CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Kitanowie – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"e2d64598-0221-48da-84cc-78c45e961dcf","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Kitanowie","wgTitle":"Kitanowie","wgCurRevisionId":72873279,"wgRevisionId":72873279,"wgArticleId":586683,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Kitanowie"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Kitanowie","wgRelevantArticleId":586683,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}}, "wgStableRevisionId":72873279,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q218332","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready", "ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced" ,"ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/MongolHuntersSong.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="951"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/MongolHuntersSong.jpg/800px-MongolHuntersSong.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="634"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/MongolHuntersSong.jpg/640px-MongolHuntersSong.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="507"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Kitanowie – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Kitanowie"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kitanowie"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Kitanowie rootpage-Kitanowie skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Kitanowie" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Kitanowie" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Kitanowie" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Kitanowie" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Okres_predynastyczny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_predynastyczny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Okres predynastyczny</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_predynastyczny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dynastia_Liao" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dynastia_Liao"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Dynastia Liao</span> </div> </a> <ul id="toc-Dynastia_Liao-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chanat_Kara_Kitajów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chanat_Kara_Kitajów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Chanat Kara Kitajów</span> </div> </a> <ul id="toc-Chanat_Kara_Kitajów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kitanowie_pod_władzą_Dżurdżenów_i_Mongołów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kitanowie_pod_władzą_Dżurdżenów_i_Mongołów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Kitanowie pod władzą Dżurdżenów i Mongołów</span> </div> </a> <ul id="toc-Kitanowie_pod_władzą_Dżurdżenów_i_Mongołów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Wybrane_zagadnienia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Wybrane_zagadnienia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Wybrane zagadnienia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Wybrane_zagadnienia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Wybrane zagadnienia</span> </button> <ul id="toc-Wybrane_zagadnienia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Język,_pismo_i_kultura_Kitanów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Język,_pismo_i_kultura_Kitanów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Język, pismo i kultura Kitanów</span> </div> </a> <ul id="toc-Język,_pismo_i_kultura_Kitanów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Społeczeństwo,_obyczaje_i_religia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Społeczeństwo,_obyczaje_i_religia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Społeczeństwo, obyczaje i religia</span> </div> </a> <ul id="toc-Społeczeństwo,_obyczaje_i_religia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Kitanowie</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 58 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-58" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">58 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شعب الخيتان – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="شعب الخيتان" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Khitans" title="Khitans – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Khitans" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Kit%C3%A1n" title="Kitán – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Kitán" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Xitaylar" title="Xitaylar – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Xitaylar" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="خیتای‌لار – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="خیتای‌لار" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Kh%C3%A8-tan-l%C3%A2ng" title="Khè-tan-lâng – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Khè-tan-lâng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Кидандар – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Кидандар" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%96%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%96" title="Кідані – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Кідані" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8" title="Кидани – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Кидани" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Khitan" title="Khitan – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Khitan" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Kitani" title="Kitani – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Kitani" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Khitan" title="Khitan – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Khitan" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kitan" title="Kitan – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Kitan" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Khitan_people" title="Khitan people – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Khitan people" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Kit%C3%A1n" title="Kitán – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Kitán" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/%C4%A4itanoj" title="Ĥitanoj – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ĥitanoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Khitan" title="Khitan – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Khitan" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%AE%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مردم خیتان – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مردم خیتان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Khitans" title="Khitans – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Khitans" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%BA%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%84%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BD%F0%90%8D%83" title="𐌺𐌹𐍄𐌰𐌽𐍃 – gocki" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌺𐌹𐍄𐌰𐌽𐍃" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gocki" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Khie-t%C3%A2n-ng%C3%ACn" title="Khie-tân-ngìn – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Khie-tân-ngìn" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B1%B0%EB%9E%80" title="거란 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="거란" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%BC%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="ख़ितानी लोग – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="ख़ितानी लोग" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Orang_Khitan" title="Orang Khitan – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Orang Khitan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Kitai" title="Kitai – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Kitai" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="კიდანები – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კიდანები" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD_%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B" title="Қидан патшалығы – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Қидан патшалығы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Cathaini" title="Cathaini – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Cathaini" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kidaniai" title="Kidaniai – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kidaniai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Kitajok" title="Kitajok – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kitajok" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%96%E0%B4%BF%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%BB_%E0%B4%B5%E0%B4%82%E0%B4%B6%E0%B4%9C%E0%B5%BC" title="ഖിറ്റൻ വംശജർ – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഖിറ്റൻ വംശജർ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="खितान – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="खितान" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Orang_Khitan" title="Orang Khitan – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Orang Khitan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%87%D1%83%D1%83%D0%B4" title="Киданчууд – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Киданчууд" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kitan" title="Kitan – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Kitan" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%91%E4%B8%B9" title="契丹 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="契丹" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Khitanerne" title="Khitanerne – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Khitanerne" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kidonlar" title="Kidonlar – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kidonlar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%84%D9%88%DA%A9" title="ختانی لوک – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ختانی لوک" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Quitais" title="Quitais – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Quitais" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8" title="Кидани – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Кидани" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Khitan_people" title="Khitan people – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Khitan people" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kitani" title="Kitani – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kitani" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خیتان – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="خیتان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8" title="Кидани – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Кидани" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kidan_(narod)" title="Kidan (narod) – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kidan (narod)" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kitaanit" title="Kitaanit – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kitaanit" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Khitaner" title="Khitaner – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Khitaner" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%BF%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AF%8D_%E0%AE%AE%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%B3%E0%AF%8D" title="கிதான் மக்கள் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கிதான் மக்கள்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%84%E0%B8%B5%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%99" title="ชาวคีตัน – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ชาวคีตัน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%83%D0%BC%D0%B8_%D0%A5%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BD" title="Мардуми Хитон – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Мардуми Хитон" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/H%C4%B1taylar" title="Hıtaylar – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Hıtaylar" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%96" title="Кидані – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Кидані" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Khi%E1%BA%BFt_%C4%90an" title="Người Khiết Đan – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Người Khiết Đan" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%91%E4%B8%B9" title="契丹 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="契丹" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%91%E4%B8%B9%E4%BA%BA" title="契丹人 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="契丹人" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%91%E4%B8%B9" title="契丹 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="契丹" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%91%E4%B8%B9%E4%BA%BA" title="契丹人 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="契丹人" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q218332#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Kitanowie" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Dyskusja:Kitanowie&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Dyskusja o zawartości tej strony (strona nie istnieje) [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Kitanowie"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Kitanowie"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Kitanowie" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Kitanowie" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&oldid=72873279" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Kitanowie&id=72873279&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKitanowie"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKitanowie"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Kitanowie"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Kitanowie&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Khitan_people" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q218332" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Qidan</div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:MongolHuntersSong.jpg" class="mw-file-description" title="Hu Gui, Czterech koczowników z sokołami gotowymi do polowania. Narodowe Muzeum Pałacowe"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/MongolHuntersSong.jpg/240px-MongolHuntersSong.jpg" decoding="async" width="240" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/MongolHuntersSong.jpg/360px-MongolHuntersSong.