CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="ug" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>پورتال:تارىخ - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ugwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy" ,"wgMonthNames":["","يانۋار","فېۋرال","مارت","ئاپرېل","ماي","ئىيۇن","ئىيۇل","ئاۋغۇست","سىنتەبىر","ئۆكتەبىر","نويابىر","دېكابىر"],"wgRequestId":"c764240d-3380-47bd-a244-7c522cd0e0e0","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"پورتال:تارىخ","wgTitle":"پورتال:تارىخ","wgCurRevisionId":157188,"wgRevisionId":157188,"wgArticleId":13040,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["تۈرلەر يولباشچىسى","ئۇيغۇر تارىخى"],"wgPageViewLanguage":"ug","wgPageContentLanguage":"ug","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"پورتال:تارىخ","wgRelevantArticleId":13040,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"Portal:تارىخ","wgNoticeProject": "wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ug","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"ug"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q25696267","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ug&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ug&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.3"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="پورتال:تارىخ - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ug.m.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="تەھرىرلەش" href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (ug)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ug.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ug"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia نىڭ Atom قانالى" href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-پورتال_تارىخ rootpage-پورتال_تارىخ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Main menu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Main menu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Main menu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">يوشۇر</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> يولباشچى </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B4_%D8%A8%DB%95%D8%AA" title="باش بەتنى زىيارەت قىل [z]" accesskey="z"><span>باش بەت</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%AC%DB%95%D9%85%D8%A6%D9%89%D9%8A%D9%89%D8%AA%D9%89" title="بۇ قۇرۇلۇش ھەققىدە، سىز نېمە ئىش قىلالايسىز، قانداق قىلىش لازىم"><span>ئىجتىمائىي رايون</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%DB%86%DB%8B%DB%95%D8%AA%D8%AA%D9%89%D9%83%D9%89_%DA%BE%D8%A7%D8%AF%D9%89%D8%B3%DB%95" title="نۆۋەتتىكى ھادىسىنىڭ ئارقا كۆرۈنۈش ئۇچۇرىنى ئىزدە"><span>نۆۋەتتىكى ھادىسە</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:RecentChanges" title="wiki بېتىدىكى يېقىنقى ئۆزگىرىش تىزىملىكى [r]" accesskey="r"><span>يېقىنقى ئۆزگەرتىشلەر</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:Random" title="خالىغان بەتنى يۈكلە [x]" accesskey="x"><span>ئىختىيارىي بەت</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%95%D9%85:Contents" title="ياردەم ئىزدەيدىغان ئورۇن"><span>ياردەم:ياردەم</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B4_%D8%A8%DB%95%D8%AA" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ug.svg" style="width: 8.8125em; height: 2.4375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ug.svg" width="110" height="15" style="width: 6.875em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia ئىزدە [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>ئىزدە</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia ئىزدەش" aria-label="Wikipedia ئىزدەش" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia ئىزدە [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ئالاھىدە:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">ئىزدە</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="شەخسىي قوراللار"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ug.wikipedia.org&uselang=ug" class=""><span>ئىئانە</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:CreateAccount&returnto=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE" title="ھېساباتتىن بىرنى قۇرۇپ تىزىمغا كىرىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز، ئەمما بۇ مەجبۇرىي ئەمەس." class=""><span>ھېسابات قۇر</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:UserLogin&returnto=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE" title="تىزىمغا كىرىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز ئەمما مەجبۇرىي ئەمەس [o]" accesskey="o" class=""><span>تىزىمغا كىرىڭ</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="More options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="شەخسىي قوراللار" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">شەخسىي قوراللار</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ug.wikipedia.org&uselang=ug"><span>ئىئانە</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:CreateAccount&returnto=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE" title="ھېساباتتىن بىرنى قۇرۇپ تىزىمغا كىرىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز، ئەمما بۇ مەجبۇرىي ئەمەس."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ھېسابات قۇر</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:UserLogin&returnto=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE" title="تىزىمغا كىرىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز ئەمما مەجبۇرىي ئەمەس [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>تىزىمغا كىرىڭ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%95%D9%85:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>learn more</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:MyContributions" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>تۆھپە</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:MyTalk" title="مەزكۇر IP ئادرېستىن كەلگەن تەھرىرنىڭ مۇنازىرىسى [n]" accesskey="n"><span>مۇنازىرە</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="مەزمۇنلار" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">مەزمۇنلار</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">يوشۇر</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">كىرىش سۆز</div> </a> </li> <li id="toc-ئۇيغۇرلار_تارىخى_يىلنامىلەر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ئۇيغۇرلار_تارىخى_يىلنامىلەر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>ئۇيغۇرلار تارىخى يىلنامىلەر</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ئۇيغۇرلار_تارىخى_يىلنامىلەر-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle ئۇيغۇرلار تارىخى يىلنامىلەر subsection</span> </button> <ul id="toc-ئۇيغۇرلار_تارىخى_يىلنامىلەر-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ئۇيغۇرلار_تارىخىدا_يۈز_بەرگەن_زور_ۋەقەلەر_يىلنامىسى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ئۇيغۇرلار_تارىخىدا_يۈز_بەرگەن_زور_ۋەقەلەر_يىلنامىسى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>ئۇيغۇرلار تارىخىدا يۈز بەرگەن زور ۋەقەلەر يىلنامىسى</span> </div> </a> <ul id="toc-ئۇيغۇرلار_تارىخىدا_يۈز_بەرگەن_زور_ۋەقەلەر_يىلنامىسى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادى_951-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادى_951-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>مىلادى 951-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادى_951-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_956-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_956-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>مىلادىنىڭ 956-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_956-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_960-يىلى_200" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_960-يىلى_200"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>مىلادىنىڭ 960-يىلى 