w/index.php?title=J%C3%B3zef_Sawicki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Józef Sawicki (strona nie istnieje)">Józef Sawicki</a>, <a href="/wiki/Kazimierz_Miel%C4%99cki" title="Kazimierz Mielęcki">Kazimierz Mielęcki</a>, <a href="/w/index.php?title=Antoni_Zdanowicz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antoni Zdanowicz (strona nie istnieje)">Antoni Zdanowicz</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Działania_wojenne"><span id="Dzia.C5.82ania_wojenne"></span>Działania wojenne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Działania wojenne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Działania wojenne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorię: <a href="/wiki/Kategoria:Bro%C5%84_powstania_styczniowego" title="Kategoria:Broń powstania styczniowego">Broń powstania styczniowego</a>.</i></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polish_January_inurgents_of_Ignacy_Drewnowski_1863.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Polish_January_inurgents_of_Ignacy_Drewnowski_1863.PNG/200px-Polish_January_inurgents_of_Ignacy_Drewnowski_1863.PNG" decoding="async" width="200" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Polish_January_inurgents_of_Ignacy_Drewnowski_1863.PNG/300px-Polish_January_inurgents_of_Ignacy_Drewnowski_1863.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Polish_January_inurgents_of_Ignacy_Drewnowski_1863.PNG/400px-Polish_January_inurgents_of_Ignacy_Drewnowski_1863.PNG 2x" data-file-width="956" data-file-height="538" /></a><figcaption>Oddział powstańczy Ignacego Drewnowskiego 1863</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Russian_soldiers_during_January_Uprising.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Russian_soldiers_during_January_Uprising.jpg/220px-Russian_soldiers_during_January_Uprising.jpg" decoding="async" width="220" height="358" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Russian_soldiers_during_January_Uprising.jpg/330px-Russian_soldiers_during_January_Uprising.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/97/Russian_soldiers_during_January_Uprising.jpg 2x" data-file-width="334" data-file-height="544" /></a><figcaption>Żołnierze rosyjscy okresu powstania styczniowego.</figcaption></figure> <p>Po serii starć na początku powstania wojskom powstańczym udało się opanować <a href="/w/index.php?title=Szosa_brzeska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Szosa brzeska (strona nie istnieje)">szosę brzeską</a> i linię kolei petersburskiej, przerywając tym samym łączność Królestwa Polskiego z Imperium Rosyjskim. </p><p><a href="/wiki/Tymczasowy_Rz%C4%85d_Narodowy" title="Tymczasowy Rząd Narodowy">Tymczasowy Rząd Narodowy</a> początkowo przewidywał, iż wodzem powstania zostanie operujący w województwie płockim <a href="/wiki/Zygmunt_Padlewski" title="Zygmunt Padlewski">Zygmunt Padlewski</a>, jednak jego niepowodzenia spowodowały, że dyktatorem powstania mianowano przebywającego w Paryżu Ludwika Mierosławskiego (26 stycznia). W tym czasie ukazywały się powstańcze pisma „<a href="/wiki/Stra%C5%BCnica_(czasopismo)" title="Strażnica (czasopismo)">Strażnica</a>” i <i>Wiadomości z Pola Bitwy</i>. W instrukcjach dla powstańczych oddziałów zalecano, by unikać walk z większymi jednostkami nieprzyjaciela, nakazywano utrudnianie komunikacji oraz odbijanie jeńców i rekrutów. </p><p>Bobrowski, w celu rozszerzenia zasięgu powstania, ogłosił odezwy <i>Do braci Litwinów</i> i <i>Do braci Rusinów</i>, w których wzywał do powszechnej insurekcji. Na <a href="/wiki/Wo%C5%82y%C5%84" title="Wołyń">Wołyniu</a> operował oddział kawalerii <a href="/wiki/Edmund_R%C3%B3%C5%BCycki" title="Edmund Różycki">Edmunda Różyckiego</a>, skutecznie nękając podjazdami tamtejszy korpus rosyjski. Powstanie uzyskało trwały punkt oparcia na <a href="/wiki/%C5%BBytomierz" title="Żytomierz">żytomierszczyznie</a>. Chcąc rozszerzyć powstanie za <a href="/wiki/Bug" title="Bug">Bug</a> oddziały powstańcze Romana Rogińskiego, <a href="/wiki/Walenty_Lewandowski" title="Walenty Lewandowski">Pawła Lewandowskiego</a>, <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Cichorski" title="Władysław Cichorski">Władysława Cichorskiego</a> i <a href="/wiki/Jan_Matli%C5%84ski" title="Jan Matliński">Jana Matlińskiego</a> przeprowadziły koncentrację w <a href="/wiki/Siemiatycze" title="Siemiatycze">Siemiatyczach</a>, skąd jednak zostały wyparte 7 lutego po <a href="/wiki/Bitwa_pod_Siemiatyczami" title="Bitwa pod Siemiatyczami">ataku kilku kolumn rosyjskich na miasto</a><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56">[52]</a></sup>. </p><p>17 lutego Mierosławski przekroczył granicę zaboru rosyjskiego, jednak po dwóch przegranych bitwach <a href="/wiki/Bitwa_pod_Krzywos%C4%85dzem" title="Bitwa pod Krzywosądzem">pod Krzywosądzem</a> 19 lutego i <a href="/wiki/Bitwa_pod_Now%C4%85_Wsi%C4%85_(luty_1863)" title="Bitwa pod Nową Wsią (luty 1863)">pod Nową Wsią</a> 21 lutego wrócił do Paryża. Ponownie wrócił do Polski po dwóch tygodniach, lecz nie utrzymał już stanowiska dyktatora powstania. </p><p>Zgrupowanie Mariana Langiewicza, połączone z partią <a href="/wiki/Antoni_Jeziora%C5%84ski" title="Antoni Jeziorański">Antoniego Jeziorańskiego</a> wyrwało się 24 lutego 1863 roku z okrążenia przez 3 kolumny wojsk rosyjskich w czasie <a href="/wiki/I_bitwa_pod_Ma%C5%82ogoszczem" title="I bitwa pod Małogoszczem">bitwy pod Małogoszczem</a>. Langiewicz zbliżył się ku granicy <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Galicji_i_Lodomerii" title="Królestwo Galicji i Lodomerii">galicyjskiej</a>, skąd spodziewał się nadejścia posiłków. 4 marca odparł Rosjan w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Pieskow%C4%85_Ska%C5%82%C4%85" title="Bitwa pod Pieskową Skałą">bitwie pod Pieskową Skałą</a>, a 5 marca z powodzeniem zaatakował ich <a href="/wiki/Bitwa_pod_Ska%C5%82%C4%85_(1863)" title="Bitwa pod Skałą (1863)">pod Skałą</a>. 6 marca przybył do <a href="/wiki/Goszcza" title="Goszcza">Goszczy</a>, 16 km od <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowa</a>. Po akcesie białych do powstania, 11 marca Langiewicz ogłosił swoją dyktaturę, co uznał Komitet Centralny Narodowy. </p><p>Zachowując dla siebie naczelne kierownictwo spraw wojskowych powstania, dyktator powierzył zarząd spraw cywilnych <i>umocowanemu</i> przez siebie <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_Cywilny" title="Rząd Narodowy Cywilny">Rządowi Narodowemu Cywilnemu</a>, który miał działać pod jego kontrolą zwierzchnią. 12 marca ogłosił dekret, którego artykuł 8. rozwiązywał <i>wszelkie dotychczas istniejące władze cywilne i wojskowe krajowe jakiegokolwiek pochodzenia</i>. Tego samego dnia rozwiązała się <a href="/wiki/Dyrekcja_Wiejska" title="Dyrekcja Wiejska">Dyrekcja Wiejska</a> białych przekazując swoją władzę Rządowi Narodowemu Cywilnemu, oddając mu do dyspozycji naczelników wojewódzkich organizacji białej. Tymczasowy Rząd Narodowy wbrew zamierzeniom białych nie rozwiązał się<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57">[53]</a></sup>. Odezwę Langiewicza ogłoszono w Warszawie wraz z komentarzem, że Tymczasowy Rząd Narodowy <i>dotychczasową swoją władzę składa w jego ręce i wzywa cały naród do posłuszeństwa dyktatorowi... W części kraju zajętej przez nieprzyjaciela z upoważnienia dyktatora rozkazy i rozporządzenia wydawać będzie <a href="/wiki/Komisja_Wykonawcza_Dyktatora_w_Warszawie" title="Komisja Wykonawcza Dyktatora w Warszawie">Komisja Wykonawcza</a></i>. Członkami tajnej Komisji Wykonawczej mieli zostać dotychczasowi członkowie Tymczasowego Rządu Narodowego<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58">[54]</a></sup>. </p><p>Siły Langiewicza liczyły wówczas ok. 3 tys. powstańców, ku którym skierował się główny napór wojsk rosyjskich. 17 marca powstańcy pobili Rosjan w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Chrobrzem" title="Bitwa pod Chrobrzem">bitwie pod Chrobrzem</a>, 18 marca Langiewicz stoczył krwawą <a href="/wiki/Bitwa_pod_Grochowiskami" title="Bitwa pod Grochowiskami">bitwę pod Grochowiskami</a>, gdzie utrzymał swoje pozycje. 19 marca po przekroczeniu granicy z Galicją został przez <a href="/wiki/Austriacy" title="Austriacy">Austriaków</a> aresztowany<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59">[55]</a></sup>. Dyktatury Langiewicza nie uznawał czerwony generał Ludwik Mierosławski, który stworzył ze skupionych wokół siebie doradców coś w rodzaju <i>gabinetu dyktatury styczniowej</i>. Po aresztowaniu Langiewicza, w ogólnym zamęcie <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_de_Rochebrune" title="François de Rochebrune">François de Rochebrune</a> ogłosił się z poparciem stronników Mierosławskiego samozwańczym <i>głównodowodzącym armii powstania w Polsce</i>. 21 marca Langiewicz przekazał z aresztu w <a href="/wiki/Tarn%C3%B3w" title="Tarnów">Tarnowie</a> rozkaz dzienny z oświadczeniem, że nie zrzeka się swej władzy, a do chwili uwolnienia przekazuje ją Tymczasowemu Rządowi Narodowemu<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60">[56]</a></sup>. Tego samego dnia przebywający w Krakowie Stefan Bobrowski wydał odezwę głoszącą, że w związku z upadkiem dyktatury Langiewicza władzę naczelną narodową z powrotem obejmuje Tymczasowy Rząd Narodowy i jest <i>jedyną prawnie ukonstytuowaną władzą krajową</i> oraz przywrócił rozwiązaną przez Langiewicza czerwoną Radę Naczelną Galicyjską. Dotychczasowy Dyrektor Wydziału Wojny gen. Józef Wysocki został naczelnikiem sił zbrojnych województwa lubelskiego i ziem ruskich. 26 marca nowym zwierzchnikiem tego wydziału został mianowany gen. <a href="/wiki/Ignacy_Marceli_Kruszewski" title="Ignacy Marceli Kruszewski">Ignacy Marceli Kruszewski</a>, a jego szefem sztabu <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Bentkowski" title="Władysław Bentkowski">Władysław Bentkowski</a><sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61">[57]</a></sup>. </p><p>Po kilku tygodniach – w marcu – do powstania przyłączyli się „biali”, przejmując zresztą w krótkim czasie kierownictwo powstania. Stało się to po śmierci przywódców „czerwonych” <a href="/wiki/Stefan_Bobrowski" title="Stefan Bobrowski">Stefana Bobrowskiego</a> (w pojedynku) i <a href="/wiki/Zygmunt_Padlewski" title="Zygmunt Padlewski">Zygmunta Padlewskiego</a>, rozstrzelanego przez Rosjan. Naczelne dowództwo wojsk powstańczych sprawowali kolejno: gen. <a href="/wiki/Ludwik_Mieros%C5%82awski" title="Ludwik Mierosławski">Ludwik Mierosławski</a>, gen. <a href="/wiki/Marian_Langiewicz" title="Marian Langiewicz">Marian Langiewicz</a> i <a href="/wiki/Romuald_Traugutt" title="Romuald Traugutt">Romuald Traugutt</a>. </p><p>Ogromna większość polskich urzędników administracji Królestwa Polskiego wykonywała potajemnie rozkazy Rządu Narodowego. 9 czerwca 1863 w biały dzień, polski personel <a href="/wiki/Bank_Polski_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Bank Polski (Królestwo Polskie)">Banku Polskiego</a> na <a href="/wiki/Plac_Bankowy_w_Warszawie" title="Plac Bankowy w Warszawie">placu Bankowym</a> w Warszawie przekazał powstańcom, dowodzonym przez <a href="/wiki/Aleksander_Waszkowski" title="Aleksander Waszkowski">Aleksandra Waszkowskiego</a> depozyty Kasy Głównej Królestwa w wysokości 3,6 miliona <a href="/wiki/Z%C5%82oty" title="Złoty">złotych</a>, 500 tysięcy <a href="/wiki/Rubel" title="Rubel">rubli</a> i wielu listów zastawnych. </p><p>19 września 1863 dokonano nieudanego <a href="/wiki/Zamach_na_Fiodora_Berga" title="Zamach na Fiodora Berga">zamachu</a>, na <a href="/wiki/Namiestnik_(Kr%C3%B3lestwo_Polskie)" title="Namiestnik (Królestwo Polskie)">namiestnika Królestwa Polskiego</a> gen. <a href="/wiki/Fiodor_Berg" title="Fiodor Berg">Fiodora Berga</a> z inspiracji członka <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(wrze%C5%9Bniowy)" title="Rząd Narodowy (wrześniowy)">Rządu Narodowego</a> i naczelnika wojskowego miasta stołecznego Warszawy <a href="/wiki/Ignacy_Chmiele%C5%84ski" title="Ignacy Chmieleński">Ignacego Chmieleńskiego</a><sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983183–184_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983183–184-62">[58]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Władze_i_administracja"><span id="W.C5.82adze_i_administracja"></span>Władze i administracja</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Władze i administracja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Władze i administracja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(powstanie_styczniowe)" title="Rząd Narodowy (powstanie styczniowe)">Rząd Narodowy (powstanie styczniowe)</a>.</i></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorię: <a href="/wiki/Kategoria:Cz%C5%82onkowie_w%C5%82adz_powstania_styczniowego" title="Kategoria:Członkowie władz powstania styczniowego">Członkowie władz powstania styczniowego</a>.</i></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75538635"><div class="ImageGroup ImageGroup-right" style="max-width:235px;"><div style="font-weight:bold;">Pieczęcie</div><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Seal_of_the_plenipotentiary_of_military_organizer_of_Prussian_Poland_during_January_Uprising.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Seal_of_the_plenipotentiary_of_military_organizer_of_Prussian_Poland_during_January_Uprising.PNG/220px-Seal_of_the_plenipotentiary_of_military_organizer_of_Prussian_Poland_during_January_Uprising.PNG" decoding="async" width="220" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Seal_of_the_plenipotentiary_of_military_organizer_of_Prussian_Poland_during_January_Uprising.PNG/330px-Seal_of_the_plenipotentiary_of_military_organizer_of_Prussian_Poland_during_January_Uprising.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Seal_of_the_plenipotentiary_of_military_organizer_of_Prussian_Poland_during_January_Uprising.PNG/440px-Seal_of_the_plenipotentiary_of_military_organizer_of_Prussian_Poland_during_January_Uprising.PNG 2x" data-file-width="1470" data-file-height="1158" /></a><figcaption>Pieczęć agenta pełnomocnego organizatora wojskowego <a href="/wiki/Zab%C3%B3r_pruski" title="Zabór pruski">zaboru pruskiego</a> (obraz odwrócono dla odczytania napisu) </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Seal_of_the_Polish_Diplomatic_Agency_in_Paris_during_January_Uprising.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Seal_of_the_Polish_Diplomatic_Agency_in_Paris_during_January_Uprising.PNG/220px-Seal_of_the_Polish_Diplomatic_Agency_in_Paris_during_January_Uprising.PNG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Seal_of_the_Polish_Diplomatic_Agency_in_Paris_during_January_Uprising.PNG/330px-Seal_of_the_Polish_Diplomatic_Agency_in_Paris_during_January_Uprising.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Seal_of_the_Polish_Diplomatic_Agency_in_Paris_during_January_Uprising.PNG/440px-Seal_of_the_Polish_Diplomatic_Agency_in_Paris_during_January_Uprising.PNG 2x" data-file-width="1464" data-file-height="1098" /></a><figcaption>Pieczęć Agencji Głównej w Paryżu (obraz odwrócono dla odczytania napisu) </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Pieczeci_KCN_RN.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Pieczeci_KCN_RN.jpg/220px-Pieczeci_KCN_RN.jpg" decoding="async" width="220" height="371" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Pieczeci_KCN_RN.jpg/330px-Pieczeci_KCN_RN.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Pieczeci_KCN_RN.jpg 2x" data-file-width="356" data-file-height="600" /></a><figcaption>Pieczęcie Komitetu Centralnego Narodowego i Rządu Narodowego </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:January_Uprising_seals.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/January_Uprising_seals.PNG/220px-January_Uprising_seals.PNG" decoding="async" width="220" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/January_Uprising_seals.PNG/330px-January_Uprising_seals.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/January_Uprising_seals.PNG/440px-January_Uprising_seals.PNG 2x" data-file-width="1705" data-file-height="1940" /></a><figcaption>Pieczęcie powstańcze <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zdj%C4%99cie_t%C5%82oku_piecz%C4%99ci_naczelnika_powstania_na_terenie_parafii_Rypin,_Antoniego_Janowicza_z_1863_r._(ze_zbioru_%C5%9Bp._Antoniego_Janowicza).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Zdj%C4%99cie_t%C5%82oku_piecz%C4%99ci_naczelnika_powstania_na_terenie_parafii_Rypin%2C_Antoniego_Janowicza_z_1863_r._%28ze_zbioru_%C5%9Bp._Antoniego_Janowicza%29.jpg/220px-Zdj%C4%99cie_t%C5%82oku_piecz%C4%99ci_naczelnika_powstania_na_terenie_parafii_Rypin%2C_Antoniego_Janowicza_z_1863_r._%28ze_zbioru_%C5%9Bp._Antoniego_Janowicza%29.jpg" decoding="async" width="220" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Zdj%C4%99cie_t%C5%82oku_piecz%C4%99ci_naczelnika_powstania_na_terenie_parafii_Rypin%2C_Antoniego_Janowicza_z_1863_r._%28ze_zbioru_%C5%9Bp._Antoniego_Janowicza%29.jpg/330px-Zdj%C4%99cie_t%C5%82oku_piecz%C4%99ci_naczelnika_powstania_na_terenie_parafii_Rypin%2C_Antoniego_Janowicza_z_1863_r._%28ze_zbioru_%C5%9Bp._Antoniego_Janowicza%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Zdj%C4%99cie_t%C5%82oku_piecz%C4%99ci_naczelnika_powstania_na_terenie_parafii_Rypin%2C_Antoniego_Janowicza_z_1863_r._%28ze_zbioru_%C5%9Bp._Antoniego_Janowicza%29.jpg/440px-Zdj%C4%99cie_t%C5%82oku_piecz%C4%99ci_naczelnika_powstania_na_terenie_parafii_Rypin%2C_Antoniego_Janowicza_z_1863_r._%28ze_zbioru_%C5%9Bp._Antoniego_Janowicza%29.jpg 2x" data-file-width="730" data-file-height="734" /></a><figcaption>Zdjęcie tłoku pieczęci naczelnika powstania na terenie parafii Rypin, Antoniego Janowicza z 1863 r. (ze zbioru śp. Antoniego Janowicza)</figcaption></figure> </figcaption></figure></div></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75538635"><div class="ImageGroup ImageGroup-right" style="max-width:235px;"><div style="font-weight:bold;">Dyktatorzy powstania</div><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ludwik_Mieros%C5%82awski_1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Ludwik_Mieros%C5%82awski_1.png/220px-Ludwik_Mieros%C5%82awski_1.png" decoding="async" width="220" height="362" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Ludwik_Mieros%C5%82awski_1.png/330px-Ludwik_Mieros%C5%82awski_1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Ludwik_Mieros%C5%82awski_1.png/440px-Ludwik_Mieros%C5%82awski_1.png 2x" data-file-width="544" data-file-height="896" /></a><figcaption>Ludwik Mierosławski </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Marian_Langiewicz.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Marian_Langiewicz.PNG/220px-Marian_Langiewicz.PNG" decoding="async" width="220" height="358" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Marian_Langiewicz.PNG/330px-Marian_Langiewicz.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Marian_Langiewicz.PNG/440px-Marian_Langiewicz.PNG 2x" data-file-width="477" data-file-height="777" /></a><figcaption>Marian Langiewicz </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Romuald_Traugutt_111.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Romuald_Traugutt_111.PNG/220px-Romuald_Traugutt_111.PNG" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Romuald_Traugutt_111.PNG/330px-Romuald_Traugutt_111.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Romuald_Traugutt_111.PNG/440px-Romuald_Traugutt_111.PNG 2x" data-file-width="483" data-file-height="678" /></a><figcaption>Romuald Traugutt </figcaption></figure></div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polish_National_Loan_of_January_Uprising_1863.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Polish_National_Loan_of_January_Uprising_1863.PNG/220px-Polish_National_Loan_of_January_Uprising_1863.PNG" decoding="async" width="220" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Polish_National_Loan_of_January_Uprising_1863.PNG/330px-Polish_National_Loan_of_January_Uprising_1863.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Polish_National_Loan_of_January_Uprising_1863.PNG/440px-Polish_National_Loan_of_January_Uprising_1863.PNG 2x" data-file-width="1239" data-file-height="1401" /></a><figcaption>Pożyczka Ogólna Narodowa Polska na 10 000 złotych, ustanowiona przez Rząd Narodowy w 1863 roku</figcaption></figure> <p>Centralny Komitet Narodowy, a następnie Tymczasowy Rząd Narodowy i Rząd Narodowy powoływały dyktatorów powstania. Pierwszym był <a href="/wiki/Ludwik_Mieros%C5%82awski" title="Ludwik Mierosławski">Ludwik Mierosławski</a> (od 17 lutego do 11 marca 1863), drugim – <a href="/wiki/Marian_Langiewicz" title="Marian Langiewicz">Marian Langiewicz</a> (od 11 marca do 18 marca 1863). Nieformalnym, ostatnim dyktatorem był <a href="/wiki/Romuald_Traugutt" title="Romuald Traugutt">Romuald Traugutt</a> (od 17 października 1863 do 10 kwietnia 1864)<sup id="cite_ref-Ihnatowicz,_Biernat_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ihnatowicz,_Biernat-63">[59]</a></sup>. </p><p>Władze powstańcze uznały, że powstało „tajemne” państwo polskie w granicach <a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczypospolitej</a> sprzed <a href="/wiki/Rozbiory_Polski" title="Rozbiory Polski">rozbiorów</a>. 28 marca 1863 roku Tymczasowy Rząd Narodowy ogłosił opracowany wcześniej <i>Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym</i>. Akt ten przywracał (z małymi zmianami) <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego#_1816–1837" title="Podział administracyjny Królestwa Polskiego">podział administracyjno-terytorialny Królestwa Polskiego z 1816 roku</a> na 8 województw i 39 powiatów. </p><p>Na czele zarządu cywilnego województwa postawiono mianowanych przez Rząd Narodowy naczelników cywilnych. Do ich kompetencji należało: wykonywanie aktów rządowych, ściąganie podatków w województwie, administracja miast, czuwanie nad opinią publiczną, opieka nad rodzinami powstańców, utworzenie i utrzymywanie poczty obywatelskiej, przygotowanie i dostarczanie prowiantu i zaopatrzenia dla walczących oddziałów. </p><p>Naczelnicy cywilni województwa mianowali naczelników powiatowych, wykonujących ich rozkazy. Do ich obowiązków należało prowadzenie list osób opodatkowanych podatkiem narodowym, kontrola skarbowa, prowadzenie spisu gmin, w których ogłoszono uwłaszczenie, dystrybucja dostaw wojennych, prowadzenie list osób wrogo nastawionych do powstania, utworzenie i utrzymywanie stałej komunikacji powstańczej w powiecie. W każdym powiecie tworzono Komitet Pomocniczy do spraw skarbu i dostaw dla wojska, na którego czele stał naczelnik powiatowy, z którego inicjatywy powoływano też Komitet Niewiast Polskich, sprawujący opiekę nad rodzinami powstańców. Powołano naczelników miast, stojących na czele zarządu miejskiego, mianowanych przez naczelników cywilnych województw, a pozostających pod rozkazami naczelników powiatów (z wyjątkiem stolicy). W celu sprawowania kontroli nad wszystkimi organami władz w województwach powołano komisarzy rządowych. </p><p>22 czerwca 1863 <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(Karola_Majewskiego)" title="Rząd Narodowy (Karola Majewskiego)">Rząd Narodowy</a> określił kompetencje komisarzy wojskowych. Do ich kompetencji należało rozstrzyganie sporów pomiędzy organami władz wojskowych i cywilnych. Sprawy wojskowe pozostawiono wyłącznie naczelnikom wojennym. Dekret z 23 czerwca głosił, że <i>władza wojskowa względem cywilnej jest wzywająca, a nie rozkazująca</i>. Pośrednikami pomiędzy tymi władzami mieli być organizatorzy wojskowi w województwach, powiatach i okręgach. 2 czerwca 1863 <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(czerwonych_prawnik%C3%B3w)" title="Rząd Narodowy (czerwonych prawników)">Rząd Narodowy (czerwonych prawników)</a> powołał w każdym powiecie i w Warszawie trybunały rewolucyjne, do sądzenia spraw politycznych. Wojskowi pozostający w służbie czynnej podlegali jednak tylko sądom wojennym. <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(wrze%C5%9Bniowy)" title="Rząd Narodowy (wrześniowy)">Rząd Narodowy (wrześniowy)</a> dekretem z 14 października 1863 roku zniósł urzędy wojewódzkich komisarzy rządowych, naczelników cywilnych i organizatorów wojskowych, powołując urząd komisarza pełnomocnego o nieograniczonej władzy cywilnej. Naczelnikom powiatowym podporządkowano wojskowych organizatorów powiatowych. </p><p>15 grudnia 1863 roku <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(Romualda_Traugutta)" title="Rząd Narodowy (Romualda Traugutta)">Rząd Narodowy (Romualda Traugutta)</a> wydał dekret reorganizujący wojska narodowe. Zlikwidował podział terytorialny wojsk powstańczych na województwa i oddziały oraz naczelników wojskowych województw. Wprowadził podział armii powstańczej na cztery korpusy (I, II, III i IV) dzielące się na dwie lub trzy dywizje (noszące nazwy województw), pułki (posiadające numery w ramach KP od 1 do 12 oraz nazwę powiatu), bataliony i kompanie piechoty oraz dywizje, pułki i szwadrony kawalerii. <a href="/wiki/I_Korpus_Lubelski" title="I Korpus Lubelski">I Korpus Powstańczy</a> pod dowództwem gen. <a href="/wiki/Micha%C5%82_Heydenreich" title="Michał Heydenreich">Michała Kruk-Heydenreicha</a> działający w Lubelskim i Podlaskim, <a href="/wiki/II_Korpus_Krakowski" title="II Korpus Krakowski">II Korpus Powstańczy</a> pod dowództwem gen. Józefa Hauke-Bosaka działający w Krakowskim, Sandomierskim i Kaliskim, <a href="/wiki/III_Korpus_Augustowski" title="III Korpus Augustowski">III Korpus Powstańczy</a> pod dowództwem płk. Jana Koziełł-Skały działający w Augustowskim oraz <a href="/wiki/IV_Korpus_Mazowiecki" title="IV Korpus Mazowiecki">IV Korpus Powstańczy</a> bez własnego dowództwa, złożony z samodzielnych dywizji: Mazowieckiej i Płockiej<sup id="cite_ref-Franciszka_Ramotowska_Władze_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-Franciszka_Ramotowska_Władze-64">[60]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tło_międzynarodowe"><span id="T.C5.82o_mi.C4.99dzynarodowe"></span>Tło międzynarodowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Tło międzynarodowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Tło międzynarodowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polish_Maritime_flag_of_January_Uprising.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Polish_Maritime_flag_of_January_Uprising.PNG/220px-Polish_Maritime_flag_of_January_Uprising.PNG" decoding="async" width="220" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Polish_Maritime_flag_of_January_Uprising.PNG/330px-Polish_Maritime_flag_of_January_Uprising.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Polish_Maritime_flag_of_January_Uprising.PNG/440px-Polish_Maritime_flag_of_January_Uprising.PNG 2x" data-file-width="2046" data-file-height="2232" /></a><figcaption>Polska bandera zakupionego przez Zamoyskich i Czartoryskich okrętu „Princess”, który jako „Kiliński” lub „Kościuszko” miał wejść pod brytyjską banderą do walki z <a href="/wiki/Marynarka_Wojenna_Imperium_Rosyjskiego" class="mw-redirect" title="Marynarka Wojenna Imperium Rosyjskiego">Marynarką Wojenną Imperium Rosyjskiego</a> na <a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morzu Czarnym</a>, okręt skonfiskowała <a href="/wiki/Armada_Espa%C3%B1ola" title="Armada Española">Armada Española</a> pod naciskiem ambasady rosyjskiej</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Post%C3%B3j_polskich_ochotnik%C3%B3w_w_lasach_Litwy_-_grafika_z_francuskiego_pisma_L%27Illustration_Journal_Universel_1863.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Post%C3%B3j_polskich_ochotnik%C3%B3w_w_lasach_Litwy_-_grafika_z_francuskiego_pisma_L%27Illustration_Journal_Universel_1863.jpg/220px-Post%C3%B3j_polskich_ochotnik%C3%B3w_w_lasach_Litwy_-_grafika_z_francuskiego_pisma_L%27Illustration_Journal_Universel_1863.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Post%C3%B3j_polskich_ochotnik%C3%B3w_w_lasach_Litwy_-_grafika_z_francuskiego_pisma_L%27Illustration_Journal_Universel_1863.jpg/330px-Post%C3%B3j_polskich_ochotnik%C3%B3w_w_lasach_Litwy_-_grafika_z_francuskiego_pisma_L%27Illustration_Journal_Universel_1863.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Post%C3%B3j_polskich_ochotnik%C3%B3w_w_lasach_Litwy_-_grafika_z_francuskiego_pisma_L%27Illustration_Journal_Universel_1863.jpg/440px-Post%C3%B3j_polskich_ochotnik%C3%B3w_w_lasach_Litwy_-_grafika_z_francuskiego_pisma_L%27Illustration_Journal_Universel_1863.jpg 2x" data-file-width="4746" data-file-height="3304" /></a><figcaption>Postój polskich ochotników w lasach Litwy – grafika z francuskiego pisma L’Illustration Journal Universel 1863</figcaption></figure> <p>Wybuch powstania styczniowego podważył rodzący się sojusz <a href="/wiki/Francja" title="Francja">francusko</a>-rosyjski. 29 stycznia 1863 <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Prusy</a> zmobilizowały nad granicą Królestwa Polskiego 4 korpusy wojska (połowę armii pruskiej). 