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/MongolHuntersSong.jpg/480px-MongolHuntersSong.jpg 2x" data-file-width="844" data-file-height="669" /></a></span><br /><a href="/w/index.php?title=Hu_Gui&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hu Gui (strona nie istnieje)">Hu Gui</a>, <i>Czterech koczowników z sokołami gotowymi do polowania</i>. <a href="/wiki/Narodowe_Muzeum_Pa%C5%82acowe" title="Narodowe Muzeum Pałacowe">Narodowe Muzeum Pałacowe</a> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background:#d0d0d0; color:black; font-weight:normal; font-style:italic;">Nazwa <a href="/wiki/J%C4%99zyk_chi%C5%84ski" title="Język chiński">chińska</a> </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab ibox-inner"> <tbody><tr> <th><a href="/wiki/Uproszczone_pismo_chi%C5%84skie" title="Uproszczone pismo chińskie">Pismo uproszczone</a> </th> <td style="font-size:130%; padding-top:1px; padding-bottom:1px;"> <p>契丹 </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Tradycyjne_pismo_chi%C5%84skie" title="Tradycyjne pismo chińskie">Pismo tradycyjne</a> </th> <td style="font-size:130%; padding-top:1px; padding-bottom:1px;"> <p>契丹 </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Hanyu_pinyin" title="Hanyu pinyin">Hanyu pinyin</a> </th> <td> <p>Qìdān </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Wade-Giles" title="Wade-Giles">Wade-Giles</a> </th> <td> <p>Ch’i-tan </p> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="border-top:1px solid #aaa; spacing:0px; padding:0px; height:0px;"> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Kitanowie</b> – koczowniczy <a href="/wiki/Grupa_etniczna" title="Grupa etniczna">lud</a> <a href="/wiki/Azja" title="Azja">azjatycki</a>, który w X wieku zdominował obszar rozciągający się od <a href="/wiki/Korea" title="Korea">Korei</a> na wschodzie do <a href="/wiki/A%C5%82taj" title="Ałtaj">Ałtaju</a> na zachodzie i podbijając część północnych <a href="/wiki/Chiny" class="mw-redirect" title="Chiny">Chin</a> ustanowił <a href="/wiki/Dynastia_Liao" title="Dynastia Liao">Dynastię Liao</a> (907–1125). Od nazwy tego ludu pochodzi „<a href="/wiki/Kataj" title="Kataj">Kataj</a>”, jedna ze starszych <a href="/wiki/Chiny#Nazwa_Chin" class="mw-redirect" title="Chiny">nazw Chin</a> w językach europejskich. </p><p>Pierwotnie zamieszkujący południową Mandżurię Kitanowie wyodrębnili się spośród innych ludów <a href="/wiki/Xianbei" title="Xianbei">Xianbei</a> w IV wieku i aż do IX wieku włącznie byli nominalnymi wasalami kolejnych dynastii chińskich, a także <a href="/wiki/Turkuci" title="Turkuci">Turków</a> i <a href="/wiki/Ujgurzy" title="Ujgurzy">Ujgurów</a>. Wykorzystując upadek <a href="/wiki/Dynastia_Tang" title="Dynastia Tang">Dynastii Tang</a> na początku <a href="/wiki/X_wiek" title="X wiek">X wieku</a> <a href="/wiki/Kagan" title="Kagan">kagan</a> Kitanów <a href="/wiki/Yel%C3%BC_Abaoji" title="Yelü Abaoji">Yelü Abaoji</a> (907–926) ustanowił cesarską <a href="/wiki/Dynastia_Liao" title="Dynastia Liao">dynastię Liao</a>, której wkrótce podlegały terytoria dzisiejszej Mandżurii, <a href="/wiki/Mongolia" title="Mongolia">Mongolii</a> i część północnych Chin. Jej władcy utrzymywali kontakty dyplomatyczne na zasadach równości z chińską <a href="/wiki/Dynastia_Song" title="Dynastia Song">dynastią Song</a> oraz uzyskiwali od niej regularną kontrybucję. W okresie panowania dynastii Liao Kitanowie podlegali silnym wpływom kultury chińskiej, co objawiło się przede wszystkim w przyjmowaniu przez nich <a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">buddyzmu</a>. Dynastia Liao upadła w roku 1125 w wyniku buntu <a href="/wiki/D%C5%BCurd%C5%BCeni" title="Dżurdżeni">Dżurdżenów</a>, część Kitanów uciekła jednak wówczas na zachód i pod przywództwem <a href="/wiki/Yel%C3%BC_Dashi" title="Yelü Dashi">Yelü Dashi</a> (zm. 1143) pokonała <a href="/wiki/Islam" title="Islam">muzułmańskich</a> <a href="/wiki/Karachanidzi" title="Karachanidzi">Karachanidów</a>, zakładając <a href="/wiki/Chanat_Kara_Kitaj%C3%B3w" title="Chanat Kara Kitajów">chanat</a> z ośrodkiem w <a href="/wiki/Siedmiorzecze" title="Siedmiorzecze">Siedmiorzeczu</a>. Przetrwał on do roku 1218, kiedy podbił go <a href="/wiki/Czyngis-chan" title="Czyngis-chan">Czyngis-chan</a>. Większość Kitanów pozostała jednak na wschodzie i odgrywała znaczącą rolę w wojsku i administracji dynastii <a href="/wiki/Dynastia_Jin_(1115-1234)" class="mw-redirect" title="Dynastia Jin (1115-1234)">Jin</a> i <a href="/wiki/Dynastia_Yuan" title="Dynastia Yuan">Yuan</a>, dopóki w XIV wieku ostatecznie nie utraciła swojej tożsamości etnicznej. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_predynastyczny">Okres predynastyczny</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Okres predynastyczny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres predynastyczny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kitanowie wywodzili się z <a href="/w/index.php?title=Yuwen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuwen (strona nie istnieje)">Yuwen</a>, odłamu <a href="/wiki/Xianbei" title="Xianbei">Xianbei</a>, który po tym jak w roku 345 został pokonany przez <a href="/w/index.php?title=Murong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Murong (strona nie istnieje)">Murong</a> (inny odłam Xianbei) rozpadł się na trzy plemiona. Jednym z tych plemion było <a href="/w/index.php?title=Kumo_Xi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kumo Xi (strona nie istnieje)">Kumo Xi</a> (później częściej nazywane po prostu Xi) i to od niego w roku 388 oddzielili się Kitanowie. Ich pierwotną siedzibą była Mandżuria – źródła po raz pierwszy umieszczają ich w pobliżu górnego biegu rzeki <a href="/wiki/Liao_He" title="Liao He">Liao</a> i jej dopływu Laoha. W V wieku Kitanowie zaczęli uiszczać trybut <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82nocna_dynastia_Wei" title="Północna dynastia Wei">Północnej dynastii Wei</a> – ich pierwsze poselstwo z trybutem źródła odnotowują w roku 468. W VI wieku stanowili jedynie luźną konfederację plemion i pod koniec tego stulecia byli zaangażowani w ciągłe bratobójcze walki. W tym okresie niektóre plemiona Kitanów przyjęły zwierzchnictwo <a href="/wiki/Turkuci" title="Turkuci">Turków</a>, a inne <a href="/wiki/Dynastia_Sui" title="Dynastia Sui">dynastii Sui</a>. Za czasów <a href="/wiki/Dynastia_Tang" title="Dynastia Tang">dynastii Tang</a> konfederacja Kitanów zaczęła się stabilizować. Część z nich występowała jako sojusznicy cesarstwa w jego kampanii przeciwko <a href="/wiki/Goguryeo" title="Goguryeo">Goguryeo</a> w roku 644 i Tangowie zdecydowali się kontrolować ich poprzez ustanowienie dziedzicznej linii wodzów lojalnych wobec Chin. W rezultacie przez niemal stulecie większość przywódców Kitanów wywodziła się z klanu <a href="/w/index.php?title=Dahe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dahe (strona nie istnieje)">Dahe</a>, któremu Tangowie nadali cesarskie nazwisko Li. Niemniej nadal byli oni wybierani na okresowych zgromadzeniach wodzów plemiennych. W roku 696 wódz Kitanów <a href="/wiki/Li_Jinzhong" title="Li Jinzhong">Li Jinzhong</a> (zm. 696) zbuntował się przeciwko Tangom i zaatakował dzis. <a