200</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_960-يىلى_200-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_981-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_981-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>مىلادىنىڭ 981-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_981-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_982-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_982-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>مىلادىنىڭ 982-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_982-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_990-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_990-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>مىلادىنىڭ 990-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_990-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_999-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_999-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>مىلادىنىڭ 999-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_999-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1069-1070-يىللىرى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1069-1070-يىللىرى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.9</span> <span>مىلادىنىڭ 1069-1070-يىللىرى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1069-1070-يىللىرى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1072-1074يىللىرى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1072-1074يىللىرى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.10</span> <span>مىلادىنىڭ 1072-1074يىللىرى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1072-1074يىللىرى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1141-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1141-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11</span> <span>مىلادىنىڭ 1141-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1141-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1211-يىلى." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1211-يىلى."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.12</span> <span>مىلادىنىڭ 1211-يىلى.</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1211-يىلى.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1212-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1212-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.13</span> <span>مىلادىنىڭ 1212-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1212-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1219-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1219-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.14</span> <span>مىلادىنىڭ 1219-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1219-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1251-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1251-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.15</span> <span>مىلادىنىڭ 1251-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1251-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1274-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1274-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.16</span> <span>مىلادىنىڭ 1274-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1274-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1275-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1275-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.17</span> <span>مىلادىنىڭ 1275-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1275-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1324-1328-يىللىرى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1324-1328-يىللىرى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.18</span> <span>مىلادىنىڭ 1324-1328-يىللىرى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1324-1328-يىللىرى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1346-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1346-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.19</span> <span>مىلادىنىڭ 1346-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1346-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1370-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1370-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.20</span> <span>مىلادىنىڭ 1370-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1370-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1383-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1383-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.21</span> <span>مىلادىنىڭ 1383-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1383-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1680-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1680-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.22</span> <span>مىلادىنىڭ 1680-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1680-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1696-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1696-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.23</span> <span>مىلادىنىڭ 1696-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1696-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1700-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1700-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.24</span> <span>مىلادىنىڭ 1700-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1700-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1755-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1755-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.25</span> <span>مىلادىنىڭ 1755-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1755-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1759-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1759-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.26</span> <span>مىلادىنىڭ 1759-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1759-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1762-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1762-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.27</span> <span>مىلادىنىڭ 1762-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1762-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1765-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1765-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.28</span> <span>مىلادىنىڭ 1765-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1765-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1815-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1815-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.29</span> <span>مىلادىنىڭ 1815-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1815-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1822-1828-يىللىرى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1822-1828-يىللىرى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.30</span> <span>مىلادىنىڭ 1822-1828-يىللىرى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1822-1828-يىللىرى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1848-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1848-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.31</span> <span>مىلادىنىڭ 1848-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1848-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1857-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1857-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.32</span> <span>مىلادىنىڭ 1857-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1857-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1864--يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1864--يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.33</span> <span>مىلادىنىڭ 