8 lutego w <a href="/wiki/Petersburg" title="Petersburg">Petersburgu</a> podpisano rosyjsko-pruską <a href="/wiki/Konwencja_Alvenslebena" title="Konwencja Alvenslebena">konwencję Alvenslebena</a>, zakładającą udzielanie sobie wzajemnej pomocy przez wojska rosyjskie i pruskie (na życzenie drugiej strony) w tłumieniu polskiego powstania. <a href="/wiki/W%C5%82adcy_Francji" title="Władcy Francji">Cesarz Francji</a> <a href="/wiki/Napoleon_III_Bonaparte" title="Napoleon III Bonaparte">Napoleon III Bonaparte</a> potraktował to zbliżenie jako zerwanie porozumień rosyjsko-francuskich. Zwrócił się do cara <a href="/wiki/Aleksander_II_Romanow" title="Aleksander II Romanow">Aleksandra II</a> z odręcznym pismem, w którym zażądał przywrócenia Królestwu Polskiemu <a href="/wiki/Konstytucja_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego" title="Konstytucja Królestwa Polskiego">statusu konstytucyjnego</a> z 1815. O poparcie swych starań zwrócił się do ambasadora <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">brytyjskiego</a>. Jednocześnie za pośrednictwem <a href="/wiki/Eugenia_(cesarzowa_francuska)" title="Eugenia (cesarzowa francuska)">cesarzowej Eugenii</a> nawiązał negocjacje z ambasadorem <a href="/wiki/Austria" title="Austria">austriackim</a> <a href="/wiki/Richard_Klemens,_ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_von_Metternich-Winneburg" title="Richard Klemens, książę von Metternich-Winneburg">Richardem Klemensem, księciem von Metternich-Winneburg</a>. Zaproponował mu odbudowanie Polski pod berłem jednego z <a href="/wiki/Habsburgowie" title="Habsburgowie">habsburskich</a> arcyksiążąt. Austria odzyskałaby wtedy <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląsk</a> i hegemonię w <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a>, <a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włochy</a> <a href="/wiki/Wenecja" title="Wenecja">Wenecję</a>, Francja zagarnęłaby lewy brzeg <a href="/wiki/Ren" title="Ren">Renu</a>. </p><p>Władze rosyjskie zaleciły Francji niewtrącanie się w kwestię polską, o ile życzy sobie ona zachować przyjaźń z Rosją. Rządy brytyjski i austriacki wyrażały gotowość dyplomatycznego popierania sprawy polskiej bez uciekania się do wojny. 15 lutego 1863 Napoleon III powiadomił przywódcę <a href="/wiki/H%C3%B4tel_Lambert_(ob%C3%B3z_polityczny)" title="Hôtel Lambert (obóz polityczny)">Hôtelu Lambert</a> ks. <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Czartoryski" title="Władysław Czartoryski">Władysława Czartoryskiego</a>, że powstanie polskie powinno trwać, bowiem sprawa polska staje się europejską. To skłoniło 16 lutego <a href="/wiki/Stronnictwo_bia%C5%82ych" title="Stronnictwo białych">stronnictwo białych</a> do poparcia insurekcji. </p><p>We Francji powstańcy zyskali sympatię środowisk <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolickich</a>, <a href="/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm">liberalno</a>-<a href="/wiki/Wolnomularstwo" title="Wolnomularstwo">masońskich</a>, <a href="/wiki/Socjalizm" title="Socjalizm">socjalistycznych</a>. Zbierano składki na rzecz powstania, sprawa polska stała się jednym z tematów agitacji przedwyborczej w zmaganiach rządu francuskiego z opozycją. Uliczne wystąpienia antyrosyjskie tłumiła francuska policja. </p><p>Londyńscy demokraci zorganizowali <a href="/wiki/Wyprawa_morska_%C5%81api%C5%84skiego_w_1863" title="Wyprawa morska Łapińskiego w 1863">wyprawę morską</a> na pomoc polskim powstańcom. W nocy z 21 marca na 22 marca 1863 wyruszył z Londynu wynajęty parowiec <a href="/wiki/Ward_Jackson" title="Ward Jackson">Ward Jackson</a>, wiozący na pokładzie 185 ochotników różnej narodowości, 2 działa, tysiące karabinów. Organizatorami wyprawy byli <a href="/wiki/Giuseppe_Mazzini" title="Giuseppe Mazzini">Giuseppe Mazzini</a>, <a href="/wiki/Aleksandr_Hercen" title="Aleksandr Hercen">Aleksander Hercen</a>, <a href="/w/index.php?title=Niko%C5%82aj_Piotrowicz_Ogariow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikołaj Piotrowicz Ogariow (strona nie istnieje)">Nikołaj Piotrowicz Ogariow</a>, w <a href="/wiki/Dania" title="Dania">Danii</a> wszedł na pokład <a href="/wiki/Michai%C5%82_Bakunin" title="Michaił Bakunin">Michaił Bakunin</a>. Wywiad rosyjski był o wszystkim od początku poinformowany, <a href="/wiki/Flota_Ba%C5%82tycka" title="Flota Bałtycka">Flota Bałtycka</a> postawiona została w stan pogotowia. Rząd <a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">szwedzki</a> pod naciskiem Rosji internował statek w porcie <a href="/wiki/Malm%C3%B6" title="Malmö">Malmö</a>. </p><p>W brytyjskiej <a href="/wiki/Izba_Gmin" title="Izba Gmin">Izbie Gmin</a>, parlamencie włoskim w <a href="/wiki/Turyn" title="Turyn">Turynie</a>, nawet w Sejmie pruskim w <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinie</a> w czasie debat przeważały głosy przychylne dla sprawy polskiej, nie łączyło się to jednak z podejmowaniem konkretnych działań tych państw<sup id="cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Andrzej3_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-Stefan_Kieniewicz_Andrzej3-65">[61]</a></sup>. </p><p>Wspólny nacisk mocarstw spowodował, że już na początku marca 1863 <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a> i <a href="/wiki/Aleksandr_Gorczakow_(polityk)" title="Aleksandr Gorczakow (polityk)">Aleksander Gorczakow</a> zrezygnowali ze stosowania zapisów konwencji Alvenslebena. 17 kwietnia tego roku Wielka Brytania, Francja i Austria wystąpiły równocześnie z notami w sprawie polskiej w Sankt Petersburgu. Dyplomacji francuskiej udało się skłonić państwa-sygnatariuszy <a href="/wiki/Kongres_wiede%C5%84ski" title="Kongres wiedeński">traktatów wiedeńskich</a> do podobnego wystąpienia. Swoje noty wysłały: <a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecja</a>, Dania, <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Królestwo Niderlandów</a>, <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpania</a> i <a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalia</a>. Podobnie postąpiły Włochy i <a href="/wiki/Imperium_Osma%C5%84skie" title="Imperium Osmańskie">Imperium Osmańskie</a>. </p><p><a href="/wiki/Tymczasowy_Rz%C4%85d_Narodowy" title="Tymczasowy Rząd Narodowy">Rząd Narodowy</a> dekretem z 15 maja 1863 roku powołał <a href="/wiki/Agencja_G%C5%82%C3%B3wna_w_Pary%C5%BCu" title="Agencja Główna w Paryżu">Agencję Główną w Paryżu</a>, organ władz koordynujący powstańczą działalność dyplomatyczną na arenie międzynarodowej, kierowany przez księcia Władysława Czartoryskiego<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66">[62]</a></sup>. </p><p>Trzy mocarstwa przedstawiły 17 i 18 czerwca wspólny plan uregulowania kwestii polskiej. Tzw. <i>sześć punktów</i>, zakładało: amnestię, przedstawicielstwo narodowe, polską administrację, sądownictwo i szkolnictwo, swobodę wyznaniową, praworządny system poboru do wojska. Dla przeprowadzenia tych postulatów mocarstwa proponowały zwołanie kongresu sygnatariuszy traktatów wiedeńskich, a na czas jego trwania zamierzały narzucić stronom zawieszenie broni. <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(Karola_Majewskiego)" title="Rząd Narodowy (Karola Majewskiego)">Rząd Narodowy (Karola Majewskiego)</a> zastrzegł, że postulaty te powinny być rozciągnięte także na <a href="/wiki/Ziemie_zabrane" title="Ziemie zabrane">ziemie zabrane</a>, a nadzór nad wykonywaniem tych postanowień powinien być sprawowany przez międzynarodową komisję kontrolną. </p><p>Odrzucając to ultimatum Rosja ryzykowała wybuch wojny z koalicją brytyjsko-francusko-austriacką. Mimo to car odrzucił te warunki 7 lipca 1863. Osamotniona przez swych sprzymierzeńców Francja 7 sierpnia podjęła decyzję o niewszczynaniu działań zbrojnych przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Jeszcze 5 listopada 1863 Napoleon III postulował zwołanie konferencji międzynarodowej w związku z sytuacją w Polsce. W 1864 po wybuchu <a href="/wiki/Wojna_du%C5%84ska_(1864)" title="Wojna duńska (1864)">wojny o Szlezwik</a> Austria ostatecznie powróciła do sojuszu państw zaborczych. 12 lutego 1864 roku francuski <a href="/wiki/Senat_(Francja)" title="Senat (Francja)">Senat</a> i brytyjska Izba Gmin oddaliły żądania by uznać polskich powstańców za <a href="/wiki/Strona_wojuj%C4%85ca" title="Strona wojująca">stronę wojującą</a><sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67">[63]</a></sup>. 29 lutego tego roku władze austriackie proklamowały w <a href="/wiki/Galicja_(Europa_%C5%9Arodkowa)" title="Galicja (Europa Środkowa)">Galicji</a> stan oblężenia. 8 marca w <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryżu</a> zawarto układ polsko-<a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry">węgierski</a> o jednoczesnych powstaniach zbrojnych przeciwko Austrii. Parafowali go: gen. <a href="/w/index.php?title=Gy%C3%B6rgy_Klapka&action=edit&redlink=1" class="new" title="György Klapka (strona nie istnieje)">György Klapka</a> i <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Ord%C4%99ga" title="Józef Ordęga">Józef Ordęga</a>. Romuald Traugutt zatwierdził go 7 kwietnia<sup id="cite_ref-Trzy_powstania_narodowe_s_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-Trzy_powstania_narodowe_s-68">[64]</a></sup>. </p><p>Dla <a href="/wiki/Unia_(Stany_Zjednoczone)" title="Unia (Stany Zjednoczone)">stanów Unii</a> w Ameryce Północnej pogrążonych w <a href="/wiki/Wojna_secesyjna" title="Wojna secesyjna">wojnie secesyjnej</a> wybuch powstania styczniowego oznaczał odsunięcie groźby interwencji Francji i Wielkiej Brytanii po stronie <a href="/wiki/Skonfederowane_Stany_Ameryki" title="Skonfederowane Stany Ameryki">Skonfederowanych Stanów Ameryki</a>. Dyplomaci unii odcięli się od wspólnego wystąpienia francusko-austriacko-brytyjskiego w sprawie polskiej, popierając we wszystkim<i> liberalną Rosję przeciwko reakcyjnej, katolickiej i despotycznej Polsce</i>. Jesienią 1863 do <a href="/wiki/Nowy_Jork" title="Nowy Jork">Nowego Jorku</a> i <a href="/wiki/San_Francisco" title="San Francisco">San Francisco</a> przybyła <a href="/wiki/Marynarka_Wojenna_Imperium_Rosyjskiego" class="mw-redirect" title="Marynarka Wojenna Imperium Rosyjskiego">Marynarka Wojenna Imperium Rosyjskiego</a>, by ukryć się przed możliwą blokadą na <a href="/wiki/Morze_Ba%C5%82tyckie" title="Morze Bałtyckie">Morzu Bałtyckim</a> i by móc zagrozić brytyjskim szlakom komunikacyjnym<sup id="cite_ref-Piotr_S_Wandycz_The_United_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-Piotr_S_Wandycz_The_United-69">[65]</a></sup>. </p><p>Papiestwo reprezentowane przez papieża <a href="/wiki/Pius_IX" title="Pius IX">Piusa IX</a> potępiło wybuch powstania styczniowego, o czym został poinformowany w czasie audiencji 28 stycznia 1863 r. <a href="/wiki/Ludwik_Orpiszewski" title="Ludwik Orpiszewski">Ludwik Orpiszewski</a>, wysłannik <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Czartoryski" title="Władysław Czartoryski">Władysława Czartoryskiego</a> emisariusza dyplomatycznego <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(powstanie_styczniowe)" title="Rząd Narodowy (powstanie styczniowe)">Rządu Narodowego</a><sup id="cite_ref-:0_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-70">[66]</a></sup><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71">[67]</a></sup>. Brak jest oficjalnego przemówienia tronowego papieża z 24 kwietnia 1864 r., Przytaczane są natomiast trzy jego wersje, wszystkie trzy wydrukowane w gazetach różnych kierunków. Różnią się one znacznie między sobą. We wszystkich protestuje papież przeciw prześladowaniu Kościoła katolickiego przez Rosję. Lecz w pierwszej jest mowa o „sprawiedliwym powstaniu w Polsce”. W drugiej (tzw. kardynalskiej) o „nierozważnym powstaniu”... W trzeciej (jezuickiej) o „niesprawiedliwym buncie” (ingiusta ribellione), który car miał prawo poskromić. Z pewnością jednym z powodów takich zmian były wahania Watykanu co do kierunku jego polityki zagranicznej, próby powtórnego porozumienia się z caratem. Wersja jezuicka wywołała wiele szumu. Uznano ją za potępienie Polski przez papieża. Niektóre gazety francuskie, a także krakowski „Czas” zaprzeczyły autentyczności tej wersji. Wiedziano jednakże, że „Civilta Cattolica” drukowała się pod kontrolą Antonellego (inni twierdzili, że sam papież przeprowadzał jej korekty)<sup id="cite_ref-:0_70-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-70">[66]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Stosunki_Polski_ze_Stolic%C4%85_Apostolsk%C4%85" title="Stosunki Polski ze Stolicą Apostolską">Stosunki Polski ze Stolicą Apostolską</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Upadek_powstania_i_jego_skutki">Upadek powstania i jego skutki</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Upadek powstania i jego skutki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Upadek powstania i jego skutki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorię: <a href="/wiki/Kategoria:Polscy_zes%C5%82a%C5%84cy_w_Imperium_Rosyjskim_(powstanie_styczniowe)" title="Kategoria:Polscy zesłańcy w Imperium Rosyjskim (powstanie styczniowe)">Polscy zesłańcy w Imperium Rosyjskim (powstanie styczniowe)</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Swiad_represji_popowstaniu1863.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Swiad_represji_popowstaniu1863.jpg/220px-Swiad_represji_popowstaniu1863.jpg" decoding="async" width="220" height="351" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Swiad_represji_popowstaniu1863.jpg/330px-Swiad_represji_popowstaniu1863.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Swiad_represji_popowstaniu1863.jpg/440px-Swiad_represji_popowstaniu1863.jpg 2x" data-file-width="2016" data-file-height="3216" /></a><figcaption>Świadectwo wygnania Franciszkanów z klasztoru w Radomsku za pomoc powstańcom</figcaption></figure> <p>Powstanie objęło całe Królestwo Polskie, znaczną część <a href="/wiki/Litwa" title="Litwa">Litwy</a> oraz <a href="/wiki/Wo%C5%82y%C5%84" title="Wołyń">Wołynia</a>; powstanie trwało ponad rok. 21 lutego 1864 r. udało się Rosjanom rozbić w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Opatowem_(1864)" title="Bitwa pod Opatowem (1864)">bitwie pod Opatowem</a> polskie oddziały z <a href="/wiki/G%C3%B3ry_%C5%9Awi%C4%99tokrzyskie" title="Góry Świętokrzyskie">Gór Świętokrzyskich</a>, dowodzone przez <a href="/wiki/Ludwik_Zwierzdowski" title="Ludwik Zwierzdowski">Ludwika Topora-Zwierzdowskiego</a>, a także partie operujące na <a href="/wiki/Podlasie" title="Podlasie">Podlasiu</a>. Do kwietnia walczyło zgrupowanie <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Hauke-Bosak" title="Józef Hauke-Bosak">Józefa Hauke-Bosaka</a>, a w Lubelskiem działał jeszcze, wycofawszy się z Grodzieńszczyzny oddział dzielny, którym dowodził <a href="/wiki/Walery_Antoni_Wr%C3%B3blewski" title="Walery Antoni Wróblewski">Walery Wróblewski</a>. W <a href="/wiki/Prowincja_Pozna%C5%84ska" title="Prowincja Poznańska">Poznańskiem</a> i w <a href="/wiki/Galicja_(Europa_%C5%9Arodkowa)" title="Galicja (Europa Środkowa)">Galicji</a> sformowały się nowe siły, lecz nie były one w stanie wejść do walki ze względu na ścisłe obstawienie granic przez wojska pruskie i austriackie. Najdłużej, bo do grudnia 1864 r., walczył oddział powstańczy księdza generała <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Brz%C3%B3ska" title="Stanisław Brzóska">Stanisława Brzóski</a> na <a href="/wiki/Podlasie" title="Podlasie">Podlasiu</a>, który podczas powstania brał udział w bitwach pod <a href="/wiki/Bitwa_pod_Siemiatyczami" title="Bitwa pod Siemiatyczami">Siemiatyczami</a>, <a href="/w/index.php?title=Woskrzennice&action=edit&redlink=1" class="new" title="Woskrzennice (strona nie istnieje)">Woskrzenicami</a>, <a href="/wiki/Gr%C4%99z%C3%B3wka" title="Gręzówka">Gręzówką</a>, <a href="/wiki/W%C5%82odawa" title="Włodawa">Włodawą</a>, <a href="/wiki/S%C5%82awatycze" title="Sławatycze">Sławatyczami</a> i <a href="/wiki/Fajs%C5%82awice" title="Fajsławice">Fajsławicami.</a> Był to również ostatni oddział Powstania Styczniowego. Ksiądz Brzóska po ujęciu został powieszony w <a href="/wiki/Soko%C5%82%C3%B3w_Podlaski" title="Sokołów Podlaski">Sokołowie Podlaskim</a><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72">[68]</a></sup>. </p><p>Po początkowych sukcesach organizacyjnych, także wojskowych, powstańcy zaczęli jednak ulegać przeważającym siłom rosyjskim. Traugutt starał się wciągnąć do walk ludność chłopską, głosząc hasło działania „z ludem i przez lud”. Faktycznie udział chłopów w oddziałach partyzanckich znacznie wtedy wzrósł, lecz opuścili je po ogłoszeniu 2 marca 1864 r. carskiego dekretu o <a href="/wiki/Uw%C5%82aszczenie_ch%C5%82op%C3%B3w" title="Uwłaszczenie chłopów">uwłaszczeniu</a> i przyznaniu chłopom na własność użytkowaną przez nich ziemię. </p><p>Powstanie ze względu na znaczną dysproporcję sił stron walczących przybrało formę <a href="/wiki/Wojna_partyzancka" title="Wojna partyzancka">wojny partyzanckiej</a>. Stoczono 1229 rozproszonych potyczek i mniejszych bitew, w tym 956 w Kongresówce, 236 na Litwie, pozostałe na Białorusi i Ukrainie (według oficjalnych źródeł rosyjskich miało miejsce 631 bitew i potyczek, w tym w 1863 r. – 547, a w 1864 r. – 84<sup id="cite_ref-:3_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-:3-4">[3]</a></sup>). Oddziały polskie unikały walnej bitwy, która mogła się zakończyć totalną porażką powstania. W wojskach powstańczych służyło łącznie ok. 200 tysięcy ludzi, jednak jednocześnie w walkach brało udział ok. 30 tysięcy żołnierzy. </p><p>Za najmłodszego powstańca styczniowego uznaje się <a href="/wiki/Ludwik_Rusch" title="Ludwik Rusch">Ludwika Ruscha</a>, a najmłodszego powstańca zesłanego na Syberię <a href="/wiki/Feliks_Wiktor_Riedl" title="Feliks Wiktor Riedl">Feliksa Wiktora Riedla</a>. </p><p>Straty polskie wyniosły około 10-20 tys. powstańców (źródła rosyjskie mówią o liczbie do 30 tys.<sup id="cite_ref-:2_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-:2-3">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-:3_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-:3-4">[3]</a></sup>), jednak są to tylko liczby szacunkowe. Straty rosyjskie wyniosły ogółem 4,5 tys. (zabitych, rannych i zaginionych), w tym 3343 w Królestwie Polskim (826 zabitych, 2169 rannych, 348 zaginionych)<sup id="cite_ref-:2_3-3" class="reference"><a href="#cite_note-:2-3">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-:3_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-:3-4">[3]</a></sup>. Historycy polscy szacują jednak straty rosyjskie na ok. 10 tys.<sup id="cite_ref-ofiary_rosyjskie_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-ofiary_rosyjskie-5">[b]</a></sup>. </p><p>Nie nadeszła żadna pomoc z zagranicy, na jaką liczono, zwłaszcza od Francji. Mocarstwa zachodnie poprzestały na wydawaniu bardzo ogólnych deklaracji dyplomatycznych, uważając polską insurekcję za wewnętrzną sprawę Imperium Rosyjskiego. </p><p>Działalność <a href="/wiki/Tymczasowa_Komisja_Wojenno-%C5%9Aledcza" title="Tymczasowa Komisja Wojenno-Śledcza">rosyjskich komisji śledczych</a> doprowadziła wkrótce do rozbicia organizacji powstańczej. 5 sierpnia 1864 na stokach <a href="/wiki/Cytadela_Warszawska" title="Cytadela Warszawska">Cytadeli Warszawskiej</a> zostali powieszeni członkowie władz Rządu Narodowego: <a href="/wiki/Romuald_Traugutt" title="Romuald Traugutt">Romuald Traugutt</a>, <a href="/wiki/Roman_%C5%BBuli%C5%84ski" title="Roman Żuliński">Roman Żuliński</a>, <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Toczyski" title="Józef Toczyski">Józef Toczyski</a>, <a href="/wiki/Rafa%C5%82_Krajewski" title="Rafał Krajewski">Rafał Krajewski</a> i <a href="/wiki/Jan_Jeziora%C5%84ski" title="Jan Jeziorański">Jan Jeziorański</a><sup id="cite_ref-CITEREFKieniewicz1983197–201_73-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKieniewicz1983197–201-73">[69]</a></sup>. </p><p>Ludność złożyła 589 adresów wiernopoddańczych z 104 726 podpisami. <a href="/wiki/Szlachta_w_Polsce" title="Szlachta w Polsce">Szlachta</a> podpisała 13 adresów (3220 podpisów), chłopi i koloniści 257 (31 137 podpisów), mieszczanie i <a href="/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Polsce" title="Historia Żydów w Polsce">Żydzi</a> 308 (69 645 podpisów), duchowieństwo 8 (568 podpisów)<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74">[70]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Rosjanie" title="Rosjanie">Rosjanie</a> rozpoczęli represje natychmiast po stłumieniu powstania, wiele tysięcy ludzi ich wprowadzenie kosztowało życie. Powstańcy ginęli podczas potyczek lub zostali zamordowani przez wojska rosyjskie (np. w dniu 23 grudnia 1863 r. – stracenie Z. Chmieleńskiego w Radomiu). Około 20-25 tys. uczestników walk <a href="/wiki/Katorga" title="Katorga">zesłano</a> na <a href="/wiki/Syberia" title="Syberia">Syberię</a><sup id="cite_ref-:1_75-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-75">[71]</a></sup>. Władze rosyjskie przystąpiły też do wzmożonej <a href="/wiki/Rusyfikacja_Polak%C3%B3w_w_okresie_zabor%C3%B3w" title="Rusyfikacja Polaków w okresie zaborów">rusyfikacji</a> społeczeństwa polskiego, mającej na celu upodobnienie Kongresówki do innych prowincji Imperium Rosyjskiego. W 1867 zniesiono całkowicie autonomię Królestwa Polskiego, nazywanego odtąd <a href="/wiki/Kraj_Nadwi%C5%9Bla%C5%84ski" title="Kraj Nadwiślański">Krajem Nadwiślańskim</a>. </p><p>Szczególnie krwawo Rosjanie rozprawili się z powstaniem na <a href="/wiki/Litwa" title="Litwa">Litwie</a>, którą terroryzowały egzekucje generał-gubernatora <a href="/wiki/Michai%C5%82_Murawjow_Wile%C5%84ski" title="Michaił Murawjow Wileński">Michaiła Murawjowa „Wieszatiela”</a>. Rozstrzelano bądź powieszono 700 osób, ok. 40 tys. wysyłano etapami na katorgę na Syberię. Skonfiskowano 1660 majątków szlacheckich, oddając je na licytację lub obdarowując nimi oficerów rosyjskich. W ramach represji miastom, które czynnie popierały powstanie odbierano <a href="/wiki/Prawa_miejskie" title="Prawa miejskie">prawa miejskie</a>, powodując ich upadek. Skasowano też wszystkie klasztory w Królestwie, które były głównymi ośrodkami polskiego oporu. </p><p>Epilogiem tego zrywu narodowego był wybuch <a href="/wiki/Powstanie_zabajkalskie" title="Powstanie zabajkalskie">powstania zabajkalskiego</a> w czerwcu 1866, zorganizowanego przez polskich zesłańców<sup id="cite_ref-:1_75-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-75">[71]</a></sup>. </p><p>Po upadku <i>Powstania Styczniowego</i> carat rozpoczął kampanię na rzecz „eliminacji polskich wpływów” w <a href="/wiki/Kraj_P%C3%B3%C5%82nocno-Zachodni" title="Kraj Północno-Zachodni">Kraju Północno-Zachodnim</a> (Białoruś i Litwa) i w <a href="/wiki/Genera%C5%82-gubernatorstwo_kijowskie" title="Generał-gubernatorstwo kijowskie">Kraju Południowo-Zachodnim</a> (Ukraina). Car Aleksander II podjął działania zmierzające do rusyfikacji Podola, Wołynia i Kijowszczyzny i pozbycia się z niej wpływów polskich poprzez doprowadzenie do zmniejszenia liczby polskich majątków ziemskich, zwolnienie z pracy urzędników wyznania rzymskokatolickiego, przyspieszenie procesu zamykania klasztorów i kościołów rzymskokatolickich, zamknięcia szkół polskich, wprowadzenie specjalnych obciążeń podatkowych dla Polaków<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76">[72]</a></sup>. Plan tej kampanii składał się z wielu elementów i w całości został zrealizowany. Polski ruch narodowy na Białorusi, Litwie i Ukrainie został poważnie nadszarpnięty, a Rosja zwiększyła swoje wpływy (politycznie, kulturowo, religijnie i ekonomicznie). Przygotowując kadry nauczycieli i drobnych urzędników do <a href="/wiki/Rusyfikacja_Polak%C3%B3w_w_okresie_zabor%C3%B3w#Rusyfikacja_na_"Ziemiach_Zabranych"" title="Rusyfikacja Polaków w okresie zaborów">rusyfikacji Białorusinów, Litwinów i Ukraińców</a>, władze rosyjskie wykształciły w sposób niezamierzony kadry litewskich, białoruskich i (w mniejszym stopniu) ukraińskich działaczy narodowych<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77">[73]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Stefan_Kieniewicz" title="Stefan Kieniewicz">Stefan Kieniewicz</a>, autor fundamentalnej monografii powstania styczniowego w stulecie jego wybuchu tak oceniał jego długofalowe skutki: </p> <blockquote><p><i><a href="/wiki/J%C3%B3zef_Hauke-Bosak" title="Józef Hauke-Bosak">Bosak</a> ujmował rzecz jeszcze wyraźniej: „Zachowajmy ten urok [Rządu Narodowego] tym nowym 5 milionom Polaków, których my stworzyli i tym samym dzieło nasze i ojczyznę uratujemy! Teraz już Polska, ojczyzna nasza, nigdy nie zginie! Teraz – są Polacy! Nowych 5 milionów! A więc Polska jest i będzie”. Rozumiemy, że w chwili klęski czerwoni działacze w stwierdzeniach takich szukali pokrzepienia i usprawiedliwienia. Co nas zdumiewa dzisiaj, po stu latach, to jak dalece trafna okazała się prognoza Haukego.</i> </p><p><i>Sądząc z pozoru, po klęsce powstania sprawa polska dosięgła dna. Autonomia Królestwa uległa likwidacji, język polski wyrugowano ze szkół i urzędów, zamknięto <a href="/wiki/Szko%C5%82a_G%C5%82%C3%B3wna_Warszawska" title="Szkoła Główna Warszawska">Szkołę Główną</a>. Ze sprawą polską przestano się liczyć na arenie międzynarodowej. Luminarze społeczeństwa polskiego, niezależnie od swych przekonań politycznych publicznie odrzekali się dążenia do niepodległości.</i> </p><p><i>Tak rzecz się miała w pierwszym dziesięcioleciu po powstaniu. W perspektywie lat stu historia przedstawia się inaczej. Naród podźwignął się z klęski wyjątkowo szybko. W ostatnich trzech dekadach XIX w. nastąpił w Królestwie Polskim gwałtowny skok demograficzny, niemniej potężny wzrost produkcji przemysłowej, wzrost urbanizacji, podniesienie się stopy życiowej. Tym gospodarczym procesom towarzyszył bujny rozwój czasopiśmiennictwa, literatury pięknej, teatru, malarstwa. Co zaś szczególnie ważne: na przekór rusyfikacyjnej polityce <a href="/wiki/Iosif_Hurko" title="Iosif Hurko">Hurki</a> i <a href="/wiki/Aleksandr_Apuchtin" title="Aleksandr Apuchtin">Apuchtina</a> na wsi zaczęło się szerzyć czytelnictwo polskie. U podłoża procesów tych leżały różne przyczyny; wszystkie razem świadczyły o jednym: o wyjątkowo szybkim postępie Królestwa na drodze kapitalistycznego rozwoju. Zaś podstawową przesłanką tego rozwoju był radykalny charakter reformy uwłaszczeniowej ogłoszonej w 1864 roku.</i> </p><p><i>Zapowiedzi Bosaka zaczęły sprawdzać się mniej więcej w ćwierć wieku po upadku powstania. Wówczas w Królestwie Polskim okazało się już nie 5, ale blisko 7 mln Polaków, uświadomionych narodowo w stopniu znacznie wyższym, aniżeli w 1863 r. Masowy udział robotników i chłopów w ruchach rewolucyjnych i niepodległościowych, poczynając od przełomu XIX i XX w. umożliwił wznowienie walki o niepodległość, w zmienionych teraz na korzyść warunkach politycznych.</i> </p><p><i>Wtedy też, w dziesięcioleciu, które poprzedza I wojnę światową, ożywa znowu w pamięci zbiorowej wspomnienie 63 roku. Nie zanikło ono i przedtem, pielęgnowała je emigracja, przypominali rocznice powstania skupieni głównie we Lwowie weterani. <a href="/wiki/Kornel_Ujejski" title="Kornel Ujejski">Ujejski</a> i <a href="/wiki/Adam_Asnyk" title="Adam Asnyk">Asnyk</a> w poezji, <a href="/wiki/Leonard_Sowi%C5%84ski_(poeta)" title="Leonard Sowiński (poeta)">Sowiński</a> w dramacie, <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Ignacy_Kraszewski" title="Józef Ignacy Kraszewski">Kraszewski-Bolesławita</a> w powieści, <a href="/wiki/Artur_Grottger" title="Artur Grottger">Grottger</a> w mistrzowskiej, plastycznej syntezie bronili czci pokonanego ruchu. Pod zaborem rosyjskim literatura i sztuka milczały na ten temat. A jednak co drugi pamiętnik ludzi zrodzonych nazajutrz po klęsce, mniejsza o to, w jakim środowisku: wielkopańskim, inteligenckim, chłopskim, robotniczym, a także niemieckim, żydowskim – co drugi pamiętnik świadczy, że</i> <i>tradycja powstania w ukryciu jednak trwała. Dwie największe powieści polskie, poświęcone drugiej połowie XIX wieku: „<a href="/wiki/Lalka_(powie%C5%9B%C4%87)" title="Lalka (powieść)">Lalka</a>” i „<a href="/wiki/Nad_Niemnem" title="Nad Niemnem">Nad Niemnem</a>” biorą jako punkt wyjścia powstanie styczniowe.</i> </p> <p><i>„Pożary wstaną z popiołów” – przepowiedział w „Ostatniej strofie” Ujejski. Zapowiadała je literatura piękna pierwszych lat XX w. : „<a href="/wiki/Gloria_victis_(nowela)" class="mw-redirect" title="Gloria victis (nowela)">Gloria victis</a>”, „<a href="/wiki/Wierna_rzeka_(powie%C5%9B%C4%87)" title="Wierna rzeka (powieść)">Wierna rzeka</a>”, „<a href="/wiki/Kryjaki" title="Kryjaki">Kryjaki</a>”. Zapowiadała też historiografia pod piórem <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_Limanowski" title="Bolesław Limanowski">Limanowskiego</a>, <a href="/wiki/J%C3%B3zef_D%C4%85browski_(historyk)" class="mw-redirect" title="Józef Dąbrowski (historyk)">Grabca</a> i <a href="/wiki/Wac%C5%82aw_Tokarz" title="Wacław Tokarz">Tokarza</a>. Trzeba też zwrócić uwagę, iż <a href="/wiki/Stefan_%C5%BBeromski" title="Stefan Żeromski">Żeromski</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Strug" title="Andrzej Strug">Strug</a>, <a href="/wiki/Gustaw_Dani%C5%82owski" title="Gustaw Daniłowski">Daniłowski</a> nie idealizowali powstania en bloc, wręcz przeciwnie: ukazywali jego sprzeczność wewnętrzną, z błędów popełnionych przed pół wiekiem wyprowadzali naukę na dzień dzisiejszy. Pokolenie wchodzące w życie w dobie I wojny światowej czerpało ze styczniowych tradycji nie tylko lekcję patriotyzmu, ale i lekcję radykalizmu społecznego</i><sup id="cite_ref-autonazwa1_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-11">[8]</a></sup>.