href="/wiki/Hebei" title="Hebei">Hebei</a>, jednak Kitanowie zostali pokonani przez działających w porozumieniu z Chińczykami Turków. Chińskie zwierzchnictwo nad Kitanami zostało przywrócone w roku 714, kiedy ich władca otrzymał od cesarza tytuł króla (<i><a href="/wiki/Wang_(tytu%C5%82)" title="Wang (tytuł)">wang</a></i>). W latach 20. VIII wieku faktyczną władzę nad Kitanami przejął minister <a href="/w/index.php?title=Ketuyu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ketuyu (strona nie istnieje)">Ketuyu</a>, ustanawiający wygodnych dla siebie królów z klanu Li. W roku 730 podniósł on bunt przeciwko Tangom, zabił króla z klanu Li i zmusił Kitanów i Xi do przyjęcia zwierzchnictwa Turków. W roku 734 Ketuyu został zabity przez stronnictwo Li, jednak owe walki wśród Kitanów ostatecznie doprowadziły do przejęcia wśród nich władzy przez klan <a href="/w/index.php?title=Yaolian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yaolian (strona nie istnieje)">Yaolian</a>. Późniejsze próby przywrócenia chińskiego zwierzchnictwa były nieudane i ostatecznie po tym jak Tangowie zostali definitywnie osłabieni przez rebelię <a href="/wiki/An_Lushan" title="An Lushan">An Lushana</a> Kitanowie przyjęli zwierzchnictwo <a href="/wiki/Ujgurzy" title="Ujgurzy">Ujgurów</a>, którzy po obaleniu Turków w roku 745 ustanowili <a href="/wiki/Kaganat_ujgurski" title="Kaganat ujgurski">swój kaganat</a>. Według źródeł chińskich po upadku kaganatu Ujgurów w roku 842 Kitanowie ponownie przyjęli zwierzchność Chin. W IX wieku wśród Kitanów rosło znaczenie klanów Yila (później zmienił nazwę na Yelü) i <a href="/w/index.php?title=Xiao_(klan_Kitan%C3%B3w)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xiao (klan Kitanów) (strona nie istnieje)">Xiao</a>, które porozumiały się między sobą w celu obalenia władzy <a href="/wiki/Kagan" title="Kagan">kaganów</a> z klanu Yaolian. Ten sojusz utrzymał się także w okresie <a href="/wiki/Dynastia_Liao" title="Dynastia Liao">dynastii Liao</a>, kiedy to cesarze wywodzący się z klanu Yelü brali za cesarzowe kobiety z klanu Xiao. W roku 907 wodzowie Kitanów tradycyjnie co trzy lata wybierający kagana zdjęli z urzędu nieudolnego <a href="/w/index.php?title=Yaolian_Hendejin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yaolian Hendejin (strona nie istnieje)">Hendejina</a> (901–907) z klanu Yaolian i wybrali kaganem <a href="/wiki/Yel%C3%BC_Abaoji" title="Yelü Abaoji">Abaoji</a> (907–926), zdolnego wodza z klanu Yelü<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dynastia_Liao">Dynastia Liao</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Dynastia Liao" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dynastia Liao"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Dynastia_Liao" title="Dynastia Liao">Dynastia Liao</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:LiaoMask10-12thcentury.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/LiaoMask10-12thcentury.jpg/220px-LiaoMask10-12thcentury.jpg" decoding="async" width="220" height="244" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/LiaoMask10-12thcentury.jpg/330px-LiaoMask10-12thcentury.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/LiaoMask10-12thcentury.jpg/440px-LiaoMask10-12thcentury.jpg 2x" data-file-width="1044" data-file-height="1156" /></a><figcaption>Maska grobowa z czasów dynastii Liao. <a href="/wiki/Muzeum_Guimet" class="mw-redirect" title="Muzeum Guimet">Muzeum Guimet</a></figcaption></figure> <p>Abaoji pokonując w długotrwałych walkach ludy dzisiejszej Mandżurii i <a href="/wiki/Mongolia" title="Mongolia">Mongolii</a>, w tym m.in. Xi, <a href="/w/index.php?title=Shiwei&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shiwei (strona nie istnieje)">Shiwei</a> i <a href="/wiki/D%C5%BCurd%C5%BCeni" title="Dżurdżeni">Dżurdżenów</a>, ustanowił nad nimi hegemonię Kitanów. Jednocześnie urządzał on łupieżcze najazdy na terytorium Chin i coraz śmielej interweniował w sprawy efemerycznych państw istniejących tam w okresie <a href="/wiki/Pi%C4%99%C4%87_Dynastii_i_Dziesi%C4%99%C4%87_Kr%C3%B3lestw" title="Pięć Dynastii i Dziesięć Królestw">Pięciu Dynastii</a>. Abaoji nie poddał się ponownemu wyborowi na kagana po upływie trzech lat i stłumił bunty swoich braci, którzy liczyli na przejęcie władzy. Chcąc ustanowić dziedziczną dynastię w roku 916 przyjął chiński tytuł cesarza<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[2]</a></sup>. Zaczął on osiedlać pojmanych i przybyłych na terytorium Kitanów <a href="/wiki/Chi%C5%84czycy_Han" title="Chińczycy Han">Chińczyków</a> w budowanych na chińską modłę miastach i zbudował cesarską stolicę. W roku swojej śmierci podbił także <a href="/wiki/Korea" title="Korea">koreańsko</a>-mandżurskie państwo <a href="/wiki/Balhae" title="Balhae">Balhae</a>. Syn Abaoji, <a href="/w/index.php?title=Liao_Taizong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liao Taizong (strona nie istnieje)">Yelü Deguang</a> (<a href="/w/index.php?title=Imi%C4%99_%C5%9Bwi%C4%85tynne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Imię świątynne (strona nie istnieje)">imię świątynne</a> Taizong) (927–947), w roku 936 poparł bunt <a href="/w/index.php?title=Shi_Jingtang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shi Jingtang (strona nie istnieje)">Shi Jingtanga</a> (936–942), namiestnika <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%BAniejsza_dynastia_Tang" title="Późniejsza dynastia Tang">Późniejszej dynastii Tang</a>, i tym samym dopomógł mu w założeniu <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%BAniejsza_dynastia_Jin" title="Późniejsza dynastia Jin">Późniejszej dynastii Jin</a>. W zamian ten uznał jego zwierzchność i scedował na rzecz Kitanów szesnaście północnych prefektur swojego państwa. Kolejny <a href="/wiki/Cesarze_Chin" title="Cesarze Chin">cesarz</a> Późniejszej dynastii Jin, <a href="/w/index.php?title=Shi_Chonggui&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shi Chonggui (strona nie istnieje)">Shi Chonggui</a> (942–946), zerwał jednak z Kitanami, co doprowadziło do zajęcia przez nich <a href="/wiki/Kaifeng" title="Kaifeng">Kaifengu</a> i obalenia dynastii. Taizong ogłosił wówczas nową nazwę dynastii, „Wielkie Liao”, Kitanowie okazali się jednak niezdolni do opanowania północnych Chin i musieli się wycofać. Po roku 960 Chiny zjednoczyły się pod przywództwem nowej <a href="/wiki/Dynastia_Song" title="Dynastia Song">dynastii Song</a>. Do stabilizacji dynastii Liao doszło podczas długiego panowania cesarza <a href="/w/index.php?title=Liao_Shengzong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liao Shengzong (strona nie istnieje)">Shengzonga</a> (982–1031). W roku 1004 Kitanowie dokonali inwazji na terytorium Chin docierając na odległość 100 kilometrów od Kaifengu, w wyniku czego pomiędzy Liao a Song zawarto traktat, w którym oba cesarstwa uznawały się wzajemnie na zasadach równości, przy czym Song miało wypłacać Liao coroczną „kontrybucję na wydatki wojskowe” w wysokości 200 tys. zwojów jedwabiu i 100 tys. <a href="/wiki/Liang_(jednostka_miary)" title="Liang (jednostka miary)">liangów</a> srebra. Traktat ten „utorował drogę stuleciu stabilności i pokojowej koegzystencji”<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>. </p><p>Za panowania Shengzonga Kitanowie prowadzili