1864--يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1864--يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1865-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1865-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.34</span> <span>مىلادىنىڭ 1865-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1865-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1865-1867-يىللىرى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1865-1867-يىللىرى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.35</span> <span>مىلادىنىڭ 1865-1867-يىللىرى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1865-1867-يىللىرى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1875-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1875-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.36</span> <span>مىلادىنىڭ 1875-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1875-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ1877-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ1877-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.37</span> <span>مىلادىنىڭ1877-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ1877-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1911-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1911-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.38</span> <span>مىلادىنىڭ 1911-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1911-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1912-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1912-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.39</span> <span>مىلادىنىڭ 1912-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1912-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1928-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1928-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.40</span> <span>مىلادىنىڭ 1928-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1928-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ1933-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ1933-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.41</span> <span>مىلادىنىڭ1933-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ1933-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1935-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1935-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.42</span> <span>مىلادىنىڭ 1935-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1935-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1391-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1391-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.43</span> <span>مىلادىنىڭ 1391-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1391-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1404-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1404-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.44</span> <span>مىلادىنىڭ 1404-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1404-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1942-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1942-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.45</span> <span>مىلادىنىڭ 1942-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1942-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1942-يىلى_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1942-يىلى_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.46</span> <span>مىلادىنىڭ 1942-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1942-يىلى_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ1946-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ1946-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.47</span> <span>مىلادىنىڭ1946-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ1946-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مىلادىنىڭ_1949-يىلى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مىلادىنىڭ_1949-يىلى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.48</span> <span>مىلادىنىڭ 1949-يىلى</span> </div> </a> <ul id="toc-مىلادىنىڭ_1949-يىلى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="مەزمۇنلار" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">پورتال:تارىخ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="This article exist only in this language. Add the article for other languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تىل قوش</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q25696267#sitelinks-wikipedia" title="Add interlanguage links" class="wbc-editpage">ئۇلانما قوش</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="ئات بوشلۇقى"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE" title="مەزمۇن بېتىنى كۆرسەت [c]" accesskey="c"><span>بەت</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%87%D9%86%D8%A7%D8%B2%D9%89%D8%B1%DB%95:%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="بەت مەزمۇنى ھەققىدىكى مۇنازىرە (بەت مەۋجۇد ئەمەس) [t]" accesskey="t"><span>مۇنازىرە</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="كۆرۈنۈش"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE"><span>ئوقۇ</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>تەھرىرلەش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=history" title="بۇ بەتنىڭ بۇرۇنقى نەشرى [h]" accesskey="h"><span>تارىخ كۆرسەت</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="قوراللار" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">قوراللار</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">قوراللار</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">يوشۇر</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE"><span>ئوقۇ</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>تەھرىرلەش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=history"><span>تارىخ كۆرسەت</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> ئادەتتىكى </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:WhatLinksHere/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE" title="بۇ جايغا ئۇلانغان ھەممە ۋىكى بېتىنى كۆرسەت [j]" accesskey="j"><span>بۇ جايدىكى ئۇلانما</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:RecentChangesLinked/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE" rel="nofollow" title="بۇ بەتكە ئۇلانغان بەتنىڭ يېقىنقى ئۆزگىرىشى [k]" accesskey="k"><span>مۇناسىۋەتلىك ئۆزگەرتىشلەر</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=ug" title="ھۆججەتلەرنى يۈكلە [u]" accesskey="u"><span>ھۆججەت يۈكلەش</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:SpecialPages" title="بارلىق ئالاھىدە بەتلەر تىزىملىكى [q]" accesskey="q"><span>ئالاھىدە بەتلەر</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&oldid=157188" title="ئۆزگەرتىلگەن نەشرىدىكى بۇ بەتنىڭ مەڭگۈلۈك ئۇلانمىسى"><span>مەڭگۈلۈك ئۇلانما</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=info" title="More information about this page"><span>بەت ئۇچۇر</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:CiteThisPage&page=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&id=157188&wpFormIdentifier=titleform" title="بۇ بەتنى قانداق ئىشلىتىش ھەققىدىكى ئۇچۇر"><span>بۇ بەتنى نەقىل ئېلىش</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fug.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%25BE%25D9%2588%25D8%25B1%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%3A%25D8%25AA%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2589%25D8%25AE"><span>Get shortened URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:QrCode&url=https%3A%2F%2Fug.