</p></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Weterani_powstania">Weterani powstania</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Weterani powstania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Weterani powstania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Powstańcy_styczniowi_w_Meksyku"><span id="Powsta.C5.84cy_styczniowi_w_Meksyku"></span>Powstańcy styczniowi w Meksyku</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Powstańcy styczniowi w Meksyku" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powstańcy styczniowi w Meksyku"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po upadku powstania styczniowego część powstańców wzięła udział w <a href="/wiki/Francuska_interwencja_w_Meksyku" title="Francuska interwencja w Meksyku">Francuskiej Interwencji w Meksyku</a>. Polacy służyli tam w dwóch osobnych zgrupowaniach w <a href="/wiki/Austriacki_Korpus_Ochotniczy_w_Meksyku" title="Austriacki Korpus Ochotniczy w Meksyku">Austriackim Korpusie Ochotniczym</a>, oraz w francuskiej <a href="/wiki/Legia_Cudzoziemska" title="Legia Cudzoziemska">Legii Cudzoziemskiej</a><sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78">[74]</a></sup>. </p><p>W przypadku Austriackiego Korpusu Ochotniczego uczestnikom wyprawy do Meksyku obiecywano przydział ziemi i gospodarstw rolnych. Miało to nastąpić w przypadku zwycięstwa, co jednak nie nastąpiło<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79">[75]</a></sup>. Na dworze meksykańskim rozważano plan stworzenia przy Austriackim Korpusie Ochotniczym osobnego polskiego legionu, złożonego z internowanych w Austrii uczestników powstania styczniowego, do czego ostatecznie jednak nie doszło<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80">[76]</a></sup>. </p><p>Rekrutacja ochotników rozpoczęła się w czerwcu 1864 r. Ogółem zgłosiło się 8620 ochotników, w tym 945 Polaków<sup id="cite_ref-:4_81-0" class="reference"><a href="#cite_note-:4-81">[77]</a></sup>. Akcję agitacyjną za wstąpieniem do korpusu prowadzono między innymi wśród internowanych przez Austriaków powstańców styczniowych w <a href="/wiki/O%C5%82omuniec" title="Ołomuniec">Ołomuńcu</a>, <a href="/wiki/Hradec_Kr%C3%A1lov%C3%A9" title="Hradec Králové">Königgrätz</a>, <a href="/wiki/Ig%C5%82awa_(miasto)" title="Igława (miasto)">Igławie</a> i <a href="/wiki/Telcz" title="Telcz">Teltsch</a>. W ten sposób Austriacy próbowali rozwiązać problem organizacyjno-finansowy internowanych uczestników powstania styczniowego, których liczba w 1864 ciągle wzrastała<sup id="cite_ref-:4_81-1" class="reference"><a href="#cite_note-:4-81">[77]</a></sup>. Internowanym obiecywano wyjście na wolność, wysoki <a href="/wiki/%C5%BBo%C5%82d" title="Żołd">żołd</a>, przygody wojskowe w egzotycznym kraju, awanse, a przede wszystkim możliwość otrzymania gospodarstwa rolnego<sup id="cite_ref-:5_82-0" class="reference"><a href="#cite_note-:5-82">[78]</a></sup>. Ogółem na 945 Polaków, którzy się zgłosili było 541 uczestników powstania styczniowego, oraz 404 Polaków z Galicji. Ostatecznie do wyjazdu Meksyku przygotowano 840 Polaków, w tym 541 powstańców styczniowych i 299 Polaków z Galicji<sup id="cite_ref-:5_82-1" class="reference"><a href="#cite_note-:5-82">[78]</a></sup>. Polaków przydzielono do różnych formacji: 470 służyło w piechocie, 353 w ułanach, 17 w artylerii i formacjach inżynieryjnych. Ostatecznie do Meksyku dotarło i uczestniczyło w działaniach wojennych 824 ochotników polskich. Liczebność Austriackiego Korpusu Ochotniczego ocenia się na 7000 do 7600 żołnierzy<sup id="cite_ref-:5_82-2" class="reference"><a href="#cite_note-:5-82">[78]</a></sup>. </p><p>Druga jednostka wojskowa walcząca w Meksyku, w której służyli byli powstańcy styczniowi, to francuska Legia Cudzoziemska. Ogółem w szeregach Legii Cudzoziemskiej walczyło w Meksyku około 4000 żołnierzy. Wśród legionistów znalazło się 169 Polaków<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83">[79]</a></sup>. Ocenia się, że między 89 a 95 legionistów walczyło w powstaniu styczniowym<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84">[80]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Towarzystwo_Wzajemnej_Pomocy_Uczestników_Powstania_1863/1864"><span id="Towarzystwo_Wzajemnej_Pomocy_Uczestnik.C3.B3w_Powstania_1863.2F1864"></span>Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863/1864</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863/1864" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863/1864"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W roku 1887 z inicjatywy byłego powstańca <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Kajetan_Janowski" title="Józef Kajetan Janowski">Józefa Kajetana Janowskiego</a> (sekretarza stanu Rady Narodowej, członka Komitetu Centralnego Narodowego) i Ignacego Kurniewicza powołano pierwsze towarzystwo weteranów powstania we Lwowie. Jego pierwszym prezesem został <a href="/wiki/Karol_Widman" title="Karol Widman">Karol Widman</a>. W skład pierwszego zarządu weszli m.in.: <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Kieszkowski_(1841%E2%80%931910)" title="Stanisław Kieszkowski (1841–1910)">Zygmunt Kieszkowski</a>, Jan Wewiórski, Henryk hrabia Skarbek, Arnold Zamorski, ks. Jan Poliński. Sekretarzem towarzystwa był Edward Webersfeld. Od r. 1888<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85">[81]</a></sup> w zarządzie znaleźli się m.in.: Antoni Jaksa-Chamiec, <a href="/wiki/Leon_Syroczy%C5%84ski" title="Leon Syroczyński">Leon Syroczyński</a>, dr <a href="/wiki/Bogus%C5%82aw_Longchamps_de_B%C3%A9rier" title="Bogusław Longchamps de Bérier">Bogusław Longchamps</a>. Honorowymi członkami zaś byli: <a href="/wiki/Adam_Stanis%C5%82aw_Sapieha" title="Adam Stanisław Sapieha">Adam Stanisław Sapieha</a>, ks. abp <a href="/wiki/Izaak_Miko%C5%82aj_Isakowicz" title="Izaak Mikołaj Isakowicz">Isakowicz</a>, dr B. Radziszewski. Wówczas też zatwierdzono pierwszy statut towarzystwa. W roku 1904 prezesurę objął poseł lwowskiego Sejmu Krajowego – <a href="/wiki/J%C3%B3zef_M%C4%99ci%C5%84ski_(pose%C5%82)" title="Józef Męciński (poseł)">Józef hrabia Męciński</a><sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86">[82]</a></sup>. Nadrzędnym celem lwowskiego, jak i kolejnych oddziałów TWPUP (które powstawały w kolejnych latach zarówno w Galicji, jak i w Królestwie Polskim) była pomoc materialna żyjącym weteranom powstania. W roku 1902 w 42 oddziałach (delegacjach) towarzystwa na terenie samej tylko Galicji zrzeszonych było 860 członków (w tym 180 wspierających). Towarzystwo sfinansowało kwaterę Łyczakowską powstańców – tzw. „Górkę powstańców”, gdzie przez lata chowano zmarłych weteranów<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87">[83]</a></sup>. W roku 1893 utworzono też dzięki lwowianom m.in. krakowskie Przytulisko Uczestników Powstania z roku 1863/1864, które najpierw mieściło się w krakowskim schronisku Brata Alberta, a od r. 1895 w podkrakowskim Zwierzyńcu<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88">[84]</a></sup>. W 1901 roku Towarzystwo zakupiło dom przy ul. Biskupiej 16 gdzie przeniesiono Przytulisko. Mieszkający w nim weterani oprócz utrzymania otrzymywali umundurowanie, bieliznę i opranie. Zdrowsi i silniejsi pracowali m.in. pilnując Muzeum Narodowego czy nadzorowali cmentarz. Za te prace Towarzystwo otrzymywało od Rady miasta i Muzeum Narodowego stałą subwencję<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89">[85]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Weterani_powstania_po_odzyskaniu_niepodległości._II_Rzeczpospolita"><span id="Weterani_powstania_po_odzyskaniu_niepodleg.C5.82o.C5.9Bci._II_Rzeczpospolita"></span>Weterani powstania po odzyskaniu niepodległości. II Rzeczpospolita</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Weterani powstania po odzyskaniu niepodległości. II Rzeczpospolita" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Weterani powstania po odzyskaniu niepodległości. II Rzeczpospolita"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Pensja_weteran%C3%B3w_powsta%C5%84_z_1830,_1848_i_1863_w_II_RP" title="Pensja weteranów powstań z 1830, 1848 i 1863 w II RP">Pensja weteranów powstań z 1830, 1848 i 1863 w II RP</a>.</i></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorię: <a href="/wiki/Kategoria:Weterani_powstania_styczniowego_w_II_Rzeczypospolitej" title="Kategoria:Weterani powstania styczniowego w II Rzeczypospolitej">Weterani powstania styczniowego w II Rzeczypospolitej</a>.</i></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Eagle_of_the_veteran_of_the_January_Uprising_1863.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Eagle_of_the_veteran_of_the_January_Uprising_1863.png/120px-Eagle_of_the_veteran_of_the_January_Uprising_1863.png" decoding="async" width="120" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Eagle_of_the_veteran_of_the_January_Uprising_1863.png/180px-Eagle_of_the_veteran_of_the_January_Uprising_1863.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Eagle_of_the_veteran_of_the_January_Uprising_1863.png/240px-Eagle_of_the_veteran_of_the_January_Uprising_1863.png 2x" data-file-width="1740" data-file-height="2106" /></a><figcaption>Orzełek weterana powstania styczniowego</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Uniform_of_January_Uprising_Veteran_(before_1939).PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Uniform_of_January_Uprising_Veteran_%28before_1939%29.PNG/66px-Uniform_of_January_Uprising_Veteran_%28before_1939%29.PNG" decoding="async" width="66" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Uniform_of_January_Uprising_Veteran_%28before_1939%29.PNG/99px-Uniform_of_January_Uprising_Veteran_%28before_1939%29.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Uniform_of_January_Uprising_Veteran_%28before_1939%29.PNG/132px-Uniform_of_January_Uprising_Veteran_%28before_1939%29.PNG 2x" data-file-width="992" data-file-height="2664" /></a><figcaption>Mundur weterana powstania styczniowego w II Rzeczypospolitej</figcaption></figure> <p>21 stycznia 1919 roku <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Pi%C5%82sudski" title="Józef Piłsudski">Józef Piłsudski</a> wydał rozkaz specjalny, na mocy którego weterani powstania styczniowego uzyskali uprawnienia żołnierzy Wojska Polskiego<sup id="cite_ref-Kronika_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kronika-90">[86]</a></sup>. Mieli prawo do stałej <a href="/wiki/Pensja_weteran%C3%B3w_powsta%C5%84_z_1830,_1848_i_1863_w_II_RP" title="Pensja weteranów powstań z 1830, 1848 i 1863 w II RP">pensji państwowej</a>, noszenia specjalnych fioletowych mundurów i cieszyli się szczególnym szacunkiem społecznym<sup id="cite_ref-tvn24-1525882-wiadomosc_91-0" class="reference"><a href="#cite_note-tvn24-1525882-wiadomosc-91">[87]</a></sup>. Rozpoznawano ich wtedy na ulicy po czapkach rogatywkach ozdabianych srebrnym orłem lub biało-czerwoną kokardą, która podczas walk stała się ich najbardziej typowym atrybutem. Specjalna komisja przyznała w grudniu 1919 prawa weteranów 3644 osobom. </p><p><a href="/wiki/Ustawa_o_przyznaniu_stopni_i_praw_oficerskich_weteranom_z_roku_1831,_1848_i_1863" title="Ustawa o przyznaniu stopni i praw oficerskich weteranom z roku 1831, 1848 i 1863">Ustawą z 18 grudnia 1919 r.</a> weteranom powstania styczniowego (a także powstania listopadowego i Wiosny Ludów) nadano honorowy stopień podporucznika, a tym, którzy legitymowali się wyższym stopniem oficerskim przyznanym podczas powstania, potwierdzono odpowiedni wyższy stopień. </p><p>Na warszawskiej <a href="/wiki/Praga_(Warszawa)" title="Praga (Warszawa)">Pradze</a> uruchomiono dla nich specjalne, wzorowo prowadzone, schronisko św. Teresy. Sześćdziesiąt lat po wybuchu powstania żyło jeszcze 1970 weteranów, w roku 1924 – 1791, w roku 1928 – 1350, a w roku 1932 – 386. 22 stycznia 1933 podczas uroczystych obchodów 70. rocznicy żyło ich jeszcze 258. W 1938 żyło już tylko 52 weteranów; w obchodzonych wówczas uroczystościach 75. rocznicy powstania wzięło bezpośredni udział szesnastu z nich<sup id="cite_ref-niedziela-ed200249_92-0" class="reference"><a href="#cite_note-niedziela-ed200249-92">[88]</a></sup>. Według oficjalnych danych na początku 1939 w 76. rocznicę powstania żyło nadal 36 ostatnich weteranów powstania, w tym trzy kobiety<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93">[89]</a></sup>. Najdłużej żyjącym weteranem był <a href="/wiki/Feliks_Bartczuk" title="Feliks Bartczuk">Feliks Bartczuk</a>, który zmarł w 1946. </p><p>W latach 1933-38 założono z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Weteranów 1863 r. kwaterę weteranów Powstania Styczniowego na <a href="/wiki/Cmentarz_Wojskowy_na_Pow%C4%85zkach" title="Cmentarz Wojskowy na Powązkach">Cmentarzu Wojskowym w Warszawie</a>. Na murze oddzielającym cmentarz od strony wschodniej umieszczono 212 tabliczek z nazwiskami uczestników powstania, zmarłych w więzieniach carskich w kraju i na obczyźnie. W kwaterze, składającej się z czterech rzędów, spoczywa 68 (w tym 8 nieznanych) weteranów powstania 1863 r. Już u schyłku lat dziewięćdziesiątych XIX w. z inicjatywy Towarzystwa Wzajemnej Pomocy uczestników Powstania Polskiego z roku 1863/64 kwaterę powstańców styczniowych wydzielono na <a href="/wiki/Cmentarz_%C5%81yczakowski_we_Lwowie" title="Cmentarz Łyczakowski we Lwowie">Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie</a><sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94">[90]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Odznaczenia">Odznaczenia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Odznaczenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Odznaczenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Order_Virtuti_Militari_bestowing_to_January_Uprising_participants_1921.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Order_Virtuti_Militari_bestowing_to_January_Uprising_participants_1921.png/220px-Order_Virtuti_Militari_bestowing_to_January_Uprising_participants_1921.png" decoding="async" width="220" height="106" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Order_Virtuti_Militari_bestowing_to_January_Uprising_participants_1921.png/330px-Order_Virtuti_Militari_bestowing_to_January_Uprising_participants_1921.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Order_Virtuti_Militari_bestowing_to_January_Uprising_participants_1921.png/440px-Order_Virtuti_Militari_bestowing_to_January_Uprising_participants_1921.png 2x" data-file-width="992" data-file-height="478" /></a><figcaption>Nadanie <a href="/wiki/Order_Virtuti_Militari" title="Order Virtuti Militari">Orderów Virtuti Militari</a> żyjącym weteranom powstania styczniowego przez Naczelnika Państwa <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Pi%C5%82sudski" title="Józef Piłsudski">Józefa Piłsudskiego</a> na stokach <a href="/wiki/Cytadela_Warszawska" title="Cytadela Warszawska">Cytadeli Warszawskiej</a> 5 sierpnia 1921</figcaption></figure> <p>W czasie trwania powstania styczniowego nie było ustanowionego odgórnego systemu odznaczania wyróżniających się powstańców. Zdarzało się jednak, że w niektórych oddziałach, lokalnie stosowano nieformalny system odznaczania. Coś takiego miało miejsce w oddziale <a href="/wiki/Dionizy_Czachowski" title="Dionizy Czachowski">Dionizego Czachowskiego</a>. Do powstania miało trafić 100 srebrnych medalików do noszenia na szyi lub piersi, udzielonych przez papieża <a href="/wiki/Pius_IX" title="Pius IX">Piusa IX</a> z zupełnym odpustem. Medaliki miały być rozdane wśród najbardziej odznaczających się powstańców we wszystkich oddziałach powstańczych. Dziewięć takich odznak, trafiło i zostało rozdanych w oddziale Czachowskiego<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95">[91]</a></sup>. </p><p>Sformalizowany system odznaczania powstańców styczniowych nastąpił dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Pierwszego uroczystego odznaczenia dokonano 5 sierpnia 1921 w rocznicę śmierci <a href="/wiki/Romuald_Traugutt" title="Romuald Traugutt">Romualda Traugutta</a> na stokach Cytadeli. Zasłużonych powstańców udekorowano wtedy trzema różnymi rodzajami odznaczeń<sup id="cite_ref-:6_96-0" class="reference"><a href="#cite_note-:6-96">[92]</a></sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97">[93]</a></sup>: </p> <ul><li>16 osób za czyny wojenne otrzymało <a href="/wiki/Order_Virtuti_Militari" title="Order Virtuti Militari">Order Virtuti Militari</a> kl. V</li> <li>16 osób za czyny wojenne otrzymało <a href="/wiki/Krzy%C5%BC_Walecznych" title="Krzyż Walecznych">Krzyż Walecznych</a></li> <li>10 osób za pracę w <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(powstanie_styczniowe)" title="Rząd Narodowy (powstanie styczniowe)">Rządzie Narodowym</a> otrzymało <a href="/wiki/Order_Odrodzenia_Polski" title="Order Odrodzenia Polski">Order Odrodzenia Polski</a>. (3 osoby kl. II, 3 osoby kl. III i 4 osoby kl. IV )</li></ul> <p>Kwestię dalszych odznaczeń, zarówno wojskowych jak i cywilnych ustalił Minister Spraw Wojskowych rozkazem z 15.02.1923, którym powołał do życia Komisję Odznaczeń dla weteranów powstania narodowego 1863 roku. Na wniosek Komisji 28 weteranów odznaczonych zostało Orderem Odrodzenia Polski za zasługi obywatelskie, 41 weteranów otrzymało order Virtuti Militari, a 168 Krzyż Walecznych za czyny bojowe w okresie powstań narodowych<sup id="cite_ref-:6_96-1" class="reference"><a href="#cite_note-:6-96">[92]</a></sup>. </p><p>Prezydent RP Ignacy Mościcki dekretem z 29 października 1930 r. ustanowił trzystopniowe odznaczenie wojskowe: <a href="/wiki/Krzy%C5%BC_i_Medal_Niepodleg%C5%82o%C5%9Bci" title="Krzyż i Medal Niepodległości">Krzyż niepodległości z Mieczami, Krzyż Niepodległości i Medal Niepodległości</a>. Ze względu na sędziwy wiek powstańców to powstańcy styczniowi zostali pierwszą grupą, która została odznaczona. Ogółem odznaczono 468 weteranów w tym: 366 weteranów otrzymało Krzyże Niepodległości z Mieczami, 50 powstańców otrzymało Krzyże Niepodległości, a 52 Medale Niepodległości. W liczbie odznaczonych Krzyżem Niepodległości z Mieczami mieści się jedno odznaczenie zbiorowe, którym odznaczono poległych i zmarłych uczestników Powstania Styczniowego, jako symbolu ich zasług w walce o niepodległość Polski<sup id="cite_ref-:7_98-0" class="reference"><a href="#cite_note-:7-98">[94]</a></sup>. </p><p>W 1933 roku Komitet Obywatelski Obchodu 70-lecia powstania styczniowego ustanowił odznakę pamiątkową: <a href="/wiki/Krzy%C5%BC_Siedemdziesi%C4%99ciolecia_Powstania_Styczniowego" title="Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego">Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego</a>. Krzyż otrzymali wszyscy żyjący weterani czyli 258 osób. Dodatkowo odznakę otrzymały osoby, które pomagały i opiekowały się weteranami. </p><p>3 maja 1936 roku odbyły się w Katowicach uroczystości związane z 15 rocznicą wybuchu <a href="/wiki/III_powstanie_%C5%9Bl%C4%85skie" title="III powstanie śląskie">III Powstania Śląskiego</a>. Wzięła w nich udział delegacja weteranów z 1863. Tam też Generalny Inspektor Sił Zbrojnych gen. dyw. <a href="/wiki/Edward_Rydz-%C5%9Amig%C5%82y" title="Edward Rydz-Śmigły">Edward Rydz-Śmigły</a> przybyłych dziesięciu weteranów 1863 odznaczył <a href="/wiki/Krzy%C5%BC_na_%C5%9Al%C4%85skiej_Wst%C4%99dze_Waleczno%C5%9Bci_i_Zas%C5%82ugi" title="Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi">Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi</a>. Pozostałym żyjącym weteranom odznaczenie miało być przekazane przez przedstawicieli najbliższej grupy Związku Powstańców Śląskich lub najbliższego Zarządu Powiatowego Federacji Polskich Związków Obrony Ojczyzny<sup id="cite_ref-:7_98-1" class="reference"><a href="#cite_note-:7-98">[94]</a></sup>. </p><p>W styczniu 1938 roku z okazji 75 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego prezydent RP odznaczył 50 weteranów i 2 weteranki 1863 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz jedną weterankę <a href="/wiki/Krzy%C5%BC_Zas%C5%82ugi" title="Krzyż Zasługi">Złotym Krzyżem Zasługi</a><sup id="cite_ref-:7_98-2" class="reference"><a href="#cite_note-:7-98">[94]</a></sup><a href="/wiki/Krzy%C5%BC_Zas%C5%82ugi" title="Krzyż Zasługi">.</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ubiór_weteranów"><span id="Ubi.C3.B3r_weteran.C3.B3w"></span>Ubiór weteranów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Ubiór weteranów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ubiór weteranów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dnia 9 marca 1920 zostały zatwierdzone tzw. przepisy ubiorcze weteranów z 1863. Ubiór taki składał się z czamary, spodni, płaszcza i czapki. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Czamara.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Czamara.jpg/150px-Czamara.jpg" decoding="async" width="150" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Czamara.jpg/225px-Czamara.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Czamara.jpg/300px-Czamara.jpg 2x" data-file-width="427" data-file-height="442" /></a><figcaption>Czamara weterana 1863</figcaption></figure> <p>Wg przepisów <b>czamara</b> była wykonana z sukna granatowego, sięgająca kolan, bez naramienników, przecięta w pasie, miała poły rozszerzające się ku dołowi, obszerna z tyłu, zapięta na haftki i pętelki z drewnianymi baryłkami; kołnierz miała stojący, wykładany, dwie kieszenie zwrócone ukosem ku tyłowi. Spodnie były długie, zachodzące na buty, wykonane z materiału takiego jak czamara. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:P%C5%82aszcz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/P%C5%82aszcz.jpg/150px-P%C5%82aszcz.jpg" decoding="async" width="150" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/P%C5%82aszcz.jpg/225px-P%C5%82aszcz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/P%C5%82aszcz.jpg/300px-P%C5%82aszcz.jpg 2x" data-file-width="442" data-file-height="528" /></a><figcaption>Płaszcz weterana 1863</figcaption></figure> <p><b>Płaszcz</b> był wykonany na wzór sukmany z sukna granatowego, bez naramienników, był przecięty w pasie z połami rozszerzającymi się ku dołowi, a z obu stron lekko sfałdowane w trzy fałdy, zapięty z przodu na 10 guzików, naszytych w 2 rzędy biało-metalowych z herbem Polski. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Czapka_1863.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Czapka_1863.jpg/150px-Czapka_1863.jpg" decoding="async" width="150" height="82" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Czapka_1863.jpg/225px-Czapka_1863.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Czapka_1863.jpg/300px-Czapka_1863.jpg 2x" data-file-width="306" data-file-height="167" /></a><figcaption>Rogatywka weterana 1863</figcaption></figure> <p><b>Czapka</b> była rogata z sukna granatowego, otok takiego samego koloru, daszek ze skóry czarnej lakierowanej; orzełek na czapce wg wzoru wojskowego biało-metalowy, na piersi orła złocona litera „W”, a na tarczy złocona data „1863“. </p><p>W maju 1922 zostały zmienione przepisy dotyczące ubioru weteranów, który odtąd składał się z surduta, spodni, płaszcza i czapki. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Surdut.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Surdut.jpg/150px-Surdut.jpg" decoding="async" width="150" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Surdut.jpg/225px-Surdut.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Surdut.jpg/300px-Surdut.jpg 2x" data-file-width="577" data-file-height="800" /></a><figcaption>Surdut weterana 1863</figcaption></figure> <p><b>Surdut</b> był z sukna granatowego, sięgający do kolan, z naramiennikami, zapinany na dwa rzędy guzików mundurowych, dużych po 6 z każdej strony; z tyłu był rozcięty i posiadał 2 guziki mundurowe i 2 w zakładkach kieszeniowych, wyłogi rękawów obramowane wypustką karmazynową. Spodnie odtąd były z wypustką karmazynową i strzemiączkami. Płaszcz miał być z naramiennikami, jak w surducie, zapinany na dwa rzędy guzików mundurowych, dużych po sześć sztuk w rzędzie. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ważniejsze_bitwy"><span id="Wa.C5.BCniejsze_bitwy"></span>Ważniejsze bitwy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Ważniejsze bitwy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ważniejsze bitwy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorię: <a href="/wiki/Kategoria:Bitwy_powstania_styczniowego" title="Kategoria:Bitwy powstania styczniowego">Bitwy powstania styczniowego</a>.</i></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72799541">.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy dl,.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy ol,.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy ul{margin-top:0}.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy.uklad-nieprzenosny>div,.mw-parser-output .uklad-wielokolumnowy.uklad-nieprzenosny li{break-inside:avoid}</style> <div class="uklad-wielokolumnowy" style="column-count: 2; column-width: 14em;"> <ul><li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Cio%C5%82kowem" title="Potyczka pod Ciołkowem">potyczka pod Ciołkowem</a> – 22 stycznia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Szyd%C5%82owcem" title="Bitwa pod Szydłowcem">bitwa pod Szydłowcem</a> – 22 stycznia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lubartowem_(1863)" title="Bitwa pod Lubartowem (1863)">bitwa pod Lubartowem</a> – 23 stycznia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kurowem_(1863)" title="Bitwa pod Kurowem (1863)">Bitwa pod Kurowem (1863)</a> – 24 stycznia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_W%C4%99growem" title="Bitwa pod Węgrowem">bitwa pod Węgrowem</a> – 3 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Raw%C4%85" title="Bitwa pod Rawą">bitwa pod Rawą</a> – 4 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Siemiatyczami" title="Bitwa pod Siemiatyczami">bitwa pod Siemiatyczami</a> – 6–7 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Sosnowcu" title="Bitwa w Sosnowcu">bitwa w Sosnowcu</a> – 6–7 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_S%C5%82upcz%C4%85" title="Bitwa pod Słupczą">bitwa pod Słupczą</a> – 8 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Cieplinami" title="Bitwa pod Cieplinami">Bitwa pod Cieplinami</a> – 10 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Studziann%C4%85" title="Bitwa pod Studzianną">Bitwa pod Studzianną</a> – 10 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%9Awi%C4%99tym_Krzy%C5%BCem" title="Bitwa pod Świętym Krzyżem">bitwa pod Świętym Krzyżem</a> – 12 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Iwanowicami" title="Bitwa pod Iwanowicami">Bitwa pod Iwanowicami</a> – 12-13 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Miechowem_(1863)" title="Bitwa pod Miechowem (1863)">bitwa pod Miechowem</a> – 17 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Staszowem" title="Bitwa pod Staszowem">bitwa pod Staszowem</a> – 17 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Krzywos%C4%85dzem" title="Bitwa pod Krzywosądzem">bitwa pod Krzywosądzem</a> – 19 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Now%C4%85_Wsi%C4%85_(luty_1863)" title="Bitwa pod Nową Wsią (luty 1863)">bitwa pod Nową Wsią</a> – 21 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Dobr%C4%85_(1863)" title="Bitwa pod Dobrą (1863)">bitwa pod Dobrą</a> – 24 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Ma%C5%82ogoszczem" title="I bitwa pod Małogoszczem">I bitwa pod Małogoszczem</a> – 24 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Pankami" title="Bitwa pod Pankami">Bitwa pod Pankami</a> – 26 lutego 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mrzyg%C5%82odem" title="Bitwa pod Mrzygłodem">bitwa pod Mrzygłodem</a> – 1 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bieniszewem" title="Bitwa pod Bieniszewem">Bitwa pod Bieniszewem</a> – 1 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Dobroso%C5%82owem" title="Bitwa pod Dobrosołowem">Bitwa pod Dobrosołowem</a> – 2 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Pieskow%C4%85_Ska%C5%82%C4%85" title="Bitwa pod Pieskową Skałą">bitwa pod Pieskową Skałą</a> – 4 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Ska%C5%82%C4%85_(1863)" title="Bitwa pod Skałą (1863)">bitwa pod Skałą</a> – 5 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Chrobrzem" title="Bitwa pod Chrobrzem">bitwa pod Chrobrzem</a> – 17 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Grochowiskami" title="Bitwa pod Grochowiskami">Bitwa pod Grochowiskami</a> – 18 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Potokiem" title="Potyczka pod Potokiem">Potyczka pod Potokiem</a> – 20 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Igo%C5%82omi%C4%85_(marzec_1863)" title="Bitwa pod Igołomią (marzec 1863)">bitwa pod Igołomią</a> – 21 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Olszowym_M%C5%82ynem" title="Bitwa pod Olszowym Młynem">Bitwa pod Olszowym Młynem</a> – 22 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Krasnobrodem_(1863)" title="Bitwa pod Krasnobrodem (1863)">bitwa pod Krasnobrodem</a> – 24 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Radoszewicami_i_Kie%C5%82czyg%C5%82owem" title="Bitwa pod Radoszewicami i Kiełczygłowem">Bitwa pod Radoszewicami i Kiełczygłowem</a> – 27 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bia%C5%82aszewem" title="Bitwa pod Białaszewem">Bitwa pod Białaszewem</a> – 31 