także krwawe wojny z położonym na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Korea%C5%84ski" title="Półwysep Koreański">Półwyspie Koreańskim</a> państwem <a href="/wiki/Goryeo" title="Goryeo">Goryeo</a>, które ostatecznie uznało ich zwierzchnictwo. Doszło wtedy również do szeregu reform o charakterze instytucjonalnym, które generalnie prowadziły do rozbudowy instytucji państwowych na wzór chiński. W roku 1042 Kitanowie wykorzystali wojnę pomiędzy Songami a <a href="/wiki/Tanguci" title="Tanguci">tanguckim</a> państwem <a href="/wiki/Xixia" title="Xixia">Xixia</a> do wymuszenia na tych pierwszych zwiększenia kontrybucji do 200 tys. liangów srebra i 300 tys. zwojów jedwabiu. Wojna jaka toczyła się pomiędzy Liao a Xixia w latach 1044–1053 przyniosła jednak Kitanom wiele porażek, zanim Tanguci z powrotem uznali swój tradycyjny <a href="/wiki/Wasal" title="Wasal">wasalny</a> status. W tym okresie Kitanowie znajdowali się pod coraz większym wpływem chińskiej kultury, przyjmując chińskie instytucje i prawo, nawracając się na <a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">buddyzm</a> i studiując chińską literaturę i filozofię. W XI wieku Liao było nękane przez okresowe rebelie podlegających mu ludów, takich jak Xi, <a href="/w/index.php?title=Zubu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zubu (strona nie istnieje)">Zubu</a> (być może spokrewnionych lub identycznych z <a href="/wiki/Tatarzy_czarni" title="Tatarzy czarni">Tatarami</a>) oraz ludności dawnego Balhae. Prawdziwym zagrożeniem dla dynastii okazali się jednak zamieszkujący wschodnią Mandżurię Dżurdżeni, którzy w roku 1114 wzniecili powstanie pod przywództwem swojego wodza <a href="/w/index.php?title=Jin_Taizu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jin Taizu (strona nie istnieje)">Agudy</a> (imię świątynne Taizu) (1115–1123). M.in. z powodu buntu chcących go obalić członków panującego klanu i kolejnej rebelii ludności Balhae cesarz <a href="/w/index.php?title=Liao_Tianzuo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liao Tianzuo (strona nie istnieje)">Tianzuo</a> (1101–1125) okazał się niezdolny do szybkiego pokonania Dżurdżenów, a z każdym zwycięstwem tych ostatnich przechodziło na ich stronę coraz więcej podległych niegdyś Kitanom ludów. W roku 1120 Dżurdżeni zajęli Najwyższą Stolicę Kitanów i w następnych latach działając w sojuszu z Songami podbili większość terytorium dynastii Liao, która przestała istnieć wraz z dostaniem się Tianzuo do niewoli w roku 1125<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chanat_Kara_Kitajów"><span id="Chanat_Kara_Kitaj.C3.B3w"></span>Chanat Kara Kitajów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Chanat Kara Kitajów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Chanat Kara Kitajów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Chanat_Kara_Kitaj%C3%B3w" title="Chanat Kara Kitajów">Chanat Kara Kitajów</a>.</i></div> <p>Jeszcze w roku 1124 głównodowodzący armią Liao, <a href="/wiki/Yel%C3%BC_Dashi" title="Yelü Dashi">Yelü Dashi</a> (zm. 1143), uciekł wraz ze swoimi zwolennikami na zachód i w roku 1131 zbudował swoją bazę w mieście <a href="/w/index.php?title=Imil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Imil (strona nie istnieje)">Imil</a> na wschód od <a href="/wiki/Ba%C5%82chasz_(jezioro)" title="Bałchasz (jezioro)">Jeziora Bałchasz</a>. Kiedy w roku 1134 <a href="/wiki/Karachanidzi" title="Karachanidzi">karachanidzki</a> <a href="/wiki/Chan_(w%C5%82adca)" title="Chan (władca)">chan</a> <a href="/w/index.php?title=Ba%C5%82asagun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bałasagun (strona nie istnieje)">Bałasagunu</a> poprosił go o pomoc przeciwko koczowniczym plemionom <a href="/wiki/Kar%C5%82ucy" title="Karłucy">Karłuków</a> i <a href="/w/index.php?title=Kang%C5%82y&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kangły (strona nie istnieje)">Kangły</a> Yelü Dashi wykorzystał sytuację do zajęcia miasta i uczynienia z niego stolicy swojego nowego państwa. W roku 1137 Kitanowie pokonali w pobliżu <a href="/wiki/Chod%C5%BCent" title="Chodżent">Chodżentu</a> także chana zachodnich Karachanidów, <a href="/w/index.php?title=Mahmud-chan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mahmud-chan (strona nie istnieje)">Mahmud-chana</a> (ok. 1132–1141). Ten poprosił o pomoc swojego <a href="/wiki/Suzeren" title="Suzeren">suzerena</a>, <a href="/wiki/Su%C5%82tan" title="Sułtan">sułtana</a> <a href="/wiki/Wielcy_Seld%C5%BCucy" title="Wielcy Seldżucy">Wielkich Seldżuków</a> <a href="/wiki/Ahmad_Sand%C5%BCar" title="Ahmad Sandżar">Ahmada Sandżara</a> (1118–1157), Kitanowie zadali jednak sprzymierzeńcom druzgocącą klęskę w bitwie na równinie Katwańskiej w pobliżu <a href="/wiki/Samarkanda" title="Samarkanda">Samarkandy</a>. Następnie Kitanowie zajęli Samarkandę i <a href="/wiki/Buchara" title="Buchara">Bucharę</a> oraz zmusili do płacenia trybutu <a href="/wiki/Imperium_Chorezmijskie" title="Imperium Chorezmijskie">Chorezmszahów</a>. Te zwycięstwa pozwoliły Yelü Dashi na założenie państwa z ośrodkiem w <a href="/wiki/Siedmiorzecze" title="Siedmiorzecze">Siedmiorzeczu</a>, które sprawowało luźną kontrolę nad swoimi wasalami, takimi jak Karachanidzi, <a href="/w/index.php?title=Sadrowie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sadrowie (strona nie istnieje)">Sadrowie</a>, <a href="/wiki/Ujgurzy" title="Ujgurzy">Ujgurzy</a>, <a href="/wiki/Kar%C5%82ucy" title="Karłucy">Karłucy</a> i Chorezmszahowie, która wyrażała się przede wszystkim w obowiązku płacenia trybutu. W świecie muzułmańskim ci Kitanowie występują jako „Kara Kitajowie” (Czarni Kitanowie), podczas gdy w Chinach ich państwo było znane jako Zachodnia dynastia Liao. Yelü Dashi przyjął tytuł <i>gurchana</i> (chana uniwersalnego), a ziemie pod jego kontrolą rozciągały się od granic Chin na wschodzie do <a href="/wiki/Jezioro_Aralskie" title="Jezioro Aralskie">Jeziora Aralskiego</a> na zachodzie. Kara Kitajowie zachowali pewne cechy odziedziczone po czasach dynastii Liao, wybijając monety o tym samym wzorze, używając w administracji <a href="/wiki/J%C4%99zyk_chi%C5%84ski" title="Język chiński">języka chińskiego</a> i praktykując buddyzm, co nie przeszkadzało im w prowadzeniu tolerancyjnej polityki wobec innych religii. W drugiej połowie XII wieku Kara Kitajowie mieli coraz większe problemy z utrzymaniem zwierzchności nad swoimi ciągle buntującymi się potężnymi wasalami, Chorezmszahami. Ostatni władca Kara Kitajów, <a href="/w/index.php?title=Yel%C3%BC_Zhilugu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yelü Zhilugu (strona nie istnieje)">Yelü Zhilugu</a> (1178–1213), w roku 1211 padł ofiarą wspólnego ataku chorezmszaha <a href="/wiki/%E2%80%99Ala_ad-Din_Muhammad_II" title="’Ala ad-Din Muhammad II">Ala ad-Din Muhammada</a> (1200–1220) i <a href="/wiki/Najmanowie" title="Najmanowie">najmańskiego</a> następcy tronu <a href="/wiki/K%C3%BCczl%C3%BCk" title="Küczlük">Küczlüka</a> (1213–1218), którego wcześniej przyjął u siebie. Mimo obcego pochodzenia Küczlük rządził w okrojonym państwie Kara Kitajów kontynuując jego tradycje, dopóki w roku 1218 nie zostało ono podbite przez <a href="/wiki/Czyngis-chan" title="Czyngis-chan">Czyngis-chana</a> (1206–1227)<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kitanowie_pod_władzą_Dżurdżenów_i_Mongołów"><span