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%25BE%25D9%2588%25D8%25B1%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%3A%25D8%25AA%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2589%25D8%25AE"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> باس/چىقار </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE"><span>كۈتۈپخانا قۇرۇش</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:DownloadAsPdf&page=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84%3A%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=show-download-screen"><span>PDF سۈپىتىدە چۈشۈر</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&printable=yes" title="بۇ بەتنىڭ باسما نۇسخىسى [p]" accesskey="p"><span>باسما نۇسخىسى</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> باشقا تۈرلەردە </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q25696267" title="ئۇلىنىشنىڭ سانلىق ئۇچۇر ساقلاش ئامبىرى تۈرىنى كۆرۈش [g]" accesskey="g"><span>Wikidata تۈرى</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">يوشۇر</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">ئورنى Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(قايتا نىشان بەلگىلەش ئورنى <a href="/w/index.php?title=Portal:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&redirect=no" class="mw-redirect" title="Portal:تارىخ">Portal:تارىخ</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="ug" dir="rtl"><meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ئۇيغۇرلار_تارىخى_يىلنامىلەر"><span id=".D8.A6.DB.87.D9.8A.D8.BA.DB.87.D8.B1.D9.84.D8.A7.D8.B1_.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.89.D8.AE.D9.89_.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.86.D8.A7.D9.85.D9.89.D9.84.DB.95.D8.B1"></span><big>ئۇيغۇرلار تارىخى يىلنامىلەر</big></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=1" title="ئابزاس تەھرىرلەش: ئۇيغۇرلار تارىخى يىلنامىلەر"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="ئۇيغۇرلار_تارىخىدا_يۈز_بەرگەن_زور_ۋەقەلەر_يىلنامىسى"><span id=".D8.A6.DB.87.D9.8A.D8.BA.DB.87.D8.B1.D9.84.D8.A7.D8.B1_.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.89.D8.AE.D9.89.D8.AF.D8.A7_.D9.8A.DB.88.D8.B2_.D8.A8.DB.95.D8.B1.DA.AF.DB.95.D9.86_.D8.B2.D9.88.D8.B1_.DB.8B.DB.95.D9.82.DB.95.D9.84.DB.95.D8.B1_.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.86.D8.A7.D9.85.D9.89.D8.B3.D9.89"></span>ئۇيغۇرلار تارىخىدا يۈز بەرگەن زور ۋەقەلەر يىلنامىسى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=2" title="ئابزاس تەھرىرلەش: ئۇيغۇرلار تارىخىدا يۈز بەرگەن زور ۋەقەلەر يىلنامىسى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مىلادىدىن بۇرۇن ۋە كېيىن ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمكى ئاتا-بوۋىسى بولغان تۇغلۇقلار شەرقىي ۋە غەربى قىسمغا بۆلۈنگەن بولۇپ، ئۇلار ئالتۇن تاغ (ئالتاي تېغى) نىڭ ئىككى تەرىپىدىكى جايلارغا ئورۇنلاشقان ئىدى. بۇزىمىننىڭ شەرقى قىسمى بايقال كۆلىنىڭ جەنۇبى تەرىپىدە ، غەربى قىسمى بولسا بايقال كۆلى بىلەن ئېرتىش دەرياسى ئارلىقىدىكى جايلارنى ئۆزئىچىگە ئالىدۇ . </p><p>مىلادى 4 -ئەسىرلەردە تۇغلۇقلار جەنۇپقا پىيادە يۈرۈش قىلدى. شەرقى تۇغلۇقلار ئورخۇن دەرياسى ۋادىسىدا، غەربى تۇغلۇقلار تىيانشاننىڭ شىمالىي ۋەغەربى قىسمىدىكى يايلاقلاردا كۆچمەنلىك بىلەن تۇرمۇش كەچۈردى. بۇچاغقا كەلگەندە تۇغلۇقلار دىگەن نامنىڭ ئورنىنى تۇرالار دىگەن نام ئىگەللىدى. شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ھارۋىسىنىڭ چاقى ئىگىز بولغانلىقتىن ، ئىگىز قاڭقىللار( ئېگىز ھارۋىلىقلار دەپمۇئاتالدى. ئون ئوغۇز دېگەن نام بارلىققا كەلدى. بىرقىسىم قاڭقىللارنىڭ سىلىنگادالاسىدا ياشىدى. مىلادىنىڭ 429-يىلى بايقال كۆلى ئەتراپىدىكى ئېگىز قاڭقىللارنىڭ شەرقىي قىسمىدىكىلەردىن نەچچە ئونمىڭ كىشى ۋېي سۇلالىسىگە ئەل بولدى. مىلادىنىڭ487-يىلى ئىگىز قاڭقىلار بوركلى قەبىلىسىنىڭ باشلىقى ئاۋۇزلۇ چوڭچىلار ، ئۆزقەۋمىدىن 100مىڭدىن ئارتۇق ئادەمنى باشلاپ ئېگىز قاڭقىلارنىڭ غەربىي شىمالىغا كۆچۈپ بېرىپ ، ئۆز ئالدىغا خانلىق تىكلىدى. مىلادىنىڭ 490-508-يىللىرى مىلادى 490- يىلى ئاۋۇزلۇ سودىگەر خۇيۇ جېنى شىمالىي ۋېي سۇلالىسىنىڭ پايتەختىگە ئەۋەتىپ ئىككى دانە ئوقيا تەغدىم قىلدى.... </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادى_951-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89_951-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادى 951-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=3" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادى 951-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قۇجۇ ئۇيغۇر خانلىقى كېيىنكى جۇسۇلالىسى پادىشاھىغا تۇتۇق ئەۋەتىپ ، ئىچكىرى بىلەن بولغان ئىقتىسادى، مەدەنىي مۇناسىۋەتنى ئەسلىگە كەلتۈرگەن .كېيىنكى جۇسۇلالىسى ھۆكىمىتى تەدبىر قوللىنىپ ، ئۇيغۇرلار بىلەن بولغان خەلق ئوتتۇرسىدىكى سودىنى كەڭ قۇيۋەتكەن . ئۇيغۇر سودىگەرلەر ئاساسلىقى قاش تېشى، يۇڭ،تېرە، دورا-دەرمەكلەرنى ئالتۇن كۆمۈشكە ئالماشتۇرغان . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_956-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_956-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 956-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=4" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 956-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>سۇلتان سۇتۇق بۇغراخان ئالەمدىن ئۆتتى . ئۇنىڭ جەسىتى ئاتۇشقا دەپنە قىلىندى . ئوغلى بايتاش ( مۇسا بىننى ئابدۇكېرىم) خانلىققا ۋارىسلىق قىلىدى ۋە ئۆزىنى « ئارىسلانخان»دەپ ئاتىدى ۋە قەشقەردە تۇردى .سۇتۇق بۇغراخاننىڭ 2- ئوغلى سۇلايمان بالا ساغۇنغا ھۆكۈمرانلىق قىلدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_960-يىلى_200"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_960-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89_200"></span>مىلادىنىڭ 960-يىلى 200</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=5" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 960-يىلى 200"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مىڭ ئۆيلۈك تۈرۈك خەلقى ئىسلام دىنىغا كىردى . مۇسا ئىبنى ئابدۇكېرىم ئارىسلانخان ئسلام دىنىنى دۆلەت دىنى دەپ جاكارلىدى </p><p>ئۇيغۇرلار تارىخى رەسىملىرى ۋە تارىخى يىلنامىلە </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_981-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_981-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 981-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=6" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 981-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ئىدىقۇت ئۇيغۇر پادىشاھى ئۆزىنى شىجۇدىكى جىيەن شىر ئارسلانخان دەپ ئاتاپ ، موسوۋىنى سۇڭ سۇلالىسىغا ئەۋەتتى . سۇڭ سۇلالىسىمۇ ، جاۋابەن ۋاڭيەندى قاتارلىقلارنى سۇجۇغا ئەۋەتتى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_982-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_982-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 982-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=7" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 982-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ۋاڭ يەندى بەشباللىقتا ئۇيغۇر خانى بىلەن كۆرۇشتى. ئىدقۇت ئۇيغۇر خانلىقىغا تارتۇق تەقدىم قىلدى . 983- يىلى ۋاڭ يەندى قايتىدىغان چاغدا ، ئىدىقۇت پادىشاھى 100 كىشلىك ئەلچىلەر ئۆمىكىنى سۇڭ سۇلالىسىغا ئەۋەتتى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_990-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_990-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 990-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=8" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 990-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قارخانىلار سۇلالىسىنىڭ پادىشاھى بۇغراخان ھەسەن لەشكەرتارتىپ ئىسىپىجان شەھرىنى ئالدى. مىلادىنىڭ 992-يىلى بۇغراخان ھەسەن ماۋرا ئۈنھەرىگە ھۇجۇم قىلىپ سەمەرقەند بىلەن بۇخارانى ئشغال قىلدى. شۇنىڭدىن تارتىپ سامانلار خانلىقى زەئىپلىشىشكە يۈزلەندى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_999-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_999-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 999-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=9" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 999-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قاراخانلار سۇلالىسىنىڭ پادىشاھى ئلىك ناسىرى سامانلار خانىلىقىنى ئۇزۇل -كېسىل يوقاتتى. < </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1069-1070-يىللىرى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1069-1070-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.84.D9.89.D8.B1.