marca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Praszk%C4%85" title="Bitwa pod Praszką">bitwa pod Praszką</a> – 11 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bud%C4%85_Zaborowsk%C4%85" title="Bitwa pod Budą Zaborowską">bitwa pod Budą Zaborowską</a> – 14 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Borowymi_M%C5%82ynami" title="Bitwa pod Borowymi Młynami">bitwa pod Borowymi Młynami</a> – 16 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jastrz%C4%99bn%C4%85" title="Bitwa pod Jastrzębną">Bitwa pod Jastrzębną</a> – 19 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Ginietynami" title="Bitwa pod Ginietynami">bitwa pod Ginietynami</a> – 21 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Golczowicami" title="Bitwa pod Golczowicami">Bitwa pod Golczowicami</a> – 22 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_W%C4%85soszem" title="Bitwa pod Wąsoszem">bitwa pod Wąsoszem</a> – 23 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jaworznikiem" title="Bitwa pod Jaworznikiem">Bitwa pod Jaworznikiem</a> – 24 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Now%C4%85_Wsi%C4%85_(kwiecie%C5%84_1863)" title="Bitwa pod Nową Wsią (kwiecień 1863)">bitwa pod Nową Wsią</a> – 26 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Pyzdrami_(1863)" title="Bitwa pod Pyzdrami (1863)">bitwa pod Pyzdrami</a> – 29 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Brdowem" title="Bitwa pod Brdowem">Bitwa pod Brdowem</a> – 29 kwietnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kobylank%C4%85" title="Bitwa pod Kobylanką">bitwa pod Kobylanką</a> – 1, 6 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Igo%C5%82omi%C4%85_(maj_1863)" title="Bitwa pod Igołomią (maj 1863)">Bitwa pod Igołomią (maj 1863)</a> – 4 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Podlesiu" title="Bitwa w Podlesiu">Bitwa w Podlesiu</a> – 4 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Stokiem" title="Bitwa pod Stokiem">bitwa pod Stokiem</a> – 4/5 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Krzykawk%C4%85" title="Bitwa pod Krzykawką">bitwa pod Krzykawką</a> – 5 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Szycami" title="Bitwa pod Szycami">Bitwa pod Szycami</a> – 7 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bir%C5%BCami" title="Bitwa pod Birżami">bitwa pod Birżami</a> – 7–9 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Ignacewem" title="I bitwa pod Ignacewem">I bitwa pod Ignacewem</a> – 8 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Hut%C4%85_Krzeszowsk%C4%85" title="Bitwa pod Hutą Krzeszowską">bitwa pod Hutą Krzeszowską</a> – 11 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Miropolem" title="Bitwa pod Miropolem">Bitwa pod Miropolem</a> – 16-17 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Horkami" title="Bitwa pod Horkami">bitwa pod Horkami</a> – 17, 21, 25 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mo%C5%82o%C5%BCowem" title="Bitwa pod Mołożowem">Bitwa pod Mołożowem</a> – 19 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kadyszem" title="Bitwa pod Kadyszem">Bitwa pod Kadyszem</a> – 21 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Niewieszem" title="Bitwa pod Niewieszem">Bitwa pod Niewieszem</a> – 23 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Sobolewem" title="Bitwa pod Sobolewem">bitwa pod Sobolewem</a> – 24 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Koniecpolem_(1863)" title="Bitwa pod Koniecpolem (1863)">Bitwa pod Koniecpolem (1863)</a> – 25 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Salich%C4%85" title="Bitwa pod Salichą">bitwa pod Salichą</a> – 26 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Chru%C5%9Blin%C4%85" title="I bitwa pod Chruśliną">I bitwa pod Chruśliną</a> – 30 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Grochowami" title="Bitwa pod Grochowami">Bitwa pod Grochowami</a> – 30 maja 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Nagoszewem" title="Bitwa pod Nagoszewem">bitwa pod Nagoszewem</a> – 2–3 czerwca 1863</li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Ignacewem" title="II bitwa pod Ignacewem">II bitwa pod Ignacewem</a> – 9 czerwca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lututowem" title="Bitwa pod Lututowem">bitwa pod Lututowem</a> – 15 czerwca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Komorowem" title="Bitwa pod Komorowem">bitwa pod Komorowem</a> – 20 czerwca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Gruszkami" title="Bitwa pod Gruszkami">Bitwa pod Gruszkami</a> – 28 czerwca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_Kozim_Rynku" title="Bitwa na Kozim Rynku">Bitwa na Kozim Rynku</a> – 29 czerwca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Radziwi%C5%82%C5%82owem" title="Bitwa pod Radziwiłłowem">Bitwa pod Radziwiłłowem</a> – 2 lipca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Piotrkowicami" title="Bitwa pod Piotrkowicami">Bitwa pod Piotrkowicami</a> – 4 lipca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Janowem_(1863)" title="Bitwa pod Janowem (1863)">Bitwa pod Janowem (1863)</a> – 6 lipca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Z%C5%82otym_Potokiem" title="Bitwa pod Złotym Potokiem">Bitwa pod Złotym Potokiem</a> – 8 lub 9 lipca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Oss%C4%85" title="Bitwa pod Ossą">bitwa pod Ossą</a> – 10 lipca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kostangali%C4%85" title="Bitwa pod Kostangalią">Bitwa pod Kostangalią</a> – 15 lipca 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Cz%C4%99stoborowicami" title="Bitwa pod Częstoborowicami">bitwa pod Częstoborowicami</a> – 27 lipca 1863</li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Chru%C5%9Blin%C4%85" title="II bitwa pod Chruśliną">II bitwa pod Chruśliną</a> – 4 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Depu%C5%82tyczami_Kr%C3%B3lewskimi" title="Bitwa pod Depułtyczami Królewskimi">bitwa pod Depułtyczami</a> – 5 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%BByrzynem" title="Bitwa pod Żyrzynem">bitwa pod Żyrzynem</a> – 8 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Imbramowicami_i_w_Glanowie" title="Bitwa pod Imbramowicami i w Glanowie">Bitwa pod Imbramowicami i w Glanowie</a> – 15 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Z%C5%82oczewem" title="Bitwa pod Złoczewem">bitwa pod Złoczewem</a> – 22 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Fajs%C5%82awicami" title="Bitwa pod Fajsławicami">bitwa pod Fajsławicami</a> – 24 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_S%C4%99dziejowicami" title="Bitwa pod Sędziejowicami">bitwa pod Sędziejowicami</a> – 25 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%BBelazn%C4%85" title="Bitwa pod Żelazną">Bitwa pod Żelazną</a> – 25 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_S%C4%99dziejowicami" title="Bitwa pod Sędziejowicami">Bitwa pod Sędziejowicami</a> – 26 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kruszyn%C4%85" title="Bitwa pod Kruszyną">Bitwa pod Kruszyną</a> – 29 sierpnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bi%C5%82gorajem_(1863)" title="Bitwa pod Biłgorajem (1863)">bitwa pod Biłgorajem</a> – 2 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Panas%C3%B3wk%C4%85" title="Bitwa pod Panasówką">bitwa pod Panasówką</a> – 3 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Strzelcowizn%C4%85" title="Bitwa pod Strzelcowizną">Bitwa pod Strzelcowizną</a> – 3 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_Sowiej_G%C3%B3rze" title="Bitwa na Sowiej Górze">bitwa pod Batorzem</a> – 6 września 1863</li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Ma%C5%82ogoszczem" title="II bitwa pod Małogoszczem">II bitwa pod Małogoszczem</a> – 15 września 1863</li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Ma%C5%82ogoszczem" title="II bitwa pod Małogoszczem">II bitwa pod Małogoszczem</a> – 16 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Czarnc%C4%85" title="Bitwa pod Czarncą">Bitwa pod Czarncą</a> – 24 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Nowym_Stawem" title="Bitwa pod Nowym Stawem">bitwa pod Nowym Stawem</a> – 25 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Skieblewem" title="Bitwa pod Skieblewem">Bitwa pod Skieblewem</a> – 25 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Me%C5%82chowem" title="Bitwa pod Mełchowem">bitwa pod Mełchowem</a> – 30 września 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wiewcem" title="Bitwa pod Wiewcem">Bitwa pod Wiewcem</a> – 6 października 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rybnic%C4%85" title="Bitwa pod Rybnicą">Bitwa pod Rybnicą</a> – 20 października 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jurkowicami" title="Bitwa pod Jurkowicami">Bitwa pod Jurkowicami</a> – 21 października 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%9Awidnem" title="Bitwa pod Świdnem">bitwa pod Czerwonką/Świdnem</a> – 29 października 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Poryckiem_(1863)" title="Bitwa pod Poryckiem (1863)">Bitwa pod Poryckiem (1863)</a> – 2–3 listopada 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Strojnowem" title="Bitwa pod Strojnowem">Bitwa pod Strojnowem</a> – 4 listopada 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kr%C4%99p%C4%85" title="Bitwa pod Krępą">Bitwa pod Krępą</a> – 6 listopada 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%BBelazn%C4%85_Rz%C4%85dow%C4%85" title="Bitwa pod Żelazną Rządową">Bitwa pod Żelazną Rządową</a> – 6 listopada 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rossoszem" title="Bitwa pod Rossoszem">bitwa pod Rossoszem</a> – 17 listopada 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Opatowem_(1863)" title="Bitwa pod Opatowem (1863)">Bitwa pod Opatowem (1863)</a> – 25 listopada 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mierzwinem" title="Bitwa pod Mierzwinem">bitwa pod Mierzwinem</a> – 5 grudnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Hut%C4%85_Szczece%C5%84sk%C4%85" title="Bitwa pod Hutą Szczeceńską">bitwa pod Hutą Szczeceńską</a> – 9 grudnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kockiem_(1863)" title="Bitwa pod Kockiem (1863)">Bitwa pod Kockiem (1863)</a> – 25 grudnia 1863</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_I%C5%82%C5%BC%C4%85_(1864)" title="Bitwa pod Iłżą (1864)">bitwa pod Iłżą</a> – 17 stycznia 1864</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lip%C4%85" title="Bitwa pod Lipą">Bitwa pod Lipą</a> – 15 lutego 1864</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Opatowem_(1864)" title="Bitwa pod Opatowem (1864)">Bitwa pod Opatowem (1864)</a> – 21 lutego 1864</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Bebelnie" title="Bitwa w Bebelnie">Bitwa w Bebelnie</a> – 28 kwietnia 1864</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%BBele%C5%BAnic%C4%85" title="Bitwa pod Żeleźnicą">Bitwa pod Żeleźnicą</a> – 30 kwietnia 1864</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zbrodnie_rosyjskie_dokonane_podczas_powstania">Zbrodnie rosyjskie dokonane podczas powstania</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Zbrodnie rosyjskie dokonane podczas powstania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zbrodnie rosyjskie dokonane podczas powstania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zbrodnia w <a href="/wiki/Mo%C5%82o%C5%BC%C3%B3w" title="Mołożów">Mołożowie</a> 19 maja 1863 r. Zbrodnia dokonana przez żołnierzy rosyjskich na rannych powstańcach umieszczonych w szpitalu polowym w folwarku Mołożów oraz na cywilnych mieszkańcach Mołożowa. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Upamiętnienie"><span id="Upami.C4.99tnienie"></span>Upamiętnienie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Upamiętnienie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Upamiętnienie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Walki żołnierza polskiego w powstaniu styczniowym zostały, po 1990 r., upamiętnione na <a href="/wiki/Gr%C3%B3b_Nieznanego_%C5%BBo%C5%82nierza_w_Warszawie" title="Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie">Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie</a> napisem na jednej z tablic, „NOC STYCZNIOWA 22/23 I 1863”. </p><p>Uchwałą z 3 sierpnia 2012 <a href="/wiki/Senat_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Senat Rzeczypospolitej Polskiej">Senat RP</a> zdecydował o ustanowieniu roku <a href="/wiki/2013" title="2013">2013</a> <a href="/wiki/Patronat_roku_ustanowiony_przez_Senat_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Patronat roku ustanowiony przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej">Rokiem Powstania Styczniowego</a><sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99">[95]</a></sup>. </p><p>Wiele Szkół w Polsce przyjęło za patrona Powstańców Styczniowych m.in.: Szkoła Podstawowa w Smardzewie (gmina Sochocin)<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100">[96]</a></sup>, Szkoła Podstawowa w Zwoleniu (gmina Gostynin)<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101">[97]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Powstanie_w_kulturze">Powstanie w kulturze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Powstanie w kulturze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powstanie w kulturze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorię: <a href="/wiki/Kategoria:Powstanie_styczniowe_w_kulturze" title="Kategoria:Powstanie styczniowe w kulturze">Powstanie styczniowe w kulturze</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Symbole_patriotyczne_powstanc%C3%B3w_1863_roku.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Symbole_patriotyczne_powstanc%C3%B3w_1863_roku.jpg/220px-Symbole_patriotyczne_powstanc%C3%B3w_1863_roku.jpg" decoding="async" width="220" height="140" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Symbole_patriotyczne_powstanc%C3%B3w_1863_roku.jpg/330px-Symbole_patriotyczne_powstanc%C3%B3w_1863_roku.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Symbole_patriotyczne_powstanc%C3%B3w_1863_roku.jpg/440px-Symbole_patriotyczne_powstanc%C3%B3w_1863_roku.jpg 2x" data-file-width="2089" data-file-height="1333" /></a><figcaption>Pocztówka z ok. 1910 roku, przedstawiająca elementy patriotyczne i symbolizujące powstanie styczniowe – <a href="/wiki/Orze%C5%82_Bia%C5%82y" class="mw-disambig" title="Orzeł Biały">Orzeł Biały</a>, <a href="/wiki/Kosynierzy" title="Kosynierzy">kosy postawione na sztorc</a>, <a href="/wiki/Rogatywka" title="Rogatywka">rogatywka</a>, topór i kajdany</figcaption></figure> <p>W czasie i po upadku powstania noszono powszechnie tzw. <a href="/wiki/Bi%C5%BCuteria_patriotyczna" title="Biżuteria patriotyczna">biżuterię patriotyczną</a>, <a href="/wiki/Czarna_bi%C5%BCuteria" title="Czarna biżuteria">czarną biżuterię</a>. Były to m.in.: krzyżyki, obrączki, pierścionki, broszki, klamry, spinki do mankietów i krawatów wykonane z tanich materiałów, na przykład z <a href="/wiki/Patyna" title="Patyna">patynowanego</a> na czarno (<a href="/wiki/Oksydowanie" title="Oksydowanie">oksydowanego</a>) żelaza, ołowiu z włosów ludzkich lub włosia końskiego, drewna. Zawierała znaki symbolizujące wierność Polaków "Bogu i Ojczyźnie", powszechnie noszone były żeliwne krzyżyki różnej wielkości z datami dziennymi manifestacji. Dodatkowo korale noszono w taki sposób, by ich wiązanie przypominało pętlę. Kobietom zalecano noszenie czarnych sukni z białymi elementami, mężczyźni nosili czarne surduty. Starano się też manifestować skromność, dając tym samym do zrozumienia, że prawdziwi patrioci powinni przekazywać kosztowności na rzecz powstania. Złoto zastąpiła biżuteria wykonywana z lawy wulkanicznej, rogu, czarno oksydowanego srebra czy stali. W metal oprawiano czarne kamienie: <a href="/wiki/Gagat" title="Gagat">gagat</a>, <a href="/wiki/Onyks" title="Onyks">onyks</a>, szlifowane czarne szkło, <a href="/wiki/Ebonit" title="Ebonit">ebonit</a>, <a href="/wiki/Heban" title="Heban">heban</a>, czernione drewno. Później stosowano również czarno emaliowane srebro np. łączone z perłami<sup id="cite_ref-PJ2001_102-0" class="reference"><a href="#cite_note-PJ2001-102">[98]</a></sup><sup id="cite_ref-NID2013_103-0" class="reference"><a href="#cite_note-NID2013-103">[99]</a></sup><sup id="cite_ref-MuzHistP2013_104-0" class="reference"><a href="#cite_note-MuzHistP2013-104">[100]</a></sup><sup id="cite_ref-Pawiak_105-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pawiak-105">[101]</a></sup>. </p><p>Powstanie pozostawiło trwały ślad w polskiej <a href="/wiki/Literatura_polska_%E2%80%93_pozytywizm" title="Literatura polska – pozytywizm">literaturze</a>. Jest jednym z głównych motywów ważnych powieści <i><a href="/wiki/Nad_Niemnem" title="Nad Niemnem">Nad Niemnem</a></i> <a href="/wiki/Eliza_Orzeszkowa" title="Eliza Orzeszkowa">Elizy Orzeszkowej</a>, <i><a href="/wiki/Wierna_rzeka_(powie%C5%9B%C4%87)" title="Wierna rzeka (powieść)">Wierna rzeka</a></i> <a href="/wiki/Stefan_%C5%BBeromski" title="Stefan Żeromski">Stefana Żeromskiego</a>, <i><a href="/w/index.php?title=Po%C5%BCary_i_zgliszcza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pożary i zgliszcza (strona nie istnieje)">Pożary i zgliszcza</a></i> <a href="/wiki/Maria_Rodziewicz%C3%B3wna" title="Maria Rodziewiczówna">Marii Rodziewiczównej</a>, a w literaturze współczesnej powieści i opowiadań <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Lech_Terlecki" title="Władysław Lech Terlecki">Władysława Terleckiego</a>. Ślady powstania można znaleźć także w wielu utworach literatury polskiej XIX i XX wieku, np.: <i><a href="/wiki/Noce_i_dnie_(powie%C5%9B%C4%87)" title="Noce i dnie (powieść)">Noce i dnie</a></i> <a href="/wiki/Maria_D%C4%85browska" title="Maria Dąbrowska">Marii Dąbrowskiej</a>, <i><a href="/wiki/Lalka_(powie%C5%9B%C4%87)" title="Lalka (powieść)">Lalka</a></i> <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_Prus" title="Bolesław Prus">Bolesława Prusa</a>, <i><a href="/wiki/Fortepian_Szopena" title="Fortepian Szopena">Fortepian Szopena</a></i> <a href="/wiki/Cyprian_Kamil_Norwid" title="Cyprian Kamil Norwid">Cypriana Kamila Norwida</a>. </p><p>W <a href="/wiki/Sztuka" title="Sztuka">sztukach plastycznych</a> słynne stały się zwłaszcza cykle <a href="/wiki/Polonia_(cykl)" title="Polonia (cykl)"><i>Polonia</i></a> i <i><a href="/wiki/Lithuania" title="Lithuania">Lithuania</a></i> autorstwa <a href="/wiki/Artur_Grottger" title="Artur Grottger">Artura Grottgera</a> oraz jego dyptyk <i><a href="/wiki/Po%C5%BCegnanie_i_Powitanie_powsta%C5%84ca_(obraz_Artura_Grottgera)" title="Pożegnanie i Powitanie powstańca (obraz Artura Grottgera)">Pożegnanie i Powitanie powstańca</a></i>, a także obrazy <a href="/wiki/Jan_Matejko" title="Jan Matejko">Jana Matejki</a> – <i><a href="/wiki/Polonia_%E2%80%93_Rok_1863" title="Polonia – Rok 1863">Polonia – Rok 1863</a></i>, jak również <i><a href="/wiki/Patrol_powsta%C5%84czy_(obraz_Maksymiliana_Gierymskiego)" title="Patrol powstańczy (obraz Maksymiliana Gierymskiego)">Patrol powstańczy</a></i> <a href="/wiki/Maksymilian_Gierymski" title="Maksymilian Gierymski">Maksymiliana Gierymskiego</a>. </p><p>W muzyce elementy patriotyczne można znaleźć w <a href="/wiki/Opera" title="Opera">operze</a> <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Moniuszko" title="Stanisław Moniuszko">Stanisława Moniuszki</a> <i><a href="/wiki/Straszny_dw%C3%B3r" title="Straszny dwór">Straszny dwór</a></i>. </p><p>W rękopisie powieści <a href="/wiki/Jules_Verne" title="Jules Verne">Juliusza Verne’a</a> <i><a href="/wiki/Dwadzie%C5%9Bcia_tysi%C4%99cy_mil_podmorskiej_%C5%BCeglugi" title="Dwadzieścia tysięcy mil podmorskiej żeglugi">Dwadzieścia tysięcy mil podmorskiej żeglugi</a></i> jeden z głównych bohaterów, <a href="/wiki/Kapitan_Nemo" title="Kapitan Nemo">kapitan Nemo</a> był Polakiem, powstańcem styczniowym zesłanym na <a href="/wiki/Syberia" title="Syberia">Syberię</a>, który pragnął pomścić śmierć rodziny wskutek rosyjskich represji po powstaniu styczniowym, zatapiając statki rosyjskiej floty handlowej<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106">[102]</a></sup><sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107">[103]</a></sup><sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108">[104]</a></sup><sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109">[105]</a></sup>. Wydawca ze względu na dobro stosunków francusko-rosyjskich zasugerował mu jednak zmianę – w <i><a href="/wiki/Tajemnicza_wyspa" title="Tajemnicza wyspa">Tajemniczej wyspie</a></i> kapitan okazuje się być Hindusem<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110">[106]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wpływ_doświadczeń_z_powstania_na_organizację_armii_szwajcarskiej"><span id="Wp.C5.82yw_do.C5.9Bwiadcze.C5.84_z_powstania_na_organizacj.C4.99_armii_szwajcarskiej"></span>Wpływ doświadczeń z powstania na organizację armii szwajcarskiej</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Wpływ doświadczeń z powstania na organizację armii szwajcarskiej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wpływ doświadczeń z powstania na organizację armii szwajcarskiej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pułkownik armii szwajcarskiej <a href="/wiki/Franz_von_Erlach" title="Franz von Erlach">Franz L. von Erlach</a> (1819-1889) od marca do sierpnia 1863 przebywał wśród powstańców, obserwując walki powstańcze na polecenie swoich władz. Uważał, że doświadczenia z wojny partyzanckiej w Polsce mogą być przydatne w obronie Szwajcarii<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111">[107]</a></sup>. W 1866 wydał książkę<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112">[108]</a></sup>, która w 1919 została wydana po polsku<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113">[109]</a></sup> <i>„Partyzantka w Polsce w r. 1863 : w świetle własnych obserwacji, zebranych na teatrze walki od marca do sierpnia 1863 roku”</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:January_Uprising?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Powstanie styczniowe</em></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Brytyjska_korespondencja_dyplomatyczna_w_kwestii_polskiej_(17_czerwca_1863)" class="extiw" title="s:Brytyjska korespondencja dyplomatyczna w kwestii polskiej (17 czerwca 1863)"><b>Brytyjska korespondencja dyplomatyczna w kwestii polskiej (17 czerwca 1863)</b></a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/Prasa_tajna_1861%E2%80%931864" title="Prasa tajna 1861–1864">prasa tajna 1861–1864</a></li> <li><a href="/wiki/Medal_%E2%80%9EZa_u%C5%9Bmierzenie_buntu_polskiego%E2%80%9D" title="Medal „Za uśmierzenie buntu polskiego”">Medal „Za uśmierzenie buntu polskiego”</a></li> <li><cite class="citation book">Józef Dąbrowski: <i><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Powstanie_Styczniowe_1863%E2%80%941864" class="extiw" title="s:Powstanie Styczniowe 1863—1864">Powstanie Styczniowe 1863—1864</a></i>. Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza, 1921.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%5B%5Bs%3APowstanie+Styczniowe+1863%E2%80%941864%7CPowstanie+Styczniowe+1863%E2%80%941864%5D%5D&rft.aulast=D%C4%85browski&rft.aufirst=J%C3%B3zef&rft.pub=Wydawnictwo+J.+Mortkowicza&rft.place=Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-pierwsza_potyczka-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pierwsza_potyczka_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text">12 października 1864 roku miała miejsce potyczka powstańców styczniowych pod <a href="/wiki/Poniewie%C5%BC" title="Poniewież">Poniewieżem</a> w województwie kowieńskim, <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Zieli%C5%84ski_(historyk)" title="Stanisław Zieliński (historyk)">Stanisław Zieliński</a>, <i>Bitwy i potyczki 1863–1864; na podstawie materyałów drukowanych</i> <a href="/wiki/Rapperswil" title="Rapperswil">Rapperswil</a> 1913, s. 310.</span> </li> <li id="cite_note-ofiary_rosyjskie-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ofiary_rosyjskie_5-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ofiary_rosyjskie_5-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Po 1918 r. dwóch historyków <a href="/wiki/Artur_%C5%9Aliwi%C5%84ski" title="Artur Śliwiński">Artur Śliwiński</a>, <a href="/wiki/Szymon_Askenazy" title="Szymon Askenazy">Szymon Askenazy</a> niezależnie próbowało oszacować rosyjskie straty w powstaniu, otrzymując ok. 10 tys.</span> </li> <li id="cite_note-ostatni_oddział-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ostatni_oddział_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Ostatni oddział powstańczy księdza generała <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Brz%C3%B3ska" title="Stanisław Brzóska">Stanisława Brzóski</a> utrzymał się na <a href="/wiki/Podlasie" title="Podlasie">Podlasiu</a> do wiosny 1865.</span> </li> <li id="cite_note-ofiary_masakry_8_kwietnia-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ofiary_masakry_8_kwietnia_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Dokładna liczba ofiar jest nieznana i była utrzymana przez władze rosyjskie w tajemnicy, aby nie wywoływać paniki. Niekiedy podaje się liczbę 200 ofiar śmiertelnych i kilku tysięcy rannych.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Pawliszczew" title="Nikołaj Pawliszczew">Mikołaj Pawliszczew</a>, <i>Tygodnie polskiego buntu</i>, t. II, Warszawa, 2003, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8311096635" title="Specjalna:Książki/8311096635">ISBN <span class="isbn">83-11-09663-5</span></a>, s. 611.</span> </li> <li id="cite_note-:2-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_3-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_3-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_3-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_3-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bigenc.ru/domestic_history/text/3177477"><i>ПОЛЬСКОЕ ВОССТАНИЕ 1863–64 • Большая российская энциклопедия – электронная версия</i></a> [online], bigenc.ru, 2004–2017<span class="accessdate"> [dostęp 2022-06-01]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%D0%9F%D0%9E%D0%9B%D0%AC%D0%A1%D0%9A%D0%9E%D0%95+%D0%92%D0%9E%D0%A1%D0%A1%D0%A2%D0%90%D0%9D%D0%98%D0%95+1863%E2%80%9364+%E2%80%A2+%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F+%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F+%E2%80%93+%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F&rft_id=https%3A%2F%2Fbigenc.ru%2Fdomestic_history%2Ftext%2F3177477" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:3-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:3_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:3_4-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:3_4-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:3_4-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:3_4-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><span class="cite-lastname">Сытин</span>, <a class="external text" href="https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%92%D0%AD/%D0%92%D0%A2/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_1863_%D0%B3."><i>ВЭ/ВТ/Польское восстание 1863 г. / Военная энциклопедия – Викитека</i></a>, ru.wikisource.org, 1911–1915<span class="accessdate"> [dostęp 2022-06-01]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aulast=%D0%A1%D1%8B%D1%82%D0%B8%D0%BD&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%D0%92%D0%AD%2F%D0%92%D0%A2%2F%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5+1863+%D0%B3.+%2F+%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F+%E2%80%93+%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0&rft_id=https%3A%2F%2Fru.wikisource.org%2Fwiki%2F%25D0%2592%25D0%25AD%2F%25D0%2592%25D0%25A2%2F%25D0%259F%25D0%25BE%25D0%25BB%25D1%258C%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25B5_%25D0%25B2%25D0%25BE%25D1%2581%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BD%25D0%25B8%25D0%25B5_1863_%25D0%25B3." style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku rosyjskim (русский)">ros.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983491–492,_700–701-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983491–492,_700–701_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 491–492, 700–701.</span> </li> <li id="cite_note-Trzeciakowski_L_Ziemie_polskie-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Trzeciakowski_L_Ziemie_polskie_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Trzeciakowski L., <i>Ziemie polskie pod panowaniem państw zaborczych (1815–1918). Powstanie styczniowe</i>, [w:] <i>Dzieje Polski</i>, red. <a href="/wiki/Jerzy_Topolski" title="Jerzy Topolski">Topolski J.</a>, Warszawa 1975, s. 498.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Stanisław Zieliński, <i>Bitwy i Potyczki 1863–1864</i>, Muzeum Narodowe w Rapperswilu, Rapperswil 1913, s. 59, 62, 83, 224.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Pawliszczew" title="Nikołaj Pawliszczew">Mikołaj Pawliszczew</a>, <i>Tygodnie polskiego buntu</i>, t. II, Warszawa 2003, s. 68.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa1-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_11-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_11-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 745–746.