id="Kitanowie_pod_w.C5.82adz.C4.85_D.C5.BCurd.C5.BCen.C3.B3w_i_Mongo.C5.82.C3.B3w"></span>Kitanowie pod władzą Dżurdżenów i Mongołów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Kitanowie pod władzą Dżurdżenów i Mongołów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kitanowie pod władzą Dżurdżenów i Mongołów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Większość Kitanów nie wyruszyła z Yelü Dashi na zachód i pozostała we Wschodniej Azji zostając poddanymi dżurdżeńskiej <a href="/wiki/Dynastia_Jin_(1115-1234)" class="mw-redirect" title="Dynastia Jin (1115-1234)">dynastii Jin</a>. Byli tam traktowani jako odrębna grupa etniczna i istniały czysto kitańskie jednostki wojskowe, w szczególności na północnym zachodzie cesarstwa Jin. Mimo że niektórzy Kitanowie osiągnęli wysokie stanowiska w administracji nowej dynastii większość z nich nie akceptowała nowych rządów, uważając Dżurdżenów za uzurpatorów. Groźna rewolta Kitanów wybuchła w roku 1161, kiedy cesarz <a href="/w/index.php?title=Hailingwang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hailingwang (strona nie istnieje)">Hailingwang</a> (1150–1161) chciał skierować ich oddziały przeciwko Południowej dynastii Song. Została ona jednak stłumiona i wiele kitańskich jednostek zostało rozwiązanych, a ich żołnierze zostali włączeni do oddziałów dżurdżeńskich. Kolejne bunty wybuchły w latach 1169 i 1177 i za każdym razem skutkowały one rozpraszaniem Kitanów pośród innych jednostek plemiennych. Za panowania dynastii Jin nadal używano <a href="/wiki/Pismo_kita%C5%84skie" title="Pismo kitańskie">kitańskiego pisma</a>, zarówno w administracji, jak i co ważniejsze do tłumaczenia za jego pośrednictwem dzieł chińskich na <a href="/wiki/J%C4%99zyk_d%C5%BCurd%C5%BCe%C5%84ski" title="Język dżurdżeński">dżurdżeński</a>. W roku 1191 zakazano jednak jego używania. W roku 1211 należący do dawnego klanu cesarskiego dynastii Liao <a href="/w/index.php?title=Yel%C3%BC_Liuge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yelü Liuge (strona nie istnieje)">Yelü Liuge</a> wykorzystał atak <a href="/wiki/Mongo%C5%82owie" title="Mongołowie">Mongołów</a> na dynastię Jin do wzniecenia kolejnej rewolty w północnej i centralnej Mandżurii. W roku 1212 uznał on władzę Czyngis-chana i tytułując się cesarzem Liao sprawował władzę w regionie aż do roku 1233, kiedy Mongołowie zniszczyli jego państwo. Wśród Kitanów służących Mongołom należy wymienić przede wszystkim <a href="/wiki/Yel%C3%BC_Chucai" title="Yelü Chucai">Yelü Chucaia</a>, męża stanu, który pomógł Czyngis-chanowi i jego następcom w ustanowieniu stabilnej administracji. Także niektórzy inni Kitanowie <a href="/wiki/Dynastia_Yuan" title="Dynastia Yuan">epoki Yuan</a> wyróżnili się służbą w administracji, albo jako literaci lub uczeni, chociaż stracili oni swoją tożsamość kulturową i byli całkowicie <a href="/wiki/Sinizacja" title="Sinizacja">zsinizowani</a>. Niemniej aż do końca XIII wieku Kitanowie byli oficjalnie uznawani za odrębną grupę etniczną i ostatecznie rozproszyli się wśród innych ludów dopiero w wieku XIV<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wybrane_zagadnienia">Wybrane zagadnienia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Wybrane zagadnienia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wybrane zagadnienia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Język,_pismo_i_kultura_Kitanów"><span id="J.C4.99zyk.2C_pismo_i_kultura_Kitan.C3.B3w"></span>Język, pismo i kultura Kitanów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Język, pismo i kultura Kitanów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Język, pismo i kultura Kitanów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Small_Khitan_Fish_Tally.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Small_Khitan_Fish_Tally.jpg/100px-Small_Khitan_Fish_Tally.jpg" decoding="async" width="100" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Small_Khitan_Fish_Tally.jpg/150px-Small_Khitan_Fish_Tally.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Small_Khitan_Fish_Tally.jpg 2x" data-file-width="199" data-file-height="472" /></a><figcaption>Brązowa figurka ryby z napisem w kitańskim „małym piśmie”</figcaption></figure> <p>Z <a href="/wiki/J%C4%99zyk_kita%C5%84ski" title="Język kitański">języka Kitanów</a> przechowało się około 200 słów w chińskiej <a href="/wiki/Transkrypcja_(j%C4%99zykoznawstwo)" title="Transkrypcja (językoznawstwo)">transkrypcji</a> wraz z ich znaczeniem, ale wiele z nich to tytuły, które łatwo były zapożyczane z jednego języka do drugiego. Niektóre z tych tytułów posiadają swoje odpowiedniki <a href="/wiki/J%C4%99zyki_tureckie" class="mw-redirect" title="Języki tureckie">tureckie</a>, inne słowa są oczywiście powiązane z <a href="/wiki/J%C4%99zyki_mongolskie" title="Języki mongolskie">mongolskim</a>, istnieją także słowa, które mogą posiadać pochodzenie <a href="/wiki/J%C4%99zyki_tungusko-mand%C5%BCurskie" title="Języki tungusko-mandżurskie">tunguskie</a>. W sumie językowa afiliacja Kitanów pozostaje przedmiotem naukowej debaty i wysunięto nawet hipotezę, że kitański nie był <a href="/wiki/J%C4%99zyki_a%C5%82tajskie" title="Języki ałtajskie">językiem ałtajskim</a>, chociaż „większość uczonych na Wschodzie i Zachodzie faworyzuje obecnie teorię «mongolską»”<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>. </p><p>Kitanowie posiadali <a href="/wiki/Pismo_kita%C5%84skie" title="Pismo kitańskie">dwa rodzaje pisma</a>, „duże” i „małe”, oba wprowadzone za panowania Yelü Abaoji. Przykłady obu pism zachowały się jedynie w postaci inskrypcji. „Pismo duże” zostało wprowadzone w roku 920 i było niezwykle skomplikowaną adaptacją <a href="/wiki/Pismo_chi%C5%84skie" title="Pismo chińskie">pisma chińskiego</a>. Zachowało się bardzo niewiele przykładów tego pisma i próby jego odczytania pozostają w stanie zalążkowym. „Pismo małe” zostało wprowadzone w roku 925 i ponieważ inspiracją do jego stworzenia było alfabetyczne <a href="/wiki/Pismo_ujgurskie" title="Pismo ujgurskie">pismo ujgurskie</a> miało ono charakter semialfabetyczny i fonetyczny, co pozwalało mu m.in. na łatwe oddawanie dźwięków języka dżurdżeńskiego i przyczyniło się do zachowania jego popularności w czasach dynastii Jin. Badania nad jego odczytaniem są dosyć zaawansowane i pozwoliły m.in. na wykazanie, że język kitański posiadał <a href="/wiki/Przyrostek" title="Przyrostek">przyrostki</a>, z których niektóre zidentyfikowano z gramatycznymi końcówkami mongolskimi. Wiemy iż w okresie dynastii Liao Kitanowie przełożyli na swój język wiele dzieł z języka chińskiego, przede wszystkim o praktycznym zastosowaniu, tj. kalendarzy, dzieł medycznych, politycznych i historycznych. Żadne z kitańskich tłumaczeń nie zachowało się. Co charakterystyczne, nie przełożono jednak żadnej z części <a href="/wiki/Pi%C4%99cioksi%C4%85g_konfucja%C5%84ski" title="Pięcioksiąg konfucjański">konfucjańskiego Pięcioksięgu</a>, co sugeruje brak zainteresowania Kitanów <a href="/wiki/Konfucjanizm" title="Konfucjanizm">konfucjanizmem</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Społeczeństwo,_obyczaje_i_religia"><span id="Spo.C5.82ecze.C5.84stwo.2C_obyczaje_i_religia"></span>Społeczeństwo, obyczaje i religia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Społeczeństwo, obyczaje