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1069-1070-يىللىرى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=10" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1069-1070-يىللىرى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بالاساغۇنلۇق يۈسۈپ خاس ھاجىپ «قۇتادقۇ بىلىك » داستانىنى يېزىپ چىقتى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1072-1074يىللىرى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1072-1074.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.84.D9.89.D8.B1.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1072-1074يىللىرى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=11" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1072-1074يىللىرى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قەشقەرلىك مەھمۇت قەشقىرى « تۈركى تىللار دىۋانى »نى يېزىپ چىقتى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1141-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1141-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1141-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=12" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1141-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>غەربىي لياۋ لەشكەرلىرى سەمەرقەندنىڭ شىمالىدىكى كاتۋان يايلىقىدا سالجۇقلارنىڭ لەشكەرلىرى بىلەن ئۇرۇشتى ، سالجۇقلارنىڭ لەشكەرلىرى يىڭىلىپ قالدى. ماۋرا ئۈنەھرى رايونى لياۋنىڭ قولىغا ئۆتۈپ كەتتى . شۇنىڭ بىلەن غەربىي قارخانىيلار سۇلالىسى غەربىي لياۋغا قارام بۇلۇپ </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1211-يىلى."><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1211-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89."></span>مىلادىنىڭ 1211-يىلى.</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=13" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1211-يىلى."><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نايمانلار خانى كۈچلۈك گورخان غەربىي لياۋ پادىشاھى چورۇقنىڭ خانلىق ئورنىنى تارتىۋالدى. غەربىي لياۋ سۇلالىسى مۇنقەرىز بولدى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1212-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1212-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1212-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=14" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1212-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خارەنزىم شاھى مۇھەممەت بىننى مەسئۇد سەمەرقەندنى ئىشغال قىلىپ ، غەربىي قاراخانىلار سۇلالىسىنىڭ سۇلتانى ئوسمان بىننى ئىبراھىمنى ئۆلتۈردى. غەربىي قاراخانىلارسۇلالىسى مۇنقەرىز بولدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1219-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1219-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1219-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=15" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1219-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چىڭگىزخان لەشكەر تارتىپ چىقىپ غەرىبكە يۈرۈش قىلدى . قوجۇ ئۇيغۇرلىرىنىڭ ئىدىقۇتى تۈمەنمىڭ لەشكەربىلەن چىڭگىزخانغا قوشۇلدى . مىلادىنىڭ 1225-يىلى چىڭگىزخان ئۆزى بويسۇندۇرغان جايلارنى ئوغۇللىرىغا قەقسىم قىلىپ بەردى . 2- ئوغلى چاغاتاينغا ۋە 3- ئوغلى ئوگدايغا غەربتىكى كەڭ زىمىننى بەردى . قوجۇ ئىدىقۇت مۇڭغۇللارغا ھەممىدىن بۇرۇن قارام بولدى. شۇڭا قۇجۇ رايونى يەنىلا ئۆزىنىڭ قارمىقىدا بولىۋەردى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1251-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1251-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1251-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=16" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1251-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مۇڭغۇللار بەشباللىق قاتارلىق جايلاردا ئۆلكە دىۋان ۋازارىتى تەسسىس قىلىپ ، غەربىي رايوننىڭ ھەربىي ، مەمۇرىي ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان ئەمەلدارلارنى تەيىنلىدى . بۇ تارىختا غەربىي رايون بويىچە ھەممىدىن ئەۋزەل تەسسىس قىلىنغان ئۆلكە ۋازارىتى ئىدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1274-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1274-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1274-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=17" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1274-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>يۇەن سۇلالىسى ئودۇن ، يەركەنلەردە 13 سۇلۇق ئۆتەڭ قۇردى ۋە خوتەن قاش تېشى ئىشچىلىرىنى ھاشغا تۇتۇشنى كەچۈرۈم قىلدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1275-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1275-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1275-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=18" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1275-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چاغاتاينىڭ نەۋىرسى دۇۋا قاتارلىقلار 12 تۈمەن لەشكەر تارتىپ چىقىپ، قۇجۇنى ئالتە ئايغىچە مۇھاسىرە قىلۋالدى . ماھاسىرە تۈگىگەندىن كېيىن ئىدىقۇت قۇجۇنىڭ جەنۇبىدىكى قۇمۇلدا بوز يەر ئاچتى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1324-1328-يىللىرى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1324-1328-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.84.D9.89.D8.B1.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1324-1328-يىللىرى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=19" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1324-1328-يىللىرى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ئۇيغۇرلار زىمىنىغا كېيىنكى چاغاتاي خانلىقى ھۆكۈمرانلىق قىلدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1346-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1346-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1346-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=20" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1346-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مۇڭغۇل قەبىلىلىرىدىن دوغلات قەبىلىسىنىڭ باشلىقى پىداجى چاغاتاي جەمەتىدىن بولغان تۇغلۇق تۆمۈرنى خانلىققا كۆتۈردى( ئاقسۇدا). </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1370-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1370-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1370-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=21" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1370-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چاغاتاي خانلىقى مۇنقەرىز بولدى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1383-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1383-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1383-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=22" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1383-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تۇغلۇق تۆمۈرنىڭ ئوغلى قىدىر خوجا بەشباللىقنىڭ چاغاتاي خانىلىقىغا كۆتۈرۈلدى. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1680-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1680-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1680-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=23" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1680-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>17- ئەسىرنىڭ باشلىرىدا جەنۇبى شىنجاڭدىكى مۇسۇلمان خوجىلار « ئاق تاغلىق » « قارا تاغلىق» « ئاق تاقىيە» « قارا تاقىيە» دەپ ئىككگە بۆلۈندى ، ۋە ئۆزئارا ھوقۇق تالاشتى . 