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Pawe%C5%82_Jasienica" title="Paweł Jasienica">Paweł Jasienica</a>, <i>Dwie drogi</i>, Warszawa 1963</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 745.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Blum J., <i>Lord and Peasant in Russia From the Ninth to the Nineteenth Century</i>, Princeton University Press, 1971, p. 466.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Caban W., <i>Pobór rekruta z Królestwa Polskiego do armii carskiej po upadku powstania styczniowego</i>, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio F, Historia, Vol. 54/55 (1999/2000), s. 65-73.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dziennik.com/wiadomosci/polska/powstanie-styczniowe-1963-1864-bilans-strat-ludzkich/">Powstanie styczniowe 1863-1864. Bilans strat ludzkich</a></i>, „Nowy Dziennik”, 2016-01-26 [dostęp 2021-02-21]</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Michai%C5%82_Heller" title="Michaił Heller">Michaił Heller</a>, <i>Historia Imperium Rosyjskiego</i>, Książka i Wiedza 2009, s. 586.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rp.pl/artykul/971482-Kto-chce-ginac-za-Lomze-.html">Kto chce ginąć za Łomżę?</a></i> [wywiad z prof. Andrzejem Nowakiem], "Rzeczpospolita" 19.01.2013. [dostęp 21.02.2021]</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSzarek201335-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSzarek201335_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSzarek2013">Szarek 2013 ↓</a></span>, s. 35.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz198346-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz198346_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 46.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983171-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983171_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 171.</span> </li> <li id="cite_note-Stefan_Kieniewicz_Historia-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Historia_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Stefan_Kieniewicz" title="Stefan Kieniewicz">Stefan Kieniewicz</a>, <i>Historia Polski 1795–1918</i>, Warszawa 1987, s. 244.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Zbigniew Sudolski, <i>W błękitnym kręgu. Opowieść o Elizie z Branickich Krasińskiej i jej środowisku</i>, Pułtusk 2004, s. 439.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983140–147-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983140–147_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 140–147.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983182–183-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983182–183_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 182–183.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Dawid Fajnhauz, 1863 : Litwa i Białoruś, Warszawa 1999, s. 53.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983189,_196-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983189,_196_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 189, 196.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz198392-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz198392_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 92.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983200-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983200_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 200.</span> </li> <li id="cite_note-rulex-xPol-index-pages-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-rulex-xPol-index-pages_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Stefan_Kieniewicz" title="Stefan Kieniewicz">Stefan Kieniewicz</a>, <i>Warszawa w powstaniu styczniowym</i>, Warszawa 1983, s. 93–95. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rulex.ru/xPol/index.htm?pages/06/141.htm">Большой Русский Биографический Словарь</a>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFRamotowska199915–16-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFRamotowska199915–16_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFRamotowska1999">Ramotowska 1999 ↓</a></span>, s. 15–16.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Pamiętniki o powstaniu styczniowym</i>, t. I, Lwów 1923, s. 12.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 340–341.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFRamotowska199917–19-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFRamotowska199917–19_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFRamotowska1999">Ramotowska 1999 ↓</a></span>, s. 17–19.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFRamotowska199920–21-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFRamotowska199920–21_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFRamotowska1999">Ramotowska 1999 ↓</a></span>, s. 20–21.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Franciszka_Ramotowska" title="Franciszka Ramotowska">Franciszka Ramotowska</a>, <i>Tajemne Państwo Polskie</i>, t. I, Warszawa 1999, s. 26.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Franciszka_Ramotowska" title="Franciszka Ramotowska">Franciszka Ramotowska</a>, <i>Tajemne Państwo Polskie</i>, t. II, Warszawa 2000, s. 370, 374-375.</span> </li> <li id="cite_note-Piotr_Łossowski_Zygmunt_Młynarski-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Piotr_Łossowski_Zygmunt_Młynarski_39-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Piotr_%C5%81ossowski" title="Piotr Łossowski">Piotr Łossowski</a>, Zygmunt Młynarski, <i>Rosjanie, Białorusini, Ukraińcy w powstaniu styczniowym</i>, Wrocław 1959, s. 39–40.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983109-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983109_40-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 109.</span> </li> <li id="cite_note-Stefan_Kieniewicz_Andrzej-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Andrzej_41-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Stefan_Kieniewicz" title="Stefan Kieniewicz">Stefan Kieniewicz</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Zahorski" title="Andrzej Zahorski">Andrzej Zahorski</a>, <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Zajewski" title="Władysław Zajewski">Władysław Zajewski</a>, <i>Trzy powstania narodowe</i>, Warszawa 1992, s. 328.</span> </li> <li id="cite_note-Paweł_Jasienica_Dwie_drogi-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Paweł_Jasienica_Dwie_drogi_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Pawe%C5%82_Jasienica" title="Paweł Jasienica">Paweł Jasienica</a>, <i>Dwie drogi</i>, Warszawa 1960, s. 151, 195–203.</span> </li> <li id="cite_note-Kurjer_Warszawski_nr_207-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kurjer_Warszawski_nr_207_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text">„Kurjer Warszawski”, nr 207, 1862, s. 1.</span> </li> <li id="cite_note-Kurjer_Warszawski_nr_234-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kurjer_Warszawski_nr_234_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text">„Kurjer Warszawski”, nr 234, 1862, s. 1.</span> </li> <li id="cite_note-Kurjer_Warszawski_nr_289-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kurjer_Warszawski_nr_289_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text">„Kurjer Warszawski”, nr 289, 1862, s. 1.</span> </li> <li id="cite_note-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie2-46"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie2_46-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Mikołaj_Pawliszczew_Tygodnie2_46-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Pawliszczew" title="Nikołaj Pawliszczew">Mikołaj Pawliszczew</a>, <i>Tygodnie polskiego buntu</i>, t. I, Warszawa 2003, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8311096635" title="Specjalna:Książki/8311096635">ISBN <span class="isbn">83-11-09663-5</span></a>, s. 21.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Franciszka_Ramotowska" title="Franciszka Ramotowska">Franciszka Ramotowska</a>, <i>Tajemne Państwo Polskie</i>, t. I, Warszawa 1999, s. 30–31.</span> </li> <li id="cite_note-grzywacz-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-grzywacz_48-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Andrzej Grzywacz: Dzieje wojskowości polskiej. W: <i>Encyklopedia historyczna świata</i>. Andrzej Chwalba (red.). Wyd. Tom XIV. Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 2003, s. 98–100.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyklopedia+historyczna+%C5%9Bwiata&rft.atitle=Dzieje+wojskowo%C5%9Bci+polskiej&rft.au=Andrzej+Grzywacz&rft.edition=Tom+XIV&rft.pub=Agencja+Publicystyczno-Wydawnicza+Opres&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=98%E2%80%93100"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Franciszka Ramotowska, <i>Tajemne państwo polskie</i>, t. I, Warszawa 1999, s. 242.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Franciszka_Ramotowska" title="Franciszka Ramotowska">Franciszka Ramotowska</a>, <i>Tajemne państwo polskie</i>, t. I Warszawa 1998, s. 30–37.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Marian</span><span class="cite-name-initials" title="Marian" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Zgórniak</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Marian</span><span class="cite-name-initials" title="Marian">M.</span></span>, <i>Polska w czasach walk o niepodległość (1815-1864)</i>, 2001, s. 293, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/838571958X" title="Specjalna:Książki/838571958X">ISBN <span class="isbn">83-85719-58-X</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Marian&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polska+w+czasach+walk+o+niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87+%281815-1864%29&rft.isbn=83-85719-58-X&rft.date=2001&rft.aulast=Zg%C3%B3rniak" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Paweł_Jasienica_op_cit_s-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Paweł_Jasienica_op_cit_s_52-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Paweł Jasienica, op. cit., s. 208–209; <a href="/wiki/Stefan_Kieniewicz" title="Stefan Kieniewicz">Stefan Kieniewicz</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Zahorski" title="Andrzej Zahorski">Andrzej Zahorski</a>, <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Zajewski" title="Władysław Zajewski">Władysław Zajewski</a>, <i>Trzy powstania narodowe</i>, Warszawa 1992, s. 352.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFRamotowska199963-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFRamotowska199963_53-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFRamotowska1999">Ramotowska 1999 ↓</a></span>, s. 63.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Dzieje 1863 roku</i>, t. I, Kraków 1897, s. 137.</span> </li> <li id="cite_note-Stefan_Kieniewicz_Andrzej2-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Andrzej2_55-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Stefan_Kieniewicz" title="Stefan Kieniewicz">Stefan Kieniewicz</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Zahorski" title="Andrzej Zahorski">Andrzej Zahorski</a>, <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Zajewski" title="Władysław Zajewski">Władysław Zajewski</a>, <i>Trzy powstania narodowe: kościuszkowskie, listopadowe i styczniowe</i>, Warszawa 1992, s. 354; Archiwum Główne Akt Dawnych, przewodnik po zasobie t. II, Epoka porozbiorowa, Warszawa 1998, s. 446.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text">Stanisław Zieliński, <i>Bitwy i Potyczki 1863–1864</i>, Muzeum Narodowe w Rapperswilu, Rapperswil 1913, s. 319–320.</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text">Franciszka Ramotowska, <i>Tajemne państwo polskie</i>, t. I, Warszawa 1999, s. 126–127.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 432.</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Helena Rzadkowska, Marian Langiewicz, w: <i><a href="/wiki/Polski_S%C5%82ownik_Biograficzny" title="Polski Słownik Biograficzny">Polski Słownik Biograficzny</a></i>, t. XVI, 1971, s. 504–505.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">Franciszka Ramotowska, <i>Tajemne państwo polskie</i>, t. I, Warszawa 1999, s. 131–132.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text">Franciszka Ramotowska, <i>Tajemne państwo polskie</i>, t. I, Warszawa 1999, s. 132–133.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983183–184-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983183–184_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 183–184.</span> </li> <li id="cite_note-Ihnatowicz,_Biernat-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ihnatowicz,_Biernat_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Ireneusz_Ihnatowicz" title="Ireneusz Ihnatowicz">Ireneusz Ihnatowicz</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Biernat_(historyk)" title="Andrzej Biernat (historyk)">Andrzej Biernat</a>, <i>Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku</i>, Warszawa 2003, s. 485.</span> </li> <li id="cite_note-Franciszka_Ramotowska_Władze-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Franciszka_Ramotowska_Władze_64-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Franciszka_Ramotowska" title="Franciszka Ramotowska">Franciszka Ramotowska</a>, <i>Władze administracji narodowej Powstania Styczniowego 1859-1864</i>, w: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, przewodnik po zasobie, epoka porozbiorowa t. II, Warszawa 1998, s. 371–417. <a href="/wiki/Franciszka_Ramotowska" title="Franciszka Ramotowska">Franciszka Ramotowska</a>, <i>Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym 1863–1864, struktura organizacyjna</i>, Warszawa 1999, t. II, <i>passim</i>.</span> </li> <li id="cite_note-Stefan_Kieniewicz_Andrzej3-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Stefan_Kieniewicz_Andrzej3_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Stefan_Kieniewicz" title="Stefan Kieniewicz">Stefan Kieniewicz</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Zahorski" title="Andrzej Zahorski">Andrzej Zahorski</a>, <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Zajewski" title="Władysław Zajewski">Władysław Zajewski</a>, <i>Trzy powstania narodowe</i>, Warszawa 1992, s. 357–361.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Historia dyplomacji polskiej</i>, t. III, Warszawa 1982, s. 504–510.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Pawliszczew" title="Nikołaj Pawliszczew">Mikołaj Pawliszczew</a>, <i>Tygodnie polskiego buntu</i>, t. II, Warszawa 2003, s. 509.</span> </li> <li id="cite_note-Trzy_powstania_narodowe_s-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Trzy_powstania_narodowe_s_68-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Trzy powstania narodowe</i>, s. 378–404.</span> </li> <li id="cite_note-Piotr_S_Wandycz_The_United-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Piotr_S_Wandycz_The_United_69-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Piotr_Wandycz" title="Piotr Wandycz">Piotr S. Wandycz</a>, <i>The United States and Poland</i>, p. Cambridge: Harvard University Press, 1980 81-83.</span> </li> <li id="cite_note-:0-70"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_70-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_70-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Irena Koberdowa, Janusz Tazbir. <i>Szkice z dziejów Papiestwa. Warszawa: Książka i Wiedza, 1989, s. 216</i>.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Ludwik</span><span class="cite-name-initials" title="Ludwik" style="display:none">L.</span> </span><span class="cite-lastname">Orpiszewski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Ludwik</span><span class="cite-name-initials" title="Ludwik">L.</span></span>, <i>Raport Ludwika Orpiszewskiego z Rzymu</i>, Arch. Czartoryskich, rkps 5699, 31 stycznia 1863<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Ludwik&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Raport+Ludwika+Orpiszewskiego+z+Rzymu&rft.date=1863-01-31&rft.aulast=Orpiszewski" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><i>Album policmajstra warszawskiego</i>, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2018, s.8, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788306035650" title="Specjalna:Książki/9788306035650">ISBN <span class="isbn">978-83-06-03565-0</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Album+policmajstra+warszawskiego&rft.isbn=978-83-06-03565-0&rft.place=Warszawa&rft.pub=Pa%C5%84stwowy+Instytut+Wydawniczy&rft.date=2018" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKieniewicz1983197–201-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKieniewicz1983197–201_73-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKieniewicz1983">Kieniewicz 1983 ↓</a></span>, s. 197–201.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text">[Stanisław Krzemiński], <i>Dwadzieścia pięć lat Rosji w Polsce (1863–1888)</i>, Lwów 1892, s. 108.</span> </li> <li id="cite_note-:1-75"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_75-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_75-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/180309441-Weterani-powstania-styczniowego-Lisy-Bajkalu.html"><i>Weterani powstania styczniowego: Lisy Bajkału</i></a> [online]<span class="accessdate"> [dostęp 2018-03-16]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Weterani+powstania+styczniowego%3A+Lisy+Bajka%C5%82u&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rp.pl%2FRzecz-o-historii%2F180309441-Weterani-powstania-styczniowego-Lisy-Bajkalu.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book doi"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Krzysztof</span><span class="cite-name-initials" title="Krzysztof" style="display:none">K.</span> </span><span class="cite-lastname">Latawiec</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Krzysztof</span><span class="cite-name-initials" title="Krzysztof">K.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Legieć</span><span class="cite-name-initials" title="Legieć" style="display:none">L.</span> </span><span class="cite-lastname">Jacek</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Legieć</span><span class="cite-name-initials" title="Legieć">L.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bibliotekacyfrowa.ujk.edu.pl/dlibra/publication/4237"><i>Korespondencja między carem Aleksandrem II a generałem-gubernatorem kijowskim Aleksandrem Bezakiem z 1865 roku</i></a>, 2020, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.25951%2F4237">10.25951/4237</a><span class="accessdate"> [dostęp 2024-06-27]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Krzysztof&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Korespondencja+mi%C4%99dzy+carem+Aleksandrem+II+a+genera%C5%82em-gubernatorem+kijowskim+Aleksandrem+Bezakiem+z+1865+roku&rft.date=2020&rft.aulast=Latawiec&rft_id=info%3Adoi%2F10.25951%2F4237&rft_id=https%3A%2F%2Fbibliotekacyfrowa.ujk.edu.pl%2Fdlibra%2Fpublication%2F4237" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opinie.wp.pl/anatol-taras-rosja-byla-zagrozeniem-dla-polakow-litwinow-bialorusinow-i-rusinow-6126040032253569a?ticaid=118bcb">Anatol Taras: Rosja była zagrożeniem dla Polaków, Litwinów, Białorusinów i Rusinów</a>. 2016-07-09.</cite></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulczykowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz">M.</span></span>, <i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i>, 1993, s. 203<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mariusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polacy+w+Meksyku+1863-1876%3A+ze+studi%C3%B3w+nad+losami+uczestnik%C3%B3w+powstania+styczniowego&rft.date=1993&rft.aulast=Kulczykowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulczykowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz">M.</span></span>, <i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i>, 1993, s. 204<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mariusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polacy+w+Meksyku+1863-1876%3A+ze+studi%C3%B3w+nad+losami+uczestnik%C3%B3w+powstania+styczniowego&rft.date=1993&rft.aulast=Kulczykowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulczykowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz">M.</span></span>, <i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i>, 1993, s. 206<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mariusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polacy+w+Meksyku+1863-1876%3A+ze+studi%C3%B3w+nad+losami+uczestnik%C3%B3w+powstania+styczniowego&rft.date=1993&rft.aulast=Kulczykowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:4-81"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:4_81-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:4_81-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulczykowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz">M.</span></span>, <i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i>, 1993, s. 205<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mariusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polacy+w+Meksyku+1863-1876%3A+ze+studi%C3%B3w+nad+losami+uczestnik%C3%B3w+powstania+styczniowego&rft.date=1993&rft.aulast=Kulczykowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:5-82"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:5_82-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:5_82-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:5_82-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulczykowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz">M.</span></span>, <i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i>, 1993, s. 207<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mariusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polacy+w+Meksyku+1863-1876%3A+ze+studi%C3%B3w+nad+losami+uczestnik%C3%B3w+powstania+styczniowego&rft.date=1993&rft.aulast=Kulczykowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulczykowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz">M.</span></span>, <i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i>, 1993, s. 216<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mariusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polacy+w+Meksyku+1863-1876%3A+ze+studi%C3%B3w+nad+losami+uczestnik%C3%B3w+powstania+styczniowego&rft.date=1993&rft.aulast=Kulczykowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Kulczykowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Mariusz">M.</span></span>, <i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i>, 1993, s. 217<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mariusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polacy+w+Meksyku+1863-1876%3A+ze+studi%C3%B3w+nad+losami+uczestnik%C3%B3w+powstania+styczniowego&rft.date=1993&rft.aulast=Kulczykowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Pomocy Uczestników Powstania 1863/1864 za rok 1888</i>, Lwów 1889.</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text">J. Białynia-Chołodecki, <i>Księga pamiątkowa Komitetu Obywatelskiego w 40. rocznicę powstania r. 1863/1864</i>, Lwów 1904, s. 425–427.</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text">St. S. Nicieja, <i>Cmentarz Łyczakowski we Lwowie</i>, Wrocław 1988, s. 300 i T. Wawrzyński, <i>Weterani Powstania Styczniowego. Kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości</i>, w: „Niepodległość i Pamięć”, 1995, nr 1(2), s. 139–140.</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text">T. Zawistowski, <i>Orły weteranów Powstania Styczniowego</i>, w: „Orzeł Biały”, pamięć.pl, s. 61.</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text">U weteranów z 1863 r. <i>Czas</i> 1913 nr 35 z 22 stycznia s. 2 <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://mbc.malopolska.pl/dlibra/publication/46120?tab=1">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-Kronika-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kronika_90-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>Kronika powstań polskich 1794–1944</i>. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 349. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8386079029" title="Specjalna:Książki/8386079029">ISBN <span class="isbn">83-86079-02-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Kronika+powsta%C5%84+polskich+1794%E2%80%931944&rft.pub=Wydawnictwo+Kronika&rft.place=Warszawa&rft.pages=349&rft.isbn=83-86079-02-9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-tvn24-1525882-wiadomosc-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-tvn24-1525882-wiadomosc_91-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tvn24.pl/-1,1525882,wiadomosc.html">wykład prof. Bartoszewskiego w auli PW 23.10.2007</a>.</span> </li> <li id="cite_note-niedziela-ed200249-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-niedziela-ed200249_92-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Antoni Lenkiewicz: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130613171119/http://www.niedziela.pl/artykul/10113/nd/Idz-i-czyn2">Wstęp do II wydania książki o weteranach Powstania Styczniowego 1863 r. <i>„Idź i czyń!”</i></a>. [dostęp 2021-04-26]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.niedziela.pl/artykul/10113/nd/Idz-i-czyn2">tego adresu</a> (2013-06-13)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/240945"><em>Ostatni z 1863 roku</em></a>. „<a href="/wiki/%C5%9Awiatowid_(tygodnik)" title="Światowid (tygodnik)">Światowid</a>”. Nr 4, s. 11, 22 stycznia 1939.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ostatni+z+1863+roku&rft.jtitle=%5B%5B%C5%9Awiatowid+%28tygodnik%29%7C%C5%9Awiatowid%5D%5D&rft.date=22+stycznia+1939&rft.volume=Nr+4&rft.pages=11&rft_id=https%3A%2F%2Fjbc.bj.uj.edu.pl%2Fpublication%2F240945"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Tadeusz</span><span class="cite-name-initials" title="Tadeusz" style="display:none">T.</span> </span><span class="cite-lastname">Wawrzyński</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Tadeusz</span><span class="cite-name-initials" title="Tadeusz">T.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Niepodleglosc_i_Pamiec/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n1_(2)/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n1_(2)-s139-144/Niepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n1_(2)-s139-144.pdf"><i>Weterani Powstania Styczniowego: Kawalerowie Krzyża i Medalu Niepodległości</i></a> [online], 1995, s. 139<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Tadeusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Weterani+Powstania+Styczniowego%3A+Kawalerowie+Krzy%C5%BCa+i+Medalu+Niepodleg%C5%82o%C5%9Bci&rft.date=1995&rft.aulast=Wawrzy%C5%84ski&rft_id=https%3A%2F%2Fbazhum.muzhp.pl%2Fmedia%2Ffiles%2FNiepodleglosc_i_Pamiec%2FNiepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n1_%282%29%2FNiepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n1_%282%29-s139-144%2FNiepodleglosc_i_Pamiec-r1995-t2-n1_%282%29-s139-144.pdf" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Antoni</span><span class="cite-name-initials" title="Antoni" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Drążkiewicz</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Antoni</span><span class="cite-name-initials" title="Antoni">A.</span></span>, <i>Wspomnienia Czachowczyka z 1863 r.</i>, Lwów 1890, s. 27<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Antoni&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wspomnienia+Czachowczyka+z+1863+r.&rft.place=Lw%C3%B3w&rft.date=1890&rft.aulast=Dr%C4%85%C5%BCkiewicz" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:6-96"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:6_96-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:6_96-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jerzy Stanisław</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy Stanisław" style="display:none">J.S.</span> </span><span class="cite-lastname">Wojciechowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jerzy Stanisław</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy Stanisław">J.S.</span></span>, <i>Weterani 1863–1864 roku w II Rzeczypospolitej</i>, 2021, s. 66<span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2354-0435">2354-0435</a></span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Jerzy+Stanis%C5%82aw&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Weterani+1863%E2%80%931864+roku+w+II+Rzeczypospolitej&rft.issn=2354-0435&rft.date=2021&rft.aulast=Wojciechowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/396919/edition/404112"><i>Żołnierz Polski R.3 1921 nr52</i></a>, 21 sierpnia 1921, s. 2<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=1921-08-21&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%C5%BBo%C5%82nierz+Polski+R.3+1921+nr52&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.wbc.poznan.pl%2Fdlibra%2Fpublication%2F396919%2Fedition%2F404112" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:7-98"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:7_98-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:7_98-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:7_98-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jerzy Stanisław</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy Stanisław" style="display:none">J.S.