i religia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Społeczeństwo, obyczaje i religia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Liczba plemion z jakich składali się Kitanowie zmieniała się w trakcie ich historii, większość źródeł zgadza się jednak, iż w IX wieku istniało osiem głównych plemion. Według pierwotnego mitu Kitanów mieli oni wywodzić się ze związku ich pierwszego kagana, Qishou, i kobiety, którą spotkał jadącą wozem ciągniętym przez wołu gdy jechał doliną rzeki Liao. Mieli oni posiadać ośmiu synów, którzy dali początek ośmiu plemionom. W późniejszym okresie klan Yelü wywodził swoje prawa do przywództwa bezpośrednio od Qishou. Ten mit założycielski Kitanów miał związek z praktyką polityczną, ponieważ co trzy lata wodzowie ośmiu głównych plemion zbierali się i wybierali kagana. W okresie dominacji klanów Dahe i Yaolian wybór był w praktyce ograniczony do ich męskich członków, jednak nie było mowy o prostym przechodzeniu tytułu z ojca na syna, tym bardziej że według tradycji kitańskiej władza była dziedziczona raczej pomiędzy braćmi. Dopiero Abaoji położył kres tym praktykom, ustanawiając dziedziczną dynastię na wzór chiński. Typową cechą kitańskiej organizacji społecznej były wojskowe obozy posiadane przez władców, <i><a href="/wiki/Orda" title="Orda">ordo</a></i>, których członkowie funkcjonowali jako ich ochrona podczas pokoju i elitarny korpus podczas wojny. Liczba gospodarstw wojowników przypisanych do pojedynczego <i>ordo</i> mogła wynosić nawet 15 tys. Kitańscy wodzowie nie posiadali stałego miejsca pobytu, ale sezonowe rezydencje łowieckie (<i>nabo</i>), które odwiedzali odpowiednio do okresów polowań i łowienia ryb. Także w okresie dynastycznym cesarz przebywał w Najwyższej Stolicy jedynie przez krótkie okresy czasu, poza tym przemieszczając się pomiędzy sezonowymi rezydencjami. Charakterystyczną cechą dynastii Liao była jej dualistyczna administracja, osobna dla chińskiej i pozostałej części populacji. Jako chińscy cesarze jej władcy przeprowadzali <a href="/wiki/Egzaminy_urz%C4%99dnicze_w_Chinach" title="Egzaminy urzędnicze w Chinach">egzaminy urzędnicze</a>, właściwie nie miały one jednak jakiegokolwiek znaczenia dla faktycznego procesu rekrutacji urzędników, który odbywał się przede wszystkim za pomocą protekcji i dziedziczenia urzędu. Oficjalnie władzę w cesarstwie sprawowała stworzona na wzór dynastii Tang biurokracja, w praktyce jednak wiele urzędów miało charakter jedynie tytularny i faktyczna władza zależała od miejsca aktualnie zajmowanego w często nieformalnej plemiennej hierarchii<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>. </p><p>W pobliżu miejsca gdzie miało dojść do spotkania pierwotnych rodziców Kitanów znajdowała się ich święta góra Muye. W każdym dziewiątym miesiącu roku odbywało się tam sezonowe święto. W późniejszym rozwoju religii Kitanów pierwotni rodzice byli uznawani za wcielenia Boga Nieba i Bogini Ziemi. Inni bogowie mieli mieszkać w określonych górach. Integralną częścią religii Kitanów był <a href="/wiki/Szamanizm" title="Szamanizm">szamanizm</a>. Główny szaman przewodniczył rytom wiązanym z Bogiem Ognia każdego roku. Specjalny rytuał był także powiązany ze złowieniem pierwszej ryby (na wiosnę) i pierwszej dzikiej gęsi (zimą). Wiele świąt było powiązanych także z zawodami sportowymi, takimi jak zapasy, strzelanie z łuku i gra w polo. Objęcie władzy było symbolizowane przez z pewnością starodawny rytuał „ponownego narodzenia” władcy. Kitanowie mieli w zwyczaju chować wraz z władcą jego ulubione zwierzęta i wartościowe przedmioty. Później chowano z nim także należące do niego święte przedmioty. Starodawny zwyczaj zabijania ludzi i chowania ich wraz ze zmarłym wodzem lub arystokratą przetrwał do X wieku, później został jednak zarzucony pod wpływem chińskim. W późniejszym okresie wielu cesarzy i kitańskich arystokratów przyjęło buddyzm i stało się pobożnymi protektorami tej religii<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Denis Twichett, Klaus-Peter Tietze: The Liao. W: Denis Crispin Twitchett, Herbert Franke: <i>Cambridge History of China. Volume 6. Alien regimes and border states</i>. Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 44–51, 56–58. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521243319" title="Specjalna:Książki/0521243319">ISBN <span class="isbn">0-521-24331-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cambridge+History+of+China.+Volume+6.+Alien+regimes+and+border+states&rft.atitle=The+Liao&rft.aulast=Twitchett&rft.aufirst=Denis+Crispin&rft.au=Denis+Twichett%2C+Klaus-Peter+Tietze&rft.date=1994&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.pages=44%E2%80%9351%2C+56%E2%80%9358&rft.isbn=0-521-24331-9"></span></cite>; <cite class="citation book">Herbert Franke: The forest peoples of Manchuria:Kitans and Jurchens. W: Denis Sinor (ed.): <i>The Cambridge History of Early Inner Asia</i>. Cambridge: Cambridge University Press, 1990, s. 402–404. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521243041" title="Specjalna:Książki/0521243041">ISBN <span class="isbn">0-521-24304-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+History+of+Early+Inner+Asia&rft.atitle=The+forest+peoples+of+Manchuria%3AKitans+and+Jurchens&rft.aulast=Sinor+%28ed.%29&rft.aufirst=Denis&rft.au=Herbert+Franke&rft.date=1990&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.pages=402%E2%80%93404&rft.isbn=0-521-24304-1"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Według „<a href="/w/index.php?title=Historia_Liao&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Liao (strona nie istnieje)">Historii Liao</a>” Abaoji wstąpił na tron cesarski już w roku 907, ale w roku 916 odnotowuje ona drugą ceremonię tego rodzaju. Według autorów Cambridge History of China najprostszym sposobem usunięcia tej sprzeczności jest przyjęcie, że w roku 907 Abaoji został kaganem, co w „Historii Liao” anachronicznie zostało opisane jako wstąpienie na tron cesarski, a w rzeczywistości tytuł cesarski przyjął on dopiero w roku 916 (zobacz: Twichett, Tietze, s. 60). Tak też przyjęto w niniejszym artykule.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Twichett, Tietze, s. 110</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Franke (1990), s. 409; Twichett, Tietze, ss. 91–98, 100–104, 111–114, 121–123, 126–127, 130–132, 138–146, 151; <cite class="citation book">Herbert Franke: The Chin dynasty. W: Denis Crispin Twitchett, Herbert Franke: <i>Cambridge History of China. Volume 6. Alien regimes and border states</i>. Cambridge: Cambridge University Press, 1994, s. 223. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521243319" title="Specjalna:Książki/0521243319">ISBN <span class="isbn">0-521-24331-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cambridge+History+of+China.+Volume+6.+Alien+regimes+and+border+states&rft.atitle=The+Chin+dynasty&rft.aulast=Twitchett&rft.aufirst=Denis+Crispin&rft.au=Herbert+Franke&rft.date=1994&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.pages=223&rft.isbn=0-521-24331-9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Twichett, Tietze, ss. 148, 151; Franke (1990), s. 410–411; <cite class="citation book">C.E. Bosworth: Karā Khiţāy. W: E. Van Donzel, B. Lewis, Ch. Pellat: <i>The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume IV</i>. Leiden: E.J. Brill, 1997, s. 580–583. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9004057455" title="Specjalna:Książki/9004057455">ISBN <span class="isbn">90-04-05745-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Encyclopaedia+of+Islam.+New+Edition.+Volume+IV&rft.atitle=Kar%C4%81+Khi%C5%A3%C4%81y&rft.aulast=Van+Donzel&rft.aufirst=E.&rft.au=C.E.+Bosworth&rft.date=1997&rft.pub=E.J.+Brill&rft.place=Leiden&rft.pages=580%E2%80%93583&rft.isbn=90-04-05745-5"></span></cite>; <cite class="citation book"><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Ka%C5%82u%C5%BCy%C5%84ski" title="Stanisław Kałużyński">Stanisław Kałużyński</a>: <i>Dawni Mongołowie</i>. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 32–33.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dawni+Mongo%C5%82owie&rft.aulast=Ka%C5%82u%C5%BCy%C5%84ski&rft.aufirst=Stanis%C5%82aw&rft.date=1983&rft.pub=Pa%C5%84stwowy+Instytut+Wydawniczy&rft.place=Warszawa&rft.pages=32%E2%80%9333"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Franke (1990), ss. 411–412; Franke (1994), ss. 241, 244, 257–258, 275, 282–283</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Franke (1990), s. 407</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Franke (1990), ss. 407–411; Twichett, Tietze, s. 67; Franke (1994), ss. 282–283</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Franke (1990), ss. 403–405; Twichett, Tietze, ss. 77–80, 91–92</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Franke (1990), ss. 406–407, 409</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kitanowie&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book">C.E. Bosworth: Karā Khiţāy. W: E. Van Donzel, B. Lewis, Ch. Pellat: <i>The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume IV</i>. Leiden: E.J. Brill, 1997. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9004057455" title="Specjalna:Książki/9004057455">ISBN <span class="isbn">90-04-05745-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Encyclopaedia+of+Islam.+New+Edition.+Volume+IV&rft.atitle=Kar%C4%81+Khi%C5%A3%C4%81y&rft.aulast=Van+Donzel&rft.aufirst=E.&rft.au=C.E.+Bosworth&rft.date=1997&rft.pub=E.J.+Brill&rft.place=Leiden&rft.isbn=90-04-05745-5"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Herbert Franke: The forest peoples of Manchuria:Kitans and Jurchens. W: Denis Sinor (ed.): <i>The Cambridge History of Early Inner Asia</i>. Cambridge: Cambridge University Press, 1990. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521243041" title="Specjalna:Książki/0521243041">ISBN <span class="isbn">0-521-24304-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+History+of+Early+Inner+Asia&rft.atitle=The+forest+peoples+of+Manchuria%3AKitans+and+Jurchens&rft.aulast=Sinor+%28ed.%29&rft.aufirst=Denis&rft.au=Herbert+Franke&rft.date=1990&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.isbn=0-521-24304-1"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book"><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Ka%C5%82u%C5%BCy%C5%84ski" title="Stanisław Kałużyński">Stanisław Kałużyński</a>: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://alpha.bn.org.pl/search~S5*pol?/tDawni+Mongo{u0142}owie.+Warszawa%3A+Pa{u0144}stwowy+Instytut+Wydawniczy%2C+1983.+/tdawni+mongol~aowie+warszawa+pan~astwowy+instytut+wydawniczy+1983/-3%2C0%2C0%2CB/frameset&FF=tdawni+mongol~aowie&1%2C1%2C/indexsort=-">Dawni Mongołowie</a></i>. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dawni+Mongo%C5%82owie&rft.aulast=Ka%C5%82u%C5%BCy%C5%84ski&rft.aufirst=Stanis%C5%82aw&rft.date=1983&rft.pub=Pa%C5%84stwowy+Instytut+Wydawniczy&rft.place=Warszawa&rft_id=https%3A%2F%2Falpha.bn.org.pl%2Fsearch%7ES5%2Apol%3F%2FtDawni%2BMongo%7Bu0142%7Dowie.%2BWarszawa%253A%2BPa%7Bu0144%7Dstwowy%2BInstytut%2BWydawniczy%252C%2B1983.%2B%2Ftdawni%2Bmongol%7Eaowie%2Bwarszawa%2Bpan%7Eastwowy%2Binstytut%2Bwydawniczy%2B1983%2F-3%252C0%252C0%252CB%2Fframeset%26FF%3Dtdawni%2Bmongol%7Eaowie%261%252C1%252C%2Findexsort%3D-"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Denis Crispin Twitchett, Herbert Franke: <i>Cambridge History of China. Volume 6. Alien regimes and border states</i>. Cambridge: Cambridge University Press, 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521243319" title="Specjalna:Książki/0521243319">ISBN <span class="isbn">0-521-24331-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cambridge+History+of+China.+Volume+6.+Alien+regimes+and+border+states&rft.aulast=Twitchett&rft.aufirst=Denis+Crispin&rft.date=1994&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.isbn=0-521-24331-9"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Grupa_etniczna" title="Grupa etniczna">grupa etniczna</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85072200">sh85072200</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007543433905171">987007543433905171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3922560.html">3922560</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Khitan-people">topic/Khitan-people</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/kitai">kitai</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/kitan-ou-khitan/">kitan-ou-khitan</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/2062754">2062754</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kitanowie&oldid=72873279">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kitanowie&oldid=72873279</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Kitanowie" title="Kategoria:Kitanowie">Kitanowie</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryta kategoria: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 15 lut 2024, 12:31.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Kitanowie&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-g2dn4","wgBackendResponseTime":145,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.299","walltime":"0.404","ppvisitednodes":{"value":5978,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":30935,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":8853,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":9000,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 343.333 1 -total"," 33.59% 115.342 1 Szablon:Nazwa_wschodnioazjatycka_infobox"," 29.04% 99.699 9 Szablon:Cytuj_książkę"," 26.57% 91.225 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 22.02% 75.619 1 Szablon:Przypisy"," 10.66% 36.607 3 Szablon:Infobox_projekt"," 10.36% 35.582 1 Szablon:Infobox_tytuł"," 9.95% 34.170 1 Szablon:Pierwszy_niepusty"," 5.80% 19.920 2 Szablon:Osobny_artykuł"," 4.99% 17.133 2 Szablon:Dmbox"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.132","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3064526,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-64b6bb4699-55blc","timestamp":"20241106015504","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Kitanowie","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Kitanowie","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q218332","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q218332","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-08-03T22:33:34Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/ae\/MongolHuntersSong.jpg","headline":"Koczowniczy lud azjatycki"}</script> </body> </html>