17 - ئەسىرنىڭ ئوتتۇرلىرىغا كەلگەندە بۇلار ئوتتۇر سىدىكى زىدىيەرت كۈندىن-كۈنگە كەسكىنلەشتى . يەركەن خانلىقىنىڭ سۇلتانى ئىسمايىل خان قارا قاغلىقلارنى قوللاپ ،ئاق تاغلىقلار نىڭ غوجىىسىنى قەشقەردىن قوغلاپ چىقاردى . ئاپئاق دالايلاما ۋە جۇڭغارلارنىڭ خانى غالدان بىلەن كۆرۈشۈپ ، جەنۇبى شىنجاڭ دىكى سەئىدىيە دۆلىتىنى يوقىتىش ئۈچۈن ھەربىي ياردەم سورىدى. شۇيىلى غالدان قوشۇپ بەرگەن ئەسكەرلەرنى باشلاپ كېلىپ يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىدى . ئاپئاق خوجا جەنۇبى شىنجاڭنىڭ قورچاق خانى بولدى . بۇ قورچاق خانلىق ھەريىلى جۇڭغارلارغا 100 مىڭ سەر كۈمۈش خىراجەت ، 100 مىڭ ئۇلاغ ماتاچەكمەن تۆلىدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1696-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1696-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1696-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=24" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1696-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>جۇڭغارلارنىڭ خانى غالدان ئۆلدى . ئۇنىڭ ئورنىغا چىۋان ئاراپتان ۋارىسلىق قىلدى . جەنۇبىي شىنجاڭدىكلەر بۇ پۇرسەتتىن پايدىلنىپ جۇڭغارلارنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدىن قۇتۇلدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1700-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1700-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1700-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=25" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1700-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چىۋان ئاراپتان لەشكەر تارتىپ كېلىپ ، جەنۇبىي شىنجاڭنى قايتا بويسۇندۇردى ، جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ ھۆكىمرانلىق ھوقۇقى ئاق تاغلىقلار قولىدىن قارا تاغلىقلار قولىغا ئۆتتى . جۇڭغار خانى چىۋان ئاراپتان قارا تاغلىقلارنىڭ ئاقساققىلى دانىيال خوجىنى جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ خانى قىلىپ تەيىنلەپ ، ھەر يىلى جۇڭغارلارغا ئون تۈمەن كۈمۈش پۇل ئولپان تاپشۇرۇشنى بەلگىلەپ ئىلىغا قايتىپ كەتتى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1755-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1755-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1755-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=26" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1755-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى جۇڭغار خانلىقىنى يوقىتىپ ،ئۇنىڭ 70 نەچچە يىللىق ھۆكۈمرانلىقىغا خاتىمە بەردى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1759-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1759-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1759-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=27" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1759-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى لەشكەر تارتىپ ، جەنۇبىي شىنجاڭدىكى چوڭ- چوڭ خوجا ( بۇرھاندىن خوجا ۋە خوجا جاھان ) لارنىڭ توپىلىڭىنى تىنجىتىپ شىنجاڭ رايونىنى يىڭىباشتىن بىرلىككە كەلتۈردى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1762-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1762-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1762-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=28" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1762-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى شىنجاڭغا قارىتا ھەربىي مەككىمە تۈزىمىنى يولغا قويۇپ ، پۈتۈن شىنجاڭ نىڭ ھەربىي ، مەمۇرىي ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان ئىلى جاڭجۈن مەھكىمىسىنى تەسس قىلدى. جاڭجۈن مەھكىمىسى ئىلىدىن كۈرەدە تۇردى . ئۇنىڭ قارمىقىدا ، مەسلىھەتچى ئامبال ، دوتۇڭ ، ئىش باشقۇرغۇچى ئامبال ، لەشكەر بېشى ئامباللار بېكىتىلدى. ئۇيغۇرلار رايونىدىكى بەگلەرنىڭ نەسەپ بويىچە ۋارىسلىق قىلىش تۈزىمى بىكار قىلىنىپ ، بەگلەرنىڭ ھۇقۇقىنى چەكلىدى ۋە تارقاقلاشتۇردى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1765-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1765-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1765-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=29" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1765-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ئۈچتۇرپان ئۇيغۇرلىرى چىڭ سۇلالىسىنىڭ مۇستەبىت ھۆكۈمرانلىقىغا ، يەرلىك فېئوداللارنىڭ ئېزىشىگە قارشى قوزغىلىپ ئۈچتۇرپاننى ئازات قىلدى . قوزغۇلاڭ يېرىم يىلدىن ئارتۇق داۋام قىلدى.چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى قەشقەر ، ئاقسۇ ۋە شىمالىي شىنجاڭدىن ئەسكەر يۆتكەپ بۇ قوزغىلاڭنى باستۇردى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1815-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1815-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1815-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=30" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1815-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قەشقەر ئۇيغۇرلىرى زىياۋۇدۇنىڭ رەھپەرلىكىدە چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتىگە قارشى قوزغۇلاڭ كۆتۈردى ، بۇۋەقە چىڭ سۇلالىسى ۋاقتىدا يېزىلغان كىتابلاردا «زىياۋىدىن ۋەقەسى » دەپ ئاتالدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1822-1828-يىللىرى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1822-1828-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.84.D9.89.D8.B1.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1822-1828-يىللىرى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=31" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1822-1828-يىللىرى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بۇرھاندىن خوجىنىڭ نەۋرىسى جاھانگىر خوجا جەنۇبىي شىنجاڭ ئۇيغۇرلىرىنىڭ چىڭسۇلالىسى ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى قوزغۇلىڭىغا باشچىلىق قىلدى. 1826-يىلى چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى لەشكەر يۆتكەپ چىقىپ ئۇلارنى باستۇردى . 1828-يىلى جاھانگىر خوجىنى ئەسىر ئىلىپ ، بېيجىڭغا باردى ، ۋە دارغا ئېسىپ ئۆلتۈردى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1848-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1848-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1848-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=32" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1848-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>جاھانگىر خوجىنىڭ جىيەنى مۇھەممەت ئىمىن (كاتتا خوجا ) بىلەن ۋەلى خان قاتارلىقلار باشچىلىقىدىكى يەتتە خوجا قوقەندىن لەشكەر تارتىپ كېلىپ قەشقەر ، يىڭسار ، يەكەن قاتارلىق شەھەرلەرنى ئىشغال قىلدى . چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى ئەسكەر يۆتكەپ چىقىپ ئۇلارنىڭ توپىلىڭىنى تىنچىتتى . جەنۇبىي شىنجاڭدا ئېغىر قىرغىنچىلىق يۈز بەردى. خەلق بۇلاڭ-تالاڭ غا ئۇچرىدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1857-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1857-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1857-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=33" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1857-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ۋەلىخان تۆرە يەنە بىر قىتىم توپىلاڭ كۆتۈردى ، بۇ ، بىر قانچە قېتىملىق خوجىلار توپىلىڭىنىڭ كېڭىيىشى ئىدى . توپىلاڭ تۆت ئاي داۋاملاشتى . چىڭ سۇلالىسى توپىلاڭنى ئاخىر تىنچىتتى. ئۇزاق ئۆتمەي كۇچاردىكى ئۇيغۇرلار ئېغىر ئالۋاڭ -ياساققا ، خورلۇققا قارشى قوزغۇلاڭ كۈتۈردى . قوزغىلاڭ قاتتىق باستۇرۇلدى . چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى جەنۇبىي شىنجاڭغا قاراتقان سىياسىتىدە بىرئاز يول قويۇشقا مەجبۇر بولدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1864--يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1864--.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1864--يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=34" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1864--يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>كۇچاردىكى ئۇيغۇر، خۇيزۇ خەلىقلىرى ئالۋاڭ -ياساق، خورلۇق ، سىتەمگە قارشى ئۇمۇميۈزلۈك قوزغۇلاڭ كۆتۈردى. قوزغۇلاڭ يالقۇنى تەڭرىتېغىنىڭ جەنۇبى ۋە شىمالىدىڭى رايونلارغا كېڭىيىپ ،شىنجاڭنىڭ يېقىنقى زامان تارىخىدىكى زور كۆلەملىك دېھقانلار قوزغۇلۇڭى بۇلۇپ شەكىلەندى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1865-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1865-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1865-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=35" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1865-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قوزغۇلاڭ نەتىجىسىدە چىڭ سۇلالىسىنىڭ شىنجاڭدىكى مۇستەبىت ھۆكۈمرانلىقى ئاغدۇرۇلۇپ ، بىر -بىرىگە بىقىنمايدىغان بەش ھاكىميەت شەكىللەندى. ئۈرۈمچىدە خۇيزۇ تودىلىن ھاكىمىيتى، كۇچاردا راشىدىن خوجا ھاكىميىتى، قەشقەردە سىدىق بەگ ھەكىميىتى ، جىڭ شاڭيىڭ خۇيزۇ ھاكىميىتى، ئىلىدا مىزامزات ھاكىميىتى مەيدىنغا كەلدى. قەشقەردىكى سىدىق بەگ بىلەن شاڭيىڭ ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى مۇستەھكەملەش ۋە كېڭەيتىش ئۈچۈن قوقەند خاندانلىقىدىن ياردەم سورىدى. قوقەند خاندانلىقى جاھانگىر خوجىنىڭ ئوغلى بۇزرۇك خوجا بىلەن قوقەند نىڭ قۇربىشى ياقۇپ بەگنى لەشكەر بىلەن جەنۇبى شىنجاڭغا ئەۋەتتى </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1865-1867-يىللىرى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1865-1867-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.84.D9.89.D8.B1.