</span> </span><span class="cite-lastname">Wojciechowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jerzy Stanisław</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy Stanisław">J.S.</span></span>, <i>Weterani 1863–1864 roku w II Rzeczypospolitej</i>, 2021, s. 67<span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2354-0435">2354-0435</a></span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Jerzy+Stanis%C5%82aw&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Weterani+1863%E2%80%931864+roku+w+II+Rzeczypospolitej&rft.issn=2354-0435&rft.date=2021&rft.aulast=Wojciechowski" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20120000588">M.P. z 2012 r. poz. 588</a></span></span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plonszczak.pl/artykul/powstancy-styczniowi/1323082"><i>Powstańcy Styczniowi patronem szkoły w Smardzewie</i></a> [online], plonszczak.pl, 23 czerwca 2022<span class="accessdate"> [dostęp 2022-12-11]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2022-06-23&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Powsta%C5%84cy+Styczniowi+patronem+szko%C5%82y+w+Smardzewie&rft_id=https%3A%2F%2Fplonszczak.pl%2Fartykul%2Fpowstancy-styczniowi%2F1323082" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gminagostynin.pl/artykul/10/1407/powstanie-styczniowe-1863"><i>Powstanie Styczniowe 1863 – Aktualności – Gmina Gostynin portal informacyjny</i></a> [online], gminagostynin.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2022-12-11]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Powstanie+Styczniowe+1863+%E2%80%93+Aktualno%C5%9Bci+%E2%80%93+Gmina+Gostynin+portal+informacyjny&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gminagostynin.pl%2Fartykul%2F10%2F1407%2Fpowstanie-styczniowe-1863" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-PJ2001-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PJ2001_102-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Aniela Zinkiewicz-Ryndziewicz, Zygmunt Ryndziewicz: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://polskijubiler.com/archiwum/jubiler_3-14/index.php?nd=26">Biżuteria patriotyczna w zbiorach Muzeum Cystersów w Wąchocku</a>. [w:] <i>Polski Jubiler 3 (14)</i> [on-line]. 2001. [dostęp 2014-09-24]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-NID2013-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NID2013_103-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nid.pl/pl/Regiony/Wielkopolskie/Aktualnosci/news.php?ID=1400">Biżuteria żałobna z powstania styczniowego</a>. [w:] <i>NID > Regiony > Wielkopolskie > Aktualności w regionie</i> [on-line]. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-02-14. [dostęp 2014-09-24]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-MuzHistP2013-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-MuzHistP2013_104-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Jerzy Zdrada: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130317010539/http://muzhp.pl/artykuly/1016/bizuteria-patriotyczna.html">Biżuteria patriotyczna</a>. Muzeum Historii Polski, 2013-02-25. [dostęp 2014-09-24]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.muzhp.pl/artykuly/1016/bizuteria-patriotyczna.html">tego adresu</a> (2013-03-17)]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Pawiak-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pawiak_105-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">P. Bezak: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://muzeum-niepodleglosci.pl/wydarzenia-w-palacu/galeria-jednego-obiektu-bizuteria-patriotyczna-doby-powstania-styczniowego/">Galeria Jednego Obiektu – biżuteria patriotyczna doby powstania styczniowego</a>. [w:] <i>Strona internetowa Muzeum Więzienia Pawiak</i> [on-line]. Muzeum Niepodległości. [dostęp 2014-09-24].</cite></span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text">Jean Jules-Verne, <i>Jules Verne, A Biography</i>, Macdonald and Jane’s, London, 1976, s. 87, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0356081966" title="Specjalna:Książki/0356081966">ISBN <span class="isbn">0-356-08196-6</span></a> (w języku angielskim)</span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text">Peter Costello, <i>Jules Verne: Inventor of Science Fiction</i>, Hodder and Stoughton, London Sydney Auckland Toronto 1978, s. 108, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/034021483X" title="Specjalna:Książki/034021483X">ISBN <span class="isbn">0-340-21483-X</span></a> (w języku angielskim)</span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a></span> <span class="reference-text">Simone Vierne, <i>Jules Verne</i>, Éditions Balland, 1986, s. 201-202, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/2715805675" title="Specjalna:Książki/2715805675">ISBN <span class="isbn">2-7158-0567-5</span></a> (w języku francuskim)</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Herbert R</span><span class="cite-name-initials" title="Herbert R" style="display:none">H.R.</span> </span><span class="cite-lastname">Lottman</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Herbert R</span><span class="cite-name-initials" title="Herbert R">H.R.</span></span>, <i>Juliusz Verne</i>, <span class="cite-name-full">Jacek</span><span class="cite-name-initials" title="Jacek" style="display:none">J.</span> <span class="cite-lastname">Giszczak</span> (tłum.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1999, s. 162, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8306027515" title="Specjalna:Książki/8306027515">ISBN <span class="isbn">83-06-02751-5</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/177314257">177314257</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Herbert+R&rft.aulast=Lottman&rft.date=1999&rft.isbn=83-06-02751-5&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Juliusz+Verne&rft.pub=Pa%C5%84stwowy+Instytut+Wydawniczy&rft_id=info%3Aoclcnum%2F177314257" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text">Juliusz Verne, <i>Tajemnicza wyspa</i>, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2010, tom II, s. 305, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788376236155" title="Specjalna:Książki/9788376236155">ISBN <span class="isbn">978-83-7623-615-5</span></a></span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">prof. Tomasz Kizwalter: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wpolityce.pl/polityka/154279-raport-szwajcarskiego-oficera-z-powstania-styczniowego-o-polakach-pisal-z-sympatia-podkreslal-ze-walcza-o-wolnosc">Raport szwajcarskiego oficera z Powstania Styczniowego. "O Polakach pisał z sympatią, podkreślał, że walczą o wolność"</a>. <a href="/wiki/WPolityce.pl" title="WPolityce.pl">wPolityce.pl</a>, 2013-04-01. [dostęp 2022-05-14]. Cytat: "...Ze swego pobytu w Polsce Erlach starał się wyciągać praktyczne wnioski dla Szwajcarów. Uważał, że Szwajcaria może stać się w przyszłości terenem walk partyzanckich i sądził, iż polskie doświadczenia są tu użyteczne. ..." <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Franz L. von Erlach: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://polona.pl/item/die-kriegfuhrung-der-polen-im-jahr-1863-nach-eigenen-beobachtungen-von-marz-bis-august,MTE2MzY3NDgz/4/#info:metadata">Die Kriegführung der Polen im Jahr 1863 : nach eigenen Beobachtungen von März bis August an Ort und Stelle gesammelt</a></i>. Darmstadt, Leipzig: Eduard Zernin, 1866. [dostęp 2022-05-14].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Die+Kriegf%C3%BChrung+der+Polen+im+Jahr+1863+%3A+nach+eigenen+Beobachtungen+von+M%C3%A4rz+bis+August+an+Ort+und+Stelle+gesammelt&rft.pub=Eduard+Zernin&rft.place=Darmstadt%2C+Leipzig&rft_id=https%3A%2F%2Fpolona.pl%2Fitem%2Fdie-kriegfuhrung-der-polen-im-jahr-1863-nach-eigenen-beobachtungen-von-marz-bis-august%2CMTE2MzY3NDgz%2F4%2F%23info%3Ametadata"></span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Franz L. von Erlach: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bc.radom.pl/dlibra/publication/18546/edition/17843/content">Partyzantka w Polsce w r. 1863 : w świetle własnych obserwacji, zebranych na teatrze walki od marca do sierpnia 1863 roku</a></i>. przeł. Jan Gagatek i W. Tokarz.. T. 14-15. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1919, seria: Biblioteczka Legionisty. [dostęp 2022-05-14].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Partyzantka+w+Polsce+w+r.+1863+%3A+w+%C5%9Bwietle+w%C5%82asnych+obserwacji%2C+zebranych+na+teatrze+walki+od+marca+do+sierpnia+1863+roku&rft.pub=Wydawnictwo+M.+Arcta&rft.place=Warszawa&rft.series=Biblioteczka+Legionisty&rft_id=https%3A%2F%2Fbc.radom.pl%2Fdlibra%2Fpublication%2F18546%2Fedition%2F17843%2Fcontent"></span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book">Alina Barszczewska: <i>Nurt walki: Udział Łodzi i okręgu łódzkiego w walkach narodowowyzwoleńczych w latach 1795–1864</i>. Łódź: 1971.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nurt+walki%3A+Udzia%C5%82+%C5%81odzi+i+okr%C4%99gu+%C5%82%C3%B3dzkiego+w+walkach+narodowowyzwole%C5%84czych+w+latach+1795%E2%80%931864&rft.aulast=Barszczewska&rft.aufirst=Alina&rft.place=%C5%81%C3%B3d%C5%BA"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation journal"><a href="/wiki/Ryszard_Bender" title="Ryszard Bender">Ryszard Bender </a>. <em>Żydzi a powstanie styczniowe: Materiały i dokumenty</em>. „<a href="/wiki/Kwartalnik_Historyczny" title="Kwartalnik Historyczny">Kwartalnik Historyczny</a>”. l, s. 184–187, 1963. Warszawa.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%C5%BBydzi+a+powstanie+styczniowe%3A+Materia%C5%82y+i+dokumenty&rft.jtitle=%5B%5BKwartalnik+Historyczny%5D%5D&rft.date=1963&rft.volume=l&rft.au=%5B%5BRyszard+Bender+%5D%5D&rft.pages=184%E2%80%93187"><span style="display: none;"> </span></span></li> <li><cite class="citation book">Franz L. von Erlach: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bc.radom.pl/dlibra/publication/18546/edition/17843/content">Partyzantka w Polsce w r. 1863 : w świetle własnych obserwacji, zebranych na teatrze walki od marca do sierpnia 1863 roku</a></i>. przeł. Jan Gagatek i W. Tokarz.. T. 14-15. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1919, seria: Biblioteczka Legionisty. [dostęp 2022-05-14].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Partyzantka+w+Polsce+w+r.+1863+%3A+w+%C5%9Bwietle+w%C5%82asnych+obserwacji%2C+zebranych+na+teatrze+walki+od+marca+do+sierpnia+1863+roku&rft.pub=Wydawnictwo+M.+Arcta&rft.place=Warszawa&rft.series=Biblioteczka+Legionisty&rft_id=https%3A%2F%2Fbc.radom.pl%2Fdlibra%2Fpublication%2F18546%2Fedition%2F17843%2Fcontent"></span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Franciszek L. von Erlach: <i>Partyzantka w Polsce w roku 1863: Na podstawie własnych obserwacji zbieranych na teatrze walki od marca do sierpnia</i>. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwo_Ministerstwa_Obrony_Narodowej" class="mw-redirect" title="Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej">Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej </a>, 1960.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Partyzantka+w+Polsce+w+roku+1863%3A+Na+podstawie+w%C5%82asnych+obserwacji+zbieranych+na+teatrze+walki+od+marca+do+sierpnia&rft.aulast=von+Erlach&rft.aufirst=Franciszek+L.&rft.pub=%5B%5BWydawnictwo+Ministerstwa+Obrony+Narodowej%7CWyd.+Ministerstwa+Obrony+Narodowej+%5D%5D&rft.place=Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Sławomir Kalembka: <i>Powstanie styczniowe 1863–1865: Wrzenie, bój, Europa, wizje</i>. Warszawa: Bellona, 1990. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301060115" title="Specjalna:Książki/8301060115">ISBN <span class="isbn">83-01-06011-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Powstanie+styczniowe+1863%E2%80%931865%3A+Wrzenie%2C+b%C3%B3j%2C+Europa%2C+wizje&rft.aulast=Kalembka&rft.aufirst=S%C5%82awomir&rft.pub=Bellona&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-01-06011-5"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Stefan Kieniewicz: <i>Spiskowcy i partyzanci 1863 roku</i>. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Spiskowcy+i+partyzanci+1863+roku&rft.aulast=Kieniewicz&rft.aufirst=Stefan&rft.pub=Wyd.+Ministerstwa+Obrony+Narodowej&rft.place=Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Stefan Kieniewicz: <i>Les insurrections polonaises du XIX-e siècle et le problème de l’aide de la France</i>. Warszawa: PWN, 1971.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+insurrections+polonaises+du+XIX-e+si%C3%A8cle+et+le+probl%C3%A8me+de+l%E2%80%99aide+de+la+France&rft.aulast=Kieniewicz&rft.aufirst=Stefan&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKieniewicz1983">Stefan Kieniewicz: <i>Powstanie styczniowe</i>. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Państwowe Wydawnictwo Naukowe</a>, 1983. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301036524" title="Specjalna:Książki/8301036524">ISBN <span class="isbn">83-01-03652-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Powstanie+styczniowe&rft.aulast=Kieniewicz&rft.aufirst=Stefan&rft.pub=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%7CPa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-01-03652-4"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Stefan Kieniewicz: <i>Les chances de L’insurrection polonaise de 1863</i>. Warszawa: PWN, 1973.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+chances+de+L%E2%80%99insurrection+polonaise+de+1863&rft.aulast=Kieniewicz&rft.aufirst=Stefan&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Stefan Kieniewicz: <i>Warszawa w powstaniu styczniowym</i>. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1983. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321403034" title="Specjalna:Książki/8321403034">ISBN <span class="isbn">83-214-0303-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Warszawa+w+powstaniu+styczniowym&rft.aulast=Kieniewicz&rft.aufirst=Stefan&rft.pub=Wiedza+Powszechna&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-214-0303-4"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Stefan Kieniewicz, Andrzej Zahorski, Władysław Zajewski: <i>Trzy powstania narodowe: kościuszkowskie, listopadowe i styczniowe</i>. Warszawa: 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8305134431" title="Specjalna:Książki/8305134431">ISBN <span class="isbn">83-05-13443-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trzy+powstania+narodowe%3A+ko%C5%9Bciuszkowskie%2C+listopadowe+i+styczniowe&rft.au=Stefan+Kieniewicz&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-05-13443-1"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Antoni Lewak: <i>Polska działalność dyplomatyczna w 1863–1864 roku: Zbiór dokumentów</i>. Warszawa: 1937.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polska+dzia%C5%82alno%C5%9B%C4%87+dyplomatyczna+w+1863%E2%80%931864+roku%3A+Zbi%C3%B3r+dokument%C3%B3w&rft.aulast=Lewak&rft.aufirst=Antoni&rft.place=Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Mikołaj Pawliszczew: <i>Tygodnie polskiego buntu</i>. T. II i II. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwo_Bellona" class="mw-redirect" title="Wydawnictwo Bellona">Bellona</a>, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8311096635" title="Specjalna:Książki/8311096635">ISBN <span class="isbn">83-11-09663-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tygodnie+polskiego+buntu&rft.aulast=Pawliszczew&rft.aufirst=Miko%C5%82aj&rft.pub=%5B%5BWydawnictwo+Bellona%7CBellona%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-11-09663-5"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Franciszka Ramotowska: <i>Rząd Narodowy Polski w latach 1863–1864</i>. Warszawa / Łódź: 1978.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rz%C4%85d+Narodowy+Polski+w+latach+1863%E2%80%931864&rft.au=Franciszka+Ramotowska&rft.place=Warszawa+%2F+%C5%81%C3%B3d%C5%BA"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFRamotowska1999">Franciszka Ramotowska: <i>Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym 1863–1864: Struktura organizacyjna</i>. Warszawa: 1999–2000. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371810792" title="Specjalna:Książki/8371810792">ISBN <span class="isbn">83-7181-079-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tajemne+pa%C5%84stwo+polskie+w+powstaniu+styczniowym+1863%E2%80%931864%3A+Struktura+organizacyjna&rft.aulast=Ramotowska&rft.aufirst=Franciszka&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-7181-079-2"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Maksymilian Stanulewicz: <i>Sądy i prawo w Powstaniu Styczniowym</i>. Poznań: Wyd. Poznańskie, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/837177253X" title="Specjalna:Książki/837177253X">ISBN <span class="isbn">83-7177-253-X</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C4%85dy+i+prawo+w+Powstaniu+Styczniowym&rft.aulast=Stanulewicz&rft.aufirst=Maksymilian&rft.pub=Wyd.+Pozna%C5%84skie&rft.place=Pozna%C5%84&rft.isbn=83-7177-253-X"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Stanisław Strumph-Wojtkiewicz: <i>Powstanie styczniowe</i>. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1963.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Powstanie+styczniowe&rft.aulast=Strumph-Wojtkiewicz&rft.aufirst=Stanis%C5%82aw&rft.pub=Nasza+Ksi%C4%99garnia&rft.place=Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSzarek2013">Jarosław Szarek: <i>Powstanie styczniowe: Zryw wolnych Polaków</i>. Kraków: Wydawnictwo AA, 2013. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788378644644" title="Specjalna:Książki/9788378644644">ISBN <span class="isbn">978-83-7864-464-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Powstanie+styczniowe%3A+Zryw+wolnych+Polak%C3%B3w&rft.aulast=Szarek&rft.aufirst=Jaros%C5%82aw&rft.pub=Wydawnictwo+AA&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=978-83-7864-464-4"></span></cite></li> <li><cite class="citation journal">Tomasz Szarota. <em>Dyktatura Langiewicza a przystąpienie białych do powstania</em>. „<a href="/wiki/Przegl%C4%85d_Historyczny" title="Przegląd Historyczny">Przegląd Historyczny</a>”. 54, (4), s. 270–296, 1963.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Dyktatura+Langiewicza+a+przyst%C4%85pienie+bia%C5%82ych+do+powstania&rft.jtitle=%5B%5BPrzegl%C4%85d+Historyczny%5D%5D&rft.date=1963&rft.volume=54%2C&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Szarota&rft.aufirst=Tomasz&rft.pages=270%E2%80%93296"><span style="display: none;"> </span></span></li> <li><cite class="citation book">Konstanty Wojciechowski: <i>Przewrót w umysłowości i literaturze polskiej po roku 1863</i>. Lwów / Warszawa: Książnica Atlas, 1928.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Przewr%C3%B3t+w+umys%C5%82owo%C5%9Bci+i+literaturze+polskiej+po+roku+1863&rft.aulast=Wojciechowski&rft.aufirst=Konstanty&rft.pub=Ksi%C4%85%C5%BCnica+Atlas&rft.place=Lw%C3%B3w+%2F+Warszawa"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book"><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Zieli%C5%84ski_(historyk)" title="Stanisław Zieliński (historyk)">Stanisław Zieliński</a>: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=66792&from=latest">Bitwy i potyczki 1863–1864: Na podstawie materyałów drukowanych</a></i>. Rapperswil: 1913.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bitwy+i+potyczki+1863%E2%80%931864%3A+Na+podstawie+materya%C5%82%C3%B3w+drukowanych&rft.aulast=Zieli%C5%84ski&rft.aufirst=Stanis%C5%82aw&rft.place=Rapperswil&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.wbc.poznan.pl%2Fdlibra%2Fdocmetadata%3Fid%3D66792%26from%3Dlatest"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li>Mariusz Kulczykowski: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia-r1993-t48/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia-r1993-t48-s203-224/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia-r1993-t48-s203-224.pdf"><i>Polacy w Meksyku 1863-1876: ze studiów nad losami uczestników powstania styczniowego</i></a>, 1993</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Bertold Merwin: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wbc.poznan.pl/dlibra/publication/18004"><i>Żydzi w powstaniu 1863 r.</i></a> 10.</li> <li><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Berg" title="Nikołaj Berg">Nikołaj Wasiljewicz Berg</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wbc.poznan.pl/publication/62904"><i>Zapiski o powstaniu polskiem 1863 i 1864 roku i poprzedzającej powstanie epoce demonstracyi od 1856 r.</i></a></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111104220214/http://f.polska.pl/files/16/39/206/Raport_Wojennego_Naczelnika.pdf"><i>Raport Wojennego Naczelnika Warszawskiego Głównego Oddziału do Audytoriatu Polowego o wykonaniu wyroków z 30 VII/11 VIII 1864 roku.</i></a>. f.polska.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://f.polska.pl/files/16/39/206/Raport_Wojennego_Naczelnika.pdf">tego adresu</a> (2011-11-04)].</cite></li> <li>Obraz J. Matejki, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20130504005151/www.pinakoteka.zascianek.pl/Matejko/Images/Polonia.jpg">Rok 1863 – Polonia</a></i>.</li> <li><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/">powstanie1863.zsi.kielce.pl Powstanie Styczniowe w regionie świętokrzyskim</a></i>. Jerzy Kowalczyk (1938-2015) <a rel="nofollow" class="external free" href="http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=z12">http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=z12</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/info?forceRequestHandlerId=true&mimetype=application/pdf&sec=false&handler=pdf_browser&content_url=/Content/17121/index-www.pdf">Powstanie styczniowe w ilustracjach prasowych z epoki</a> – wirtualna wystawa w <a href="/wiki/Mazowiecka_Biblioteka_Cyfrowa" title="Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa">Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej</a></li> <li>Roman Sidorski: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://histmag.org/?magazyn=5&id=954">Początki powstania styczniowego w „Dzienniku Poznańskim”</a> w magazynie <a href="/wiki/Histmag" title="Histmag">Histmag</a>.</li> <li>Stefan Siudalski: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bron.siudalski.pl/bro--powstania-styczniowego.html">Broń Powstania Styczniowego</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bn.org.pl/powstanie/zbiory/index.php/DZS/1863">Odezwy Rządu Narodowego ze zbiorów Biblioteki Narodowej</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75675918">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) tbody{display:block;overflow:visible;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr .opis{text-align:left}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table table{margin:0;padding:0;border:0 none #000;padding-left:2em;width:100%}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Sk%C5%82ady_rz%C4%85d%C3%B3w_polskich" title="Szablon:Składy rządów polskich"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Sk%C5%82ady_rz%C4%85d%C3%B3w_polskich" title="Dyskusja szablonu:Składy rządów polskich"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Sk%C5%82ady_rz%C4%85d%C3%B3w_polskich&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Sk%C5%82ady_rz%C4%85d%C3%B3w_polskich" title="Składy rządów polskich">Składy rządów polskich</a></div><div class="mw-collapsible-content navbox-main-content inner-group"><div class="tr a1 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rządy <a href="/wiki/Insurekcja_ko%C5%9Bciuszkowska" title="Insurekcja kościuszkowska">powstania kościuszkowskiego</a> (1794)</div><div class="mw-collapsible-content a1 hlist navbox-list spis navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Rada_Zast%C4%99pcza_Tymczasowa" title="Rada Zastępcza Tymczasowa">Rada Zastępcza Tymczasowa</a></li> <li><a href="/wiki/Rada_Najwy%C5%BCsza_Narodowa" title="Rada Najwyższa Narodowa">Rada Najwyższa Narodowa</a></li></ul> </div></div><div class="tr a2 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rządy <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Warszawskie" title="Księstwo Warszawskie">Księstwa Warszawskiego</a> (1807–1813)</div><div class="mw-collapsible-content a2 hlist navbox-list spis navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Komisja_Rz%C4%85dz%C4%85ca" title="Komisja Rządząca">Komisja Rządząca Stanisława Małachowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Stanis%C5%82awa_Ma%C5%82achowskiego" title="Rząd Stanisława Małachowskiego">Rząd Stanisława Małachowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Ludwika_Gutakowskiego" title="Rząd Ludwika Gutakowskiego">Rząd Ludwika Szymona Gutakowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Stanis%C5%82awa_Kostki_Potockiego" title="Rząd Stanisława Kostki Potockiego">Rząd Stanisława Kostki Potockiego</a></li></ul> </div></div><div class="tr a3 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rządy <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(1830%E2%80%931831)" title="Królestwo Polskie (1830–1831)">Królestwa Polskiego (1830–1831)</a></div><div class="mw-collapsible-content a3 hlist navbox-list spis navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Rada_Administracyjna#Powstanie_listopadowe" title="Rada Administracyjna">Rada Administracyjna</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Tymczasowy_(powstanie_listopadowe)" title="Rząd Tymczasowy (powstanie listopadowe)">Rząd Tymczasowy</a></li> <li><a href="/wiki/Rada_Najwy%C5%BCsza_Narodowa_(1830)" title="Rada Najwyższa Narodowa (1830)">Rada Najwyższa Narodowa</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Adama_Jerzego_Czartoryskiego" title="Rząd Adama Jerzego Czartoryskiego">Rząd Adama Jerzego Czartoryskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Bonawentury_Niemojowskiego" title="Rząd Bonawentury Niemojowskiego">Rząd Bonawentury Niemojowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jana_Stefana_Krukowieckiego" title="Rząd Jana Stefana Krukowieckiego">Rząd Jana Stefana Krukowieckiego</a></li></ul> </div></div><div class="tr a4 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rząd <a href="/wiki/Powstanie_krakowskie" title="Powstanie krakowskie">powstania krakowskiego</a> (1846)</div><div class="mw-collapsible-content a4 hlist navbox-list spis navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej">Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej</a></li></ul> </div></div><div class="tr a5 mw-collapsible" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rządy <a class="mw-selflink selflink">powstania styczniowego</a> (1863–1864)</div><div class="mw-collapsible-content a5 hlist navbox-list spis navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Tymczasowy_Rz%C4%85d_Narodowy" title="Tymczasowy Rząd Narodowy">Tymczasowy Rząd Narodowy</a></li> <li><a href="/wiki/Komisja_Wykonawcza_Rz%C4%85du_Narodowego" title="Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego">Komisja Wykonawcza Rządu Narodowego</a></li> <li><a href="/wiki/Komisja_Wykonawcza_Dyktatora_w_Warszawie" title="Komisja Wykonawcza Dyktatora w Warszawie">Komisja Wykonawcza Dyktatora w Warszawie</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_Cywilny" title="Rząd Narodowy Cywilny">Rząd Narodowy Cywilny</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(Karola_Majewskiego)" title="Rząd Narodowy (Karola Majewskiego)">Rząd Narodowy (Karola Majewskiego)</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(czerwonych_prawnik%C3%B3w)" title="Rząd Narodowy (czerwonych prawników)">Rząd Narodowy (czerwonych prawników)</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(wrze%C5%9Bniowy)" title="Rząd Narodowy (wrześniowy)">Rząd Narodowy (wrześniowy)</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(Romualda_Traugutta)" title="Rząd Narodowy (Romualda Traugutta)">Rząd Narodowy (Romualda Traugutta)</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Narodowy_(Bronis%C5%82awa_Brzezi%C5%84skiego)" title="Rząd Narodowy (Bronisława Brzezińskiego)">Rząd Narodowy (Bronisława Brzezińskiego)</a></li></ul> </div></div><div class="tr a6 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Władza wykonawcza w Królestwie Polskim (1917–1918) i Rząd Republiki Polskiej (7–11 listopada 1918)</div><div class="mw-collapsible-content a6 hlist navbox-list spis navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Wydzia%C5%82_Wykonawczy_Tymczasowej_Rady_Stanu" title="Wydział Wykonawczy Tymczasowej Rady Stanu">Wydział Wykonawczy Tymczasowej Rady Stanu</a></li> <li><a href="/wiki/Komisja_Przej%C5%9Bciowa" title="Komisja Przejściowa">Komisja Przejściowa</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jana_Kucharzewskiego" title="Rząd Jana Kucharzewskiego">Rząd Jana Kucharzewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Prowizorium_rz%C4%85dowe_Antoniego_Ponikowskiego" title="Prowizorium rządowe Antoniego Ponikowskiego">Prowizorium rządowe Antoniego Ponikowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jana_Kantego_Steczkowskiego" title="Rząd Jana Kantego Steczkowskiego">Rząd Jana Kantego Steczkowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_%C5%9Awie%C5%BCy%C5%84skiego" title="Rząd Józefa Świeżyńskiego">Rząd Józefa Świeżyńskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Prowizorium_rz%C4%85dowe_W%C5%82adys%C5%82awa_Wr%C3%B3blewskiego" title="Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego">Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Ignacego_Daszy%C5%84skiego" title="Rząd Ignacego Daszyńskiego">Rząd Ignacego Daszyńskiego</a></li></ul> </div></div><div class="tr a7 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rządy <a href="/wiki/II_Rzeczpospolita" title="II Rzeczpospolita">II Rzeczypospolitej (1918–1939)</a></div><div class="mw-collapsible-content a7 hlist navbox-list spis navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_J%C4%99drzeja_Moraczewskiego" title="Rząd Jędrzeja Moraczewskiego">Rząd Jędrzeja Moraczewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Ignacego_Jana_Paderewskiego" title="Rząd Ignacego Jana Paderewskiego">Rząd Ignacego Jana Paderewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Leopolda_Skulskiego" title="Rząd Leopolda Skulskiego">Rząd Leopolda Skulskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_W%C5%82adys%C5%82awa_Grabskiego" title="Pierwszy rząd Władysława Grabskiego">1. rząd Władysława Grabskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Wincentego_Witosa" title="Pierwszy rząd Wincentego Witosa">1. rząd Wincentego Witosa</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Antoniego_Ponikowskiego" title="Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego">1. rząd Antoniego Ponikowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Antoniego_Ponikowskiego" title="Drugi rząd Antoniego Ponikowskiego">2. rząd Antoniego Ponikowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Artura_%C5%9Aliwi%C5%84skiego" title="Rząd Artura Śliwińskiego">Rząd Artura Śliwińskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Juliana_Nowaka" title="Rząd Juliana Nowaka">Rząd Juliana Nowaka</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_W%C5%82adys%C5%82awa_Sikorskiego" title="Pierwszy rząd Władysława Sikorskiego">1. rząd Władysława Sikorskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Wincentego_Witosa" title="Drugi rząd Wincentego Witosa">2. rząd Wincentego Witosa</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_W%C5%82adys%C5%82awa_Grabskiego" title="Drugi rząd Władysława Grabskiego">2. rząd Władysława Grabskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Aleksandra_Skrzy%C5%84skiego" title="Rząd Aleksandra Skrzyńskiego">Rząd Aleksandra Skrzyńskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Wincentego_Witosa" title="Trzeci rząd Wincentego Witosa">3. rząd Wincentego Witosa</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Kazimierza_Bartla" title="Pierwszy rząd Kazimierza Bartla">1. rząd Kazimierza Bartla</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Kazimierza_Bartla" title="Drugi rząd Kazimierza Bartla">2. rząd Kazimierza Bartla</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Kazimierza_Bartla" title="Trzeci rząd Kazimierza Bartla">3. rząd Kazimierza Bartla</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Pi%C5%82sudskiego" title="Pierwszy rząd Józefa Piłsudskiego">1. rząd Józefa Piłsudskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Czwarty_rz%C4%85d_Kazimierza_Bartla" title="Czwarty rząd Kazimierza Bartla">4. rząd Kazimierza Bartla</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Kazimierza_%C5%9Awitalskiego" title="Rząd Kazimierza Świtalskiego">Rząd Kazimierza Świtalskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Pi%C4%85ty_rz%C4%85d_Kazimierza_Bartla" title="Piąty rząd Kazimierza Bartla">5. rząd Kazimierza Bartla</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Walerego_S%C5%82awka" title="Pierwszy rząd Walerego Sławka">1. rząd Walerego Sławka</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Pi%C5%82sudskiego" title="Drugi rząd Józefa Piłsudskiego">2. rząd Józefa Piłsudskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Walerego_S%C5%82awka" title="Drugi rząd Walerego Sławka">2. rząd Walerego Sławka</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Aleksandra_Prystora" title="Rząd Aleksandra Prystora">Rząd Aleksandra Prystora</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Janusza_J%C4%99drzejewicza" title="Rząd Janusza Jędrzejewicza">Rząd Janusza Jędrzejewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Leona_Koz%C5%82owskiego" title="Rząd Leona Kozłowskiego">Rząd Leona Kozłowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Walerego_S%C5%82awka" title="Trzeci rząd Walerego Sławka">3. rząd Walerego Sławka</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Mariana_Zyndrama-Ko%C5%9Bcia%C5%82kowskiego" title="Rząd Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego">Rząd Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Felicjana_S%C5%82awoja_Sk%C5%82adkowskiego" title="Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego">Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego</a></li></ul> </div></div><div class="tr a8 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis"><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Rzeczypospolitej_Polskiej_na_uchod%C5%BAstwie" title="Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie">Rządy Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (1939–1990)</a></div><div class="mw-collapsible-content a8 hlist navbox-list spis navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_W%C5%82adys%C5%82awa_Sikorskiego" title="Drugi rząd Władysława Sikorskiego">2. rząd Władysława Sikorskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_W%C5%82adys%C5%82awa_Sikorskiego" title="Trzeci rząd Władysława Sikorskiego">3. rząd Władysława Sikorskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Stanis%C5%82awa_Miko%C5%82ajczyka" title="Rząd Stanisława Mikołajczyka">Rząd Stanisława Mikołajczyka</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Tomasza_Arciszewskiego" title="Rząd Tomasza Arciszewskiego">Rząd Tomasza Arciszewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Tadeusza_Komorowskiego" title="Rząd Tadeusza Komorowskiego">Rząd Tadeusza Komorowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Tadeusza_Tomaszewskiego" title="Rząd Tadeusza Tomaszewskiego">Rząd Tadeusza Tomaszewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Romana_Odzierzy%C5%84skiego" title="Rząd Romana Odzierzyńskiego">Rząd Romana Odzierzyńskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jerzego_Hryniewskiego" title="Rząd Jerzego Hryniewskiego">Rząd Jerzego Hryniewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Stanis%C5%82awa_Mackiewicza" title="Rząd Stanisława Mackiewicza">Rząd Stanisława Mackiewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Egzekutywa_Zjednoczenia_Narodowego" title="Egzekutywa Zjednoczenia Narodowego">Egzekutywa Zjednoczenia Narodowego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Hugona_Hankego" title="Rząd Hugona Hankego">Rząd Hugona Hankego</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Antoniego_Paj%C4%85ka" title="Pierwszy rząd Antoniego Pająka">1. rząd Antoniego Pająka</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Antoniego_Paj%C4%85ka" title="Drugi rząd Antoniego Pająka">2. rząd Antoniego Pająka</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Antoniego_Paj%C4%85ka" title="Trzeci rząd Antoniego Pająka">3. rząd Antoniego Pająka</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Aleksandra_Zawiszy" title="Rząd Aleksandra Zawiszy">Rząd Aleksandra Zawiszy</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Zygmunta_Muchniewskiego" title="Rząd Zygmunta Muchniewskiego">Rząd Zygmunta Muchniewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Alfreda_Urba%C5%84skiego" title="Pierwszy rząd Alfreda Urbańskiego">1. rząd Alfreda Urbańskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Alfreda_Urba%C5%84skiego" title="Drugi rząd Alfreda Urbańskiego">2. rząd Alfreda Urbańskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Kazimierza_Sabbata" title="Pierwszy rząd Kazimierza Sabbata">1. rząd Kazimierza Sabbata</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Kazimierza_Sabbata" title="Drugi rząd Kazimierza Sabbata">2. rząd Kazimierza Sabbata</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Kazimierza_Sabbata" title="Trzeci rząd Kazimierza Sabbata">3. rząd Kazimierza Sabbata</a></li> <li><a href="/wiki/Czwarty_rz%C4%85d_Kazimierza_Sabbata" title="Czwarty rząd Kazimierza Sabbata">4. rząd Kazimierza Sabbata</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Edwarda_Szczepanika" title="Pierwszy rząd Edwarda Szczepanika">1. rząd Edwarda Szczepanika</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Edwarda_Szczepanika" title="Drugi rząd Edwarda Szczepanika">2. rząd Edwarda Szczepanika</a></li></ul> </div></div><div class="tr a9 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rządy <a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">Rzeczypospolitej Polskiej (1944–1952) i rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952–1989)</a></div><div class="mw-collapsible-content a9 hlist navbox-list spis navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polski_Komitet_Wyzwolenia_Narodowego" title="Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego">Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Tymczasowy_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej">Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej</a></li> <li><a href="/wiki/Tymczasowy_Rz%C4%85d_Jedno%C5%9Bci_Narodowej" title="Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej">Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Cyrankiewicza" title="Pierwszy rząd Józefa Cyrankiewicza">1. rząd Józefa Cyrankiewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Boles%C5%82awa_Bieruta_i_J%C3%B3zefa_Cyrankiewicza" title="Rząd Bolesława Bieruta i Józefa Cyrankiewicza">Rząd Bolesława Bieruta/Józefa Cyrankiewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Cyrankiewicza" title="Drugi rząd Józefa Cyrankiewicza">2. rząd Józefa Cyrankiewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Cyrankiewicza" title="Trzeci rząd Józefa Cyrankiewicza">3. rząd Józefa Cyrankiewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Czwarty_rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Cyrankiewicza" title="Czwarty rząd Józefa Cyrankiewicza">4. rząd Józefa Cyrankiewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Cyrankiewicza_i_Piotra_Jaroszewicza" title="Rząd Józefa Cyrankiewicza i Piotra Jaroszewicza">Rząd Józefa Cyrankiewicza/Piotra Jaroszewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Piotra_Jaroszewicza" title="Rząd Piotra Jaroszewicza">Rząd Piotra Jaroszewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Piotra_Jaroszewicza_i_Edwarda_Babiucha" title="Rząd Piotra Jaroszewicza i Edwarda Babiucha">Rząd Piotra Jaroszewicza i Edwarda Babiucha</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Edwarda_Babiucha,_J%C3%B3zefa_Pi%C5%84kowskiego_i_Wojciecha_Jaruzelskiego" title="Rząd Edwarda Babiucha, Józefa Pińkowskiego i Wojciecha Jaruzelskiego">Rząd Edwarda Babiucha/Józefa Pińkowskiego/Wojciecha Jaruzelskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Zbigniewa_Messnera" title="Rząd Zbigniewa Messnera">Rząd Zbigniewa Messnera</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Mieczys%C5%82awa_Rakowskiego" title="Rząd Mieczysława Rakowskiego">Rząd Mieczysława Rakowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Tadeusza_Mazowieckiego" title="Rząd Tadeusza Mazowieckiego">Rząd Tadeusza Mazowieckiego</a></li></ul> </div></div><div class="tr a10 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><span class="fakebar"></span><div class="navbox-group opis">Rządy <a href="/wiki/Polska" title="Polska">III Rzeczypospolitej (od 1989)</a></div><div class="mw-collapsible-content a10 hlist navbox-list spis navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jana_Krzysztofa_Bieleckiego" title="Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego">Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jana_Olszewskiego" title="Rząd Jana Olszewskiego">Rząd Jana Olszewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Hanny_Suchockiej" title="Rząd Hanny Suchockiej">Rząd Hanny Suchockiej</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Waldemara_Pawlaka" title="Rząd Waldemara Pawlaka">Rząd Waldemara Pawlaka</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_J%C3%B3zefa_Oleksego" title="Rząd Józefa Oleksego">Rząd Józefa Oleksego</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_W%C5%82odzimierza_Cimoszewicza" title="Rząd Włodzimierza Cimoszewicza">Rząd Włodzimierza Cimoszewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jerzego_Buzka" title="Rząd Jerzego Buzka">Rząd Jerzego Buzka</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Leszka_Millera" title="Rząd Leszka Millera">Rząd Leszka Millera</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Marka_Belki" title="Pierwszy rząd Marka Belki">1. rząd Marka Belki</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Marka_Belki" title="Drugi rząd Marka Belki">2. rząd Marka Belki</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Kazimierza_Marcinkiewicza" title="Rząd Kazimierza Marcinkiewicza">Rząd Kazimierza Marcinkiewicza</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jaros%C5%82awa_Kaczy%C5%84skiego" title="Rząd Jarosława Kaczyńskiego">Rząd Jarosława Kaczyńskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Donalda_Tuska" title="Pierwszy rząd Donalda Tuska">1. rząd Donalda Tuska</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Donalda_Tuska" title="Drugi rząd Donalda Tuska">2. rząd Donalda Tuska</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Ewy_Kopacz" title="Rząd Ewy Kopacz">Rząd Ewy Kopacz</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Beaty_Szyd%C5%82o" title="Rząd Beaty Szydło">Rząd Beaty Szydło</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Mateusza_Morawieckiego" title="Pierwszy rząd Mateusza Morawieckiego">1. rząd Mateusza Morawieckiego</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_rz%C4%85d_Mateusza_Morawieckiego" title="Drugi rząd Mateusza Morawieckiego">2. rząd Mateusza Morawieckiego</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Mateusza_Morawieckiego" title="Trzeci rząd Mateusza Morawieckiego">3. rząd Mateusza Morawieckiego</a></li> <li><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Donalda_Tuska" title="Trzeci rząd Donalda Tuska">3. rząd Donalda Tuska</a></li></ul> </div></div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Si%C5%82y_zbrojne_powstania_styczniowego" title="Szablon:Siły zbrojne powstania styczniowego"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Si%C5%82y_zbrojne_powstania_styczniowego&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Siły zbrojne powstania styczniowego (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Si%C5%82y_zbrojne_powstania_styczniowego&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Wojsko_Polskie_powstania_styczniowego" title="Wojsko Polskie powstania styczniowego">Siły zbrojne powstania styczniowego</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Korpusy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/I_Korpus_Lubelski" title="I Korpus Lubelski">I Lubelski</a></li> <li><a href="/wiki/II_Korpus_Krakowski" title="II Korpus Krakowski">II Krakowski</a></li> <li><a href="/wiki/III_Korpus_Augustowski" title="III Korpus Augustowski">III Augustowski</a> (planowany)</li> <li><a href="/wiki/IV_Korpus_Mazowiecki" title="IV Korpus Mazowiecki">IV Mazowiecki</a> (planowany)</li> <li><a href="/wiki/V_Korpus_Litewski" title="V Korpus Litewski">V Litewski</a> (planowany)</li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dywizje</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Dywizja_Kaliska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dywizja Kaliska (strona nie istnieje)">Kaliska</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizja_Krakowska" title="Dywizja Krakowska">Krakowska</a></li> <li><a href="/wiki/Dywizja_Sandomierska" title="Dywizja Sandomierska">Sandomierska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Pułki</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Pu%C5%82k_Kielecki" title="Pułk Kielecki">Kielecki</a></li> <li><a href="/wiki/Pu%C5%82k_Miechowski" title="Pułk Miechowski">Miechowski</a></li> <li><a href="/wiki/Pu%C5%82k_Olkuski" title="Pułk Olkuski">Olkuski</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pu%C5%82k_Opatowski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pułk Opatowski (strona nie istnieje)">Opatowski</a></li> <li><a href="/wiki/Pu%C5%82k_Opoczy%C5%84ski" title="Pułk Opoczyński">Opoczyński</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pu%C5%82k_Radomski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pułk Radomski (strona nie istnieje)">Radomski</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pu%C5%82k_Sandomierski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pułk Sandomierski (strona nie istnieje)">Sandomierski</a></li> <li><a href="/wiki/Pu%C5%82k_stopnicki" title="Pułk stopnicki">Stopnicki</a></li> <li><a href="/wiki/2_Pu%C5%82k_Jazdy_Wo%C5%82y%C5%84skiej" title="2 Pułk Jazdy Wołyńskiej">Jazdy Wołyńskiej</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Partie powstańcze</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Marcina_Borelowskiego" title="Oddział Marcina Borelowskiego">Borelowskiego „Lelewela”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Stanis%C5%82awa_Brz%C3%B3ski" title="Oddział Stanisława Brzóski">Brzóski</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_W%C5%82adys%C5%82awa_Cichorskiego" title="Oddział Władysława Cichorskiego">Cichorskiego „Zameczka”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Kajetana_Cieszkowskiego" title="Oddział Kajetana Cieszkowskiego">K. Cieszkowskiego „Ćwieka”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Teodora_Cieszkowskiego" title="Oddział Teodora Cieszkowskiego">T. Cieszkowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Dionizego_Czachowskiego" title="Oddział Dionizego Czachowskiego">Czachowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Ignacego_Dawidowicza" title="Oddział Ignacego Dawidowicza">Dawidowicza</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Polikarpa_D%C4%85browskiego" title="Oddział Polikarpa Dąbrowskiego">Dąbrowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Piotra_Dolickiego" title="Oddział Piotra Dolickiego">Dolickiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_W%C5%82adys%C5%82awa_Emianowicza" title="Oddział Władysława Emianowicza">Emianowicza</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Narcyza_Figiettiego" title="Oddział Narcyza Figiettiego">Figiettiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Ignacego_Mystkowskiego" title="Oddział Ignacego Mystkowskiego">Fryczego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_J%C3%B3zefa_Grekowicza" title="Oddział Józefa Grekowicza">Grekowicza</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Faustyna_Gryli%C5%84skiego" title="Oddział Faustyna Grylińskiego">Grylińskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Micha%C5%82a_Heydenreicha" title="Oddział Michała Heydenreicha">Heydenreicha „Kruka”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Antoniego_Jeziora%C5%84skiego" title="Oddział Antoniego Jeziorańskiego">Jeziorańskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Pu%C5%82k_stopnicki" title="Pułk stopnicki">Kality „Rębajły”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Bernarda_Klimaszewskiego" title="Oddział Bernarda Klimaszewskiego">Klimaszewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_W%C5%82adys%C5%82awa_Kononowicza" title="Oddział Władysława Kononowicza">Kononowicza</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Karola_Krysi%C5%84skiego" title="Oddział Karola Krysińskiego">Krysińskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Apolinarego_Kurowskiego" title="Oddział Apolinarego Kurowskiego">Kurowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Andrzeja_%C5%81opackiego" title="Oddział Andrzeja Łopackiego">Łopackiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Andrzeja_%C5%81opackiego" title="Oddział Andrzeja Łopackiego">Markowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Ignacego_Mystkowskiego" title="Oddział Ignacego Mystkowskiego">Mystkowskiego „Ojca”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_%C5%BCandarmerii_Junoszy" title="Oddział żandarmerii Junoszy">Nowackiego „Junoszy”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_J%C3%B3zefa_Oxi%C5%84skiego" title="Oddział Józefa Oxińskiego">Oxińskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Zygmunta_Padlewskiego" title="Oddział Zygmunta Padlewskiego">Padlewskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_J%C3%B3zefa_Konstantego_Ramotowskiego" title="Oddział Józefa Konstantego Ramotowskiego">Ramotowskiego „Wawra”</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_W%C5%82adys%C5%82awa_Rembowskiego" title="Oddział Władysława Rembowskiego">Rembowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Bronis%C5%82awa_Rudzkiego" title="Oddział Bronisława Rudzkiego">Rudzkiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Zygmunta_Sierakowskiego" title="Oddział Zygmunta Sierakowskiego">Sierakowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Tomasza_Stamirowskiego" title="Oddział Tomasza Stamirowskiego">Stamirowskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Aleksandra_Szaniawskiego" title="Oddział Aleksandra Szaniawskiego">Szaniawskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Oddzia%C5%82_Edmunda_Taczanowskiego" title="Oddział Edmunda Taczanowskiego">Taczanowskiego</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Formacje powstańcze</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Karabinierzy_(1863)" title="Karabinierzy (1863)">Karabinierzy</a></li> <li><a href="/wiki/Tyralierzy" title="Tyralierzy">Tyralierzy</a></li> <li><a href="/wiki/Ptasznicy" title="Ptasznicy">Ptasznicy</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBuawi_%C5%9Bmierci" title="Żuawi śmierci">Żuawi śmierci</a></li> <li><a href="/wiki/Kosynierzy" title="Kosynierzy">Kosynierzy</a></li> <li><a href="/wiki/Pikinierzy" title="Pikinierzy">Pikinierzy</a></li> <li><a href="/wiki/Dr%C4%85galierzy" title="Drągalierzy">Drągalierzy</a></li> <li><a href="/wiki/Pa%C5%82kinierzy" title="Pałkinierzy">Pałkinierzy</a></li> <li><a href="/wiki/Siekiernicy" title="Siekiernicy">Siekiernicy</a></li> <li><a href="/wiki/Sztyletnicy" title="Sztyletnicy">Sztyletnicy</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBandarmeria_Narodowa" title="Żandarmeria Narodowa">Żandarmeria Narodowa</a></li> <li><a href="/wiki/Garibaldczycy" title="Garibaldczycy">Garibaldczycy</a></li> <li><a href="/wiki/Raca_kongrewska" title="Raca kongrewska">Rakietnicy</a></li> <li><a href="/wiki/Wyprawa_morska_%C5%81api%C5%84skiego_w_1863" title="Wyprawa morska Łapińskiego w 1863">Oddział desantowy</a></li> <li><a href="/wiki/Komitety_Niewiast" title="Komitety Niewiast">Komitety Niewiast</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Broń opracowana dla<br /> powstańców 1863</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Armata_z_Huty_Bankowej" title="Armata z Huty Bankowej">Armata z Huty Bankowej</a></li> <li><a href="/wiki/Armata_Zieleniewskiego_z_1863" title="Armata Zieleniewskiego z 1863">Armata Zieleniewskiego z 1863</a></li> <li><a href="/wiki/Drewniana_armata" title="Drewniana armata">Drewniana armata</a></li> <li><a href="/wiki/Kosow%C3%B3z_Mieros%C5%82awskiego" title="Kosowóz Mierosławskiego">Kosowóz Mierosławskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_mieros%C5%82awka" title="Karabin mierosławka">Karabin mierosławka</a></li> <li><a href="/wiki/Karabin_wielostrza%C5%82owy_Dzia%C5%82y%C5%84skiego" title="Karabin wielostrzałowy Działyńskiego">Karabin wielostrzałowy Działyńskiego</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Polish_fighters_1863.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Polish_fighters_1863.JPG/100px-Polish_fighters_1863.JPG" decoding="async" width="100" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Polish_fighters_1863.JPG/150px-Polish_fighters_1863.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Polish_fighters_1863.JPG/200px-Polish_fighters_1863.JPG 2x" data-file-width="605" data-file-height="450" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><a href="/wiki/Kodeksy_karne_wojskowe" title="Kodeksy karne wojskowe">Kodeksy karne wojskowe</a></li> <li><a href="/wiki/Manifest_22_stycznia" title="Manifest 22 stycznia">Manifest 22 stycznia</a></li> <li><a href="/wiki/Partia_powsta%C5%84cza" title="Partia powstańcza">Partia powstańcza</a></li></ul> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Polskie_powstania" title="Szablon:Polskie powstania"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Polskie_powstania" title="Dyskusja szablonu:Polskie powstania"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Polskie_powstania&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Polskie powstania</div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polska_wczesnopiastowska" title="Polska wczesnopiastowska">Księstwo/Królestwo Polskie (do 1138)</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Powstanie_ludowe_w_Polsce" title="Powstanie ludowe w Polsce">Powstanie ludowe (1038)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczpospolita Obojga Narodów</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Powstanie_ch%C5%82opskie_na_Podhalu_(1630%E2%80%931633)" title="Powstanie chłopskie na Podhalu (1630–1633)">Powstanie chłopskie na Podhalu (1630–1633)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_ch%C5%82opskie_pod_wodz%C4%85_Kostki-Napierskiego" title="Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego">Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego (1651)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_ch%C5%82opskie_w_l%C4%85dzkich_dobrach_cysters%C3%B3w" title="Powstanie chłopskie w lądzkich dobrach cystersów">Powstanie chłopskie w lądzkich dobrach cystersów (1651)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_ch%C5%82opskie_na_Podhalu_(1669%E2%80%931670)" title="Powstanie chłopskie na Podhalu (1669–1670)">Powstanie chłopskie na Podhalu (1669–1670)</a></li> <li><a href="/wiki/Konfederacja_barska" title="Konfederacja barska">Konfederacja barska (1768–1772)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_szawelskie" title="Powstanie szawelskie">Powstanie szawelskie (1769)</a></li> <li><a href="/wiki/Insurekcja_ko%C5%9Bciuszkowska" title="Insurekcja kościuszkowska">Insurekcja kościuszkowska (1794)</a></li> <li><a href="/wiki/Insurekcja_warszawska" title="Insurekcja warszawska">Insurekcja warszawska (1794)</a></li> <li><a href="/wiki/Insurekcja_wile%C5%84ska" title="Insurekcja wileńska">Insurekcja wileńska (1794)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_kurlandzkie" title="Powstanie kurlandzkie">Powstanie kurlandzkie (1794)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie_(1794)" title="Powstanie wielkopolskie (1794)">Powstanie wielkopolskie (1794)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Okres rozbiorowy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Insurekcja_Deniski" title="Insurekcja Deniski">Insurekcja Deniski (1797)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie_(1806)" title="Powstanie wielkopolskie (1806)">Powstanie wielkopolskie (1806)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w_Galicji" title="Powstanie w Galicji">Powstanie w Galicji (1809)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_listopadowe" title="Powstanie listopadowe">Powstanie listopadowe (1830–1831)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie_(1846)" title="Powstanie wielkopolskie (1846)">Powstanie wielkopolskie (1846)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_chocho%C5%82owskie" title="Powstanie chochołowskie">Powstanie chochołowskie (1846)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_krakowskie" title="Powstanie krakowskie">Powstanie krakowskie (1846)</a></li> <li><a href="/wiki/Rabacja_galicyjska" title="Rabacja galicyjska">Rabacja chłopska (1846)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie_(1848)" title="Powstanie wielkopolskie (1848)">Powstanie wielkopolskie (1848)</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Powstanie styczniowe (1863–1864)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_zabajkalskie" title="Powstanie zabajkalskie">Powstanie zabajkalskie (1866)</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_1905_roku_w_Kr%C3%B3lestwie_Polskim" title="Rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim">Rewolucja 1905–1907</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_%C5%82%C3%B3dzkie" title="Powstanie łódzkie">Powstanie łódzkie (1905)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/II_Rzeczpospolita" title="II Rzeczpospolita">II Rzeczpospolita</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie" title="Powstanie wielkopolskie">Powstanie wielkopolskie (1918)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_zamojskie_(1918)" title="Powstanie zamojskie (1918)">Powstanie zamojskie (1918)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_oleskie" title="Powstanie oleskie">Powstanie oleskie (1919)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_sejne%C5%84skie" title="Powstanie