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1865-1867-يىللىرى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=36" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1865-1867-يىللىرى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ياقۇپ بەگ قەشقەر، يەكەن ،خوتەن ، ئاقسۇ ، ئۈچتۇرپان ، كۇچار ، كورلا ، قاتارلىق جايلارنى ئشغال قىلىپ ، ئۆزىنى « بەدۆلەت» دەپ ئاتاپ قەشقەردە يەتتە شەھەر خانلىقىنى قۇردى . مىلادىنىڭ 1870-يىلى ياقۇپ بەگ نىڭ ئەسكەرلىرى تۇرپان ، ئۈرۈمچى قاتارلىق جايلارنى ئشغال قىلدى. شىمالىي شىنجاڭدا ئۇنىڭ تەسىر دائىرسى ماناسقىچە كېڭەيدى . تەڭرىتېغىنىڭ جەنۇبى ۋە شىمالىدىكى بىرقىسىم رايونلىرى ئۇنىڭ ھۆكۈمرانلىقىغا ئۆتتى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1875-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1875-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1875-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=37" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1875-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چىڭ سۇلالىسى ياقۇپ بەگ ھاكىميىتىنى يوقىتىش ئۈچۈن ، زوزۇڭتاڭنى چىنچەي داجىن ھەم شىنجاڭنىڭ ھەربىي دوبەنى قىلىپ تەيىنلىدى . مىلادىنىڭ1876-يىلى زوزۇڭتاڭ قوماندانلىقىدىكى چىڭ سۇلالىسىنىڭ ئەسكەرلىرى ئۈچ يولغا بۆلۈنۈپ ، ياقۇپ بەگكە ھۇجۇم قىلدى. فۇكاڭ ، كومودى، ئۈرۈمچى ، قاتارلىق جايلانى قايتۇرۋىلىپ ، داۋاملىق جەنۇبقا قاراپ ئىلگىرلىدى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ1877-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD1877-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ1877-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=38" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ1877-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چىڭ سۇلالىسى ئەسكەرلىرى تۇرپان ، توقسۇن ، داۋانچىڭ قاتارلىق جايلارنى ئىشغال قىلدى . ياقۇپ بەگ كورلىدا باشقىلار تەرىپىدىن زەھەرلەپ ئۆلتۈرۈلدى . </p><p>چىڭ ئەسكەرلىرى داۋاملىق ئىلگىرلەپ كورلا ، كۇچار ، باي ، ئاقسۇ لارغا كىردى . ياقۇپ بەگ 14 يىل ئىشغال قىلغان قەشقەر ، يىڭسار ، يەكەن ، خوتەنلەرنىمۇ ئىشغال قىلدى . ياقۇپ بەگكە قارشى تۇرۇش بىر يېرىم يىل داۋامقىلىپ 1878 - يىلى 1- ئايدا غالىبە بىلەن ئاخىرلاشتى. مىلادىنىڭ 1884-يىلى چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى شىنجاڭنى مەمۇرى ئۆلكىگە ئۆزگەرتىشنى تەستىقلاپ ، ليۇ جىڭتاڭنى پاشاپ بەگلىككە ، خې كوڭتاڭنى شىنجاڭنىڭ سىياسىي ئامباللىقىغا تەيىنلىدى . 1885 - يىلى ليۇ جىڭتاڭ قاتارلىقلار ئارقا -ئارقىدىن ئۈرۈمچىگە كىلىپ ۋەزىچىگە ئولتۇردى </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1911-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1911-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1911-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=39" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1911-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>جۇڭگودا سۇن جۇڭشەن رەھبەرلىكىدىكى شىنخەي ئىنقىلابىي پارتىلدى . ليۇ شەنجۇن باشچىلىقىدىكى ئىنقىلابچىلار ئۈرۈمچىدە قوراللىق قوزغۇلاڭ كوتۈردى . قوزغۇلاڭغا « گېلاۋخۇي» جەميىتىنىڭ ئەزالىرىدىن 100 دىن ئارتۇق ئادەم قاتناشتى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1912-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1912-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1912-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=40" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1912-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ياڭ زەيشۇي قاتارلىقلار باشچىلىقىدىكى ئىنقىلاپچىلار ئىلىدا قورالىق قوزغۇلاڭ كۆتۈردى . ئىلى چىگرا مۇداپىئەسىدە تۇرۋاتقان چىڭ سۇلالىسى چىرىكلىرىنى تېزلا تارمارقىلىپ ئىلىنى ئىشغال قىلدى. ئىلى جاڭجۈنى ئۆلتۈرۈلدى. ئۇيغۇر ، خەنزۇ ، مانجۇ ، مۇڭغۇل ، زاڭزۇ لاردىن ئىبارەت « بەش مىللەت ئورتاق ئىلگىرلەش جەميىتى » ۋە« يىڭى ئىلى چوڭ دودو مەھكىمىسى » قورۇلدى . ئىلى ئىنقىلاپچىلىرى قوشۇنى شەرىققە قاراپ داۋاملىق ئىلگىرلەپ ، جىڭ ناھىيەسىدە چىڭ سۇلالىسى چېرىكلىرىنى تارمار قىلدى . شىنجاڭنىڭ پاششەپ بېگ يۇەن داخۇ جۇمھۇرىيەت ئېلان قىلىشقا مەجبۇر بولدى . شۇنىڭ بىلەن چىڭ سۇلالىسىنىڭ شىنجاڭدىكى ھۆكۈمرانلىقىغا خاتىمە بېرىلدى . </p><p>شىنجاڭنىڭ ئەدلىيە ئامبىلى قوشۇمچە ئۈرۈمچىنىڭ ۋالىسى ياڭ زىشىن دودو لىققا تەيىنلەندى. شۇ يىلى قۇمۇلدا تۆمۈر خەلىپە ، خوجىنىياز ھاجىم باشچىلىقىدىكى ياڭ زىشىن ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى قوزغۇلاڭ كۆتۈرۈلدى . خوتەندە چىريە ناھىيسىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ چار روسىيەنىڭ تاجاۋۇزچىلىقىغا قارشى ۋەتەنپەرۋەرلىك كۈرىشى يەنى « چىرا ۋەقەسى » پارتىلدى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1928-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1928-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1928-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=41" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1928-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بىر قەدەر ئىلغار ئىدىيىگە ئىگە بولغان ، كونا سىياسەتنى ئسلاھ قىلىشنى تەلەپ قىلدىغان فەن ياۋنەن باشچىلىقىدىكى بەزى ياش ئەمەلدارلار 7 - ئاينىڭ 7-كۈنى سىياسى ئۆزگىرىش قىلپ ، ياڭ زىشىننى ئۆلتۈردى. بۇۋەقە شىنجاڭدا « 7 -ئىيۇل سىياسىي ئۆزگىرىش» دەپ ئاتالدى. سىياسىي تېزلابېشىق تۇرۇلدى . شىنجاڭ مەمۇرى ئىشلار نازارىتىنىڭ سابىق نازىرى جىڭشۇرىن پۇرسەتتىن پايدىلنىپ شىنجاڭنىڭ ھۆكۈمرانلىق ھوقۇقىنى قولىغا كۈرگۈزۋالدى. مىلادىنىڭ1931-يىلى قۇمۇلدا خوجىنىياز ھاجىم باشچىلىقىدىكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قوراللىق قوزغىلىڭى پارتىلدى . گەنسۇدىكى خۇيزۇ ماجۇڭيىڭ بىلەن بىرلىشىپ جىڭشۇرىن قىسىملىرىغا زەربە بەردى . ئۇزاق ئۆتـمەي بۇ قوزغۇلاڭ شىنجاڭنىڭ ھەرقايسى جايلىرىغا كېڭەيدى. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ1933-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD1933-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ1933-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=42" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ1933-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>4-ئاينىڭ 12 -كۈنى جىڭشۇرىن ھۆكىمىتىدىكى ياش ئەمەلدار تاۋمىڭيۇ ،ئۈرۈمچىنى مۇداپىئە قلۋاتقان ئاق ئورۇس سالداتلىرى بىلەن بىرلىشىپ ، ھەربىي ئۆزگىرىش قىلىپ جىڭشۇرىننى ھەيدىۋىتىپ ، ليۇۋىنلۇڭنى ۋاقىتلىق ھۆكمەتنىڭ رەئىسى ، شىڭ شىسەينى چىگرا مۇداپىئە دوبەنى قىلىپ تەيىنلەيدۇ. شۇيىلى 11-ئايدا قەشقەردە سابىت داموللا «شەرقىي ئىسلام جۇمھۇرىيتى » قۇرۇلغانلىقىنى جاكارلىدى . ئەمما جۇڭگودىن ئايرىلىش مەقسىتى ئەمەلگە ئاشمىدى </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1935-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1935-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1935-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=43" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1935-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مۇشۇ يىلى 6-ئايدا يوشۇسۇڭ قاتارلىق كىشىلەر شىنجاڭغا كېلىپ ، تەشۋىقات ،تەشكىللەش خىزمەتلىرىنى كەڭ قانات يايدۇرۇپ كومپارتىيەنىڭ تەسىرنى كېڭەيتتى. شىڭ شىسەي ھۆكۈمرانلىقىنى مۇستەككەملەش ئۈچۈن سىياسىي جەھەتتە سوۋىت ئىتپاقى بىلەن دوست بۇلۇش ، كومپارتىيەنى ھىمايە قىلىش پوزىت سىيىسىنى بىلدۈردى . ئۇ جۇڭگو كومىنىستىلىرىنىڭ تۈرتكىسىدە ۋە تەسىرى ئاستىدا ،«جاھانگىرلىككە قارشى تۇرۇش'» ،« سوۋېت بىلەن دوست بۇلۇش »،« مىللەتلەر ھوقۇقى باراۋەر بۇلۇش»، «تىنىچلىقنى ساقلاش »،« شىنجاڭنى ئىسلاھ ۋە تەمرقىلىش» دېگەن ئالتە بۇيۈك سىياسەتنى ئوتتۇرغا قويدى. مىلادىنىڭ 1937-يىلى 9- ئايدا جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسى ئۈرۈمچىدە 9- يۆنىلىش ئارمىيىسىنىڭ باشقارمىسىنى قۇردى . بۇ دەسلەپ قۇرۇلغاندا چىڭ يۈن مەسئول بولغان