sejneńskie">Powstanie sejneńskie (1919)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstania_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Powstania śląskie">Powstania śląskie</a> (1919–1921) <ul><li><a href="/wiki/I_powstanie_%C5%9Bl%C4%85skie" title="I powstanie śląskie">I powstanie śląskie (1919)</a></li> <li><a href="/wiki/II_powstanie_%C5%9Bl%C4%85skie" title="II powstanie śląskie">II powstanie śląskie (1920)</a></li> <li><a href="/wiki/III_powstanie_%C5%9Bl%C4%85skie" title="III powstanie śląskie">III powstanie śląskie (1921)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_leskie" title="Powstanie leskie">Powstanie leskie (1932)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Okres <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Powstanie_czortkowskie" title="Powstanie czortkowskie">Powstanie czortkowskie (1940)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_zamojskie" title="Powstanie zamojskie">Powstanie zamojskie (1942–1944)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w_getcie_warszawskim" title="Powstanie w getcie warszawskim">Powstanie w getcie warszawskim (1943)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_iwienieckie" title="Powstanie iwienieckie">Powstanie iwienieckie (1943)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w_Treblince" title="Powstanie w Treblince">Powstanie w Treblince (1943)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w_Sobiborze" title="Powstanie w Sobiborze">Powstanie w Sobiborze (1943)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w_getcie_bia%C5%82ostockim" title="Powstanie w getcie białostockim">Powstanie w getcie białostockim (1943)</a></li> <li><a href="/wiki/Akcja_%E2%80%9EBurza%E2%80%9D" title="Akcja „Burza”">Akcja „Burza” (1944)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">Powstanie warszawskie (1944)</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_Sonderkommando_w_KL_Auschwitz_II-Birkenau" title="Powstanie Sonderkommando w KL Auschwitz II-Birkenau">Powstanie Sonderkommando w KL Auschwitz II-Birkenau (1944)</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Wojny_polsko-rosyjskie" title="Szablon:Wojny polsko-rosyjskie"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Wojny_polsko-rosyjskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Wojny polsko-rosyjskie (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Wojny_polsko-rosyjskie&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Wojny polsko-rosyjskie</div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wojny polsko-rosyjskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wojna_polsko-rosyjska_(1577%E2%80%931582)" title="Wojna polsko-rosyjska (1577–1582)">Wojna polsko-rosyjska (1577–1582)</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_polsko-rosyjska_(1609%E2%80%931618)" title="Wojna polsko-rosyjska (1609–1618)">Wojna polsko-rosyjska (1609–1618)</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_polsko-rosyjska_(1632%E2%80%931634)" title="Wojna polsko-rosyjska (1632–1634)">Wojna polsko-rosyjska (1632–1634)</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_polsko-rosyjska_(1654%E2%80%931667)" title="Wojna polsko-rosyjska (1654–1667)">Wojna polsko-rosyjska (1654–1667)</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_sukcesj%C4%99_polsk%C4%85" title="Wojna o sukcesję polską">Wojna o sukcesję polską</a> (1733–1735)</li> <li><a href="/wiki/Konfederacja_barska" title="Konfederacja barska">Konfederacja barska</a> (1768–1772)</li> <li><a href="/wiki/Wojna_polsko-rosyjska_(1792)" title="Wojna polsko-rosyjska (1792)">Wojna polsko-rosyjska (1792)</a></li> <li><a href="/wiki/Insurekcja_ko%C5%9Bciuszkowska" title="Insurekcja kościuszkowska">Insurekcja kościuszkowska</a> (1794)</li> <li><a href="/wiki/Powstanie_listopadowe" title="Powstanie listopadowe">Powstanie listopadowe</a> (1830–1831)</li> <li><a class="mw-selflink selflink">Powstanie styczniowe</a> (1863–1864)</li> <li><a href="/wiki/Powstanie_zabajkalskie" title="Powstanie zabajkalskie">Powstanie zabajkalskie</a> (1866)</li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_1905_roku_w_Kr%C3%B3lestwie_Polskim" title="Rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim">Rewolucja (1905–1907)</a> <ul><li><a href="/wiki/Powstanie_%C5%82%C3%B3dzkie" title="Powstanie łódzkie">Powstanie łódzkie (1905)</a></li></ul></li> <li><i><a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a></i> <ul><li><i><a href="/wiki/Legiony_Polskie_(1914%E2%80%931918)" title="Legiony Polskie (1914–1918)">Legiony Polskie</a>/<a href="/wiki/Polski_Korpus_Posi%C5%82kowy" title="Polski Korpus Posiłkowy">Polski Korpus Posiłkowy</a></i></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wojny polsko-bolszewickie/sowieckie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Wojna_polsko-bolszewicka" title="Wojna polsko-bolszewicka">Wojna polsko-bolszewicka</a> (1919–1921)</li> <li><i><a href="/wiki/Sowiecka_dywersja_zbrojna_na_Kresach_Wschodnich_w_latach_1921%E2%80%931925" title="Sowiecka dywersja zbrojna na Kresach Wschodnich w latach 1921–1925">Sowiecka dywersja zbrojna na Kresach Wschodnich w latach 1921–1925</a></i></li> <li><a href="/wiki/Agresja_ZSRR_na_Polsk%C4%99" title="Agresja ZSRR na Polskę">Agresja ZSRR na Polskę</a> (1939)</li> <li><a href="/wiki/Polski_ruch_oporu_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Polski ruch oporu w czasie II wojny światowej">Polski ruch oporu</a> <ul><li><a href="/wiki/Powstanie_czortkowskie" title="Powstanie czortkowskie">Powstanie czortkowskie (1940)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Dzia%C5%82ania_zbrojne_podziemia_antykomunistycznego_w_Polsce" title="Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce">Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce</a> (1944–1953)</li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wojny toczone przez<br /><a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Litewskie" title="Wielkie Księstwo Litewskie">Wielkie Księstwo Litewskie</a><br />z udziałem Polski</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wojna_litewsko-moskiewska_(1512%E2%80%931522)" title="Wojna litewsko-moskiewska (1512–1522)">Wojna litewsko-moskiewska (1512–1522)</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_litewsko-moskiewska_(1534%E2%80%931537)" title="Wojna litewsko-moskiewska (1534–1537)">Wojna litewsko-moskiewska (1534–1537)</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_litewsko-moskiewska_(1558%E2%80%931570)" title="Wojna litewsko-moskiewska (1558–1570)">Wojna litewsko-moskiewska (1558–1570)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wojny toczone przez<br />Francję z udziałem<br /><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Warszawskie" title="Księstwo Warszawskie">Księstwa Warszawskiego</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/IV_koalicja_antyfrancuska" title="IV koalicja antyfrancuska">IV koalicja antyfrancuska</a> (1806–1807)</li> <li><a href="/wiki/Inwazja_na_Rosj%C4%99_(1812)" title="Inwazja na Rosję (1812)">Inwazja na Rosję (1812)</a></li> <li><a href="/wiki/VI_koalicja_antyfrancuska" title="VI koalicja antyfrancuska">VI koalicja antyfrancuska</a> (1812–1814)</li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Powstanie_styczniowe" title="Szablon:Powstanie styczniowe"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Powstanie_styczniowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Powstanie styczniowe (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Powstanie_styczniowe&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a class="mw-selflink selflink">Powstanie styczniowe</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">1863</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Cio%C5%82kowem" title="Potyczka pod Ciołkowem"><u>Ciołków</u> (22 I)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Szyd%C5%82owcem" title="Bitwa pod Szydłowcem"><u>Szydłowiec</u> (23 I)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lubartowem_(1863)" title="Bitwa pod Lubartowem (1863)"><u>Lubartów</u> (23 I)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kurowem_(1863)" title="Bitwa pod Kurowem (1863)"><u>Kurów</u> (24 I)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_w_Micha%C5%82owicach" title="Potyczka w Michałowicach"><u>Michałowice</u> (1?2 II)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Mokobodami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Mokobodami (strona nie istnieje)"><u>Mokobody</u> (3 II)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_bitwa_pod_W%C4%85chockiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="I bitwa pod Wąchockiem (strona nie istnieje)"><u>Wąchock (I)</u> (3 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_W%C4%99growem" title="Bitwa pod Węgrowem"><u>Węgrów</u> (3 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Raw%C4%85" title="Bitwa pod Rawą"><u>Rawa</u> (4 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_w_Szycach" title="Potyczka w Szycach"><u>Szyce (I)</u> (4 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_w_Maczkach" title="Potyczka w Maczkach"><u>Maczki</u> (5 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Sosnowcu" title="Bitwa w Sosnowcu"><u>Sosnowiec</u> (6-7 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Siemiatyczami" title="Bitwa pod Siemiatyczami"><u>Siemiatycze</u> (6-7 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_S%C5%82upcz%C4%85" title="Bitwa pod Słupczą"><u>Słupcza</u> (8 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Studziann%C4%85" title="Bitwa pod Studzianną"><u>Studzianna</u> (10 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%9Awi%C4%99tym_Krzy%C5%BCem" title="Bitwa pod Świętym Krzyżem"><u>Święty Krzyż</u> (12 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Iwanowicami" title="Bitwa pod Iwanowicami"><u>Iwanowice</u> (12−13 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Miechowem_(1863)" title="Bitwa pod Miechowem (1863)"><u>Miechów</u> (17 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Staszowem" title="Bitwa pod Staszowem"><u>Staszów</u> (17 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Krzywos%C4%85dzem" title="Bitwa pod Krzywosądzem"><u>Krzywosądz</u> (19 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_%C5%BBarnowcem" title="Potyczka pod Żarnowcem"><u>Żarnowiec</u> (20 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Now%C4%85_Wsi%C4%85_(luty_1863)" title="Bitwa pod Nową Wsią (luty 1863)"><u>Nowa Wieś (I)</u> (21 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Dobr%C4%85_(1863)" title="Bitwa pod Dobrą (1863)"><u>Dobra</u> (24 II)</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Ma%C5%82ogoszczem" title="I bitwa pod Małogoszczem"><u>Małogoszcz (I)</u> (24 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Pankami" title="Bitwa pod Pankami"><u>Panki</u> (26 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mrzyg%C5%82odem" title="Bitwa pod Mrzygłodem"><u>Mrzygłód</u> (1 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Dobroso%C5%82owem" title="Bitwa pod Dobrosołowem"><u>Dobrosłowo</u> (2 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mieczownic%C4%85" title="Bitwa pod Mieczownicą"><u>Mieczownica</u> (2 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Pieskow%C4%85_Ska%C5%82%C4%85" title="Bitwa pod Pieskową Skałą"><u>Pieskowa Skała</u> (4 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Ska%C5%82%C4%85_(1863)" title="Bitwa pod Skałą (1863)"><u>Skała</u> (5 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Szczepanowicami" title="Potyczka pod Szczepanowicami"><u>Szczepanowice</u> (13 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Chrobrzem" title="Bitwa pod Chrobrzem"><u>Chroberz</u> (17 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Grochowiskami" title="Bitwa pod Grochowiskami"><u>Grochowiska</u> (18 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Potokiem" title="Potyczka pod Potokiem"><u>Potok</u> (20 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Igo%C5%82omi%C4%85_(marzec_1863)" title="Bitwa pod Igołomią (marzec 1863)"><u>Igołomia (I)</u> (21 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Krasnobrodem_(1863)" title="Bitwa pod Krasnobrodem (1863)"><u>Krasnobród</u> (24 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Radoszewicami_i_Kie%C5%82czyg%C5%82owem" title="Bitwa pod Radoszewicami i Kiełczygłowem"><u>Radoszewice i Kiełczygłów </u> (27 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bia%C5%82aszewem" title="Bitwa pod Białaszewem"><u>Białaszewo </u> (31 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Praszk%C4%85" title="Bitwa pod Praszką"><u>Praszka</u> (11 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bud%C4%85_Zaborowsk%C4%85" title="Bitwa pod Budą Zaborowską"><u>Buda Zaborowska</u> (14 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Borowymi_M%C5%82ynami" title="Bitwa pod Borowymi Młynami"><u>Borowe Młyny</u> (16 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jastrz%C4%99bn%C4%85" title="Bitwa pod Jastrzębną"><u>Jastrzębna</u> (19 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Ginietynami" title="Bitwa pod Ginietynami"><u>Ginietyny</u> (21 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Golczowicami" title="Bitwa pod Golczowicami"><u>Golczowice</u> (22 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_W%C4%85soszem" title="Bitwa pod Wąsoszem"><u>Wąsosz</u> (23 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jaworznikiem" title="Bitwa pod Jaworznikiem"><u>Jaworznik</u> (24 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_J%C3%B3zefowem" title="Potyczka pod Józefowem"><u>Józefów</u> (24 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Now%C4%85_Wsi%C4%85_(kwiecie%C5%84_1863)" title="Bitwa pod Nową Wsią (kwiecień 1863)"><u>Nowa Wieś (II)</u> (26 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Brdowem" title="Bitwa pod Brdowem"><u>Brdów</u> (29 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Pyzdrami_(1863)" title="Bitwa pod Pyzdrami (1863)"><u>Pyzdry</u> (29 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kobylank%C4%85" title="Bitwa pod Kobylanką"><u>Kobylanka</u> (1-6 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Igo%C5%82omi%C4%85_(maj_1863)" title="Bitwa pod Igołomią (maj 1863)"><u>Igołomia (II)</u> (1-6 V)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Pobiednikiem_Ma%C5%82ym&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Pobiednikiem Małym (strona nie istnieje)"><u>Pobiednik Mały</u> (4 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Podlesiu" title="Bitwa w Podlesiu"><u>Podlesie</u> (4 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Stokiem" title="Bitwa pod Stokiem"><u>Stok</u> (4-5 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Krzykawk%C4%85" title="Bitwa pod Krzykawką"><u>Krzykawka</u> (5 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Szycami" title="Bitwa pod Szycami"><u>Szyce (II)</u> (7 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bir%C5%BCami" title="Bitwa pod Birżami"><u>Birże</u> (7-9 V)</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Ignacewem" title="I bitwa pod Ignacewem"><u>Ignacewo (I)</u> (8 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Hut%C4%85_Krzeszowsk%C4%85" title="Bitwa pod Hutą Krzeszowską"><u>Huta Krzeszowska</u> (11 V)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Kietlank%C4%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Kietlanką (strona nie istnieje)"><u>Kietlanka </u> (13 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Miropolem" title="Bitwa pod Miropolem"><u>Miropol </u> (16-17 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Horkami" title="Bitwa pod Horkami"><u>Horki</u> (17-25 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kadyszem" title="Bitwa pod Kadyszem"><u>Kadysz</u> (21 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Niewieszem" title="Bitwa pod Niewieszem"><u>Niewiesz</u> (23 V)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_%C5%81ososinem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Łososinem (strona nie istnieje)"><u>Łososin</u> (24 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Sobolewem" title="Bitwa pod Sobolewem"><u>Sobolew</u> (24 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Koniecpolem_(1863)" title="Bitwa pod Koniecpolem (1863)"><u>Koniecpol</u> (25 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Salich%C4%85" title="Bitwa pod Salichą"><u>Salicha</u> (26 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Grochowami" title="Bitwa pod Grochowami"><u>Grochowy</u> (30 V)</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Chru%C5%9Blin%C4%85" title="I bitwa pod Chruśliną"><u>Chruślina (I)</u> (30 V)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Nagoszewem" title="Bitwa pod Nagoszewem"><u>Nagoszewo</u> (2-3 VI)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Mi%C5%82owidami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Miłowidami (strona nie istnieje)"><u>Miłowidy</u> (3 VI)</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Ignacewem" title="II bitwa pod Ignacewem"><u>Ignacewo (II)</u> (8 VI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lututowem" title="Bitwa pod Lututowem"><u>Lututów</u> (15 VI)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_G%C3%B3rami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Górami (strona nie istnieje)"><u>Góry</u> (18 VI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Komorowem" title="Bitwa pod Komorowem"><u>Komorów</u> (20 VI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Gruszkami" title="Bitwa pod Gruszkami"><u>Gruszki</u> (28 VI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Radziwi%C5%82%C5%82owem" title="Bitwa pod Radziwiłłowem"><u>Radziwiłłów</u> (2 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_S%C5%82omnikami" title="Potyczka pod Słomnikami"><u>Słomniki</u> (3 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Piotrkowicami" title="Bitwa pod Piotrkowicami"><u>Piotrkowice</u> (4 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Janowem_(1863)" title="Bitwa pod Janowem (1863)"><u>Janów</u> (6 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Z%C5%82otym_Potokiem" title="Bitwa pod Złotym Potokiem"><u>Złoty Potok</u> (8?9 VII)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_%C5%9Awier%C5%BCami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Świerżami (strona nie istnieje)"><u>Świerże</u> (9 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Oss%C4%85" title="Bitwa pod Ossą"><u>Ossa</u> (10 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kostangali%C4%85" title="Bitwa pod Kostangalią"><u>Kostangalia</u> (15 VII)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Rudnikami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Rudnikami (strona nie istnieje)"><u>Rudniki</u> (27 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_Kozim_Rynku" title="Bitwa na Kozim Rynku"><u>Kozi Rynek</u> (29 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Cz%C4%99stoborowicami" title="Bitwa pod Częstoborowicami"><u>Częstoborowice</u> (27 VII)</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Chru%C5%9Blin%C4%85" title="II bitwa pod Chruśliną"><u>Chruślina (II)</u> (4 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Depu%C5%82tyczami_Kr%C3%B3lewskimi" title="Bitwa pod Depułtyczami Królewskimi"><u>Depułtycze</u> (5 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%BByrzynem" title="Bitwa pod Żyrzynem"><u>Żyrzyn</u> (8 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Imbramowicami_i_w_Glanowie" title="Bitwa pod Imbramowicami i w Glanowie"><u>Imbramowice i Glanów</u> (15 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Z%C5%82oczewem" title="Bitwa pod Złoczewem"><u>Złoczew</u> (20 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Fajs%C5%82awicami" title="Bitwa pod Fajsławicami"><u>Fajsławice</u> (24 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%BBelazn%C4%85" title="Bitwa pod Żelazną"><u>Żelazna</u> (25 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_S%C4%99dziejowicami" title="Bitwa pod Sędziejowicami"><u>Sędziejowice</u> (26 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kruszyn%C4%85" title="Bitwa pod Kruszyną"><u>Kruszyna</u> (29 VIII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Bi%C5%82gorajem_(1863)" title="Bitwa pod Biłgorajem (1863)"><u>Biłgoraj</u> (2 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Panas%C3%B3wk%C4%85" title="Bitwa pod Panasówką"><u>Panasówka</u> (3 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Strzelcowizn%C4%85" title="Bitwa pod Strzelcowizną"><u>Strzelcowizna</u> (3 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_Sowiej_G%C3%B3rze" title="Bitwa na Sowiej Górze"><u>Batorz</u> (6 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Ma%C5%82ogoszczem" title="II bitwa pod Małogoszczem"><u>Małogoszcz (II)</u> (16IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Czarnc%C4%85" title="Bitwa pod Czarncą"><u>Czarnca</u> (24 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Nowym_Stawem" title="Bitwa pod Nowym Stawem"><u>Nowy Staw</u> (25 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Skieblewem" title="Bitwa pod Skieblewem"><u>Skieblewo</u> (25 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Me%C5%82chowem" title="Bitwa pod Mełchowem"><u>Mełchów</u> (30 IX)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wiewcem" title="Bitwa pod Wiewcem"><u>Wiewiec</u> (6 X)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Stawami" title="Potyczka pod Stawami"><u>Stawy</u> (9 X)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rybnic%C4%85" title="Bitwa pod Rybnicą"><u>Rybnica</u> (20 X)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jurkowicami" title="Bitwa pod Jurkowicami"><u>Jurkowce</u> (21 X)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_%C5%81%C4%85%C5%BCkiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Łążkiem (strona nie istnieje)"><u>Łążek</u> (22 X)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%9Awidnem" title="Bitwa pod Świdnem"><u>Świdno</u> (29 X)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Poryckiem_(1863)" title="Bitwa pod Poryckiem (1863)"><u>Poryck</u> (2 XI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Strojnowem" title="Bitwa pod Strojnowem"><u>Strojnów</u> (4 XI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kr%C4%99p%C4%85" title="Bitwa pod Krępą"><u>Krępa, Jawor Solecki, Wierzchowiska</u> (6 XI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rossoszem" title="Bitwa pod Rossoszem"><u>Rossosz</u> (17 XI)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Opatowem_(1863)" title="Bitwa pod Opatowem (1863)"><u>Opatów (I)</u> (25 XI)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Brodami_(1863)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Brodami (1863) (strona nie istnieje)"><u>Brody</u> (2 XII)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Sprow%C4%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Sprową (strona nie istnieje)"><u>Sprowa</u> (4 XII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mierzwinem" title="Bitwa pod Mierzwinem"><u>Mierzwin</u> (5 XII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Hut%C4%85_Szczece%C5%84sk%C4%85" title="Bitwa pod Hutą Szczeceńską"><u>Huta Szczeceńska</u> (9 XII)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Motkowicami" title="Potyczka pod Motkowicami"><u>Motkowice</u> (12 XII)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Janikiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Janikiem (strona nie istnieje)"><u>Janik</u> (16 XII)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Kockiem_(1863)" title="Bitwa pod Kockiem (1863)"><u>Kock</u> (25 XII)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">1864</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_I%C5%82%C5%BC%C4%85_(1864)" title="Bitwa pod Iłżą (1864)"><u>Iłża</u> (17 I)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lip%C4%85" title="Bitwa pod Lipą"><u>Lipa</u> (15 II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Opatowem_(1864)" title="Bitwa pod Opatowem (1864)"><u>Opatów (II)</u> (21 II)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_bitwa_pod_W%C4%85chockiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="II bitwa pod Wąchockiem (strona nie istnieje)"><u>Wąchock (II)</u> (15 III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Bebelnie" title="Bitwa w Bebelnie"><u>Bebelno</u> (28 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%BBele%C5%BAnic%C4%85" title="Bitwa pod Żeleźnicą"><u>Żeleźnica</u> (30 IV)</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Pi%C5%84czowem" title="Potyczka pod Pińczowem"><u>Pińczów</u> (5 V)</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562624">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Powstanie" title="Powstanie">powstanie</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85104082">sh85104082</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4076207-5">4076207-5</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_(Warszawa)" title="Biblioteka Narodowa (Warszawa)">PLWABN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810638756805606">9810638756805606</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007560630805171">987007560630805171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3961317.html">3961317</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/January-Insurrection">event/January-Insurrection</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/3177477">3177477</a></span></li> <li><a href="/wiki/Visuotin%C4%97_lietuvi%C5%B3_enciklopedija" title="Visuotinė lietuvių enciklopedija">VLE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vle.lt/straipsnis/n1863-1864-sukilimas/">n1863-1864-sukilimas</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&oldid=76092680">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&oldid=76092680</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Powstanie_styczniowe" title="Kategoria:Powstanie styczniowe">Powstanie styczniowe</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_u%C5%BCywa_p%C3%B3l_opisowych" title="Kategoria:Szablon cytowania używa pól opisowych">Szablon cytowania używa pól opisowych</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablony_lokalizacyjne_%E2%80%93_brak_wsp%C3%B3%C5%82rz%C4%99dnych_%E2%80%93_Wojna_infobox" title="Kategoria:Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox">Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uk%C5%82ad_wielokolumnowy_-_2_kolumny" title="Kategoria:Układ wielokolumnowy - 2 kolumny">Układ wielokolumnowy - 2 kolumny</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Has%C5%82a_kanonu_polskiej_Wikipedii" title="Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii">Hasła kanonu polskiej Wikipedii</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 23 lut 2025, 10:35.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Powstanie_styczniowe&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Powstanie styczniowe</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>44 języki</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Dodaj temat</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-76b99676fd-dxkfp","wgBackendResponseTime":176,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.077","walltime":"1.376","ppvisitednodes":{"value":31224,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":290188,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":65484,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":29,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":132677,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":5,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1049.286 1 -total"," 17.47% 183.328 24 Szablon:Cytuj_książkę"," 12.36% 129.659 1 Szablon:Wojna_infobox"," 11.73% 123.070 22 Szablon:Cytuj"," 10.94% 114.820 1 Szablon:Składy_rządów_polskich"," 10.55% 110.663 1 Szablon:Szablon_nawigacyjny_ze_zwijanymi_grupami"," 8.46% 88.719 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 6.18% 64.874 8 Szablon:Cytuj_stronę"," 5.83% 61.214 20 Szablon:Odn"," 3.36% 35.268 13 Szablon:Dmbox"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.420","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5759174,"limit":52428800},"limitreport-logs":"{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Wojna infobox\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\nbrak punktów na mapę nawet w Wikidanych\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ze zwijanymi grupami ==\n\ntitlePattern = \"%[%[%s*[Pp]owstanie styczniowe%s*[|%]]\"\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-64f8f8dcdb-gqc7s","timestamp":"20250223093735","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Powstanie styczniowe","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Powstanie_styczniowe","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q473670","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q473670","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-09-11T08:04:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/46\/Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg","headline":"polskie powstanie przeciw Imperium Rosyjskiemu w XIX wieku"}</script> </body> </html>