ئىدى ، كېيىن دىڭفا، چىڭ تىيەنجۈ لەر مەسۇل بولدى </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1391-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1391-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1391-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=44" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1391-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قىدىرخان خوجا ئەلچى تەيىنلەپ مىڭ سۇلالىسىگە تارتۇق ئەۋەتتى . مىڭ سۇلالىسى پادىشاھىمۇ ئەلچى تەيىنلەپ قىدىرخان خوجىغا نامەيوللاپ مىڭ سۇلالىسىنىڭ سىياسىتىنى ئىزھالىدى. شۇنىڭدىن كېيىن تاكى مىڭ سۇلالىسىنىڭ يوڭلار يىلىغا قەدەر قىدىر خوجا ھەريىلى دېگۈدەك مىڭ سۇلالىسىغا تارتۇق ئەۋەتتى . مىلادىنىڭ1403-يىلى قۇمۇل ۋاڭى ئوڭغۇ تۆمۈر مىڭ سۇلالىسىگە ئەلچى ئەۋەتىپ 4700 ئات تارتۇق قىلدى. مىڭ سۇلالىسىمۇ پۇل قايتۇردى. تارتۇق قىلىنغان ئاتلارنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنى چىگرا قوغدۇغۇچى ئاتلىق ئاتلىق ئەسكەرلەرگە تارقىتىپ بەردى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1404-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1404-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1404-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=45" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1404-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى قۇمۇل ۋاڭنى ئوڭغۇ تۆمۈرنى ساداقەتلىك ، ئىتائەتمەن دەپ ئاتىدى. ھەم ئالتۇن مۆھۈر ئىنھام قىلدى </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1942-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1942-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1942-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=46" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1942-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>شىڭ شىسەي ئۆزىنىڭ ئەكسىيەتچىل قىياپىتىنى ئاشكارلىدى . شۇ يىلى 9- ئايدا چىڭ تىيەنجۇ ، ماۋزىمىن ، لىن جىلۇ قاتارلىق يولداشلارنى قولغا ئالدى ۋە 150 نەپەر كىشىنى نەزەربەند قىلىپ كېيىن ئۇلارنى تۈرمگە قامىدى . مىلادىنىڭ1943-يىلى چىڭ تىيەنچۇ، ماۋزىمىن ، لىن جىلۇ قاتارلىق كوممۇنىستلار شىڭ شىسەي تەرپىدىن مەخپى ئۆلتۈرۈلدى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1942-يىلى_2"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1942-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89_2"></span>مىلادىنىڭ 1942-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=47" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1942-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>شىڭ شىسەي ، گومىنداڭ ھۆكۈمىتى تەرپىدىن دېھقانچىلىق ، ئورمانچىلىق ۋازارىنىڭ ۋازىرلىقىغا تەيىنلىنىپ شەرقىي تۈركىستاندىن كەتتى. شۇ يىلى 9 - ئايدا نىلقا ناھىيسىنىڭ خەلقى ئات تەقدىم قىلىشقا قارشى تۇرۇپ ، قوراللىق قوزغىلاڭ كۆتۈردى . 11- ئايدا خەلىقمۇ قوزغىلاڭ كۆتۈرۈپ غۇلجىنى ئىشغال قىلدى ، ۋە شەرقىي تۈركىستان ھۆكىمىتىنى قۇردى. قوزغۇلاڭ ناھايىتى تېزلا ئىلى ، تارباغاتاي ، ئالتايدىن ئىبارەت ئۈچ ۋىلايەتكە كېڭەيدى ۋە «شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيتى» قۇرۇلدى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ1946-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD1946-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ1946-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=48" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ1946-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>گومىنداڭ ھۆكۈمىتى 1945-يىلى 10- ئايدىن باشلاپلا شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيتى ھۆكىمىتى بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزدى . 1946- يىلى 6- ئايدا تىنىچلىق بىتىمى ئمزالاندى . ئىلخان تۆرە جۇمھۇرىيەت رەئىسى ، ئەخمەتجان ئەپەندى جۇمھۇرىيەت مۇئاۋىن رەئىسى، ئابدۇكېرىم ئابباسوف باش كاتىپ بولدى . مىلادىنىڭ 1947-يىلى مۇشۇ يىلى 2- ئاينىڭ 25 -كۈنى گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرى «25- فېۋرال» ئەكسىيەتچىلىك ۋەقەسىنى پەيداقىلىپ ، «تىنىچلىق» بىتىمىنى يىرتىپ تاشلىدى، شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيتى ھۆكىمەت رەھبەرلىرى ئىلىغا قايتىپ كەتتى . 5-ئايدا ئىلخان تۆرە شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيتىنىڭ رەئىسى بولدى . </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="مىلادىنىڭ_1949-يىلى"><span id=".D9.85.D9.89.D9.84.D8.A7.D8.AF.D9.89.D9.86.D9.89.DA.AD_1949-.D9.8A.D9.89.D9.84.D9.89"></span>مىلادىنىڭ 1949-يىلى</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&action=edit&section=49" title="ئابزاس تەھرىرلەش: مىلادىنىڭ 1949-يىلى"><span>تەھرىرلەش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>8- ئاينىڭ 22-كۈنى شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيتى رەھبەرلىرىدىن ئەخمەتجان ئەپەندى ، ئابدۇكېرىم ئابباسوف ،ئېسھاق بېك ، دەلىلقان سۈرگۈن بايوف ۋە لوجىسلارجۇڭگو خەلق سىياسىي مەسلىھەت يىغىنىغا قاتناسماقچى بولۇپ يولغا چىقتى . ئۇلارنى مەخسەتلىك ئايرۇپىلان قازىسى بىلەن قەستلەپ ئۆلتىرىۋەتتى. شۇ يىلى 9- ئاينىڭ 25-26 - كۈنى خىتاي كومىنىستلىرى شەرقىي تۈركىستانغا بولغان ئىشغالىتىنى باشلىدى . ...... 1949 -يىلى 10-ئايدىن 1951-يىلى 1-ئايغىچە خىتاي تاجاۋۇزچى ئارمىيەسى رەسمىي ھالدا شەرقىي تۈركىستاننى قانۇنسىز ئىشغال قىلدى . شۇنىڭ بىلەن شەرقىي تۈركىستاننىڭ پۇخرالىرى تاكى بۈگۈنگە قەدەر قىرغىن قىلىش، ئاسمۇلاتسىيە ۋە بۇلاڭ تالاڭ قىلىنىپ كەلدى ھەم داۋام قىلىۋاتىدۇ. </p>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://ug.wikipedia.org/w/index.php?title=پورتال:تارىخ&oldid=157188">https://ug.wikipedia.org/w/index.php?title=پورتال:تارىخ&oldid=157188</a>" دىن ئېرىشكەن</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95:Categories" title="ئالاھىدە:Categories">تۈرلەر</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%88%D8%B1:%D8%AA%DB%88%D8%B1%D9%84%DB%95%D8%B1_%D9%8A%D9%88%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%86%D9%89%D8%B3%D9%89" title="تۈر:تۈرلەر يولباشچىسى">تۈرلەر يولباشچىسى</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%88%D8%B1:%D8%A6%DB%87%D9%8A%D8%BA%DB%87%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE%D9%89" title="تۈر:ئۇيغۇر تارىخى">ئۇيغۇر تارىخى</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> بۇ بەتنى 18 فېۋرال 2023 ئاخىرقى قېتىم 11:04 دا ئۆزگەرتكەن.</li> <li id="footer-info-copyright">Text is available under the <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a>; additional terms may apply. See <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Terms of Use</a> for details.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">شەخسىيەت تاكتىكىسى</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:%DA%BE%DB%95%D9%82%D9%82%D9%89%D8%AF%DB%95">Wikipedia ھەققىدە</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:%D8%A6%D9%88%D9%85%DB%87%D9%85%D9%89%D9%8A_%D8%A6%D8%A7%DA%AF%D8%A7%DA%BE%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%87%D8%B1%DB%87%D8%B4">ھوقۇق باياناتى</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">ئىجادكارلار</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ug.wikipedia.org">ستاتىستىكا</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie باياناتى</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ug.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">يان تېلېفون كۆرۈنۈشى</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-84d8f4b96-6vv4l","wgBackendResponseTime":221,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.028","walltime":"0.029","ppvisitednodes":{"value":146,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":0,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.canary-777dfbb4d6-qm9gm","timestamp":"20241115085959","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u067e\u0648\u0631\u062a\u0627\u0644:\u062a\u0627\u0631\u0649\u062e","url":"https:\/\/ug.wikipedia.org\/wiki\/%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q25696267","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q25696267","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2013-12-14T06:37:26Z","dateModified":"2023-02-18T11:04:13Z"}</script> </body> </html>